Kentsel Dönüşümün Esasları ve İskoçya “Whitfield” Örneği

Kentsel Dönüþümün Esaslarý ve
Ýskoçya “Whitfield” Örneði
Ali Cem GÖZ*
Giriþ
Kentsel dönüþüm olgusu dünyada ilk kez, 19.
yüzyýlýn ortalarýnda Batý Avrupa’nýn sanayileþmiþ ülkelerinde görülmektedir. Bu ülkelerin kentsel dönüþüme baþvurmasýnda, kent nüfusunun (özellikle düþük gelirli iþçi sýnýfýnýn) barýndýðý konutlarýn sahip olduðu kötü fiziksel koþullarý düzeltme gerekliliðinin
ortaya çýkmasý ve eski boþ liman ve sanayi alanlarýný ekonomik olarak tekrar yararlanýlabilir hale getirme ihtiyacýnýn belirmesi önemli rol oynamýþtýr (Ataöv ve Osmay, 2007:58). 1950’lerde kentsel yeniden
imar (urban reconstruction), 1960’larda kentsel yeniden canlandýrma (urban revitalisation), 1970’lerde kentsel yenileme
(urban
renewal),
Kentsel dönüþüm kavra1980’lerde kentsel yeniden geliþtirme (urban
mý birçok kaynakta farklý
redevelopment) kavtanýmlanmaktadýr. Roramsallaþtýrmalarý altýnda
(Tsenkova,
berts’a göre kentsel dö2002:9-12) varlýðýný
nüþüm; deðiþime konu
sürdüren kentsel dönüolan alanýn ekonomik, fiþüm olgusu, 1990’lý yýllardan itibaren kapsaziksel, sosyal ve çevresel
mýný geniþleterek ilgili
koþullarýnýn sürekli iyileþolduðu alanýn fiziksel
ve ekonomik geliþimitirilmesini saðlamak için
nin saðlanmasý dýþýnve kentsel problemlerin
da, bu alanýn sosyal ve
kültürel problemlerini
çözümünü saðlayan
çözüme kavuþturma akapsamlý ve tümleþik bir
macýný da içermeye
vizyon ve eylemdir.
baþlamýþtýr.
Kentsel dönüþüm,
özellikle son yýllarda kentsel mekanlarýn herhangi
bir kontrol mekanizmasý olmadan hýzla büyümesi ve
deðiþmesine baðlý olarak ortaya çýkan fiziksel, ekonomik, sosyal ve kültürel sorunlarýn çözülmesi için
ülkemizde de üzerinde sýkça durulmaya baþlanan
ve birçok proje ile hayata geçirilen bir olgudur.
Kentsel dönüþümün gerçekleþtirilmesi amaçlanan
alanlarýn çöküntü içinde bulunan fiziksel (konutlarýn
modernleþtirilmesi, alt yapý sorunlarýnýn çözülmesi,
yeþil alanlarýn oluþturulmasý vb.) ve ekonomik (istihdam alanlarýnýn yaratýlmasý, yatýrýmcýlarýn bölgeye
çekilmesi vb.) yapýlarýnýn düzeltilmesi temel hedef
olarak belirirken, dünyadaki genel akýma uygun olarak ilgili alanýn sosyal ve kültürel problemleriyle de
ilgilenilmesi önem kazanmaktadýr.
