İzmir`de Katı Atık Tesisinin Yer Seçimi Sürecindeki Anlaşmazlıklar ve
Transkript
İzmir`de Katı Atık Tesisinin Yer Seçimi Sürecindeki Anlaşmazlıklar ve
549 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 İZMİR’DE KATI ATIK TESİSİNİN YER SEÇİMİ SÜRECİNDEKİ ANLAŞMAZLIKLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ İlgi ATAY KAYA Araştrma Görevlisi [email protected] Yard. Doç. Dr. Nursen KAYA EROL [email protected] GİRİŞ Planlama kararlar farkl çkar gruplarn etkilediğinden planlama süreci sadece teknik değil ayn zamanda politik bir süreçtir. Çoğu arazi kullanmnn planlamas aşamasnda anlaşmazlklar yaşanmasna rağmen çöp depolama alanlar, geri dönüşüm tesisleri, artma tesisleri, maden ocaklar ve cezaevleri gibi ‘Yerelde İstenmeyen Arazi Kullanmlar’ olarak tanmlanan kullanmlar yer seçimi süreçlerinde en çok sorun görülen arazi kullanmlardr. Bu kullanmlar için arazi tahsisi çoğunlukla problemli ve çözümü zor bir süreçtir. Kirlilik, gürültü, sağlksz yaşam koşullar veya ekonomik değer kayb gibi nedenlerle planda önerilen yerin yaknnda yaşayanlar tarafndan istenmemekte ve bu kullanmlara tüm kentliler tarafndan ‘benim arka bahçemde olmasn’ şeklinde yaklaşlmaktadr. Bu çalşmada bu kullanmlarn İzmir’in gündemde en çok kalanlarndan biri olan kat atk tesisleri üzerinde durulmaktadr. Çalşmann amac İzmir’de kat atk tesislerinin yer seçimi sürecinde yerelin tepkilerinin dikkate alnmas ve sürecin yalnzca teknik açlardan değil sosyal ve politik açlardan da değerlendirilmesi gerektiğini vurgulamaktr. Bu çalşmada İzmir’de kat atk tesisinin yer seçimi sürecinde yaşananlar ve bugüne kadar önerilen yerlerdeki deneyimler araştrlmştr. Bu araştrma için yerel ve ulusal gazetelerdeki ilgili haberler taranmş, daha sonra bu süreçte yer alan taraflarla görüşmeler yaplarak yaşanan anlaşmazlklarn niteliği, nedenleri ve karar vericilerin geliştirdikleri çözüm önerileri ele alnmştr. Sonuç olarak anlaşmazlklarn giderilmesi konusunda bir çözüme ulaşmak için nasl bir planlama sürecinin gerektiği konusunda öneriler getirilmiştir. Çalşmann kentin planlama pratiğine katk sağlamas ve karar verme sürecinde yerel yönetimlere rehber olmas beklenmektedir. YERELDE İSTENMEYEN ARAZİ KULLANIMLARINI PLANLAMA Yerelde İstenmeyen Arazi Kullanmlar ve Karar Verme Süreçleri Yerelde istenmeyen arazi kullanmlar bölgesel ya da kentsel ölçekte gerekli görülen veya istenen ancak kirlilik, gürültü, sağlksz yaşam koşullar veya ekonomik değer kayb gibi nedenlerle planda önerilen yerin yaknnda yaşayanlar tarafndan istenmeyen ve tüm kentliler tarafndan ‘benim arka bahçemde olmasn’ şeklinde yaklaşlan arazi kullanmlardr (Popper, 1985; Nordenstam, 1994; Peyton, 2007). Bu konuda yaplmş araştrmalarda bu kullanmlar enerji, çöp, sanayi, ulaşm, konut, sağlk ve suç konularyla ilişkilendirilmiştir. Örnekleri nükleer, hidroelektrik ve termik enerji santralleri, petrol rafinerileri, maden ocaklar, çöp depolama alanlar, geri dönüşüm tesisleri, artma tesisleri, fabrikalar, havaalanlar, otoyollar, alt gelir grubu konutlar, akl hastaneleri, rehabilitasyon merkezleri ve cezaevleri gibi arazi kullanmlardr. * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. 550 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 Yerelde istenmeyen arazi kullanmlar yer seçimi süreçlerinde en çok sorun görülen arazi kullanmlardr. Bu kullanmlar için arazi tahsisi çoğunlukla problemli ve çözümü zor bir süreçtir. Peeples (2000) çevresel problemler açsndan yerel ölçeğin diğerlerinden daha fazla önemsenmesi üzerinde durmuştur. Been (1994) ise bu kullanmlarn yer seçimi sonras etkilerini araştrmştr. Klasik yer seçimi kriterlerinin bu kullanmlar için uygun olmadğ, onlar yerine çok kriterli karar verme modellerinin ve çok disiplinli yaklaşmlarn kullanlmas gerektiği de vurgulanmştr (Nordenstam, 1994; Colebrook ve Sicilia, 2007). Yerelde İstenmeyen Arazi Kullanmlarnn Planlama Süreçlerindeki Anlaşmazlklar ve Çatşma Yönetimi Kentler farkl çkarlara sahip çok çeşitli gruplar içerdiği için kentsel arazi kullanm planlamas çeşitli konularda anlaşmazlklarla karşlaşlan bir süreçtir. Her arazi kullanmnda çkar çatşmas yaşanma potansiyeli olsa da yerelde istenmeyen arazi kullanmlar anlaşmazlklarla en çok karşlaşlan arazi kullanmlarndandr. Özellikle ‘benim arka bahçemde olmasn’ yaklaşmna sahip eylemler olduğunda bu kullanmlarn yer seçimine karar vermek zorlaşmaktadr. Bu yaklaşmlarn arkasnda genelde bu arazi kullanmlarnn yol açacağ düşünülen sağlk problemleri, ekonomik kayplar ve çevreye olumsuz etkiler gibi sebepler bulunmaktadr. Bu konuda yaplmş baz çalşmalara (Minchart ve Neeman, 2002; Rootes ve Leonard, 2009) göre, yerelde istenmeyen arazi kullanmlar için özellikle düşük gelir gruplarnn veya aznlklarn bulunduğu bölgelerin adaletsizce seçilmesi çkan çatşmalarn gerçek sebebidir. Öte yandan bu görüşü eleştiren bir başka çalşmaya (Been, 1994) göre yerelde istenmeyen arazi kullanmlarnn yaknlarnda düşük gelir gruplar ve aznlklarn bulunmas bu bölgelerin adaletsizce seçiminden değildir, aksine bu arazi kullanmlar önerildikten sonra çevreleri fakirleşmiş ve aznlklarn tercih ettiği yerler haline gelmiştir. Yerelde istenmeyen arazi kullanmlarnn planlama süreçlerinde karşlaşlan anlaşmazlklar çözmek için baz çatşma yönetimi stratejileri ve planlama yaklaşmlar önerilmiştir. Bunlardan bazlar katlmc planlama (Magigi ve Drescher, 2010), arabulucu müzakere stratejileri (Forester, 1987), anlaşmazlk çözüm teknikleri (Dorius, 1993) ve yerel toplum perspektiflerini dikkate alan karar verme süreçleridir (Nash et al., 2010). Genel olarak planc merkezli planlamadan çok halk katlmn önemseyen planlama yaklaşmlar öne çkmaktadr. İşbirlikçi planlama bunlardan biridir. Bu yaklaşmda çoğunluk kural yerine ana çkar gruplarnn bir araya geldiği ve ortak bir çözüm üzerinde işbirliği yaptğ bir süreç önerilmektedir (Healey, 1997; Margerum, 2002). İZMİR’DE KATI ATIK TESİSİNİN YER SEÇİMİ İzmir’de Kat Atk Tesisleri 2010 yl verilerine göre 3 948 848 nüfusu ile Türkiye’nin üçüncü büyük kenti olan İzmir’de ylda 1 685 659 ton çöp toplanmaktadr. Bu miktar ayn yl ülkede toplanan çöpün yüzde yedisini oluşturmaktadr. Bu çöpün yüzde 77’si düzenli kat atk tesisinde depolanrken, kalan ilçe belediyelerinin çöp alanlarnda toplanmaktadr (TÜİK, 2010). Türkiye’nin ilk düzenli atk depolama alan olan Harmandal Kat Atk Depolama Alan, 1992’de İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafndan yaplmştr. 