Cezaevinde cinsel istismar - Just Detention International

uluslararasi özet
Cezaevinde cinsel istismar:
Küresel bir insan hakları krizi
Cezaevinde cinsel istismari küresel bir insan hakları krizidir. Birçok istismar vakasında failler, mahkumların güvenliğinden
sorumlu olan cezaevi görevlileri olmaktadır. İster cezaevi görevlileri tarafından ister diğer mahkumlar tarafından işlensin,
cezaevinde yaşanan tecavüz ve diğer cinsel istismar suçları uluslararası alanda işkence sayılmaktadır. Mahkumların
güvenliğini sağlamak devletlerin mutlak sorumluluğudur. Fail kim olursa olsun, cezaevinde cinsel istismar bir hükümetin
sorumluluğunu yerine getiremediğini göstermektedir.
Birçok ülkede cezaevinde cinsel istismar vakalarının yaygınlığına dair resmi istatistikler bulunmadığı gibi, çok az sayıda
mahkum istismara uğradığını bildirebilmektedir. Ancak cezaevlerindeki durumu takip eden gözlemcilerin çoğu, resmi
şikayetlerin olmamasının cezaevlerinin güvenli olduğu anlamına gelmediğini söylemektedir. Aksine, dünyanın birçok yeinden eski mahkumlar, cezaevi görevlileri ve insan hakları savunucuları, cezaevinde cinsel istismar mağdurlarının çoğunun,
bazen utanç duydukları için, bazen misillemeden korktukları için, bazen de kendilerine yardım edebilecek kimse olmadığını
düşündükleri için yaşadıkları hakkında konuşmaktan çekindiklerini düşünmektedirler.
Cezaevinde cinsel istismar nedir
Cezaevinde cinsel istismar birçok şekilde gerçekleşebilmekte ve cinsel istismarın koşulları ve tanımı ülkeden ülkeye, ya
da ülke içinde bölgeden bölgeye değişebilmektedir. Just Detention International, cezaevinde cinsel istismarı, mağdurun
ya da failin cinsiyeti ne olursa olsun ve penetrasyon gerçekleşmiş olsun ya da olmasın, bir mahkumun başka bir mahkum
tarafından maruz bırakıldığı cinsel temas ya da tehdit, ya da bir cezaevi görevlisi tarafından maruz bırakıldığı herhangi
bir cinsel temas olarak tanımlamaktadır. Cinsel istismar hem kadın hem de erkek cezaevlerinde yaşanmaktadır ve failler
mağdurlar ile aynı ya da karşı cinsten olabilmektedirler.
Dünyanın her yerinde cezaevleri şiddet ve istismar vakaları ile dolu. Bazı mahkumlar hayatta kalabilmek ve kendilerini
koruyabilmek için kendilerinden daha güçlü konumda olan başka bir mahkum ile cinsel ilişkiye girmek zorunda kalabiliyorlar. Birçok ülkedeki cezaevlerinde tecavüz vakaları, organize cezaevi çeteleri ile bağlantılı yaşanıyor. Bu tür durumlarda mağdurlar çoğunlukla çeteler arasında ‘satılıyor’ ya da fuhuşa zorlanıyor. Mağdurların çoğu defalarca tecavüze maruz
kalıyorlar. Cezaevlerinde haberler çok çabuk yayılır. Bir mahkum bir defa tecavüze uğradı mı haber hızla yayılmakta ve
diğer mahkumlar ve cezaevi görevlileri tarafından da hedef alınmaktadır.
Tecavüz çoğunlukla diğer mahkumlar tarafından değil cezaevi görevlileri tarafından işleniyor. Bazı vakalarda cezavi görevlileri bir mahkumun başka mahkumlar tarafından tecavüze uğramasının önünü açabiliyorlar. Bazı vakalarda ise yiyecek,
uyuşturucu ya da daha iyi bir muamele karşılığında bir mahkumdan cinsel ilişki talebinde bulunabiliyorlar. Bazı cezaevi görevlileri, mahkumlar ile karşılıklı rızaya dayalıymış gibi görünen cinsel ilişkiye girebiliyorlar. Cinsel ilişki zorla
gerçekleşmiş olmasa bile, cezaevi görevlilerinin mahkumlar ile ilişkiye girmesi kabul edilemez. Cezaevi görevlilerinin mahkumlar üzerinde tam bir tahakkümü var ve özgürlüklerini kısıtlayabilir ya da hayatlarını daha zor bir hale getirebilirler.
