Rutin Epizyotomi Uygulanmasının Gerekliliği

Rutin Epizyotomi Uygulanmasının Gerekliliği

Rutin Epizyotomi Uygulanmasının Gerekliliği
Sevgül DÖNMEZ*, Ümran SEVİL**
ÖZET
Epizyotomi, vajinal doğumda perineye yapılan insizyon işlemidir. Epizyotomi, doğum kliniklerinde en
sık uygulanan cerrahi işlemlerden biri, belki de birincisidir.
Bu girişim sıklıkla, fetal hipoksiyi önlemek, doğumun ikinci evrenin kısaltılması, laserasyonların
önlenmesi, anal sfinkterin korunması, doğum sonrası pelvis ve perine problemlerinin önlenmesi vb.
amacıyla uygulanır. Epizyotomi uygulamasının ağrı, laserasyonlar, cinsellik, inkontinans, doğum
süresi ve annede erken doğum sonu etkilere sahip olduğu pek çok araştırmada saptanmıştır.
Son yıllarda yapılan pek çok çalışma epizyotominin kullanımının sınırlandırılması gerektiğini ortaya
koymakta ve son zamanlarda epizyotominin yararları, kullanım durumu ve gerekliliği ilişkin sonuçlar
sunmaktadır. Bu nedenle her doğumda rutin uygulamak yerine gerçekten gerekli olduğu durumlarda
tercih edilmelidir. Bu makalenin amacı, epizyotomi kullanımının rutin uygulanmasının gerçekten
gerekli olup olmadığını, epizyotominin maternal sonuçlarını, Dünya’da ve ülkemizde epizyotomi
kullanım sıklığını incelemektir.
Anahtar Kelimeler: Epizyotomi, epizyotomi oranı, maternal sonuçlar
ABSTRACT
Necessity Of Episiotomy’s Routine Use
Episiotomy, incision of the perineum at the time of vaginal childbirth. Episiotomy is most frequently
one of obstetric operation in the delivery room, it may even be that is first.
Episiotomy is performed because of cause such as prevention to fetal hypoxia, shortening to
secondary stage labour because of fundament presentation or operative labours, prevention to
spontane perineum laceration, protection to anal sphincter, providing to repair perineal defect,
prevention to pelvic floor defect and problems of perineum.
A lot of systematic reviews, observed studies and randomize resarchs has determined that should
restrict of episiotomy use past the past the years Also, have been discussed about use, indications,
benefits, advantage and disadvantage of episiotomy. For this reason it should prefer that be necessary
instead of it’s routine use. The aim of article is researched that whether or necessary instead of it’s
routine use, maternal outcomes of episiotomy, rate of episiotomy use in world and our country.
Keywords: Episiotomy, rate of episiotomy use, maternal outcomes
GİRİŞ
Epizyotomi, vajinal açıklığı genişleterek doğumu kolaylaştırmak, perinenin tonüsünü korumak,
istenmedik yırtıkları önlemek, fetüs başının kolay, hızlı ve tehlikesiz doğumunu sağlamak amacı ile
doğum eyleminin ikinci devresinde perinede bulbo-kavernos kasa yapılan cerrahi bir insizyondur
(Taşkın 2003).
* Arş. Gör. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı.
** Prof. Dr.Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, Kadın Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı.
106. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı:3,2009
American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), vajinal doğum esnasında maternal
laserasyonlara karşı koruma, doğumu kolaylaştırma veya hızlandırma gibi maternal veya fetal
endikasyon durumlarında epizyotominin kullanılabileceğini, gerekmedikçe kulanımının
sınırlandırılmasını önermektedir (ACOG 2006). American College of Nurse-Midwives (ACNM),
genellikle vaginal doğumda epizyotomiye gereksinim olmadığını, ancak bazen bakım sağlayan
kişilerin bebeğin hızlı bir şekilde doğurtulması gerektiği gibi durumlarda epizyotomiyi önerdiğini
belirtmektedir. Ayrıca ACNM, eğer epizyotomi yapılacaksa bunun hastaya anlatılması ve sorularının
cevaplandırılmasını önermektedir (ACNM 2005). Society of Obstetricians and Gynaecologists of
Canada (SOGC) ise, rutin epizyotomi uygulanmasının vajinal bir doğumu desteklemek için
gerekmediğini ancak fetal risk veya maternal distress oluştuğunda doğumu hızlandırmak için
kullanılabileceğini önermektedir (SOGC 2004).