90 hektarlk bir alan kaplayan ve kent merkezine 25 km. uzaklkta bulunan tesis kapasitesini doldurmuştur (İKA, 2008). Bu * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 551 alanda her gün günde yaklaşk 3000 ton çöp toplanmaktadr. Evsel atk, evsel nitelikli endüstriyel atk ve tbbi atk olmak üzere 3 tip atk toplanmaktadr (Şekil 1) (İZSU, 2010). Şekil 1 Harmandal Kat Atk Depolama Alan’nda evsel (soldaki), evsel nitelikli endüstriyel (ortadaki) ve tbbi (sağdaki) atk depolama yerleri (İZSU, 2010) Harmandal Kat Atk Depolama Alan, İzmir Büyükşehir Belediyesi snrlar içinde kalan tüm yerleşimlere hizmet vermektedir. 2005 ylnda 5216 sayl yasayla bu snrlarn genişlemesiyle düzensiz atk sahalar kapatlmş ve ilçelere atk transfer istasyonlar (Şekil 2) yaplmştr (Özen, 2011). Şekil 2 İzmir’de atk transfer istasyonlar (Özen, 2011) İzmir’de Kat Atk Tesislerinin Yer Seçimi İzmir’de Büyükşehir Belediyesi’nin Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü kat atk tesislerinin planlarndan, projelerinden, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) raporlarndan ve bu süreçlerin kontrolünden sorumlu kurumdur. Kat atk tesislerinin yer seçimi kararlar bu birim tarafndan verilmektedir. Kurumla yaplan görüşmelere göre öncelikle birçok kritere bakarak en uygun yer seçilmektedir, daha sonra bu alan için ÇED süreci başlatlmaktadr. Planlama şubesinden görüşler alnarak alan uygun bulunursa planlara işlenmektedir. Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü’nün kat atk tesislerinin yer seçimi sürecinde kullandklar kriterler şunlardr: - Alan ihtiyac - Yerleşim alanlarna uzaklk - Tarmsal alanlara uzaklk - Zeytinlik alanlara uzaklk - Arazi kullanm kabiliyet snflar - Endüstriyel alanlara uzaklk * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. 552 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 - Sit alanlar ve koruma bölgelerine uzaklk Askeri bölgelere uzaklk Doğal göllere uzaklk Baraj göllerine uzaklk Akarsulara uzaklk İçme suyu kuyularna uzaklk I. derece karayollarna uzaklk II. ve III. derece karayollarna uzaklk Demiryollarna uzaklk Eğim Yükseklik Atk transfer istasyonlarnn yer seçim süreçleri de buna benzer şekilde sürmektedir, ancak daha az kriter kullanlmaktadr. Özellikle çöp kamyonlarnn erişimi ve alan gereksinimleri de dikkate alnmaktadr. ÇED süreci bu alanlar için de uygulanmaktadr ve ardndan alann jeolojik yaps incelenmektedir. Daha sonra alanlar planlara işlenmekte ve itirazlar değerlendirilmektedir. Tüm bu süreçlerde çeşitli kurumlarn olumlu görüşleri alnmaktadr (İBB, 2008). Yeni Yer Arayş ve Anlaşmazlklar Harmandal Kat Atk Depolama Alan’nn kentin büyümesiyle şehir içinde kalmş olmas (Şekil 3) ve ayn zamanda kapasitesini doldurmuş olmas nedeniyle İzmir Büyükşehir Belediyesi yeni bir kat atk tesisi için yer aramaktadr. Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü bu tesisin atklarn değerlendirilip, geri dönüştürülebilir atklarn ayrştrldğ ve elektrik enerjisi üretimi yaplan bir Kat Atk Değerlendirme Tesisi olmasn planlamaktadr (Özen, 2011). Şekil 3 İzmir’in 1/25000 ölçekli Nazm İmar Plan’nda Harmandal Kat Atk Depolama Alan (İBB kent rehberi) Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü’nün 2008’deki eylem planna göre kentin güneyinde bir kat atk tesisi önerilmiştir. Torbal’da önerilen alternatif alanlardan çoğu kurumlarn olumsuz görüşleri nedeniyle iptal edilmiş ancak 168 hektarlk bir alan için karar verilmiştir. İlk izinler Orman Genel Müdürlüğü’nden alnmştr. Alan Mahalli Çevre Kurulu tarafndan kabul * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 553 edilmiştir (İBB, 2008). ÇED süreci başlatlmştr ve alan 1/25000 ölçekli imar planna işlenmiştir. Alt ölçekli planlar için kurumlardan görüşler alnmaya başlanmştr (İBB, 2009). Gazetelere göre Büyükşehir Belediye Başkan Harmandal’daki tesisin 2 yl içinde kapanacağn duyurmuştur. Yeni yer için iki alternatif yer üzerinde durulduğu açklanmştr. Bunlardan biri Torbal, diğeri de Bornova’nn Gökdere Köyü ile Buca’nn Kaynaklar Köyü arasndaki bir yerdir (Milliyet, 09.03.2009; Yeni Asr, 07.10.2009). Bu açklama çeşitli karş görüşlerin çkmasna neden olmuştur ve anlaşmazlklar başlamştr. İlk tepkiler Bornova ve Buca Belediye Başkanlar’ndan gelmiştir ve kendi ilçe snrlar içinde bu tesisi istemediklerini söylemişlerdir. Daha sonra Büyükşehir Belediyesi bu alandan vazgeçmiştir (Yeni Asr, 31.03.2010). Ancak tartşmalar ve anlaşmazlklar Torbal, Menemen, Menderes, Yamanlar ve mevcut Harmandal örneklerinde devam etmiştir (Şekil 4). Şekil 4 Kat Atk Tesisinin Harmandal’daki mevcut yeri ve Torbal, Menemen, Menderes ve Yamanlar’daki önerilen yerleri (İBB kent rehberi; sol üst fotoğraf Yeni Asr, 30.12.2011; sağ üst Yeni Asr, 29.11.2012; sol alt Yeni Asr, 06.05.2010; sağ alt Yeni Asr 30.01.2013) Torbal önerisine ilk tepki İl Tarm Müdürlüğü’nden gelmiştir. 