Page 1 58 Laikleflmenin farkl› görünümleri 60 Sözlük 62 Al›nt›lar›n

‹ Ç‹NDEK‹LER
6
Önsöz Jean Baubérot
8
Girifl
10 Dünyada ço¤unlukta olan
dinler
DÜNYADAK‹ D‹NLERE
GENEL B‹R BAKIfi
12 H›ristiyanl›k ve yay›lmas›
14 Roma Katolik Kilisesi
16 Ortodoks H›ristiyanl›k
18 Çeflitlili¤i içinde Protestanl›k
20 ‹slam
22 ‹slam›n çeflitlili¤i
24 Yahudilik
KARMAfiIK D‹NSEL
CO⁄RAFYALAR
26 Yahudi halk›n›n haf›zas› ve
topra¤›
34 Afrika k›tas›n›n dinsel
co¤rafyas›
28 Hinduizm
36 Avrupa’da Katoliklik ve
Protestanl›k
30 Budizm
32 Çin ve Japonya Dinleri
38 Arap dünyas›n›n dinsel
co¤rafyas›
40 Kuzey Amerika dinsel
ço¤ulculu¤u
TOPRAK, D‹N VE
S‹YASET
42 Kuzey ‹rlanda sorunu
44 Eski Yugoslavya ve
Endonezya: Din
kavgalar› m›?
46 Lübnan’›n özgünlü¤ü
GELENEKSEL TEMELLER VE YEN‹ ‹BADETLER
48 Hac yerleri, kutsal flehirler ve kutsal mekanlar
50 Üç hac güzergâh›
52 Yerli dinler ve az›nl›k inan›fllar›
54 Tarikatlar ve yeni dini hareketler
56 Din de¤ifltirme misyonlar›ndan insanc›l örgütlere
“
58 Laikleflmenin farkl›
görünümleri
60 Sözlük
62 Al›nt›lar›n kaynaklar›
OKUYUCUNUN
D‹KKAT‹NE
Siyah dairelerdeki al›nt›lar›n
kaynaklar› kitab›n sonunda yer
al›yor.
”
G ‹R‹fi
GÜNÜMÜZ D‹NLER‹N‹N CO⁄RAF‹ ATLASI
Din, bir temsiller sistemini (inançlar, mitler, dogmalar, vs.), bir örgütü (kiliseler, tarikatlar, mezhepler, vs.) ve ritüelleri biraraya getirir. Baflka bir deyiflle,
din, aflk›n veya kozmik bir düzene ait inançlar›, yaflam kurallar›n› ve ibadet biçimlerini içinde toplayan örgütlenme olarak tan›mlan›r. Onlarca tan›m içinden
Fransa’da sosyolojinin kurucusu Émile Durkheim’›nki kullan›labilir: “Din, kutsal –yani ayr›lm›fl, yasaklanm›fl olan– fleylere iliflkin inanç ve pratiklerden oluflan bir dayan›flma sistemidir; bu inanç ve pratikler ona ba¤lanan herkesi ahlaki
1
bir cemaat fleklinde biraraya getirir.” ‹nsanl›¤›n büyük kayg›lar›na ve sorular›na verilen cevaplar ile dini ifade biçimlerindeki çeflitlili¤in ötesinde, “dini söylem, kutsal bir makam (Tanr›, Tanr›lar, do¤aüstülük ilkesi) taraf›ndan yetkili
k›l›nm›fl ortak haf›za ile meflruluk kazanm›fl (religare: hat›rlamak, toplamak,
2
an›msamak) bir gelene¤e gönderme yapar.”
