Tarım Alet ve Makineleri İmalatı Sektör Analizi

TARI
M MAKI
NALARI
SEKTÖR RAPORU
2015
SEKTÖRÜN
TANIMI
Sayfa 1-5
Tarımsal Mekanizasyonun
Amacı-5
Tarımsal Mekanizasyon İçin
Devlet Destekleri-5
Türkiye’de Tarım Alet Ve
Makinaları Varlığı-6
Tire’de Tarım Alet Ve Makineleri
Varlığı-11
MEKANİZASYO
NUN ÖNEMİ
Sayfa 5-16
TARIM ALET VE
MAKİNALARI
ÜRETİMİ
Sayfa 17-20
İhracat-21
İthalat-27
Dünya’da Tarımsal
Mekanizasyonun Tarihi Ve
Gelişimi-1
Ülkemizde Tarımsal
Mekanizasyonun Tarihi Ve
Gelişimi-1
Tire’de Tarım Alet Ve Makineleri
Üretim Ve Ticareti-20
DIŞ TİCARET
Sayfa 21-30
SORUNLAR VE
ÇÖZÜM
ÖNERİLERİ
Sayfa 31-35
Tire’de Üreticilerin Yaşadığı
Sorunlar-35
SEKTÖRÜN TANIMI
Tarım alet ve makineleri sektörü, imalat sektörünün yatırım malları üreten bir alt
sektörüdür. Tarımsal mekanizasyon araçları olarak da adlandırılan bu ürünler, tarımsal
üretimde işgücü verimliliğini artıran, maliyetleri düşüren, modern üretim
teknolojilerinin kullanılmasını ve işlemlerin zamanında agroteknik ihtiyaçlara uygun
şekilde yapılmasını sağlayarak ürün kalitesini ve verimini artıran önemli bir tarımsal
üretim girdileri grubunu oluşturmaktadır.
Dünya’da Tarımsal Mekanizasyonun Tarihi Ve Gelişimi
Tarımsal mekanizasyonun ilk uygulamaları, birim zamanda daha fazla alanı ekebilmek
için, toprağı çizerek açan basit el aletlerinin kullanımı ile “toprak işleme” alanında
görülmüştür. Daha sonra, güçlü iş hayvanları ile toprak işleme amacıyla basit aletlerin
çekimi sağlanmıştır.
1800’lü yılların sonu ile 1900’lü yılların ilk dönemlerinde, buhar gücüyle çalışan traktör
üretilmiş ve kullanılmıştır.
1920 ile 1950 arasında artan mekanizasyon uygulamaları ile belirgin bir üretim artışı
sağlanmıştır.
1970’li yıllardan günümüze kadar gecen süreçte azaltılmış toprak işleme ve toprak
işlemesiz tarım teknikleri uygulamaya geçilmiştir.
1990’lı yılların başında bilgisayar ve kontrol sistemleri ile elektronik teknikler, tarımda
uygulanmaya başlanmıştır.
1995’den itibaren tarım arazilerindeki değişkenliği dikkate alan hassas uygulamalı tarım
teknolojileri pratiğe aktarılmış olup, bu teknolojiler üzerinde yoğun bilimsel çalışmalar
devam etmektedir.
Günümüzde, tarımda sürücüsüz traktör ve biçerdöver kullanımı uygulamaları
bulunmaktadır.
Ülkemizde Tarımsal Mekanizasyonun Tarihi Ve Gelişimi
Cumhuriyetten öncesi yıllarda ilkel metotlarla yapılan tarımsal üretimde genellikle,
insan ve hayvan gücünden yararlanılmıştır. Avrupa ve Amerika Birleşik Devletlerinde
19. Yüzyılın sonlarında meydana gelen enerji devriminin, Türkiye tarımı üzerinde
önemli bir etkisi görülmemiştir. Yüzyılın ikinci yarısında makinalaşma için sınırlı çabalar
gösterilmiş ve bu amaçla ilk önlem olarak bir kısım makinaların dışarıdan sağlanması
öngörülmüştür.
Balkan savaşı ve onu izleyen yıllarda, üretimde azalan insan gücünü tamamlamak amacı
ile Tarım Bakanlığı’nca Almanya’dan bazı enerji ve iş makinaları ithal edilmiştir. 1924
Yılında ise yine Tarım Bakanlığı tarafından 221 adet traktör ithal edilerek üreticilere
dağıtılmıştır.
1930’lu yıllarda hayvan pulluğu imalatı ile ufak çapta tarım aletlerinin imalatına
başlanmıştır.
1936 yılında Türkiye’de tarım makinaları ile ilgili ilk resmi istatistikler yapılmıştır. Bu
sayımda saptanan ilk traktör sayısı 1.308’dir. Daha sonraki yıllarda dünya ekonomisinde
1
meydana gelen ekonomik kriz ve II. Dünya Savaşı’nın yarattığı sonuçlar, Türkiye’de
mekanizasyon çabalarını yavaşlatmıştır.
1944 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile kurulan Türkiye Zirai Donatım Kurumu (TZDK),
Türk çiftçisini mekanizasyon yönünden donatımı, makine sağlanması ve bakım işleri gibi
konularda uzun yıllar hizmet vermiştir. Ülkemizin mekanizasyon düzeyinin
gelişmesinde önemli katkılar sağlamıştır. Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından
özelleştirme kapsamına alınan TZDK, özelleştirilmeden önce birçok il ve büyük ilçede
şubeler açmış, çiftçilere yönelik çeşitli çalışmalarda bulunmuştur. Bu çalışmalar
kapsamında "Başak" adlı yerli traktör üretiminin yanı sıra, çok çeşitli tarım makinaları
imalatı yapmış olan TZDK, 2003 yılında özelleştirilmiştir.
1949 yılında Marshall Yardım Programı ile birlikte tarım makinaları varlığında bir artış
sağlanmıştır. Örneğin, 1949 yılında 11.729 olan traktör sayısı 1952 yılında 31.143’e
yükselmiştir. Ancak mekanizasyonun belirli bir program dahilinde düzenlenmemiş
olması, marka ve model çokluğu gibi sakıncalar yaratmıştır.
1954-55‘de Amerikan yardımları çerçevesinde Türkiye’de Ankara’da Atatürk tarafından
kurulan uçak üretim ve bakım fabrikası kapatılarak yerine Minneapolis-Moline
firmasının traktörlerinin montajını yapan Türk Traktör fabrikası kurulmuştur.
1956 yılında 1.065 adet traktörün montaj üretimi yapılmıştır. 1961’de yerli katkı oranı
%43’e çıkmış, 1962’de FIAT traktör montajına başlamıştır.
1960’lı yıllara kadar tarım makinalarına olan talep ithalatla karşılanmıştır. Hatta bu
dönem içinde, 50’li, 60’lı yılların teknolojik gelişmelerini ihtiva eden tarım makinalarının
kullanımı oldukça yaygındır. Bu yüzden kombine, karmaşık ve ileri teknolojili tarım
makinalarının üretimi hatta ithalatı genelde söz konusu değildir. Bu dönemlerde kopya
üretim, en geçerli ve kolay teknoloji transferi olmuştur. Ancak kopya üretim de ileri
teknoloji ihtiva etmeyen, daha basit makinalardan öteye geçememiştir. 1960‘larda yeni
traktör fabrikalarının da kurulduğunu ve çiftçinin traktör talebinin arttığını, fakat
traktör üretiminin miktar ve yerli katkı oranı itibariyle istenilen düzeyde gelişmemiştir.
Sanayi alt yapısının ve yan sanayinin gerektiği şekilde kurulamaması, idareci ve teknik
kadronun yetersizliği, döviz sıkıntılarının varlığı ve mevzuatın yetersizliği sayılabilir.
1962 yılında Üzel ve TZDK, traktör montaj üretimine başlamıştır. 1962'den 1975 yılına
kadar montaj üretimi sürekli bir dalgalanma içinde olmuştur.
1963'lerden başlayarak Türkiye’nin tarımla kalkınacağı varsayımı giderek geçerliğini
yitirmeye başlamış, sanayi sektörü ile tarımın birlikte gelişmesinin ekonomik
kalkınmayı sağlayacağı gerçeği görülmüştür. Yeterli bir tarımsal üretim olmaksızın
sanayi kentlerinin doyurulamayacağı, ileri tekniklerin toprağa uygulanması
düşünülmeksizin de tarımda verimliliğin artamayacağı açık seçik belirlenmiştir.
1970‘lerden itibaren çiftçimizin traktör, tarım ekipmanları, suni gübre ve sulamaya olan
talebinin ve bilinçli olarak modern tarım yapmak arzusunun süratle geliştiği
gözlenmiştir. Mevcut teknolojik şartların gelişmemiş olması, yan sanayinin yetersizliği,
çiftçi alım gücünün genelde düşük olması, sermaye eksikliği, talebe bağlı üretim gibi
birçok nedenden ötürü ileri teknoloji gerektirmeyen, ağır insan işgücünün yerini
alabilecek, münferit operasyonları yapabilecek basit ve ucuz tarım makinaları imalatı
70’li yıllarda söz konusu olmuştur.