Dünya’da ve Türkiye’de Epizyotomi Oranları
Epizyotomi, doğum kliniklerinde en sık uygulanan cerrahi işlemlerden biri, belki de birincisidir
(Duran, Eroğlu ve Sandıkçı 2002). Birleşmiş Milletlere bağlı ülkelerde son 25 yılda epizyotomi
kullanım sıklığı azalmıştır. Fakat, 2003 yılında tüm vajinal doğumların yaklaşık %25’inde yapılarak
kullanım sıklığında bir artış gözlenmiştir (Albers ve Borders 2007). Althabe ve ark. (2002) Latin
Amerika’da 16 ülkede primipar kadınlarda yaptıkları çalışmada, 91 hastanede epiyotomi oranını
%80’den, 69 hastanede de epizyotomi oranını %90’dan daha fazla bulmuşlardır (Althabe, Belizan ve
Bergel 2002). Allen ve Hanson (2005) 3120 hastada yaptıkları çalışmada, epizyotomi insidansını %48
bulmuşlardır (Allen ve Hanson 2005).
Epizyotominin multipar kadınlara göre primipar kadınlarda daha fazla kullanıldığı düşünülmektedir
(Karaçam ve Eroğlu 2003; Ra¨isa¨nen, Vehvila¨inen ve Heinonen 2008; Sayıner ve Demirci 2007).
Charles’in makalesinde 1997’de National Hospital Discharge Survey’ de yapılan araştırmada 100
vajinal doğumda epizyotomi oranının % 38.6 olarak saptandığı, ve Philadelphia Thomas Jefferson
Universite hastanesinde de 1983 yılında %69.6 olan epizyotomi oranının 2000 yılında %19.4’e
düştüğünün rapor edildiği bildirilmiştir (Merkitch ve Charles 2001).
Şekil-1: Epizyotomi Oranı
Kaynak: Merkitch KW, Charles WS (2001). Episiotomy Rate. Erişim: 02.02.2009 http://www.gundluth.org/?id=1485&sid=1
Rutin Epizyotomi Uygulanmasının Gerekliliği 107
Graham’nın makalesinde, bazı bölge ve ülkelerde belirlenmiş 100 vajinal doğum yapan kadında
epizyotomi kullanım oranları; ; Kuzey Amerika’dan Canada (2000-2001)’da total %23.8, Merkez ve
Güney Amerika’dan Arjantin (1996)’de primiparlarda %65.3 iken, Ecuador (1995-1998)’da
primiparlarda %96.2, Kuzey Avrupa’dan Finland (2003)’da total %33.9 ve Güney Avrupa’dan
Türkiye (1999-2000)’de ise total %64 olarak belirtilmiştir. (Graham, Carroli, Davies ve Medves
2005).
Epizyotomi oranına ilişkin ülkemizde sınırlı sayıda çalışma mevcuttur ve bu çalışma sonuçlarına göre
epizyotominin, primigravidalarda rutin, multigravidalarda ise perinenin rijit olduğu durumlarda yaygın
olarak uygulandığı belirtilmektedir (Karaçam ve Eroğlu 2003). Bir başka kaynağa göre ülkemizde
hastanede meydana gelen tüm doğumların %65'inden fazlasına, primiparların ise %90'nından fazlasına
epizyotomi uygulanmaktadır (Şahin, Yıldırım ve Aslan, 2007) Sayıner ve Demirci’nin yaptıkları
çalışmada, primipar gebelerin %96,72'sine, multipar gebelerin ise %51,85'ine epizyotomi uygulandığı,
tüm doğumlar içinde bu oranın %70,33 olduğu belirtilmiştir (Sayıner ve Demirci 2007).
Epizyotominin yapıldığı durumlar:
Vajinal açıklığı artırmak üzere perinenin insizyonu olarak adlandırılabilecek bu girişim sıklıkla, fetal
hipoksiyi önlemek, forseps, vakum kullanımı gerektiren müdaheleli doğumların ya da makat
prezantasyonların ikinci evrenin kısaltılması, spontan perine laserasyonunun önlenmesi, anal sfinkterin
korunması, perine onarımının kolay olmasının sağlanması, doğum sonrası kısa ve uzun vadeli pelvis
ve perine problemlerinin önlenmesi amacıyla uygulanır (Duran ve ark.2002; Ra¨isa¨nen ve ark.2008).