1. Kentsel Dönüþüm Kavramýnýn
Tanýmý ve Kentsel Dönüþüm Ýle
Ulaþýlmak Ýstenen Hedefler
Kentsel dönüþüm kavramýnýn birçok kaynakta
farklý tanýmlandýðýný belirtebiliriz. Roberts’a göre
kentsel dönüþüm; deðiþime konu olan alanýn ekonomik, fiziksel, sosyal ve çevresel koþullarýnýn sürekli iyileþtirilmesini saðlama amacý güden ve kentsel problemlerin çözümünü saðlayan kapsamlý ve
tümleþik bir vizyon ve eylemdir (Roberts&Sykes,
2000:17). ICE’ye göre kentsel dönüþüm; bir alaný ivedilikle fiziksel, sosyal ve ekonomik olarak kendi
kendine yeten yani herhangi bir merkezi hükümet
yardýmýna ihtiyacý olmayan bir merkez haline getirmektir (ICE, 1988:4). Friesecke kentsel dönüþümü;
yerleþim alanlarýnýn fiziksel, ekonomik ve sosyal refahýnýn güçlendirilmesi þeklinde tanýmlamaktadýr
(Friesecke, 2007:1). Þahin’e göre ise kentsel dönüþüm; fiziksel yapýlaþma açýsýndan bakýldýðýnda var
olan yapý stokunda bir deðiþim; ortak akýl ve saðduyu düþünüldüðünde kent içinde belirli gerekçelerle
arzulanmayan kentsel alanlarýn belli bir aktör tarafýndan dönüþtürülmesidir (Þahin, 2003: 92). Bu açýklamalar ýþýðýnda genel olarak kentsel dönüþümü
þu þekilde tanýmlayabiliriz; herhangi bir kentsel alaný, orada yaþayanlarýn yaþam kalitesini, mekanýn ekonomik-sosyal hayatýný geliþtirecek ve güçlendirecek biçimde ve alanýn tarihi mimari-çevresel deðerlerine saygý göstererek fiziksel deðiþime uðratmaktýr.
* Arþ. Gör., Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi ABD
8
Kentsel dönüþümün yapýlmasý planlanan alanlarda; yoksulluk, yüksek iþsizlik, yaþamaya elveriþli
olmayan konutlar, yüksek suç oranlarý, uyuþturucu
ve alkol kullanma oranýnýn yüksekliði, düþük yaþam
kalitesi, çeþitli toplumsal gruplara ayrýmcýlýk yapýlmasý gibi problemler bulunmaktadýr. Var olan bu
problemler bize kentsel dönüþüm ile ilgili alanda ulaþýlmasý planlanan hedefleri de göstermektedir.
Bunlar;
a) Fiziksel ve Çevresel Hedefler: Ýlgili alanda
yaþamaya elveriþli olmayan konutlarýn yerine daha
kaliteli konutlar yapmak, alt yapý sorunlarýný gidermek, yaþam kalitesini arttýrmak, çevre kirliliðini azaltmak ve yeþil alanlar yaratmak.
b) Ekonomik Hedefler: Ýlgili alana yatýrýmcýlarý
çekmek, bu alanda iþ imkanlarý ve istihdam yaratmak.
c) Sosyal Hedefler: Ýlgili alanda toplumsal sorunlara yol açan nedenleri ortadan kaldýrmak, insan
ve toplum bünyesine zarar veren alýþkanlýklarý engelleyebilmek, komþuluk iliþkilerini geliþtirmek ve alanda yaþayanlarý bütünleþtirebilmek.
d) Kültürel Hedefler: Ýlgili alanda var olan kültürel-tarihi ve doðal zenginlikleri korumak, bu alanlara turist ve akademik araþtýrmacýlarý çekebilmek
(Galdini, 2005:6).
2. Kentsel Dönüþüm Sürecinde
Yapýlmasý Gereken Eylemler
Kentsel dönüþüm, kýsa bir süre içinde gerçekleþtirilebilecek bir olgu deðildir. Dönüþümle ulaþýlmak istenen hedeflerin kapsamý veya dönüþümün
gerçekleþtirileceði alanýn büyüklüðü ne olursa olsun, kentsel dönüþüm süreci uzun bir zaman dilimini içermektedir. Bu süreçte yapýlmasý gereken çeþitli eylemler bulunmaktadýr. Bunlar;
a) Kentsel dönüþüm sürecinde ilgili alanýn detaylý bir analizine sahip olunmalýdýr.
b) Kentsel dönüþüm sürecinde; ilgili alanýn fiziksel, ekonomik, sosyal ve çevresel özelliklerinin eþzamanlý uyumu saðlanmalýdýr.