Din olgusu tan›mlanabilir, aç›klanabilir, yorumlanabilir, ama nicelik olarak belirlemeye pek uygun de¤ildir. Rakamlar, kendi inanc›n› yayma amac›na hizmet
eden iktidar oyunlar›n›, bir az›nl›¤›n korunmas› veya bask›ya maruz kalmas›n›,
hatta para yard›m› elde etme hesaplar›n› temsil eder. Dolay›s›yla, rakamlara
iliflkin kaynaklar sorunu çok önemlidir. Dini örgütlerin verdi¤i say›lar genelde
çok güvenilir de¤ildir. Tahminlerde önemli çarp›tmalar vard›r. Bütün ülkeler,
vatandafllar›n›n dini aidiyetinin say›m›n› yapmaz ve yapt›klar›nda da birtak›m
yöntemler sonuçlar› de¤ifltirir. Verileri düzeltmek, birlefltirmek, en yeni çal›flmalardan yararlanmak, toplanan bilgilerin s›n›rlar›n› kabul etmek gerekir. Örne¤in, çok say›da belgenin karfl›laflt›r›lmas›, incelenen sahan›n bilinmesi, Lübnanl› flehircilik uzmanlar›n›n incelemeleri, Frans›z araflt›rmac›lar›n düzeltmeleri
Beyrut’ta savafltan önceki ve sonraki mezhep da¤›l›m›n› göstermeye imkan verdi. Ancak, tehlikeli oldu¤u kadar yersiz de olan bir çal›flma ile bölgelere göre H›ristiyan ve Müslümanlar›n oran›n› say›sal olarak tam tam›na belirlemek mümkün de¤ildi. Çin’de resmi istatistikler etnik az›nl›klar› titizlikle hesapl›yor ve baz›lar›n›n kendilerine has dinleri oldu¤u biliniyor. Fakat, say›mlar güvenilirlikten
ziyade siyasete önem verdi¤i için, çok genel bir haritadan baflka birfley önermek
gerçeklefltirmesi imkans›z bir görev halini al›yor.
Dinler Atlas›’n›n ilk hedefi sadece dinlerin yerlerini göstermek. Co¤rafyan›n
yöntemleri –biraraya getirme, say›sal de¤erlendirme ve elefltiri, verilerin grafikleri ve haritalar›– olaylar›n da¤›l›m›n› göstermeyi sa¤l›yor. Fakat, dinsel aidiyetin hangi seviyesini haritalarla gösterebiliriz? Bilincin en gizli yerlerinde bulunan
inanc› m›? F›rsat buldukça ya da düzenli olarak yap›lan çok farkl› flekillerdeki
ibadeti mi? ‹ddia edilen ba¤l›l›¤› m›? Tüm dinler bir dünya alg›lamas›na ba¤l› oldu¤una göre, kültürel aidiyeti mi? Kimi hesaplamal›? Katolik vaftiz belgesi Ka-
8
toliklik belgesine eflde¤er midir? Yahudi olmak nedir? Anglikanlar› Protestan
olarak m› saymak laz›m? Kitaptaki metinler tan›mlar› netlefltirmeye yar›yor, haritalar› yorumlamaya yard›m ediyor. Tüm bunlar, çok mezhepli alanlar› göz ard› etmeden, bir inanc›n kalesi olarak kabul edilen yerlerden kuflat›lm›fl topraklara ya da gettolara, homojen alanlardan diasporaya dinin co¤rafyas› üzerine
düflünmeye davet ediyor. Dinleraras› iliflkinin biçimleri, birarada sorunsuz yaflamaktan silahl› çat›flmaya, bir dinin di¤eri üzerinde kültürel hakimiyetinden
her iki dinin birbirine kar›flmas›na kadar genifl bir yelpaze sunuyor.
Dinsel gerçekliklerin alg›lanma flekli ölçe¤e göre de¤iflir. Örne¤in, dünya haritas› üzerinde sadece Müslüman ve H›ristiyan Afrika karfl› karfl›ya gelirken, Afrika k›tas› haritas› daha ayr›nt›l› bir bak›fl sa¤lar ve geleneksel dinleri de gösterir.
Dinsel çeflitlili¤i ile belirginleflen yerlerde co¤rafya, hâlemsi (Endonezya), mozaik (Balkanlar) ve iç içe geçmifl (‹rlanda) biçimlerde örgütlenmifl topraklar› a盤a
ç›kar›r. Bu, mezhep aritmeti¤inin ötesinde, çat›flmalar›n anlafl›lmas›n› da sa¤lar.
Co¤rafya ayn› zamanda dinlerin yay›lma veya çekilme dinamikleri, diasporalar
ve cemaat a¤lar›, misyonerlerin ve hac›lar›n güzergahlar› ile ilgilenir… Din herkesin kendi inanc›n›n ötesinde, kurumsal bir boyut düfller ve din ile devlet aras›ndaki iliflkiler sorununu ortaya koyan da budur. Hoflgörü güvence alt›na al›nmal›d›r, fakat bu hoflgörü bireyi de toplulu¤u da tehlikeye sokmamal›d›r.
