TRANSLATION: Turkish-English Çeviri: Türkçe

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2972
AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1926
ANADOLU UNIVERSITY
OPEN EDUCATION FACULTY
DISTANCE BA PROGRAM IN ELT
TRANSLATION: Turkish-English
Çeviri: Türkçe-‹ngilizce
(Student’s Book)
Author
Units 1, 2 Yrd.Doç.Dr. Ali MERÇ
Editör
Prof.Dr. Handan KOPKALLI YAVUZ
ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹
Bu kitab›n bas›m, yay›m ve sat›fl haklar› Anadolu Üniversitesine aittir.
“Uzaktan Ö¤retim” tekni¤ine uygun olarak haz›rlanan bu kitab›n bütün haklar› sakl›d›r.
‹lgili kurulufltan izin almadan kitab›n tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik
kay›t veya baflka flekillerde ço¤alt›lamaz, bas›lamaz ve da¤›t›lamaz.
Copyright © 2013 by Anadolu University
All rights reserved
No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted
in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without
permission in writing from the University.
UZAKTAN Ö⁄RET‹M TASARIM B‹R‹M‹
Genel Koordinatör
Doç.Dr. Müjgan Bozkaya
Genel Koordinatör Yard›mc›s›
Arfl.Gör.Dr. ‹rem Erdem Ayd›n
Grafik Tasar›m Yönetmenleri
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Ö¤r.Gör. Nilgün Salur
Kitap Koordinasyon Birimi
Uzm. Nermin Özgür
Kapak Düzeni
Prof. Tevfik Fikret Uçar
Ö¤r.Gör. Cemalettin Y›ld›z
Dizgi
Aç›kö¤retim Fakültesi Dizgi Ekibi
Translation: English-Turkish
Çeviri: ‹ngilizce-Türkçe
(Student’s Book)
ISBN
978-975-06-1636-5
1. Bask›
Bu kitap ANADOLU ÜN‹VERS‹TES‹ Web-Ofset Tesislerinde 3.000 adet bas›lm›flt›r.
ESK‹fiEH‹R, Ocak 2013
İÇİNDEKİLER
Unit 1
Avoiding Chicken Translation ..........................................................................
Unit 3
Translating Newspaper and Magazine Articles ................................................ 23
Unit 2
Unit 4
Unit 5
Unit 6
Unit 7
Unit 8
Translating Scientific Texts ..............................................................................
1
5
Translating Laws and Regulations ................................................................... 29
Translating Recipes .......................................................................................... 39
Translating Short Stories .................................................................................. 43
Translating Novels ........................................................................................... 53
Translating Poems ............................................................................................ 69
- III -
Önsöz
Sevgili Öğrenciler,
Ana dilden hedef dile çeviri yapmak birçok kişi için hedef dilden ana dile çeviri yapmaktan
daha zordur. Bunun en önemli nedeni hedef dile hâkim olmamaktır. Çeviri becerisini bir dilden diğer dile anlam aktarabilmek olarak tanımlarsak iki dili de çok iyi bilmenin gerektiği
gerçeğini yadsıyamayız. Bu nedenle hem İngilizcenizi hem de Türkçenizi çok iyi kullanıyor
olmanız gerekmekte. Her iki dilde de çok okumanız sizin dil ve anlatım becerilerinizi geliştirecektir.
Bu kitap ile amacımız Türkçeden İngilizceye çeviri yaparken dikkat etmeniz gereken unsurlar konusunda farkındalık yaratmak ve farklı yazın türlerinde çeviri örnekleri ve alıştırmalarıyla çeviri becerilerinizi geliştirmektir. İlk ünite ile eğlenceli bir başlangıç yaptık ki “chicken
translation” olarak bilinen kelime kelime çeviri yapınca ortaya nasıl komik anlatımların çıktığını göstermek istedik. Çeviri yaparken dikkat etmemiz gereken en önemli unsurlardan biri
sözcüklerin tek anlamı olmaması ve geçtiği bağlama uygun olan anlamı bulmak olduğunu
unutmamaktır.
2-8. üniteler farklı yazın türlerini örneklemektedir. Bilimsel çeviriden edebi çeviriye kadar
farklı yazın türlerinde çeviri alıştırmaları ile hangi yazın türünde hangi unsurlar öne çıktığını
ve iyi çeviri ne demek olduğunu göstermeye çalıştık. Bu çevirileri yaparken İngilizcenin yapısını daha iyi öğreneceğinize, kelime hazinenizi daha geliştireceğinize inanıyoruz. Umarız bu
kitabı yararlı bulursunuz.
Başarılar dileğiyle,
Editör
Prof.Dr. Handan KOPKALLI YAVUZ
- IV -
UNIT 1
AVOIDING CHICKEN TRANSLATION
Most student translators admit that translating texts from their native language into the
foreign language (in this case, from Turkish to English) is more difficult, time- and energyconsuming, and has a higher possibility of resulting in ‘undesired’ translations. Some student
translations may even turn into funny stories, which may cause embarrassing moments for
the student translators. One reason for this is that students as translators, are naturally, more
competent in their mother tongue, and they might have difficulties in discovering the details
of the foreign language. In an EFL setting, students acquire most of the information about the
target language from books, videos, and classroom materials to which students are exposed
throughout their language learning process.
It is sometimes fun to ‘play’ with the two languages and produce funny translations. Many of
us have heard about the following funny translations from social media or stories told by
friends:
Piliç çevirme: Chicken Translation/Don’t translate chicken
Pazarlama Müdürü: Sundaying Manager
İçli Köfte: Sensitive Meatball
Sıraya gir: Enter the desk
Boşver: Give it empty
etc.
You can add more to the list above to have more fun. Sometimes it is impossible to translate
certain sayings or idioms into English. For example, there is a popular Turkish phrase
nowadays, especially used in the speech balloons of some cartoon characters, ‘Hayırlısı be
gülüm!’, to depict a person who is nonchalant, indifferent to even very important issues as
illustrated in the conversation below.
Hacı: Hey, Ali! İflas etmişsin diyorlar. (Hey, Ali! They say you are bankrupt!)
Ali:
Hayırlısı be gülüm!
-1-
In this conversation, it would be almost impossible to translate the second sentence into
English because of the cultural aspects it includes. The phrase ‘hayırlısı be gülüm’ would only
make sense for someone who knows Turkish culture. Therefore, we should not force
ourselves to translate these kinds of cultural phrases in order not to produce funny
translations.
These are good when they are only for fun; however, when they are present in real translated
versions of English statements, they are not only embarrassing but more importantly ‘wrong’
translations. These problems arise mostly because dictionaries are used in an inappropriate
way. Doing ‘word for word’ or ‘direct’ translation usually results in meaningless and
incorrect translations. To create the same effect in the target text as in the original one, we
should try to find equivalent idiomatic expressions, if not available, then we could provide
an explanation for the idiomatic expressions.
Task 1. Try to translate the following statements into English. First, do word-for-word
translation then translate the intended meaning. Find out how many of them can be translated
easily without losing its original meaning.
1. Acele işe şeytan karışır:
2. Adam katıla katıla gülüyordu:
3. Nalları dikti:
4. Onun elinden az çekmedik:
5. Senden adam olmaz:
6. Usta ordan bi pilav üstü kuru versene:
7. Boğazıma patlamış mısır kaçtı:
8. Her işte bir hayır vardır:
9. Topla gel abi topla gel:
10. Kapıyı aralık bırak:
-2-
Task 2. To have more fun, read the following translation. Do you think it is funny? If yes,
what makes it funny? What would be the correct translation be like?
Hasan was a very heavy headed boy. His father was a middle-situationed man. To make his
son read in good schools he did everything coming from his hand. He took everything to eye.
His mother was a house woman. Every job used to come from her hand. In making food there
was no one on top of her. You eat your fingers from the taste of the observations she makes.
This woman made her hair a brush for her son. When Hasan became sick, she cried her two
eyes two fountains. When Hasan finished lycee he wanted to be a tooth doctor, and he entered
the university exams and won Tootherness School. In the school he met Jale. Hasan was hit
to Jale in first look but Jale was not hit to him in the first look. However her blood boiled to
him. A few weeks later they cooked the job. Jale’s father was a money-father. He turned the
corner many years ago by making dreamy export. But Jale was not like her father. She was
a very low hearted girl. Her father wanted to make her marry to his soldierness friend’s son
Abdurrahim. Abdurrahim finished first school and didn’t read later. He became a rough
uncle. He started to turn dirty jobs when he was a crazy blooded man. He was his mother’s
eye. He said, “HIK” and he fell from his father’s nose. So three under, five up he was like his
father. When he saw Jale, he put eye to her. His inside went. His mouth got watered. His eyes
opened like a fortune stone. To be able to see Jale, Hasan’s inside was eating his inside.
Finally, together they went to a park. When they were wrinkling in the park, Abdurrahim saw
them. First he pulled a deep inside. And then his eyes turned. He couldn’t control himself. He
decided to leave them head to head. At that moment the devil poked him. He fit to the devil,
pulled his gun and fired. However, a man passing stayed under lead rain and poor man went
to who hit. He planted the horseshoes. Then the mirrorlesses came. They took all of them
under eye. Jale’s inside was blood crying. The man died eye seeing seeing. And so, this job
finished in the black arm.
(Adapted from http://www.ingilish.com/ingilishcomics.htm)
Another consideration related to funny and wrong translations is about the translation of
proverbs. As we all know, Turkish is very rich in terms of proverbs and they are used quite
frequently by people in daily life, in newspapers, even in scientific documents. Therefore,
student translators must be careful about the translation of Turkish proverbs. For example,
take the following famous proverb in Turkish:
Ak akçe kara gün içindir.
How can this proverb be translated into English? Would it be possible to say:
‘White money is for a black day.’
It is not possible because this is a direct translation and would not make any sense. Instead,
the translator needs to look for an equivalent proverb which would give a similar meaning.
If an equivalent proverb is not available, then the translator needs to explain the meaning of
the proverb. The above Turkish proverb can be expressed by the following equivalent English
proverb:
Keep something for a rainy day.
-3-
Task 3. Try to translate the following Turkish proverbs into English. Be careful about
producing funny or nonsense translations.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Acı patlıcanı kırağı çalmaz.
—————————————————————————————————————
Aç it fırını deler.
—————————————————————————————————————
Aç tavuk arpa sandığını sayıklar.
—————————————————————————————————————
Ağaç yaş iken eğilir.
—————————————————————————————————————
Ağlamayan çocuğa meme verilmez.
—————————————————————————————————————
Altın çamura düşmekle değer yitirmez.
—————————————————————————————————————
Araba devrildikten sonra yol gösteren çok olur.
—————————————————————————————————————
Armut ağacın dibine düşer.
—————————————————————————————————————
Aslanın ölüsünden tilkinin dirisi yeğdir.
—————————————————————————————————————
10. Ayağını yorganına göre uzat.
—————————————————————————————————————
11. Ayinesi iştir kişinin lafa bakılmaz.
—————————————————————————————————————
12. Adamın adı çıkacağına canı çıksın.
—————————————————————————————————————
-4-
UNIT 2
TRANSLATING SCIENTIFIC TEXTS
Scientific texts are usually in the form of journal articles, paper presentations, and dissertations.
As the text type itself offers, the language used in these texts are sometimes different from other
types of texts. These differences are apparent in the choice of vocabulary and grammar.
In scientific texts, vocabulary is rather formal. For example, ‘children’ would be preferred
instead of ‘kids’; or the verb ‘mention’ is preferred to ‘say’ or ‘tell’. Grammar also reflects a
formal point of view in scientific texts. Complex sentences are preferred to simple and
compound sentences; passive voice is used more frequently than in any other text type.
Translation of scientific texts is also special. In these types of texts, the translators have a
lessened degree of freedom in translation, especially in comparison with the translation of
literary texts or non-scientific articles or essays. In a panel organized in the United States to
discuss the expediency and difficulties of scientific translation, some issues were mentioned
by scientists, editors, and translators (Gregoline, Conti Morcos, Howard, Thivierge &
Ransome, 2002).
According to Bethany Thivierge (in Gregoline et al., 2012), a biomedical translator, the
primary job of a scientific text translator is to write the information in the scientific text in a
correct, concise, and clear way. Therefore, we cannot talk about the ‘sense’ of the translator
inserted in the translation of a scientific text. Another important consideration related to the
translation of the scientific texts is the knowledge of the translator about the subject matter
of the text to be translated. For example, if a translator, who has no or very little information
about medical sciences, is asked to translate a medical research report to be published in a
scientific medical journal may have difficulties using the appropriate language in the
translation. Here, it would be best to work with someone (probably the owner of the original
text) who is competent in the subject matter; if not possible, to work with a dictionary of
medical terms and concepts. In short, scientific translators are in need of being
knowledgeable and competent in the subject matter not only in the source language but also
in the target language.
In conclusion, Bethany Thivierge indicates that the following nine items are desired in
scientific translations (Gregoline et al., 2002: 188):
• working for the intended audience
• respecting choices made by the author
• respecting preferences
• understanding of sciences
-5-
• understanding of languages
• constructive queries
• working for publication
• familiarity with current practices
• timely exchange of work
Language of Scientific Texts
As mentioned above, translators need to be conversant with the subject matter and the
language of the subject matter in both the source and the target languages. Moreover, the
language of the scientific texts has certain characteristics shared by texts regardless of subject
matter. In this section, we will look closer at the specific language use in scientific texts.
The scientific texts (especially dissertations or books) usually open with a ‘contents’ page,
which lists the chapters or other items in the text. The following list will give you an
understanding of the possible translation of the contents page found in a dissertation or book:
(Adapted from http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/icindekiler/turkce-ingilizce/)
Contents (İçindekiler): Content and Indexing (İçerik ve Endeksleme)
Turkish
English
İçindekiler / Fihrist
Table of Contents
Rakamlar / Şekiller /
Figürler Listesi
List of Figures
Tablolar Listesi
List of Tables
Ek / İlave
Appendix
Terimler Sözlüğü
Glossary
Kaynakça
Bibliography
İndeks / Endeks /
Katalog
Index
Information/Explanation
(Bilgi/Açıklama)
Metnin bölümlerinin kronolojik olarak
sıralı bir listesi
Metindeki şekillerin kronolojik olarak
hazırlanmış bir listesi
Metindeki tabloların kronolojik olarak
hazırlanmış bir listesi
Metnin sonuna eklenen tamamlayıcı (ek)
materyal
Teknik terimlerin ve açıklamalarının
alfabetik listesi
Yararlanılan kaynakların ve eserlerin
sistematik bir listesi
Bir dökümandaki ilgili materyalin nerede
bulunabileceğini gösteren işaretçilerle bir
tezin sonundaki kelimeler ve kalıpların
listesi
-6-
The first section of a scientific text is usually the ‘introduction’ part. In this section, the
authors make an overall introduction to the research, define certain terms and concepts, and
list the hypotheses they formed for their study. The following list will give you an
understanding of the possible translation of the ‘introduction’ part found in a scientific text:
(Adapted from http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/giris/turkce-ingilizce/)
Turkish
Bu tezde/ çalışmada/
denemede ...’ı tetkik
edeceğiz/ araştıracağız/
değerlendireceğiz/ analiz
edeceğiz.
Bu soruyu cevabına ...
konusuna daha yakından
bakarak ulaşabilirz.
... olup olmaması
konusundaki sorular
uzmanları belli bir süredir
meşgul etmekte.
Introduction (Giriş)
English
Information/Explanation
(Bilgi/Açıklama)
In this thesis/dissertation/
Tez / deneme için genel
study/paper we will
examine/investigate/evaluate giriş
/analyze…
To answer this question, we
begin by taking a closer
look at…
The question, whether…has
been preoccupying the
experts for some time.
Bir konunun sizin
odaklanacağınız belli bir
alanını tanıtmak için
Bir konuyu tanıtmak için
yapılan genel giriş
Çok iyi bilinen bir konunun
tanımı için yapılan genel
giriş
Bu çok iyi bilinen bir
gerçektir ki ...
It is a well-known fact
that…
... hakkında büyük şeyler
yazılıp söyleniyor.
A great deal is being written Bir konuyu tanıtmak için
and said about…
yapılan genel giriş
Günümüzde genel olarak ...
kabul görmüş durumda.
It is generally agreed today
that…
Daha sonra ... faktörlerini
inceliyoruz
We then review the
factors…
... tanımlamak için bu
analizi temel alıyoruz.
We build on this analysis to
identify…
... konusundaki kalıcı bir
tema ...
A persistent theme in...is…
-7-
Genellikle kabul görmüş bir
konuyu sorgularken yapılan
konuya genel giriş
Girişinizi geliştirerek
tezinizin tam olarak neyi
konu aldığını açıklama
Ana konuları tanıtma
As an empirical
phenomenon, ... has been
observed repeatedly.
Çalışmanızın önemini
vurgulamak için
Bu araştırma ...’ın
nedenlerini açığa çıkartıyor.
This research explores the
causes of…
Araştırmanızın amacı ile
ilgili özel açıklama
Bu konu hakkında yapılan
son çalışmalar
söylemektedir ki ...
The authors of more recent
studies have proposed
that…
Deneysel bir olgu olarak, ...
tekrar tekrar gözlendi.
Bu genel bilginin aksine, bu
çalışmayı tetikleyen asıl
soru: ...
Against this background,
the central question that
motivates this paper is: ...
Genel temel bilgi
verilmesinden sonra gelen,
çalışmanın neyle ilgili
olduğunu belirten açıklama
Çalışma için seçilen konu
hakkında günümüz bilimsel
yargısının ne olduğu
sunulurken kullanılır
Amacımız ...
Our purpose is to…
...’ı deneysel olarak tetkik
ederek umuyoruz ki ...
konusunda daha kapsamlı
bir bilgi bütünü
üretebilmişizdir.
Çalışmanın temel
amaçlarının açıklanmasında
kullanılır
By empirically
examining..., we hope to
produce a more complete
understanding of…
Yönteminizin ve konuya
genel yaklaşımınızın
açıklanmasında kullanılır
... tanımı ile ... denmek
isteniyor.
By definition… means…
Introduction (Giriş): Definitions (Tanımlar)
Bu çalışmanın amaçları
doğrultusunda, ... terimi ...
anlamında kullanılacaktır.
For the purposes of this
study, the term… will be
taken to mean…
... terimi ...’a gönderme
yapıyor.
The term… refers to…
... tanımıyla ilgili açık ve net
olmak oldukça önemlidir.
It is important to be clear
about the definition of…
-8-
Belli bir kelimeyi
tanımlarken kullanılır
... şekilde de
yorumlanabilecek olan
stardart model aslında ...’u
öngörüyor.
The standard model suggests
that… can be defined as…
...’a göre ... , ... şekilde
tanımlanmıştır.
According to..., …is defined
as…
...’ın genel olarak ... şekilde
anlaşılmıştır.
…is commonly understood
to mean…
... bir sürü farklı şekilde
tanımlanabilir. Bazı kişiler
ise bu terimin ...’u
açıkladığını savunuyorlar.
... hakkında konuşurken
aklımızda genel olarak olan
yargı ...
…may be defined in many
ways. Some people argue
that the term denotes…
What we usually have in
mind when we talk about…
is…
Daha önce tanımı yapılmış
ama yeni yorumlara açık
olan bir kelimeyi
tanımlarken kullanılır.
İki kısa örnek bu konsepti
Two brief examples might
daha net anlamamıza yardım
clarify this concept.
edebilir.
Ardından örneklerle fikrinizi
belirtebileceğiniz bir
açıklama
Bizim odaklandığımız nokta
...
Belli bir kelimeyi
tanımlamak için kullanılır
Şunu vurgulamak önemlidir
ki ...
It is important to
emphasize…
Sonuç olarak, ... tanımımızı
netleştirmeliyiz.
Finally, we should clarify
our definition of…
Demek istediğimiz şu ki ...
What we mean is that…
Birçok farklı açıklama
sunuldu.
Several explanations have
been offered.
Bu açıklamaların temelinin
...’den geldiğini
düşünebiliriz.
Açıklamalar birbirini
tamamlıyor ve ... olgusunu
açıklamamıza katkı sağlıyor.
Our focus is on…
Tanımınıza dikkat çekmek
istediğinizde kullanılır
Bir paragrafın bitimine
doğru belli bir kelimeyi
tanımlamak için kullanılır
Bir tanımı daha
derinlemesine açıklamada ya
da örnek vermede kullanılır
Ardından tanımınızı daha
detaylı belirtebileceğiniz bir
açıklama
Tanımınız için
We can characterize these
oluşturduğunuz temeli
explanations as being rooted
açıklamada / netleştirmede
in…
kullanılır
These explanations
complement each other and
help to illuminate the
phenomenon of…
-9-
Bir kelimeyi açıklamak
adına verilmiş birkaç
örnekten sonra kullanılır
Introduction (Giriş): Hypothesis (Hipotez)
Sonrasında ana soru şuna
dönüşür: ..., ...’u nasıl
etkileyebilirdi?
The central question then
becomes: how might…
affect…?
On yılı aşkın süre önce, ...
ve ... şu soruyu temel alan
bir tartışma başlattılar: ya ...
Over a decade ago, …
and… started a debate
centering on this question:
whether…
... için kanıt verilmişken, ...
üzerinde etki gösteren
faktörler kesin/ garantili
görünüyor.
Bu araştırma, ...’in ...’ı nasıl
etkilediği üzerine bir seri
hipotez testinden sonra ...’yı
hedef alarak yapılmaktadır.
Böylece, takip eden
açıklama ... ile ortaya
konmuş olup biz ...
varsayımını oluşturuyoruz.
Given this evidence for...,
an examination of the
factors that impact upon…
seems warranted.
This research addresses…
by developing and testing a
series of hypotheses
indicating how… affects...
Ana hipotezi sunarken
kullanılır
Thus, following the
reasoning set forth by..., we
hypothesize that…
Bu argümanlardan birkaçı ...
tarafından formalize edildi
ancak hiçbiri test edilmedi.
Some of these arguments
have been formalized by...,
but none have been tested.
Hipotezi tanıtmak ve
çalışmanın özgün olduğunu
belirtmek için kullanılır
... ve ... arasında sıkı ve
önemli bir ilinti bulundu.
...found a significant
correlation between…
and…
Çalışmayla ilintisi bulunan
başka birinin çalışmasına
gönderme yapmak veya
dikkat çekmek için
kullanılır
Bu çalışmalardan çıkan
kanıt ... konusuyla ilintili
olarak bir sürü faktör öne
sürüyor.
The evidence from these
studies suggests a variety of
factors related to…
Çalışmanla ve hipotezinle
örtüşen faktörleri sunarken
kullanılır
The main body of scientific texts consists of discussion of previous scientific findings. It
includes words of agreement, disagreement, comparison & contrast, argumentation,
transitions, etc. The language used for giving these elements is also special. Now, look at the
following list for some clues to translate the contents of the main body:
(Adapted from http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/ana-govde/turkce-ingilizce/)
- 10 -
Main Body (Ana Gövde): Agreement (Katılma)
Information/Explanation
Turkish
English
(Bilgi/Açıklama)
Genelde ... görüşüne katılırım Broadly speaking, I agree
Genel olarak başka birinin
çünkü ...
with… because…
Biri ... konusuna katılmaya
One is very much inclined to görüşüne katılımda kullanılır
meyillidir çünkü ...
agree with… because…
Başka birinin görüşünün
geçerli olduğuna inanıyor
Demek istediğini anlıyorum. I can see his/her point.
ama tam olarak
katılmıyorsanız kullanılır
...'a tamamen katılıyorum.
