İNŞAAT İŞLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI

İNŞAAT İŞLERİNDE ASGARİ İŞÇİLİK UYGULAMASI
AYŞE SEVENCAN
S. M. MALİ MÜŞAVİR
I. GENEL BİLGİ
Asgari işçilik uygulaması; bir işin yürütülmesi için gerekli olan en az sigortalı sayısına, sigorta
primine esas kazanç tutarına ve çalışma süresine uygun olarak işverence Kuruma yeterli işçilik bildirilip
bildirilmediğinin tespitine yönelik bir uygulama olup, kayıt dışı istihdamın önlenmesini ve Kurum
gelirlerinin artırılmasını amaçlamaktadır.
Uygulama Ülkemizde ilk olarak 1964-1978 yılları arsında 915 sayılı “Sosyal Sigorta İşlemleri
Tüzüğü”nde belirtilen usul ve esaslar dahilinde ölçümleme adı altında uygulanmıştır. 09.07.1987 tarihinde
yürürlüğe giren 3395 sayılı Kanun ile ölçümleme sistemine son verilmiş, bunun yerine idari para cezası
sistemi getirilmiştir. Dolayısıyla 1987-1994 devresinde ölçümleme veya asgari işçilik uygulaması
yapılmamıştır. Daha sonra 01.12.1993 tarihinde kabul edilen 3917 sayılı Kanun ile 4792 sayılı Sosyal
Sigortalar Kurumu Kanunun 6. Maddesinde yapılan değişiklikle asgari işçilik uygulaması tekrar
getirilmiştir. 04.10.2000 tarih - 24190 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 616
sayılı KHK ile asgari işçilik uygulamasıyla ilgili söz konusu 6. madde iptal edilmiştir. Kararnamede
belirtilen usul ve esaslar dahilinde asgari işçilik uygulaması bu dönemde de devam etmiştir. 06.08.20003
tarihinde yürürlüğe giren 4958 sayılı Sosyal Sigortalar Kurumu Kanunu ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar
Kanunun 79 ve 130’uncu maddelerine eklenen fıkralar asgari işçilik uygulamasını daha kapsamlı hale
getirilmiştir. En son olarak da 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Kanununun 85 inci maddesinde asgari işçilik uygulaması aynen düzenlenmiş olup
uygulama halen bu maddeye istinaden devam etmektedir. Ayrıca konuya ilişkin ayrıntılı düzenleme Sosyal
Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin eski 117 ila 121 inci, 110 ila 113 üncü maddelerinde de yer aldığı
gibi, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 02/04/2011 tarihinde yayımlanan 2011/13 Sayılı Genelgede de en
son düzenlemeler çerçevesinde ayrıntılı açıklamalara yer verilmiştir.
II. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA VE İHALELİ İŞLERDE İŞÇİLİK
Özel bina inşaatlarında SGK’ ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarının hesaplanması için
öncelikle inşaatın yaklaşık maliyetinin hesaplanması gerekir. Asgari işçilik miktarı; İnşaatın m² birim
maliyet bedeli (Bkz.1 veya inşaat ruhsatında da yazılıdır.) ile inşaatın toplam m² nin çarpılması sonucu
bulunan tutara asgari işçilik oranının uygulanması sonucunda kuruma bildirilmesi gereken en az işçilik
miktarıdır.
Kurumca araştırma (ön değerlendirme) yapılırken faturalı ödemeler dikkate alınmaz. Bunun yerine
asgari işçilik oranından % 25 indirim yapılır. (Bkz.2) Yani asgari işçilik oranı %9 olan bir inşaat için
hesaplama yapılırken % 9 oranının % 25 eksiği (% 6,75) üzerinden hesaplama yapılır.
Araştırma işlemi inşaat tamamen bittikten sonra yapılır. Zorunlu hallerde inşat bitmeden de asgari
işçilik hesabı yapılabilir.
SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ.
Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL
Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25
www.senaymm.com.tr e-mail : [email protected]
İnşaatın ruhsatında belirtilen yapı sınıfı grubu ile Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca tespit edilen
listede kayıtlı yapı sınıf grubunun farklı olması durumunda asgari işçilik hesabında göz önüne alınacak yapı
sınıf grubu SGK Kontrol memurlarınca yapılan tespite istinaden Sosyal Güvenlik Merkezince belirlenir.
III. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA BAŞLAMA VE BİTİŞ TARİHLERİNİN TESPİTİ
Sosyal Güvenlik Kurumu Bakanlığı 2011/13 Genelgesinde, başladığı yıl içinde bitirilmiş olan inşaatın
maliyetinin hesaplanmasında o yıl için tespit edilen, başladığı yıldan sonraki yıllarda bitirilmiş inşaatın
maliyetinin hesabında ise bitirildiği yıldan önceki yıla ait birim maliyet bedeli esas alınır. Yapımına 2003
yılından önce başlanılan ve 01.05.2004 tarihinden sonra bitirilen özel bina inşaatlarında binaların yaklaşık
maliyeti 2004 yılından önceki yılların birim maliyetleri toplanarak yıl sayısına bölünmesi ile elde edilecek
maliyet ile inşaatın bittiği yıldan önceki yıla ait birim maliyetle toplanarak ikiye bölünmesi suretiyle
bulunacak ortalama maliyet tutarı esas alınarak hesaplama yapılacaktır.
IV. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA İLİŞİKSİZLİK BELGESİ VERİLMESİ
İlişiksizlik belgesi verilebilmesi için işverenin, işin emsaline, niteliğine, kapsam ve kapasitesine göre
işin yürütümü açısından gerekli olan sigortalı sayısının, çalışma süresinin veya prime esas kazanç tutarının
altında bildirimde bulunduğunun tespiti halinde, işin yürütümü açısından gerekli olan asgarî işçilik tutarı;
yapılan işin niteliği, kullanılan teknoloji, işyerinin büyüklüğü, benzer işletmelerde çalıştırılan sigortalı
sayısı, ilgili meslek veya kamu kuruluşlarının görüşü gibi unsurlar dikkate alınarak tespit edilir. Söz konusu
tespitler, Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapılır.
Kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar, kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar
tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı bu işleri
yapan işveren tarafından yeterli işçilik bildirilmiş olup olmadığı Kurumca araştırılır. Bu araştırma
sonucunda yeterli işçiliğin bildirilmemiş olduğu anlaşılırsa, eksik bildirilen işçilik tutarı üzerinden
hesaplanan prim tutarı, 89 uncu madde gereği hesaplanacak gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte
bir ay içinde ödenmek üzere işverene tebliğ edilir. Tebliğ edilen prim ve gecikme cezası ve gecikme
zammının ödendiği veya ödeneceğinin işveren tarafından yazılı olarak taahhüt edilmesi halinde borç
kesinleşir.
Ön değerlendirme neticesinde yeterli işçilik bildirilmiş ise ilişiksizlik belgesi verilir. Yeterli işçiliğin
bildirilmemiş olduğu anlaşıldığında tespit edilen asgari işçilik oranı ve fark işçilik tutarı işverene tebliğ
edilir. Yapılan tebligata istinaden 1 ay içerisinde fark işçilik tutarının ödenmesi veya ödeneceğine dair
taahhütname verilip aynı süre içerisinde ödenmesi halinde ilişiksizlik belgesi verilir.
V. ÖZEL BİNA İNŞAATLARINDA İŞÇİLİK HESAPLANMASI ÖRNEKLERİ
Örnek 1 :
Yapım Başlangıç Tarihi : 2009
Yapım Bitim Tarihi
: 2011
Yapı Sınıfı ve Grubu
: 3B
Yüzölçümü
: 7.338 m²
Konutun maliyeti nedir?
SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ.
Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL
Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25
www.senaymm.com.tr e-mail : [email protected]
2009
455,00 TL
3B
7.338,00
3.338.790,00 TL
6,75%
38,5%
2010
511,00 TL
3B
7.338,00
3.749.718,00 TL
6,75%
38,5%
İnşaat m² Birim Maliyeti:
İnşaatın (yapının) grubu
İnşaatın Toplam m² 'si
İnşaatın Maliyeti TL
Uygulanacak İşçilik Oranı %
Prim Oranı
A
B
C
D
E
F
Bildirilecek İşçilik Matrahı
Ödenecek Toplam Sgk Prim
Tutar
G
A*C*E
225.368,33 TL
253.105,97 TL
H
F*G
86.766,81 TL
97.445,80 TL
Eğer inşaat 2010 yılında bitseydi, 2009 yılının Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca belirlenen oran olan
455 455,00 TL dikkate alınacaktı ama inşaat 2011 yılınca bittiği için her yıl değişen Bayındırlık ve İskan
Bakanlığı oranı olan 511,00 TL dikkate alıyoruz. Bu yüzden bildirilecek işçilik tutarı da değişiyor.
Örnek 2 :
Veriler:
Yapım Başlangıç Tarihi
: Mayıs 2011
Yapım Bitim Tarihi
: Kasım 2011
Yapı Sınıfı ve Grubu
: 3B
Yüzölçümü
: 400 m²
Konutun maliyeti nedir?
Hesaplamalar:
2011 yılı için 3B sınıf grubunda bulunan yapının birim maliyeti =511,00-TL.
Toplam Maliyeti = 400 x 511= 204.400,00-TL
Asgari işçilik oranı %9,ön değerlendirmede %25 eksiği alınacağından %6,75 üzerinden hesaplama
yapılacaktır. Bu durumda bildirilmesi gereken işçilik tutarı
204.400,00 TL x %6,75 = 13.797-TL’sidir.
Örnek 3 :
Eksik İşçilik Bildirilmiş Olması Hali:
Veriler:
İnşaata başlama tarihi
: 01.07.1998
İnşaatın bitiş tarihi
: 17.06.2001
Yapının sınıf ve grubu
: 3-B
İnşaatın toplam yüzölçümü
Metrekare birim maliyet bedeli
: 3.005,13 m2
: 76,04 (inşaatın bittiği yıl hariç önceki yıllara ait birim maliyetlerin
ortalaması alınmıştır)
SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ.
Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL
Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25
www.senaymm.com.tr e-mail : [email protected]
Uygulanacak işçilik oranı
: % 6,75 (% 9’un % 25 eksiği)
KDV hariç malzemeli işçilik faturası toplamı: 0
KDV hariç salt işçilik faturası toplamı : 0
SSK’ya bildirilen toplam işçilik
: 4.061,00 (Brüt işçilik)
Hesaplamalar:
1-Metrekare birim maliyet bedeli ile inşaatın toplam yüzölçümü çıkan sonuçla da inşaatın tamamlanma
oranı ile çarpılır, (varsa) KDV hariç malzemeli işçilik faturası toplamı çıkarılır ve Tüm Yapı Maliyeti
bulunur.
Tüm Yapı Maliyeti : İnşaatın Yüzölçümü x Metrekare Birim Maliyet Bedeli
3005.13 x 76,04 = 228.510,08
Buradaki örnekte malzemeli işçilik gider faturası olmadığından hesaplamaya dahil edilmemiştir
2-Tüm yapı maliyetine asgari işçilik oranı uygulanarak işin yürütümü için gerekli en az (asgari) işçilik
miktarı tespit edilir.
228.510,08 x % 6,75 = 15.424,43
3-İşin yürütümü için gerekli asgari işçilik miktarından (varsa) KDV hariç salt işçilik gider faturası toplamı
ve sigorta primine esas kazanç üst sınırını aştığı için SSK'ya bildirilemeyen işçilik ödemesi tutarı düşülerek
SSK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarı bulunur. Ancak buradaki örnekte herhangi bir salt işçilik
gider faturası ve s.p.e.k. üst sınırını aşan işçilik ödemesi bulunmadığından, işin yürütümü için gereken
asgari işçilik miktarı aynı zamanda SSK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarını oluşturmaktadır.
4-SSK’ya bildirilmesi gereken asgari işçilik tutarından SSK’ya bildirilen işçilik miktarı düşülerek sonuca
ulaşılır.
15.424,43 – 4.061,00 = 11.363,43
Sonuç : 11.363,43 TL eksik işçilik bildirilmiştir.