1975 yılında yapılan bir envanter çalışması, traktör dışında 441 adet tarım alet ve
makinaları yapımcısı olduğunu belirtmektedir. İşletmelerin yarısı 1-5 işçi istihdam
2
ederken, sektörde toplam 5.653 İşçi ve 119 mühendis çalışmaktadır. Türkiye’de traktör
üretimi yapan birkaç firmanın dışında, tarım makinaları imal eden tesislerin çoğu çok
küçük ölçekli ve ilkel teknolojik bir yapıya sahip bulunmaktadırlar. Çoğu atölye tipi
barakalarda modern bilgi ve beceriden yoksun çalışmakta; mevsime, piyasaya ve satış
olanaklarına göre imalat tipini değiştiren bir özellik göstermektedirler. 1975 yılında
traktördeki toplam teorik kapasite 41.000adet/yıl olup, erişilen yerli imalat oranı
ortalama olarak % 60'ı ancak bulmaktadır. Dolayısıyla işletme girdilerinin % 40'ı ithal
yoluyla sağlanmakta, buna yabancı sermaye ve teknolojik bağımlılıklar da eklenince,
traktör üretim tesislerine egemen olan yapı ortaya çıkmaktadır.
1976 yılına bakıldığında Türk Traktör, Üzel, TZDK, TÖE, BMC, Pancar Motor ve Tarım
Kredi Kooperatif Vakfı traktör üretiminde yer almıştır. 1976’da traktör montaj-üretimi
yapan 7 işletmeden sadece üçü asgari tekno-ekonomik kapasitedeydi.
1970 yılından bu yana kapasite kullanım oranı % 50 - % 80 arasında değişmiştir. Üretim
sürekli dalgalanmalar göstermekte, fiyat durumlarına, parçaların ithaline ve bağlayıcı
nitelikteki lisans anlaşmalarına koşut olarak üretim kısıtlanmakta ya da artırılmaktaydı.
Üretimin, talebin çok altında kalması, ithalatı zorunlu kılmakta, böylece talep giderek
artan ithalatla karşılanmaya çalışılmaktaydı. Yedek parça, bakım onarım ve servis
durumları göz önüne alınmaksızın ithal edilen traktörler çok değişik markalarda bir
parkın oluşmasına ve bunun sonucu olarak henüz ömrü dolmadan hurdaya
çıkarılmasıyla ülke ekonomisinde önemli maddi kayıplara neden olmuştur.
Tarım alet ve makinaları üretiminin yapısını incelendiğinde; römork, pulluk, mibzer gibi
ekipmanlar Anadolu'nun birçok yerinde küçük atölyelerde üretilmektedir ve bunların
çok azı organize atölyelerdir. Biçerdöver üreten sadece bir fabrika mevcuttur.
Pülverizatör konusu Makine ve Kimya Endüstrisi Kurumunca, pulluk, römork, mibzer
gibi konular ise TZDK tarafından ele alınmıştır. Bu kurumları küçük ve yaygın atölyeler
takip etmektedir. Motor, aktarma organları, hidrolik sistem vs. gibi stratejik girdiler
dışarıdan getirilmekte, lisans anlaşmaları genellikle bağlayıcı nitelikte olmakta, yerli
imalat oranı belirli bir düzeyin üzerine çıkarılamamakta, tesisler atıl kapasite ile
çalışmaktadır.
Türkiye tarımında makineleşme 70’li yılların son beş yılı içinde hızlı bir gelişim
kaydetmiştir. 1965 yılında traktör parkı 54.608 adet iken 1971'de 118.525’e fırlamış ve
hızlı bir artışla 1975 sonunda tahminen 243.066'ya ulaşmıştır. Çiftçiler enflasyonun
etkisini iyi bilmekte ve elindeki nakdi olanağını eskiden olduğu gibi mala çevirmeyi
tercih etmiş, eskiden tarla, ev, altın alırken bunlara bir de traktörü eklemiştir.
1978’de Çukurova ve Hema da traktör üretimine başlamıştır.
70’li yılların sonuna doğru devletin ucuz zirai kredi desteği ile çiftçiye tarım makinası
satmak isteyen imalatçılar ve ithalatçılar için deney raporu zorunluluğu getirilmiştir. Söz
konusu tarım makinasının, tarım tekniğine ve mevcut standartlara uygunluğunun
belirlenmesi amacıyla yapılan bu test, belli bir disiplini ve asgari standardı da
beraberinde getirmiştir. Bu testler sayesinde hem üniversite-sanayi işbirliği adına çeşitli
adımlar atılmış, hem de makinanın test aşamasında daha da geliştirilmesi adına
çalışmalar yürütülmüştür.
90’lı yılların başından itibaren yurt dışı fuarlara ziyaretçi olarak katılmak
yaygınlaşmıştır. Dünyada tarımsal mekanizasyonda gelinen teknoloji seviyesinin
gözlenmesi adına yapılan bu ziyaretlerde görsel teknoloji transferi de söz konusu
olmuştur.
3
1990-1995 yılları arasında sektörün temsilcisi olan Türk Tarım Alet ve Makinaları
İmalatçıları Birliği (TARMAKBİR) ile Almanya Tarım Makinaları İmalatçıları Birliği
(LAV) arasındaki teknik işbirliği ile imalatçılara yönelik birçok fırsat da doğmuştur. Bu
işbirliği kapsamında Almanya’daki bazı tarım makinaları fabrikalarına teknik geziler,
toplu fuar gezileri, çeşitli eğitim ve fikir üretme toplantıları yapılmıştır. Hatta bu işbirliği
neticesinde bazı Türk-Alman firmaları arasında üretim işbirliği de gerçekleşmiştir.
90’lı yılların sonuna doğru iç pazarda yaşanılan dalgalanmalar nedeniyle sektördeki bazı
firmalar yavaş yavaş ihracata yönelmeye başlamışlardır. Bu yönelme neticesinde, 2000
yılından itibaren ihracat artmıştır. İhracat, belli bir kaliteyi ve teknolojiyi zorunlu kıldığı
için sektörde hissedilir bir mühendislik gelişmesi de gözlenmiştir. Bunun yanı sıra
kurumsallaşmanın başlamasıyla birlikte aile bireylerinin yönetiminden, profesyonel
yönetime geçiş yaşanmıştır.
Günümüzde, sektörün ihtiyaç duyduğu mekanizasyon araçlarının tamamına yakını imal
edilmekle birlikte, üretim adetleri bakımından yerli sanayi tarafından yapılması
rasyonel olmayacak veya know-how’a dayanan unsurlar ihtiva eden, genel olarak büyük
parsellere ve işletmelere uygun olarak imal edilmiş kapasite ve modellerde biçerdöver,
balya, kendi yürür silaj ve pamuk hasat makinası dışında hemen hemen bütün tarımsal
mekanizasyon araçlarının imalatı ülkemizde yapılmakta ve ihraç edilmektedir. Bugün,
sektörün dünyada “en saygını ve en büyüğü” olarak kabul edilen “AGRITECHNICA Tarım
Teknolojileri Fuarı”nda Türkiye, en çok katılımcı ile yer alan 4. ülke konumundadır.
4
MEKANIZASYÖNÜN ÖNEMI
Yeni yüzyılın en büyük sorunlarından birisi, giderek artan dünya nüfusunun gıda
ihtiyaçlarını karşılayabilmektir. Dünya nüfusu her yıl yaklaşık Türkiye nüfusu kadar
artış göstermektedir. Tarım alanlarının artmadığı, bilakis azaldığı bir dönemde, 2050
yılında dünya nüfusunun 9 milyara ulaşması beklenmektedir. Hem artan nüfus ve hem
de zenginleşen orta sınıfın gıda ihtiyaçlarını ve kısmen de enerji talebini karşılamak için,
bugünkünün 2 katı kadar tarımsal üretim yapılması gerekmektedir.
FAÖ ve ÖECD'nin ortak raporuna göre, 2003-2012 yılları arasında dünyadaki tarımsal
üretimin yıllık ortalama artış hızı % 2,1 olarak gerçekleşmiştir. Fakat aynı rapora göre,
2020 yılına kadar ki ilk dönemde artış hızının %1,5 seviyesinde kalacağı tahmin
edilmektedir. Diğer yandan son yıllarda kişi başına düşen tarım arazisinin gelişmiş
ülkelerde %14.3 azaldığı, gelişmekte olan ülkelerde ise bu oranın %40’a ulaşmış olduğu,
kişi başına düşen tarım arazisinin (0,23 hektar), 2050 yılında 0,15 hektara kadar
düşeceği hususuna da raporda dikkat çekilmektedir. Tüm bu veriler ışığında şu sonuca
ulaşılmaktadır; Dünya tarımsal üretimi artmak zorundadır. Arazi büyüklüklerinin
artmadığı hatta azaldığı, su kaynaklarının giderek tükendiği bu senaryoda, öngörülen
tek çıkar yol tarımda verimi arttırmaktır. Verim artışı sağlamanın yolları ise yüksek
verimli ve daha dayanıklı ürün çeşitlerin geliştirilmesi ile iş gücü, zaman ve üretim
maliyetlerinden tasarruf etmeye olanak sağlayan mekanizasyon uygulamalarıdır.
Bununla birlikte, bu işlemlerin;

Kullanım etkinliğini arttırarak en az kaynak ve girdi tüketimiyle,

Verimliliği arttırarak olabildiğince düşük maliyetlerle,

Doğaya en az müdahale ve en az çevre hasarıyla,

Olabildiğince kısa süreli ve az sayıdaki işlemlerle,

İklim koşullarından
gerekmektedir.
olabildiğince
bağımsız
kalacak
şekilde
yapılması
Bu durumda, alışılagelmiş üretim teknikleri ve bunlara ait araçların terk edilerek, çağdaş
üretim teknolojilerine geçilmesi ve bunlara uygun araçların kullanılması, çiftçiler başta
olmak üzere, talepleri giderek artan Dünya nüfusunun tek çözümüdür.
Tarımsal Mekanizasyonun Amacı
Tarımsal mekanizasyonun amacı insan iş gücünün verimini arttırarak yapılan işin
maliyetini düşürmektir. Bu, direkt olarak birim iş için sarf edilen zamanın azaltılması
veya endirekt olarak birim alandan elde edilen verimin arttırılması ile gerçekleşir.