c) Kentsel dönüþüm sürecinde, kapsamlý ve
tümleþik bir strateji bulunmalýdýr.
d) Kentsel dönüþüm sürecinde, sürdürülebilirlik
kavramýnýn amaçlarý dikkate alýnmalýdýr.
e) Kentsel dönüþüm sürecinde, insan kaynaklarýnýn yaný sýra ekonomik ve doðal kaynaklar en etkin
þekilde kullanýlabilinmelidir.
f) Kentsel dönüþüm sürecinde, dönüþümden etkilenecek bütün kesimlerin katýlýmlarý ve konsensüsü saðlanmalýdýr.
g) Kentsel dönüþüm sürecinde, ölçme sürecinin
önemi kavranmalý ve deðiþimler izlenmelidir.
h) Kentsel dönüþüm sürecinde uygulanacak ilkeler, süreç içinde farklýlaþan gereksinimlere ve de-
ðiþen koþullara göre revize edilmelidir (Batey,
2004:8).
3. Kentsel Dönüþüm Projeleri ve
Yöntemleri
Kentsel dönüþüm ile belirlenen hedeflere ulaþabilmek için kullanýlan en önemli araç kentsel dönüþüm projeleridir. Kentsel dönüþüm projeleri, sahip
olduklarý ölçeklere göre büyük, orta ve küçük olarak
sýnýflandýrýlabilirler. Büyük ölçekli projeler, çoðunlukla kent çevrelerinde uygulanmaktadýrlar. Bu projeler; geleceðe yönelik sosyal-ekonomik ve kültürel
hedefler taþýmalý, kentin diðer bölgelerinde uygulanan projelerle uyumlu olmalý ve bu projeler çevrelerine güçlendirici ve itici bir güç vermelidirler. Orta
ölçekli projeler ise mevcut altyapýyý güçlendirme ve
çevresel kaliteyi yükseltme yoluyla kentin geliþme
stratejileri ile doðrudan baðlantý kurmadan, kentte
yeni merkezi alanlar yaratýlabilmesi için kullanýlmaktadýrlar. Bu projeler; hem fiziksel hem de kent imajý, servisler ve donatýlar bakýmýndan yüksek kalite
saðlamalý, bunun yaný sýra projenin gerektirdiði sosyal kullanýmlarý, kamusal ve özel fonlarý harekete
geçirecek kapasiteye sahip olmalýdýrlar. Küçük ölçekli projeler ise özellikle kentsel alanlarda bulunan
ve çeþitli özellikleri olan yapýlarýn restore edilmesi,
onlara yeni fonksiyonlar verilmesi gibi amaçlar içermektedir. Bu projeler, uygulandýklarý mekanlarýn deðerini ve çevresel kaliteyi arttýrmaktadýrlar (Castells&Borja’dan aktaran E.F. Özgür). Kentsel dönüþüm projeleri, 1990’lý yýllara kadar genel olarak devlet eliyle yürütülmüþlerdir. Fakat 1990’lý yýllarýn baþlarýndan itibaren kentsel dönüþüm
Kentsel dönüþüm ile
projelerinin yürütülbelirlenen hedeflere
mesine yerel ve özel
kuruluþlarýn da katýlulaþabilmek için
maya baþladýðý ve bu
kullanýlan en önemli
amaçla merkezi hükümet ile çeþitli ortaklýkaraç kentsel dönüþüm
lar kurduklarý görülprojeleridir. Kentsel
mektedir.
Kentsel dönüþüm
yöntemleri ise ulaþýlmak istenen amaca,
dönüþümün gerçekleþtirileceði alanýn büyüklüðüne ve farklý gereksinimlere göre çeþitlilik arz etmektedir.