I entirely agree that…
Bir başkasının görüşüne
... konusu hakkındaki
I endorse wholeheartedly the tamamen katıldığınızda
görüşlere tüm kalbimle
kullanılır
opinion that…
katılıyorum.
Ana Gövde: Görüş Ayrılığı (Main Body: Disagreement)
Genel olarak ...'ne
Broadly speaking, I disagree
Bir başkasının görüşüne
katılmıyorum çünkü ...
with… because…
genel olarak katılmadığınızda
Kişi ...'a katılmamaya daha
One is very much inclined to
kullanılır
çok meyillidir çünkü ...
disagree with… because…
Onun demek istediğini
Bir başkasının görüşünü
I can see his point, but
anlıyorum ancak o görüşe
anladığınızda ama o görüşe
disagree with it entirely.
kesinlikle katılmıyorum.
katılmadığınızda kullanılır
... görüşüne kesinlikle
Başka birinin görüşüyle
I strongly disagree that…
katılmıyorum.
tamamen zıtlık içinde
... fikrine kendimden emin
I am firmly opposed to the
olunduğunda kullanılır
olarak karşı çıkıyorum.
idea that…
Main Body (Ana Gövde): Comparison & Contrast (Karşılaştırmalar)
... için benzerlikler
/farklılıklar ... ve ...
...'a karşılık ... gösterir ki ...
...'a karşın ...'daki ...
İki şey arasındaki
…and…are similar/different
benzerlikleri veya farklılıkları
as regards to…
belirtmek için kullanılır
In contrast to…, …shows…
…by contrast with… is/are…
... ve ..., ... bakımından
…and… differ in terms of...
farklılık gösterir.
Birinci ..., ikinci ...'dan farklı The first…, by contrast, the
olarak ...
second…
İki şey arasındaki fark
vurgulanmak istendiğinde
kullanılır
İki şey arasındaki benzerlik
...'a …is similar to… in respect
vurgulanmak istendiğinde
to…
kullanılır
... ve ... arasındaki en önemli One
of
the
main İki şey arasındaki belli
benzerliklerden/farklardan s i m i l a r i t i e s / d i ff e r e n c e s benzerlikleri veya farklılıkları
biri de ...
between… and… is that…
belirtirken kullanılır
İki şey arasındaki bir veya bir
... rağmen, ... ve ... arasındaki One difference between…
liste uzunluğundaki farklara
bir fark da ...
and… is that…, whereas…
dikkat çekmekte kullanılır
... bakımından ...,
benzerlik gösterir.
- 11 -
Main Body (Ana Gövde): Points of View (Görüşler)
Tam olarak emin olmadığınız
Demek istediğim ...
I would say that…
bir şey üzerine kişisel
görüşünüzü bildirirken
Bana öyle görünüyor ki ...
It seems to me that…
kullanılır
Bence ...
In my opinion…
Kişisel görüş bildirilirken
Benim bakış açıma göre ...
From my point of view…
kullanılır
... görüşündeyim.
I am of the opinion that…
Birçok sebep olduğuna
I believe that there are
Bir şey için birden çok sebep
inanıyorum. Bunlardan
several reasons. Firstly,… listelenmek istendiğinde
birincisi ..., ikinci olarak ...
Secondly…
kullanılır
Emin olduğunuz bir konu
It is my belief that…
hakkında görüşünüzü
İnancıma göre ... çünkü ...
because…
bildirirken ve bu görüşü
açıklarken kullanılır
Main Body (Ana Gövde): Connecting Elements (Bağlantı Ögeleri)
Biraz da ...'u analiz
Let us now analyze/turn
edelim/denetleyelim/araştıralım. to/examine…
Konu değiştirip yeni bir
... olduğu aşikardır. Şimdi de
It is now clear that… . Let paragraf başlatırken kullanılır
dikkatimizi ...'a verelim
us turn our attention to…
biraz.
Moreover, one argument
Zaten geliştirilmiş bir
Daha fazlası, şu argümanı
against this cannot be
argümana yeni ve önemli bir
kimse hafife alamaz ki: ...
ignored: …
bilgi eklerken kullanılır
Karşıt bir düşünceye teslim
Kabul etmeliyim ki ..., ama ... Admittedly…, but…
olurken kendi düşüncenizin
... doğru ancak ... gerçeği
It is true that…, yet the fact
daha fazla araştırılması
hala korunuyor.
remains that…
gerektiğini vurgulamak için
...'u kabul etmeliyim, yine de ... Granted, …, nevertheless… kullanılır
Yanlış bir inanışı açıkladıktan
Ancak buna karşıt olarak ... On the contrary, …
sonra düzeltirken kullanılır
Bir argümanın bir tarafını
Bir açıdan baktığımızda ...
On the one hand…
tanıtırken kullanılır
Argümanın diğer tarafını
Diğer açıdan baktığımızda ... On the other hand…
göstermek için kullanılır.
... olmasına rağmen
In spite of…
Bilimsel/tarihsel olarak
konuşursak ...
Scientifically/Historically
speaking…
... gibi bir gerçeğe rağmen
Antiparantez ...
Buna ilaveten ...
Despite the fact that…
Incidentally…
Furthermore…
- 12 -
Belli verilere veya inanışlara
ters düşen bir argüman
yarattığınızda kullanılır
Tarihteki olaylara veya bilime
gönderme yapılırken kullanılır
Analizinizi destekleyebilecek
farklı bir nokta
düşündüğünüzde kullanılır
Yüksek analitik bir seviyede
yeni bir bakış açısı
şekillendirilirken kullanılır
Scientific texts usually contain statistical information because statistics is an inevitable
component of scientific work as it validates the findings of a research study. Below are some
example translations of sentences containing statistical information:
(Adapted from http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/istatistikler/turkce-ingilizce/)
Turkish
Statistics (İstatistikler): Empirical Data (Deneysel Veri)
...’den görülebileceği üzere
...
...’dan
anlayabileceğiniz
üzere ...
Görülen veri ...’ı işaret ediyor
olabilir.
Sayılar gösteriyor ki ...
Figürlerden/numaralardan
anlaşılacağı üzere ...
... kayda değer birkaç
sonuçtu.
Şu anki çalışmanın sonuçları
gösteriyor ki ...
English
It can be seen from... that...
Information/Explanation
(Bilgi/Açıklama)
As can be seen from..., ...
The data would seem to Saf veriyi anlatmak için
kullanılır
suggest that...
The figures reveal that...
From the figures it is
apparent that...
Several noteworthy results Özellikle önemli olan bir
were...
veriyi tanıtırken kullanılır
The results of the present
Bir veriyi tanıtırken kullanılır
study demonstrate that...
Statistics (İstatistikler): Presenting (Sunuş)
The number of... has
...
sayısı
increased/ decreased/stayed
arttı/azaldı/değişmedi.
the same.
İstatistiklere göre ... sayısı, ... The statistics show that the
ile ... arasında ikiye katlandı/ number of... between... and...
Bir veriyi daha detaylı
yarıya düştü.
has doubled/halved.
Rakamlar gösteriyor ki ...’da
tanımlamakta kullanılır
The numbers show a steady
...’ya belirgin kalıcı bir
increase/decrease from... to...
artış/azalma var.
... ile alakalı olarak ... The number of... has
rakamları artış/ azalış
risen/fallen in correlation
gösterdi.
to...
Between... and... one can
... ve ... arasında herkes
Bir veriyi belli bir zaman
clearly see that the number
rahatlıkla görebilir ki ... sayısı
aralığında daha detaylı
of... has increased/decreased/
artmış/azalmış/değişmemiş.
tanımlamakta kullanılır
stayed the same.
..., ... ile pozitif olarak ...was positively correlated İki veri kümesi arasındaki
ilintilidir/korelasyon gösterir. with...
ilişkiyi tarif ederken kullanılır
- 13 -
Tahmin edildiği üzere ...
As predicted, ...
Bir veriyle ilgili daha fazla
detay açıklamada ve kendi
tahminlerinizi onaylamada
kullanılır
Kendi sonuçlarınızı
Bu buluş X’in tarif ettiği This finding is consistent
başkalarınınkilerle
içerikle tutarlılık gösterir ki ... with X’s contention that...
karşılaştırmada kullanılır
X’in de beni destekler This finding reinforces X’s
Sonuçlarınızın başkalarıyla
nitelikte belirttiği ...
assertion that...
X’in
bulduğu
şeylerle
uyumluluk içinde olduğunu
Consistent with X’s findings,
uyumlu olarak ..., ... ile
gösterirken kullanılır
...is positively related to...
olumlu bir şekilde ilintilidir.
Statistics (İstatistikler): Results (Sonuçlar)
İstatistikler gösteriyor ki ...
The statistics show that...
İstatistiklere baktığımızda
kolayca görebiliriz ki ...
İstatistiksel
olarak
konuşursak ...
İstatistiksel verileri de göz önüne aldığımızda özetleyebiliriz ki
...
Bu araştırmanın implikasyonları birden çok ve benzer
durumda. Birincisi, ...
oldukça kritik çünkü ...
Şu anki çalışmanın
uygulanabilir implikasyonları
da var. Birincisi, ... son
derece göze çarpan ve strateji
uzmanları tarafından kolayca
anlaşılabilir bir sonuç.
When one looks at the Düşünce geliştirmede ve
statistics, one can see that... istatistiklerin neler dediğini
daha detaylı bir çerçevede
Statistically speaking...
yorumlamada kullanılır
Taking into account the
statistical data, we can
surmise that...
İstatistiklere göre ...
According to the statistics...
The implications of this
research are manifold. First,
... is critical because...
Düşüncelerini geliştirmede
The current study has ve sonuçlar hakkında farklı
practical implications as yorumlar getirmede kullanılır
well. First, ...is intuitively
appealing and is easily
understood by strategists.
Most scientific texts (especially dissertations and research papers) contain non-text materials
(tables, figures, graphs, histograms, maps, pictures, etc.) accompanied with some
explanations. These explanations should be written in a text in a special and careful manner
to make the text a scientific one. The following table will help you understand and translate
the non-text materials present in a scientific text:
(Adapted from http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/grafikler-resimler-diyagramlar/turkceingilizce/)
- 14 -
Non-text Materials (Metin Dışı Materyaller): Definition (Tanım)
Information/Explanation
Turkish
English
(Bilgi/Açıklama)
Grafiğe göre ... tırmanışa
The
graph
shows
geçmiş
durumda,
...
that…started
climbing
noktasında zirve yapıyor ve ...
steadily, peaking at…, and
noktasında
sabitleşmeye
flattened out at a level of…
Bir grafikteki trendi
başlıyor.
According to the diagram, the açıklarken kullanılır
Diyagrama göre ..., ... ve ...
number of…rose sharply
noktaları arasında normal
between…and…,
before
seyrine dönmeden önce
plunging back down to its
keskin bir yükseliş yaşıyor.
original level.
Grafikler ... seviyesinde bir
The graphs show a plateau at Grafik normal seyrinin dışına
plato oluşumuna işaret
the level of…
çıktığı zaman kullanılır
ediyorlar.
Resmin içinde ... de dahil Within the picture is
Bir resmi açıklarken kullanılır
durumda.
contained…
The diagram depicts that
Diyagrama bakarsak ... ve ...
there
were Diyagramdaki bilgiyi
arasında ...'dan daha çok ...
more…than…between…and aktarırken kullanılır
bulunmakta.
…
Non-text Materials (Metin Dışı Materyaller): Interpretation (Yorum)
Bir diyagramın daha derin
This
diagram
...'ı sunan bu diyagram sonuç
yorumlanmasında ve bu
represents…and therefore
olarak gösterir ki ...
yorumun aktarılmasında
shows that…
kullanılır
Grafiğin sahip olduğu bu The shape of the graph
Bir grafiğin daha derin
şekil...'i gösteriyor.
demonstrates that…
yorumlanmasında ve bu
Grafik için açıkça belirtilmiş There is a clearly defined yorumun aktarılmasında
bu kalıptan şunu çıkarabiliriz pattern to the graph, and this kullanılır
ki ...
can be taken to mean that…
Grafikten geleceğe dair bir
Bu grafik ...'in tahmininde The graph can thus be used to
çıkarım yapılacağı zaman
kullanılabilir.
predict…
kullanılır
Bu grafik birçok yolla One can interpret the graph in
Bir grafiği açıklarken birden
açıklanabilir. Birinci olarak several ways. Firstly it
çok yol olduğunda kullanılır
grafik ...'i gösteriyor.
shows…
Non-text Materials (Metin Dışı Materyaller): Explanations (Açıklamalar)
... figürü ...'yi temsil ediyor. Figure…representing…
... figürü ...'i gösteriyor.
Figure…showing…
Bir diyagramın altında yazılı
olarak kullanılır
... diyagramı ...'ı inceliyor.
Diagram…examining…
... diyagramı ...'ı resmediyor. Diagram…depicting…
- 15 -
The closing part of a scientific text usually consists a summary of the research and
conclusions drawn. A number of possible translations are given below:
(Adapted from http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/kapanis/turkce-ingilizce/)
Turkish
Closing (Kapanış): Summarizing (Özetleme)
Information/Explanation
(Bilgi/Açıklama)
English
Bu çalışmayı ...’u not ederek We opened this paper by Çalışmanın bir özetine
açtık.
noting...
başlarken kullanılır
Süregelen tartışma ...’a
yönelikti.
The foregoing discussion has Çalışmada ne amaçlandığı
attempted to...
açıklarken kullanılır
Özetlemek gerekirse ...
To sum up...
Kullanılan veriyi açıklarken
Hipotezler ...’ı kapsayan The hypotheses were tested ve bu verinin argümanlara ne
veriler ile test edildi.
with data covering...
şekilde yardımcı olduğunu
belirtirken kullanılır
Kısacası ...
In summary, ...
Çalışmada neye ulaşmak
istediğinizi açıklayan genel
bir açılış olarak kullanılır
Closing (Kapanış): Conclusion (Sonuçlandırma)
Bizce çalışmamız ...
We feel that our study
Çalışma hakkında genel bir
faktörlerinin bilimsel açıdan
enhances academic
fikir verirken ve tezin ana
anlaşılma sürecini
understanding of the factors... fikrini açıklarken kullanılır
geliştirmiştir.
Sonuç olarak ...
Genel olarak ...
All in all...
By and large...
Çalışmanın genel bir
değerlendirmesini verirken
kullanılır
...leads us to the conclusion
that...
Yukarıda verilen argümanlar The arguments given above
Sağlam argümanlar ile
da gösteriyor ki ...
prove that...
desteklenen belli bir sonuç
Daha sonra görebiliriz ki ... We can see then, that...
verirken kullanılır
... bizi ... sonucuna götürür.
Tüm bunların işaret ettiği All of this points to the fact
üzere ...
that...
- 16 -
help
Sonucunuzu daha derinden
destekleyen bir kanıt
gösterirken kullanılır
...’ı anlamak ...’u açığa
çıkarabilir.
Understanding...can
reveal...
Çalışmamız ve gelecekteki
çalışmalar için birkaç sınırılayıcı faktörden bahsetmek gerekir ki ...
A number of restrictions of
Çalışma ile ilgili sınırlayıcı
our study and areas for
faktörlerin hepsini
future research should be
kabullendikten sonra gelir
mentioned...
Tezimiz ile ilgili olarak bir- Thus, our thesis is that there Kesin bir sonuç verirken
kaç faktör var ki ...
are a number of factors that... kullanılır
Clearly, some of propositions Başkalarından alınan fikirlerin
Açıkçası önermelerimizden
that we have offered are not doğruluğunu kabullenirken
bazıları çok özgün değil ...
entirely unique...
kullanılır
Çalışmamızın üç farklı alana However, we submit that the
Çalışmanın ana fikrini
olan katkısını kabul etsek de contribution of our paper
açıklarken kullanılır
...
rests on three areas...
Çalışmamız ... sürecinin an- Our study serves as a Çalışmanın neyi açıklamayı
laşılmasına açılan bir pencere window to an understanding hedeflediğini belirtirken
olarak hizmet veriyor.
of the process...
kullanılır
Below a list of scientific abbreviations, which are quite helpful for scientific text translators
is given.
(Adapted from http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/bilimsel/kisaltmalar/turkce-ingilizce/)
- 17 -
Turkish
Scientific Abbreviations (Bilimsel Kısaltmalar)
ek
English
app. (appendix)
Bibliyografi/
Kaynakça
approx.
(approximately)
bibliog.
(bibliography)
Bölüm/ ünite
ch. (chapter)
tahmini/ yaklaşık
aşağı yukarı/ takribi
kol. (kolon)/ sütun
tez/ deneme/
komp.(kompozisyon)
tarafından düzeltildi
ör./örn. (örneğin)
özellikle
vb./ vs. (ve böyle/
vesaire)
fig. (figür)
yani
kapsar/ dahil
d.e. (dikkat edilecek)
s. (sayfa)
sayfalar
önsöz/ giriş
yay. (yayımlandı)
düz. (düzeltildi/
düzeltme)
kop. (kopyalandı/
tekrar basım)
çev./ terc.
(çevrildi/tercüme)
ca. (circa)
col. (column)
diss.
(dissertation)
ed. (edited by)
e.g. (exempli
gratia)
esp. (especially)
etc. (et cetera)
fig. (figure)
i.e. (id est)
incl. (including)
N.B. (nota
bene)
p. (page)
pp. (pages)
pref. (preface)
pub. (published
by)
rev. (revised by)
rpt. (reprint)
trans.
(translated by)
Information/Explanation (Bilgi/Açıklama)
Çalışmaya ilgili dosyalar eklendiğinde
kullanılır
Miktar bilinmediği zaman kullanılır
Kullanılan kaynaklar listesi
Bir şeyin miktarı tahmin edilirken kullanılır
Çalışmanın belli bir bölümü
Bir tablonun sütun kısmı
Belli bir konudaki tamamlanmış çalışma
Çalışma üçüncü partiler tarafından
değiştirildiğinde kullanılır
Örnek verirken kullanılır
Bir şeyi daha net olarak açıklamaya çalışırken
kullanılır
Sonsuz bir listeyi belirtirken kullanılır, ‘ve
daha böyle devam eder’ anlamına gelir
Çalışmanın bir kısmına eşlik eden diyagram
/şekil için kullanılır
Fikir yürütürken kullanılır, ‘sonuç olarak’
veya ‘demek istiyorum ki’ anlamına gelir
Bir listeye yeni bir şey eklendiğinde kullanılır
Kişinin önemli bir şey hakkında not alması
gerektiğinde kullanılır
Çalışmanın bireysel tarafları
Raporun birçok yönü
Çalışmanın alt yapısını temin eden kısa bir
paragraf
Çalışmayı basan kişiyi adlandırmada
kullanılır
Şu anki okuyucuya/seyirciye daha çekici hale
gelmesi için bir çalışma düzeltmelere
uğradıysa
Çalışma orijinal değil de direkt kopya ise
kullanılır
Çalışma başka bir dile çevrildiyse kullanılır
- 18 -
Task. Below are short extracts from scientific texts from a variety of fields written in Turkish.
Translate them into English and write your translation in the spaces provided below.
1. Bu derlemede, mide-bağırsak sisteminde bir probiyotik olarak bifidobakterilerin önemi ve
prebiyotiklerin bifidobakteriler üzerindeki etkisi vurgulanarak bu konuda yapılan çalışmalar
özetlenmiştir.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
2. Bu çalışmada, Tabakalı Tesadüfi Örneklemede yığından seçilen n çaplı örneğin, ele alınan
doğrusal olmayan maliyet kısıtı altında tabakalara optimum şekilde paylaştırılması ve hangi
durumlarda örnek ortalaması istatistiğinin varyansının minimum olduğu incelenmiştir.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
3. Çalışma sonuçları, bölgesel özellikler taşıyabileceği düşünülen acil servislere hastaların
başvuru nedenleri ve hasta profilleri açısından bir fikir vermekte, ayrıca acil servis
bölümlerinin yeniden yapılanma çalışmalarına da farklı bir açıdan yol gösterermek suretiyle
katkıda bulunmaktadır.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
4. Basu ve Basu (1998) çoklu örnekleme modellerinde Cressie ve Read (1984) tarafından
tanımlanan güç-sapma ölçümleri ailesi için boş hücre cezası tanımlamışlardır.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
- 19 -
5. Çalışmada Eskişehir merkezde yer alan evlerin kira fiyatları ile evlerin özelikleri
arasındaki ilişkilerin incelenmesinde farklı regresyon modelleri ele alınmıştır. Yapılan
istatistiksel analizler sonucunda, evlerin kira fiyatları üzerinde etkili olan bağımsız
değişkenlerin bir kısmının fiyatları doğrusal, bir kısmının da doğrusal olmayarak etkilediği
görülmüştür.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
6. Model, parametrik doğrusal bileşenlere ilaveten birkaç nonparametrik bileşeni de
bulunduran semiparametrik toplamsal regresyon modeli şeklinde oluşturulmuştur. Elde
edilen uygun semiparametrik toplamsal regresyon modelin istatistiksel açıdan anlamlı
olduğu, hem parametrik doğrusal hem de semiparametrik modellerden daha iyi sonuçlar
verdiği gözlenmiştir.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
7. Bilimsel gerçekçilik, tutarlı bir bilim felsefesi çerçevesi sunarak, bilim savaşlarındaki
savunulamaz postmodernist savların aşılmasına, örgüt- yönetim araştırma alanlarının
ontolojik ve epistemolojik sorunlarının çözülmesine katkı verecektir.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
8. Enflasyon-büyüme ilişkilerini ele alan çalışmalarda genelde regresyon, birim kök ve eş
bütünleşme analizi yapıldığı; ancak özellikle Türkiye üzerine yapılan çalışmalarda CobbDouglas tipi bir analize gidilmediğinin eksikliği dikkati çekmiştir.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
- 20 -
9. Çalışma sonucunda tüm temel kişilik özellikleri kız ve erkek öğrencilerde farklılık
gösterdiği elde edilmiştir. Bununla birlikte, en yüksek ilişki gelişime açıklık kişilik özelliği
ile meydan okuyucu kariyer değeri arasında (r=0,407; p<0,001) bulunmuştur.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
10. Geliştirilen ölçeğin Avrupa Birliğine tam üye olma yolundaki Türkiye’nin uluslararası
havayolu pazarlarındaki durumunun değerlendirilmesine ve Türk tescilli havayolu işletmeleri
üst yönetiminin karar alma süreçlerine katkıda bulunacağı düşünülmektedir.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
11. Bu literatür taraması, deneysel araştırmalar için destek sağlayabilecek ve uygulayıcılar da
yapılacak araştırmaların sonuçlarından faydalanabileceklerdir.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
12. Modern felsefeyi Aydınlanma düşüncesinin öznelciliğini aşmaya dönük çabaların
oluşturduğu bir söylem olarak yorumlayan Habermas, Nietzsche ve takipçilerinin çabalarının
aklın inkârıyla sonuçlanıp gerici akımları güçlendirdiğini ve özne felsefesinin sınırlarının
dışına da çıkamadığını öne sürmüştür.