Elinizdeki Atlas, günümüz dünyas›nda din olgusunun dünya genelinden bölgesel ölçe¤e kadar k›talar›n, kültürel alanlar›n veya ülkelerin haritalar›, flehir
planlar› ve grafiklerle anlafl›lmas›n› amaçl›yor. Bu kitap dünyadaki dinlerin bir
panoramas›n› vermeye çal›fl›yor, dinsel ifade çeflitlili¤ini görmeyi sa¤l›yor, çat›flmalar›n dinsel boyutunu daha iyi kavramaya yard›mc› oluyor. Kitab›n kolay ve
kullan›fll› format› tüm konular› derinlefltirmeye, tüm temalara de¤inmeye imkan vermedi. Örne¤in, bir dinden di¤erine de¤iflen ve yaflan›lan yerin görünümünü, çevre düzenlemelerini ve hatta cennet tasvirlerini etkileyen dinin çevreyle iliflkisi ele al›namad›.
Samimi özverisi, bulunmas› güç bilgileri ortaya ç›karmaktaki becerisi ve din konusundaki kültürüyle Madeleine Rouvillois’n›n aktif kat›l›m›, bilgilerinden ve
dahas› ileriki sayfalarda de¤inilen bölgeler ve kültürler hakk›ndaki deneyimlerinden yararland›¤›m co¤rafyac› arkadafllar›n öneri ve elefltirileri olmaks›z›n bu
atlas ortaya ç›kamazd›. Bu kitab›, kitap nedeniyle daha az zaman ay›rabildi¤im
çocuklar›ma ad›yorum.
BRIGITTE DUMORTIER
1 E.Durkheim, Les Fondements
élémentaires de la vie religieuse
[Dinsel Hayat›n ‹lk Temelleri],
PUF, “Quadrige ” koleksiyonu, 1998
(1. Bas›m: 1912), s.65.
2 A. Julliard, “Cartes et paroles,
ethnologie et géographie sur le
terrain de la religion [Din Alan›
Üzerine Haritalar ve Sözler, Etnoloji
ve Co¤rafya]”, Annales de
géographie, Mart-Nisan 1996,
s. 174.
9
A FR‹KA K ITASININ D ‹NSEL C O⁄RAFYASI
Afrika geleneksel dinleri genel olarak, yüce, uzak, her yerde
bulundu¤u halde insanlara nispeten ilgisiz bir Tanr›’ya de¤il,
öte dünyada bulunan birçok Ruha baflvurur. Bu Ruhlar,
dünya düzenini korumak için uzlafl›lmas› gereken, iyiliksever
ya da düflmanc›l arac›lard›r. Onlara dua edilir, topra¤›n
mahsülleri ve içkiler sunulur, hayvanlar kurban edilir.
Tap›n›lan güçler kendilerine arac›l›k ifllevi görecek kiflileri
seçer ve seçtiklerine, düzenlenen ayin s›ras›nda sahip
olurlar. Her etnik toplulu¤a kutsanmas› ve sayg› duyulmas›
gereken bir güçler birleflimi denk düfler.
A FR‹KA’DA M EZHEP Ç Efi‹TL‹L‹⁄‹
TUNUS
FAS
CEZAY‹R
L‹BYA
MISIR
Batı Sahra
MOR‹TANYA
YEfi‹L
BURUN
N‹JER
MAL‹
SENEGAL
ÇAD
GAMB‹YA
G‹NEB‹SSAU
ER‹TRE
SUDAN
BURK‹NAFASO
G‹NE
F‹LD‹fi‹
S‹ERRASAH‹L‹
LEONE
L‹BERYA
C‹BUT‹
BEN‹N
TOGO
GANA
N‹JERYA
ETYOPYA
ORTA AFR‹KA
CUM.
KAMERUN
EKVATOR
G‹NES‹
Hakim dinin oldu¤u ülkeler
SAO TOME
VE PRINCIPE
GABON
KENYA
KONGO
DEMOKRAT‹K
KONGO
CUMHUR‹YET‹
(eski ZA‹RE)
Dinsel birli¤in oldu¤u ülkeler
‹slam
RUANDA
BURUND‹
TANZANYA
Hıristiyanlık
Bir temel dinin oldu¤u ülkeler
‹slam
SOMAL‹
UGANDA
Hıristiyanlık
KOMOR ADL.