Bu yöntemleri genel
olarak þu þekilde sýnýflandýrabiliriz;
dönüþüm projeleri,
sahip olduklarý
ölçeklere göre
büyük, orta ve
küçük olarak
sýnýflandýrýlabilirler.
a) Rehabilitasyon: Planlý olarak geliþmiþ ancak
zamanla yýpranmýþ, yoðunluðu artmýþ ve iþlevlerini
yerine getiremeyen bölgeleri tekrar deðerli hale getirme yöntemidir. Mevcut bölgenin yapýsýnýn korunarak, koruma, tamir ve restore edilmesi temeline
9
Kentsel Dönüþüm / Kentsel Yenilenme
dayanmaktadýr (http://www.arkitera.com/g67-kentsel-donusum.html?year=&aID=793).
b) Yenileme: Yapýlarýn iyileþtirilmesi, daha iyi barýnma koþullarý, ticaret ve sanayi olanaklarý, kamu
yapýlarý saðlanmasý amacýyla kentlerin ve kent merkezlerinin tümünü ya da bir bölümünü günün deðiþen koþullarýna daha iyi yanýt verebilecek bir duruma
getirme
yöntemidir
(http://www.kentli.org/sss/soru80.htm).
c) Koruma: Toplumun geçmiþteki sosyal, ekonomik koþullarýný, kültür deðerlerini yansýtan fiziksel
yapýnýn günümüzün deðiþen sosyo-ekonomik koþullarý altýnda yok olmasýna engel olma ve bu yapýnýn çaðdaþ geliþmelerle bütünleþtirilerek yaþamasýný saðlama yöntemidir.
d) Yeniden Canlandýrma: Sosyo-kültürel, ekonomik ya da fiziksel açýlardan bir çöküntü süreci yaþamakta olan kentsel alan parçalarýnýn, çöküntüye
neden olan faktörlerin ortadan kaldýrýlmasý ya da
deðiþtirilmesi sonucu tekrar hayata döndürülmesi,
canlandýrýlmasý yöntemidir (http://www.arkitera.com/g67-kentsel-donusum.html?year=&aID=793).
e) Yeniden Geliþtirme: Ekonomik ve yapýsal özelliklerinin iyileþtirilmesi mümkün olmayan ve özellikle maddi geliri düþük gruplarýn yaþadýðý konutlarýn yýkýlmasý ve bunlarýn oluþturduðu kent bölümlerinin yeni bir tasarlama düzeni içinde barýndýrýlmasý
yöntemidir (Keleþ, 1980: 163).
f) Entegrasyon: Herhangi bir bölgede bulunan
yapýlaþmaya dokunmadan, bu bölgeye yeni
binalarýn
yapýlmasý
Ýskoç hükümeti, yöntemidir.
1988 yýlýnda yukarýda
nedenleri belirtilen
eleþtirileri ortadan
kaldýrma amacý güden
ve yeni bir kentsel
dönüþüm politikasý
içeren “New Life
for Urban Scotland”
isimli bir belge
kabul etmiþtir.
4. Ýskoçya
“Whitfield”
Örneði
Ýskoçya’da son 40
yýldýr kentsel dönüþüm
politikalarýna baþvurulduðu görülmektedir.
Fakat bu politikalar;
genellikle kent merkezlerinde var olan fiziksel,
ekonomik, sosyal ve
kültürel problemlerin
çözümünü kapsamasý
ve kentsel dönüþümün
gerçekleþtirilmesine
yerel gönüllü birliklerin
ve özel sektör kuruluþlarýnýn katýlýmlarýnýn saðlanmasýný içermemesi dolayýsýyla (http://www.trp.dundee.ac.uk/research/geddes/research/sips.htm), özellikle 1980’li yýllarýn baþlarýndan itibaren çeþitli eleþtiriler almaya baþlamýþtýr. Ýskoç hükümeti, 1988
yýlýnda yukarýda nedenleri belirtilen eleþtirileri ortadan kaldýrma amacý güden ve yeni bir kentsel dönü-
10
þüm politikasý içeren “New Life for Urban Scotland”
isimli bir belge kabul etmiþtir. Belge ile kentsel dönüþüm uygulamalarýnýn kent içi alanlarýn yaný sýra
kentin dýþýnda bulunan alanlarý da kapsamasý kabul
edilmiþ, ayrýca kentsel dönüþümün hükümet ve resmi kuruluþlar yanýnda yerel yönetimlerin, yerel gönüllü birliklerin ve özel sektör kuruluþlarýnýn dahil olduðu ortaklýklar kurularak gerçekleþtirilmesine olanak verilmiþtir (Johnston, 2006:11). Bu yeni belgeye uygun biçimde ilk olarak þehir dýþýnda bulunan
farklý büyüklükteki 4 alanda dönüþümün saðlanmasý kararlaþtýrýlmýþtýr. Bu alanlar; Wester Hailes-Glasgow (nüfusu 12 bin), Castlemilk-Glasgow (nüfusu
18 bin), Ferguslie Park-Paisley (nüfusu 5 bin) ve
Whitfield-Dundee (nüfusu 6 bin)’dir (McCarthy,
2007:96).