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
- 21 -
BIBLIOGRAPHY
Gregoline, B., Conti, Morcos, A., Howard, D., Thivierge, B. & Ransome, L. A. (2002).
Translating scientific texts: practicalities and pitfalls. Science Editor, 25(6), 188.
http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/icindekiler/turkce-ingilizce/
http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/giris/turkce-ingilizce/
http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/ana-govde/turkce-ingilizce/
http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/istatistikler/turkce-ingilizce/
http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/grafikler-resimler-diyagramlar/turkce-ingilizce/
http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/kapanis/turkce-ingilizce/
http://tr.bab.la/cumle-kaliplari/bilimsel/bilimsel/kisaltmalar/turkce-ingilizce/
- 22 -
UNIT 3
TRANSLATING NEWSPAPER AND MAGAZINE ARTICLES
Title:
Bisikletle İstanbul
Source:
Retrieved from http://www.turkishairlines.com/tr-tr/skylife/2012/haziran/
Author:
Melih Uslu
makaleler/bisikletle-istanbul.aspx on June 25th, 2012
İstanbul’da Güneşin Sıcak Yüzünü Gösterdiği Yaz Ayları, Şehri Bisikletle Keşfetmenin En İyi
Zamanı. Haydi Öyleyse Panoramik Bir Seyir Keyfi İçin Basın Pedallara.
Dünyanın en önemli turizm kentlerinin bisiklet parkurlarını genişletme çalışmaları boşuna değil. Sadece New York’taki bisiklet parkurlarının uzunluğu 600 kilometreyi buluyor. Kentlerin
turistik cazibesinin yanı sıra yaşam kalitesini artıran bisiklet kültürü, çevre kirliliğinden trafiğe pek çok soruna köklü çözümler sunuyor. Çevre raporlarına göre İstanbul, ulaşımda bisiklet kullanımını Avrupa Komisyonu’nun önerdiği yüzde 25’e çıkarabilirse yılda 18 milyar ABD
Doları tasarruf sağlayacak. İstanbul’da bisikletli yaşamın ilk adımları atıldı bile. Sultanahmet’teki bisiklet kiralama üniteleri yenileniyor. Çok yakında İETT otobüslerinin bazı hatlarına bisiklet taşıma platformları konulacak. 50 kilometrelik bisiklet yolunun Asya Kıtası’ndaki
bölümü Bağdat Caddesi - Kadıköy İskelesi - Göztepe güzergâhını birleştiriyor. Avrupa Yakası’ndaki yol ise Bakırköy, Edirnekapı ve Zeytinburnu’ndan Sirkeci’ye bağlanıyor. Belgrad Ormanı’ndaki altı kilometrelik Kurt Kemeri Parkuru ise araç trafiğine kapalı ve her düzey bisikletliye uygun. 40 kilometrelik yeni bisiklet yolları ise açılmak üzere. Kentin bisiklet adacıkları da hızla çoğalıyor: Beşiktaş - Sarıyer sahili, Fenerbahçe - Bostancı hattı, Yeşilköy, Ataköy,
Ümraniye, Sefaköy, Beylikdüzü, Tuzla... İşte bisikletli yaşama adım atmak için İstanbul’dan
iki güzel bölge.
Mimozaların Peşinde
Adalar denince ilk akla gelenlerden biri bisiklet sefası. Yanınızda getireceğiniz ya da iskele
çevresinde kiralayabileceğiniz bir bisikletle, anılarla yüklü sokaklarda gezinebilirsiniz. Adalar’dan İstanbul’a en yakın olanı Kınalıada’da, sağ tarafa giden sahil yolunu izleyip adanın arka tarafına dönünce güzel manzaralar başlıyor. Yolun devamındaki tepeyi aşınca Yassıada ve
Sivriada karşınızda. Aşağı kıvrılarak deniz kıyısına inen asfalt yol, iyi bir bisiklet parkuru. Önce yükselip sonra ikiye ayrılan yoldan yukarı çıkanı çamlık bir tepeye, yokuş aşağı ineni doğruca iskele meydanına çıkıyor. Adadan hemen ayrılmak yerine, sokak aralarına dalıp ağaçlar
ve çiçeklerle süslü bahçeler içindeki köşkleri izleyerek bir sonraki vapura kadar oyalanabilirsiniz. Bir sonraki durağımız Burgazada’da Saik Faik’in izini sürerek Kalpazankaya’ya ka- 23 -
dar pedal çevirmek en iyisi. Martı çığlıkları arasında hafiften duyulan dalga seslerini uzaktan
geçen gemilerin görüntüsü tamamlıyor. İnsanın burada, baharda fışkıran doğanın ve güneş
huzmelerinin güzelliğiyle büyülenip vapuru kaçırması işten bile değil. Ama Heybeliada ve
Büyükada bizi bekliyor. Kınalı ve Burgaz’dan daha büyük olan Heybeliada’da eski günlerin
görkemli yaşamına çam ormanları, eski köşkler ve Hüseyin Rahmi’nin hayali tanık. Büyükada’da ise iki nefis bisiklet parkuru var. Dileyen 14 kilometrelik büyük turu, isteyen biraz daha kısa olan küçük turu tercih edebiliyor.
- 24 -
Title:
İnsanları Mutlu Eden Mimari
Source:
Retrieved from http://www.turkishairlines.com/tr-tr/skylife/2012/
Author:
Jülide Karahan
haziran/makaleler/insanlari-mutlu-eden-mimari.aspx on June 25th, 2012
Yeryüzünü çok değiştirmeyen, alçak gönüllü, etrafa ve dünyaya uyumlu bir yaklaşım benimseyen Benedetta Tagliabue’ya göre iyi mimarinin tek cümlelik tarifi: “insanları mutlu ve iyi
hissettiren mimari.”
İskoçya Parlamento Binası, Hamburg Hafencity Limanı, Santa Caterina Pazaryeri ve Expo
Shanghai 2010 İspanyol Pavyonu gibi önemli projelere imza atan İtalyan mimar Benedetta
Tagliabue, geçtiğimiz aylarda İstanbul’a geldi ve sorularımızı cevapladı.
Pek çok projeniz, kent dışında kalan sanayi alanlarını kent merkezine dönüştürmeyle
ilgili. Tesadüf mü bu? Yoksa bir amaç mı?
Dönüşüm projeleri dünyanın her yerinde oluyor, belki Avrupa’da biraz daha çok. Çünkü Avrupa’da zaten çok az alan var. Bir de geçtiğimiz 50 yılda sanayi alanları kentlerin yaşam alanlarını neredeyse işgal etmişti. Şimdi oraların yeniden yaşama karışması gerekiyor. Örneğin
Hamburg Hafencity Limanı’nda sadece liman çalışanları değil, işine giden insanlar da var artık. Hatta güneşlenenler de… Pek çok eski fabrika müzeye dönüşüyor, sosyalleşiyor.
Örneğin Tate Modern, santralistanbul ve İstanbul Modern… Sanayi yapısıyken müzeye dönüştü. Bu bir trend mi?
Evet, bir trend... Barselona’da bunun çok farklı ve özel bir örneği var: Santa Caterina Pazaryeri. On yıl süren ve büyük bir kamusal alan düzenlemesi olan proje, kapalı bir kent dokusuna sahip Barselona’yı dışarı açtı. O proje bize; yani rahmetli eşime ve bana çok şey öğretti.
Başta dar sokakları anlamaya çalıştık. Sonra tarihi bir mekânda nasıl davranmamız gerektiğini öğrendik. Tarihin sürekli değişim halinde olduğu bilincinden hareketle, kentlilerin kullanmaktan mutlu olacağı bir mekân oluşturmak istedik ve pazaryerini, özellikle de çatısını yeniden yaptık. İspanyol seramik ustalarının da yardımıyla, tüm kentten algılanabilen fantastik bir
çatı çıkardık ortaya. Orası mutlu bir alışveriş ve ticaret alanı artık. Ayrıca Santa Caterina ile
aramızda gerçekten güçlü bir bağ oluştu. Proje, çocuklarımızın isimlerine varıncaya dek hayatımızdaki pek çok şeye ilham verdi. Örneğin kızımın ismi Caterina…
Şu anda elinizdeki projeler neler?
Proje çok. İki ofisimiz var. Biri Barselona, biri Şanghay’da. Hong Kong’da bir kule inşa ediyoruz şu sıralar, biraz kibirlice bir kule… Bir üniversite sonra; Şanghay’ın yeni yerleşim
alanlarından birinde fakat kentten kopuk değil. Çinli bir ressam için müze yapıyoruz. İspanya’da eski bir kumaş fabrikasını müze olarak yeniden düzenliyoruz. Milano’da ofis binaları,
Madrid’de konutlar var. Ama en çok Almanya’daki Hamburg Hafencity Limanı’yla meşgulüm son zamanlarda.
- 25 -
Title:
Author:
Camdan Yansıyan Uygarlık
Mert Kaya
Source:
Retrieved from http://www.turkishairlines.com/tr-tr/skylife/2010/ocak/makaleler/camdan-yansiyan-uygarlik.aspx on June 25th, 2012
Alsancak’ta restore etmekte olduğu dört eski binada İzmir’in ilk özel Arkeoloji Müzesi’ni açmayı planlayan İzmir’li koleksiyoner Yavuz Tatış, şu günlerde hummalı bir çalışma içerisinde. Tatış, koleksiyonundaki nadide cam eserleri ilk defa Skylife ile paylaştı. Gelin, tarihin bu
güzel tanıklarıyla camı yakından tanıyalım.
Camın öyküsü beş bin yıl öncesine dayanıyor. Doğanın saflığı ve estetiği çağrıştıran bu armağanı uygarlık tarihinin tanıkları arasına masalsı bir tesadüfle girmiş. Öyküye göre doğu Akdeniz’in tüccar uluslarından Fenikeliler, bir kamp ateşinde yemek pişirirken kaplarını yükleri
arasındaki soda karbonatı blokları üzerine koyarak pişirirler. Ateş, sabah sönene kadar, karbonat blokları içindeki nötronu ve kumu eritmiş, adeta bir tırtıl gibi metamorfoza uğratarak
cama dönüştürmüş. O gün bugün, bu kırılgan ve saydam madde insanoğlunun yaşamına bir
daha hiç ayrılmamak üzere girmiş. Öykü böyle olsa da, arkeolojik buluntular, camın keşfini
antik Mısır ve Mezopotamya uygarlıklarına dayandırır. Yapılan kazılarda, günümüzden 5.500
yıl önce bu coğrafyada üretilen cam örnekleri ile karşılaşıldı. Bin yılların ötesinden yola çıkan
cam, kimi zaman bir koku şişesi, bazense karanlığı aydınlatan bir kandil oldu. Hem ihtirasların saklandığı zehir şişesi, hem de hekimlerin ilaç deposu olan cam, sahibinin sosyal konumunu da belirleyen bir obje olageldi.
ALABASTRON… BİR DOĞU AKDENİZ MASALI
Tarihin kaydettiği en erken cam örneklerine Doğu Akdeniz Havzası’nda rastlıyoruz. Denize
egemen olmayı başarmış, Akdeniz’i dize getirmiş tüccar koloniler kuran Fenikeliler, cam sanatının harikulâde örneklerini de oluşturmuşlar. Genel adı alabastron olan Doğu Akdeniz
camlarının bu en klasik örneklerinde, Akdeniz’in maviliklerinden, dalgalarından ve doğanın
yeşilden, sarıya ve kahverengiye çalan çok çeşitli tonlarından esinlenilmiş. Doğu Akdeniz’in
gezgin tüccarları çeşitli esansları, kokulu yağları ve kimi zaman da değerli ilaçlarını bu şişelerde dönemin seçkinlerine ulaştırmışlar.
HÜZNÜN EN ASİL İFADESİ
Antik toplumlar arasından özellikle Helenistik ve Roma dönemlerinde cam, sevginin ve hüznün ifadesine de aracılık etti. Sonsuzluğa uğurlananlara, geride kalan sevenleri, içlerine gözyaşlarını koydukları minik şişelerle eşlik etti bu ebedi yolculuğa. Gözyaşı şişesi adı verilen
bu minik objeler her ne kadar üstün bir işçilik örneği sergilemeseler de, taşıdıkları manevi
yükle ve içerdikleri anlamla belki de camın aldığı en duygusal halin ifadesi oldular. Türlü renk
ve ebatlarda yapılıp günümüze kadar ulaşan cam sanatının bu ilginç örneklerine müzelerde de
sıkça rastlamak mümkün.
- 26 -
Title:
Author:
Güher & Süher Pekinel
Jülide Karahan
Source:
Retrieved from http://www.turkishairlines.com/tr-tr/skylife/2010/ocak/makaleler/guher—suher-pekinel.aspx on June 25th, 2012
Uluslararası müzik dünyasının istisnai ikilisi Güher ve Süher Pekinel kardeşler; “Müze bekçiliğini yaptığımız klasikler, birçok güncel eserden daha çok tatmin ediyor bizi” diyor.
Güher ve Süher Pekinel piyano ikilisi, uluslararası müzik dünyasının en çok sözü edilen sanatçılarından. İlk kez altı yaşında dinleyici karşısına çıkan ikizler, son yıllarda oldukça az sayıda konser veriyor. Ve az sayıda söyleşi... Bu nedenle şu günlerde Arthaus Müzik’ten çıkan
ve ikilinin dört konserini içeren DVD, klasik müzik tutkunları için epey önemli.
Bir konserde; müzikalite, klavye hâkimiyeti, stil, yorum, sempati, uyum… Hangisi daha önemli?
SÜHER PEKİNEL: Hepsi iyi bir müzisyen için olmazsa olmaz. Eğer klavye hâkimiyetinizi
müzikalitenin hizmetine sunamıyorsanız hiç bir anlam ifade etmez. Aynı şey stil ve yorum
için de geçerli. Siz çok büyük bir yorumcu olabilirsiniz, ancak stilin çizdiği sınırlara sadık kalmazsanız bu yorum da anlamına erişemediği için seyirciyi zorlar. Sonuçta stil, müzikal alfabenin bir dile dönüşümüdür.
Dünyada göz temasında bulunmadan çalan tek ikilisiniz. Ve en karmaşık rubatoda bile mikro saniyeye kadar aynı anda çalarak dinleyiciyi hayrete düşürüyorsunuz. Nasıl
oluyor bu?
SP:Birlikte çalmak birbirini dinlemek demek. Eğer kulağınız göz olabilirse, konsantrasyonunuz yüzde elli artıyor ve aranızda sessizliğin olumlu dinamiği akıyor. Biz yaşamımız boyunca daima bunu aradık. Bunun için de sahnede iki solistiz. Tüm olumsuzlukları aşarak sadece
kendi adına konuşmak isteyen müziğe yoğunlaşıyor ve ânı; tüm güzellikleri, mistik riski ve
dinamiğiyle çok daha saf ve özgün yaşıyoruz.
Klasik müziğin özgürleşmek ve zenginleşmek adına cazla flörtü söz konusu. Siz de Bach yorumunuzda cazdan faydalandınız. Bu harmana devam edecek misiniz?
SP: Bach konçertolarının ardından caz deneyiminin getirdiği özgürlüğü başka açılımlarda da
yaşamak istiyoruz. Sürprizlerimiz olacak.
Klasik müzik ve dinleyicisi bu özgürlüğe ayak uydurabiliyor mu? Ya da şöyle soralım:
Bu tür deneyimler klasik müzik dinleyicisinin rotasını değiştiriyor mu?
GP: Asırlardır kendi içinde oturmuş ve dengesini bulmuş bir klasik müzik formu bu kalıplaşmanın dışındaki özgürlüğe uyum sağlayabilir mi? Bize göre, bu doğal bir gelişim süreci. Bugünkü müziğin her türü, kendi tarzında karşıtları ile temas ederek yoğun şekilde harmanlanıyor, kendi içinde çözülüp birbirleri içinden geçerek yeni bir yaşam oluşturuyor. Modern müzik bunu en iyi şekilde yansıtıyor. Yenilik arayışı içinde karşılaştığı aykırı unsurların radikal
etkileri sonucu, yeni biçim ve müzikal serbestlik şekilleri oluşuyor ve bu süreç bizi cazın temelindeki kavramlara yakınlaştırıyor..
- 27 -
UNIT 4
TRANSLATING LAWS AND REGULATIONS
Title: Yükseköğretim Yasası
Source: Retrieved from http://www.yok.gov.tr/content/view/393/183/lang,tr/ on May 31st,
2012
1. Yükseköğretim Kurumları
MADDE 130- Çağdaş eğitim-öğretim esaslarına dayanan bir düzen içinde milletin ve ülkenin ihtiyaçlarına uygun insan gücü yetiştirmek amacı ile; ortaöğretime dayalı çeşitli düzeylerde eğitim-öğretim, bilimsel araştırma, yayın ve danışmanlık yapmak, ülkeye ve insanlığa hizmet etmek üzere çeşitli birimlerden oluşan kamu tüzelkişiliğine ve bilimsel özerkliğe sahip
üniversiteler Devlet tarafından kanunla kurulur.
Kanunda gösterilen usul ve esaslara göre, kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile vakıflar
tarafından, Devletin gözetim ve denetimine tâbi yükseköğretim kurumları kurulabilir.
Kanun, üniversitelerin ülke sathına dengeli bir biçimde yayılmasını gözetir.
Üniversiteler ile öğretim üyeleri ve yardımcıları serbestçe her türlü bilimsel araştırma ve yayında bulunabilirler. Ancak, bu yetki, Devletin varlığı ve bağımsızlığı ve milletin ve ülkenin
bütünlüğü ve bölünmezliği aleyhinde faaliyette bulunma serbestliği vermez.
Üniversiteler ve bunlara bağlı birimler, Devletin gözetimi ve denetimi altında olup, güvenlik
hizmetleri Devletçe sağlanır.
Kanunun belirlediği usul ve esaslara göre; rektörler Cumhurbaşkanınca, dekanlar ise Yükseköğretim Kurulunca seçilir ve atanır.
Üniversite yönetim ve denetim organları ile öğretim elemanları; Yükseköğretim Kurulunun
veya üniversitelerin yetkili organlarının dışında kalan makamlarca her ne suretle olursa olsun
görevlerinden uzaklaştırılamazlar.
(Değişik: 29/10/2005-5428/1 md.) Üniversitelerin hazırladığı bütçeler; Yükseköğretim Kurulunca tetkik ve onaylandıktan sonra Millî Eğitim Bakanlığına sunulur ve merkezî yönetim
bütçesinin bağlı olduğu esaslara uygun olarak işleme tâbi tutularak yürürlüğe konulur ve
denetlenir.
Yükseköğretim kurumlarının kuruluş ve organları ile işleyişleri ve bunların seçimleri, görev, yetki ve sorumlulukları üniversiteler üzerinde Devletin gözetim ve denetim hakkını kullanma usulleri, öğretim elemanlarının görevleri, unvanları, atama, yükselme ve emeklilikleri,
öğretim elemanı yetiştirme, üniversitelerin ve öğretim elemanlarının kamu kuruluşları ve di- 29 -
ğer kurumlar ile ilişkileri, öğretim düzeyleri ve süreleri, yükseköğretime giriş, devam ve alınacak harçlar, Devletin yapacağı yardımlar ile ilgili ilkeler, disiplin ve ceza işleri, malî işler,
özlük hakları, öğretim elemanlarının uyacakları koşullar, üniversitelerarası ihtiyaçlara göre
öğretim elemanlarının görevlendirilmesi, öğrenimin ve öğretimin hürriyet ve teminat içinde
ve çağdaş bilim ve teknoloji gereklerine göre yürütülmesi, Yükseköğretim Kuruluna ve üniversitelere Devletin sağladığı malî kaynakların kullanılması kanunla düzenlenir.
Vakıflar tarafından kurulan yükseköğretim kurumları, malî ve idarî konuları dışındaki akademik çalışmaları, öğretim elemanlarının sağlanması ve güvenlik yönlerinden, Devlet eliyle kurulan yükseköğretim kurumları için Anayasada belirtilen hükümlere tâbidir.
2. Yükseköğretim Üst Kuruluşları
MADDE 131- Yükseköğretim kurumlarının öğretimini planlamak, düzenlemek, yönetmek,
denetlemek, yükseköğretim kurumlarındaki eğitim- öğretim ve bilimsel araştırma faaliyetlerini yönlendirmek bu kurumların kanunda belirtilen amaç ve ilkeler doğrultusunda kurulmasını, geliştirilmesini ve üniversitelere tahsis edilen kaynakların etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak ve öğretim elemanlarının yetiştirilmesi için planlama yapmak maksadı ile Yükseköğretim Kurulu kurulur.
(Değişik: 7/5/2004-5170/8 md.) Yükseköğretim Kurulu, üniversiteler ve Bakanlar Kurulunca seçilen ve sayıları, nitelikleri, seçilme usulleri kanunla belirlenen adaylar arasından rektörlük ve öğretim üyeliğinde başarılı hizmet yapmış profesörlere öncelik vermek sureti ile
Cumhurbaşkanınca atanan üyeler ve Cumhurbaşkanınca doğrudan doğruya seçilen üyelerden kurulur.
Kurulun teşkilatı, görev, yetki, sorumluluğu ve çalışma esasları kanunla düzenlenir.
3. Yükseköğretim Kurumlarından Özel Hükümlere Tabi Olanlar.
Madde 132 - Türk Silahlı Kuvvetleri ve emniyet teşkilatına bağlı yükseköğretim kurumları
özel kanunlarının hükümlerine tabidir.
- 30 -
Title: Anadolu Üniversitesi Yurt Dışından Kabul Edilecek Öğrenci Başvuru, Kabul Ve Kayıt
Yönergesi
Source: Retrieved from https://www.anadolu.edu.tr/duy/ilan/yabaciogrencialimi2012son/1
basvurukabulvekayityonerge.htm on June 30th, 2012
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1- Bu Yönerge’nin amacı, Anadolu Üniversitesine yurt dışından ön lisans, lisans düzeyinde; birinci öğretim, ikinci öğretim ve açıköğretim sistemiyle eğitim veren programlara
kabul edilecek öğrencilere ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Kapsam
Madde 2- Bu Yönerge, yurt dışından Anadolu Üniversitesine başvuran öğrencilerin kabul koşulları, öğrenci kontenjan esasları ve kayıt işlemlerine ilişkin hükümleri kapsar.