ANGOLA
MALAV‹
ZAMB‹YA
Dinsel ço¤ulculu¤un oldu¤u ülkeler
MOZAMB‹K
‹ki temel dinin oldu¤u ülkeler
‹slam ve Hıristiyanlık
Z‹MBABVE
MADAGASKAR
NAM‹BYA
BOTSVANA
Geleneksel dinler ve ‹slam
Geleneksel dinler ve Hıristiyanlık
SVAZ‹LAND
Üç temel dinin oldu¤u ülkeler
‹slam, Hıristiyanlık ve
geleneksel dinler
Kaynak: J.-C. Barbier, E. Dorier-Apprill,
Annales de géographie n° 588, Mart-Nisan 1996.
34
GÜNEY AFR‹KA
CUM.
LESOTHO
0
1 000 km
K A R M A fi I K
D ‹ N S E L
C O ⁄ R A F Y A L A R
A FR‹KA- A MER‹KAN B A⁄DAfiTIRMACI D ‹NLER‹
Santeria
KÜBA
Vudu
HA‹T‹
FON
AfiANT‹ YORUBA
ÇO⁄ULCU B‹R KITA. Dünya
haritas› (bkz. s. 10-11) Kuzey’de
Ma¤rip’in merkezde oldu¤u Müslüman ve güneyde Kongo havzas›n›n merkezde oldu¤u H›ristiyan
bir Afrika’y› karfl› karfl›ya getirirken, daha ayr›nt›l› bir harita k›tan›n dinsel karmafl›kl›¤›n› gösterir.
Asl›nda, geleneksel yerel dinler
Afrika’da hiçbir ülkede ço¤unlukta olmasa da inananlar›n› gelenekçi (gelenekçiler) veya yenilikçi
(yenilikçiler) biçimlerde muhafaza ediyor ve ‹slamiyet ile H›ristiyanl›¤› etkiliyor. Ayr›ca, baz›
Müslüman ülkeler H›ristiyan, baz› H›ristiyan ülkeler ise Müslüman az›nl›klar› bar›nd›r›rken, birtak›m ülkeler de iki ya da üç mezheplidir.
Kuzey Afrika’da ve Afrika Boynuzu denilen Somali yar›madas›n›n bulundu¤u Do¤u bölgesinde
‹slam›n mutlak üstünlü¤ü (%95
Müslüman) görülür. Ço¤unlu¤un
Müslüman oldu¤u di¤er ülkelerde, bazen tehdit alt›nda olan H›ristiyan az›nl›klar bulunur. Asl›nda hoflgörülü olan Afrika ‹slam›,
H›ristiyanl›k ile yan yana oldu¤u
bölgelerde ‹slamc›l›¤a do¤ru evriliyor. Sudan’da (%73 Müslüman,
%17 gelenekçi, %10 H›ristiyan)
Hartum’un ‹slamc› yönetimi, petrol kaynaklar› bulunan güneydeki
Müslüman olmayan nüfusu güç
bela kontrol ediyor. Hükümet
hak taleplerini bast›rmak için fliddet kullan›yor. Bir ateflkes ile, etnik ve dil farkl›l›klar›n›n dinsel
uyuflmazl›klarla birbirine kar›flt›¤› bu iç savafla flimdilik son verildi. Sadece H›ristiyan olan az ülke
var. Gelenekçi az›nl›klar (nüfusun
%10 ile %40’› aras›), kiliselerin
BANTU
BREZ‹LYA
Pajelança
Umbanda
Candomble
Afrika dinlerinin
etkisi
Eski Hıristiyanlık
etkisi: Katoliklik
Vudu
Ba¤dafltırmacı
din
Spiritizmin
etkisi
Eski Hıristiyanlık
etkisi: Protestanlık
FON
Etni
KÖLEL‹K VE BA⁄DAfiTIRMACILIK. Yoruba, Fon ve Aflanti’lerin (Togo,
Benin ve Nijerya’n›n Güneybat›s›) tanr›lar› Atlantik Okyanusunun öteki k›y›s›na geçtikten sonra da koruduklar› bir uyuma sahiptir. Bu tanr›lar Antiller ve
Brezilya’ya ayak basan esirlerin s›¤›na¤› olarak varl›¤›n› devam ettirebilmek için
H›ristiyan bir görünüme bürünmüfltür. Bu ba¤daflt›rmac› inançlar, k›ta üzerinde
çeflitli ve de¤iflken görünümler sergiledi¤i halde, Antiller’de (Haiti Vudusu, Küba Santerias›) ayn› kald›. Amazonlar’daki Pajelança yerli ö¤elerle birleflmifl, Bahia eyaletinin Candomble mezhebi Bantular›n kültlerinden esinlenmifl, Macumba yerini ruhçulu¤un etkili oldu¤u Umbandaya b›rakm›flt›r. Vudular (ruhlar)
kültü Benin kökenlidir ve burada Müslüman ve H›ristiyan etkisine maruz kalmadan özgün halini korumufltur. Vudu kültü köle ticareti ile Antiller’e, özellikle de bugün her yerde kendini gösterdi¤i Haiti’ye yay›lm›flt›r. Haiti Vudusu cinlerle ba¤lant›, transa geçme, büyü ayinleri gibi ritüellerine Katolikli¤in baz› unsurlar›n› katar. Vaftiz, dine dahil olabilmek için gereklidir.