“New Life for Urban Scotland” isimli belgenin
getirdiði yeniliklere uygun olarak kentsel dönüþümün yapýlmasý planlanan alanlardan biri haline gelen Whitfield, kuzey doðu Dundee’de inþa edilen
4700 konutta yaklaþýk on iki bin kiþinin barýnmasýnýn planlandýðý bir yaþam alaný olarak 1965’de kurulmuþtur. Fakat 1970’lerle birlikte Whitfield’da yapýlan konutlarýn fiziksel özellikleri barýnmak için yetersiz hale gelmeye baþlamýþ, alanda gerçekleþtirilen ticari faaliyetler azalmýþ, bölgede oturanlarýn %
70’nin yýllýk ortalama geliri 5 bin poundun altýna gerilemiþ, iþsizlik oranlarý % 54’e kadar yükselmiþ, ýrkçýlýk ve suç oranlarý artmýþ ve bu sorunlarýn yol açtýðý göçler dolayýsýyla 1980’lerin ortalarýna gelindiðinde Whitfield’ýn nüfusu 6 bine kadar düþmüþtür.
1985’de Whitfield’da bulunan toplumsal kesimler
ve yerel otoriteler bölgenin kötü gidiþini engelleyebilmek için “Whitfield Talks” isimli yerel giriþimi baþlatmýþlardýr. Giriþim üyeleri, bölgede gerçekleþtirilmesi gereken üç önemli eylem üzerinde anlaþmýþtýr. Bunlar;
a) Modern konutlarýn inþa edilmesi ve çevresel
düzenlemeler konusunda ayrýntýlý planlar yapýlmasý,
b) Ýstihdamý arttýrmak için yerel kurullarýn oluþturulmasý,
c) Sosyal hizmetlerin arttýrýlmasý.
Bu eylem planý 1988’de yeni kentsel dönüþüm
politikalarýný uygulama hazýrlýðý içinde olan merkezi
hükümete sunulmuþ ve bu eþ zamanlýlýk Whitfield’ýn merkezi hükümet tarafýndan kentsel dönüþüm yapýlacak bölgelerden biri olarak kabul edilmesine yol açmýþtýr (http://www.eaue.de/winuwd/171.htm). Merkezi hükümet yeni anlayýþa uygun biçimde Whitfield’da ilk olarak; merkezi hükümet ve
resmi kuruluþlarýn yaný sýra yerel yönetimleri, yerel
gönüllü birlikleri ve özel sektör kuruluþlarýný da içeren bir ortaklýk olan “The Whitfield Partnership”i
kurmuþ ve bu ortaklýk vasýtasýyla kentsel dönüþümün gerçekleþtirilmesine çalýþmýþtýr.
“The Whitfield Partnership”in kurumsal yapýsýna
baktýðýmýzda ilk olarak ortaklýðýn yönetim kurulu
karþýmýza çýkmaktadýr. Yönetim kurulu, yeni anlayý-
þa uygun olarak çeþitli kesimlerin temsilcilerini içermektedir. Ýlk kurulduðu dönemde bölge halkýnýn
kurulda 4 kiþiyle temsil edilmesi kararlaþtýrýlmýþtýr.