Makineli tarım sayesinde insan gücünden çok daha kuvvetli olan motor gücünden
istifade edilir. Makinalar sayesinde ürünün hasadı iklimsel şartlardan etkilenmeden
zamanında yapılır. Suyun daha verimli kullanılması için en büyük iş yine bir tarımsal
mekanizasyon ekipmanına, örneğin bir damla sulama sistemine, bir yağmurlama sulama
sistemine düşüyor. Türk tarımı mekanizasyonda gerek bitkisel gerekse hayvansal
üretim bakımından batılı ülkelerin gerisindedir.
Tarımsal Mekanizasyon İçin Devlet Destekleri
1. Kırsal Kalkınma Makine Ekipman Destekleri
5
41 farklı tarım makinası için bütçe limitleri dâhilinde %50 hibe desteği söz
konusudur. Verimliliğin ve sürecin kalitesinin artırılmasına yönelik kullanılan
ekipmanların alımı için verilen yatırım desteğidir. 2007 yılında başlamış, 2014
yılsonu itibariyle sona ermiştir.
2. Faiz İndirimli Tarımsal Krediler (Hayvancılık Sektörü; Süt Sağma Sistemleri,
Süt Soğutma Tankı, Yem Hazırlama Sistemleri, Balya, Silaj ve Gübre Yönetimi
Makinaları, Modern Basınçlı Sulama Sistemleri için %25-%100
Sübvansiyonlu, Diğer Tarımsal Mekanizasyon Araçları için %50
Sübvansiyonlu Zirai Krediler)
Yatırım ve işletme kredileri indirimli olarak, belli tarımsal faaliyetlere ve
mekanizasyon ihtiyacının giderilmesine yönelik Ziraat Bankası ve Tarım Kredi
Kooperatifleri tarafından verilmektedir.
3. GAP ve DAP Kapsamındaki İllerde Kurulacak Damızlık Sığır İşletmesi
Yatırımlarının Desteklenmesi
Sabit süt sağma sistemleri ve süt soğutma tankı için %40 hibe destekleri 2015
yılsonu itibariyle sona ermiştir.
4. ÇATAK-Çevre Amaçlı Tarım Arazilerinin Korunması Programı Çerçevesinde
Makina ve Ekipman Alımının Desteklenmesi
Anıza doğrudan ekim, taş toplama makinası, çiftlik gübresi dağıtma makinası ve
sulama sistemleri için %70 hibe destekleri
5. IPARD Destekleri
AB fonları kaynaklı bir destektir. Traktör ve bazı tarım makinaları için %50-65
hibe desteklerini kapsar. Direkt değil proje kapsamında verilen dolaylı bir
destektir.
Devletimiz tarafından çiftçilerimizin tarımsal mekanizasyon araçları edinimine
yönelik 2 temel destek söz konusudur. Bu desteklerden biri sübvansiyonlu
tarımsal mekanizasyon kredileridir. Ziraat Bankası tarafından kullandırılan bu
kredilerde, tarımsal kredi cari faiz oranlarında %50 devlet sübvansiyonu söz
konudur. Traktör gibi pahalı araçlarda oldukça rağbet gören bu destekler, fiyatı
düşük olan ekipmanlarda bu kadar cazip olamamaktadır. Çiftçinin ödeyeceği
faizin yanı sıra muhtelif komisyon/ masraf ücretleri, faiz/ komisyona ait BSMV ve
hayat sigortası primi bedelleri, özellikle ekipman alımları için büyük bir engel
olarak görülmektedir.
Diğer önemli bir destek kalemi ise hibe desteklerdir. Bu kapsamdaki “IPARD
destekleri” dolaylı bir destek olup, tarımsal bir projenin içinde yer alan bazı tarım
makinaları alımına hibe destek verilir.
Bu destekler içinde en çok rağbet gören ve üzerinde en çok konuşulan destek,
“Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Kapsamındaki Makine Alımının
Desteklenmesi Programı”dır. 2007 yılında uygulamaya başlanan ve 2014 yılı
sonu itibariyle biten bu destek özellikle 2009 yılından itibaren sektöre kayda
değer bir ivme kazandırmış, program kapsamında 8 yılda 1.121 milyon TL (993
ekipman + 128 sulama) hibe desteğine ve 2,5 milyar TL satış değerine
ulaşılmıştır. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının da sık sık vurguladığı üzere,
ülkemizdeki tarım arazilerinde artış olmamasına rağmen tarımda yaşanan verim
6
ve üretim artışının en önemli sebebi tarımın daha modern makinalarla
yapılmasıdır.
TÜRKİYE’DE TARIM ALET VE MAKİNALARI VARLIĞI
Tarım Alet ve Makineleri üretiminde sağlanan artış tarım alet ve makineleri parkında da
artışı beraberinde getirmiştir.
Alet ve Ekipmanlar
Tarım Alet ve Makine Adı
2013
2014
2015
Römork (Tarım Arabası)
1.109.917
1.121.371
1.126.166
Kulaklı Traktör Pulluğu
1.045.122
1.046.048
1.050.237
Sırt Pulverizatörü
612.626
623.190
628.059
Kültüvatör
503.786
508.218
515.172
Kimyevi Gübre Dağıtma Makinası
389.918
392.908
399.451
Damla Sulama Tesisi
318.413
362.033
389.831
Dişli Tırmık
343.906
341.050
343.954
Kuyruk Milinden Hareketli Pulverizatör
312.651
322.174
329.768
Süt Sağım Makinası (Seyyar)
268.164
282.433
292.405
Yayık
252.104
248.815
248.720
Yağmurlama Tesisi
240.253
247.520
248.039
Diskli Tırmık (Diskarolar)
232.278
235.594
240.303
Elektropomp
192.378
203.614
210.045
Su Tankeri (Tarımda Kullanılan)
208.544
208.538
209.372
Kombine Hububat Ekim Makinası
202.915
205.286
208.403
Motopomp (Termik)
194.154
191.855
192.827
Krema Makinası
197.520
182.920
178.535
Sap Döver Ve Harman Makinası (Batöz)
181.320
173.555
170.836
Derin Kuyu Pompa
148.675
163.275
168.502
Traktörle Çekilen Hububat Ekim Makinası
131.471
134.786
136.846
133.608
132.603
135.684
Hayvanla
Makinası
7
Ve
Traktörle
Çekilen
Ara
Çapa
Atomizör
116.789
115.995
116.883
Ot Tırmığı
106.668
110.030
113.405
Santrifüj Pompa
108.872
111.593
111.682
Merdane
83.487
84.819
86.138
Motorlu Pulverizatör
80.457
84.093
85.974
Motorlu Tırpan
65.013
76.236
84.307
Hayvan Pulluğu
110.903
89.155
82.732
Traktörle Çekilen Çayır Biçme Makinası
73.314
79.115
81.480
Diskli Traktör Pulluğu
68.773
70.701
71.829
Ark Açma Pulluğu
66.791
66.150
66.879
Üniversal Ekim Makinası (Mekanik) (Pancar
Mibzeri Dahil)
61.922
61.337
61.353
Orak Makinası
61.954
60.645
58.271
Toprak Frezesi (Rotovatör)
46.716
50.100
51.860
Kepçe (Tarımda Kullanılan)
42.470
45.727
48.559
Diskli Anız Pulluğu (Vanvey)
44.387
45.405
45.002
Kulaklı Anız Pulluğu
39.909
42.483
44.151
Karasaban
45.965
40.695
37.455
Dip Kazan (Subsoiler)
30.401
32.568
35.132
Pnömatik Ekim Makinası
30.921
32.048
34.589
Yem Hazırlama Makinası
25.891
26.924
27.747
Mısır Silaj Makinası
21.887
24.486
25.370
Kombikürüm (Karma Tırmık)
24.495
23.555
23.881
Patates Sökme Makinası
19.756
20.229
20.462
Balya Makinası
18.024
19.459
20.446
Sap Parçalama Makinası
17.889
17.864
18.239
Toprak Tesviye Makinası
17.657
17.919
18.238
8
Tozlayıcı
19.307
17.827
17.855
Sap Toplamalı Saman Yapma Makinası
16.445
17.338
17.711
Set Yapma Makinası
16.004
15.796
16.131
Patates Dikim Makinası
15.152
15.421
15.769
Saman Aktarma-Boşaltma Makinası
14.009
14.348
15.328
Pancar Sökme Makinası
15.125
15.059
15.172
Ürün Sınıflandırma Makinası (Selektör Hariç)
14.371
14.577
14.785
Fide Dikim Makinası
13.894
14.145
14.188
Rototiller
11.942
12.870
13.443
Sedyeli, Motorlu Pulverizatör Tozlayıcı Kombine
Atomizör
14.325
13.811
12.731
Döven
14.874
13.543
12.407
Meyve Hasat Makinaları
6.565
8.117
10.556
Süt Sağım Tesisi
8.182
9.279
9.744
Biçer Bağlar Makinası
8.468
8.882
9.210
Tınaz Makinası
10.710
8.405
8.111
Toprak Burgusu
5.561
5.917
6.277
Fındık Harman Makinası
5.621
5.616
5.687
Kombine Pancar Hasat Makinası
5.288
5.448
5.593
Ot Silaj Makinası
4.248
4.674
4.908
Selektör (Sabit Veya Seyyar)
4.455
4.394
4.321
Mısır Daneleme Makinası
4.352
4.268
4.195
Çiftlik Gübresi Dağıtma Makinası
2.915
3.628
4.090
Yem Dağıtıcı Römork
2.052
2.484
2.874
Hayvanla Çekilen Çayır Biçme Makinası
1.521
1.546
1.588
990
1.240
1.356
1.046
1.209
1.257
Taş Toplama Makinası
Anıza Ekim Makinası
9
Kuluçka Makinası
1.146
1.206
1.247
950
1.050
1.080
1.019
1.030
1.043
Ürün Kurutma Makinası
862
927
974
Civciv Ana Makinası
853
978
968
Kombine Patates Hasat Makinası
902
993
924
Yerfıstığı Hasat Makinası
295
320
318
Yerfıstığı Harman Makinası
245
265
282
Hayvanla Çekilen Hububat Ekim Makinası
289
194
159
8
8
8
Pamuk Toplama Makinası
Mısır Hasat Makinası
Tarımsal Mücadele Uçağı
Traktörler
Tarım Alet ve Makine Adı
2013
2014
2015
Traktör - İki Akslı (35-50 Bg)
493.462
493.914
491.828
Traktör - İki Akslı (51-70 Bg)
451.292
461.399
468.060
Traktör - İki Akslı (70 Bg'Den Fazla)
118.000
125.536
135.297
Traktör - İki Akslı (25-34 Bg)
71.165
69.223
68.074
Traktör - Tek Akslı (5 Bg'Den Fazla)
42.476
51.492
54.604
Traktör - İki Akslı (11-24 Bg)
20.153
20.906
21.181
Traktör - Tek Akslı (1-5 Bg)
10.889
14.383
14.856
Traktör - İki Akslı (1-10 Bg)
5.937
6.247
6.252
186
200
206
Traktör - Paletli (Tırtıllı)
Biçerdöverler
Tarım Alet ve Makine Adı
2013
2014
2015
Biçerdöver (21 Yaş Ve Üzeri)
4.451
4.631
4.653
Biçerdöver (0-5 Yaş)
3.431
3.604
3.815
Biçerdöver (11-20 Yaş)
3.882
3.852
3.780
10
Biçerdöver (6-10 Yaş)
3.722
3.812
3.750
TİRE’DE TARIM ALET VE MAKİNELERİ VARLIĞI
İlçemiz tarım ve hayvancılığın yoğun olarak yapıldığı bir ilçedir. Özellikle son yıllarda
hayvancılık hızlı bir atak gerçekleştirmiştir. İşletmeler gün geçtikçe mekanizasyona daha
çok önem vermekte ve bu konudaki yatırımlarını artırmaktadır.