Bu koşullar altında mahkumların kendileri ile cinsel ilişkiye girmek isteyen cezaevi görevlilerinin isteklerini reddetmesi
çoğunlukla imkansızdır.
just detention international 1
uluslararası özet
uluslararasi özet
Cezaevinde tecavüz aynı zamanda siyasi bir baskı aracı olarak da kullanılabilir. Bu tür vakalarda bir hükümet, bir cezaevi
yöneticisi ya da cezaevi görevlisi, ceza olarak ya da yıldırma amaçlı, siyasi muhalif olarak görülen mahkumlara karşı tecavüz
talimatı verebilir ya da tecavüz edilmelerini zımnen onaylayabilirler.
Cezaevinde herkes tecavüze uğrayabilir ancak çoğunlukla zayıf olduğu düşünülen mahkumlar daha büyük bir risk
altındadır. Bu tür mahkumlar arasında lezbiyen, gay, biseksüel ve transseksüel mahkumlar; genç ya da zayıf ve güçsüz
görünümlü mahkumlar; ilk defa cezaevine giren kişiler; ve şiddete başvurmayan pasif mahkumlar bulunmaktadır. Erkek
cezaevlerinde, aşırı erkeksi, kadın düşmanı tavırlar oldukça yaygındır, bu da cinsel istismar faillerinin çoğunlukla güçlü ya
da –erkeksi– algılanmasına ve mağdurların ise zayıf ya da kadınsı algılanmasına neden olmaktadır. Bu tür tavırlar tecavüz
mağdurlarının istismar vakalarını bildirmesini ya da yardım istemelerini oldukça tehlikeli bir hale getirmektedir. Cinsel
istismara uğramayan mahkumlar bile güçlü olmayan herkesin tecavüz riski altında olduğu düşünülen bir ortama uyum
sağlamaya zorlanmaktadırlar.
Ne şekilde gerçekleşirse gerçekleşsin, tecavüz, güç, iktidar ve kontrol kurmayı amaçlayan bir şiddet biçimidir. Tecavüz asla
mağdurun hatası değildir.
Mağdurlar üzerindeki etkisi
Tecavüz ve diğer cinsel istismar biçimleri, ister evde, ister bir topluluk içinde ya da bir cezaevinde gerçekleşsin, ağır duygusal
ve fiziksel sonuçlara yol açmaktadır. Her mağdurun deneyimi farklı olmakla birlikte, korku, utanç, öfke, endişe nöbetleri,
kabus ya da geçmişe dönüş gibi ortak tepkiler vermektedirler. Mahkumlar, mahremiyetleri olmadığı için, etraflarını kontrol
edemedikleri için ve çoğunlukla kendilerine tecavüz eden kişi sürekli çevrelerinde bulunduğu için bu tür semptomları daha
güçlü bir şekilde yaşamaktadırlar.
Cezaevinde tecavüzün duygusal maliyetinin yanı sıra, mağdurlar ölümcül sonuçları olabilecek HIV ya da diğer cinsel yolla
bulaşan hastalıklara maruz kalmaktadırlar. Cinsel saldırıya maruz kalan mağdurlar aynı zamanda kemiklerinin kırılması
gibi fiziksel olarak da yaralanmalara maruz kalabilirler ve bu tür yaralanmalar çoğunlukla tedavi edilmemektedir. Kadın
mahkumlar ise hamile kalmak ve kürtaj olmak zorunda bırakılmak gibi riskler altındadırlar. Tecavüz sonrası acil danışma
ve cinsel yolla bulaşan hastalıkları engellemek amacıyla sunulan tecavüz sonrası tedavi gibi tıbbi destek hizmetleri yararlı
olmakla birlikte, çok az sayıda mağdur bu tür hizmetlere erişebilmektedir.
Dünyanın her yerinde mahkumların büyük bir kısmı serbest bırakıldıktan sonra travmatik cezaevi deneyimlerini aile
ortamına ve çevrelerine taşımaktadırlar. Yardımı almadıkları takdirde, cezaevinde tecavüze maruz kalan mahkumların,
depresyon, intihara eğilim, alkol ve uyuşturucu bağımlılığı gibi kronik ve uzun süreli sorunlar yaşama riskleri artmaktadır.