168 hektarlk alann 47 hektarnn zeytin alan olmas nedeniyle gelen tepki sonucunda öneri alan 121 hektara düşürülmüştür (Yeni Asr, 31.03.2010). Daha sonra öneriye çeşitli kurumlardan, sivil toplum örgütlerinden, yerel halktan ve siyasi parti temsilcilerinden karş çkanlar olmuştur. Tepkilerini belediye meclislerinde, basn açklamalaryla, dava açarak, imza toplayarak veya kap kap dolaşarak göstermişlerdir. Torbal’nn çeşitli meslek odalar birlik oluşturarak çöp alannn olas problemleri konusunda rapor hazrlamşlardr ve Devlet Bakanna, Başbakan Yardmcsna ve 3 büyük partinin milletvekillerine giderek bu raporu sunmuşlardr (Yeni Asr, 04.04.2010). Karş çkanlarn yan sra az da olsa karar destekleyenler de bulunmaktadr. Bunlardan biri olan Çevre ve Orman İl Müdürü karş çkanlar tesisin türünü, teknolojisini ve kalitesini bilmeden karş çktklar için eleştirmiştir (Yeni Asr, 05.06.2010; Milliyet, 06.06.2010). * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. 554 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 Ayrca baz gazeteciler kararn alnmas için Orman Bölge Müdürlüğü, Maden Tetkik Arama Enstitüsü, Devlet Su İşleri, Tarm İl Müdürlüğü gibi çeşitli kurumlardan olumlu görüş alndğn hatrlatmşlardr (Yeni Asr, 09.06.2010). Büyükşehir Belediye Başkan Torbal’da önerilen alana bir ziyaret yapmştr ve halkn protestolaryla karşlaşmştr (Şekil 5). Üç köyden yaklaşk 70 köylü belediyenin otobüsünü durdurarak “İzmir’in çöpünü bölgemizde istemiyoruz” yazl pankartlar açmşlardr. Kendilerine neden sormadğn soran köylülere açklama yapmaya çalşan Belediye Başkan halkn görüşlerinin ÇED sürecinde alnacağn, ancak kararn bilime dayanarak verildiğini ve eğer bir yasal engel olmazsa buraya yaplacağn söylemiştir, ancak köylülerin tepkisi devam etmiştir (Yeni Asr, 04.06.2010; Milliyet, 05.06.2010). Şekil 5 Torbal halknn çöp alanna karş eylemi (Sol üst fotoğraf Yeni Asr, 04.06.2010; diğerleri Milliyet, 05.06.2010) Daha sonra Büyükşehir Belediyesi Almanya’daki iyi örnekleri ilgili gruplara göstermek için bir gezi organize etmiştir. Baz gruplar geziye katlmayarak tepkilerini gösterirken baz gruplar bilgilenerek daha iyi karş çkacaklarn düşündükleri için geziye katlmay tercih etmişlerdir. Baz köylüler, yerel ve merkezi yönetimlerden temsilciler, üniversitelerden katlmclar, odalar ve diğer sivil toplum örgütlerinden toplam 32 kişi geziye katlmştr (Şekil 6) ve tesisin benzerinin İzmir’e yaplmas konusunda olumlu görüşler kazanmşlardr (Yeni Asr, 20-23-25.09.2010; Milliyet, 23.09.2010). Şekil 6 Almanya teknik gezisinin katlmclar (Soldaki fotoğraf Yeni Asr, 25.09.2010; sağdaki Milliyet, 23.09.2010) * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 555 Torbal’da kat atk tesisine karş olan taraflar bir araya gelerek Torbal Ticaret Odas koordinasyonunda Çöpe Karş Sivil İnisiyatif Grubu’nu oluşturmuşlardr. Bu grup siyasi parti temsilcileri, sivil toplum örgütleri, odalar, muhtarlar ve 25 kurumun temsilcilerden oluşmuştur (Şekil 7). Toplantlar düzenleyerek çöpe karş nasl eylemler yapacaklarn tartşmşlardr. Daha sonra bir deklarasyon imzalayarak, bunu el ilanlar, gazete ilanlar ve basn açklamalar ile duyurmaya başlamşlardr. Mahkemeye başvurmuşlardr. Köylere giderek çöpün olas kötü etkilerini anlatmşlardr. Harmandal tesisinin kötü fotoğraflarndan oluşan bir sergi düzenlemişlerdir ve Torbal’nn merkezinde sunmuşlardr (Yeni Asr, 2831.10.2010; Milliyet, 30.10.2010). Şekil 7 Torbal’da Çöpe Karş Sivil İnisiyatif Grubu (soldaki fotoğraf Yeni Asr, 28.10.2010; sağdaki Yeni Asr, 31.10.2010) Torbal’da bu eylemler sürerken Büyükşehir Belediye Başkan kentin kuzeyinde de bir kat atk tesisi yaplacağn duyurmuştur (Yeni Asr, 3.11.2010; Milliyet, 04.11.2010; Hürriyet, 04.11.2010). Diğer yanda Harmandal kat atk tesisinin yaknnda yaşayanlar çöp sorununun bir an önce çözülmesi için eylemler düzenlemişlerdir (Şekil 8). Harmandal Cumhuriyet Mahallesi Muhtar İzmir Valiliği’nin İnsan Haklar Komisyonu’na, İzmir Barosu’nun Çevre Komisyonu’na ve İl Sağlk Müdürlüğü’ne Anayasa’nn 56. maddesindeki herkesin sağlkl yaşam hakk maddesine dayanarak başvurular yapmştr ve Harmandal’daki çevre sorunlarndan ve sağlk risklerinden şikayet etmiştir. Ancak İZSU Genel Müdürlüğü suçlamalar reddederek çöpte patlama riski, skşmş gaz ve pis su aknts olmadğn savunmuştur (Yeni Asr, 05.12.2010). Harmandal’da yaşayanlar Avrupa İnsan Haklar Mahkemesi’ne başvuracaklarn açklamşlardr. Büyükşehir Belediye Başkan bu karar desteklediğini ve bunun onlarn hakk olduğunu dile getirmiştir (Yeni Asr, 05.10.2011). Şekil 8 Harmandal halknn çöp alanna karş eylemi (soldaki fotoğraf Milliyet, 09.09.2011; sağdaki Milliyet, 13.09.2011) Harmandal’da yaplan eylemlerle ilgili haberler Torbal’daki protestolar arttrmştr (Yeni Asr, 06.12.2010). Çöpe Karş Sivil İnisiyatif Grubu Manisa Kütahya İzmir Çevre Düzeni Plan’nn iptali için dava açmştr. Bu davada Torbal’da çöp alan yaplmasnn 3573 sayl Zeytinciliğin Islah ve Yabanilerin Aşlattrlmas Hakknda Kanun’un 20. maddesine aykr olduğunu öne sürmüşlerdir (Yeni Asr, 28.12.2010; Milliyet, 29.12.2010). Grup önce Çevre * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. 