Ayrıca annenin kalp yetmezliği gibi doğum sırasında fazla ıkınmasının engellenmesi gereken
durumlarda, rijit perinede, makrozomik fetüsde, gelen kısım perineye dayandığı halde beş dakika
içinde doğum olmamış ise, önceki doğumlardan kalma skar dokusu olduğunda, forseps ve vakum
uygulamalarında da epizyotomi uygulanmaktadır (Taşkın 2003; T.C. Sağlık Bakanlığı 2005; World
Health Organization (WHO) 2009).
Epizyotomi Basamakları
Yıllardır çeşitli epizyotomi teknikleri uygulanmıştır. Bunlar, midline, medio-lateral, lateral, bilateral
ve multiple insizyonlardır (Cleary-Goldman ve Robinson 2003; Ra¨isa¨nen ve ark.2008). Günümüzde
bu tekniklerin çoğu kullanılmamaktadır. Birleşmiş Milletler’e bağlı ülkelerde medio-lateral veya
lateral epizyotomiye göre daha az kanama, daha az ağrı ve daha hızlı iyileşmeyi sağladığından
midline epizyotomi tercih edilmektedir. Medio-lateral veya lateral epizyotominin de kadını anal
sfinkter laserasyonlarından daha iyi koruduğuna inanılmaktadır (Ra¨isa¨nen ve ark.2008).
Epizyotomi açılısı ve sütüre edilişinde yapılması gerekenler;
•
Perine inceldiğinde ve kontraksiyon sırasında bebeğin başının 3-4 cm’lik kısmı gözükür hale
geldiğinde uygulanmalı (Resim 1-A).
•
Anne cesaretlendirilmeli ve emosyonel destek sağlanmalı. Pudendal sinir lokal olarak bloke
edilmeli veya lignocaine ile lokal infiltrasyon uygulanmalı.(Resim 1-B).
•
Kullanılacak lokal anestetik maddeye
olunmalı.
•
Kullanılan anestetik madde (örn: 10 mL %0.5 lignocaine) vajinal mukoza altına, perineumun
altına ve perineal kas içine derin olarak uygulanmalı.
•
Aynı elin iki parmağı bebeğin başı ile perine arasında yerleştirilmeli (Resim 1-C)
•
Makas kullanarak perine midline veya medio-lateral olarak vajen arka duvarının orta kısmına
doğru 3-4 cm’lik insize edilmeli (Resim 1-C).
•
Perine desteklenerek bebeğin başının çıkışı kontrol edilmeli, hızla çıkması engellenmeli
herhangi bir alerjisinin olup olmadığından emin
108. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı:3.2009
•
Doğum gerçekleştikten sonra epizyotomi bölgesi, kesinin alt ve üst köşelerini ve perinenin
diğer kısımlarını, herhangi bir perine yırtığı yönünden değerlendirilmeli,
Epizyotomi kesisi sütüre edilmelidir (T.C. Sağlık Bakanlığı 2005; WHO 2009).
Resim-2: Epizyotomi açılışı ve sütüre edilişi
Kaynak: T.C. Sağlık Bakanlığı (2005). Epizyotomi ve Perine Yırtıkları. Güvenli Annelik Katılımcı Kitabı, Ankara, 90-95
A- Medio-lateral epizyotomi insizyon hattı
B-Lokal anestetik uygulanması
C-Epizyotomi açılması
D-Epizyotomi kösesinden başlanılarak vajenin sütüre edilmesi
E-Cilt altının sütüre edilmesi
F-Cildin sütüre edilmesi
Epizyotominin Maternal Sonuçları
Pek çok araştırmada epizyotomi uygulamasının doğum eylemi ve erken doğum sonu maternal etkilere
sahip olduğu saptanmıştır (Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ) 2005; Buhling ve
ark.2005; Duran ve ark.2002; Karaçam ve Eroğlu 2003; Kelekçi ve ark.2002). Epizyotominin en sık
görülen komplikasyonları epizyotomi uygulama süresinin uzaması, III. ve IV. derece perine
laserasyonları ve enfeksiyondur (Yanık 2008). Ayrıca doğum sonu ağrı ve rahatsızlık, kadının kendi
bakımını yeterli düzeyde verememesi ve disparoni de diğer komplikasyonlarıdır (Karaçam ve Eroğlu
2003).