İlçemizdeki ve ilimizdeki tarım alet ve makineleri parkı aşağıdaki tabloda
gösterilmektedir.
Tarım Alet ve
Ekipman Adı
2013
TİRE
2014
İZMİR
TİRE
2015
İZMİR
TİRE
İZMİR
ORAN
Dişli Tırmık
6.450
18.548
6.500
18.615
6.500
18.706
35%
Üniversal Ekim
Makinası (Mekanik)
(Pancar Mibzeri
Dahil)
4.866
13.928
4.866
13.863
4.866
13.803
35%
Hayvanla Ve
Traktörle Çekilen
Ara Çapa Makinası
4.750
14.382
4.540
13.703
4.540
13.718
33%
Römork (Tarım
Arabası)
3.740
31.245
3.740
32.064
3.740
32.028
12%
Elektropomp
3.220
23.432
3.225
18.351
3.225
18.663
17%
Kulaklı Traktör
Pulluğu
2.796
31.731
2.800
32.010
2.800
32.056
9%
Sırt Pulverizatörü
2.700
34.267
2.800
34.484
2.800
34.542
8%
Diskli Tırmık
(Diskarolar)
2.708
15.128
2.750
15.300
2.752
15.460
18%
Ark Açma Pulluğu
2.420
8.232
2.450
8.466
2.450
8.867
28%
Atomizör
2.123
8.954
2.150
8.999
2.150
9.037
24%
Kimyevi Gübre
Dağıtma Makinası
2.056
13.737
2.070
15.091
2.073
15.267
14%
Süt Sağım Makinası
(Seyyar)
1.779
11.433
1.780
12.246
1.780
12.382
14%
Kuyruk Milinden
Hareketli
Pulverizatör
1.755
10.079
1.760
10.168
1.760
10.250
17%
11
Su Tankeri
(Tarımda
Kullanılan)
1.732
10.276
1.740
10.372
1.740
10.437
17%
Traktör - İki Akslı
(35-50 Bg)
1.471
17.653
1.500
17.796
1.500
17.398
9%
Damla Sulama
Tesisi
1.210
14.929
1.350
15.595
1.352
16.384
8%
Santrifüj Pompa
1.310
4.370
1.310
4.192
1.310
4.222
31%
Motopomp
(Termik)
1.301
6.776
1.300
6.662
1.300
6.165
21%
Traktör - İki Akslı
(51-70 Bg)
1.251
10.340
1.300
10.705
1.300
11.011
12%
Motorlu
Pulverizatör
1.235
5.041
1.236
5.135
1.236
4.545
27%
Mısır Silaj Makinası
695
2.889
700
3.251
700
3.331
21%
Derin Kuyu Pompa
656
16.474
657
27.866
657
28.254
2%
Traktör - İki Akslı
(25-34 Bg)
556
3.076
560
3.128
560
3.115
18%
Kültüvatör
486
11.400
489
11.852
489
12.166
4%
Yem Dağıtıcı
Römork
436
732
430
893
430
905
48%
Yağmurlama Tesisi
331
2.212
350
2.642
355
2.633
13%
Sedyeli, Motorlu
Pulverizatör
Tozlayıcı Kombine
Atomizör
312
587
312
600
312
574
54%
Ot Silaj Makinası
301
1.030
310
1.044
312
1.050
30%
Hayvan Pulluğu
800
3.775
700
2.976
305
2.515
12%
Set Yapma Makinası
302
2.027
300
2.022
300
2.018
15%
Kepçe (Tarımda
Kullanılan)
282
1.464
280
1.833
281
1.865
15%
Ot Tırmığı
256
1.503
255
1.508
255
1.536
17%
Traktör - İki Akslı
(11-24 Bg)
211
781
220
840
220
832
26%
12
Yayık
201
1.799
200
1.759
200
1.733
12%
Toprak Tesviye
Makinası
168
1.204
170
1.237
170
1.242
14%
Toprak Frezesi
(Rotovatör)
158
3.464
158
3.528
158
3.569
4%
Süt Sağım Tesisi
126
1.184
150
1.477
150
1.542
10%
Tozlayıcı
121
527
120
519
121
516
23%
Kombikürüm
(Karma Tırmık)
106
1.696
110
1.677
110
1.654
7%
Traktörle Çekilen
Çayır Biçme
Makinası
85
774
85
902
85
913
9%
Balya Makinası
75
594
80
640
82
648
13%
Pnömatik Ekim
Makinası
76
1.300
76
1.339
76
1.403
5%
Traktör - İki Akslı
(70 Bg'Den Fazla)
67
1.351
75
1.418
75
1.473
5%
Merdane
51
1.655
50
1.699
50
1.753
3%
Çiftlik Gübresi
Dağıtma Makinası
38
299
40
322
41
329
12%
Patates Sökme
Makinası
35
2.407
35
2.599
35
2.599
1%
Rototiller
31
1.116
30
1.126
30
1.141
3%
Yem Hazırlama
Makinası
26
855
25
957
25
985
3%
Meyve Hasat
Makinaları
25
615
25
848
25
1.107
2%
Dip Kazan
(Subsoiler)
21
1.167
25
1.213
25
1.300
2%
Fide Dikim
Makinası
23
399
24
477
24
477
5%
Mısır Daneleme
Makinası
20
80
20
80
21
81
26%
Orak Makinası
18
410
15
402
15
408
4%
13
Tınaz Makinası
15
54
12
42
12
41
29%
Diskli Traktör
Pulluğu
11
1.534
10
1.528
10
1.523
1%
9
56
9
56
9
56
16%
11
471
9
434
9
419
2%
Sap Toplamalı
Saman Yapma
Makinası
6
46
6
42
6
45
13%
Toprak Burgusu
5
502
5
512
5
502
1%
Ürün Kurutma
Makinası
2
9
2
9
2
9
22%
Biçerdöver (0-5
Yaş)
2
14
2
14
2
14
14%
Saman AktarmaBoşaltma Makinası
2
18
2
16
2
17
12%
Kombine Hububat
Ekim Makinası
1
361
1
367
2
375
1%
Taş Toplama
Makinası
1
8
1
10
1
10
10%
Selektör (Sabit Veya
Seyyar)
1
19
1
15
1
15
7%
Mısır Hasat
Makinası
1
22
1
19
1
18
6%
Pamuk Toplama
Makinası
Karasaban
Diskli Anız Pulluğu
(Vanvey)
484
479
482
0%
Kulaklı Anız
Pulluğu
735
776
812
0%
Hayvanla Çekilen
Hububat Ekim
Makinası
22
18
17
0%
Traktörle Çekilen
Hububat Ekim
Makinası
849
847
822
0%
2.292
2.337
2.336
0%
Patates Dikim
Makinası
14
Biçer Bağlar
Makinası
146
157
158
0%
21
14
13
0%
Kombine Patates
Hasat Makinası
8
9
9
0%
Pancar Sökme
Makinası
4
4
4
0%
Yerfıstığı Hasat
Makinası
2
1
1
0%
Yerfıstığı Harman
Makinası
1
1
1
0%
1.679
1.724
1.711
0%
Krema Makinası
575
563
547
0%
Kuluçka Makinası
115
115
111
0%
Civciv Ana Makinası
71
72
70
0%
Anıza Ekim
Makinası
69
69
81
0%
Sap Döver Ve
Harman Makinası
(Batöz)
490
517
506
0%
Motorlu Tırpan
372
517
651
0%
Ürün Sınıflandırma
Makinası (Selektör
Hariç)
167
273
273
0%
2
2
2
0%
Traktör - Tek Akslı
(1-5 Bg)
17
18
28
0%
Traktör - Tek Akslı
(5 Bg'Den Fazla)
141
199
219
0%
Traktör - İki Akslı
(1-10 Bg)
198
202
209
0%
8
8
8
0%
Döven
Sap Parçalama
Makinası
Traktör - Paletli
(Tırtıllı)
Biçerdöver (6-10
Yaş)
15
Biçerdöver (11-20
Yaş)
5
3
2
0%
Biçerdöver (21 Yaş
Ve Üzeri)
3
3
4
0%
16
TARIM ALET VE MAKINALARI ÜRETIMI
Tarım sektöründe ortaya çıkan olumlu ya da olumsuz gelişmeler, doğrudan tarım alet ve
makineleri sanayisine yansımakta, bu sektördeki gelişmeler de dolaylı biçimde tarım
sektörünü etkilemektedir. Tarım alet ve makineleri sektörünün tarım sektöründen
bağımsız olarak irdelenmesi ve planlanması bu nedenle mümkün olmamaktadır. Tarım
sektörü için belirlenen hedefler, tarım alet ve makineleri sektörüne ilişkin plan
çalışmalarında temel alınmak durumundadır.