Fakat alýnan kararlarda yerel toplumun etkili olmasý
konusunda 4 kiþilik temsil heyetinin yetersiz olduðu
düþüncesinin yaygýnlaþmasý sonucunda, kurulda
yerel toplum temsilcilerinin sayýsýnýn 10’a kadar çýkabileceði kabul edilmiþtir. Yönetim kurulunda temsilciye sahip olan diðer kuruluþlar ise þunlardýr; The
Scottish Office, Dundee District Council, Tayside
Regional Council, Scottish Homes, Scottish Enterprise Tayside, Tayside Police, Employment Service, Dundee and Tayside Chamber of Commerce,
Dundee Enterprise Trust, Tayside Health Board,
Business Support Group (McArthur, Hastings ve
McGregor, 1994:2-5). Yönetim kurulunun altýnda
“The Whitfield Partnership”in hedeflerine ulaþmada
kullandýðý 4 alt komite bulunmaktadýr. Bunlar; konut ve çevre komitesi, istihdam ve eðitim komitesi,
sosyal hizmetler komitesi ve izleme ve deðerlendirme komitesidir (Morrison, 2000:1).
“The Whitfield Partnership”in amaçlarýný belirtecek olursak;
a) Fiziksel þartlarý uygun olmayan konutlarýn yerine yüksek kalitede konutlar yapmak,
b) Alt yapý sorunlarýný çözmek ve yeþil alanlar yaratmak,
c) Bölge sakinlerine iþ imkanlarý saðlamak, istihdamý arttýrmak ve bölgeye yatýrým çekmek,
d) Bölgede gerçekleþtirilen saðlýk hizmetlerinin
niteliðini arttýrmak,
e) Suç oranlarýný düþürmek ve suçu ortaya çýkaran nedenleri ortadan kaldýrmak.
Ortaya konulan bu hedeflerin gerçekleþtirilmesini saðlamak için alt komiteler 1989 yýlýndan itibaren
çeþitli projeler geliþtirmeye ve gerçekleþtirmeye çalýþmýþlardýr. Bu baðlamda 1995’e kadar;
a) Konut ve çevre projelerine 47 milyon 654 bin
pound,
b) Sosyal hizmetler projelerine 4 milyon 297 bin
pound,
c) Ýstihdam ve eðitim projelerine ise 2 milyon
496 bin pound harcanmýþtýr.
Yapýlan bu harcamalar sonucunda;
a) Bölgede barýnmaya elveriþli olmayan 2200 ev
yýkýlmýþtýr,
b) Bölgede var olan 1500 evin fiziksel koþullarý
güçlendirilmiþtir,
c) Bölgede 600 modern ev yapýlmýþtýr,
d) Bölgeye 7,3 milyon pound özel sektör yatýrýmý çekilmiþtir,
e) Bölgedeki iþsiz sayýsý 1500’den (% 54) 766’ya
(% 29) düþürülmüþtür,
f) Bölgede açýlan kurslar vasýtasýyla 400 kiþiye
mesleki eðitim verilmiþtir,
g) Bölgede var olan saðlýk kliniði, saðlýk merkezine dönüþtürülmüþtür,
h) Bölgede anaokullarý açýlmýþtýr,
ý) Bölge sakinlerine çeþitli sosyal hizmetler sunan bir merkez yapýlmýþtýr (Morrison, 2000:5).
Sonuç olarak Ýskoç hükümetinin Whitfield’da
ortaklýk vasýtasýyla giriþtiði kentsel dönüþüm uygulamalarýnýn ortaya koyduðu ve yukarýda belirtilen
baþarýlý sonuçlar, beþ buçuk yýllýk kýsa süreç içinde
dönüþümün bölgenin fiziksel, ekonomik, sosyal ve
kültürel sorunlarýnýn hafifletilmesinde önemli rol oynadýðýný göstermiþ, kentsel dönüþüm uygulamalarý
sonucunda bölgeden ayrýlmak isteyenlerin oraný %
65 civarýnda düþmüþtür.
