Numaralama ve Ulusal Adres Veritabanı Yönetmeli ği

Transkript

Numaralama ve
Ulusal Adres Veritabanı
Yönetmeliği
Taslak Hakkında Rapor
www.gislab.ktu.edu.tr
Bu Rapor; 5490 Sayılı “Nüfus Hizmetleri Kanunu”nun 69. Maddesi Kapsamında Hazırlanan “Numaralama ve
Ulusal Adres Veritabanı Yönetmeliği Taslağı” İçin Yazılmıştır.
V0.2
Prof. Dr. Tahsin YOMRALIOĞLU
Arş. Gör. Volkan YILDIRIM
TRABZON
GISLab © 2006
GİRİŞ
“Nobody can help you, if they can not find you…”
“Eğer yerin bilinmiyorsa, kimse sana yardım edemez…”
Günümüzde yerel yönetimler açısından ihtiyaç duyulan planlama, mühendislik
projeleri ve uygulamaları bilgilerine kolayca ulaşmak, gerektiğinde bu bilgileri
kullanarak yeni bilgiler üretmek, bunların takibini ve denetimini yapmak, düzenli
ve planlı bir kentleşme için vazgeçilmez unsurlardır. Özellikle son yıllarda
kentlere doğru yaşanan yoğun göç hareketi ve hızlı nüfus artışı ile daha
karmaşık ve plansız bir hal alan kent dokusu için bu unsurlar daha da öne
çıkmaktadır.
Kentlerdeki
bu
durum
dikkate
alındığında,
karar
verme
mekanizmalarının klasik yöntemlerle etkin çözümler üretebilmesi artık mümkün
görülmemektedir. Bilgi teknolojilerinin çok sık kullanılmaya başlandığı bilişim
çağında, kentler için yönetimsel kararların verilmesinde, yaşam standartlarının
yükseltilmesinde ve her geçen gün artan talepleri karşılamada bilgi sistemleri
yerini almaya başlamıştır.
Kentin ve kentlinin etkin yönetimi için özellikle yerel yönetimler tarafından
kurulmaya ve kullanılmaya başlanan Kent Bilgi Sistemleri (KBS) e-kent yolunda
atılan en önemli adımdır. Bu nedenle başlangıçta KBS için gerekli altyapıların
oluşturulması gerekmektedir. Bu sistemlerin işlerliliği, kent içindeki taşınmaz
objelerle, insanlar arasındaki ilişkiyi kuran “adres” bilgisine bağlıdır. Bu bilginin
doğru ve güncel bir şekilde oluşturulması yerel yönetimlerin sorumluluğundaki
numaralama çalışmalarının dinamik olarak yapılmasına bağlıdır. Bu bağlamda,
10 Nisan 1927 Tarih ve 1003 Sayılı “Binaların Numaralandırılması ve Sokaklara
İsim Verilmesi Hakkında Kanun’a” istinaden, 21 Mart 1963 Tarih ve 11361
Sayılı Resmi Gazetede Yayınlanan “Numaralama Yönetmeliği” ile numaralama
çalışmalarına standartlar getirilmiştir. Günümüze kadar kullanılan bu mevzuatın
artık ihtiyaçlara cevap vermediği belirlenmiş ve AB üyeliği kapsamında
standartlar konusundaki belirsizliklerin giderilmesi ve yaşanan teknolojik
gelişmelerin daha etkin kullanılması için yeni bir mevzuat hazırlığına
başlanmıştır.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------Taslak Hakkında Rapor
2
GISLab © 2006 e61-Rap.No. V.02
Bu rapor, gelişmiş dünya ülkeleri, bilgi teknolojileri ve ülke gereksinimlerini
birlikte bir bütün içinde irdeleyerek adres bilgilerinin oluşturulması ve
güncellenmesi bağlamında numaralama çalışmalarının en etkin bir şekilde nasıl
yapılabileceğinin ortaya koyulması için hazırlanmıştır. Bu bağlamda, öncelikle
mevcut durum irdelenmiş ve dijital numarataj sistemlerine duyulan gereksinim
tespit edilmiştir. Numaralama ve adresleme çalışmaları ile ilgili gelişmiş ülkeler
ve Avrupa Birliği ülkeleri kapsamında anket çalışmaları gerçekleştirilmiştir.
Sonuçta numaralama ve adresleme çalışmalarının dijital altlık haritalar ve
coğrafi bilgi teknolojileri kullanılarak dinamik bir yapıda oluşturulması ve
uygulanması gereği ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda 25.04.2006 tarih ve 5490
sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ile, taslak aşamasında olan yeni Numaralama
ve Ulusal Adres Veritabanı Yönetmeliği irdelenmiştir.
1.
NUMARALAMA VE ADRESİN ÖNEMİ
1.1.
e-yönetim modellerinin yapılanmasında, sistemin temelini teşkil eden taşınmazmalik ilişkisi, ancak dinamik adres bilgisi ile sağlanabilir. Bu bilgi numaralama
çalışmalarının etkin bir şekilde uygulanabilmesi ile elde edilmektedir (Barr,
2003). Bu bağlamda, dinamik numarataj yapısı oluşturulmadan kurulan
sistemler, sadece mevcut durumu göstermekte ve başarısız olmaktadırlar
(Köktürk, 2002).