Tarım sektörü, gelişmekte olan tüm ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de ulusal
ekonominin temelini oluşturmaktadır. İstihdamın sektörel dağılımına bakıldığında 2015
yılı istihdam verilerine göre toplam istihdamın yaklaşık % 20’sinin tarım sektöründe
çalıştığı görülmektedir. Böylesine büyük bir tarım sektörü Türkiye’de güçlü bir tarımsal
alet ve makine sektörü oluşmasına neden olmuştur.
Yıl
Toplam İstihdam Sayısı
(*bin)
Tarım, Ormancılık,
Balıkçılık İstihdam
Sayısı (*bin)
Oran
2010
22.594
5.683
%25,15
2011
24.110
6.143
%25,47
2012
24.821
6.097
%24,56
2013
25.524
6.015
%23,56
2014
25.933
5.470
%21,09
2015
26.621
5.483
%20,59
Türkiye’de tarım alet ve makineleri sektöründe yaklaşık 130 farklı alet ve makine
üretimi yapılmaktadır. Türk alet ve tarım makineleri imalat sanayisinin ürün yelpazesi
içinde yer alan ürünler genel olarak şunlardır: Tarım traktörleri, biçerdöverler, tek-akslı
motorlu çapalar (motokültörler), motorlu biçme makineleri, toprak işleme ve tohum
yatağı hazırlama makine ve ekipmanı, ekim dikim makine ve ekipmanı, gübreleme
makineleri, bitki koruma ve sulama için araç ve donanımlar, hasat makineleri ve
ekipmanı, ürün harmanlama, kurutma, savurma, temizleme, sınıflandırma, işleme için
makine ve ekipmanı, hayvancılık için makine ve ekipmanlar ve tarla bahçe üretimi için
diğer makine ve ekipmanlar.
Türkiye tarım alet ve makineleri sektörü, tarım alet ve makineleri sanayisi ve traktör
sanayisi olmak üzere iki ana kategoriye ayrılmaktadır. 2014 yılı istatistiklerine göre
Tarım alet ve makineleri üretici sayısı 1.029, traktör üretici sayısı ise 17’dir. Bu sektörde
faaliyet gösteren 1.046 işletmede 17.644 kişi çalışmaktadır.
Yıl
Firma Sayısı
Çalışan Sayısı
Ortalama Çalışan Sayısı
2009
1.555
9.446
6,07
2010
1.081
10.883
10,06
17
2011
1.113
15.080
13,54
2012
1.246
17.339
13,91
2013
1.303
17.485
13,41
2014
1.046
17.644
16,86
Üretici firmaların 238 tanesi Türk Tarım Alet ve Makineleri İmalatçıları Birliği
(TARMAKBİR) çatısı altında örgütlenmişlerdir.
Ülkemizde tarım alet ve makineleri üretimi gün geçtikçe artmaktadır. Ancak 2010
yılında yaşanan kriz sonrası firma sayısı %30 oranında azalmış ve 1.555’ten 1081’e
düşmüştür. 2014 yılına dek toparlanmaya başlayan sektörde 2014 yılında desteklerden
bir kısım ürün gruplarının kaldırılmasıyla firma sayısında %20 oranında düşüş
yaşanmıştır. 2013 yılında 1.303 olan firma sayısı 2014 yılında 1.046 adete düşmüştür.
Üluslararası ürün kodları sınıflamasına göre ülkemizde 2010 yılından bu yana üretim
miktarları aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.
PRODCTR
AÇIKLAMA
28.30.21
Traktörler, motor gücü ≤
37 kW olanlar
28.30.22
Traktörler, motor gücü >
37 kW fakat motor gücü ≤
59 kW olanlar
28.30.23
Traktörler, motor gücü >
59 kW olanlar
28.30.31
2010
2011
2012
2013
2014
*
*
*
*
*
14.977
23.154
16.067
22.096
26.409
*
*
*
*
45.870
Pulluklar
32.996
51.094
43.201
49.995
65.735
28.30.32
Tırmıklar, skarifikatörler
(kazıyıcılar), kültivatörler,
ot temizleyiciler ve çapa
makineleri (elle
kullanılanlar hariç)
25.024
47.232
37.302
64.763
67.478
28.30.33
Mibzerler, fide ve fidan
dikim makineleri
11.224
46.836
42.394
15.773
15.983
28.30.34
Gübre yayma ve saçma
makineleri
3.170
8.339
14.900
22.975
26.354
28.30.39
Diğer toprak makineleri
7.463
10.058
6.355
6.657
21.573
28.30.40
Çim biçme makineleri,
çimenlik, park veya spor
sahaları için
*
18
*
28.30.51
Başka yerde
sınıflandırılmamış çim
biçme makineleri
(traktörlere monte etmek
için kesici barlar dahil)
8.383
10.814
15.321
17.346
19.810
28.30.52
Saman yapma makineleri
1.676
3.191
4.981
2.819
2.185
28.30.53
Ot ve saman balyalama
makineleri (ot ve
samanları toplayıp demet
ve balya yapmaya özgü
olanlar dahil, balyaları
kaldırma fonksiyonu
dahil)
744
1.966
3.100
5.072
4.699
28.30.54
Kök ve yumru hasat
makineleri
*
*
409
738
526
28.30.59
Başka yerde
sınıflandırılmamış hasat
ve harman makineleri
5.694
7.867
8.690
7.179
8.693
28.30.60
Sıvı veya toz atma,
dağıtma veya püskürtme
makineleri, tarım veya
bahçecilik için
28.30.70
Kendinden yüklemeli veya
kendinden boşaltmalı
römork veya yarı
römorklar (tarım için)
6.473
8.289
5.892
8.429
11.017
28.30.81
Temizleme, tasnif etme
veya derecelendirme
makineleri (yumurta,
meyve ve diğer tarımsal
ürünler için) (tohum, tahıl
veya kuru baklagiller
hariç)
*
287
125
*
1.310
28.30.82
Süt sağma makineleri
55.331
78.433
60.135
84.568
64.295
28.30.83
Hayvan yemi hazırlama
makineleri ve cihazları
2.980
5.183
6.702
6.757
23.169
28.30.85
Kümes hayvanları
muhafaza makineleri
*
*
140
*
107
28.30.86
Başka yerde
sınıflandırılmamış tarım,
bahçecilik, ormancılık,
kümes hayvancılığı veya
*
*
*
9.517
14.705
19
137.592 116.375 122.533 132.500 143.087
arıcılık amaçlı makineler
*: Gizli bilgi olması nedeniyle TÜİK tarafından bu bilgiler paylaşılmamaktadır.
TİRE’DE TARIM ALET VE MAKİNELERİ ÜRETİM VE TİCARETİ
İlçemizde tarım makineleri üretimi yapan 3 firma bulunmaktadır. Firmalarda 27 beyaz
yaka, 96 mavi yaka toplam 123 personel istihdam edilmektedir. Üretici firmaların
dışında 15 firma tarım alet ve makineleri toptan, perakende ticaret ve bakım onarım
hizmetleri ile iştigal etmektedir.
Üretim gerçekleştiren firmaların ürün çeşitleri ve yıllık tahmini üretimleri aşağıdaki
tabloda gösterilmiştir.
Ürün
Yıllık Üretim
Yem Karma ve Dağıtma Makinesi
843
Otomatik Gübre Sıyırıcı Ünitesi
161
Gübre Pompası
137
Sıvı Gübre Dağıtma Tankeri
90
Katı Gübre Dağıtma Makinesi
75
Silaj Paketleme Makinaları
59
Kaşıma Fırçası
50
Diskaro
35
Separatör Ünitesi
1
Bölgenin ağırlıklı ihtiyaçları doğrultusunda üretici firmalar, hayvancılık yapan
işletmelere yönelik ürünler üretmektedir.
Üreticiler, hammadde/malzemelerinin büyük bir çoğunluğunu yurt içi kaynaklardan
temin etmektedir.
20
DIŞ TICARET
2015 yılında Türkiye genelin tarım alet ve makineleri ihracatı 663.962.546 $ olarak
gerçekleşmiştir. Bu rakam toplam ihracatın % 0,46’lık kısmını oluşturmaktadır. Aynı yıl
tarım alet ve ekipmanları ithalatı ise 696.717.474 $’dır. Toplam ithalatın %0,34’lük
kısmını tarım alet ve makinaları oluşturmaktadır.