Dayanak
Madde 3- Bu yönerge, Türkiye’de öğrenim gören yabancı uyruklu öğrencilere ilişkin 2922 sayılı Kanun’un 3. maddesi uyarınca kurulan Yükseköğretim Değerlendirme Kurulunun
06.01.2010 tarihli kararı doğrultusunda 21.01.2010 tarihli Yükseköğretim Genel Kurul toplantısında oluşturulan yurt dışından öğrenci kabulüne ilişkin esaslara dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar ve Kısaltmalar
Madde 4- Bu yönergede geçen;
a) Akademik Birimler: Anadolu Üniversitesi Fakülte, Yüksekokul, Meslek Yüksekokullarını,
b) Bölüm: Anadolu Üniversitesi Fakülte ve Yüksekokullarındaki Bölümlerini,
c) Komisyon: Akademik işler komisyonunu,
ç) Program: Anadolu Üniversitesi programlarını,
d) Senato: Anadolu Üniversitesi Senatosunu,
- 31 -
e) Üniversite: Anadolu Üniversitesini,
f) Yönetim Kurulu: Anadolu Üniversitesi Yönetim Kurulunu,
g) ABITUR: Alman lise bitirme sınavını,
ğ) ACT: ABD’de Üniversite eğitimi almak için yapılan sınavı (American College Test),
h) AL-SAHADA-AL TAHANAWIYYA: Suriye ve Libya Üniversitelerinde eğitim almak
için yapılan sınavı,
ı) AYÖS: Anadolu Üniversitesinde yapılan Yurtdışı Öğrenci Giriş Sınavını,
i) BACCALEAUREAT LIBANAIS: Lübnan Üniversitelerinde eğitim almak için yapılan sınavı,
j) FRANSIZ BAKALORYASI: Fransa’da Üniversite eğitimi almak için yapılan sınavı,
k) GCE: İngiltere’de Üniversite eğitimi almak için yapılan sınavı (General Certificate Education),
l) GAOKAO: Çin Halk Cumhuriyeti’nde Üniversite eğitimi almak için yapılan sınavı,
m) IB (INTERNATIONAL BACCALAUREATE): Uluslararası Bakolarya Sınavını,
n) MATURA: İsviçre ve Avusturya’da Üniversite eğitimi almak için yapılan lise bitirme sınavını,
o) SAT 1: Amerika Birleşik Devletlerinde Üniversite eğitimi almak için yapılan sınavı (Scholastic Aptitute Test),
ö) TAWJIHI: Ürdün ve Filistin Üniversitelerinde eğitim almak için yapılan sınavı,
p) TCS: Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Toplulukları Sınavını,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Genel İlkeler, Başvurular ve Değerlendirmeler
Madde 5- Anadolu Üniversitesi yurt dışı öğrenci kontenjanına başvuruların değerlendirilmesi ve bölümlere veya programlara yerleştirme işlemleri, Akademik İşler Komisyonu tarafından yapılır.
Madde 6- Yurt dışından gelecek öğrencilerin tercih ve kayıt işlemlerinde, tanıtıcı doküman ve
katalogların hazırlanmasında Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı Yurtdışı Öğrenci Ofisi yardımcı
olur.
- 32 -
Madde 7- Her eğitim-öğretim yılı için Anadolu Üniversitesine yurt dışından kabul edilecek
öğrenci kontenjanları, ilgili akademik birimlerin görüşü alınarak Senato tarafından belirlenir.
Madde 8- Yönetim Kurulu, her yıl Bakanlar Kurulu tarafından belirlenen yurt dışından kabul
edilecek öğrencilerden alınacak öğrenim ücretinin asgari ve azami miktarları arasındaki Üniversite talebini belirleyerek Yükseköğretim Kurulu Başkanlığına sunar.
Madde 9- Adaylar başvurularında en fazla 6 (altı) bölüm veya program tercihi yapabilir. Yerleştirme işlemi, adayların tercih ettikleri bölüm veya programın koşulları göz önünde bulundurularak yapılır.
Madde 10- Başvurunun yapılmadığı veya kontenjanların dolmadığı bölüm veya programların
kontenjanlarına diğer kontenjanlardan aktarma yapılamaz. Gerekli görüldüğü takdirde ek yerleştirme yapılabilir.
Başvuru Koşulları
Madde 11- Lise son sınıfta veya mezun olan adaylardan;
a) Yabancı uyruklu olanların,
b) Doğumla Türk vatandaşı olup da İçişleri Bakanlığı’ndan Türk vatandaşlığından çıkma izni
alanlar ve bunların Türk vatandaşlığından çıkma belgesinde kayıtlı reşit olmayan çocuklarının
aldığı 5203 sayılı Kanunla Tanınan Hakların Kullanılmasına İlişkin Belge sahibi olduklarını
belgeleyenlerin,
c) Doğumla yabancı uyruklu olup daha sonra T.C. vatandaşlığına geçen lise öğreniminin son
üç yılını K.K.T.C. dışında yabancı bir ülkede tamamlayan çift uyrukluların,
ç) TC uyruklu olup lise öğreniminin son üç yılını K.K.T.C hariç yabancı bir ülkede tamamlayanların,
d) K.K.T.C uyruklu olup K.K.T.C’de ikamet eden ve K.K.T.C’de ortaöğrenimini tamamlayan
GCE AL sınav sonuçlarına sahip olanların,
e) K.K.T.C. uyruklu olup 2005-2010 yılları arasında diğer ülkelerdeki kolej ve liselerde eğitim alarak GCE AL sınav sonuçlarına sahip olanların,
başvurularının kabul edilmesine,
Madde 12- Aşağıda belirtilen özellikleri taşıyan adayların başvuruları kabul edilmez:
a) T.C. uyruklu olanların, (lise öğreniminin son üç yılını K.K.T.C dışında yabancı bir ülkede
tamamlayanlar hariç)
b) K.K.T.C. uyruklu olanların (ortaöğreniminin tamamını K.K.T.C liselerinde bitirip GCE AL
sonucuna sahip olanlar hariç),
- 33 -
c) Uyruğundan birisi T.C. olan çift uyrukluların, (lise öğreniminin son üç yılını K.K.T.C dışında yabancı bir ülkede tamamlayanlar hariç)
ç) Uyruğundan birisi K.K.T.C. olan çift uyrukluların (ortaöğreniminin tamamını K.K.T.C liselerinde bitirip GCE AL sonucuna sahip olanlar hariç),
d) T.C. uyruklu olup lise öğrenimini K.K.T.C.’de tamamlayanların
Kabul Koşulları
Madde 13- Anadolu Üniversitesi tarafından her yıl, yurt dışından kabul edilecek öğrenciler
için Anadolu Üniversitesi Yurtdışı Öğrenci Giriş Sınavı (AYÖS) yapılır. Bu sınav iki yıl için
geçerli olup sınavın yapılış şekli, içeriği ve tarihi Senato tarafından belirlenir.
Madde 14- Adaylar AYÖS dışında, Yükseköğretim Kurulunca onaylanan sınav sonuçlarına
göre aşağıda belirtilen asgari puanı sağlamaları hâlinde, ilan edilen kontenjanlara kayıt için
başvurabilirler.
Üniversite giriş sınavı statüsünde olan;
ACT’de fen (science reasoning), matematik (math) ve toplam puan olarak en az 21 puan,
Al-Shahada-Al Thanawiyya sınavından fen dalında (Scientific Stream) 240 üzerinden, Mühendislik Mimarlık Fakültesi Bölümleri için en az 180, diğer bölümler için en az 170 puan,
Gaokao, başvurulan programın puan türünde 750 üzerinden en az 480 puan,
SAT I sınavında, en az 1000 toplam puan ve en az 550 matematik puanı,
Türk Cumhuriyetleri ile Türk ve Akraba Toplulukları Sınavından (TCS) en az 50 puan,
K.K.T.C. uyruklu olup, K.K.T.C. da ikamet eden, ortaöğretiminin tamamını K.K.T.C. liselerinde bitirip GCE AL sonucuna sahip olan adaylar,
Lise diploma notu ve lise bitirme sınavı sonuçlarına göre;
ABITUR veya MATURA sınavında 1- 4 puan alan,
Baccalaureat Libanais, Lübnan’da fen dalında (Scientific Stream) diploma notu 100 üzerinden en az 65,
Fransız Bakaloryası, diploma notu en az 10,
GCE’ de (A level), en az biri başvurulan bölüm veya programla ilgili olmak üzere en az 2 konuda A seviyesinde (A level) puan,
IB (International Baccalaureate) diploma notu en az 28,
- 34 -
Tawjihi Fen dalında (Scientific Stream) tüm derslerden 100 üzerinden en az 80 not ortalaması olan adaylar,
TÜBİTAK’ın tanıdığı uluslararası bilim olimpiyatlarında altın, gümüş ve bronz madalya alan
adaylar başvurabilirler.
Abitur, International Baccalaureate, Matura vs. lise diploma notu ve lise bitirme sınavı sonuçlarının geçerlilik sürelerinde bir sınırlama bulunmamaktadır. Ancak üniversite giriş sınavı statüsünde olan sınavların SAT, TCS, ACT, GCE vs. geçerlilik süresi iki yıldır.
Yönergede belirtilmeyen sınav sonuçlarıyla başvuran adayların durumu ilgili komisyon tarafından değerlendirilir.
Asgari puanı sağlamalarına rağmen AYÖS’e girmek isteyen adayların başvuruları tercihleri
doğrultusunda değerlendirilir.
Ancak öğretim dili Türkçe olan programlara başvuracak adayların yeterli düzeyde Türkçe bildiklerini belgelendirmeleri veya AYÖS Türkçe Testinden en az 70 puan almaları gerekmektedir.
AYÖS Başvuruları
Madde 15- AYÖS’e katılmak isteyen adayların, Üniversite web sayfasında yer alan internet
üzerinden online başvuru formunu doldurarak istenen diğer belgeler ile birlikte süresi içinde
Öğrenci İşleri Daire Başkanlığına (Anadolu Üniversitesi Yunus Emre Kampusü Öğrenci Merkezi ESKİŞEHİR) şahsen veya posta yolu ile başvurmaları gerekmektedir. Posta yolu ile yapılan başvurularda eksik evrak bulunması hâlinde başvurular değerlendirilmeye alınmayacak
ve postadan kaynaklanan gecikmelerden Üniversite sorumlu olmayacaktır.
Online başvuru yapmaksızın posta ile yapılan başvurular dikkate alınmayacaktır.
Başvuruların değerlendirilmesi sonucunda başvurusu kabul edilen ve AYÖS’e girmesi uygun
görülen adayların sınava alınmasına ilişkin duyuru, Üniversite web sayfasında ilan edilir ve
“AYÖS Giriş Belgesi” dökümü aday tarafından alınır.
Adayların sınava girerken “AYÖS Giriş Belgesi” ile pasaportlarını yanlarında bulundurmaları zorunludur.
Adaylar, AYÖS’e giriş ve ülkelerinden çıkış işlemlerini, ülkelerindeki kurallar uyarınca tamamlamak durumundadırlar.
Sınavlar ve Değerlendirme
Madde 16- AYÖS tarihi, yeri ve saati bu Yönerge kapsamında hazırlanan “Başvuru ve Kabul
Koşulları” duyurusunda ilan edilir.
- 35 -
Sınav, Türkçe ve İngilizce açıklamaları bulunan “Genel Yetenek Testi” ile “Türkçe Testi”nden
oluşur. İki testin puanları ayrı ayrı hesaplanarak, sonuçlar adaylara “Genel Yetenek Testi Puanı” ve “Türkçe Testi Puanı” olmak üzere iki puan halinde “Sınav Sonuç Belgesi” ile bildirilir. Ayrıca Üniversitenin web sayfasında da ilan edilir.
Adayların programlara kayıt için Genel Yetenek Testinden en az 50 puan, Türkçe Testinden
en az 70 puan almaları gerekir.
Gerekli hâllerde AYÖS, yurt dışındaki sınav merkezlerinde online olarak yapılabilir.
Sınav organizasyonu ve sınavların değerlendirmesi, Anadolu Üniversitesi Bilgisayar Araştırma ve Uygulama Merkezi tarafından yürütülür.
Üniversiteye Kabul ve Yerleştirme
Madde-17 Adaylar, AYÖS Sonuç Belgesi veya Yükseköğretim Kurulunca onaylanan sınav
sonuç belgeleriyle, ilan edilen kontenjanlara başvuru yapar.
Başvuru koşullarını sağlayan adaylar, tercihlerine ve puanlarına göre sıralanarak aynı ülke uyruklu yerleşen sayısının kontenjan toplamının yüzde yirmisini aşmaması kaydıyla, ilgili programlara yerleştirilir.
Sıralamada eşitlik olması hâlinde öncelikle orta öğretim başarı notu, sonra tercih sırası, daha
sonra yaş küçüklüğü dikkate alınır.
Madde 18- Kayıt hakkı kazanan adayların, öğretim dili Türkçe olan programlara kayıtlarının
yapılabilmesi için;
- AYÖS Türkçe Testinden 70 puan,
- Türkçe Öğretim Merkezi (TÖMER) Avrupa Dil Portfolyosu (ADP) seviye karşılığı veya
Anadolu Üniversitesi Türkçe Sertifika Programı karşılığı;
- lisans programları için en az “B1”,
- ön lisans programları için en az “A2” düzeyinde puan almaları
gerekir.
Diğer Üniversitelerin TÖMER belgeleri kabul edilir.
Eğitim dili yabancı dil olan programlara kayıt yaptıracak adaylardan TÖMER belgesi istenilmemektedir.
Yeterli puanı alamayan öğrenciler, Türkçe düzeylerini yükseltmek için bir yıl süre ile izinli sayılırlar. İzinli olan adaylar, kayıt hakkını kazandıkları yılı takip eden öğretim yılı kayıt
tarihine kadar bölüm veya programa kabul edilirler, belgeleyemeyenler ise kayıt haklarını
kaybederler.
- 36 -
Madde 19- Yabancı Dil hazırlık sınıfı zorunlu olan bölüm veya programlara kaydı yapılan öğrenciler “Anadolu Üniversitesi Yabancı Diller Yüksekokulu Yabancı Dil Eğitim-Öğretim ve
Sınav Yönetmeliği” hükümlerine tabidir.
Madde 20- Ön kayıt/özel yetenek sınavı ile öğrenci alan bölüm veya programlara başvuran
adayların kabul koşullarını sağlamaları yanında, Fakülte/Yüksekokul tarafından yapılacak
özel yetenek sınavında da başarılı olmaları gereklidir.
Madde 21- Üniversiteye kabul edilen adaylar, eğitim süresince katkı payı dışında, Türkiye’de
yaşamlarını sürdürecek (yurt, yemek, kitap-kırtasiye ve kişisel ihtiyaçlarını) maddi güvencelerinin bulunduğunu kanıtlamak durumundadırlar.
Madde 22- Yurt dışından gelen öğrencilerin öğrenime başlayabilmeleri için “Öğrenim Meşruhatlı” vize almaları gerektiğinden kayıt hakkı kazanan öğrencilere kabul mektubu veya eş
değer bir belge verilir.
Açıköğretim sistemiyle eğitim veren bölüm veya programlara kayıt yaptıracak öğrencilerden
ikamet tezkeresi istenilmemektedir.
Madde 23- Kayıt hakkı kazanan adaylardan, ilan edilen süre içinde kaydını yaptırmayan
adaylar kayıt hakkını kaybeder.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Diğer Hükümler
Madde 24- Yabancı uyruklu öğrenciler, “Anadolu Üniversitesi Öğretim ve Sınav Yönetmeliği”ne tabidirler.
Yürürlük
Madde 25- Bu Yönerge Anadolu Üniversitesi Senatosu tarafından kabul edildiği tarihten itibaren yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 26- Bu Yönerge hükümlerini Anadolu Üniversitesi Rektörü yürütür.
- 37 -
UNIT 5
TRANSLATING RECIPES
Taze Soğanlı Kuzu Yahni
250 gr kuzu eti, kemikli
1 + 3/4 kap sıcak su
1 yemek kaşığı tereyağı
2-3 yemek kaşığı ezilmiş domates, konserve
1 küçük soğan, piyazlama doğranmış
1 demet taze soğan, temizlenmiş, yıkanmış, doğranmış
5 yaprak taze nane, yıkanmış, doğranmış
Tuz
Karabiber
Üzeri için:
1 tatlı kaşığı dereotu, doğranmış
Kuzu etini kendi suyu ile pişirin. Üzerine 1 kap sıcak su ve piyazlama doğranmış soğanı ilave edin. Etler yumuşayıp bütün suyu çekene kadar kısık ateşte pişirin. Geri kalan bütün malzemeleri ilave edin. Tencerenin kapağını kapatın, 10-15 dakika ortanın hemen altındaki ısıda
pişirin. Ocağın altını kapatın, dereotunu serpin, karıştırın.
- 39 -
Domatesli Tavuk Sote
1 tavuk göğsü, küp seklinde doğranmış
2 yemek kaşığı zeytinyağı
3-4 diş sarımsak, dilimlenmiş
1 sivri biber, doğranmış
2 taze soğan, doğranmış
2 domates, küp seklinde doğranmış
2 yemek kaşığı ezilmiş domates, konserve
1 yemek kaşığı kırmızı biber salçası
1 çay kaşığı pul biber, isteğe bağlı
1 çay kaşığı kekik
Tuz
Karabiber
Önce orta boy bir tencerenin içinde tavukları sarımsak ve zeytinyağı ile sarımsaklar yumuşasıya kadar, karıştırarak az miktar pişirin. Diğer tüm malzemeleri tencerenin içine ilave edin.
Tencerenin kapağını kapatın 15-20 dakika kısık ateşte pişirin. Gerekirse az miktar sıcak su ilave edebilirsiniz.
- 40 -
Zeytinyağlı Kabak
2 orta boy kabak
1 büyük boy soğan, piyazlama kesilmiş
2 diş sarımsak, dilimlenmiş
1 küçük boy sarı patates, küçük doğranmış
1 küçük havuç, küçük doğranmış
1/3 kap su
50 ml sızma zeytinyağı, yarısını pişerken, diğer yarısını piştikten sonra üzerine dökün
2 yemek kaşığı limon suyu
1 yemek kaşığı şeker
1 çay kaşığı tuz
Üzeri için:
1/4 kap dereotu, küçük doğranmış
Önce soğanı, zeytinyağın yarısı ve tuz ile sote edin. Sarımsak, patates ve havucu ilave edip 5
dakika kadar orta ısıda pişirin.
Kabakların iki ucunu kesip atın. Kabuklarını soyun, uzunlamasına 4 e bölün. 4 er cm uzunluğunda doğrayın. Kabakları, şeker, limon suyu ve su ile birlikte tencereye ilave edin. Kapağını kapayıp, 15 dakika kadar orta ısıda pişirin.
Servis tabağına koyun. Üzerine geriye kalan zeytinyağını ve dereotunu koyup soğumaya bırakın.
- 41 -
Kakaolu Kek
175 gr tuzsuz tereyağı, oda sıcaklığında
1 1/4 kap toz seker
2 yumurta, oda sıcaklığında
1/4 kap fındık, irili ufaklı dövülmüş, isterseniz
1 1/4 kap sut, oda sıcaklığında
1 tatlı kaşığı vanilya
1 3/4 kap un
1 tatlı kaşığı kabartma tozu
1 cimdik tuz
2 yemek kaşığı kasığı dolusu kakao
1 avuç dolusu beyaz tane çikolata
Dikdörtgen kek kalıbını önce yağlayın sonra unlayın
Tereyağı ile sekeri kaşık ile büyük bir kabin içinde, iyice çırpın, krema haline gelsin (isterseniz mikser kullanın). Teker teker yumurtaları ve vanilyayı ilave edin, iyice çırpın. Sütü ilave
edin, karıştırın. Un, tuz ve kabartma tozunu ilave edin, karıştırın. İsterseniz fındıkları simdi ilave edin. Karıştırın ve karışımın yarısını kek kalıbına boşaltın.
Kalan yarım karışımın içine 2 yemek kaşığı dolusu kakaoyu ilave edin, karıştırın. Üzerine bir
avuç dolusu tane beyaz çikolatayı, isterseniz simdi ilave edin, karıştırın. Karışımı, kalıbın içine dökün.
Önceden ısıtılmış 375 F (190 C) fırının orta katında, ortasına batırdığınız kürdan temiz çıkana
kadar pişirin. Soğuduktan sonra, keki kalıbından çıkartıp, servis yapın.
- 42 -
UNIT 6
Title: Çevirmen
TRANSLATING SHORT STORIES
Author: Ferit Edgü
Source: Evire Çevire, May 2010
Çok kitap çevirdim; diyor, nice kitap çevirdim; diyor, birçok yazardan, birçok dilden, yazınsal, kuramsal, estetik, günlük, mektup... Çevirdiklerimin tümünü anladığımı ya da benimsediğimi söyleyemem. Uğraşım gereği çevirdim onları, diyelim ki ekmek parası için.
Bir gün çevirdiğim kitaplardan birinde şöyle bir cümleyle karşılaştım (olduğu gibi çeviriyorum): “Beni bir başka dile çevirmek isteyen sen, sözcükleri evirip çevirme, ne anlıyorsan
kendi dilinde onu yaz, ama bunu yaparken yalnız sözcüklerle yetinme.”
Başka bir açıklama yoktu.
Düşündüm: Sözcüklerle yetinmezsem neyle yetinecektim? Sözcüklerin ötesinde ya da berisinde ne var? Ne olabilir? Çevirdiğim bir şiir bile değildi. Romandı. Ya da roman gibi bir şey.
Bana bu çeviriyi öneren yayıncıya kitabı geri verdim. Hiç şaşmadı buna.
Biliyordum, dedi. Sizden önce de birçok ünlü çevirmen getirip masama attılar bu kitabı. Oysa oldukça açık bir dili var. Çevirisi kolay.
Piposundan bir duman çektikten sonra sordu: Peki hangi yazarı, hangi kitabı çevirmek isterdiniz?
Hiçbir kitabı, dedim ona.
Ve ilk kez kendimi (uğraşımı bir kalemde yitirmiş olmama karşın) bir tüy denli hafif, bir...
bir... bir bilmiyorum ne kadar özgür duydum.
- 43 -
Title: Nur ya da Yalan
Author: Duygu Asena
Source: Evire Çevire, May 2010
Sızlayan ayaklarını oğuşturdu küskün küskün. “Pazarlamacı” dedi kendi kendine... “Pazarlamacılık ne, ben kimim on yıl önce kapı kapı dolaşıp mal satacağımı biri söylese nasıl gülerdim kimbilir. O ukala memurlar, kapıyı yüzüme kapatan kaba saba ev kadınları, içeri çağıran yılışık adamlar. Başka ne yapabilirdim ki, önüme çıkan ilk işti. Karnımı doyurabilecek ilk iyi işti.”
Şimdi izin alabilirdi bir süre. Şimdi izin alıp onunla kumsalda el ele yürüyebilir, bütün gün
yataktan çıkmadan kalabilir, sabahlara dek sarmaş dolaş içki içebilirdi.
Sabah saatin beşinde doluşmuşlardı avluya, sıra öğleden sonra üçte gelmişti. O asık suratlı askerler, polisler, gardiyanlar... Her şey ne denli ürkütücü, vahşi. B koğuş, B koğuş...
Ömer...Ömer...Ömer. Bir er, hazır olda. Fısıldıyor, Ömer şimdi D koğuşta, onların görüş günü bugün değil... İnanamıyorum, onu çok özledim, görmeliyim, ne yapacağım şimdi ben, o
kadar yoldan geldim. Er fısıldıyor hiç kımıldamadan, “Not yazın, götürürüm.”
