Gida iliskili anaflaksi

GIDA ĠLĠġKĠLĠ
ANAFLAKSĠ
Dr SUNA ASĠLSOY
BAġKENT ÜNĠVERSĠTESĠ,
ADANA
OLGU
• 8 aylık erkek bebek,
• Bir haftadır burun akıntısı arada öksürük
yakınması var
• Ani geliĢen tıkanıklık morarma ve nefes darlığı
• baba tarafından resüsite ediliyor
• 112 resüsitasyona devam ederek acil servise
getirilmiĢ
• GD kötü siyanotik solunum sesleri azalmıĢ,
çekilmeleri var yaygın ronküsleri duyuluyordu.
• Kalp hızı:172/dk; SS:45/dk; K B:80/50
mmhg, Yanaklarda kıvrım yerlerinde
belirgin kırmızı kabuklanma gösteren
alanlar, gövdede kızarıklıklar
• yoğun bakım ünitesine alındı, entübe edildi.
• Sistemik steroid, salbutamol baĢlandı.
• Akciğer grafisinde bilateral peribronĢial
kalınlaĢma, RSV antijen testi negatif
saptandı.12 saat içerisinde ekstübe edildi.
Klinik bulguları tamamen düzeldi.
• Tanınız nedir?
• a-BronĢiolit
• b-Astım atağı
• c-Aspirasyon
• d-Anaflaksi
Tanıda ne yaparsınız?
•
•
•
•
•
a-Öykü
b-sIGE
c-Total IgE
d-Gıda değiĢim testi
e-a+b+d
Öykü
• Anne sütü ile besleniyor daha önce 3 kez
formül mama verilmesi sonrası yaygın
kızarıklıklığının olduğu ve tedavisiz
geçtiği atopik dermatit nedeniyle
dermatoloji kliniğinde izlendiği öğrenildi.
Olayın olduğu günde kardeĢinin elinden
dondurma yaladıktan 10 dakika sonra
aniden yakınmalarının baĢladığı öğrenildi.
•
•
•
•
Eozinofil sayısı 1000/mm3
Süt SıgE 10kU/L
4 hafta sonra yapılan deri testinde
süt 15x18mm çapında pozitif saptandı
Aileye önerileriniz nelerdir
• a-kesin eliminasyon
• b-anaflaksi acil eylem planının
anlatılması
• c-adrenalin oto enjektör reçete edilmesi
ve kullanımının öğretilmesi
• d-antihistaminik kullanması
• e-a+b+c
Anaflaksi nedenleri
Ann Allergy Asthma Immunol. 2006
Jul;97(1):39-43.
Çocuklarda yapılan çalıĢmalarda
• Gıdalar (%85- 78-43)
– Fıstık, kaĢu (Avusturalya )
– Süt, fıstıklar
• Ġlaçlar
• Böcek sokmaları
• Bilinmeyen
• Allergy 2008;63:1071-6
• Ped Allergy Immunol 2011;22:172-77
• Allergol Immunopathol 2012;40:31-36
ters gıda
reaksiyonları
IgE kaynaklı
(akut
ürtiker,oral
allerji
sendromu)
immun kaynaklı
non-immun kaynaklı
(gıda allerjisi ve
çölyak hast)
(primer gıda
intoleransı)
non-IgE
kaynaklı
(gıda protein
indükleyici
enteropati,
çölyak
hastalığı)
miks IgE ve nonIgE kaynaklı
(eozinofilik
gastroenterit)
hücrese
l
kaynaklı
(allerjik
kontakt
dermati
t)
metaboli
k
Farmakoloji
k
(laktoz
intoleran
s)
(kafein)
toksik
(skombroi
d balık
toksini)
diğer/idio
patik/
tanımlana
mayan
(sülfitler)
Prevelans
• Her hangi bir tetikleyiciden anaflaksi
olma riski yaĢam boyu %0.05-2.
• Populasyonun %2 sini etkiliyor.
• GA gerçek prevelansı saptamak güç
• 170 dan fazla gıda IgE kaynaklı
reaksiyona neden olmakta
• Son 10-20 yılda prevelansda artıĢ var
Gıda iliĢkili anaflakside epidemiyoloji
• Fatal reaksiyon oranı
– Çocuklarda 1/800.000 yılda
– EriĢkinlerde 1/4 milyon yılda
• Fatal olmayan reaksiyonlar
– 0.5-16/100.000 yıl
•
•
Clarks S, Camargo CA. Immunol Allergy Clin North Am 2007;27:145
Cianferoni A. Immunol Allergy Clin North Am 2012;32:165.