1.2.
e-kent, e-devlet, KBS gibi büyük bütçe ve zaman gerektiren sistemlerde,
yapılan masrafların geri kazanımı numaralama çalışmalarının etkinliği ile
doğrudan ilişkilidir (Yıldırım, 2003).
1.3.
Numaralama çalışmaları gelişmiş ülkelerde, kentsel yönetimde daha etkin karar
vermek, demografik uygulamalarda optimum sonuç elde etmek ve teknolojik
gelişmeleri etkin kullanmak için önemli bir araç olarak görülmektedir. Bu hedef
doğrultusunda numaralama çalışmaları için ayrılan bütçeler, yapılan çalışmalar
ve uygulanan yaptırımlar irdelendiğinde Türkiye’nin durumu çok daha net olarak
görülmektedir (Yıldırım, 2003).
3
1.4.
Adres bilgisinin özellik tanımlayıcı numaralar gibi (Pin no, Seri no, Tel no..vb.)
diğer tanımlayıcılardan daha kullanışlı olduğu (URL1, 2000) ve objelerin
konumlarının belirlenmesinde ulusal ya da uluslar arası bilgi altyapısı
kurulmasında çok önemli olduğu (Barr, 2003) düşünüldüğünde, numaralama
çalışmalarının önemi daha net olarak ortaya çıkmaktadır.
1.5.
Kent içindeki yer değiştirme ve hareketlilik özellikle adres bilgisinin sürekli
değişime uğramasına neden olmaktadır. Bu değişimin optimum takip edilmesi
numaralama çalışmaları ile doğrudan ilişkilidir.
1.6.
Numaralama ve adresleme çalışmalarının yürütülebilmesi için ayrılan bütçelerin
büyüklüğü, ekonomik anlamda önem arz etmektedir. 2000 yılında merkezi
yönetim tarafından finanse edilerek Türkiye genelinde yaptırılan numarataj
çalışmalarının maliyetinin toplam 4,5 trilyon TL. (2,6 milyon $) olduğu tespit
edilmiştir (Uçar, 2000). Bunun yanı sıra, Ülkemizde adres standardının
olmamasından dolayı ya da standart adres formatının kullanılmamasından
dolayı ortaya çıkan kaybın ülke ekonomisine maliyeti sadece 2001 yılı için 35
Trilyon TL. (52 milyon $) olarak belirlenmiştir. Bu hesaplama bilgi girişlerinin
zamansal maliyetinin toplamı ve veri giriş işletmenlerinin devlete mal oluşu
korelasyonu şeklinde geliştirilmiştir. Varsayımın en temel parametrelerinden
birisi de ülkemizde yaşayan bir vatandaşın en az 10 devlet kurumu noktasında
adres bilgisinin sisteme girildiği kabulü olmuştur. (Körnes, 2002).
2.
GELİŞMİŞ ÜLKELERDE
NUMARALAMA
ADRESLEME
VE
2.1.
Ülkemizde adres verisinin altyapısını oluşturmak için yapılan numaralama
çalışmalarının mevcut durumunu net olarak ortaya koyabilmek için bazı
kriterlerin belirgin olması gerekmektedir. Bu bağlamda, farklı gelişmiş
ülkelerden seçilen 50 kent ya da eyaletin numaralama ya da adresleme
mevzuatları ayrıntılı olarak incelenmiştir. Bu kapsamda, mevzuatın adı,
yürürlüğe giriş tarihi, güncelleme tarihleri, ne amaçla çıkarıldığı (Gelişmiş
ülkelerde numaralama ya da adresleme mevzuatının temel amacı acil hizmet
birimlerinin optimum işleyişini sağlamaktır), kent ya da eyaletlerin adresleme
4
sistemleri,
adres
formatları,
mevzuatın
kapsamı,
numaralama
ya
da
adreslemede yetkili kurum ve kuruluşlar, altlık harita kullanımı, CBS kullanımı
ve yetki, adres değişikliği ile ilgili kurumlar, değişiklik işleminde iş akış sırası,
duyuru ya da ilanlar için süreler ve mevzuata aykırı durumda uygulanacak cezai
yaptırımlar ayrıntılı olarak incelenmiştir.
2.2.
Numaralama çalışmalarında, altlık haritaların oluşturulması temel işlem adımı
olarak görülmektedir. Bu haritalar dijital olarak hazırlandıktan sonra her türlü
verinin toplanması, veritabanlarının oluşturulması ve gerekli ilişkilendirmelerin
yapılması ile dinamik numarataj sistemleri oluşmaktadır.
2.3.