VI. TAŞERONLARLA YAPILAN SÖZLEŞMELERDE İŞÇİLİK
Taşeron (alt işveren-aracı) SGK’ya karşı belli bir oranla muhatap değildir, işin veya inşaatın asıl
sahibi yani SGK’ da adına dosya açılan kişi bu oranla muhataptır. Sözleşme hukuku çerçevesinde, dosya
sahibinin yani asıl işverenin taşeronlarıyla yaptığı sözleşmelerde ayrı bir oran veya rakam her zaman
yazılabilir. Bu taşeronla asıl dosya sahibinin arasındaki bir konudur. Taşeronlara SGK ilişiksizlik belgesi
değil "borcu yoktur" yazısı verir, asıl işverene (dosya sahibine) ise yapılan hesaplama sonucunda
“ilişiksizlik belgesi” verilir ya da fark işçilik tespit edilirse bir yazı ile işverenden talep edilir.
Asıl İşveren taşeronun SGK’ya bildirdiği prime esas kazanç tutarlarını gider göstermez ancak
bildirmesi gereken Asgari işçilik tutarının bulunmasında dikkate alınır.
SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ.
Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL
Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25
www.senaymm.com.tr e-mail : [email protected]
VII. TAŞERONLARLA YAPILAN SÖZLEŞMELERDE İŞÇİLİK HESAPLANMASI
Sözleşme bedelinin veya kesilen hakediş faturalarının matrahının %6,75 ile çarpılmasıyla işçilik
oranı bulunur. İşçilik oranın SGKya ödenen Prim Oranı (%38,5) ile çarpımından yatırılması gereken prim
tutarını tespit edilir. SGK’ ya ödenen Prim (Brüt Ücret Tutarı * Kişi * Ay) ile yatırılması gereken prim
arasındaki fark ile eksik ya da fazla yatırılan işçilik tutarı bulunabilir.
Veriler:
Sözleşme Bedeli
: 250.000,00 TL
Yapının sınıf ve grubu
: 3-B (% 9)
SGK Prim Oranı
:% 38,5
Yatırılmış Prim
: 5.119,54 TL
Yatırılması Gereken işçilik Tutarı nedir?
Hesaplamalar:
SÖZLEŞME TUTARI VEYA
HAKEDİŞ FATURA MATRAHLARI
İŞÇİLİK ORANI
YATIRILMASI GEREKEN PRİM
YATAN PRİM
FARK EKSİK PRİM ÖDEMESİ
250.000,00 TL
16.875,00 TL
6.496,88 TL
5.119,54 TL
1.377,34 TL
6,75 %
38,50 %
-
Bkz 1
: YILLAR BİNALARIN METREKARE NORMAL İNŞAAT MALİYET BEDELLERİNİ
GÖSTERİR CETVEL
: Bağlantı için tıklayınız.
Sık karşılaşılan yapı sınıf ve gruplarının belli yıllar itibariyle maliyet bedelleri.
3A
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
39.062.000
60.546.100
99.901.000
123.000.000
202.950.000
264.000.000
283.000.000
315.000.000
334
375
399
437
448
482
Bkz 2
3B
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
44.666.000
69.232.300
114.233.000
140.000.000
231.000.000
300.000.000
322.000.000
359.000.000
381
427
455
498
511
565
4A
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
50.243.000
77.876.650
128.496.000
158.000.000
260.700.000
339.000.000
364.000.000
406.000.000
430
482
513
561
577
625
4B
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
55.821.000
86.522.550
142.762.000
175.000.000
288.750.000
375.000.000
402.000.000
448.000.000
475
533
568
622
640
701
: ÇEŞİTLİ İŞKOLLARINA AİT ASGARİ İŞÇİLİK ORANLARI LİSTESİ
: Bağlantı için tıklayınız.
SENA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK LTD. ŞTİ.
Namazgah, İzzettinbey Cad. Bayrak İş Mrk. A Blok No: 9/9 34696 Üsküdar / İSTANBUL
Tel: (0216) 650 92 20 ( Pbx ) Faks: (0216) 650 92 25
www.senaymm.com.tr e-mail : [email protected]