Gıda iliĢkili anaflakside tetikleyiciler
•
•
•
•
•
•
Fıstık/ kabuklu Ağaç fındıkları
Kabuklu deniz ürünleri
Süt
Yumurta
Susam (tohumlar)
Balık
GIDA ALLERJĠSĠ GELĠġĠMĠNDE RĠSK
FAKTÖRLERĠ
• Ailede atopi öyküsü
• Atopik dermatit varlığı ( orta-ağır AD
varlığında GA ^%30-40)
GA ile birlikte olan durumlar
• AD varlığı (%35-71)
• AR varlığı (%33-40)
• Astım varlığı (%34-49)
AD ve GA birlikteliğinde ise
• % 75 diğer atopik durumlarla birlikte
• %44 AR ve Astım
• %27 AR
• %4 Astım
GIA Ġçin Risk Faktörleri
• Anaflaktik reaksiyonlara neden olan
gıdalara karĢı allerji bulunması
• YaĢ grubu
– adölesan erkek, eriĢkinlerde kadın
• Alınan gıdanın iĢlem Ģekli, miktarı
• Absorbsiyonu etkileyen diğer maddelerle
birlikte alımı ( Alkol, egzersiz vs)
• Daha önceki reaksiyonun ağırlığı
gelecekteki reaksiyonun derecesini
belirlemez
Fatal/ Fatale yakın anaflakside risk
faktörleri
• Astım varlığı, özellikle kronik steroid
tedavisinin neden olduğu adrenal süpresyon
olması
• Epinefrin uygulanmasındaki geçikme veya
eksiklik
• Semptomların geçiĢtirilmesi
• Birlikte alkol alımı (gıdanın absorbsiyonunu
arttırabilir)
• Semptomları tedavi etmek için tek baĢına
antihistaminik kullanılması.
Tanı
• Anaflaksi semptomları
– Respiratuvar semptomlar; vizing ve stridor
– GIS semptomları; karın ağrısı ve kusma
– Cilt bulguları; ürtiker, flushing, angioödem
– Kardiovasküler bulgular; hipotansiyon ve Ģok
Hedef Organ
Cilt
Hızlı Semptomlar
Eritem,KaĢıntı
Ürtiker,Morbiliform döküntü
Anjioödem
Göz
KaĢıntı,Konjonktival Eritem
Sulanma,Periorbital ödem
Üst Solunum Yolları
Burun tıkanıklığı,KaĢıntı
Burun akıntısı,Horlama
Larinjeal ödem,Ses kısıklığı
Kuru kesik öksürük
Alt Solunum Yolları
Öksürük,Dispne,Hırıltı
Yardımcı solunum kasları kullanımı
Gastrointestinal (oral)
Dudaklar,dil ve damakta anjiyoödem
Oral kaĢıntı,Dilde ĢiĢme
Gastrointestinal (alt)
Bulantı,Kolik tarzda karın ağrısı
Reflü,kusma,Ġshal
Kardiyovasküler
TaĢikardi(nadiren anafilakside
bradikardi ),Hipotansiyon,Sersemlik
Bayılma,Bilinç kaybı
Bilinmeyen
Uterus kasılmaları
„Felaket Beklentisi‟ hissi
GecikmiĢ Semptomlar
Eritem,Sıcak Basması
KaĢıntı,Morbiliform döküntü
Anjioödem, Egzema
Öksürük,Dispne ve Hırıltı
Bulantı-kusma,Karın ağrısı
Reflü,Ġshal,Hematokezya
Huzursuzluk ve kilo kaybıyla birlikte
olan yeme reddi
Öykü
• Semptomlar ne ile iliĢkili olabilir?
• Semptomları tetikleyen gıda hangisidir? Daha
önce alındığında benzer reaksiyonlar oldu mu?
• Gıda piĢmiĢ mi çiğ mi?
• Gıdaya maruziyetle semptomlar arasındaki süre
ne kadardır?
• Bu bulgular olmadan gıda tüketildi mi?