Sonuç
19. yüzyýlýn ortalarýndan itibaren Batý Avrupa’nýn
geliþmiþ ülkelerinin çeþitli kentlerinde ortaya çýkan fiziksel, ekonomik, sosyal ve kültürel problemlerin çözümünde kentsel dönüþüm vasýtasýyla önemli baþarýlar elde edilmiþtir. Geliþmiþ ülkelerde ulaþýlan bu baþarýlar, 1950’li yýllardan itibaren azgeliþmiþ veya geliþmekte olan ülkelerin sahip olduklarý benzer kentsel
problemleri çözmede kentsel dönüþümü, faydalanýlacak en önemli araç olarak görmelerine neden olmuþtur. Genel olarak kentsel dönüþüm süreci içinde
yer alan aktörler ve siyasa belirleyicileri ülkeden ülkeye deðiþebilse de, dönüþüm ile elde edilmeye çalýþýlan sonuçlar birbirilerine benzemiþtir. Ýlk dönemlerde çöküntü iKentsel dönüþümün
çinde bulunan alanlarýn fiziksel ve ekonomik
tüm dünyada ortaya
güçlüklerinin aþýlmasý
koyduðu baþarýlara
temel amaç olmuþken,
raðmen son dönemler1990’lý yýllardan itibaren alanýn sahip oldude özellikle azgeliþmiþ
ðu sosyal ve kültürel
ve geliþmekte olan
dezavantajlarýn giderilmesi önem kazanmaya
ülkelerde uygulanan
baþlamýþtýr.
kentsel dönüþüm
Kentsel dönüþüprojelerine karþý
mün tüm dünyada orgerek siyasal gerekse
taya koyduðu baþarýlara raðmen son dötoplumsal alanda
nemlerde özellikle aztepkiler gelmektedir.
geliþmiþ ve geliþmekte
olan ülkelerde uygulanan kentsel dönüþüm
projelerine karþý gerek siyasal gerekse toplumsal alanda tepkiler gelmektedir. Bu durumun en önemli
sebebi ise kentsel dönüþüm ile ulaþýlmak istenen fiziksel, ekonomik, sosyal ve kültürel geliþmenin bir
kenara itilerek dönüþüm ile sermayeye kent içinde
ve kent dýþýnda yeni rant alanlarý oluþturulmasýnýn
amaçlandýðý endiþesidir. Bu endiþenin belirmesin-
11
Kentsel Dönüþüm / Kentsel Yenilenme
de; kentsel dönüþümün yapýlacaðý alanlarda oturan
yerel sakinlerin alana yapýlacak konutlardan yararlanmasýnýn engellenmeye çalýþýlmasý veya kendilerinden yüksek farklar istenmesi, kentsel dönüþümün yapýlmasý planlanan bölgelerde lüks konut alanlarý oluþturabilmek için bu bölgelerde var olan
tarihi ve kültürel dokunun harabe nitelemesiyle yok
edilmeye çalýþýlmasý ve yine ayný nedenle bölgede
bulunan doðal kaynaklarýn ve deðerlerin tahrip edilmesi önemli rol oynamýþtýr. Ortaya çýkan endiþelerin giderilmesi için, yerel sakinlerin kentsel dönü-
þüm sürecine aktif katýlýmlarý saðlanmalýdýr. Dönüþümde yerel sakinlerin tercihleri, ihtiyaç ve beklentileri en önemli önceliklerden biri olarak kabul edilmelidir. Ayrýca yýpranmýþlýk derecesine bakýlmaksýzýn dönüþümün yapýlacaðý alanlarda var olan tarihi,
kültürel ve doðal kaynaklar korunmalýdýr. Son olarak siyasal otorite, çeþitli sivil toplum örgütlerinin
kentsel dönüþüm sürecinde ortaya koyduðu eleþtirileri ideolojik karþýtlýk olarak algýlamayýp, bu eleþtirilerden süreci olumlu etkileyecek olanlarý önemle
göz önüne almalýdýr.