İhracat-$
İthalat-$
Denge-$
2013
609.380.292
709.767.934
-100.387.642
2014
737.420.476
617.509.337
119.911.139
2015
663.962.546
696.717.474
-32.754.928
2014 yılında %21’lik artışla 119.911.139 $ girdi sağlayan tarım alet ve makinaları
sektörü 2015 yılında %10’luk düşüş yaşamıştır.
İhracat
2015 yılında tarım alet ve makinaları sektörü ihracat rakamlarına göre en yüksek
ihracat Amerika Birleşik Devletleri ve İtalya’ya gerçekleştirilmiştir.
Ülke Adı
2013-$
2014-$
2015-$
Oran
ABD
71.027.875
172.985.892
182.744.632
26,19%
İtalya
83.722.954
93.326.686
71.255.356
10,21%
Irak
44.813.739
54.702.665
34.850.500
4,99%
Sudan
11.024.042
15.301.156
22.465.045
3,22%
Azerbaycan
26.163.760
29.321.432
21.439.692
3,07%
İran
14.825.041
28.181.241
21.432.179
3,07%
Cezayir
18.721.033
31.915.887
21.081.094
3,02%
Fransa
18.839.999
20.663.692
17.376.941
2,49%
Rusya Federasyonu
19.565.831
19.263.384
17.025.419
2,44%
Bulgaristan
17.186.696
16.748.696
15.263.131
2,19%
Hollanda
10.422.508
13.775.621
13.256.833
1,90%
Güney Afrika
Cumhuriyeti
20.835.804
13.187.152
11.410.521
1,64%
6.275.526
6.332.147
11.350.588
1,63%
Suudi Arabistan
21
Fas
21.684.687
10.621.361
11.276.765
1,62%
Özbekistan
4.067.671
10.198.007
11.167.611
1,60%
Avustralya
12.673.830
10.306.417
9.941.806
1,42%
Mısır
7.269.706
6.271.857
9.329.991
1,34%
Meksika
3.594.638
4.683.480
8.871.515
1,27%
Almanya
4.951.928
7.276.346
7.900.822
1,13%
11.745.795
9.843.279
6.164.977
0,88%
Türkmenistan
5.140.008
5.305.120
5.952.564
0,85%
Romanya
6.307.286
6.442.541
5.951.676
0,85%
Ukrayna
6.640.528
5.709.328
5.765.503
0,83%
Tunus
5.154.131
8.106.294
5.305.369
0,76%
Portekiz
4.324.821
5.263.475
5.255.408
0,75%
Sırbistan
2.459.020
2.741.245
5.211.674
0,75%
Polonya
19.697.688
14.684.952
5.052.272
0,72%
Yunanistan
3.293.171
4.456.654
4.958.215
0,71%
Kuzey Kıbrıs Türk Cum.
4.157.571
3.760.647
4.719.129
0,68%
Myanmar
2.767.122
2.915.152
4.331.498
0,62%
İspanya
4.172.413
6.717.350
4.327.371
0,62%
Kenya
3.737.050
4.377.145
4.125.926
0,59%
Makedonya
1.739.491
3.490.758
3.684.853
0,53%
Arjantin
13.560.841
4.980.164
3.630.623
0,52%
Tayland
3.291.814
1.264.640
3.449.104
0,49%
Gürcistan
8.987.705
4.733.732
3.401.533
0,49%
Macaristan
3.951.681
5.671.185
3.346.548
0,48%
Libya
6.738.079
5.164.485
3.201.147
0,46%
Moldova
1.846.503
4.439.736
3.079.619
0,44%
Vietnam
1.374.531
2.020.211
3.036.703
0,44%
Şili
22
Malezya
8.693.001
4.849.724
2.931.525
0,42%
Etiyopya
1.178.126
1.707.763
2.868.564
0,41%
304.529
1.122.171
2.805.130
0,40%
Tanzanya
1.024.535
2.529.796
2.774.392
0,40%
Fildişi Kıyısı
2.436.302
495.456
2.696.645
0,39%
175.157
964.473
2.674.657
0,38%
İsrail
1.103.564
2.206.908
2.638.647
0,38%
Çin
2.006.413
2.591.057
2.384.053
0,34%
Uruguay
7.251.135
7.302.878
2.358.952
0,34%
İngiltere
973.072
1.774.725
2.352.326
0,34%
Filipinler
2.907.001
2.311.712
2.305.192
0,33%
Belçika
1.429.222
3.341.761
2.300.548
0,33%
Hindistan
1.219.817
1.484.661
2.278.627
0,33%
57.416
155.227
2.267.517
0,32%
1.473.264
1.984.986
2.128.374
0,31%
Kolombiya
404.368
1.887.768
2.117.257
0,30%
Nijerya
951.688
2.336.905
2.114.306
0,30%
Yeni Zelanda
2.171.964
3.073.487
2.023.088
0,29%
Pakistan
2.547.340
2.445.893
1.946.208
0,28%
Ekvator
3.557.370
3.007.698
1.767.472
0,25%
Kosova
1.343.728
1.647.399
1.744.418
0,25%
304.101
677.771
1.649.777
0,24%
Kazakistan
5.035.163
2.797.987
1.609.624
0,23%
Peru
1.862.400
1.938.661
1.594.607
0,23%
544.181
1.974.113
1.421.451
0,20%
4.671.026
5.578.866
1.220.611
0,17%
656.621
394.691
1.169.811
0,17%
Güney Kore
Suriye
Kanada
Ürdün
Japonya
Litvanya
Paraguay
Dominik Cumhuriyeti
23
Belarus
2.217.766
1.765.717
1.149.098
0,16%
Angola
699.270
490.643
1.022.184
0,15%
Kostarika
847.358
363.484
1.002.822
0,14%
1.344.437
979.217
994.361
0,14%
Tacikistan
610.037
1.044.314
910.449
0,13%
Lübnan
691.732
1.001.071
895.656
0,13%
Danimarka
894.124
1.193.963
851.556
0,12%
92.121
590.524
837.570
0,12%
910.615
1.471.276
819.893
0,12%
İrlanda
2.001.811
1.902.619
817.942
0,12%
Senegal
260.813
160.685
745.220
0,11%
Bangladeş
438.740
18.703
739.363
0,11%
Katar
159.413
754.438
722.620
0,10%
1.414.274
1.391.115
656.506
0,09%
575.195
390.355
626.166
0,09%
1.053.521
774.938
606.755
0,09%
Panama
648.507
248.222
586.656
0,08%
Bolivya
2.552.462
2.643.733
537.565
0,08%
İsviçre
447.308
1.553.246
498.678
0,07%
Arnavutluk
489.872
534.954
493.196
0,07%
Slovenya
926.130
691.247
480.827
0,07%
Endonezya
1.457.603
3.776.759
471.878
0,07%
Yemen
1.927.418
938.776
471.672
0,07%
Nikaragua
2.076.165
988.342
465.362
0,07%
Zambia
608.780
211.026
443.183
0,06%
Kuveyt
321.820
139.146
432.867
0,06%
Uganda
539.019
525.676
419.139
0,06%
Bosna-Hersek
Çek Cumhuriyeti
BAE
Kırgızistan
Letonya
Yeni Kaledonya
24
Zimbabve
950.440
373.795
416.771
0,06%
Avusturya
664.348
756.989
410.543
0,06%
Brezilya
409.786
545.951
403.373
0,06%
Tayvan
284.392
611.806
396.474
0,06%
2.215.576
578.265
370.592
0,05%
566.713
166.846
363.969
0,05%
1.714.581
112.757
327.000
0,05%
1.967
205.734
324.209
0,05%
Moritanya
191.019
465.743
298.263
0,04%
Benin
113.954
6.234
273.336
0,04%
Finlandiya
203.795
558.127
238.310
0,03%
Somali
105.031
154.189
228.747
0,03%
Trinidad ve Tobago
219.931
210.918
223.915
0,03%
Papua Yeni Gine
475.641
1.008.137
202.241
0,03%
Hırvatistan
120.120
66.651
196.141
0,03%
587.378
170.330
0,02%
Gana
Kongo
Çad
Ege Serbest Bölgesi
Honduras
Slovakya
909.327
407.360
170.281
0,02%
Guatemala
725.281
825.606
166.512
0,02%
Mozambik
241.759
400.683
164.037
0,02%
Umman
141.845
163.580
163.427
0,02%
160.623
0,02%
Eritre
İsveç
998.830
1.802.346
123.326
0,02%
Afganistan
33.703
252.882
114.166
0,02%
Sri Lanka
123.092
67.561
110.155
0,02%
48.529
73.046
108.091
0,02%
104.358
0,01%
87.806
0,01%
El Salvador
Guyana
240.957
Ruanda
146.743
25
70.098
Karadağ
15.461
269.290
85.366
0,01%
Kamerun
92.094
217.911
74.656
0,01%
3.880
139.506
73.615
0,01%
67.828
0,01%
67.558
0,01%
67.177
0,01%
Antigua ve Barbuda
Cibuti
Venezuela
Filistin
258
1.003.420
192.169
9.301
Kayseri Serbest Bölgesi
15.993
65.401
0,01%
Kamboçya
29.518
64.195
0,01%
Mersin Serbest Bölgesi
381.909
1.143
58.400
0,01%
Botsvana
659.068
186.402
57.393
0,01%
33.616
50.090
56.994
0,01%
400
54.435
0,01%
43.337
49.128
0,01%
Malta
Mali
Küba
Çorlu Avrupa Serbest
Bölgesi
266.407
228.058
46.847
0,01%
5.661
90.659
46.036
0,01%
Orta Afrika Cumhuriyeti
45.276
0,01%
Nepal
35.614
0,01%
8.797
31.196
0,00%
2.010
31.184
0,00%
Sierra Leone
Gine
127
Burkina Faso
Singapur
58.490
80.002
30.707
0,00%
Mauritius
3.845
3.490
28.796
0,00%
384
256
18.890
0,00%
213.541
88.953
16.137
0,00%
1.558
24.866
13.879
0,00%
62.716
2.977
10.699
0,00%
9.050
0,00%
Hong Kong
Jamaika
Antalya Serbest Bölgesi
Ekvator Ginesi
Gambiya
26
Norveç
6.321
Liberya
562.792
Moğolistan
184.613
8.831
0,00%
8.575
0,00%
10.999
29.933
7.960
0,00%
2.029
525
7.412
0,00%
5.464
0,00%
3.870
0,00%
1.400
0,00%
174.504
1.397
0,00%
Komorolar
4.741
1.048
0,00%
Trakya Serbest Bölgesi
2.381
425
0,00%
224.765
401
0,00%
Madagaskar
120.707
294
0,00%
Brunei
179.774
250
0,00%
169
0,00%
Nijer
İzlanda
Bahreyn
8.013
9.514
Bhutan
Bursa Serbest Bölgesi
Estonya
238
583.105
Yumurtalık Serbest
Bölgesi
2014 yılında ülke genelinde tarım alet ve makineleri ihracatındaki %21’lik artış ilçemiz
ihracatına da yansımış ve 2013 yılına göre %85’lik bir artışla bu sektördeki toplam
ihracat 1.064.680 $ olarak gerçekleşmiştir. 2015 yılında ise ilçemiz tarım alet ve
makinaları ihracatında %21’lik bir düşüş yaşanmıştır. Ülke genelinde yaşanan düşüş
%10 olarak gerçekleşmiştir.