Götürmüştü de yazdığım notu, Ömer’in eline geçmişti. Evet, böyleleri de vardı. Yedi ay yaşadım o hoyrat, tutkulu, yoğun aşkı. Yedi ayın içindeki beraberliklerimizi toplasan, tümü üç
ay etmez herhalde. Her gece derginin işleri, yazıları, derginin toplantıları, derginin toplattırılmaları... Bilselerdi derginin sorumlusu olduğu için tam dokuz yıl üç ay ayrı kalacaklar... Kim
bilir, her şey başka mı olurdu? Bu kentteyken her hafta görüşebilirdik. Öteki kentlere gittikten sonra ayda bire düştü görüşmeler. Üstelik bir cam arkasından, telefonla. Hiç değilse tel
örgüden parmaklarımız değerdi birbirine. Öteki kentteki hapishanede, telefonların cızırtısından seslerimizi bile zor duyardık. Sonunda telefonu iptal edip, camı kesmişlerdi, küçücük bir
delikten konuşabiliyorduk, parmaklarımızın birbirine dokunmasının o inanılmaz hazzını duyabiliyorduk.
Bir kez aşk tünelinden öpebilmişti onu. Ömer pek istemese de, utansa da, çamaşırların uzatılıp verildiği duvardaki delikten kafasını iyice sokup, Ömer’in dudaklarına dokundurabilmişti
dudaklarını... Sonra gülmüştü aşk tüneli adını verdikleri deliğe bakıp uzun uzun. Geride kollar, gövdeler, bacaklar... Küçücük delikten içeriye zürafa gibi alabildiğine uzatılan kafalar...
Sonuç bir küçük kaçamak öpücük, bir küçük temas.
Artık sona gelinmişti. O, yılda iki kez gelen bayramları bekler gibi bekliyordu kalan son üç
günü. Açık görüşmelerdeki kucaklaşmalara bile razı olmuştu çoktan. Ama artık kucaklaşacaklardı. Artık birbirlerini sevecekler, sevişecekler, birbirlerini öğreneceklerdi.
Sevinci tüm hırslarını, hıncını, nefretini yok etmişti. O güne dek düşündükleri aklından uçup
gitmiş gibiydi. Yıllar yılı sorduğu o soru da artık içinden geçmiyordu. Bu yılları onların elinden kim almıştı, kim geri verecekti? Bu yılların hesabı kimden, nasıl sorulacaktı?
- 44 -
“Artık bunları düşünerek acı çekmenin hiç yararı yok. Yedi ay süren, on yıllık evliliğimiz, yeniden başlıyor.”
Kucaklaştılar. Demir kapı kapandı ve onlar kucaklaştılar. Onca kalabalık içinde, onca tanıdık
yüz arasında hiçbir şey görmedi, fark etmedi Nur. Şimdi de anımsayamıyor. Ömer’in kardeşleri, annesi sarmıştı çevresini, büyülenmiş gibi ona baktı durdu Nur. Ona yıllar gibi gelen bir
süreden sonra Ömer’i kucaklayabildi Nur.
Götürmediler. Tam bir hafta boyunca, küçücük evlerinde, gelen giden dostlarıyla, kucak kucağa mutlu yaşadılar.
Eve vapurla dönmeye karar verdiler, serin serin ne güzel. Vapura bineli beri Ömer hiç konuşmadı. “Neyin var, canın mı sıkılıyor?” diye sordu Nur. “Hiç,” dedi Ömer sert sesiyle. Vapurdan indiler, dolmuşa bindiler, eve girdiler. Yine hiç konuşmadı Ömer. Yanına gitti, kolundan
tuttu, “Neyin var canım?” dedi Nur. “Sus, Allah’ın belası, bari sus,” diye kükredi Ömer. İnanamadı Nur, kötü bir düşte sandı kendini. Yine de “N’oluyor?” diyebildi. Gözlerinden ateşler saçarak baktı Ömer Nur’a. Nur hâlâ düşte gibi. Ömer yürüdü Nur’a doğru, yolunu kesen
iskemleyi devirdi eliyle, önünde durdu kadının, yumrukları sıkılı, çenesi atarak, “İskeledeki
adamla ben mi kırıştırıyordum” diye bağırdı. “Hangi adamla?” diye sordu Nur. “Bana bak sinirlerimi bozma, sanki bilmiyorsun hangi adam. O bakıştığın, gülüştüğün adam, görmedim
sanıyordun değil mi? İyi alışkanlıklar edinmişsin yokluğumda.” Dondu Nur, dondu kaldı. O
yaşlar gözlerinden nasıl fışkırdı, nasıl aktı saatlerce hiç anlamadı. Anlayış göstermeliyim diyordu, anlayış, anlayış, az çekmedi, daha dur, daha ne kadar oldu şunun şurasında?
“Yemeği hazırlayayım.” “Ben yemek memek yemeyeceğim, çıkıyorum.” Kapıyı vurdu, çıktı.
“Bununla mı çıkacaksın?” “Ne demek bununla mı?” “Yani bu elbise ile mi çıkacaksın sokağa?”
“Anlamıyorum ki, nesi var bu elbisenin?” “Kızım sana ne haller olmuş böyle, şu kollara bak,
yandan bakınca ta nerelere kadar gözüküyor. Yakası da nerene kadar açık öyle, çıplak çık bari. Git değiştir şunu.”
“Bunun yakası açık değil, kolları da açık değil. Normal bir elbise, sana neler olmuş böyle
Ömer, lütfen eskisi gibi ol.”
“Bana hiçbir şeyler olmadı, ben eskisi gibiyim. Hem eskisi dediğin ne ki, ne kadar yaşadın
benimle? Nasıl biriyim sanıyorsun ki beni? Sana yaramamış yalnız günler, yalnızdıysan tabi.
Git çıkar şunu.” “Ömer niçin...” “Çıkar dedim, adamı sinirlendirme, çıkar.”
Nur elbiseyi çıkardı, uzun kollu bluzunu giyerken düşündü, (eskisi dediğin ne ki, ne kadar yaşadın benimle?) Ne kadar yaşadım onunla? Yedi ay. Yedi ayın kaç günü birlikte olduk? Hep
savaşım, hep heyecan, hep kaçış... Alışacak dışarıya, alışacak, bu adam, bu herkese akıllar veren akıllı adam böyle olamaz. Alışacak. Şimdi onu üzmeyeyim. “Bak şimdi ne güzel oldun
yavrum. Senin açılıp saçılmaya gereksinimin yok ki. Gel yanıma, gel yavrum!..”
- 45 -
Nur’un izni bitti, işine döndü. Ömer pazarlamacılık işini hiç sevmese de, şimdilik başka çare yoktu. Ömer iş bulamıyordu, elbette eski dostları çevresinde pervane oluyor, elbette ona iş
öneriyorlardı, ama gece sekreterliği mi yapacaktı bu yaştan sonra? Muhabirlik de olmaz. Üstelik her şey değişmiş. Konuşulanlar, tartışılanlar bambaşka. Kadınlar başköşeye oturmuş
anlaşılan. On yıl önce insan vardı, yalnız insan. Şimdi bölmüşler grup grup, cins cins, hepsi
ayrı ayrı savunur olmuşlar kendilerini. Paneller, konferanslar ne kadar sık yapılıyor, aslında iyi
de, para verseler. Para vermeden gidip konuşuyoruz, işe yarıyor mudur acaba? Aslında konuşmacılar hep aynı kişiler. On-on beş kişi, her yerde, her konuda çıkıp konuşuyorlar, şimdi
biz de katıldık aralarına, üç ayda üç konuşma, bir de para verseler... Kim verir parayı, alan razı satan razı, sömürü şekil değiştirmiş.
Nur bu kez iki gün dayandı. İki gün boyunca, Ömer neyin var demeden durdu. Üçüncü akşam Ömer yine yemek saatinde gelmeyince, tam yatarlarken sordu Nur, “Ömer yine neyin
var, üç gündür eve geç geliyorsun, suratını asıp duruyorsun.”Ters ters baktı Ömer. Yüzü bembeyaz oldu, titremeye başladı Nur. (Bu ne) dedi içinden (Bu ne? Niye titriyorum böyle? Korkuyor muyum, üzülüyor muyum, endişe mi bu, ne?) Dudakları titreyerek sordu, “Ne oluyor
tasını attırma, kendimi tutuyorum, konuşmuyorum, beni zorlama...” Haykırarak koştu Ömer’e
doğru, “Ne oluyor Ömer’cim, neler oluyor sana?” Ömer sertçe itti Nur’u, duvara dayandı kaldı kadın, “Anlat, konuş,” dedi yine. “Ben değişmedim kızım, ben hep aynıyım, sen benim bildiğim kadın değilsin artık, ya efendi gibi çalış, ya o işi bırak evinin kadını ol, ya da git öğlene kadar bir yerlerde hizmetçilik yap.” “Ömer neler söylüyorsun, ne diyorsun?” Yüzü morardı Ömer’in, boynundaki damarları şişti, yumrukları sımsıkı, kadının üzerine yürüdü, “İki gündür eve kaçta geldiğini biliyor musun, yediyi geçiyordu farkında mısın?” diye haykırdı, farkında mısın derken bağırtısından sesi kısıldı ve yumruğu Nur’un yüzünün hemen yanına, duvardaki fotoğrafın üzerine indi. Cam parçalandı, kanlar Ömer’in bileğinden aşağıya akmaya
başladı. Nur koşa koşa banyoya gitti, pamuk ve kolonya getirdi, Ömer’in kanlarını temizledi, elini sardı.
Yedi aylık beraberlikleri boyunca Ömer’i yeterince tanıyamamış olduğunu düşündü Nur günlerce, ama bir türlü inanamadı bu görüşe. Tanıdım, tanıdım ve sevdim onu, dedi kendi kendine. Kolundaki morluklara baktı uzun uzun, gülümsedi, aslında bunlar aşk morlukları değildi,
Ömer bir akşam Nur’u kollarından yakalamış, “Sen beni anlamıyorsun kadın, heyheylenmişsin, yemekleri bile ısıtmadan koyuyorsun önüme,” diye sarsmıştı. Nur unuttu o geceyi, yine
aşk morları sandı kolundakileri. Bir gece önce olanı, bir gece sonra unutuyordu artık.
Güzellikleri düşünmek istediğinden, on yıl öncenin yedi ayı düşüyordu gönlüne. Hatta açık
görüşmelerdeki kaçamak kucaklaşmaları... Her şeyi unutuyordu sebepsiz ağlıyordu durmadan. Karşısında kim olursa olsun, herhangi bir konuşmanın ortasında gözlerinden yaşlar inmeye başlıyordu yağmur gibi. Direniyordu kadın, Ömer çok acılar çekmişti, değişecekti, düzelecekti.
Değişmiyordu bir türlü... (Belki de Ömer hep böyleydi, aslı buydu onun.) Bunu düşünmek
bile istemiyordu Nur. (Hayır, Ömer hep böyle değildi, onu tanımıştım yedi ay boyunca, sevmiştim onu, sevmişti beni.)
- 46 -
“O, sokakta selamlaştığın adam kimdi?” diye sordu Ömer.
“Hangi adam?” dedi Nur.
“Hani mağazanın önünde, merhaba dedi hem de.”
“Aaa, evet, şirketten bir çocuk, muhasebede çalışıyor sanırım.”
“Hakkında bilmediğin yok bakıyorum, kaç yaşında, hangi yemekleri seviyor?”
“Ömer ne diyorsun sen, çalıştığım şirketteki adamları tanımayacak mıyım?”
‘Tabii, tabii, tanıyacaksın, madem hayat, öğle yemeklerine de çıkabilirsin. O ne samimi gülüştü öyle.”
“Onun için mi suratını asıp duruyorsun? Ayıp, hiç sana yakışır mı bunlar.”
“Ayıp mı... Ayıp mı?” diye bağırdı Ömer... “Sen ayıbı bana mı öğreteceksin manyak!” Ve tokadı Nur’un yüzünde patladı. Nur ilk kez tokat yiyordu. İlk kez bir el yüzüne tokat atmak için
dokunuyordu. Nur on yıl, yüzü sevilsin, okşansın diye beklemişti. Gözlerinden yaşlar aktı,
bakakaldı...
Ömer henüz iş bulamadı ama mutlu. Son yılların modası, panellerin, konferansların en aranılan konuğu oldu. Gazetelerde konuşmaları çıkıyor, eve, ondan akıl soran mektuplar geliyor,
birkaç aşk mektubu bile aldı. Çok iyi bir konuşmacı, etkileyici, üstelik yakışıklı oluşu da bir
avantaj. Özellikle kadın derneklerinin en popüler konuşmacısı, tıklım tıklım doluyor onun bulunduğu paneller. Nur hiç gitmedi onu dinlemeye. Ömer istemiyor, “Ben senin işyerine geliyor muyum?” diyor.
“Bu ne,” dedi Ömer, “bu ne?” “Yemek işte, nesi var,” dedi Nur.
“Bu mu yemek?” dedi Ömer, “tavada yumurta, çoban salatası, makarna...”
“Evet, çok yorgunum, ayaklarım şişti dolaşmaktan, aceleyle ile yapıverdim, yumurta fena mı?”
“Biz yorgun değil miyiz? Bütün gün dil döküyoruz elaleme... Bütün gün kafa yoruyoruz. Bu
daktiloda aşk mektubu yazmıyoruz değil mi? Kitap yazıyoruz, kitap. Oku bakalım bir satır,
anlayabilecek misin? Bu sorunlardan haberin var mı? Gülücükler içinde mal sat, sonra da yoruluyorum havaları...”
“Ömer lütfen, lütfen, şu akşamı rezil etme, çok güzel olmuş yumurta, al bir çatal.”
“Yumurtan da sen de yerin dibine bat.”
Masanın, üzerine doğru, yumurtalar, salatalar, makarnalarla birlikte nasıl devrildiğini göremedi bile Nur. Ama devrildi. Ömer bir ucundan tuttuğu gibi, mutfaktaki küçük kare masayı,
Nur’un üzerine devirdi. Nur o an, kör oldu, dilsiz oldu, sağır oldu. Hep şaşırdı, hep şaşırdı.
Dün geceki adam, “Yavrum, kızım, kadınım seni kırıyorsam özür dilerim, unut olanları, bir daha olmayacak” diye diye sevişen adam...
- 47 -
Kapı vuruldu, Ömer gitti...
(Ömer beni seviyor, Ömer olağanüstü bir insan. Sevgi dolu, tutkulu... Ama Ömer sana vuruyor, Ömer seni yedi kez dövdü. Vuruyor mu? Ömer sana vuruyor. Vuruyorsa... Bunlar geçecek. Acılar onu sinirli yapmış. Geçecek, bitecek. Acılar insanı yumuşatabilir de. Daha öncesini bilmiyorsun ki, o hep böyleydi. O seni küçük görüyor. O sana vurmayı kendinde hak görüyor. Niçin ona izin veriyorsun?
İzin vermiyorum. Bunların dineceğine inanıyorum, anlayış gösteriyorum. Bu anlayış değil,
sen de kendini küçük görüyorsun, ona karşı çık, konuş, kendine vurdurtma. Kimseye bunu
yaptırtma, kendi kendine saygın ne oluyor? O beni dövmüyor. O beni dövmüyor. O beni seviyor. Beni döven o değil, onun dövdüğü ben değilim. Ben başka biriyim. O da Ömer değil.
Dün gece nasıl öpüp okşadı Ömer beni, nasıl sevdi. O bana vuran Ömer değil. Yoo, öteki kadını döven Ömer değil. Ben onu çok seviyorum, onu on yıl bekledim, benim Ömer’im buna
değerdi. Çıkacak ve beni sevecek diye hep bekledim. O çıktı ve beni sevdi... Sevdi.)
“Ne oldu ağzına, şişmiş, çenen çürümüş, kaza mı geçirdin, geçmiş olsun,” diye soran arkadaşına “Bilmem,” dedi Nur. Bilemedi gerçekten. Ne oldu da dudağı patladı, çenesi çürüdü,
üstelik acıyor da. “Düşmüş olacağım,” dedi.
“Düştüm, düştüm evet, hatta Ömer çok heyecanlandı, kucaklayıp eczaneye götürdü beni.
Nasıl kanadı ağzım bilseniz. Çok korktum burnum kırıldı diye. Zavallı Ömer, bütün gece başımda bekledi. Ağzımın içi de patlamış, bütün gece kan yuttum. Aaa, evet evet, neden beni
sorguluyorsun? Geçen hafta kolum sanlıydı değil mi? Hatırlayamıyorum ama arabanın kapısına sıkışmıştı sanırım. Az kalsın kırılıyordu. Ömer nasıl üzülmüştü. Koşa koşa gidip eve
doktor getirmişti. Ne oldu bana bilmiyorum. Bir sakarlık çöktü üzerime... Ömer’i de çok
üzüyorum...”
Ömer gelme dedi ama Nur gidecek. Bugün önemli bir gün. Dünya Kadınlar Günü. Ömer
Sosyalist Parti’nin panelinde konuşacak. Başlama saatinden sonra gider, yavaşça içeri süzülürüm.
O beni görmez, gizlice çıkarım. Biraz uzakta ama olsun, trenle giderim, onun konuşması bitince hemen dönerim. Ne kadar kalabalık. Düğün salonu ağzına kadar dolu. Ömer’in sesi,
Ömer’in sesi işte... Geç kaldım. Ne güzel konuşuyor, ses tonu nasıl etkileyici. Alkış, alkış,
alkış... Kadınlar durmadan alkışlarla kesiyor konuşmasını.
“... Kadınların en önemli sorunlarından biri de dayaktır. Bugün kırsal kesimde olsun, kentlerde olsun, egemen güç erkekler, ikinci sınıf gördükleri kadınları eziyorlar, dövüyorlar... Döven
erkek, sorunludur, gelişmemiştir. Kaba kuvveti, bilek gücünü kullananlar, aslında güçsüz kişilerdir. Bu kişiler için de, kurumlar için de, ülkeler için de böyledir. Kadınların dayağa hayır
demeleri, ilk tokada karşı çıkmaları, erkeklerin feodal düşünceleriyle.
Nur’un kulakları uğuldadı, gözleri karardı, içi ezildi, gözlerinden yaşlar fışkırdı. Bir ses duydu “Yalan, yalaaaan,” diye haykıran.
- 48 -
“Yalan, yalaaaaaan, yalaaaaaan.”
Kalabalığın soluğu kesildi, binlerce göz Nur’a çevrildi. Nur’un haykıran ağzının içine gözler
doluştu. Ömer ile Nur’un gözleri buluştu. Nur tüm diyeceklerini dedi Ömer’e... Gözleriyle...
Koşarak dışarı çıktı, koştu koştu koştu... Yalan, yalaaaan, yalaaaan sesi Nur’un ardından
koştu.
Nur treni gördü. Koştu. Treni gördü, koştu. Tren Nur’un küçücük bedenini çiğnerken, yalan
sesi trenin frenlerine karıştı.
Ömer hâlâ çok üzgün. Başucuna astığı gazete ilanına bakarken, ağlıyor. Gazete ilanında şunlar yazıyor: “Yaşamı küçücük omuzlarında taşıyamadın bebeğim. Yüreğin dayanamadı haksızlıklara, savaşamadın. Kocaman kalbin ve beynin zayıf bedenine yenik düştü, kaçtın. Seni
yüreğimde taşıyacağım, mücadelemi seninle sürdüreceğim...” Ömer...
- 49 -
Title: Gençlik
Author: Memduh Şevket Esendal
Source: Fanzin, April 2010
Sıcak yaz günü, evde kim varsa, küçük, büyük, çoluk çocuk toplandılar, öğle yemeğini yediler, sonra da her biri bir yana çekildiler. Şehre inecekler, giyindiler, gittiler. İrfan beyle Mükerrem futbol maçına gireceklermiş, savuştular. Büyük hanımın sözüne bakılırsa, bu son günlerde öğle yemeklerini yedikten sonra, büyük efendi, Kerim beylere kaçıyor, orada kanepe
üzerinde uyuklayıp uykusunu alıyor, gece erken yatıp uyuyanlara da kızıyor, söyleniyormuş.
Büyük hanım, olduğu bir günden, öğle uykusunu sevmezmiş ama gece erken yatıp kocasının
çenesini açtırmamak için şimdi öğle yemeklerinden sonra biraz kestiriyormuş.
Gel Kevser, şu koltuğu gölgeye çek! Nerede yastıklarım, getir! Büyük Hanım da uyuklamak
için yerini, sonra da kendisini hazırladı. İstanbul’un Erenköy’le Göztepe arasında bir kaç yıldır bakımsız kalmış, yollarını ot basmış, çamları yükselip saçaklarına el atmış olan bu büyük
köşkünü derin bir sessizlik kapladı. Hayriye Hanım, bu evin ortanca kızı, daha kız sanılacak
kadar taze görünen güzel bir kadın, bir buçuk yıldır evli ise de, kocası ilkin fakülteyi, sonra
da askerliğini bitirip eve yeni geldiğinden, ancak bir buçuk aylık evli bir hanım, yemek odasının yanındaki ucacık odada kocası ile kendisinin gömleklerini ütülüyordu.
İpek gömleğin kolunu çekip açıyor, düzeltiyor, masanın üstüne seriyor, ütüyü deniyor, sonra
sürüyor. Yakasını, yahut göğsünü açıp ütülüyor, devşiriyor; o bitince bir başkasını alıyor, bu
arada “perdelerin tüllerini de çıkarıp yıkatmalı” diye düşünüyor, sonra bu takım düşünceler
arasında dün sütçüye verilen paranın üstü eksik geldiğini de hatırlıyor, daha sonra İstanbul’a
inip hem kendisine hem de hizmetçisine ayakkabı almağı aklında geçiriyor, bir gömleği bitirip yenisine geçerken sol kaşının ucunu yavaşça kaşıyor, sanki bu güzel kaşı okşuyordu.
Bu ütü işi belki bir saat sürdü. Hepsi bitince ütülediklerini sıralamağa başladı. Kocasının
gömleklerini üst üste korken kendi iç yeleği eline geçti. Bu yeleği erkek gömlekleri arasına
koymak istemiyormuş gibi durdu. Sonra yüzünde ince bir pembelik, dudaklarında bir gülümseme ile bu yeleği kocasının iki gömleğinin arasına soktu, sonra da kocasını hatırlayıp: “O nerede?” diye düşündü. “Nasıl oldu da, nereye savuştuğunu göremedim?” diye kendi kendine
şaştı. “Adamın dalgın bulunup kocasını da unuttuğu oluyormuş!”
Evdekileri birer birer göz önünden geçirdi. Kimler köşkte, kimler çıktılar biliyordu. Kocası
dışarı çıkacak değildi: “Sakın beybaba gitmiş olması?” çamaşırları odasına bırakıp kocasını
aramak istedi. Ütülediklerini iki kolunun üstüne alıp odasına çıktı. Kapıdan girdi, dolaba doğdu gidecekti, orada kanepeni üstüne yatmış, uyuya kalmış olan kocasını gördü. Beklemediği
için irkildi, sanki odada bir yabancı erkek görmüş gibi durdu. Sonra yaklaşıp kocasının uyuyuşuna baktı. Gülümsedi.
- 50 -
“Dolabı açsam, belki uyanır” diye düşünerek gömlekleri piyanonun üstüne bıraktı. Ayaklarının ucuna basarak kocasına doğru gitti.
Kumral bir delikanlı, tenis kılığına benzer bir kılıkta kanepenin üstüne uzanmış, derin derin
uyuyordu. Hayriye, başkalarını çağırıp onun uyuyuşunu göstermek istediğini duydu. “Ne kadar da rahatsız yatıyor!” diye düşündü. Oradaki sandalyenin ucuna ilişti. Yakından bakınca,
delikanlının gözlerinin altından ufak ufak ter damlacıları görünüyordu.