556 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 ve Orman Bakan’n sonra Kültür ve Turizm Bakan’n davet ederek çöpe karş hazrladklar raporu sunmuşlardr. İki Bakan da Torbal’nn kat atk tesisi için uygun olmadğn söylemiştir. Daha sonra Büyükşehir Belediye Başkan daha uygun bir alan bulunursa kararn değiştirilebileceğini söylemiştir (Yeni Asr, 01-02-03-04.04.2011; Yeni Asr, 03.08.2011). İlerleyen günlerde Torbal’da önerilen kat atk tesisi hakkndaki ÇED raporu tamamlanmştr. Alann zemininin geçirgen olduğu ve bölgede yer alt su kaynaklar bulunduğu rapor edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi bu rapor üzerine alann çöp için uygun olmadğna karar verdiğini, zemini membranla kaplamak gibi önerilen teknikleri reddettiğini ve kat atk tesisi için yer arama sürecinin devam edeceğini duyurmuştur (Yeni Asr, 27.08.2011; Milliyet, 29.08.2011). Torbal’da bu karar nedeniyle kutlamalar yaplmştr (Şekil 9). Şekil 9 Torbal’da kat atk tesisinden vazgeçilmesinin kutlamalar (Yeni Asr, 27.08.2011) Büyükşehir Belediye Meclisi oy çokluğu ile Menemen’deki mevcut kompost tesisinin 203 dönüme büyütülüp daha iyi bir teknoloji ile yeni kat atk tesisine dönüştürülmesi karar almştr. Önerilen tesiste çöp depolanmayacak, yalnzca ayrştrlacak ve enerji üretilecektir (Milliyet, 16.10.2011). Büyükşehir Belediye Başkan bir basn açklamas yaparak projenin detaylarn ve alann seçilme nedenlerini duyurmuştur. Kentin güneyinde bulunan kullanlmayan taşocaklarnn olduğu bölgeye de bir kat atk tesisi yaplacağn açklamştr (Yeni Asr, 05.10.2011; Milliyet, 28.10.2011). Menemen’de kat atk tesisinin yaplmasna karş olanlar bir araya gelerek tepkilerini göstermişlerdir. Menemen Belediyesi bir basn açklamas yaparak kararn İmar Planlarna ve Çevre Düzeni Planna uymadğn öne sürmüştür. Ayrca tarma dayal bir ekonomisi olan Menemen’in bu arazi kullanm kararndan olumsuz etkileneceğini açklamştr (Milliyet, 26.10.2011; Yeni Asr, 28.10.2011). Büyükşehir Belediye Başkan protestolara cevap vererek seçilen alann yerleşim yerlerine uzak olmas, otoyola yakn olmas ve mevcut tesisin kullanlmasnn yeni bir tesis yaplmasndan daha ekonomik olmas gibi seçilme nedenlerini sralamştr ve yeni teknoloji kullanlacağ için koku ve depolanmş çöp bulunmayacağn eklemiştir (Yeni Asr, 06.11.2011; Milliyet, 07.11.2011). Ancak bu açklamalar protestolar önleyememiştir. Çeşitli odalardan, Kent Konseyi’nden, Sağ ve Sol Sahil Sulama Birlikleri’nden ve Menemenlilerden oluşan bir grup toplanarak eylemler yapmşlardr (Şekil 10) (Milliyet, 13.11.2011). Sol Sahil Sulama Birliği Başkan konuyla ilgili dava açtğn çünkü bu karardan hem tarm alanlarnn hem su kaynaklarnn etkileneceğini söylemiştir (Yeni Asr, 15.11.2011). * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 557 Şekil 10 Menemen halknn çöp alanna karş eylemi (soldaki fotoğraf Yeni Asr, 15.11.2011; sağdaki Milliyet, 17.11.2011) Büyükşehir Belediyesi öneri alan İl Toprak Koruma Kurulu’na göndermiştir. Kurul çeşitli incelemeler yaparak 5403 sayl Toprak Koruma Kanunu’na göre alann nitelikli tarm arazisi olduğunu rapor etmiştir (Yeni Asr, 30.12.2011). Büyükşehir Belediyesi alanda kat atk tesisi yaplabilmesi için ‘kamu yarar’ karar başvurusunda bulunmuştur (Yeni Asr, 30.12.2011). Başkana göre mevcut tesis için daha önce alnmş bir ÇED raporu bulunduğundan yeni bir ÇED raporuna ihtiyaç yoktur, ancak Sol Sahil Sulama Birliği Başkan önceki ÇED raporunun 1995’te alndğn ve artk geçerli saylmayacağn, bu nedenle yeni bir ÇED sürecinin gerektiğini savunmuştur (Yeni Asr, 16.01.2012). Anlaşmazlk bir süre daha devam etse de Büyükşehir Belediyesi’nden alnan bilgiye göre Menemen’de önerilen alan tarm alan olduğu için bu karardan vazgeçilmiştir. Sol Sahil Sulama Birliği’nden alnan bilgiye göre açlan davada mahkeme bu alann tarm alan olmas nedeniyle Büyükşehir Belediyesi’nin yetkisinde olmadğna karar vermiştir. Kat atk tesisi için yeni bir yere karar verilememiş olmas ve Harmandal çöp alannda çkan yangn yaknnda yaşayanlarn tepkilerini arttrmştr (Milliyet, 07.08.2012). Toplanp yürüyüş yaparak, pankartlar ve sloganlarla özellikle kötü kokudan şikayet ederek tepkilerini göstermişlerdir (Şekil 11). Büyükşehir Belediye Başkan’n tesisin kapatlacağ yönündeki sözlerini yerine getirmediği konusunda eleştirmişlerdir (Yeni Asr, 06.09.2012; Milliyet, 04.09.2012; Hürriyet, 03.09.2012). Başkan yaptğ açklamada yeni yer bulununca Harmandal çöp alannn kapatlacağn ve yerine kent orman yaplacağn açklamştr (Yeni Asr, 05.11.2012; Milliyet, 06.11.2012). Yeniden yaplan eylemlerde halk tarafndan kat atk tesisinin yolu kapatlarak çöp kamyonlarnn geçişine izin verilmemiştir (Yeni Asr, 13.03.2013). Şekil 11 Harmandal halknn çöp alanna karş eylemi (soldaki fotoğraf Milliyet, 04.09.2012; sağdaki Yeni Asr, 06.09.2012) Menemen önerisinin de iptal edilmesiyle kat atk tesisinin yer seçimi için diğer alternatifler üzerinde çalşlmaya devam edilmiştir. Büyükşehir Belediyesi’nin birimlerinden uzmanlarn * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. 558 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 oluşturduğu bir komisyon alternatifleri eleyerek Menderes ve Yamanlar hakknda öneriler getirmişlerdir. Bu alanlarla ilgili olas kararlar resmiyete dökülmeden ve kamuoyuyla paylaşlmadan önce ilçe belediyelerince karş çklmaya ve tepkiler verilmeye başlanmştr. Konunun basna yansmasndan sonra Büyükşehir Belediyesince yaplan açklamaya göre Yamanlar’n seçilmesinin sebebi yerleşim yerlerine uzak olmas, tarma elverişsiz olmas, coğrafi konumunun ve topoğrafyasnn uygun olmasdr (Yeni Asr, 29, 30.11.2012; Hürriyet, 01.12.2012). Bu açklama yakn ilçe belediyeleri tarafndan tepkiyle karşlanmştr. Zaten mevcut çöpe yakn olduklarn ve yenisini istemediklerini belirtmişlerdir (Yeni Asr, 05.12.2012). Seçilen yerle ilgili kurum görüşleri için başvurular yaplmştr (Yeni Asr, 11.04.2013). Yamanlar için teknik süreç devam ederken kat atk tesisi için çeşitli kurumlardan çeşitli öneriler öne sürülmüştür. Bunlardan biri Kemalpaşa Belediye Başkan’nn tesis için kendi ilçesini