Cezaevinde tecavüzün yol açtığı utanç ve damgalanma nedeniyle mağdurlar yaşadıklarını eşleri ya da cinsel partnerleri de
dahil kimseye anlatamayabilirler; bu da HIV ve cinsel yolla bulaşan diğer hastalıkların bulaşma riskini artırabilir. Cezaevinde
cinsel istismara maruz kalan birçok mahkum kendilerine, ailelerine ve çevrelerine zarar verecek davranışlar geliştirebilirler.
Daha önce tutuklanmış ve yaşadığı duygusal acı ile nasıl baş edebileceğini öğrenememiş tecavüz mağdurlarının risk
barındıran ya da suç içeren bir davranış sergileme ihtimalleri daha fazla olmakla birlikte, yoksulluk yaşayabilirler ve yeniden
cezaevine dönme riskleri artabilir.
Bu tür ağır sonuçlara rağmen, fiziksel ve psikolojik olarak iyileşmeleri mümkündür. Destek verilirse, cezaevinde tecavüz
mağdurları yaşadıkları travma ile nasıl baş edebileceklerini öğrenebilirler, duygularını kendilerine ve çevrelerine zarar vermeyecek bir şekilde nasıl ifade edebilirler ve hayatlarını yeniden kurabilirler. Bu şekilde mağdurlar yalnız olmadıklarını ve
tecavüze maruz kalmalarının ardından iyileşebilmiş başka kişilerin de olduğunu görebilirler. Bazı vakalarda, cezaevinde
tecavüz mağdurları yaşadıkları hakkında toplum önünde konuşmayı, başarılı insan hakları savunucularına dönüşmeyi ve
kendilerinin maruz kaldığı ihlallere başkalarının da maruz kalmamasını sağlamak için çalışarak hayatlarına yeni bir anlam
katmayı başarabildiler.
Cezaevinde tecavüzü önlemek
Cezaevinde tecavüz önlenebilir. Bu tür ihlaller, kötü politikalardan, tehlikeli uygulamalardan ve cezaevi görevlilerinin hesap
just detention international 2
uluslararası özet
uluslararasi özet
verdiği bir sistemin olmamasından kaynaklanmaktadır. Birçok cezaevi, mahkumları koruma altına alacak basit önlemlerle
tecavüz vakalarını önleyebilmektedir. Örneğin, risk altındaki mahkumlar ile risk oluşturabilecek mahkumları birbirinden
ayırmak cezaevinde tecavüzü azaltabilir. İyi hazırlanmış eğitim programları cezaevi görevlilerinin mahkumların güvenliğini
nasıl sağlayacaklarını ve tecavüz vakalarını etkili bir şekilde soruşturmayı öğrenmelerini sağlayabilir. Cezaevi yöneticilerinin,
ister görevliler tarafından ister mahkumlar tarafından işlensin, cinsel istismara hiçbir şekilde müsamaha gösterilmeyeceğini
açıkça ifade etmeleri gerekmektedir. Ayrıca, mağdurların tecavüz vakalarını herhangi bir misillemeye ya da daha fazla istismara uğramadan güvenli bir şekilde bildirmelerini sağlayan mekanizmalar bulunmalıdır.
Tecavüz vakaları, daha çok, politikalarının gözden geçirilmesine ve çalışanlarının denetlenmesine izin vermeyen ya da bunu
zorlaştıran cezaevlerinde gerçekleşmektedir. Birçok cezaevinde, güçlü konumda olan görevliler ya hiç denetlenmemekte
ya da çok az denetlenmektedirler ve hiç kimseye hesap vermemektedirler. Cezaevleri, mahkumların güvenliğini sağlamak
için, güçlü iç denetim mekanizmaları kurmalı ve dışardan kurumlar tarafından düzenli olarak denetlenmelidir. Cezaevinde
tecavüz vakaları ile ilgili iç ve dış kurumlar tarafından toplanan veriler kamu erişimine açık olmalıdır.
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Adalet Bakanlığı’nın 2012 yılında yayınladığı bir rapora göre 2008 yılında ABD cezaevlerinde cinsel istismara maruz kalan mahkum sayısı tahminen 209,400.ii Kapsamlı ve titiz bir veri toplama sürecinin
ardından ulaşılan bu tahmin, ABD’de yaşanan soruna dikkat çekmeyi başardı.
Güçlü denetim mekanizmaları bağlayıcı uluslararası anlaşmaları aracılığı ile de uygulanabilir. İşkenceye Karşı Sözleşme’ye
Ek İhtiyari Protokol (OPCAT) Taraf Devletlerin, işkence vakalarını önlemek amacıyla cezaevlerine düzenli ziyaretler yapacak bağımsız ulusal kurumlar oluşturmalarını gerektirmektedir. Şimdiye kadar 71 ülke OPCAT’ı onayladı. OPCAT’ın
dünya çapında onaylanması cezaevlerinde şeffaflığı ve hesap verilebilirliği artırarak tecavüz vakalarını azaltabilir.
Uygulamaların ve politikaların iyileştirilmesinin yanı sıra, cezaevinde tecavüz vakalarının son bulması için toplumsal
yaklaşımlarda bir değişimin yaşanması gerekmektedir. Tecavüze uğramış bir kişinin maruz kaldığı damgalanma ya da
mahkumların tecavüz edilmeyi hakkettiği yönündeki anlayış sıklıkla mağdurların yaşadıkları istismara karşı yardım istemelerine engel olmaktadır. Sorunun anlaşılabilmesi için mağdurların yaşadıklarını özgürce ifade edebilmesi gerekmektedir.
Mahkumlar dahil tüm insanların güvenliği ve onuruna değer veren toplumsal bir yaklaşım mağdurların yaşadıkları istismar
konusunda konuşabilmelerini kolaylaştırır ve cezaevinde tecavüzün son bulmasını sağlayabilir.
ABD’de Just Detention International ve diğer insan hakları savunucularının azimli çabaları sayesinde, cezaevinde tecavüz
konusundaki genel algı değişmeye başladı ve bilgisiz basmakalıp yaklaşımların yerini bu tür istismar olaylarını insan hakları
ihlali olarak gören yaklaşımlar aldı.
Just Detention International hakkında
Just Detention International ( JDI) cezaevinde tecavüz ve diğer cinsel istismar vakalarına son vermeyi amaçlayan bir sağlık
ve insan hakları kuruluşudur. JDI’ın çalışmalarının üç temel amacı bulunmaktadır: hükümet yetkililerini cezaevinde tecavüz
vakalarından sorumlu tutmak; mahkumların sağlık ve güvenliğine değer veren toplumsal bir anlayış oluşturmak; cezaevinde
tecavüz mağdurlarının ihtiyaç duydukları yardıma erişimlerini sağlamak.
Just Detention International, 1980 yılında, cezaevinde tecavüze maruz kalmış Amerikalı Russell Dan Smith tarafından
kuruldu. Stephen Donaldson ve Tom Cahill gibi örgütün ilk kurucularının çoğu, Smith gibi cezaevinde tecavüze maruz
kalmış kişilerden oluşuyor. Donaldson savaş karşıtı bir eylemde tutuklandıktan sonra diğer mahkumlar tarafından defalarca
tecavüze uğradı. Etkili bir yazar olan Donaldson cezaevinde tecavüz sorununa ülke çapında dikkat çekmeyi başardı ve
1994 yılında Yüce Mahkeme’de görülen Farmer ve Brennan davasına Just Detention International adına bilirkişi raporu sunulmasını sağladı. Cezaevinde uğradığı tecavüz sonucu HIV virüsü bulaşan Donaldson 1996 yılında AIDS sonucu
hayatını kaybetti.
Deneyimli bir insan hakları savunucusu ve savaş karşıtı bir eylemci olan Tom Cahill, diğer mahkumlar tarafından toplu tecavüze maruz kaldı. Cahill 1998 yılında Just Detention International’ın başkanı oldu ve cezaevinde tecavüzü sona
erdirmek için harcadığı çabaların sonucunda, 2003 yılında ABD’de cezaevinde tecavüz ile ilgili çıkarılan ilk kanun olma
niteliğini taşıyan Cezaevinde Tecavüzü Önleme Kanunu çıkarıldı.
just detention international 3
uluslararası özet
uluslararasi özet
Just Detention International dünyada bu tür suçlara son vermeye kendini adayan tek örgüttür. Örgütün kurucuları henüz
kimse bu konuda konuşmaya cesaret edemezken ABD cezaevlerindeki tecavüz vakaları ile ilgili kampanya başlattı. Onların
bağlılıkları, hem ABD’de hem de dünya genelinde cezaevlerinde tecavüz konusunda daha fazla farkındalığın oluşmasını
sağladı ve birçok kişiyi buna karşı mücadele etmeye teşvik etti. Bugün cezaevlerinde tecavüz mağdurları Just Detention
International’ın çalışmalarında kilit bir rol oynamaktadır.