Rutin Epizyotomi Uygulanmasının Gerekliliği 109
Duran ve ark. (2002) yaptıkları prospektif, randominize çalışmada periüretral laserasyonlar,
epizyotomi uygulanmayan grupta daha fazla, doğum salonunda kalış süresinin de epizyotomi
grubunda anlamlı olarak daha uzun olduğunu bulmuşlardır (Duran ve ark.2002). Karaçam ve
Eroğlu’nun (2003) yaptıkları çalışmada, doğumun ikinci evresinin ortalama süresinin epizyotomi
uygulanan grupta anlamlı olmasa da daha uzun olduğunu saptamışlardır. Ayrıca spontan laserasyon
oranını, epizyotomi uygulanan grupta daha az olduğunu bulmuşlardır (Karaçam ve Eroğlu 2003).
Ülkemizde evde yapılan doğumlarda yapılan girişimlerin kayıtları sağlıklı ve güvenilir şekilde
tutulmamaktadır. Ev doğumlarında doğuma yardım eden ebelerin, epizyotomiyi daha az tercih
ettikleri, ev doğumlarında daha çok spontan yırtıkların olduğu düşünülmektedir (Sayıner ve Demirci
2007).
Kelekçi ve ark. (2002) yaptıkları çalışmada, 176 hastaya plasenta çıkışından önce 158 hastaya da
plasenta çıkışından sonra epizyotomi tamiri yapılmış ve epizyotomi yeri enfeksiyonları açısından
gruplar arasında fark saptanmamıştır. Her iki grupta gebelikteki hemoglobin seviyeleri benzer iken,
doğum sonu plasenta çıkışından sonra epizyotomi tamiri yapılan grupta hemoglobin değerleri daha
düşük olarak bulunmuştur (Kelekçi ve ark.2002).
Yapılan çalışmalar da epizyotominin üriner inkontinans üzerindeki etkisi tartışmalıdır. Viktrup ve ark.
(1992) çalışmasında, doğumda yapılan epizyotominin stres inkontinans oluşumundaki etkisinin geçici
ve etiyolojik rolünün belirsiz olduğunu belirtmişlerdir (Viktrup, Lose, Rolff ve Barfoed 1992). Başka
bir çalışma da ise doğum eylemi sırasında epizyotomi uygulamasının ya da laserasyon oluşmasının
stres inkontinans gelişme riskini 3 kattan daha fazla arttırdığı ifade edilmektedir (Skoner, Thompson
ve Caron 1994). Bununla birlikte epizyotominin üriner inkontinans üzerinde herhangi bir etkisinin
olmadığını savunan çalışmalar da bulunmaktadır (Karaçam ve Eroğlu 2003). Bilgili ve ark. (2008)
yaptıkları çalışmada, doğumda epizyotomi açılmasının üriner inkontinans üzerine etkisinin olmadığını
saptamışlardır (Bilgili, Akın, Ege ve Ayaz 2008). Epizyotomi yapılan kadınlarda sistosel, rektosel,
uterin prolapsus, stres inkontinansda azalma olduğu belirtilirken, son zamanlarda ise epizyotominin
sağladığı yararlar tartışılmaya başlanmıştır. Hatta epizyotominin perinede doku hasarını artırdığı iddia
edilmektedir (Carroli ve Belizan 2000).
Perineal travma, doğum anında ve doğumdan sonra kısa veya uzun süreli morbiditeye eşlik eden,
kadınların cinselliğini ve beden imgesini etkileyen bir durumdur. Epizyotominin yaygın kullanımı ise
kadınların perineal travmaya maruz kalma oranını arttırmıştır (Sayıner ve Demirci 2007). Bazı
kaynaklarda epizyotomi uygulamasının doğum sonrası cinsel fonksiyonlara iyi veya kötü herhangi bir
etki yapmadığı belirtilirken, bazı kaynaklarda da epizyotomi uygulamasının disparoniyi artırdığı
belirtilmektedir (Botros ve ark.2006; Buhling ve ark.2005).