önermesidir. Benim ilçemde olmasn diyenleri eleştiren Başkan, tesisin zaten bir fabrika gibi olacağn o nedenle Kemalpaşa’daki mevcut sanayi bölgesinde yaplabileceğini söylemiştir (Yeni Asr, 06.12.2012). Yeni tesis için diğer bir öneri ise Ulaştrma Bakan’ndan gelmiştir. Önerisine göre başka yer düşünmeye gerek yoktur ve yeni tesis de Harmandal’da yaplabilir (Yeni Asr, 07.12.2012). Tesisin ilçesinde önerilmesine karş çkan Karşyaka Belediye Başkan da gündeme çöp alan için Aliağa Yeni Şakran önerisiyle gelmiştir (Yeni Asr, 10.12.2012). Tüm bu öneriler farkl gruplar tarafndan eleştirilmiştir. İzmir’in kuzey aksnn çöpü için önerilen Yamanlar sürecinde olduğu gibi güney aksnn çöpünün depolanmas için önerilen Menderes sürecinde de konunun duyulmasyla birlikte tepkiler başlamştr. İlk tepki ilçe belediyesinden gelmiştir. Başkan İzmir’in içme suyunu karşlayan bir bölgeye kat atk tesisi yaplmas kararn gayriciddi bulduğunu söylemiştir. Yakn köy muhtar ise kendilerine sorulmamasn eleştirmiştir (Yeni Asr, 30.01, 13.02.2013). Yeni yer konusunda tartşmalar sürerken Harmandal halk yeniden eylemlere başlamştr (Şekil 12). Çöp alannn kaldrlmas için yaplan yürüyüş sonras yaklaşk 500 eylemci İzmirÇanakkale Karayolu’nu trafiğe kapatmştr. Çeşitli pankartlar taşyarak çöpü protesto eden grup ayrca basn açklamas da yapmştr (Hürriyet, 04.08.2013). Şekil 12 Harmandal halknn çöp alanna karş eylemi (Hürriyet, 04.08.2013) İzmir Büyükşehir Belediye Başkan Türkiye Mühendis ve Mimar Odalar Birliği’ne (TMMOB) bağl meslek odalarnn başkan ve temsilcileri ile birlikte Yamanlar’da önerilen alan incelemek üzere bir teknik gezi düzenlemiştir. Alan için kurum görüşlerinin geldiği ve Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nden, Gda Tarm ve Hayvanclk Müdürlüğü'nden, Devlet Su İşleri'nden, İZSU Genel Müdürlüğü'nden, Orman Bölge Müdürlüğü'nden ve Gediz Dağtm A.Ş. ile Türkiye Elektrik İletim A.Ş.'den olumlu görüş alndğ bildirilmiştir. ÇED için çalşmalarn başlandğ açklanmştr (Yeni Asr, 15.09.2013; Hürriyet, 16.09.2013). Gezi sonrasnda çalşmalarna devam eden meslek odalar bu konuda rapor hazrlayacaklarn bildirmişlerdir (Yeni Asr, 06.10.2013). * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 559 Kat atk için Yamanlar’n önerilmesinin ardndan sürecin çeşitli siyasi tartşmalara neden olduğu görülmüştür. Ayrca Yamanlar’n kat atk tesisine uygun olmadğnn ODTÜ ve Hacettepe tarafndan rapor edildiği bildirilmiştir. Raporda bölgenin ekolojik değeri, içme suyu havzas olmas ve sit alan olmas nedeniyle uygun olmadğnn belirtildiği açklanmştr (Yeni Asr, 18, 22.09, 01.10.2013; Hürriyet, 18.09.2013). Buna karşlk Büyükşehir Belediye Başkan da çöp alan için bilimsel rapor hazrlatacağn duyurmuştur. Alan öğretim üyeleriyle yeniden ziyaret edeceğini ve bilimle teknolojiyi kullanarak sorun yaratmayacak bir tesis kuracaklarn açklamştr (Yeni Asr, 03.10.2013). İzmir’in kat atk tesisinin yeni yeri için devam eden süreçte yaplan son eylem ise Menemen’in Koyundere beldesi sakinleri tarafndan düzenlenmiştir. Yamanlar’da yaplmas planlanan tesise karş çkan halkn yan sra eyleme sivil toplum örgütlerinden ve siyasi partilerden temsilciler de katlmştr (Yeni Asr, 04.10.2013). Anlaşmazlklarn Analizi İzmir’de kat atk tesisinin yer seçimi konusu hala çözülememiş bir sorundur. Şimdiye kadarki süreç incelenerek problemin nedenlerinin araştrlmas bundan sonraki süreci yönlendirebilecek sonuçlar çkarlmas için gereklidir. Süreçteki aktörler 4 grupta snflandrlabilir. (I) Karar verici olarak İzmir Büyükşehir Belediyesi, (II) süreçte yer alan diğer kamu kurumlar, ilçe belediyeleri, bakanlklar ve il müdürlükleri, (III) yerel halk ve temsilcileri, (IV) sivil toplum örgütleri, meslek odalar, çevreci gruplar, siyasi parti temsilcileri ve üniversiteler. Kat atk tesisinin yer seçiminde sorumlu kurum olmas nedeniyle baş aktörlerden biri Büyükşehir Belediyesidir. Yer seçim kararndan en çok etkilenecek grup yerel halktr. Bu nedenle en büyük anlaşmazlklar bu iki aktör arasndadr. Süreçte yer alan diğer kurumlar grubu ya tesisin yer alacağ ilçenin belediyeleridir, ki çoğu zaman karara karş olmuşlardr, ya da karar verme sürecinde görüşü sorulan bakanlklar ve il müdürlükleri gibi resmi kurumlardr. Süreçte önemli yer tutarlar çünkü verdikleri görüşler kararn iptali ve yeni alternatiflerin belirlenmesi açsndan etkilidir. Dördüncü aktör grubu üyelerinin ise daha dolayl olarak katlmalarna rağmen özellikle karş çkmalar için yerel halk yönlendiren ve organize eden gruplar olduklarnda süreçte önemli pay aldklar gözlenmektedir. Süreçteki aktör gruplar arasnda çkar ve fikir çatşmalar olduğu gibi, bir grup içerisinde de anlaşmazlklar olabilir. Örneğin sivil toplum örgütleri grubu sadece karara karş çkan gruplar içermez, destekleyenler de protesto edenler de olabilir. Ayrca bir bölgedeki yerel halkn karara karş çkmas başka bir bölge yerel halk için olumsuz olabilir. Örneğin Torbal halk karara karş çkarken Harmandal halk bu karş çkşn karar geciktireceğini ve mevcut tesisin daha uzun süre kullanacağn düşündüğü için eylem yapmaktadr. Aktörlerin yer seçim kararlarna verdikleri tepkiler çeşitlidir. En çok rastlanan tepkinin sözlü olarak ifadesidir. Grupça verilen tepkilerde en çok görülenler eylemler düzenlemek, önerilen alana giderek pankartlar açmak, sloganlar atmak, imza toplamak, basn açklamalar yapmak ve yaknda yaşayan herkesi karş çkmaya davet etmek olarak saylabilir. Bunlar dşnda İzmir örneğinde ilginç başka tepkilere de rastlanmştr. Meclis üyelerinin karar protesto etmek için meclis salonunu terk etmesi ya da Torbal’nn eski belediye başkannn vasiyetinde konuya değinmesi bunun örnekleridir. Tepkinin başka bir ilginç gösterimi ise Karşyaka Belediye Başkan Yardmcs’nn Yamanlar’da yetişen domates ve biberle yaplmş menemen ikram eşliğinde yaptğ basn açklamas olmuştur. * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. 