Just Detention International’ın çalışmalarının temel ilkesi şudur: hükümet bir kişiyi özgürlüğünden mahrum bıraktığında
o kişinin güvenliğinden mutlak olarak sorumludur. Cezaevinde tecavüz önlenebilir. Bu tür vakaları sona erdirmeyi amaçlayan cezaevi yöneticileri, iyi politikalar ve güvenilir uygulamalar ile mahkumların güvenliği sağlanabilir. Just Detention
International yasalar ve politikalar geliştirmektedir; cezaevi çalışanlarına ve mahkumlara eğitim sunmak amacıyla cezaevleri ile birlikte çalışmaktadır ve her sene binlerce cezaevinde tecavüz mağduruna destek vermektedir.
Just Detention International, cezaevinde tecavüze kati olarak son vermek amacıyla çalışan yerel ve ulusal bir hareket inşa
edebilmek için, dünya genelinde insan hakları savunucuları, cezaevi çalışanları, karar vericiler, sağlık ve terapi hizmeti
görevlileri, cezaevinde tecavüz mağdurları ile ilişkiler kurmaya çalışmaktadır.
Bir kişi ne suç işlemiş olursa olsun, tecavüz cezanın bir parçası sayılamaz.
***
Just Detention International’ın merkezi ABD’dedir ve Los Angeles ve Washington’da şubeleri bulunmaktadır. JDI, 2013
yılında 2005 yılında Güney Afrika’da başlattığı çalışmaların devam edebilmesi için Johannesburg şehrinde bağımsız bir
kuruluş olarak Just Detention International – Güney Afrika’yı kurdu. Her iki kuruluş da ortak bir misyona sahip: cezaevinde tecavüz ve diğer cinsel istismar biçimlerine son vermek. JDI ayrıca Botsvana, Guyana, Jamaika, Meksika, Filipinler,
ve Birleşik Krallık’ta da savunuculuk faaliyetleri sürdürmektedir. Çalışmalarda ağırlıklı olarak İngilizce kullanılmaktadır.
Bu özet birçok dile çevrilmiş olmakla birlikte, mevcut durumda Just Detention International sadece İngilizce ve İspanyolca
yazışmalara cevap verebilmektedir. Tecavüz sonrası danışma, hukuki destek ve diğer hizmetler için yönlendirme sadece ABD
ve Güney Afrika’daki cezaevinde tecavüz mağdurları için sağlanabilmektedir. Just Detention International’ın çalışmaları
konusunda daha fazla bilgi almak için lütfen şu linke tıklayınız: www.justdetention.org.
Dipnotlar
just detention international Cezaevi sistemleri ülkeden ülkeye ya da bölgeden bölgeye büyük
değişiklik gösterdiği gibi, mahkumları hapsetmek için kullanılan alanlar da
değişmektedir. Bu raporda ‘cezaevi’ ifadesi, yetişkin cezaevleri, çocuk gözaltı
merkezleri, yerel gözaltı merkezleri ve geçici gözaltı mekanları da dahil olmak
üzere tüm gözaltı merkezlerini kapsayacak şekilde kullanılmıştır.
i
Cezaevinde Tecavüzü Önlemek, Tespit Etmek ve Çözüm Geliştirmek
amacıyla Ulusal Standartlar (National Standards to Prevent, Detect, and
Respond to Prison Rape), Adalet Bakanlığı, 17 Mayıs 2012, şu linkten
erişilebilir: http://www.ojp.usdoj.gov/programs/pdfs/prea_final_rule.pdf
ii
3325 Wilshire Blvd., Suite 340
Los Angeles, CA 90010
Tel: (213) 384-1400
Fax: (213) 384-1411
East Coast Office
1900 L Street NW, Suite 601
Washington, DC 20036
Tel: (202) 506-3333
Fax: (202) 506-7971
South Africa Office
2nd Floor, Norwood Place
66 Grant Avenue, Norwood
Johannesburg 2192
South Africa
Tel: 27 0 11 483 0989
[email protected]
www.justdetention.org
just detention international 4
uluslararası özet