çok da¤›n›k oldu¤u H›ristiyan ülkelerde varl›¤›n› sürdürüyor. Fildifli Sahili’ndeki Harizm gibi yerli
H›ristiyan kiliseleri geleneksel
ibadet biçimlerini benimserken,
Gabon’daki Bwiti gibi ba¤daflt›rmac› inançlar H›ristiyanl›¤›n sembollerini alm›flt›r. Ayn› flekilde,
Senegal’deki Müritler gibi Müslümanlar, ‹slam›n dinsel vecibeleri
ile geleneksel toplum kurallar›n›
birlefltirir.
“
Nüfusunun %50’sinden
fazlas› Muhammed ya da
‹sa’ya inanan ülkeler hemen
Müslüman ya da H›ristiyan olarak
tan›mlan›yor. ‹kiye bölünmüfl bir Afrika oldu¤u sonucuna çok çabuk var›ld›. […Asl›nda,] kara Afrika’daki
ülkelerin ço¤u dinsel ço¤ulculuk
içinde yafl›yorlar.
”
35
K UZEY ‹ RLANDA S ORUNU
Kuzey
‹rlanda
1973’te Sunningdale, 1985’te Hillsborough ve Dublin’de
yap›lan ve 1998’de referandum ile kabul edilen
antlaflmalar, çözümün iki toplum aras›nda bir uzlaflma ile
sa¤lanabilece¤i Kuzey ‹rlanda’daki çat›flmay› siyasi aç›dan
düzenlemek için önemli aflamalard›r. Ne laikli¤in ne de
ekümenizmin yaflam alan› bulabildi¤i Kuzey ‹rlanda’da
e¤itim kurumlar›n›n sadece %5’i karmad›r, yani sadece bu
kurumlar ö¤rencileri din ayr›m› yapmaks›z›n kabul
etmektedir.
‹skoçya
Belfast
Dublin
‹ngiltere
Galler
Ulster
Londra
Birleflik Krallık
‹rlanda Cumhuriyeti
200 km
U LSTER’DE D ‹N‹ A ‹D‹YET
1991
1911
Coleraine
Coleraine
Letterkenny
Donegal
Londonderry
Belfast
Omagh
ULSTER
Neagh
Gölü
Londonderry
Letterkenny
Ballymena Larne
Bangor
Donegal
Omagh
Newtownards
KUZEY
‹RLANDA
Ballymena Larne
Belfast
Neagh
Gölü
Bango
Newtownards
Portadown
Portadown
Armagh
Armagh
Newry
Newry
‹RLANDA CUMHUR‹YET‹
Kaynak: Nüfus sayımı, 1991.
Kaynak: Nüfus sayımı, 1911.
ÇATIfiMANIN TEMELLER‹.