Gelişmiş ülkelerde numaralama çalışmaları incelendiğinde, kent
gelişiminin kontrol altında tutulabilmesinin ve kentliye daha optimum
hizmet vermenin temelinde, kente ait objelerin teknoloji olanakları ile
güncel ve dinamik bir yapıda kayıt altında tutulması yatmaktadır. Bu
anlayışla yola çıkan yönetimlerin, özellikle kente ait taşınmazların
kayıt altına alınması aşamasında numaralama çalışmalarına büyük
önem verdikleri görülmektedir. ABD’nin 2002 yılında “Ulusal
Adresleme
Stratejisi
Planı”
çerçevesinde
yapmış
olduğu
çalışmaların ülke ekonomisine maliyeti 200 milyon dolar olarak
belirlenmiştir (Barr, 2003). Çünkü gelişmiş ülkelerde numaralama
çalışmaları ile belirlenen adres formatı, acil hizmet birimlerinin olay
yerine ulaşmasında temel obje olarak görülmektedir. Bu çalışmalar,
haritalara dayalı, coğrafi bilgi sistemi bölümlerinde, uzman kişiler
tarafından
yürütülmekte
ve
bilgi
sistemlerinin
ihtiyaçlarını
karşılayacak şekilde yapılmaktadırlar.
2.4.
Gelişmiş ülkelere bakıldığında, adres verisinin insan hayatı için çok etkili rol
oynadığı görüşünü benimseyen kent yöneticileri, doğru ve dinamik bir
numarataj çalışmasına dayalı olarak, konumsal bilgi ile adres verisinin
ilişkilendirildiği ve üzerinde adres ile ilgili her türlü sorgulama ve analizin
yapılabildiği bağımsız adres bilgi sistemlerini oluşturmakta ve karar verme
mekanizmasını bu sistemler ile etkili hale getirmektedirler. Taşınmaz ve şahıs
envanterlerinin, adres bileşenleri kullanılarak oluşturulan kodlar yardımıyla
5
ilişkilendirildiği
bu
sistemler,
gelişmiş
ülkelerde
başlangıçta
alt
yapı
hazırlanması açısından kurulmakta ve kullanılmaktadır.
2.5.
Gelişmiş ülkelerde numaralama ya da adresleme ile ilgili olarak
adres değişikliklerinin (sokak isimlerinin değiştirilmesi) ilgili kurum
tarafından yapılması, yasal mevzuatla bağlanmaktadır. Ayrıca adres
değişikliklerinde vatandaşın katılımı sağlanmakta, bu değişikliklerin
vatandaş
ve
kurumlar
tarafından
öğrenilebilmesi
için
çeşitli
yöntemler kullanılmaktadır. Değişiklikler bazı durumlarda yazılı
olarak, bazı durumlarda da üzerinde değişikliklerin gösterildiği küçük
krokiler eşliğinde posta yoluyla adrese gönderilmektedir. Böylece
adres değişikliklerine vatandaşın adapte olabilmesi için bir uyum
süreci de işletilmiş olmaktadır. Bunun yanında sürekli güncellenen
dinamik adres haritaları özellikle adres değişikliklerinin olduğu
bölgelerde
süreli
olarak
ilan
edilmekte
ve
basılı
broşürler
dağıtılmaktadır.
2.6.
Adres verisine hayati değer veren ve numarataj işlemlerinin sadece
numaralama ve isimlendirme faaliyetlerinden ibaret görmeyen ülkelerde, gerek
mevzuatı hazırlayan kurum gerekse bu mevzuatı uygulayan kurum ya da
kuruluşlar (gelişmiş ülkelerde adresleme çalışmaları özel şirketler tarafından da
uygulanabilmektedir) ve vatandaşlar için cezai yaptırımlar uygulanmaktadır.
Örneğin; İngiltere’nin Norwich kentinde 1993 yılında çıkarılan numaralama
yönetmeliğine uymayanlara cezai yaptırım uygulanarak; eğer acil hizmet
servislerinin olay yerine geç ulaşmasından dolayı maddi ya da manevi zarar
doğarsa ve vatandaşın numaralama ile ilgili gereksinimlerini yerine getirmediği
tespit edilirse, bu zararın karşılanması için mahkemelere başvurma hakları
ellerinden alınmaktadır (URL-2, 1993).
6
3.
DİJİTAL NUMARALAMA SİSTEMİ VE İŞ AKIŞI
3.1.
Gerek e-yönetim sistemleri için gerekse belediyeler açısından numarataj
işlemlerinin, veritabanından takibi, sorgulanması, sunulması ve harita üzerinde
görüntülenmesi işlemleri önemli yer tutmaktadır. Bu bağlamda, numarataj
işlemlerinin teknolojik gelişmeleri içeren bir yapıda dijital olarak oluşturulması
gerekmektedir. Klasik yöntemlerle yapılan numarataj işlemleri ve bu işlemler
sonucu
numarataj
cetvelleri
kullanılarak
klasik
dosyalama
yöntemiyle
oluşturulan veritabanları günümüzde uygulanabilirliğini kaybetmiştir.
3.2.
Öncelikle, doğru ve eksiksiz olarak hazırlanmış, güncellemeye açık,
krokilere
dayalı
numarataj
sistemlerinin
oluşturulması
gerekmektedir. Çünkü adres formatının temel iki bileşeni olan “bina
numaraları” ve “sokak isimleri” numarataj işlemi ile belirlenmektedir.
Bu bileşenler yardımıyla oluşturulacak standart adres formatı,
kurulacak e-yönetim için de temel veri olmaktadır. Bu bileşenlerin
doğru tespit edilebilmesi, numarataj işlemini yapacak kurumun
gerekli hassasiyeti göstermesine bağlıdır.