2013-$
Tire
2014-$
2015-$
576.455
1.064.680
844.248
İzmir
39.542.270
45.336.053
46.396.615
Ege Bölgesi
62.640.805
69.375.594
69.725.895
609.380.292
737.420.476
663.962.546
Türkiye
2015 yılında İzmir ili tarım alet ve makinaları ihracatının %1.82’si ilçemizden
gerçekleştirilmiştir. Bu oran Ege Bölgesi genelinde %1.21, ülke genelinde ise %0.13’tür.
İthalat
2015 yılında tarım alet ve makineleri ithalatının %20’lik kısmını Almanya
oluşturmaktadır. İhracatta ikinci sırada yer alan İtalya ithalatta da %19’luk payla ikinci
sırada yer almaktadır.
27
Ülke adı
2013-$
2014-$
2015-$
Oran
Almanya
193.208.540
165.290.123
156.258.766
19,94%
İtalya
129.850.716
118.863.624
148.759.574
18,99%
Hindistan
73.705.676
94.211.906
126.369.749
16,13%
Fransa
48.082.924
53.540.182
71.670.423
9,15%
Polonya
137.415.593
67.904.034
48.861.254
6,24%
ABD
40.398.564
56.892.498
47.852.965
6,11%
Çin
40.773.364
48.999.912
40.185.677
5,13%
Hollanda
29.921.027
29.458.035
21.655.426
2,76%
Japonya
10.913.313
14.234.526
20.089.038
2,56%
İngiltere
15.223.433
10.021.174
18.756.141
2,39%
Belçika
26.307.578
13.737.055
18.115.162
2,31%
Meksika
8.706.957
9.558.693
10.270.597
1,31%
Avusturya
5.368.854
7.364.592
9.830.745
1,25%
Slovakya
3.243.054
1.726.683
6.754.497
0,86%
Güney Kore
13.305.091
7.514.175
6.465.713
0,83%
İspanya
11.146.857
6.849.461
5.671.770
0,72%
5.802.929
5.017.635
4.642.031
0,59%
12.009.502
4.379.544
3.384.600
0,43%
Hırvatistan
519.590
806.445
2.651.057
0,34%
Macaristan
3.090.658
1.955.902
2.315.174
0,30%
İsveç
1.445.109
1.589.883
1.824.625
0,23%
Danimarka
1.563.180
2.543.172
1.776.982
0,23%
117.181
179.006
1.270.982
0,16%
Yunanistan
1.229.542
1.087.731
1.177.943
0,15%
Norveç
1.452.798
1.106.858
1.101.779
0,14%
Çek Cumhuriyeti
İsrail
Romanya
28
Finlandiya
1.711.039
1.307.327
859.844
0,11%
BAE
2.279.675
1.543.795
569.666
0,07%
9.439
1.065
563.975
0,07%
Tayvan
591.325
557.667
469.317
0,06%
İran
190.381
220.355
438.656
0,06%
Slovenya
41.151
41.989
294.146
0,04%
Portekiz
69.202
6.323
279.759
0,04%
Kanada
361.831
989.582
244.582
0,03%
İsviçre
280.484
210.999
242.691
0,03%
1.111.642
714.774
193.787
0,02%
60.605
159.221
170.857
0,02%
865
142.053
134.019
0,02%
Suriye
174.521
231.068
130.285
0,02%
Bulgaristan
233.806
315.756
128.645
0,02%
Rusya Federasyonu
236.581
22.109
128.425
0,02%
122.269
0,02%
Singapur
Brezilya
Güney Afrika
Cumhuriyeti
Dominik Cumhuriyeti
Azerbaycan
Belarus
Sri Lanka
158.010
106.955
120.432
0,02%
65.365
53.062
91.307
0,01%
69.824
0,01%
64.777
0,01%
59.475
0,01%
Gana
Malezya
16.664
Kenya
Avustralya
25.064
20.981
59.349
0,01%
Mersin Serbest Bölgesi
62.244
5.911
56.283
0,01%
308.420
55.216
0,01%
1.119.678
6.198
50.388
0,01%
266.431
56.659
49.196
0,01%
Irak
İrlanda
Sırbistan
29
Moldova
41.561
29.087
0,00%
Ukrayna
415.036
141.056
18.055
0,00%
Arnavutluk
210.814
180.290
16.970
0,00%
344
5.845
0,00%
260.702
3.903
0,00%
923
3.215
0,00%
3.035
0,00%
2.192
0,00%
2.038
0,00%
1.682
0,00%
1.568
0,00%
1.066
0,00%
941
0,00%
885
0,00%
749
0,00%
278
0,00%
1.711
260
0,00%
773
218
0,00%
Vietnam
Yeni Zelanda
63.172
Kayseri Serbest Bölgesi
Kazakistan
Estonya
Makedonya
6.928
3.515
10.750
Tayland
705
Sudan
Suudi Arabistan
470.412
Bosna-Hersek
Filipinler
10.979
Hong Kong
32.145
1.024
Nijerya
Pakistan
Afganistan
30
830
SÖRÜNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERILERI
Türkiye Tarım Makineleri İmalatı Sanayisindeki gelişmeler, sektörün dünya ve ülkemiz
tarım sektörü ile ilişkisi ve ülkemiz tarımı için önemi dikkate alınarak
değerlendirilmelidir.
Türkiye’nin tarımsal nüfusu giderek sanayi ve hizmet sektörlerine kaymaktadır. Bunun
yanı sıra, tarımda üretimin artırılması, maliyetinin düşürülmesi, ürün kalitesinin
geliştirilmesi de stratejik amaçlar arasında yer almalıdır.
Tarım ve ormancılıkta kullanılan makineler yurt içi talebi karşılayacak, ayrıca ihracatta
yakalamış olduğu gelişme eğilimini arttırarak sürdürecek potansiyele sahiptir. Ancak,
henüz teknolojik gelişimini tamamlayamamış küçük ve orta ölçekli sanayiciler sektörün
rekabet gücünü zorlamaktadır.
Türkiye ekonomisi için oldukça önem taşıyan bu sektörün başlıca sorunlarının ortadan
kalkması için; enerji, hammadde gibi üretim girdileri maliyetleri azaltılmalı, yatırımların
finansmanı ve teşviki doğru ve yeterli bir şekilde sağlanmalı, yurt dışı yatırım ve işbirliği
imkanları desteklenmeli, firmalarca kalite kontrol ve standartların yerine getirilmesine
özen gösterilmeli, sektör ürünlerine ilişkin uygulamadaki Türk standartlarının AB ile
uyumu sağlanmalı, kullanılmış traktör, tarım ve ormancılıkta kullanılan makinelerin
ithalatının azalması sağlanmalıdır. Ayrıca, Türk tarımının yapısal sorunlarından biri olan
miras hukuku ile toprakların küçülmesinin önüne geçilmesi tarım sektöründe makine
kullanımının artmasını sağlayacaktır.
İlk pulluğunu 1861’de Bursa’da, ilk traktörünü 1955’de Ankara’da üreten Türkiye, bu
ilklere rağmen Avrupa ve Amerika Birleşik Devletlerinde 19. yüzyılın sonlarında
meydana gelen enerji devriminin etkilerini, tarımda ve de sanayide oldukça geç
yaşamıştır. Türkiye tarım makinaları parkı oldukça yaşlı traktör ve ekipmanlardan
oluşmaktadır. Örneğin güncel TÜİK verilerine göre mevcut traktör parkında yaklaşık 1,6
milyon adet traktörün yaş ortalaması 23’dür. Parkta 25 yaş ve üstünde toplam 776.197
adet traktör bulunmaktadır. Bu traktörlerin yaş ortalaması ise 37,5’dir. Yaklaşık 480 bin
traktör, 35 yaşın üstündedir.