Büyük oranda
Katolik ço¤unluk
Katolik ço¤unluk
Protestan ço¤unluk
Büyük oranda
Protestan ço¤unluk
0
40 km
1911
• ‹rlanda’da Katolikler %74
• Ulster’de Protestanlar
%56
1991
• ‹rlanda Cumhuriyeti’nde
Katolikler %96
Kuzey ‹rlanda’da
Protestanlar %62
•
42
Sorunun kökleri 1609’daki Ulster
Yerleflmesine kadar gider. Yerel topluluklar›n topraklar›, yeni toprak
sahiplerinin buralara çiftçi yerlefltirilmesi ve savunma amaçl› yap›lar
infla etmesi kofluluyla hisseler halinde da¤›t›ld›. Bu ifllem puriten ahlak›
ile flekillenmifl 100.000 ‹skoçyal› küçük koloninin ‹rlanda’n›n kuzeydo¤usuna gelmesi ile sonuçland› ve yeni gelenler, ormanlar› tar›ma elveriflli hale getirdiler, batakl›klar› kuruttular ve flehirler kurdular. Topraklar›n bu flekilde de¤erlendirilmesi Katolik ‹rlandal›lar›n fakirleflmesine ve sürülmesine yol açt›. Bask› ve
isyan çarklar› dönmeye bafllad› ve
Kalvenistlerin seçilmifllik duygusu
(bkz. s. 18-19), yobaz bir önyarg›
halini ald›. 1795’te, Ulster’de Protestan bir anayasay› yürürlükte tuttuklar› sürece ‹ngiltere kral›n› ve onun
varislerini savunmak için Oranj düzeni kuruldu.
19. yüzy›lda, Ulster, adan›n geri kalan k›sm›ndan farkl› olarak endüstri
devrimine kat›ld›. Protestan emekçiler k›rsal bölgelerden ak›n eden
sefalet içindeki Katolikleri rakipleri
olarak gördü ve Büyük Britanya’ya
ba¤›ml› olan burjuvalar ‹rlanda’n›n
özerkli¤ine karfl› ç›karken, Dublinli
liberal Protestan elitler ulusal ba¤›ms›zl›¤a katk›da bulundular
(Bayra¤›ndaki yeflilin Katolikleri,
portakal renginin Protestanlar› ve
bunlar› birlefltiren beyaz›n uzlaflmay› simgeledi¤i ‹rlanda Cumhuriyeti’nin birinci baflkan› bir Protestan olacakt›: Douglas Hyde.)
Londra, 1921’de ‹rlanda’ya flartl›
ba¤›ms›zl›k verdi¤inde, mezhepsel
co¤rafya adan›n paylafl›m›n› gerekçelendirmeye yarad›, zira adan›n
genelinde Katolikler bariz flekilde
ço¤unluktayken Ulster’de Protestanlar az bir farkla üstün durumdayd›. Fakat, Kuzey ‹rlanda’n›n s›n›r› Ulster’inkiyle örtüflmüyordu:
Ulster’i ezici ço¤unlu¤u Katolik
olan üç bölgeden ay›rmak Protestan hakimiyetini korumaya imkan
veriyordu, ancak Katoliklerin az
bir farkla ço¤unlukta oldu¤u iki
bölge de ç›kar›ld›¤›nda Kuzey ‹rlanda yaflan›lmaz bir hale geldi.
Her nüfus say›m›nda Katoliklerin
oran› ve onlar›n ço¤unlukta oldu¤u
bölgelerin say›s› art›yor. Yerleflik
Protestan kiliseleri (Presbiteryenler,
‹rlanda kilisesi) azal›rken ayr›lan
kiliseler (Evanjelistler, Baptistler)
ço¤al›yor ve kendini dinsiz olarak
tan›mlayan kiflilerin say›s› gittikçe
yükseliyor.
T O P R A K ,
D ‹ N
B ELFAST
V E
S ‹ Y A S E T
D ERRY
Fortwilliam
Roa
d
Duncairn
Belmont
Bloomfield
Orangefield
Knock
er
nd
Malone
Ladybrook
le
Foy
La
Finaghy
Twinbrook
Katolik ço¤unluklu
mahalleler
Protestan ço¤unluklu
mahalleler
le
Foy
Four
Winds
gan
0
Presbiteryenler
baskın
Anglikanlar baskın
(‹rlanda kiliseleri)
“BARIfi HATTI” ‹LE AYRILMIfi GETTOLAR.