3.3.
Yerel
yönetimlerin
sorumluluğunda
olan
numaralama
çalışmaları
incelendiğinde, bu çalışmaların gerekli önem gösterilerek ele alındığı
söylenemez (Köktürk, 2002). Bütçe yetersizliği, personel eksikliği, eğitim
sorunları ve kontrol mekanizmasının işlememesi gibi nedenler numaralama
çalışmalarının opitmum yapılmasını engellemektedir. Bu çalışmaların sürekli
güncellenmesinden ziyade, periyodik zaman aralıklarında tekrarlı olarak
yeniden yapılması ekonomik külfettir. Güncelleme yapısının oluşturulabilmesi
için,
altlık
haritalara
dayalı
dijital
numarataj
sistemlerinin
başlangıçta
oluşturulması gerekmektedir. Bu sistemlerin ülke genelinde aynı yapıda
oluşturulması için bir işlem sırası takip edilmelidir. Bu sıra her ne kadar yeni
numaralama yönetmeliği ile standart bir yapıya kavuşturulmaya çalışılmışsa da,
yönetmelik sadece numaralama faaliyetleri ile sınırlı kaldığından farklı
yaklaşımların oluşturulması gereği ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, sorunların
ortadan kaldırılmasına yönelik, bir numarataj iş akış şeması oluşturulmuştur
(Şekil 1).
7
NUMARATAJ İŞLEMİNDE İŞ AKIŞ
HALİHAZIR HARİTANIN
GÜNCELLENMESİ
(Numaralama Çalışmaları Önce
Harita Üzerinde Yapılıp Sonra
Araziye Yansıtılmalıdır.)
İmar Planlarında Minimum Alana Göre
Parselleme; Tahsis Haritalarının Oluşturulması
(Tahsis Numaralarında Ortaya
Çıkan Karışıklık Kalkacaktır.)
(Karışıklıkların önlenmesi için geleceğe yönelik- imar
durumuna göre isimlendirme)
İmar Planı Onay Aşamasında Yolların
Meclis Tarafından İsimlendirilmesi
İMAR PLANI OLMAYAN YERLER
Bütün Sokak İsimleri Halihazır
Duruma Göre Verilecek
İMAR PLANI OLAN YERLER
YAPILAŞMIŞ VE YOLLAR
AÇILMIŞ ALANLAR
Bütün Sokak İsimleri İmar
Planına Göre Verilecek
YAPILAŞMAMIŞ VE YOLLAR
AÇILMAMIŞ ALANLAR
Sokak İsimleri İmar Planına Göre, Mevcut
Durum Dikkate Alınarak Verilecek
Halihazır Tabanlı Dijital Numarataj
Haritalarının Oluşturulması
Haritalar Üzerinde Numarataj
İşleminin Yapılması
DİE Kurumu Tarafından
Kontrolör Görevlendirilmesi
Numarataj Formlarının
Doldurulması
ARAZİ ÇALIŞMALARI
Güncelleme Formlarının
Hazırlanması
Yapılan Değişikliklerin Yeni Yapı Form_1
Haritalara bağımlı
olarak Posta İdaresine
Eski Yapı Form_2
Bildirilmesi
Dijital Olarak Numarataj
Krokilerinin Hazırlanması
Her bir yapı için Adres
Kodlarının Oluşturulması
Güncelleme Yaklaşımında,
Değişen İkamet Bilgilerinin
Muhtarlıklar Tarafından
Anında İdareye Bildirilmesi
(Harita Üzerinde, kapı
numaralarının, sokak ve cadde
isimlerinin, tahsis numaralarının
gösterilmesi)
Gerekli Bilgilerin
Toplanması
Numaratajın Araziye
Yansıtılması
Belediyelerde, herhangi bir işlem
için numarataj krokisi istenmesi
(Mahalle, cadde, sokak isimleri ve
kapı numaralarının temsil edildiği
adres kodlarının oluşturulması)
Numarataj Levhalarının
Araziye Yansıtılması
Güncelleme İşleminin
İlgili İdare Tarafından
Periyodik Olarak DİE’ye
Bildirilmesi
DİNAMİK NUMARATAJ SİSTEMLERİNİN OLUŞTURULMASI
Şekil 1. Numarataj İşleminde İş Akış Şeması
8
4.
YENİ MEVZUATIN İRDELENMESİ
5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu
4.1.
25.04.2006 Tarih ve 5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ile; adres bilgilerinin
oluşturulması, veritabanlarında kaydedilmesi ve nüfus kayıtları ile adres
bilgilerinin ilişkilendirilmesi amaçlanmıştır.
4.2.
Kanunda adres, adres beyan formu, adres standardı, adres bileşenleri, adres
paylaşım
sistemi,
numaralama ve
ulusal
adres
veritabanı kavramları
tanımlanmış ve kanun yürürlüğe girdikten sonra doksan gün içinde adres
altyapısının oluşturulması için numaralama yönetmeliğinin çıkarılması hükme
bağlanmıştır.
4.3.