560 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 Kat atk tesisine karş çkma nedenleri çevre, sağlk, trafik sorunlar, ekonomik ve sosyal zararlar, ilçenin imaj ve politik nedenlerdir. Torbal örneğinde zeytin alanlarnn varlğ önemli bir karş çkma nedeni iken Menemen örneğinde verimli tarm arazileri öne çkmaktadr. Süreçteki aktörlerin tamam tesisin olas kötü etkileri nedeniyle karş çkmamaktadr. Örneğin baz siyasi aktörler Büyükşehir Belediyesi’nin başarsz olmas için önerilere karş çkmaktadr. Torbal’da kararn iptali için en önemli nedenlerden biri yer alt sularnn varlğ olmuştur, bu konu ÇED raporunda öne çkarlmştr. Ancak bu noktada süreçle ilgili bir soru işareti doğmaktadr. Büyükşehir Belediyesi yer alt sularnn varlğn kat atk tesisinin yer seçiminde bir kriter olarak dikkate almamş mdr? Kullanlan kriterlerin eşiklerinde bir değişme mi olmuştur? Yoksa Büyükşehir Belediyesi bu bölgedeki yer alt sularn ÇED raporu sayesinde mi öğrenmiştir? Analizlerin tam yapldğ iyi tasarlanmş yer seçimi süreçlerinde bu tür sonuçlarla karşlaşlmamaktadr. Karş çkma nedenleri arasnda mevcut planlarda verilmiş kararlar da öne çkmaktadr. Örneğin Menemen’de hem karar veren hem karş çkan taraf bu konuyu ele almştr. Karş çkanlar kararn imar planlarna aykr olduğunu öne sürerken Büyükşehir Belediyesi plana uygun olduğunu söylemektedir. Gerçekte planda mevcut tesis mutlak tarm alanlarnn ortasnda gösterilmiştir ve plan notlarnda eğer kamu yarar karar ve kamu yatrm ihtiyac varsa yeni bir kat atk tesisi için plan revizyonuna ihtiyaç duyulmadan izin verildiği yazlmaktadr. Büyükşehir Belediyesi’nin görüşüne göre kat atk tesisine karş çklmasnn temel sebeplerinden biri mevcut örneğin yaşadğ sorunlar ve iyi örneklerin eksikliğidir. Bu nedenle Torbal kararna karş çkan gruplar Almanya’ya iyi örnekleri göstermek için götürme yolunu denemişlerdir. Bu gezi katlanlar için olumlu görüş sağlamştr ancak ya katlmay reddedenler nasl ikna edilecektir? Halkn kamu kurumlarna olan güveni azalmştr ve bir çevre yatrm yapldğnda iyi organize edilebileceği, iyi yönetilebileceği ve etkilerin düzenli kontrol edilebileceği konularnda şüpheler bulunmaktadr. Bu nedenle karar verici kurumun kendi sorumluluğu altndaki bir iyi örneğin gösterilmesi karş çkşlara karş daha etkili olacaktr. Bu konuda Büyükşehir Belediye Başkan Menemen sürecinde alana 2,5km uzaklktaki artma tesisini örnek göstermiştir ve yeni yaplacak tesisin onun gibi sorunsuz yönetileceğini taahhüt etmiştir. Büyükşehir Belediyesi’nin süreçteki anlaşmazlklar azaltmak için önerdiği çözümlerden biri de ek vergidir. Bu vergi kat atk tesisine ev sahipliği yapan ilçe belediyesi için ek gelir sağlayacaktr, ancak ya yerel halk? Onlar hem istemedikleri bir arazi kullanmna hem de ek vergiye katlanmak zorunda kalacaklardr. Bu öneri ilçe belediyesinin karş çkşn engelleyebilir, ancak ilçe belediyesinin kararda hemfikir olmas süreçteki çatşmalarn önüne geçememektedir. Örneğin Torbal sürecinde ilçe belediyesinin kat atk tesisine karş çkmamas sorunu çözememiştir, aksine karş çkan gruplar tarafndan suçlamalarla karşlaşmştr. Karş çkşlar azaltmak için getirilen önerilerden bir diğeri de bir istenmeyen arazi kullanm önerilecek yerleşime bir de çok istenen veya ihtiyaç duyulan bir arazi kullanm önermektir. Kat atk tesisi yaplmas düşünülen bir köyde artma tesisi yoksa iki yatrm birden yapmak bunun bir örneğidir. Kat Atk Şube Müdürlüğü’nde yaplan görüşmede bu konuya Japonya örneği verilmiştir, Japonya’da kat atk tesisini kabul eden yerleşimlere yüzme havuzu yapldğ ve bunun benzerlerinin İzmir’de de uygulanabileceği vurgulanmştr. * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 561 Çözüm Önerileri Öncelikle bir kentte kat atk tesisinin yerine karar verilmesi kentin planlama sürecinden ayr yürütülmemelidir. Bu tür büyük arazi kullanmlar ve kamu yatrmlar için yer belirlenmesi ancak kent bütününün planlanmas srasnda çözülen bir konu olmaldr. Kentin öncelikleri ve büyüme yönleri gibi kararlar kat atk tesisi için önerilebilecek yerlerle birlikte düşünülmeli ve bu arazi kullanmnn olas etkileri de bu süreçte dikkate alnmaldr. İzmir’de kat atk tesisi konusu kentin planlanmas sürecinden ayr, tekil bir süreç olarak çözülmeye çalşlmaktadr. Böyle bile olsa en azndan mevcut planlardan nasl etkileneceği ve onlar nasl etkileyeceği düşünülmelidir. Yalnzca bu arazi kullanmnn yer seçeceği alana değil onun yaratacağ kentsel ve bölgesel etkilere de dikkat edilmelidir. Mevcut planlarda belirlenmiş olan hedeflerle, gelişme alanlaryla ve korunacak alanlarla çelişmeyen kararlar verilmesi önemlidir. Ayrca bu arazi kullanm önerildikten sonra da komşu alanlarn gelişmeye açlmamas gerekmektedir. Aksi bir durumda Harmandal örneğindeki gibi mevcut bir çöp depolama alannn yaknna konut alan önerilmesi orada yaşayanlar için sağlksz bir çevre oluşturmas ve yaşam kalitesinin düşük olmas gibi sorunlar beraberinde getirmektedir. Kat atk tesisinin yer seçimi sürecinde bu arazi kullanmnn getireceği olas zararlar önceden düşünülerek, ortadan kaldrlmas veya azaltlmas için gerekli önlemler alnmaldr. Arazi kullanmnn son teknolojinin kullanlacağ çevreye zararsz bir tesis olmas öngörülse dahi, az da olsa yaknndaki bölgeleri etkileyeceği unutulmamaldr. Bu nedenle yerleşim yerlerine, tarm alanlarna, su kaynaklarna ve benzeri etkilenebilecek alanlara uzaklğ konusunda yalnzca yönetmeliklerde tanmlanan minimum snrlara uymak yetmemektedir. Ayn zamanda bu konularda uzman kişilerin analizlerini ve araştrmalarn önerilerini dikkate almak gerekmektedir. Kat atk tesisleri yalnzca bu alann yaknndaki yerleri etkilemekle kalmaz, bu alana çöp taşyan kamyonlarn geçeceği güzergahlardaki alanlar da etkiler. Bu alanlardaki etkilerin de yer seçim sürecinde ele alnmas ve önerilen yerin bu açdan da değerlendirilmesi gerekir. Yakn çevresini olumsuz etkileyeceği düşünülen tüm arazi kullanmlarnda olduğu gibi kat atk tesislerinin yer seçim sürecinde de önerilen alana en büyük tepki yaknnda yaşayanlardan gelmektedir. İzmir için deneyimlenen süreçte bu tepkiler Menemen ve Torbal önerilerinde oldukça ses getiren büyük eylemlere ve karş çkşlara dönüşmüştür. Süreçte yerelin ihtiyaçlar ve görüşleri dikkate alnmazsa bu tepkiler kaçnlmazdr. Öncelikle karş çklmasna neden olacak durumlar ortadan kaldrlmadr ve yalnzca bilgilendirme şeklinde olmayan etkin bir katlm süreci tasarlanmaldr. Ancak doğru yer seçimi yaplmasna rağmen bir tepki geliyorsa uygun çatşma yönetimi teknikleri kullanlarak bu sorunlar çözülmelidir. Aksi takdirde kamuoyunda teknik bilgilere göre değil yerel halkn tepkisine göre değişen yer seçim kararlar olduğu hissi uyanacaktr ve bunun önlenmesi gerekir. Gelişmiş ülkelerde kat atk tesislerinin yer seçiminde çok kriterli karar verme yöntemleri kullanlmaktadr. Bu konuda daha önce deneyimlenmiş iyi örnekler ve yaplmş çalşmalar İzmir örneği için de uyarlanarak kullanlabilir. Örneğin çok kriterli analiz teknikleri, bu tekniklerin Coğrafi Bilgi Sistemleri ile entegrasyonu, ve paydaş analizi ile çok kriterli mekansal değerlendirmenin kombinasyonu (Vasiloglou 2004; Banar et al., 2007; Chang et al., 2008; Schumati et al., 2008; Ersoy and Bulut, 2009; Wang et al., 2009; Aragones-Beltran et al., 2010; Ekmekçioğlu et al., 2010; Şener et al., 2011; Geneletti, 2010) gibi yöntemler geliştirilmiştir. İzmir örneğinde ise belirli kesimlere göre kat atk tesisinin yeri yalnzca mülkiyet durumu ve maliyetin düşük tutulmas kriterlerine göre belirlenmektedir. Kimsede bu * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. 562 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 algnn oluşmamas için gerçekten tüm kriterlerin dahil edildiği bir karar verme yöntemi kullanlmas önemlidir. Eğer İzmir örneğinde de bilimsel çalşmalardakilere benzer yöntemler kullanlrsa karş çkanlar ikna etmek daha kolay olur ve verilen kararlarn arkasnda daha kolay durulabilir. Ancak, bu yöntemde kullanlan kriterler için belirlenen ağrlklar da adaletli dağtlmaldr. Süreçte kullanlan tüm kriterler ve bu kriterden hangilerinin seçilen alanda ne ölçüde sağlandğ konularnda şeffaf ve tüm taraflara açk olunmaldr. Bu sayede sürecin deneme yanlma yöntemiyle yürüdüğü düşüncesi ortadan kalkacaktr. Kullanlan çok kriterli yöntemin ardndan bulunan uygun alanlar arasndan alternatifler belirlenmeli ve bu alternatiflerin en az ikisi potansiyel alan olarak seçilmelidir. Büyük ve tek bir çöp depolama alannn şehrin bir noktasnda olmasndansa daha küçük iki çöp tesisinin şehrin kuzey ve güneyinde konumlanmas hem seçilen yere vereceği etkiler açsndan daha adaletli olacak hem de kentin her yerinden toplanan çöpün lojistik maliyetini azaltacaktr. Büyükşehir belediyesinin yetki alan genişleyince bu konunun daha da önem kazanacağ şimdiden düşünülmelidir. Kat atk tesisleri gibi yerelde istenmeyen arazi kullanmlar konusunda yaplmş araştrmalarda üzerinde durulan bir başka konu ise çöp depolama alanlarnn yer seçim sürecinin birden çok disiplini ve uzmanlğ gerektirdiğidir. Bu nedenle İzmir örneğinde de sürece yalnzca mühendislerin ve planclarn katlm yeterli değildir ve konuyu tüm açlardan değerlendirecek uzmanlarn karar verme sürecine dahil edilmesine ihtiyaç vardr. Ancak, uzmanlarn katlm yalnzca bilgilendirme şeklinde olmamaldr, uyar ve önerileri kararlara yanstlmaldr. SONUÇ Bu çalşmann ana sonuçlarna göre kat atk tesislerinin yer seçim süreçleri dikkatlice tasarlanmas gereken süreçlerdir. Karar vericilerin tesisin olas etkilerinin en aza indirileceği konusunda halka güven vermesi gerekir. Bunun için de hem tesis içinde kullanlacak teknoloji iyi seçilmesi ve bu konuda bilgilendirmeler yaplmas hem de seçilen yerin bilimsel bir yöntemle ve süreçle seçilmesi gerekmektedir. Yerelin yaşam kalitesinin ve tüm çkar gruplarnn düşünüldüğü adil kararlar verilmelidir. Özetle, İzmir’de yeni bir kat atk tesisinin yer seçimi için (1) üst ölçekli planlara ve kentin gelişme hedeflerine uygun, (2) yerel, kentsel ve bölgesel etkileri dikkate alnmş, (3) yerleşim yerleri, koruma alanlar, tarm alanlar ve zeytinlikler gibi zarar görebilecek alanlardan uzak, (4) yakn çevresine ve çöp taşma güzergahna vereceği olas zararlar için gerekli önlemler alnmş, (5) belirlenen alternatifler üzerinden kentin birden fazla yerinde seçilen bir alan (i) yerelin ihtiyaçlarn ve görüşlerini dikkate alan, (ii) analizlerin mevzuatta tanmlanan snrlarla kalmayp bu konuda yaplmş bilimsel çalşmalarda önerilen kapsayclkta yapldğ, (iii) karş çkanlarn tepkilerini ve bu tepkilerin nedenlerini dikkate alan, (iv) ağrlklar adaletli belirlenmiş çok kriterli karar verme yöntemleri ile desteklenen ve (v) farkl disiplinlerden uzmanlarn etkin katlmyla gerçekleşen (vi) şeffaf bir süreçle seçilmelidir. TEŞEKKÜR Bu çalşma İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü 2013İYTE35 nolu BAP Projesi olarak destek almştr. * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 563 KAYNAKLAR Aragones-Beltran, P., Pastor-Ferrando, J. P., Garcia-Garcia, F. & Pascual-Agullo, A., “An