“Ne kadar da rahatsız yatıyor, başını kaldırıp bir yastık koysam! Uyanır! Yeniden uyusa iyi
ama, hiç uyur mu!”
Hayriye gülümseyerek başını salladı, ancak kendi işitebileceği kadar yavaş sesle de “Yaramaz!” dedi.
“Bu kolu da uyuşacak!”Yere diz çöktü. Kocasının kolunu kaldırıp yanına koyacakmış gibi ellerini uzattı, ancak dokunamadı.
Evlilik ne tuhaf! Kızlıkta erkek düşünmek yasak, erkek yasak. Sonra günün birinde bir erkeği getirip adamın odasına bırakıyorlar! İşte bu oda onun kızlık odası. Kanepenin üstünde bir
de erkek uyuyor, herkes de biliyor! Bu odanın nesi değişmiş? Yalnız şu perdenin arkasında
eskiden bir yatak vardı, şimdi iki! Başka? Hiç. Ya bu adam kim?
Kafasının içini sevinçli bir duman bürüdü. Diz üstü parmakları birbirine kilitlenmiş, elleri kucağına düşmüş öyle kaldı.
“Kanepenin kenarında başı acıyacak, ne yapmalı?”
Bakındı, gözleri ile orada bir yastık aradı. Yatakta var. Yataklarını örten perdeyi açarken içinde tatlı bir utangaçlık duydu. Sanki, kendilerini orada görecekti. Elini uzatıp yastıklardan birini çekti. Bu yastıklar büyük, hem de kalın. “Daha ince bir yüz yastığı olsa!” Annesinin yeni
yaptırdığı yastıkları hatırladı. Yavaşça çıkıp orta salonu, merdiven aralığını geçti, annesinin
odasına girip yastıkları aradı. Yok. Sormak için aşağı indi. Büyük hanım, camekânın önünde,
koltuğunun üstünde uyuyordu. Hayriye yavaşça:
- Anne! diye seslendi.
- Anne!
-...
- Ne var?
- Sizin yeni yüz yastıklarınız nerede?
- Nasıl yastık?
- Canım Kevser’in yeni yaptıkları.
- Köşedeki odaya bay. Ne yapacaksın?
Hayriye, köşedeki odaya doğru giderken:
- 51 -
- Lâzım, dedi.
- Lâzım olduğunu anladık, ne yapacaksın, söylesene!
- Kanepenin üstünde uyumuş, başının altına koyacağım.
- Kim uyumuş?
Hayriye, karşılık vermedi. Odaya girdi. Biraz sonra odadan çıkarak:
- Yok orada, dedi.
- Kim uyumuş söylesene, baban mı?
- Canım, babamın benim odamda ne işi var?
- E kim? Kocan mı?
- Canım, kim olur anne? ... Yastığı babamın odasına götürmüş olmasınlar?
- Kevser’e sor! Senin yastığın yok mu?
- Benim yastıklarım hem kalın, hem büyük.
Büyük hanım kızdı. Hayriye’nin arkasından söylendi.
- Yediği naneye bak! Hanımın kocası uyanmasın diye gelip beni uyandırıyor. Kocan uyanırsa
benim çok umurumdadır! Şımart bakalım, sonra çok karşılığını görürsün! Hiçbir şey bilmiyorsan, babana bak! Benim ona yaptıklarımın acaba yüzde birini bana yaptı mı? Burada ölsem
başını çevirip bakmaz.
Hayriye dinlemedi bile. Kevser’den yastığın birini alıp odasına çıktı. Kocası uyuyordu. Yeniden kanepenin önüne diz çöktü. “Elimle başını kaldırıp yastığı koysam!” diye düşünüyordu.
“Ya uyanırsa!”... Onu uyandırmadan başını nasıl kaldırıp bu yastığı nasıl koyacağını bilemedi.
Kocasının şimdi alnında, boynunda artan tere bakarken sanki biraz ateşi varmış gibi gördü.
“Hiç böyle yattığı yoktu” diye düşündü. Elini onun alnına koymak istedi. Sonra uyanır diye
korktu. “Neden hasta olsun, uyuyor.” Bir kere böyle bir koca bulduktan sonra, onu kendi odasında, kendinin olmuş gördükten, onu sevdikten sonra -onu kim görse beğeniyor- kaybetmek,
ondan sonra gene yaşamak var mı?
Kocası kımıldandı. Hayriye’nin gözyaşları gözlerini bulandırmış iken durudu. Başının içindeki duman silindi. Kocası da gözlerini açtı. İlkin anlamayarak karısına baktı. Hayriye kızararak,
gülümseyerek:
- Uyuyordun, dedi. Boynun ağrıyacak. Hasta değilsin ya? İstersen, bak yastık getirdim. Gene
uyu!
Delikanlı, biraz doğrulup karısının elinden tuttu, çekip kanepeye oturttu:
- Yok, dedi. Sen buraya otur, ben dizine başımı koyup uyurum.
Hayriye, kanepenin ucuna oturdu, o da başını koydu. Ancak, hayatlarının o çağında idiler ki
biri ötekinin dizine başını koyduktan sonra uyumak olmazdı!
- 52 -
UNIT 7
TRANSLATING NOVELS
Title:
Kumral Ada Mavi Tuna
Source:
Uzuner, B. (1997). Kumral Ada Mavi Tuna. İstanbul: Everest Yayınları.
Author:
Buket Uzuner
Bir Salı sabahı uyandım.
SALI SABAHI (1-2)
Bütün gazeteler hayatta en çok sevdiğim kadının bir cinayet işlediğini yazıyordu.
Bunu hiç beklemiyordum.
Beynimden vurulmuşa döndüm.
İç dengelerim şiddetle sarsıldı.
Oysa gerçeği biliyordum ama bana kimse tek bir şey sormamıştı.
Onu mahkûm etmişlerdi!
Kapı çalındı.
İki asker beni almaya gelmişti.
İç savaş çıkmış, seferberlik ilan edilmişti.
Bunu bekliyordum.
Hiç şaşırmadım.
Bunu uzun zamandır korku ve kuşkuyla hep bekliyordum.
Hazırlandım ve o Salı sabahı evden çıktım.
ÖZGÜRLÜK (3-8)
“İnsanlar özgür olarak doğar ama her yerde zincire vurulmuş olarak yaşarlar.”
Jean Jacques
- 53 -
Rousseau
Herkesin bir mucizesi vardır, benimki de o!
“Her sabah uyandığında aynı şeyi yapabilmek, özgürlüktür!” dedim geniş, aydınlık bir gülümsemeyle gerinerek.
“Kendi istediğin, kendi seçtiğin aynı şeyleri ama!” diye düzeltti.
“Özgürlük, her sabah uyandığında istediğin aynı şeyleri yapabilmektir!”
Haklı olduğuna inandığında hep yaptığı gibi kendisine hayran, biraz şımarık bir bakışla burnunu bükerek güldü. O gülünce içim şenlenir. Nerede ara vermişsem, oradan yapışırım yaşama.
“Düşünsene Tuna, her gün istemediği işleri ‘mecburen’ yapan milyarlarca insan var ve gündelik yaşam yalnızca bu nedenle bile korkunç, berbat ve çok... çok sıkıcı!” dedi.
“Yine de insana en az sıkıcı gelen kurallar, kendi koyduğu kurallardır!”
“Kuralsız olsak, özgür ve bağsız!..” dedim içimi çekerek.
“Biz insanlar çelişki dolu tuhaf yaratıklarız. Baksana halimize, kendi inşa ettiğimiz hapishanelerde yaşıyoruz -adına ev, aile, akrabalar, töreler diyerek... Sonra bu duvarların arasında
boğulup çıldırıyor, ama yıkılmasın diye uğruna hayatımızı siper ediyoruz... Hah ha ha!..”
O hep böyledir. Dışardan bakınca kibirli, çok bilmiş, dikbaşlı, alaycı ve korkusuz görünen,
halbuki takın olmasına izin verdiklerince duyarlı, kırılgan ve ölümüne gururlu olduğu iyi bilinen biridir. Ama uzaktan ve/ya yakından bakan herkes için resmin değişmez üç temel
özelliği vardır: 1) alımlı, 2) kişilikli, 3) çok çok kumral bir kadın.
“Hem Allah aşkına Tuna düşünsene, senin gibi güne erkenden başlamanın bereketine tiryaki bir adamla, sabah uykusunu en değerli mücevheri gibi herkesten gizleyen benim gibi bir
kadın aynı yatakta uyansaydı, ne sabah keyfi kalırdı, ne de özgürlük!”
Yine burnunu büktü, yine aynı gülüş!
Bazılarına biraz ukala, kendini beğenmiş, gereğinden fazla özgüvenli görünen, belki de bu
nedenle bazen zor, bazen başa çıkılamaz gelen bu kadın, aynı nedenlerle benim için benzersiz, çok özel birisi.
Yine de aynı yatakta birlikte uyanışımızı çizdiği tabloya gülüşü bana pek komik gelmedi,
aksine acıklı renkler taşıyordu. İçimde bir sevinç teli koptu. Belli etmemeye özen göstererek
konuyu değiştirdim.
“Halbuki Şair Dayı, özgürlüğün, zorunlulukların ayırtına varmak olduğunu yıllarca bize öğretmeye çalıştı. Belki de ancak bunu öğrenince özgür olacağız!” dedim bıyık altından gülerek.
“Sakın alay ettiğin kişi Şair Dayı olmasın? Biliyorsun buna katlanamam.”
Alay ettiğim kendimizdi ve o bunu bal gibi biliyordu. Şair Doğan Gökay, çocukluğumuzdan beri bizi ciddiye almış, düşünsel eğitimimizin baş mimarı olduğu yadsınamaz, çok sevdiğim, yaşantımın asıl parçalarından biriydi.
- 54 -
Bütün tutkusal insanlar gibi o da, sevdiği kişilerin kendisi için kutsal olduğunu vurgulamaktan zevk alıyordu ve bu şamatanın asıl nedeni buydu. Üstelik Şair Doğan Gökay onun
öz dayısıydı, ‘kontenjandan’ yeğen olan bendim.
“Doğan Dayım, o vakitler hap kadar çocuk olan bizlere, ‘Karl Marx der ki;’ diye başlayan
aynı tanımı yapmış olsaydı, ya anlamaktan korkar, dinlenemez ya da marka düşkünleri gibi
etikete takılır, kalırdık... Oysa o bizim düşünmemizi istiyordu Tuna.”
Doğru söylüyordu.
“Kendinizi tanımaya başladıkça özgürleşirsiniz diye arada bir ortaya çıkartıp, sonra hemen
kaldırdığı cümlenin, aslında Sartre’ın ünlü sözlerinden biri olduğunu ancak lise yıllarında
fark etmiştim,” dedim, aniden yaşlanmış başımı sallayarak.
“Kendi durumunu kavrama noktasına erişmek, özgür bir varlık olmaktır!” diye düzeltti tiyatral bir sesle.
Durdu, yüzüme dikkatle baktı, bir şey hatırlamış gibi, “Eskiden koyu Hıristiyan olan, ben
tanıdığımda ateistliği seçmiş Kanadalı bir adam vardı. İncil’in yeni ahitinde ‘gerçeği bulduğundan özgürleşeceksin’ dendiğini anlatmıştı bana,” dedi.
Birden bakışları daldı, çabucak derin bir uykuya düşmüş gibi gevşedi ve uzaklara gitti. Bu
Kanadalı’nın kim olduğunu biraz da bozularak düşünmeye başlamıştım ki, aklım araya girdi:
“Annem koyu Müslümandır ama anlamadığı hiçbir duaya ‘amin’ demez,” dedim.
“Efendim?” diyerek şaşkın gözlerini yüzüme yapıştırdı.
Bana geri dönmüştü ve ne kadar güzel kumral gözleri vardı!
“Annem diyorum, annem Kuran’ı Türkçe çevirilerinde çok sık okur. Hele o olaydan sonra...
biliyorsun işte... elinden Kuran düşmez oldu kadıncağızın...”
Der demez, “o olay”ın ateşi düştü ortamızda bir yere, ama atik davranıp yeni bir yangına
sürüklenmemizi engelledim.
“İslam’a göre insanlar doğuştan hürdür,’ der annem sık sık,” diye ekledim aceleyle.
Sustuk ve düşündük.
“Galiba hepsi benzer şeyler söylüyor... Yine de bizi bu işlere ilk bulaştıran o!”
Doğru. Biraz öğretmen, biraz baba, biraz ağabey, ama en çok arkadaş...
“Doğan Dayım’ın en güçlü yanı, kendine güvenişindeki içtenlik olmuştur...”
Gözgöze geldik, ikimizin de çok sevdiği birini, sevdiğimiz gözlerde paylaştık. Tutkuyla sevdiği bir başkasının da ben olduğumu sanmanın şımarıklığıyla bütün sevgimi bakışlarıma yüklemeyi denedim. Ama gözlerim bu elektrik yüküne dayanamadı, doldu. Gözlerimi kaçırdım.
“Amerikalılar,” dedi, güç durumlarda ilk yardıma koşan gönüllüler gibi abartılı tavırlarla,
“Amerikalılar, ‘özgürlük para gibidir, harcamadan önce kazanılmalı’ derler... Fakat bizim bu
konuyla ilgimiz olmadığından atasözü ve deyimler sözlüklerimizin Ö harfi özgürlük özürlüdür. Özgürlük üzerine atasözü üretmenin lüks olduğu bir kültürümüz var,” dedi.
- 55 -
Damarıma basmakta üstüne yoktur. Hemen oltaya yakalandım.
“Belki özgürlük üzerine atasözümüz yok ama, bu uğurda derisini yüzdüren Nesimi, sonra
Dadaloğlu, Şeyh Bedrettin ve Nazım var,” dedim.
“Ah evet, tabii ya unutmuşum...” dedi kötü bir oyuncu sesiyle,” bu özgürlük hazin şey yıldızların altında” der düşüncelerinden ötürü özgürlüğün elinden alınıp hapse atılan büyük şairimiz.
Alaycılığındaki keskin dişleri aslında en çok kendine batırdığını ayırt edemeyenler, onu hiç
anlamamış olanlardır ve o da bu gibileri gerçekten önemsemez. Fakat aynı aymazlık sevdiği
birisinin dikkatsizliğine denk düşerse, kalbi tuzla buz olur. Onun incinmesi, onun azıcık acı
çekmesi bile benim kesinlikle en dayanıksız olduğum sahnedir, engel olmak için her şeyi
yaparım!
“Fikret’in ‘fikri hür, irfanı hür, vicdanı hür bir şair’ tanımlamasını da unutmamalı tabii. Belki de özgürlüğün bizim sözlüklerimizde H harfi altında aramak daha uygundur?”
“Yapma Tunaaa!..” diye isyan etti.
“Fifret’te de, Nazım’da da doğal olarak, hala bireysel özgürlüklerden söz eden ruha rastlayamayız. Sonuçta şiir dehası olsalar bile yazdıklarında kendi ülkelerinin koşulları etkilidir.
Yani, farklı ideolojik nedenle de olsa o ikisi kolektif kurtuluş ruhunun şairleridir bence. Onlar ne Fransız İhtilali’nin, ne de Amerikan İç Savaşı’nın çocuklarıydı... Baksana bize, görmüyor musun? Biz de onların çocuklarıyız...”
Dayısından kopyalanmış mimik ve hareketlerle nutkunu attı. Söylediklerini beğendi. Bana
baktı. Abartılı sesinin ve yüksek gerilimli ifadesinin bendeki yansımasını gördü. Yüzümde o
çocukluğumuzdan kalan, onun her ukalalığı ardından yanaklarımızı şişirip, burundan gelen
hırıltılı seslerle patlattığımız gülüşün provasını fark edince o da hazırlandı. Tıpkı köşkün bahçesinde çocukluğumuz boyunca attığımız o abartılı kahkahalardan birini sevinçle paylaştık.
Ama gülüşümüz çabuk söndü. Belki de özgürlükler konusunda şakalaşacak kuşak henüz
biz olmadığımızdan, bizden sonrakileri biraz da kıskanarak sustuk.
“Kimbilir, belki de haklı olan sensindir Tuna. Özgürlük, belki de her sabah kendi istediğin
şeyleri tekrarlayabilmektir, hı?”
“Belki,” dedim hüzünlü bir sesle.
“Kim önce bulursa, öbürüne haber versin, tamam mı?”
“Peki,” dedim.
Çocukken, dedemin “h” harflerini yiyip, yutan o hoş aksanı içinde en çok “ürriyet” deyişine deliler gibi gülüşümüz geldi aklıma birden. Nasıl da alınır, küserdi dedem.
Hafifçe gülümsedim.
O da gülümsedi. Onun gülüşü içimi şenlendirir.
Ayrı şeylere gülümseyerek birbirimize baktık.
- 56 -
Title:
Uzun Beyaz Bulut - Gelibolu
Source:
Uzuner, B. (2002). Uzun Beyaz Bulut - Gelibolu. İstanbul: Everest Yayınları.
Author:
Buket Uzuner
Gelibolu’nun ayazı yamandır. Hiç acımaz, çarpar insanı.
Gelibolu’nun ayazı serttir. Ege’den hiç beklenmeyecek kadar hırçındır, insafsızdır. Uğultulu
seslerle ürkütücü bir hikâye anlatarak dolaşan rüzgar insanı döver, hırpalar. Sessiz ve incecik
yağan erken bahar yağmuru, rüzgârın anlattığı ürkütücü hikayeyi anlamış kadar içini titretir
insanın. Rüzgârın anlattığı hikaye, bunu daha önce hiç duymamış, hiç bilmemiş olanları bile
etkiler, hüzünlü bir iz bırakır ziyaretçilerde. Gelibolu’nun rüzgârı yorar, yalnızlaştırır. Gelibolu’nun ayazı yaman ve ürperticidir. Yabancılar bunu anlamaz, Doğu Akdeniz’de ayazın bu
kadar sert olabileceğine inanmazlar. Ancak Çanakkale’nin yerlileri bilir ayazın sertliğini. Gelibolu Yarımadası ayazın en yaman vaktinde, erken baharda çarpar insanı.
2000 yılının bir Mart sabahında, henüz hava karanlıkken Çanakkale Milli Parkı’nda son model bir cip ilerliyordu. Genç bir turist rehberi, yabancı bir turisti Arıburnu Anzak Koyu’na
doğru götürmekteydi. Birazdan gün ağaracaktı. Saatler dışında herşey simsiyah geceyi doğruluyordu. Arıburnu Koyu’na varınca cip durdu. Cipin içindeki iki kişi hiç konuşmadan
oturup bir süre bekledi. Sonra gökyüzünün zifiri siyahı ağır ağır koyu ve sisli bir maviye
açılmaya başladı. Şafak söküyordu. Gökyüzünün sisli mavisinden yeryüzüne sızan loş ışıkla
birlikte Arıburnu Koyu’nda uysalca salınan deniz ve tam karşısında ürkütücü bir azametle
diliken Arıburnu Yarı göründü. Arıburnu Yarı, uzun bir boyun üzerinde kükremiş, dimdik ve
saldırgan bir baş gibi orada dikilmiş, Koy’u gözetliyordu. Adına yabancıların Sfenks dedikleri Arıburnu Yarı, adeta Mısır Piramitleri’nden ödünç alınmış şaşırtıcı şekliyle, Koy’un asıl
sahibi olduğunu ürküterek hissettiriyordu.
Gökyüzünde uçuk pembe utangaç bulutlar belirip, mavi renkler griye dönünce cipin sağ ön
kapısı açıldı. İçinden sarışın, ince uzun, genç bir kadın indi. Dışı muşamba, astarı yünlü ekose yağmurluğuna sıkıca sarınıp, kapşonunu başına taktı ve Koy’a doğru yürüdü. Rehberi o
dönene kadar cipin içinde bekleyecekti.
Kadın Koy’a varınca durdu, pantolonunun paçalarını dizlerine kadar sıvadı. Uğultulu ıslak
rüzgâra ve ince ince yağan iç ürpertici yağmura aldırmadan botlarını ve çoraplarını çıkarttı.
Çoraplarını botun içine sakladı. Çıplak ayaklarına batan çakıl taşlarını ve et-kesen soğuğu
umursamadan denizin içine yürümeye başladı. Su dizlerine varıncaya dek yürüdü. Orada
durdu. O zaman döndü; sırtını denize, yüzünü karaya verdi. Tam karşısında Arıburnu Yarı
haşmetle yükseliyor, hemen önünde Anzak askerlerinin taşları yağmurla yıkanan mezarları
dizilmiş duruyordu. Güneşin çok serin ve solgun erken ışıkları kadının yüzüne dokunduğunda, o dudaklarını ısırmaya, gözlerini kırpıştırmaya başladı. Kendi kendine birşeyler mırıldandığı düşünülebilirdi. Belki bir dua, belki bir şarkı... Sanki üşüdüğünü yeni hissetmişti, ama
- 57 -
üşüyen yalnızca dudaklarıydı. On dakika, belki biraz daha fazla. Denizin içine dikilip, gözlerini Conkbayırı’na kadar uzatmış, oralarda devam eden çok hareketli bir şeyleri takip ediyor, bu sırada dudaklarını ısırmayı sürdürüyordu. Sonra yavaş yavaş yürüyerek çıktı denizden. Sahilden bir avuç çakıl taş aldı, onları avucunun içinde okşadı ve ağlamaya başladı.
Hıçkırıksız, gösterişsiz için için kahrolarak uzaktaki birisine dert yanarak, belki de dua
okuyarak ağladı.
Yabancı turist kadın bir haftadır kendisinin ‘Anzak Koyu’ dediği Arıburnu Koyu’na geliyor
ve planlanmış bir törenin parçasıymış gibi hep bunları yapıyor, sonunda da kendisini tutamayıp ağlıyordu.
Cipin içinde yabancı kadını bekleyen turist rehberi her yıl Gelibolu’ya dedelerinin mezarlarını ziyaret etmek ve onların anılarını bulmak üzere her türden ‘tuhaf yabancıya’ alışmış olsa
da, bir haftadır yaşadığı bu hayli dramatik olay onu rahatsız ediyordu. İlk sabah bu duruma
müdahale etmeye kalkmış, ‘ağlayan yalnız kadına yardım’ terbiyesiyle onun yanına koşmuştu. Ancak kadın tek bir cümleyle ‘yalnız kalmak istediğini’ en ufak bir yanlış anlamaya olanak vermeyecek biçimde anlatınca, biraz da bozularak cipe geri dönmüştü. Sonraki sabahlarda, ‘bana ne ya, ne derdi hali varsa görsün...’ diye söylenip, kadını görmezden gelmeye
çalışsa da, erken sabah karanlığı ve serinliğinde ıslanarak ağlayan bir kadın imgesini canı sıkılarak ve mesafeli bir merakla izlemekteydi. Yalnızca izlemekle kalmıyor, oralarda kimsecikler olmadığını bile bile, kadının Arıburnu Yarı’ndan Conkbayırı’na dek uzanan yukarılarda
seyrettiği şeyleri aramaktan o da kendini alamıyordu. Topladığı çakıl taşlarını yağmurluğunun cebine dolduran genç kadın, öbür cebinden çıkarttığı küçük bir havluyla ayaklarını kuruladı, çoraplarını ve botlarını giydi. O bunları yaparken, cipin içinden onu izleyen rehber her
seferinde onun nasıl olup da tek ayak üstünde düşmeden çorap ve botlarını giydiğine, botunun bağlarını bağladığına hayret ediyordu. Yalnızken kendisi de bunu yapmayı deniyor ama
mutlaka düşüyordu.