Kanun her ne kadar adres ile ilgili birçok sorunu ortadan kaldırmış gibi görünse
de, kavram karmaşası ve bilgi teknolojilerinin kullanımı açısından eksik kaldığı
noktalar bulunmaktadır. Bu bağlamda;
a- Diğer adres ve yerleşim yeri adresi: Kişi sistem içinde tek bir adresle
temsil edilmelidir. Yerleşim yeri adresi dışında kalan yerler olarak
tanımlanan “diğer adres” kavramı uygulamada kişilerin birden fazla adresle
temsil
edilmesine
neden
olacaktır.
Bu
tekrarlar
özellikle
sistemin
işlemesinde ve güncellenmesinde sorunlar oluşturacaktır. Bunun yanı sıra
birden fazla adres tanımlaması ek bir külfet daha getirecektir. Bu durum,
standart ve tek bir adres tanımlamaları ile ortadan kaldırılmalıdır.
b- Ulusal
adres
veritabanı:
Ulusal
adres
veritabanı
kavramından
vatandaşların adreslerinin tek bir veritabanında toplanacağı ve kimlik
paylaşım sistemi ile bu verilerin sunulacağı anlaşılmaktadır. Bu bağlamda,
veritabanının ve tüm bilgilerin tek bir merkezde toplanmasının taşıyacağı
riskler irdelenmeli ve verilerin kimler tarafından, hangi sınırlandırmalar
dâhilinde kullanabileceği net olarak ortaya koyulmalıdır. Veriye ulaşım şekli,
veri paylaşım prosedürleri ve sınırlandırma faktörleri daha açık biçimde
belirtilmelidir.
9
c- Numaralama: Kanunda numaralama kavramı “mahalle, semt, meydan,
bulvar, cadde, sokak ve bina gibi adres bileşenlerine isim veya numara
verilmesi” işlemini içermektedir. Bu içerik 1963 yılında çıkarılan numaralama
yönetmeliğindeki tanım ile aynı ifadeleri kapsamaktadır. Numaralama
çalışmaları artık gelişen teknolojiler ışığında, harita altlıklara bağlı olarak
dinamik, sistematik ve güncellemeye uygun bir yapıda oluşturulmalıdır. Bu
şekilde,
numarataj
işlemleri,
veritabanlarından
takip
edilebilmeli,
sorgulanabilmeli ve gerekli analizler yapılabilmelidir. Bu bağlamda Kanunda
geçen numaralama tanımlaması yeniden ele alınmalıdır.
d- Adres Standardı: Bir çok veri seti, adres yardımıyla coğrafi olarak
referanslandırıldığı için, standart bir adres formatı tanımlamak ve
kullanmak, bu verilerin e-yönetim sistemleri içinde kullanılmasını oldukça
kolaylaştıracaktır. Ayrıca bu verinin, organizasyonlar içinde ya da
organizasyonlar arasında çok sık bir şekilde kullanılmasından dolayı adres
verisinin standart bir yapıya kavuşturulması, organizasyonların işlem
yeteneğini oldukça yükseltecektir. Bunun yanında standart adres formatı
kullanılması, posta iletilerinin gönderilmesinde yaşanan ekonomik ve
zamansal kaybı kısmen ortadan kaldıracaktır (URL-3, 2000). Ülkemizde
adres ile ilgili mevcut durum analizi yapıldığında bir çok problemin
yaşandığı görülmüştür. Bu problemlerin temel kaynağı ise ülkemizde
standart bir adres formatının kullanılmamasıdır. Her ne kadar TSE kurumu
tarafından bir standart geliştirme çalışması yapılmış ve bu çalışma
sonucunda bir standart belirlenmiş ise de, araştırmalar sonucunda bu adres
formatının yeterli olmadığı tespit edilmiştir. Diğer yandan standart adres
formatı problemlerini tespit etmek için yapılan anket çalışmasında, her
kurumun ya da kuruluşun değişik adres formatları kullandığı (URL-4, 2002)
ve hatta şahıslar arasında yapılan yazışmalarda bile adres formatlarının
aynı olmadığı tespit edilmiştir (Tablo 1).
10
Tablo1. Trabzon İli, Pelitli Belediyesinde bir binada aynı konuta gönderilen
posta iletilerinde kullanılan değişik adres formatları
Adı Soyadı
Posta İletisi
Hüseyin YILDIRIM
Elektrik Faturası
Hüseyin YILDIRIM
Su Faturası
Hüseyin YILDIRIM
Telefon Faturası
Hüseyin YILDIRIM
Emekli Sandığı
Kenan YILDIRIM
Posta İletisi
Kenan YILDIRIM
ÖSYM
Adres
Anavatan Cad. Zirve Otel Yanı
Pelitli / TRABZON
Devlet Karayolu Cad. Yıldırım Apartmanı
Pelitli / Trabzon
Adnan Kahveci Mah. Rize Cad. Zirve Otel
Yanı 61010 Pelitli / Trabzon
Adnan Kahveci Mah. Rize Cad. No:160
Pelitli / Trabzon
Hükümet Caddesi Zirve Otel Yanı Kat:2
Pelitli / Trabzon
Hükümet Cad. Adnan Kahveci Mah. No: 160
Pelitli / Trabzon
Ülkemiz için standart adres formatı belirlenmesi çalışmaları kapsamında 40
ülkenin adres formatları incelenmiş ve bileşenlerin format içindeki sırasına
göre bir tespit yapılmıştır. Bu anket çalışması sonucunda bir değerlendirme
yapılmış ve Türkiye için ileride ekonomik problemler yaşanmaması ve bir
daha geri dönüşün olmaması için bir adres formatı belirlenmiştir (Tablo 2).