• Egzersiz, alkol veya aspirin ve NSAID kullanımı
var mı?
• Tedavi verildi mi? Semptomlar ne kadar sürdü?
DERĠ PRĠK TESTĠ
• IgE kaynaklı GA tanısında temel test
• Pürifiye allerjen perkutan olarak verilir
ve oluĢan reaksiyonun çapı ölçülür.
• Tek baĢına tanı koydurucu değildir.
• prik to prik.
• “Allerjin yok” diyebilmek için mutlaka
gıda değiĢim testi yapılmalıdır.
• Ağır cilt tutulumu olan hastalara,
• Gebelere
• Antihistaminik gibi ilaç alanlara
yapılmamalıdır.
• Ġnfantlarda oluĢan reaksiyonlar daha
küçüktür. Bu yaĢ grubunda bu durum
duyarlılığı azaltır.
• Ancak her yaĢ grubunda gerekli görülür
ise yapılabilir
ALLERJEN SPESĠFĠK IgE
• tanısal değildir
• allerjen spesifik antikorların varlığına
dayalıdır
• DPT
yapılamadığı
durumlarda
bu
testlerden faydalanılabilir
• Negatif olduğunda öykü destekliyorsa
mutlaka gıda değiĢim testi yapılmalıdır
GIDA ELĠMĠNASYON DĠYETLERĠ
• Spesifik diyetin eliminasyonu tanıda
faydalı olabilir
• NonIgE kaynaklı gıda iliĢkili alerjik
hastalıklar
(gıda-protein-iliĢkili
enterokolit,alerjikproktokolit ve Heiner)
• IgE-nonIgE
kaynaklı
alerjik
hastalıklarda (eozinofilik özefajit gibi)
sorumlu gıdanın saptanmasında
GIDA DEĞĠġĠM TESTĠ
• Çift kör plasebo kontrollü gıda değiĢimi
tanıda altın standart
• Tek kör, açık gıda değiĢim
• Reaksiyon yoksa GA dıĢlanır
• Reaksiyon varsa, öykü diğer testlerle
destekleniyorsa tanıyı koydurur.
Ayırıcı tanı
•
•
Vazovagal Reaksiyonlar
•
–
–
–
–
Non-IgE –Kaynaklı Gıda
Allerjisi
– FPIES
•
„Flushing‟ Sendromu
–
–
–
–
–
•
•
Karsinoid
Postmenopozal
Klorpropamid Alkol
Meduller ve Tiroid Karsinomu
Otonomik Epilepsi
Restoran Sendromları
– Monosodyum glutamat
– Sülfitler
– Scombroid
Diğer Ģok
•
Hemorajik
Kardiyak
Endotoksik
Monoklonal Gammopati
[Paroksismal Hiperpermeability]
Endojen Histamin Üretimi
Fazlalığı ile Birlikte Olan
Sendromlar
–
–
–
–
–
Mastositoz
Pigmentoz Ürtiker
Bazofilik Lösemi
Promyelositik akut lösemi
Hidatik kist
–
–
–
–
Panik Atak
Munchansen
Vokal Kord Disfonksiyonu
Histerik Yutkunma [ bolus]
Non Organik Sendromlar
• Bilinmeyen
– Herediter Anjiyo ödem
– Progesterona bağlı
Anafilaksi
– Ürtiker Vasküliti
– Feokromositoma
– Hiper IgE Sendromu
– Nörolojik Hastalıklar
– Psödoanafilaksis
– Red Man sendromu [
vankomisin]
Tedavi
• Semptomların baĢlamasından sonra hızlı
ve etkili tedavi.
• IM epinefrin ilk basamak tedavidir.
• Diğer tedaviler epinefrine yardımcıdır.
• IM epinefrin, acil servise transfer
• 4-6 saat gözlem
• Hasta ve ailenin eğitiminin sağlanması.
–
–
–
–
alerjenden kaçınma,
anaflaksi semptom ve bulgularının erken tanınması,
acil eylem planının öğretilmesi,
tanıtım kartlarının hastada bulundurulmasıdır.
• Eğitimli biri tarafından epinefrin otoenjektörünün
kullanılmasının öğretilmesi ve sağlanması
• Taburculuk sonrası yardımcı tedavinin devam
edilmesi.
• Allerjiste yönlendirilmesi önerilmektedir.