Kadın daha sonra paçalarını düzeltti ve ıslak havluyu katlayarak cebine koydu ve sanki biraz
önce denizin içinde ağlayan ‘öbür kadın’dan ve törensel sahnelerden hiç haberi yokmuş gibi hızlı adımlarla cipe doğru yürüdü. Cipin kapısını açtı, ön koltuğa yerleşti, yorgun bir gülümsemeyle, “Let’s go Mehmet!” dedi.
Beyaz bir ten üzerinde çizilmiş incecik yüz hatlarına aniden garip bir zıtlıkla eklenen geniş
burun kanatlarıyla kişilikle bir ifade kazanmış, uzun boylu bir kadındı. Endişeli bakan mavi gözleri ona huzursuz ve ‘sürekli yabancı’ bir duygu eklenmişti. Mesafeli, hatta soğuk
bir insan etkisi yaratıyordu. Belki de bu nedenle yüzünün esrarengiz bir albenisi vardı. Sık
gülümsemiyordu, hatta pek gülümsemiyordu. Ama gülümsediğinde insan seviniyordu
onunla birlikte. Hani o çok bildiğini bir şekilde hissettiğiniz ama bildiklerinin hepsini kendisiyle birlikte götürecek kadar gizemli ve serin gülümseyen insanlardandı. Uzun, sarı saçlarını bazen yumuşak bir topuz olarak topluyor, bazen omuzlarına bırakıyordu. Yirmili yaşlarının sonunda gösteren, koyu İngiliz aksanıyla İngilizce konşan, serinliğin ve gizemin yakıştığı kadınlardandı. Ve sanki bu gizeme uygun olarak rezene kokuyordu. Daha once Çanakkale’de çeşit çeşit turiste rehberlik ettiği için kendini ‘insan sarrafı’ olarak tanımlayan
- 58 -
Rehber Mehmet, hikâyesini az çok tahmin ettiğini ve kendinden birkaç yaş büyük olduğunu sandığı bu müşterisine karşı çekingen bir ilgi duysa da gizemli kadınlar ona fazla karmaşık ve problemli gelirdi. Bu nedenle Mehmet, kadının Gelibolu serüvenine dâhil olmamaya özen gösteriyordu.
Sonunda yine Ecebat’a döndüler. Tıpkı son bir haftadır hep döndükleri gibi. Yabancıkadın
öğleye kadar dinlendi. Öğlen sahildeki lokantaların birinde yemek yedi, yanında taşıdığı kitabından birkaç sayfa okudu, pratik Türkçe öğrenme sözlüğünden birkaç cümle çalıştı, küçük defterine bir şeyler yazdı. Hemen hemen bütün yabancı turistler zaten böyle yapıyordu.
Öğleden sonra yine cipe binip, Milli Parka gittiler. Ve bir haftadır yaptıkları gibi parkı gezdiler. Rehber Mehmet İzmirli olmasına karşın tarih kitaplarından ve broşürlerden öğrendikleri ezber ritminde canla başla anlatarak müşterisini hoşnut etmeye çalıştı. Bütün turistlere
her zaman aynı satırlarda eklediği yerel ve uluslararası anektodlarla kadını güldürdü, onun
istediği yerlerde fotoğraflarını çekti. Beş yıldır Mart-Nisan aylarında Çanakkale’de çalışırdı
ve burayı doğma büyüme Çanakkaleli birisinden daha fazla tanıdığına inanırdı. Yakışıklıydı
ve bazı turist kadınlarla kısa ilişkiler yaşamıştı. Baharları Çanakkale’de, yazları Kapadokya
veya Efes’te çalışırdı. İleride kendi turizm acentasını kurup, patron olmayı istiyordu.
Akşam çökerken Eceabat’a döndüler. Yabancı kadın Eceabat’ta ‘Dost Anzak’ adlı küçük br
pansiyonda kalıyordu.
Eceyaylası Köyü’ne vardıklarında saat ondu. Turist rehberi Mehmet, Eceyaylası Köyü Muhtarı’na bir gün önce telefon etmiş ve yabancı bir turist kadının Eceyaylası Köyülüleri’ne
önemli bir açıklama yapmak istediğini haber vermişti.
Önemli açıklamalar duymaya hiç de hevesli olmayan Muhtar, önce mırın kırın etti. Daha
sonra Mehmet’in otobüs işletmecisi patronundan çekindiği için -olsa gerek- ‘hadi öyleyse
bakalım’ diyerek bu zoraki daveti gönülsüzce yaptı. Ertesi sabah erkenden köy kahvesinde
toplanmaları için köylülere haber saldı, yaşlıların evine telefon etti.
“Marı bir yabancı turist karı gelmiş. Tee uzaktan, İngiliz miymiş’ Yok Zelandalı galiba.
Neyse ne marı işte. Bizim köye haber getirmiş diyolar, sabahleyin erken kaaveye geliverin
hele marı... Bakalım ne diyecektir?”
Son model cip sabah onda Eceyaylası Köy Meydanı’na vardığında, köy kahvesinin önünde
sandalyelere oturmuş sekiz on köylü sigara içip, çaylarını yudumlamaktaydı. Cipten önce
uzun at kuyruklu saçı ve tek halka küpesiyle genç rehber Mehmet, ardından da sarışın, inceuzun kadın indi. Köylüler kendilerine benzemeyen herkese baktıkları gibi onlara da baktılar.
Köylüler onlara uzun uzun baktılar. Dışarıdan bakınca bomboş görünen düz ve kımıltısız bakışlarla onları süzdüler. Türkiye köylüleri çok konuksever, alçakgönüllü ve kalenderdir ama
kendilerinden olmayan herkesi ‘yabancı’ sayar.; yabancılara da asla güvenmezler. Köylüler
ayrıca hem zamanı hem de kendi bedenlerini donduran özel bir güce sahiptirler. İstedikleri
zaman bu güçlerini kullanır ve hiç kımıldamadan çevrelerinde kendi dokunulmazlıklarını
sağlayan bir etki yaratabilirler. İşte Eceyaylası Köylüleri böyle serin ve kımıltısız bakışlarla
- 59 -
süzdüler iki yabancıyı. O sırada hareket eden yalnızca köy meydanında tek başına dolaşan
bembeyaz bir horoz ve ağaç dallarından yaptıkları atlara binmiş, dört nala koşturan okul öncesi yaşta iki oğlan çocuğuydu.
Rehber Mehmet, bir bakışta ‘teşhis ettiği’ Köy Muhtarı’na yaklaşıp, elini sıktı. Biraz havalar-sular ve patronunun hatırı sohbeti yaptıktan sonra yanında huzursuzca gülümseyerek
bekleyen yabancı kadını Muhtar’a tanıştırdı. Muhtar, yabancı kadının elini çekingen bir ifadeyle sıktı ve göz göze gelmekten çekinerek, başıyla utangaçça selamladı onu.
“Günaydın!” diye yüksek sesle selamladı köylüleri Mehmet, en sevimli gülümsemesiyle.
“Günün aydın olsun! Hayırlı sabahlar! Sana da günaydın olsun,” diyerek onun selamını aldı
köylüler.
Yaşlılar gülümseyerek başlarını salladı, gençler sözün devamını bekledi. Bazılarının ellerinde
tespih, bazılarında bir günlük gazetenin iç sayfaları vardı. Tek bir gazeteyi sayfalarına ayırarak dönüşümlü okuyorlardı. Gençler kasket, yaşlılar yün takke, bere giymişlerdi. Kahvedeki
bütün köylüler ve Muhtar erkekti. Birçoğu mavi gözlüydü.
Bu sırada Arıburnu Koyu’nda denize girdiği kadar tedirgin görünen yabancı kadın köylülere
heyecanlı bir sesle, “Mar-ha-ba!” dedi.
Köylüler kadınla göz göze gelmemeye özen göstererek hep bir ağızdan, “Merhaba, hoşgelmişsin!” diyerek onu selamladılar. Sonra hep beraber kahveye girdiler, masaların etrafına
oturup beklediler.
“Bu yabancı hanım bugün size birşey açıklamak istiyor. Kendisi Türkçe bilmediği için ben
size onun dediklerini tercüme edeceğim. Artık elçiye zeval olmaz, dimi amcalar, kardeşler?” dedi Mehmet en profesyonel rehber ses tonuyla. Köylüler gülümseyerek başlarını salladılar. Son derece dost ve sıcak bir ilgiyle yeniden beklediler.
Yabancı kadın dönüp, Mehmet’e İngilizce olarak bir şeyler anlattı.
“Diyor ki; acaba Yeni Zelanda ile yogurt arasında ne fark vardır?”
Çıt çıkmadı.
Köylüler münasebetsiz buldukları her şeye karşı verdikleri yüzyıllık tepkiyi hemen verdiler:
Tepkisiz kaldılar! Yok saydılar. Duymamış gibi baktılar. Dünyanın bütün köylülerinden kat
kat daha iyi verdikleri kayıtsızlık tepkisiyle Türkiyeli Köylüler dümdüz ve en şeffaf bakışlarıyla bu münasebetsiz soruya karşı direndiler. Kendilerine bu soruyu sormak için dünyanın
taa dibinden kalkıp gelen ve sabah sabah kendilerini kahveye toplayan -hoş zaten başka işleri de yoktu ama- bu yabancı kadına uzun uzun ve tepkisiz baktılar. Sigaralarının külleri
uzadı, bardaklardaki çayları soğudu, tespihleri parmak aralarnda dondu. Ama onlar hiç kıpırdamadılar.
- 60 -
Kadın onların bu tepkisizliğini ilgisizlik sandı ve telaşlandı. Onun beden dilini son bir haftadır Arıburnu Anzak Koyu’ndaki sabah ritüelleri sırasında bir parça söken Rehber Mehmet
hemen yardımına koştu ve soruyu bir yarışma sunucusu edasıyla bağırarak yineledi:
“Nedir acaba Yeni Zelanda ile yoğurt arasındakiiii fark?”
Kadın panik içinde yanıtı Mehmet’in kulağına fısıldadı. Oysa orada onlardan başka ingilizce
bilen yoktu.
“Hah hah ha!! Yoğurdun kültürü vardır!” diye kahkahayla yanıtı açıkladı Mehmet.
Köylüler bu yanıta da hiç tepki vermediler. Onların bu ince espriye çok güleceklerini sanan
kadın bu sessizlik çölünde soldu, yüzüne yorgun bir umutsuzluk yayıldı.
“Eee, şey... İşte böyle bir fıkra varmış onun ülkesinde ...” diye toparlamaya çalıştı Mehmet.
Köylüler öylece baktılar. İçinde altı-yedi masa, bir çay ocağı ve bir köşesinde küçük bir sobanın bulunduğu Köy kahvesi’nde duvar saatinin tiktaklarından başka ses yoktu. Aslında
köylüler de bu durumdan rahatsızlandı ama kendilerini korumak için rahatsızlıklarını belli
etmemekte nesiller boyu ustalaşmışlardı. Bu ülkenin tarihine ve geleneklerine yabancı olan
yerli ve yabancı hiç kimsenin kolay kolay anlayamayacağı derin bir kayıtsızlık görüntüsü
içinde beklediler. Kadın sabırsızca ve çaresizce dudaklarını kemiriyor ve kendisine yardımcı
olacak bir şey arıyordu. Bu bekleme anı o kadar derin ve rahatsız ediciydi ki, nefes alamaz
olmuştu. O zaman karşı duvarda çok amatör bir özenle hazırlanmış Atatürk köşesini gördü.
Büyük ahşap çerçeve içinde, babacan bir gülüşle kahveye tepeden bakarak, bütün yaramazlıkları bildiği halde görmezden geldiğini söyleyen çok zeki bakışlı, yakışıklı bir Atatürk portresi asılıydı.
Türkiye’ye ayak basan Batılı yabancıların daha ikinci günde heykelleri, büstleri ve resimleriyle tanıdığı Atatürk. Adını bilen, tanıyan yabancılar Onun insanlara zorla kabul ettirilmiş
bir diktatör olduğunu okullarında okumuş olsalar ve buna inansanlar da, berber dükkânlarından, turizm acentalarına, taksi durak kulübelerinden, internet kafelere ve manikür-berber
salonlarına kadar her yerde aynı adamın resimlerini asılı görünce bunun ancak kişisel istekle
yaşatılabilecek bir efsane olabileceğini düşünmeye başlıyorlardı. Bir Batılı’nın artık anlayamayacağı kadar duygusal olan bu bağlılığı önceleri pop şarkıcıları ya da sinema yıldızlarınınkiyle karşılaştırmaya çalışsalar da onlar bir kahramana gereksinmeyi yalnızca buluğ çağlarında yaşayıp, sonra kalplerinden bu duyguyu söküp atmış kültürlerin insanlarıydı. Batılı yabancılara Türkiye’deki yetişkinlerin ölmüş birinin temsil ettiği değerlere coşkulu hayranlık
ve bağlılık hissetmesi artık tanıdık gelmiyordu. Çocuksu ve fazla hamasi buldukları bu coşkulu hayranlığı kendilerince haklı olarak küçümsüyorlardı. Fakat kendileri de bir daha asla
bu duyguyu yakalayamıyorlardı. Ne terapi, ne yoga, ne pembe haplar...
Atatürk fotoğrafının çevresi mor oyalı br yemeni ve kurutulmuş çiçeklerle süslenmiş, iki
yanına Çanakkale Şehitler Anıtı ve yine Atatürk’ün Anafartalar Cephesi’ndeki ünlü fotoğrafları asılmıştı. İlk bakışta çocukların hazırladığı düşünülecek kadar saf görünen bu köşe,
- 61 -
dikkatle bakılınca varlığı ve konumuyla ancak bir sivil inisiyatifin işareti olarak da algılanabilirdi. Tam bu köşenin altında mavi gözlü, beyaz saçlı, nur yüzlü, göğsünde Çanakkale madalyası olan bir köylünün fotoğrafı asılıydı. Bu fotoğrafın altında, ‘Çanakkale Kahramanı
Gazi Alican Çavuş’ yazıyordu. Yabancı kadın o fotoğrafı görünce derin bir nefes aldı ve fotoğrafı işaret ederek bozuk, kırık dökük bir Türkçe’yle haykırdı:
“Ben bu El-yi John Taylor oz torun olu-yo-rum!”
İşte bu cümle sessiz kalabalığın ortasına bomba düşmüş gibi bir patlama etkisi yarattı. Önce
herkes irkildi. Bir süredir sigaraların uçlarında sallanan küller düştü, tespihler hızla çekilmeye başladı. Hayret dolu sesler büyüyerek, uğultulu titreşimlere dönüştü. Titreşimler köy
kahvesinin duvarlarına çarptı, tek katlı küçük bina sarsılmaya başladı. Köylüler şimdi, biraz
önceki sessizliklerine tamamen zıt bir ihtirasla konuşuyorlar, tartışıyorlardı. Köylülerle beraber oturan Muhtar ayağa fırlayıp, Rehber Mehmet’i kolundan yakalamıştı. Mehmet, Muhtar’ın söylediklerini kahvedeki gürültüden ötürü duyamıyor, zoraki gülümsemelerle ılımlı
davranarak ortalığı yatıştırmaya çalışıyordu.
Yabancı kadın bu kez de gürültülü tartışmalar arasında kendisini unutan Çanakkale Köylüleri arasnda yalnız kalmış, onları seyrediyordu. Yüzünde pek de keyifli bir ifade olduğu söylenemezdi. Tedirgin görünüyordu. En sona sakladığı asıl sözünü en önce söylemiş olmaktan
çok, köylülerin nasıl olup da o muhteşem yoğurt esprisini anlamadıklarına canı sıkılmıştı.
Çanakkale Köylüleri tam olarak yerini bilmeseler de Yeni Zelanda’nın adını duymuştu. Ama
yabancı kadın Türkler’in yoğurdu Yeni Zelandalılar gibi kültürden değil, mayadan yaptıklarını hiç duymamıştı.
Gelibolu eşrafından, Çanakkale Savaşı Gazisi, yiğitlik hikâyeleri Gelibolu Yarımadası dışına
taşmış bir Türk Kahramanı olan Gazi Alican Çavuş, 1985’te ölmüştü. Karısı Meryem de
onun arkasından ancak bir yıl daha yaşamıştı.
Eceyaylası Köyü’nün gururu, Atatürk’ün bizzat elini omzuna koyup, “Vatan, uğrunda savaşmak ve üzerinde yaşamak isteyeceğimiz topraktır,” dediği söylenen, cesur vatan evladı
Gazi Alican Çavuş, Çanakkale Savaşları sırasında yarattığı kahramanlık efsaneleri kadar, barış yıllarında yörenin gelişmesi için gösterdiği çabayla da hemşehrilerinin takdirini kazanmış bir köylüydü.
Çanakkale Savaşları sırasında çektiği inanılmaz acılar ve işkenceler nedeniyle yaşamı boyunca bir savaş gazisi olmaktan öte saygı ve hoşgörüyle onurlandırılan Gazi Alican Çavuş,
uzun boyundan ötürü ‘uzun’ lakabıyla da anılırdı. Aslında Ali olan adına özellikle karısı Meryem’in sık sık ‘canım efendim’ diye ünleyileri nedeniyle kendiliğinden bir ‘can’ eki takılmış
ve yıllar içinde adı Gazi Alican Çavuş olarak yerleşip öylece kalmıştı.
Sıcak cephe savaşına katılan yetişkin erkek nüfusunun tamamını Osmanlı İmparatorluğu’nun
1. Dünya Savaşı; Balkan, Trablusgarp (Libya), Kanal (Süveyş), Sarıkamış, Çanakkale ve
Anadolu Cepheleri’nde yitiren Gelibolu Köylüleri, Gazi Alican Çavuş’un burnu bile kana- 62 -
madan geri dönüşünü ‘Allah’ın bir lütfu’, kendisini de Tanrı’nın seçtiği sevgili bir kulu olarak kabul etmişlerdi. Çanakkale Savaşları’nda yanıp yıkılmış, hayalete dönmüş Eceyaylası
Köyü’ne geri dönen ‘kadınlar ve çocuklar’ Tanrı’nın bir armağan olarak kolları ve bacaklarıyla beraber geri yolladığı tek genç erkek Gazi Alican Çavuş’u karşılarında bulunca çok sevinmişlerdi. Olağandışı zamanlarda mucizelerin ve işaretlerin anlamı normal zamanlardan daha
önemlidir. Bu da Eceyaylası Köylüleri’nin genç Gazi Alican Çavuş’a cani gönülden sahip
çıkıp, onu bir yadigâr gibi korumaları ve baş tacı etmeleri için yeterliydi. Öyle de yaptılar.
Hasta olmadığı zamanlarda darda kalan herkesin yardımına koşan, cömert ve iyi yürekli genç
Gazi Alican Çavuş dürüst ve barışçıl bir insandı. Ölene kadar da böyle kaldı. İşte bütün bu
nedenlerden ötürü, onun Çanakkale Savaşları sırasında yaşadığı uzun esaretinden başlayarak,
bütün yaşamını karartan, kimi zaman açıklaması olanaksız çok garip durumlara yol açan bunalım ve krizleri daima hoşgörüyle karşılanmış, birçoğu da görmezden gelinmişti.
Gazi Alican Çavuş, Çanakkale Savaşları sırasında İngilizler’e esir düşerek, sonradan ruhunda derin yıkıntılara neden olacak feci ‘İngiliz İşkenceleri’ne maruz kalmış, buna ragmen vatanına ait tek bir sır vermemiş, her türlü acıya direnerek hiç konuşmamıştı. İşte Gazi Alican
Çavuş’u sıcak cepheden sağ salim geri dönüşü kadar, bu cesur ve yiğit direnişi bir savaş
kahramanı yapmış, cesaretinin öyküsü dillerde dolaşmıştır. Onun ağzından işkenceyle laf almaktn umudu kesen İngilizler, atlardan iyi anladığını görünce Gazi Alican Çavuş’u bir İngiliz subayının seyisi olarak çalıştırmışlardı. Soyadı kanunu çıktığında kendisine ve ailesine
“Taylar” soyadını seçmesi de bu yüzdendir. Üzerinde konuşmayı hiç sevmediği esaret günleri sırasında kendini hayata bağlayan da atlara olan bu sevgisi olmuştur.
İngilizler’e esir düştüğü aylar boyunca, İngilizceyi derdini anlatacak kadar öğrenen Gazi
Alican Çavuş, barış zamanında da -Latin harflerinin kabulünden sonra- bu bilgisini silah arkadaşı İstanbullu subay Ali Osman Bey’in ailesi tarafından yollanan bazı yabancı tarih kitaplarını okuyup, köylülere aktarmakta, ilerleyen yıllarda yerel turist rehberleri yetiştirmekte
kullanmıştır. Fakat İngilizce’yi en fazla kullandığı yer, hiç kuşkusuz okumaya çok hevesli
olan tek kızı Beyaz’ın eğitiminde olmuştur. Buna ragmen, köylerine ve Çanakkale Milli
Parkı’na ziyarete gelen yabancı turistlerle İngilizce konuşmayı daima reddetmiştir. Onun da
bu davranışı esaretinin kötü anıları kadar, milliyetçiliğiyle de açıklayarak, köylülerin gönlünde yeniden taht kurmuştu.
Sekiz buçuk ay içinde pek çok ulustan 500.000 genç erkeğin yaşamının ve geleceğinin yok
olduğu Çanakkale Savaşları sırasında bütün ailesini kaybeden Gazi Alican Çavuş, kollarında
can çekişerek ölen ağabeyleri ve arkaşadaşlarının acısına eklenen uzun ve çileli esaret döneminin etkisiyle hayatı boyunca çekeceği bazı hastalıklara yakalanmıştı. Savaşta bütün akrabaları ve arkadaşları öldüğü halde bir tek kendisinin sağ kalması elbette bir suç değildi ama
o suçluluk duygusundan hiçbir zaman kurtulamadı. Bu suçluluk illetiyle, İngiliz işkencesinin ruhunda açtığı yaralar birleşince, yirmi yaşından başlayarak yaşamı boyunca yakasına
yapışan ani titreme nöbetleri, kısa surely kısmi felçler, uzun sureli hafıza kaybı, dil tutulmaları, şiddetli baş ağrıları, gündüz kâbusları ve uykusuzluk hastalığıyla beraber yaşamak zorunda kalmıştı. Gelibolu Köylüleri, sevecen, gani gönüllü, yiğit kişiliğiyle bağırlarına bas- 63 -
tıkları Gazi Alican Çavuş’un son nefesini verdiği doksan yaşına dek, sık sık yaşadığı krizleri, tüm geçmişini haftalar boyu unutuşunu, günlerce süren baş ağrılarıyla eve kapanışını, dilinin tutulup sadece işaretlerle konuşmak zorunda kalışını, şiddetli depresyonlar sonunda
bağıra bağıra yabancı şarkılar ve marşlar söyleyişini, çoluk çocuğun önünde aniden hüngür
hüngür ağlayışlarını, normalde dinine bağlı bir Müslüman olmasına karşın, buhran dönemlerinde Çanakkale Savaşı’nda ağabeylerinin ve arkadaşlarının şehit düştüğü yerlere gidip, su
gibi rakı içerek, sabahlara kadar Conkbayırı’nda kalışlarını, bir anlamda şimdiki özgür yaşamlarının bedelini ödediğini düşünerek hüzünlü bir anlayışla karşılıyordu. Çünkü mavi
gözlerinde sık sık karanlık ve uzak gölgelerin dolaştığı bu ‘Tanrı’nın sevgili kulu’ onlara
geçmişlerinin ne kadar zor, şimdiki özgürlüklerinin ne büyük bedellerle kazanılmış olduğunu gösterir bir hatıraydı.