Standart adres formatının temel amacı, adresin mümkün olan en az sayıda
bileşenlerle doğru olarak oluşturulmasıdır.
Tablo 2. Dünya ülkelerinde kullanılan adres formatlarındaki bileşenlerin,
format içindeki sıralamaları
1. (%)
Bileşen
2. (%)
Bileşen
3. (%)
Bileşen
4. (%)
Bileşen
5. (%)
Bileşen
6. (%)
Bileşen
Kişi, Kurum, Kuruluş İsmi
100
-
-
-
-
-
Bina Numarası ve Adı
-
61
37
2
-
-
Sokak İsmi
-
35
63
2
-
-
Posta Kodu
-
-
-
75
25
-
İl, Vilayet
-
-
-
22
78
-
Ülke
-
-
-
-
-
100
BİLEŞENLER
(1) Kurum, Kuruluş şirket veya şahıs ismi (%100)
(2) Bina Numarası (%61)
(3) Sokak İsmi (%63)
(4) Posta Kodu (%75)
(5) İlçe
(6) Vilayet ya da il (%78)
(7) Ülke (%100)
Türkiye İçin Standart
Adres ;
Sn. Yusuf Güleç (1)
10 (2) Gül Sokak (3)
61250 (4) Yomra (5)
Trabzon (6)
Türkiye (7)
11
e-
Sabit tanıtım numaraları:
Kanunda adres bileşenleri için sabit tanıtım
numaralarından söz edilmektedir. Bu adres bileşenlerinin kodla temsil
edilmesi anlamına gelir. Bileşenlerin kodlarla temsil edilmesi, bilgi
teknolojilerinde alfabetik karakterlerin kullanılmasından dolayı ortaya çıkan
sorunları gidermektedir. Gerek yoğun veri yapısından kurtulmak, gerekse
güncelleme işlemlerini daha düzenli yapabilmek ve gerekse doğacak
muhtemel karışıklıkları önlemek için alfabetik karakter yerine rakamsal
karakter kullanılması gerekmektedir. Bu durum adres verisi içinde aynen
geçerlidir. Bu olumsuzlukların e-yönetim sistemleri içinde yaşanmaması için
adreslerin bu türden kodlarla ifade edilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda
sabit tanıtım numaraları, ilgili yönetmelikle net ve açıklayıcı bir şekilde ifade
edilmelidir.
Numaralama ve Ulusal Adres Veritabanı Yönetmelik
Taslağı
4.4.
Haritalama
–
Bilgi
Sistemleri:
Numarataj
çalışmaları
için
günümüz
teknolojilerini de kapsayan grafik ve sözel bilgi ilişkilendirilmesini de içinde
bulunduran bir mevzuata ihtiyaç vardır (Köktürk 2002). Bu mevzuat oluşana
kadar, belediyelerin; sokakların adlandırılması ve binalara numara verilmesini,
bunların yanı sıra binalara ve yollara ilişkin öznitelik bilgilerini de kapsayacak
şekilde bir numarataj sistemi oluşturma zorunlulukları vardır. Çünkü bu sistemin
oluşturulması ve taşınmazlarla ilişkilendirilmesi, belediyelerin gündemine giren
kent bilgi sistemleri e-kent modelleri için bir temel oluşturacaktır. Bu sayede
Avrupa Birliğine giriş için bir uyum sürecinde olan ülkemizde,
hem geriye
dönüşün olmaması hem zaman hem de maddi açıdan olumsuzlukların
yaşanmaması için adres ile ilgili standartlar oluşturulmalıdır. Bu bağlamda,
numaralama çalışmalarında altlık haritalar kullanılarak (şekil 2), coğrafi bilgi
sistemi tabanlı etkin bir numarataj modeli oluşturulmalıdır. Bu durum,
Numaralama ve ulusal Adres Veritabanı yönetmelik taslağının, temel anlamda
en eksik kaldığı noktadır.
12
Şekil 2. Numarataj Çalışmaları İçin Altlık Harita Örneği
4.5.
Halihazır – Uydu Görüntüsü Altlık: Numarataj çalışmalarının araziye
yansıtılmasında en önemli problem altlık haritaların kullanılmamasıdır. Gelişmiş
ülkelerde bu çalışmalar, öncelikle büro çalışmaları ile harita üzerinde
yapılmakta, daha sonra araziye yansıtılmakta ve böylece doğacak hatalar
önlenmektedir. Bu haritaların kullanılması daha sonraki güncelleme adımında
da önemli rol oynamakta, sistemin sürekli dinamik kalmasını sağlamaktadır.