Ayr›mc›l›k Kuzey ‹rlanda’n›n
baflkentinde gettolar›n oluflmas›na yol açt›. Dikenli tellerle kapl›
ve ‹ngiliz askerlerinin gözetimi
alt›ndaki Bar›fl Hatt› (Peace Line), Katolik gettolar (Falls Road)
ile Protestan gettolar› (Shankill
Road) ay›r›yordu. Bu hatt›n yerine sembolik olarak bir Bar›fl duvar› yap›ld›.
Katolik ve Protestan mahalleler
birbirlerinden de¤iflik toplumsal
ve ekonomik göstergelerle, ama
özellikle görünüm ve ortam farkl›l›klar›yla ayr›l›yor. Bar›fl için
mezhepleraras› giriflimler ya da
somut topluluklararas› iliflkiler
ço¤unlukla iki cemaatin hoflgörülü iliflkiler içinde yaflad›¤› kar›fl›k mahallelerde do¤uyor.
Foyle Street
BOGSIDE
Lec
ky
Cregagh
2 km
Kaynak: Le Monde diplomatique,
Manière de voir n°33, fiubat 1997.
Karıflık mahalleler
Demiryolu ve
garlar
Ticaret ve liman
bölgeleri
Otoyol
“
Din savafl›, s›n›f
mücadelesi, sömürge savafl›,
ulusal ba¤›ms›zl›k mücadelesi,
ekonomik krizin yol açt›¤›
sonuçlar… ‹rlanda dram› hem
bunlar›n hiçbirisiyle ilgili de¤il
hem de biraz bunlar›n hepsiyle
ilgili.
”
Cr
a
Kö iga
pr von
üs
ü
ad
Ro
Vi
o
ct
Katolik
mahalleler
ri
a
Ro
tR
oa
d
given Road
Du n
Sp Du k
en e S
tre
ce
et
rR
oa
d
Ro
ad
Windsor
t
mo
Sta
W nley
alk ’s
Willowfield
Andersontown
d
oa
Gle
hop
Str
ee
t
Clonard Falls
Li m
ava
dy
R
Sydenham
Bis
Shankill
S trand
Ardoyne
Mur de
la paix
Foy
l
e
Havaalanı
Cliftonville
WATERSIDE
ad
0
600 m
Protestan
mahalleler
fiehir duvarı
Kaynak: Observations de terrain de Marie-Pierre Richarte en 1993,
in Le Monde diplomatique, Manière de voir n°33, fiubat 1997.
B‹R fiEH‹R ‹Ç‹N ‹K‹ ‹S‹M:
Katolik Derry, Protestan
Londonderry.
London-derry, birbirine dik iki eksende yap›land›r›lm›fl, kesiflimleri
pazar meydan›n› oluflturan yollar›
ve flehir suru ile, Ulster Yerleflmesi
çerçevesinde yarat›lan kentlerin mükemmel bir örne¤idir. Foyle ›rma¤›,
akt›¤› yöne göre sa¤ yakas›nda bulunan Protestanlar ile sol yakas›ndaki Katolikleri ay›r›r.
1968’de Oranjistler ile yurttafl haklar› militanlar› aras›nda patlayan fliddetli olaylar, 3.000 ölüye sebep olacak otuz
y›ll›k kargafla dönemini bafllatt›. 30 Ocak 1972’de ‹ngiliz paraflütçü birlikleri; seçimlerde, üniversiteye girebilmede, ifl ve ev bulmada eflitlik ve Protestan polisin reformu için toplanan Katolik göstericiler üzerine atefl açt›. Bu Kanl› Pazar (Bloody
Sunday) hakk›nda 1998’de aç›lan soruflturma devam ediyor.*
* 7 y›l süren, 155 milyon pounda malolan ve 921 tan›¤›n dinlendi¤i soruflturma kapsam›nda son duruflma 2004 y›l›n›n Kas›m ay›nda yap›ld› ve soruflturma sonuçsuz kald›. Soruflturma raporu, haz›rl›k aflamas›nda oldu¤u gerekçesiyle hâlâ yay›nlanm›fl de¤il; bu konuda 12 A¤ustos 2005 tarihinde yay›nlanan
son aç›klamada, Mahkeme'nin çok büyük miktarda malzemeyi incelemesi gerekti¤i ileri sürülerek raporun ne zaman bitirilece¤i konusunda kesin bir tahmin vermenin mümkün olmad›¤› bildirildi (y.n.).
43