Epizyotomi Sonrası Bakım
Ağrı ve rahatsızlık giderilmeli, enfeksiyon önlenmeli ve iyileşme sağlanmalıdır. İyileşme 7-10 gün
sürmektedir. İnsizyon yerinin kuru ve temiz tutulması, gözlenmesi gerekmektedir. Ilık oturma
banyosu, kuru sıcak uygulama, nemli sıcak uygulama ve buz uygulaması iyileşmeyi hızlandırmada ve
rahatsızlığı gidermede yardımcı olan yöntemlerdir. Uzun süre ayakta kalmak yada oturmaktan
kaçınılmalı, mümkün olduğu sürece epizyotomi kesisinin olmadığı taraf üzerine oturulması
önerilmektedir. Normal doğum sonrası ıkınma ile dikişlerin açılacağı korkusu tuvalet alışkanlığını da
değiştirebilir. Bol sıvı alımı, meyve tüketimi ve ev içi yürüyüşler bu sorunun çözülmesinde yardımcı
olur. Annenin dengeli beslenmesini ve istirahatını sağlamak iyileşmeyi sağlayan diğer bir faktördür
(Taşkın 2003).
110. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı:3,2009
Şekil 3: Obstetrik Bakımda Rutin Epizyotomi Kullanımı için Kavramsal Çatı
Perineal Defekt
Tamiri
-Sütur tipi
-Tamir yaklaşımı
Beklenen
vajinal doğum
Epizyotomi
-Rutin
-Endikasyon
-Hiçbiri
Perinenin bütünlüğü
insizyon/laserasyon
-Yer/lokalizasyon
-Sayı
-Sertlik
Postpartum Sonuçlar
-Ağrı
-Dikme gereksinimi
-Kan
kaybı/tranzfizyon
-Üriner inkontinans
-Fekal inkontinans
-Cinsel fonksiyonda
azalma veya cinsel
sorunlar
-Enfeksiyonn
Daha sonra ki
sonuçlar
-Pelvik taban
defektleri
-Üriner inkontinans
-Cinsel fonksiyonda
eksiklik
Kaynak: Agency for Healthcare Research and Quality (2005). The Use of Episiotomy in Obstetrical Care: A Systematic Review, Evidence
Report/Technology Assessment, Number 112: 1-11.
Sonuç ve Öneri
Doğum ve doğumda yapılan tüm girişimler boyutları ve etkileri ile kadının ve ailesinin yaşam
kalitesinde farklılıklara yol açabilecek büyük ve önemli bir deneyimdir. Epizyotomi de modern
obstetrik uygulamalarda en çok kullanılan cerrahi yöntemlerden biridir. Başlangıçta zor doğumlar için
saklanan epizyotomi daha sonraki yıllarda perine koruması amacı ile profilaktik olarak kullanılmıştır.
Doğumların evden hastanelere kayması, antibiyotik ve anestezi alanındaki gelişmeler sayesinde
epizyotomi kullanımı yaygınlaşmaya başlamıştır.
Son zamanlarda epizyotominin yararları, kullanım durumu ve gerekliliği tartışılmakta her doğumda
rutin uygulamak yerine gerçekten gerekli olduğu durumlarda tercih edilmesi gerektiği
vurgulanmaktadır (Carroli ve Belizan 2000).
Literatürde son 20 yıldır pek çok sistemik inceleme, gözlemsel ve randomize araştırmalar
epizyotominin kullanımının sınırlandırılması gerektiğini göstermektedir (ACOG 2006; Albers ve
Borders 2007; ACNM 2005; Carroli ve Belizan 2000; SOGC 2004). Düşük riskli vajinal doğumlarda
epizyotominin rutin kullanımının modern obstetrik uygulamada uygun olmadığı belirtilmektedir
(Allen ve Hanson 2005). Epizyotominin sınırlı kullanıldığı kadınlar, rutin kullanılan kadınlar ile
kıyaslandığında, daha az posterior perineal travma, daha az sütur atma gereksinimi, daha erken cinsel
ilişkiye başlama ve perine bütünlüğü daha iyi korunduğu belirtilmektedir (AHRQ 2005). Yapılan daha
önceki sistematik incelemeler, rutin epizyotomi kullanımının sonuçlarının, sınırlayıcı epizyotomi
kullanımından daha kötü olduğunu, sınırlayıcı epizyotomi kullanımında daha az perineal travma, daha
az sütur ve daha az komplikasyon oluştuğunu göstermektedir. (Ra¨isa¨nen 2008).