Halihazır harita veya yüksek çözünürlüklü uydu ya da hava fotoğrafı tabanlı,
üzerinde yol isimleri, sokak numara dağılımları, bina ve tahsis numaralarının
gösterildiği harita ya da krokiler olarak adlandırılan numarataj haritaları
üretilmeli ve kullanılmalıdır.
4.6.
Tahsis Haritası: Güncelleme işleminin aksamadan yapılabilmesi için imar planı
tabanlı ya da imar planı olmayan yerlerde yol tabanlı tahsis haritalarının
oluşturulması gerekmektedir. Bu haritalar, imar planının yapılaşma kriterlerine
göre minimum ölçekte parsellenmesi yoluyla, imar planı olmayan yerlerde ise
yolların
yaklaşık
parsel
cephe
boyları
dikkate
alınarak
bölünmesiyle
oluşturulurlar. Yönetmeliğe tahsis haritası kavramı eklenmeli ve buna göre yeni
düzenlemeler yapılmalıdır.
13
4.7.
Adres
Haritaları:
incelendiğinde
Özellikle
harita
gelişmiş
tabanlı
objelerin
ülkelerde
adresleme
numaralama
ve
mevzuatı
adresleme
çalışmalarında çok etkin olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışma bölgesinin
küçük bir modelini yansıtan adres haritaları da (şekil 3) bunlardan biridir.
Özellikle adres bileşeni bağlamında sokak isimlerinin ve kapı numarası
değişikliklerinde üretilen ve çalışma bölgesinin muhtelif yerlerine asılan bu
haritalar güncelleme adımında çok önemli yer tutmaktadır.
4.8.
Adres Standardı – AB Normları: Yapılan çalışmalar ışığında ülkemiz için
standart bir adres formatının üretilip, uygulamaya koyulması bir gereksinim
olarak ortaya çıkmaktadır. Standart adres ile anlatılmaya çalışan bütün adres
bileşenlerinin olduğu format değil, adresi temsil etmede yeterli en az sayıda
bileşenin, doğru sırayla yazıldığı formattır. Yeni yönetmelikte standart adres
bileşenleri ile ilgili bu türden bir düzenleme yapılmamıştır. Özellikle AB uyum
sürecinde standartların belirlenmesi ile ilgili olarak bu durum yeniden gözden
geçirilmelidir.
4.9.
Adres Değişikliği – AB Normları: Gelişmiş ülkelerde numaralama ya da
adresleme ile ilgili olarak adres değişiklikleri (sokak isimlerinin değiştirilmesi)
rasgele
yapılamamaktadır.
değiştirilmesi
işlemi
yasal
Adres
bileşenlerinin
mevzuatla
ilgili
kurum
bağlanmaktadır.
tarafından
Ayrıca
adres
değişikliklerinde vatandaşın katılımı sağlanmakta, bu değişikliklerin vatandaş ve
kurumlar tarafından öğrenilebilmesi için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır.
Değişiklikler bazı durumlarda yazılı olarak, bazı durumlarda da üzerinde
değişikliklerin gösterildiği küçük krokiler eşliğinde posta yoluyla adrese
gönderilmektedir. Böylece adres değişikliklerine vatandaşın adapte olabilmesi
için bir uyum süreci de işletilmiş olmaktadır. Bunun yanında sürekli güncellenen
dinamik adres haritaları özellikle adres değişikliklerinin olduğu bölgelerde süreli
olarak ilan edilmekte ve bazı durumlarda basılı broşürler dağıtılmaktadır. Bu
bağlamda hazırlanan yönetmeliğin yeniden gözden geçirilip gerekli eklemelerle
yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.
14
Şekil 3. Adres Haritası Örneği (Trabzon – Pelitli Belediyesi)
15
4.10.
Güncelleme – Belediye Etkinliği: Numaralama çalışmalarında mevcut
durumu gözlemleme açısından pilot bir belediye de yapılan uygulama
sonucunda, belediyelerin numaralama çalışmalarında sorumluluklarını tam
anlamıyla yerine getiremedikleri tespit edilmiştir. Örneğin 2000 yılında Türkiye
genelinde yapılan numaralama çalışmalarının ardından, 2002 yılında yapılan
uygulama çalışmasında belediye ilgili birimlerinin numaralama işlemleri ile ilgili
hiçbir güncelleme yapmadığı ve bu iki yıllık sürede numaratajın güncelliğini
kaybettiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda belediyelerin görevlerini yerine
getirebilmesi açısından bazı radikal iyileştirmelerin yapılması ve bunun
karşılığında cezai müeyyidelerin koyulması gerekmektedir.
4.11.
Kodlama Sorunları: 5490 Sayılı “Nüfus Hizmetleri Kanunu’na” istinaden
hazırlanan “Numaralama ve Ulusal Adres Veritabanı Yönetmeliği” taslağı
kapsamında, adres bileşenleri için tanıtım numaralarından bahsedilmektedir.