Kaynakça
ATAÖV, A. ve S. OSMAY, “Türkiye’de Kentsel Dönüþüme Yöntemsel Bir Yaklaþým”, Metu Journal of the Faculty of Architecture, Cilt 24, Sayý 2, ss. 57-82,
2007.
BATEY, P., “Urban Regeneration in Britain: Progress, Principles and Prospects”, Regeneration of City Downtown: Lessons from the Sustainability and Private
Sector Initiatives of the EU Kongresi’nde Sunulan Bildiri, 1-3 Ekim, Nihon University, Tokyo, 2000.
CASTELLS, M. ve J. BORJA, Local and Global Management of Cities in the Information Age, Earthscan Publications Ltd., London,1997’den aktaran E.F. ÖZGÜR, Stratejik Planlamada Kentsel Projeler, (http://www.planlama.org).
FRIESECKE, F., “The Role of Partnerships in Urban Regeneration– Similarities and Differences between Germany and United Kingdom”, Strategic Integration
of Surveying Services Konferansý’nda Sunulan Bildiri, 13-17 Mayýs, FIG, Hong Kong, 2007.
GALDINI, R., “Urban Regeneration Process: The Case Of Genoa, An Example Of Integrated Urban Development Approach”, 45. European Regional Science Association Kongresi’nde Sunulan Bildiri, 23-27 Aðustos, Vrije University, Amsterdam, 2005.
ICE, Urban Regeneration, The Thomas Telford Ltd., London, 1988.
JOHNSTON, C., Regeneration Partnerships and Communities, Shelter NSW Publications, Sydney, 2006.
KELEÞ, R., Kentbilim Terimleri Sözlüðü, Türk Dil Kurumu Yayýnlarý, Ankara, 1980.
McARTHUR, A., A. HASTINGS ve A. McGREGOR, An Evaluation of Community Involvement in The Whitfield Partnership, The Stationery Office Books, London, 1994.
McCARTHY, J., Partnership, Collaborative Planning and Urban Regeneration, Ashgate Publishing, Hampshire, 2007.
MORRISON, D., “The Whitfield Partnership”, Convergence in Urban Regeneration and Housing in Europe’da Sunulan Bildiri, 4-5 Kasým, Paris, 2000.
ROBERTS, P. ve H. SYKES, Urban Regeneration: A Hand Book, SAGE Publications Ltd., Thousand Oaks ve London, 2000.
ÞAHÝN, Z.S., “Ýmar Planý Deðiþiklikleri ve Ýmar Haklarý Aracýlýðýyla Yanýltýcý (Pseudo) Kentsel Dönüþüm Senaryolarý: Ankara Altýndað Ýlçesi Örneði”, Kentsel
Dönüþüm Sempozyumu’nda Sunulan Bildiri, 11-13 Haziran, YTÜ, Ýstanbul, 2003.
TSENKOVA, S., Urban Regeneration: Learning From The British Experience, University of Calgary Faculty of Environmental Design, Calgary, 2002.
(http://www.arkitera.com/g67-kentsel-donusum.html?year=&aID=793).
(http://www.eaue.de/winuwd/171.htm).
(http://www.kentli.org/sss/soru80.htm).
(http://www.trp.dundee.ac.uk/research/geddes/research/sips.htm).
Herşeye karşın herkes sevdiğini öldürür.
Kimi bunu sert bakışıyla yapar, kimi de yüze gülen bir sözcükle,
korkak kişi bunu bir öpücükle, cesur adam bir kılıçla...
Oscar Wilde
***
İki şeye hakkım olduğuna karar verdim: Özgürlük ve ölüm.
Birine sahip olamazsam ötekini isterim,
çünkü hiç kimse beni canlı tutsak edemez.
Harriet Tubman
12