Ayrıca epizyotominin yaygın kullanımı kadınların perineal travmaya maruz kalma oranını arttırmıştır.
Bu yüzden vajina çevresindeki kaslara ve dokulara yapılan perine masajı, dokulara ve kaslara
elastikiyet kazandırmada ve rehabilitasyonda önemli etkiye sahip olduğunu, perineal bölgedeki doku
ve kaslara da benzer etkileri sayesinde vajinal doğumlarda, epizyotomi uygulamasını azaltmada ve
yara iyileşmesine olumlu etkisinin olduğu düşünüldüğünden önerilebilmektedir. (Sayıner ve Demirci
2007).
Rutin Epizyotomi Uygulanmasının Gerekliliği 111
Sağlıklı bir bebek ve sağlıklı bir anneyi amaçlayan obstetrik uygulamaların son kısmı olan doğumda
anne ve bebeğe minimal zarar vermek için epizyotomi gerçekten gerekli olduğunda mutlaka
kullanılmalı ancak gerekmedikçe kullanımı sınırlandırılmalıdır. Perineal bölge hasarını veya pelvik
duvar relaksasyonunu engellemek için rutin kullanımıyla ilgili halen çelişkili görüşler olsa da fetal ve
maternal riskli bir durum görüldüğü takdirde epizyotomi yapmaktan kaçınılmamalıdır ve annelerde
epizyotominin avantajları, dezavantajları ve uygulandığı takdirde bakımı ile ilgili mutlaka bilgi
verilmelidir.
Rutin epizyotominin uygulanmasının gerekliliği, yararları, riskleri halen tartışılmaktadır ve ülkemizde
yapılan çalışmalar oldukça sınırlıdır. Bu yüzden rutin epizyotomi uygulanmasının uzun dönem
sonuçlarını da içeren, daha yüksek sayılardaki olgu gruplarını kapsayan ileriye yönelik, rastgele
çalışmalara halen önemli ölçüde ihtiyaç duyulmaktadır. Son yıllarda, kanıta dayalı uygulamaların
gelişmesiyle birlikte, gerekliliği bilimsel bir veriye dayanmaksızın yürürlüğe girmiş olan rutin
epizyotomi uygulamasının, bu çalışmalarla yakın ve uzak dönem sonuçlarının daha iyi anlaşılacağı
açıktır.
Kısaltmalar
Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ)
American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG)
American College of Nurse-Midwives (ACNM)
Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada (SOGC)
World Health Organization (WHO)
KAYNAKLAR
American College of Obstetricians and Gynecologists (2006). Recommends Restricted Use of
Episiotomies. Erişim: 30.12.2008. http://www.acog.org/from_home/publications/press_releases/nr0331-06-2.cfm
Agency for Healthcare Research and Quality (2005). The Use of Episiotomy in Obstetrical Care: A
Systematic Review, Evidence Report/Technology Assessment, Number 112: 1-11.
Albers LL, Borders N (2007). Minimizing Genital Tract Trauma and Related Pain Following
Spontaneous Vaginal Birth. Journal of Midwifery & Women’s Health, 52 (3): 246-253.
Allen RE, Hanson RW (2005). Episiotomy in Low-Risk Vaginal Deliveries. JABFP, 18(1): 8-12
Althabe F, Belizán JM, Bergel E (2002). Episiotomy Rates in Primiparous Women in Latin America:
Hospital Based Descriptive Study. BMJ, 324 (20): 945–946
American College of Nurse-Midwives (2005).