Her türlü güncelleme problemleri, veritabanı dizaynı ve sistemin etkin işlerliliği
için bu kodlama olması gereken en önemli özelliktir. Fakat bu bağlamda
yönetmelik içinde net olarak açıklanmayan bazı ifadeler mevcuttur. Örneğin
kent içinde birden fazla aynı isimli sokak teşkil edilemez, her bir sokağın da
dolayısıyla bir tek numarası olmalıdır. Ama yönetmeliğe göre sokaklar
mahalleler içinde bölünmekte, bir sokak ya da cadde her mahalle içinde farklı
bir kod almaktadır. Bu durum sistem açısından beraberinde birçok sorun da
getirmektedir. Bu bağlamda kodlama ile ilgili standartların yeniden gözden
geçirilmesi gerekmektedir.
4.12.
Numaralama
ve
Çoklu
Kapı
Numarası
Problemleri:
Numaralama
çalışmalarında tahsis numaralarının optimum verilememesi, sonradan yapılan
imar değişiklikleri ve kişisel yaklaşımlar kapı numaraları diziliminde taksimli
numaralar ya da taksimli harfler ortaya çıkmaktadır. Bu durum Özellikle
veritabanı içinde sorunlar oluşturmaktadır. Numaralama çalışmalarına önem
veren bazı gelişmiş ülkeler, bu çalışmaları yapmadan yerleşim birimini imar
planı üzerinden minimum ölçekte parsellemekte ve bu parseller üzerine tahsis
numaraları ve bina kapı girişlerini göstererek bu sorunu çözmektedirler. Bu
bağlamda yönetmeliğin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.
16
4.13.
Numarataj Sistemleri: Yönetmelikte numaralama kavramından ziyade, yol ve
bina konumlarının gösterildiği, bunlara ait öznitelik bilgilerinin veritabanlarında
tutulduğu entegre bir numarataj sisteminden (şekil 4) bahsedilmeli ve
yönetmeliğin nihai hedefi bu sistemlerin oluşturulması olmalıdır. Ancak bu
sistemler sayesinde numaralama faaliyetleri en etkin biçimde gerçekleştirilebilir.
Şekil 4. Numarataj Sistemi Arayüzü (Trabzon – Pelitli Belediyesi)
5.
SONUÇ
Yeni
yasal
düzenlemelerle
numaralama
ve
adresleme
çalışmalarına
kazandırılacak ivme, bu mevzuatın etkinliği ile daha da anlam kazanabilir. Bu
bağlamda
mevzuatın
etkinliği,
uygulanabilirliği
ve
geleceğe
geniş
bir
çerçeveden bakabilmesi önem arz etmektedir. Buradan yola çıkarak, mevzuatın
dinamik numarataj sistemlerini hedefleyecek şekilde yeniden ele alınması
gerekmektedir.
17
Gerek bütçe açısından ve gerekse personel açısından ilgili kurumların
numarataj birimleri güçlendirilmelidir. Numaralama işlemleri için gerekli eğitimin
verilmeli ve bilgili personel bilgi teknolojilerini etkin kullanabilmelidir. Çünkü
kente ve kentliye ait her türlü envanterin oluşturulması ve böylece karar verme
mekanizmasının doğru ve hızlı hareket etmesinin sağlanabileceği her türlü
sistemde temel adım taşınmazlara ait adres kütüklerinin oluşturulmasıdır.
6.
KAYNAKLAR
Barr, B., 2003. Addressing the Nations, GINews, The Magazine For Geo
Business, 17-21.
Köktürk, E., 2002. Taşınmazlara Erişim Sorunu Ya da Adres Bilgi Sistemi,
www.uni-yaz.com.
Körnes, A., 2001. 18. Bilişim Kurultayı, Lütfü Kırdar Uluslararsı Kongre ve Sergi
Sarayı, İstanbul.
Uçar, M., 20 Eylül 2000. Bu Son Olur İnşallah!, Zaman Gazetesi, İstanbul.
www.metrogis.org/data/standards/address_guidelines,
URL-1,
2000.
Guidelines & Issues For Working With Address Data.
URL-2, 1993. www.norwich.gov.uk, Polıcy on Street Namıng Numberıng &
Addressıng City of Norwich.
www.metrogis.org/data/standards/address_guidelines,
URL-3,
2000.
Guidelines & Issues For Working With Address Data.
URL-4, 2002. http://kamubib.tbd.org.tr/cg-3.html, Türkiye Bilişim Derneği, EDevlet: Kamuda Adres Bilgi Standardının Oluşturulması Çalışma Grubu
Raporu.
Yıldırım, V., 2003, “Adres Bilgi Sistemi Tasarımı ve Uygulaması: Trabzon Kent
Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Trabzon
Yomralıoğlu, T. ve Yıldırım, V., 2002. Adres Bilgi Sistemi Uygulaması: Pelitli
Belediyesi Uygulaması, Türk Belediyeler Birliği İller ve Belediyeler Dergisi,
Ekim-Kasım-Aralık, 26-29.
18

Numaralama ve Ulusal Adres Veritabanı Yönetmeli ği

Transkript

Benzer belgeler

NVI GN. MD.

2015-2016 eğitim öğretim yılı

80-01 T.C. Kimlik No/Yabancı Kimlik No İmza Adı

Bursa Büyükşehir Belediyesi 3 Boyutlu Kent Rehberi

Şatolar, kaleler, beylik malikaneleri

Basarsoft-Engin_ERKAN