Savaşın hemen ardından köye geldiği ilk günlerde hiç konuşmadan uzaktaki dağlara saatlerce dalıp gidişleri, gündüz vakti kâbuslarla kasılıp cinnet geçirişleri sırasında köyün kadınları
onun bu hallerinden önce korkmuş, çocuklar da eğlenmişti. Ama köydeki yaşlı erkekler dışında yaşayan tek yetişkin erkek oydu ve ona ihtiyaçları vardı. Olağandışı zamanlardı ve bu
krizler örtbas edildi. Bir süre sonra genç Gazi Alican Çavuş’un krizlerine alışıldı, ‘Nöbeti
tuttu garibin’ dendi ve sonunda da bunlar ‘normal’ kabul edildi. Öyle ki, eğer bir gün iyileşse, düzgün konuşan, hatırlayan ve iki günü birbirine uyan birisi olsa, asıl o zaman onu hasta
sanacaklardı. Ama o, ‘gâvur işkencesi’ne direnmiş bir savaş kahramanıydı ve bu kadar tuhaflığına da katlanılacaktı.
Bir an önce iyileşmesi, ruhunun huzura kavuşması için adaklar adayan, Kuran okuyup tesbih çeken kadınlar, onun çileli yüreğine bu yoldan şifa bulamayınca, evlenmesi gerektiğine
karar verdiler. ‘Evlenirse iyileşir,’ dediler. ‘Evlilik, her derda devadır!’ diye gülüşüp kıkırdaştılar. Genç köylü kadınlar kendi aralarında evlilikten konuşunca mutlaka güler, müstehcen bakışlarla anlamlı anlamlı göz süzerler. Yaşlılarsa yaka silker, suratlarını asar, ağızlarını
bıçak açmaz. Türkiye’nin bütün köylerinde, bütün yüzyıllarda, kadınlar kendi aralarında...
Evlilik söz konusu olunca akla gelen ilk ve tek aday Meryem’di. Aslında Eceyaylası Köyü’nde gelinlik çağına gelmiş Meryem’den çok daha uygun ve güzel kızlar vardı ama Gazi
Alican Çavuş’u bir tane mezar başında aklını Tanrı’ya emanet etmiş olarak, yarı baygın bulup, köye getiren Meryem’di. Oysa ortada genç erkek kalmayışı kadar, Gazi Alian Çavuş’un dikkat çekecek kadar yakışıklı bir delikanlı oluşu da köyün kızlarını fazlaca heyecanlandırmıştı. Her ne kadar biraz deli, biraz tuhaf olsa da köyün bütün genç kızları bu yakışıklı
delikanlıya talipti. Hâlbuki tamamen yanıp yıkılarak yok olan Ecebayırı Köyün’nden Sünnetçi Muhammet’in kızı Meryem, onu alıp Eceyaylası Köyü’ne getirdiğinde çoktan Gazi
Alican Çavuş’a karasevdalanmış, ürkütücü bir aşkla onun tiryakisi olmuştu. Meryem son
nefesini verene kadar Gazi Alican Çavuş’a aynı ihtiraslı aşk ve düşkünlükle bağlı kaldı.
Onunkisi karasevdaydı.
Meryem’in aşkı ne hastalık dinledi, ne işgal yılları, ne Kurtuluş Savaşı sırasında ve sonrasında yaşanan iç burkucu yoksulluk, ne de Gazi Alican Çavuş’tan yaşça büyük ve çirkin olduğu konusunda çıkan dedikoduları. Meryem, Gazi Alican Çavuş’u bir kadının bir erkeği en
- 64 -
fazla sevdiği o en üst noktada hep yaptığı gibi kendini unutarak, ona adadı. Sınırsız özveriyle çoğalan kadınsı şefkat ve sabırla üstüne titredi. Ona hem çok güvendi, onu bütün erkeklerden farklı kabul etti hem de onu çok kıskandı.
Evliliklerde kadınların erkeklerden daha genç olması geleneğini adeta dini bir emir gibi kabullenen köylüler, Meryem’in Gazi Alican Çavuş’tan birkaç yaş büyük olmasını önceleri
hiç hazmedemediler. Kimilerine göre Meryem Gazi Alican’dan üç, kmilerine gore on üç
yaş büyüktü ve bu günah değilse bile çok ayıptı. Ama savaş sonrasının kıtlık yıllarıydı, ‘birlik ve dayanışma ruhu’ hayatta kalabilmek adına zorunluydu. Küçük çocuklar babasızlık,
yaşlı anne-babalar oğulsuzluk, ülke yokluk ve nekahet sancılarıyla kıvranırken, barış zamanlarının skandal sayılabilecek olayları anlam ve önemini yitiriyordu. Barış zamanlarında hor
görülen pek çok şey, savaş zamanlarında hoş görülebiliyordu. Ayrıca Meryem’in Gazi Alican’ın buhran dönemlerinde gösterdiği özveri, şefkat ve sabır da her babayiğitin harcı değildi. Meryem, bu fedakârlığıyla ‘yaşının evleneceği erkekten büyük olması ayıbı’nı örtüyordu.
Çabucak kıyılan bir imam nikâhından birkaç yıl sonra, evlilik de Gazi Alican Çavuş’un hastalıklarına şifa olmayınca, çözümün çocuk yapmak olduğuna karar verildi. Köylü kadınlar
Meryem ve Gazi Alican Çavuş’ a ‘çabuk ve çok çocuk’ yapmalarını şiddetle tavsiye ettiler.
Onlar işi ağırdan alınca da baskı yaptılar. Meryem beş çocuk doğurdu. Bunlardan üç tanesi
yaşadı. İlk iki oğlan, Gazi Alican’ın silah arkadaşına sevgisi nedeniyle Ali ve Osman adlı
bebeklerdi ama ikisi de bebekken öldü. Meryem bu ölü bebekler nedeniyle kocasının ondan
soğuyacağı, onu bırakacağı korkusuna kapıldı ve üç çocuk daha doğurdu. Meryem, Gazi Alican’ın kendisini terk etmemesi için her şeyi ama her şeyi göze almıştı. Onunkisi bir aşktan
çok farklı ve fazla bir tutkuydu. Meryem üçüncü bebeğine hamileyken, kocası bir rüya gördü. Rüyasında Gazi Alican Çavuş, Gazi Mustafa Kemal Hazretleri’ne rastlamıştı. Mustafa
Kemal Paşa, bir elini Gazi Alican Çavuşun omzuna koymuş ve, “Üç çocuğun olacak, adlarını sırayla Uzun, Beyaz ve Bulut koyacaksın. Tıpkı Gelibolu’nun bulutları gibi” demişti.
Bu rüyanın hikâyesini Meryem köylülere anlattı. Bir süre sonra Gazi Alican Çavuşun rüya
hikâyesi köylüler arasında o kadar çok konuşulur oldu ki, sonunda her biri bu rüyayı bizzat
gördüklerine inanacak hale geldiler. Bu rüya, zaten “Tanrının sevgili bir kulu olarak seçildiğine inanılan Gazi Alican Çavuşun saygınlığını daha da arttırmış ve perçinlemişti. Çünkü
gerçekten de adları Uzun, Beyaz ve Bulut konan üç çocuk sağlıklı doğdu ve uzun yaşadı.
Meryem’le Gazi Alican Çavuş’un oğulları Uzun ve Bulut hareketli, sıcakkanlı, yaramaz çocuklardı, ama Beyaz, ağırbaşlı, soğuk, çok zeki ve lafını esirgemez bir kızdı. Köyün öteki
kızlarına hiç benzemezdi, hiç de benzemedi. Ona ‘erkek gibi’ diyeceklerin sözünü yalanlayacak kadar güzel bir kızdı. Beyaz o kadar güzeldi ki, bakan bird aha bakmak isterdi. Bütün güzel kız doğuran çirkin anneler gibi, Meryem de zaman zaman Beyaz’a bakıp şaşardı.
Babası Beyaz’ı yanından hiç ayırmaz, kucağından indirmez, bir dediğini iki etmez, pek şımartırdı. Kız çocuklarına oğlan çocukları kadar değer ve önem vermeyen köylüler onun bu
-yine- tuhaf tutumunu garipseseler de, yalnızca ona karşı geliştirdikleri özel hoşgörü nedeniyle bu çok yersiz kız çocuğu sevgisini de hastalıkları gibi görmezden geldiler. Ayrıca, Beyaz büyüyüp, babasıyla arkadaşlık edecek yaşa geldiğinde, Gazi Alican Çavuş’un kabus ve
- 65 -
titreme krizlerinde gözle görülür bir azalma olmuş, bu da kızının ona uğur getirdiği şeklinde yorumlanmıştı.
Aynı yıllarda Gelibolu’nun geleneksel sazlarından klarnete merak salan Gazi Alican Çavuş,
klarnet çalmayı kendi başına öğrenmiş, çok güzel türküler ve şarkılar çalarak köylülere
umut dağıtmaya başlamıştı. Fakat bu klarnet ustalığı, bazı geceyarıları bütün köyü uyandırıp
ayağa kaldıracak konserler verdiğinde hiç de hoş karşılanmıyordu.
Gazi Alican Çavuş, üç çocuğuna da İngilizce konuşmayı öğretmek için aylarca uğraştı. Ne
var ki, oğulları bundan hiç hoşlanmamıştı. Onlar sokaklarda koşmayı, top oynamayı, tarlaları, kuşları, uçurtma uçurmayı seviyorlardı. Halbuki Beyaz, öğrenmeye aç bir çocuktu ve babasını daha fazlası için zorluyordu. Gazi Alican Çavuş, hayatının amacını ve ilacını sonunda
bulmuştu. Kızı Beyaz’a bildiği kadarıyla İngilizceyi öğretti.
Her yıl iki haftalığına gittiği İstanbul’dan getirdiği Yeni Türkçe ve İngilizce kitaplarla kızını
okuttu, ona zamanın koşullarında ucuz ve gösterişsiz kalemler, defterler armağan etti. Beyaz, babasını hiç mahçup etmeden okudu, daima merak etti, sordu ve öğrendi.
Kocasının bir dedğini iki etmeyen, o leb demeden leblebiyi analayan, onu her konuda aşk
ve tutkuyla destekleyen Meryem, her türlü rekabet ve tehlikeye karşı cesaret ve başarıyla
koruduğu konumunu bir tek kızının egemenliğinden koruyamamış, işte Gazi Alican Çavuş,
kendi doğurduğu kıza herkesten -ve elbette Meryem’den- daha yakın, daha ilgili ve daha
şefkatli olmuştu. Baba-kızın birbirine benzeyen karakter ve ilgi alanlarından ötürü çok iyi
anlaşıyor olmasını doğru değerlendiremeyecek kadar gönül gözü körleşen Meryem, babalarla kızlar ve annelerle-oğullar arasındaki o şefkat dozu yoğun özel bağı kavramamakta ısrarlıydı. Böyle bakınca da öz kızının, karasevdalısı Gazi Alican Çavuş’un bütün ilgisini ve zamanını çalması şeklinde gördüğü resmi içi daralarak izledi, ne yapacağını bilemeden kıskançlıkla bekledi. Sıra kendisine geldiğinde de o hiç sözünden çıkmadığı, aşkından kölesi
olduğu kocasını çok şaşırtacak ve üzecek bir söz söyledi. Meryem, Gazi Alican Çavuş’a bütün yaşamı boyunca bir tek kez ‘hayır’ dedi, onun yalnızca ama yalnızca bir tek kez, bir tek
isteğini reddetti. Fakat onun bu tek reddedişi, onların bütün yaşamını etkiledi ve bir daha
asla eskisi kadar yakın ve mutlu olamadılar.
Meryem, kocasının fazla şımarttığını düşündüğü kızları Beyaz’ın köydeki okulda bir teneke
buğday karşılığında okumasına karşı değildi. Kendisi de harf devriminden hemen sonra yeni
alfabeyi öğrenmiş, okur-yazar bir kadındı. O yıllarda ilkokul eğitimi köylerde üç yıldı. Üç
yılın sonunda okul öğretmeni Beyaz’ın çok zeki bir kız olduğunu ve daha yüksek okullara
gitmesi gerektiğini söyleyince Gazi Alican Çavuş sevinçten havalara uçtu. Beyaz’ı öğretmen olması için Edirne’deki yatılı Kız Muallim Mektebi’ne yollamak üzere hazırlıklara başladı. İşte o zaman Meryem’in vakti gelmişti. Birgün yemek esnasında ansızın, ‘Kızlar okumaz, gelin olurlar,’ dedi. Hâlbuki Beyaz’ın elinde köy öğretmeninin koskoca bir tavsiye
mektubu vardı ve mektupta, ‘Bu kız okuyup başarılı bir meslek sahibi olacaktır,’ yazıyordu.
Babasının Beyaz’ı Edirne’ye götüreceği günün sabahı erkenden abdest alıp namaz kılan
Meryem, beyaz kefen kumaşına sarındı ve kapının eşiğine yattı. Orada öylece bekledi. Gün
- 66 -
ağarıp da kızını Edirne’ye Öğretmen Okulu’na götürmek için kapıya gelen Gazi Alican Çavuş, karısını orada yatar buldu. O zaman Meryem, bütün Gelibolu Yarımadası’nın duyacağı
bir çığlık attı:
“Bu kız bu evden ancak bir gelin olarak çıkacaktır. Yoksa kendimi öldürürüm!!!”
Meryem’in feryadı o kadar kederli, ve o kadar yanıktı ki, içindeki acı dalga dalga Eceyaylası
Köyü’ne, oradan ovaya dağıldı, uzadı gitti ve Conkbayırı’ndan Arıburnu Koyu’nda denize
düştü. Meryem’in çığlığı denize düştüğünde deniz sarsıldı, dalgalar kudurdu, Ege’nin suları
öfkeden köpük köpük köpürdü. Meryem’in çığlığı insan sesinden uzaktı. Onun çığlığı dev
metal bıçakların keskinliğinde, buz dağlarının çarpışma ürperticiliğindeydi. Gazi Alican Çavuş, bu sesin Ege’de tam da Anzak Koyu’ndaki yankısını duyunca kapının eşiğinde durdu.
Meryem’e baktı. Biraz daha baktı ve Beyaz’ı okula göndermekten vazgeçti.
O günden sonra Gazi Alican Çavuş’un Meryem’in yüzüne hiç bakmadığı söylenir. O günden sonra Gazi Alican Çavuş’un Meryem’le kızı Beyaz vasıtasıyla iletişim kurduğu, asla
onunla direkt konuşmadığı söylenir. O günden sonra Gazi Alican Çavuş’un daha sık içtiği
ve Conkbayırı’nda sık sık ağladığı söylenir.
Her ne kadar yıllar sonra küçük oğlu Bulut’u İstanbul’daki bir yatılı öğretmen okulunda
okutan ve onu İstanbullu bir delikanlı gibi yetiştirmeye bizzat emek veren yakın silah arkadaşı şehit Teğmen Ali Osman Bey’in annesi Semahat Hanımefendi’ye minnettar olsa da Gazi Alican Çavuş, kızı Beyaz’ın okuyamamasını asla içine sindiremedi. Beyaz’a gelince;
Beyaz, öğretmen olmak için çıkamadığı evin eşiğinden, gelin olarak da çıkmamaya o sabah
yemin etti.
Beyaz, o evden çıkmadı.
Beyaz hiç evlenmedi.
Beyaz, babası ölene kadar onun yanıbaşında, onun en yakını olarak kaldı.
Beyaz, annesinin çığlığını hiç unutmadı.
Gazi Alican Çavuş, 1985’te öldüğünde yüzünde nurlu bir gülümseme olduğu söylenir. Başında ona dua ederekyolcu eden karısı, hayatta kalan iki çocuğu, beş torunu ve yedi torun
çocuğu bulunmaktaydı. Son yolculuğuna çıkmadan Gazi Alican Çavuş’un bir eliyle kızı Beyaz’ı, öbür eliyle de İstanbul’a yerleşen Bulut’un torunlarından avukat olanının elini tuttuğu
söylenir. Meryem’in ağlayarak Kuran-ı Kerim okuduğu ama ölürken bile kocasıyla göz göze gelmekten kaçındığı da söylentiler arasındadır.
Gazi Alican Çavuş, Eceyaylası Köyü’ndeki mütevazi mezarlıkta Çanakkale Savaşları’nda
yan yana savaştığı en yakın arkadaşı şehit Teğmen Ali Osman Bey’in yanına gömülmeyi vasiyet etmişti. Ancak vasiyetinde her yıl Anzak Koyu’ndan getirilen bir maşrapa toprağın
mezarları üzerine dökülmesi arzusu da vardı. Yine vasiyeti üzerine küçük, sade mezar taşında şöyle yazar:
- 67 -
GAZİ ALİCAN ÇAVUŞ
TAYLAR
1897-1985
UZUN-BEYAZ-BULUT
GELİBOLU
ÇANAKKALE’DE SAVAŞTI
VE ÇANAKKALE’DE
ÖLDÜ
HUZUR İÇİNDE UYUSUN
- 68 -
UNIT 8
TRANSLATING POEMS
Title:
Author:
Memleket İsterim
Cahit Sıtkı Tarancı
Memleket İsterim
Memleket isterim
Gök mavi, dal yeşil, tarla sarı olsun;
Kuşların çiçeklerin diyarı olsun.
Memleket isterim
Ne başta dert ne gönülde hasret olsun;
Kardeş kavgasına bir nihayet olsun.
Memleket isterim
Ne zengin fakir ne sen ben farkı olsun;
Kış günü herkesin evi barkı olsun.
Memleket isterim
Yaşamak, sevmek gibi gönülden olsun;
Olursa bir şikâyet ölümden olsun.
- 69 -
Title:
Author:
Hikaye
Cahit Külebi
Hikaye
Senin dudakların pembe
Ellerin beyaz,
Al tut ellerimi bebek
Tut biraz!
Benim doğduğum köylerde
Ceviz ağaçları yoktu,
Ben bu yüzden serinliğe hasretim
Okşa biraz!
Benim doğduğum köylerde
Buğday tarlaları yoktu,
Dağıt saçlarını bebek
Savur biraz!
Benim doğduğum köyleri
Akşamları eşkıyalar basardı.
Ben bu yüzden yalnızlığı hiç sevmem
Konuş biraz!
Benim doğduğum köylerde
Kuzey rüzgarları eserdi,
Ve bu yüzden dudaklarım çatlaktır
Öp biraz!
Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin!
Benim doğduğum köyler de güzeldi,
Sen de anlat doğduğun yerleri,
Anlat biraz!
- 70 -
Title:
Author:
Bedava
Orhan Veli Kanık
Bedava
Bedava yaşıyoruz, bedava;
Hava bedava, bulut bedava;
Dere tepe bedava;
Yağmur çamur bedava;
Otomobillerin dişi,
Sinemaların kapısı,
Camekânlar bedava;
Peynir ekmek değil ama
Acı su bedava;
Kelle fiyatına hürriyet,
Esirlik bedava;
Bedava yaşıyoruz, bedava.
Orhan Veli
- 71 -
Title:
Author:
Kaldırımlar
Necip Fazıl Kısakürek
Kaldırımlar
Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında,
Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.
Yolumun karanlığa karışan noktasında
Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum.
Kara gökler kül rengi bulutlarla kapanık,
Evlerin bacasını kolluyor yıldırımlar.
Bu gece yarısında iki kişi uyanık:
Biri benim, biri de uzayan kaldırımlar.
İçimde damla damla bir korku birikiyor,
Sanıyorum her sokak başını kesmiş devler.
Simsiyah camlarını üzerime dikiyor
Gözleri çıkarılmış bir ama gibi evler.
Kaldırımlar, ıstırap çekenlerin annesi,
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur ses kesilince sesi,
Kaldırımlar, içimde uzayan bir lisandır.
Bana düşmez can vermek bir kucakta,
Ben bu kaldırımların istediği çocuğum.
Aman, sabah olmasın bu karanlık sokakta,
Bu karanlık sokakta bitmesin yolculuğum.
- 72 -
Ben gideyim yol gitsin, ben gideyim yol gitsin,
İki yanımdan aksın bir sel gibi fenerler.
Tak... tak... ayak sesimi aç köpekler işitsin.
Yolumun takı olsun zulmetten taş kemerler.
Ne ışıkta gezeyim, ne göze görüneyim,
Gündüzler size kalsın, verin karanlıkları.
Islak bir yorgan gibi iyice bürüneyim,
Örtün, üstüme örtün, serin karanlıkları.
Uzanıverse gövdem taşlara boydan boya,
Alsa bu soğuk taşlar alnımdaki ateşi.
Dalıp sokaklar kadar esrarlı bir uykuya
Ölse kaldırımların kara sevdalı eşi.
- 73 -
Title:
Author:
Davet
Nazim Hikmet
Davet
Dörtnala gelip Uzak Asya’dan
Akdenize bir kisrak basi gibi uzanan
Bu memleket bizim!
Bilekler kan içinde, disler kenetli
ayaklar çiplak
Ve ipek bir haliya benzeyen toprak
Bu cehennem, bu cennet bizim!
Kapansin el kapilari bir daha açilmasin
Yok edin insanin insana kullugunu
Bu davet bizim!
Yasamak bir agaç gibi tek ve hür
Ve bir orman gibi kardesçesine
Bu hasret bizim!
- 74 -
Title:
Author:
Gün Olur
Orhan Veli Kanık
Gün Olur
Gün olur, alır başımı giderim,
Denizden yeni çıkmış ağların kokusunda.
Şu ada senin, bu ada benim,
Yelkovan kuşlarının peşi sıra.
Dünyalar vardır, düşünemezsiniz;
Çiçekler gürültüyle açar;
Gürültüyle çıkar duman topraktan.
Hele martılar, hele martılar,
Her bir tüylerinde ayrı telaş!...
Gün olur, başıma kadar mavi;
Gün olur başıma kadar güneş;
Gün olur, deli gibi...
- 75 -
Title:
Author:
Sonbahar Ezgisi
Ataol Behramoğlu
Sonbahar Ezgisi
Caddeden liseli kızlar geçiyordu
Medeni hukuku usulca kapattım
İmtihanmış paraymış etiketmiş
İnadına bir sigara yaktım
Örneğin dedim şu dünya
Bir boşlukta döner de döner
Şu yağmur şu hınzır eylül yağmuru
Adamı büsbütün deli eder
Peki insanlar peki insanlar
Hangi akla hizmet eder
Düşünüp düşünüp içlendim
Saniyeler dakikalar saatler derken
Günler su gibi akıyor kardeşim
Bir yanda ders kitapları bir yanda kalbim
Şaşırdım kaldım
- 76 -