Are You Necessary. Erişim: 01.01.2009.
http://www.midwife.org/siteFiles/news/sharewithwomen50_1.pdf
Bilgili N, Akın B, Ege B, Ayaz E (2008). Kadınlarda Üriner İnkontinans Sıklığı ve Etkileyen
Faktörler. Turkiye Klinikleri J Med Sci, 28 (4): 487-493
Botros SM, Abramov Y, Miller JR, Sand PK, Gandhi S, Nickolov A, Goldberg RP (2006). Doğumun
Cinsel Fonksiyonlara Etkisi, Obstetrics & Gynecology, 107 (4), (Çeviri ed: Çoşar F, Arslan M,)
Hemşire Çalışma Grubu, Güncel Makale Özeti, s:184
Buhling KJ, Scmidt S, Robinson JN, Klapp C, Siebert G, Dudenhouseen JW (2005). Doğum Şekline
Göre Primiparlarda Doğum Sonrası Yaşanan Disparoni Oranı. Eueopean Journal of Obstetrics &
Gynecology and Reproductive Biology, (Çeviri ed: Yıldırım G )Hemşire Çalışma Grubu, Güncel
Makale Özeti, s:363
Carroli G, Belizan J (2000). Episiotomy For Vaginal Birth. Cochrane Database Syst Rev 2: CD000081
112. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:2,Sayı:3,2009
Cleary-Goldman J, Robinson J (2003). The Role of Episiotomy in Current Obstetric Practice.
Seminars in Perinatology, 27(1):3-12
Duran EH, Eroğlu D, Sandıkçı N (2002). Vajinal Doğumlarda Rutin Epizyotomi Uygulanmasının
Gerekliliği Üzerine Prospektif Bir Randominize Çalışma. T Klin Jinekol Obst, 12(1):16-19
Graham JD, Carroli G, Davies C, Medves JM (2005). Episiotomy Rates Around the World: An
Update, Bırth, September 32 (3): 219-223
Karaçam Z, Eroğlu K (2003). Effects Of Episiotomy On Bonding And Mother's Health. J Adv Nur,
43(4): 384-94
Kelekci S, Savan K, Yaşar L, Sönmez S, Şahin L, Şentürk A (2002). Epizyotomi Tamirinin Plasenta
Çıkışından Önce veya Sonra Yapılmasının Peripartum Kan Kaybına Etkisi, Perinatoloji Dergisi, 10 (
4): 331-335
Merkitch
KW,
Charles
WS
(2001).
http://www.gundluth.org/?id=1485&sid=1
Episiotomy
Rate.
Erişim:
02.02.2009.
Ra¨isa¨nen S, Vehvila¨inen K, Heinonen S (2008). Need for and Consequences of Episiotomy in
Vaginal Birth: A Critical Approach. Midwifery, doi:10.1016/j.midw.2008.07.007: 1-9
Sayıner FD, Demirci N (2007). Prenatal Perineal Masajın Vaginal Doğumlarda Etkinliği. İ.Ü.F.N.
Hem. Derg, 15 (60) : 146-154
Skoner MM, Thompson WD, Caron VA (1994). Factors Associated with Risk of Stress Urinary
İncontinence in Women. Nurs Res , 43 (5):301-6.
Society of Obstetricians and Gynaecologists of Canada (2004). Guıdelınes For Operatıve Vagınal
Bırth. Erişim: 02.02.2009.
http://www.sogc.org/guidelines/public/148E-CPG-August2004.pdf.
Şahin NH, Yıldırım G, Aslan, E (2007). Evaluating the Second Stages Of Deliveries Maternity
Hospital, Türkiye Klinikleri Jinekoloji Obstetrik Dergisi 17(1); 37-43
Taşkın L (2003). Riskli Doğum Eylemi. Doğum ve Kadın Sağlığı Hemşireliği, 6.baskı, Ankara, 292293
T.C. Sağlık Bakanlığı (2005). Epizyotomi ve Perine Yırtıkları. Güvenli Annelik Katılımcı Kitabı,
Ankara, 90-95
World Health Organization (2009). Episiotomy. Erişim: 02.02.2009.
reproductive-health/impac/Procedures/Episiotomy_P71_P75.html
http://www.who.int/
Viktrup L, Lose G, Rolff M, Barfoed K (1992). The Symptom of Stress Incontinence Caused by
Pregnancy or Delivery in Primiparas. Obstet Gynecol, 79(6):945-9
Yanık FF (2008). Epizyotomi. Turkiye Klinikleri J Gynecol Obst-Special Topics, 18(1):: 50-54
İletişim Adresi:
Sevgül DÖNMEZ
Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
Posta kodu: 35100 Bornova/İZMİR
Telefon: 0232 388 03 11-182
E-mail : [email protected]