Analytic Network Process approach for siting a municipal solid waste plant in the Metropolitan Area of Valencia (Spain)”, Journal of Environmental Management, 91, 2010, pp. 1071-1086. Banar, M., Kose, B. M., Ozkan, A. & Poyraz Acar, I., “Choosing a municipal landfill site by analytic network process”, Environmental Geology, 52, 2006, pp. 747-751. Been, V., “Locally Undesirable Land Uses in Minority Neighborhoods - Disproportionate Siting or Market Dynamics”, Yale Law Journal, 103, 1994, pp. 1383-1422. Chang, N. B., Parvathinathan, G. & Breeden, J. B., “Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making for landfill siting in a fast-growing urban region”, Journal of Environmental Management, 87, 2008, pp. 139153. Colebrook, M. & Sicilia, J., “Undesirable facility location problems on multicriteria networks”, Computers & Operations Research, 34, 2007, pp. 1491-1514. Dorius, N., “Land-Use Negotiation - Reducing Conflict and Creating Wanted Land Uses”, Journal of the American Planning Association, 59, 1993, pp. 101-106. Ekmekcioglu, M., Kaya, T. & Kahraman, C., “Fuzzy multicriteria disposal method and site selection for municipal solid waste”, Waste Management, 30, 2010, pp. 1729-1736. Ersoy, H. & Bulut, F., “Spatial and multi-criteria decision analysis-based methodology for landfill site selection in growing urban regions”, Waste Management & Research, 27, 2009, pp. 489-500. Forester, J., “Planning in the Face of Conflict - Negotiation and Mediation Strategies in Local Land-Use Regulation”, Journal of the American Planning Association, 53, 1987, pp. 303-314. Geneletti, D., “Combining stakeholder analysis and spatial multicriteria evaluation to select and rank inert landfill sites”, Waste Management, 30, 2010, pp. 328-337. Healey, P., Collaborative planning. Shaping places in fragmented societies. Houndmills and London: MacMillan Press, 1997. Hürriyet, 2004-2013 yllar arasndaki konuyla ilgili haberler. [Web sayfas erişimi: Ekim 2013] <http://www.hurriyet.com.tr/>. İKA, İzmir (TR31) Bölgesi Mevcut Durum Raporu, İzmir Kalknma Ajans, İzmir, 2008. İBB, Faaliyet Raporu (Action Report) 2008, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlğ, Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü, İzmir, 2008. İBB, Faaliyet Raporu 2009, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlğ, Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü, İzmir, 2009. İZSU, Faaliyet Raporu 2010, İzmir Büyükşehir Belediyesi İzmir Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü, İzmir, 2010. Magigi, W. & Drescher, A. W., “The dynamics of land use change and tenure systems in Sub-Saharan Africa cities; learning from Himo community protest, conflict and interest in urban planning practice in Tanzania”, Habitat International, 34, 2010, pp. 154-164. Margerum, R., “Evaluating Collaborative Planning”, Journal of the American Planning Association, 68, 2002, pp. 179-193. ÇOB, Atk Yönetimi Eylem Plan (2008–2012), Çevre ve Orman Bakanlğ, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, 2008. * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir. 564 TMMOB 2. İzmir Kent Sempozyumu / 28-30 Kasım 2013 Milliyet, 2004-2013 yllar arasndaki konuyla ilgili haberler. [Web sayfas erişimi: Ekim 2013] <http://www.milliyet.com.tr/>. Minchart, D. & Neeman, Z., “Effective siting of waste treatment facilities”, Journal of Environmental Economics and Management, 43, 2002, pp. 303-324. Nash, N., Lewis, A. & Griffin, C., “'Not In Our Front Garden': Land Use Conflict, Spatial Meaning and the Politics of Naming Place”, Journal of Community & Applied Social Psychology, 20, 2010, pp. 44-56. Nordenstam, B. J., When Communities Say NIMBY to Their LULUs: Factors Influencing Environmental and Social Impact Perception, Doctor of Philosophy, University of California, 1994. Özen, N., İzmir Büyükşehir Belediyesi Atk Yönetimi, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlğ, Kat Atk İşletmeler Şube Müdürlüğü, KALDER Temiz Çevre Günleri Sempozyumu, 18 Ekim 2011, İzmir. Peeples, J. A., Place and Identity as Rhetorical Tactics in Locally Unwanted Land Use Disputes, Doctor of Philosophy, University of Washington, 2000. Peyton, B., Rethinking Spatial Conflict: An Analysis of LULUs and Their Encroaching Communities, Master of Arts, Tufts University, 2007. Popper, F. J., “The Environmentalist and the LULU (cover story)”, Environment, 27, 1985, pp. 6-11. Rootes, C. & Leonard, L., “Environmental movements and campaigns against waste infrastructure in the United States”, Environmental Politics, 18, 2009, pp. 835-850. Şener, S., Şener, E. & Karaguzel, R., “Solid waste disposal site selection with GIS and AHP methodology: a case study in Senirkent-Uluborlu (Isparta) Basin, Turkey”, Environmental Monitoring and Assessment, 173, 2011, pp. 533-554. TÜİK, Atk hizmeti verilen belediye says, nüfusu, yaz ve kş mevsimine göre ortalama atk miktar, bertaraf yöntemine göre atk miktar, Türkiye İstatistik Kurumu, 2010. [Web sayfas erişimi: Mart 2012] <http://www.tuik.gov.tr/cevredagitimapp/katiatik_ing.zul>. Vasiloglou, V. C., “New tool for landfill location”, Waste Management & Research, 22, 2004, pp. 427-439. Wang, G. Q., Qin, L., Li, G. X. & Chen, L. J., “Landfill site selection using spatial information technologies and AHP: A case study in Beijing, China”, Journal of Environmental Management, 90, 2009, pp. 2414-2421. Yeni Asr, 2004-2013 yllar arasndaki konuyla ilgili haberler. [Web sayfas erişimi: Ekim 2013] <http://www.yeniasir.com.tr/>. * Bu bildiri Şehir Planclar Odas adna düzenlenmiştir.