Mekanik ve ekonomik ömrünü fazlasıyla doldurmuş tarım makinaları ile çalışmak,
ülkemiz tarımında olağanüstü boyutlarda ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Bu
kayıpların başında aşırı yakıt ve yağ tüketimi gelmektedir. Yakıt ve yağ maliyetinin yanı
sıra bakım-onarım masraflarında da büyük artışlara yol açan yaşlı tarımsal
mekanizasyon araçları parkı, ürün verimini düşürmekte ve kalite kayıplarına neden
olmaktadır. Tüm bu olumsuzlukların yanı sıra iş verimi düşmekte, zaman kayıpları
artmaktadır. Ayrıca hepsinden önemlisi, bu traktörler ve ekipmanlar kaza yapma ve can
güvenliği riskleri açısından yüksek risk taşımaktadır. CARE (Community Road Accident
Database- Yol Kazaları Veritabanı Topluluğu) veritabanından alınan 7 AB Ülkesine ait
(Avusturya, Finlandiya, Fransa, Almanya, İtalya, İspanya ve Birleşik Krallık) istatistikî
bilgilere göre, yaralanma ile sonuçlanan yol kazalarının %56'sında ve ölümle sonuçlanan
yol kazalarının %69'unda, 12 yaşından büyük traktörler yer almıştır.
Mekanik ve ekonomik ömrünü fazlasıyla doldurmuş tarım makinaları ile çalışmak,
anılan ekonomik kayıpların yanı sıra limitlerin çok üstünde çevre kirliliğine yol
açmaktadır. AB ve diğer bazı gelişmiş ülkelerde değişik nedenlerle yaratılan çevre
kirliliklerinin birer sosyal maliyetleri olduğu kabul edilmekte ve hükümetlerin çevrenin
31
korunmasına yönelik yatırımları, kısaca “Karbon Sosyal Maliyeti” (SCC-Social Cost of
Carbon) olarak adlandırılan bu maliyetleri ölçüsünde finanse etmeleri planlanmaktadır.
Parkın son derece eski traktör ve ekipmanlardan oluşması, arazi ölçeklerimizin küçük
olması ve elbette çiftçilerimizin düşük alım gücü, modern tarımın en önemli unsuru
haline gelen hassas tarım uygulamalarını ve yüksek kapasiteli tarım makinaları
kullanımını da imkansız hale getirmektedir. Diğer yandan, talebin arzı şekillendirmesine
bağlı olarak, tarımda gelişmiş ülkelerde gittikçe daha fazla ön plana çıkan bu trend,
tarım makinalarını imalat sanayisini de bu gelişim yönünde tetiklemektedir. Neticede
sadece tarımda değil, tarım makinalarında da kısmen dışa bağımlı bir hale gelmemiz
orta ve uzun vadede bizi bekleyen önemli bir tehdittir.
1. Haksız rekabet
Yasal mevzuatlar çerçevesinde, fatura kesmeyen veya eksik kesen, alınması zorunlu
belgelere de sahip olmadan kaçak olarak imalat yapanlar haksız rekabete neden
olmaktadır. Belgesiz üretim, tüketicinin kalitesiz ve garantisi olmayan mala sahip
olmasına sebep olabilmektedir.
Sektörde bir firmada yetişen ustaların bir süre sonra ayrılarak sadece maliyet odaklı
ürün üretmek amacıyla yeni firma kurması neticesinde yurt içi ve yurtdışı pazarlarda
Türk malı imajı zarar görmekte ve haksız rekabet nedeniyle sektör olumsuz
etkilenmektedir. Bu durum aynı zamanda küresel firmaların ortaya çıkmasını da
geciktirmektedir.
2. Tek kişinin hâkim olduğu yönetim şekli
Kuruluşların hemen hepsi küçük atölye niteliğinde bir yapıda faaliyete başlamışlar,
zaman içinde başarılı çalışmalar yaparak orta ve büyük ölçekli firma yapısına
dönüşmüşlerdir. Ancak, bunların çoğunda kuruluş döneminde olduğu gibi, her
konuda firma sahibinin tek karar verici olduğu yapı değişmemiştir.
Bazı kuruluşlarda profesyonel kişiler yer almakta ise de bunların fazla yetkisi
bulunmamaktadır. Çoğunlukla önemli bölümlerin başlarında aileden kişilerin
bulunması tercih edilmektedir.
3. Firma sayısının fazlalığı
Aile şirketleri fertlerinin veya ortaklık olarak kurulan firmalardan sonradan ayrılan
ortaklar aynı konuda imalat yapan yeni firmalar kurmaktadırlar.
4. Fuar teşvikleri
Fuar organizasyonlarının bugün geldiği nokta itibarıyla çok yaygınlaşmış olması
nedeniyle etkinlikleri azalmış, fuar teşviklerinin ise sektörden çok, fuar
organizatörlerini destekleyen bir hale geldiği sektör kuruluşlarınca sıkça ifade edilir
hale gelmiştir.
5. KDV iadeleri
Gerek teşvik belgeli ve KDV muafiyetli yatırımcılara yapılan satışlar dolayısıyla,
gerek ihracat dolayısıyla tahakkuk eden KDV’nin iadesi işlemleri ve gerekse yüksek
KDV’li hammadde girişi, düşük KDV’li ürün çıkışı dolayısıyla imalatçı üzerinde kalan
KDV yükü, sağlanan bazı kolaylıklara rağmen hala zaman alıcı işlemleri ve mali
müşavir raporu veya banka teminat mektubu gibi prosedürleri zorunlu kılmakta, bu
durum imalatçının nakit akışını olumsuz etkilemektedir. Çok karmaşık girdi
32
kullanılması nedeniyle KDV iadesini en geç makine sektöründe faaliyet gösteren
firmaların aldığı bilinen bir gerçektir.
6. İhracat
Akreditif ile mal satmanın mümkün olmadığı Afrika gibi bazı pazarlar son derece
risklidir. Türk Eximbank’ın, Türk ihracatçısını sigortalamak gibi bir sistem
geliştirmesi başta olmak üzere çalışmalarını etkinleştirmesi büyük önem arz
etmektedir.
Bazı büyük firmaların yanı sıra orta ve küçük ölçekli firmaların temel sorunlarından
biri kurumsal yapılarındaki hem bilgi hem de insan kaynağı eksikliğidir. Bu nedenle
firmalar, bilinçli ve planlı bir şekilde yurt dışına açılamamakta, finans kaynaklarını
etkin bir şekilde yönetememekte ya da finans kaynağı bulamamaktadırlar. Özellikle
ekipman firmalarının ihracatında bir diğer önemli sorun, ürünlerin, sektör dışında
faaliyet gösteren firmalar tarafından ihraç edilmesidir. Bu durum hem marka
tanınırlığını imkânsız kılmakta, hem de ihracatta sürekliliğe engel olmaktadır. Yine
sektörde önemli bir sorun, fason ihracattır. Ekipman imal eden bazı firmalar, imal
ettikleri makinaları yurt dışından siparişi veren firmanın etiketi ile bu kuruluşlara
göndermekte ve alıcılar bu makinaları kendi markaları ile dünyanın çeşitli ülkelerine
satmaktadır. Bu yöntemle gerçekleşen ihracat rekabetçi kalite ve teknolojiye sahip
olunmasına rağmen imalatı yapanın markasının tanınmasını engellemektedir. Diğer
taraftan makine imalatı yapan bazı firmaların tanıtım konusuna yeterince önem
vermediği, yurt dışı fuarlara katılmadıkları, yabancı sektörel dergilerde dahi tanıtım
yapmadıkları da görülmektedir. Bu aksaklıkların aşılabilmesi için öncelikle
firmaların bilinçli ve uzun vadeli planlarla ihracat faaliyetlerini kurgulamaları
gerekmektedir. Ek olarak, firmaların yurt dışı rakiplerinin durumlarını kontrol
altında tutmaları, teknolojik gelişmeleri takip etmeleri, hedef pazarlarındaki tarım
ve tarım destekleri konularını iyi izlemeleri de önem taşımaktadır. Bu amaçla
yetişmiş insan kaynaklarına ve uzun vadeli planlama yapabilen bakış açısına ihtiyaç
vardır.
7. Çiftçilerin alım gücündeki azalmalar nedeniyle mekanizasyona gerekli kaynağı
aktaramaması
Ortalama olarak ekonomik ömürleri 10 yıl olan tarım makinalarının yenilenerek,
çalışma maliyetlerinin düşürülmesi için çiftçilere mekanizasyon desteği sağlanması
ülkemiz mekanizasyon seviyesinin gelişimine katkıda bulunurken, kayıt dışı satışları
kayıt altına alarak, destekleme harcamalarının çok daha ötesinde katkı sağlayacaktır.
Tarımsal mekanizasyon yatırımlarına T.C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi
Kooperatiflerince uygulanan, tarımsal üretime dair düşük faizli yatırım ve işletme
kredisi için cari faizlerden indirim oranı aşamalı olarak arttırılmalıdır. Bu tür
desteklerin yerli makine alımını özendirecek şekilde planlanması, gerek mevcut
istihdamın korunması ve gerekse ekonomimiz açısından önemlidir.
Çiftçilerimiz, sezon sonunda ne kadar kazanacağını bilmeden, fiyatı sürekli artan
tarımsal girdileri bir araya getirip üretim yapmaktadır. Fiyatı uluslararası borsalarda
şekillenen ürünlerinin yanı sıra, son yıllarda etkisi giderek daha fazla hissedilen anlık
aşırı yağışlar, kuraklık, sel vb. etkenlerle de mücadele etmektedir. Bu sorunlarla
mücadele ederken, bir yandan da faiz ve masraf yükü karsısında, mekanizasyon alt
yapılarını iyileştirme yönünde hareket edememektedirler.
8. Kalifiye eleman eksikliği, teknik eleman istihdamındaki eksiklikler
33
Tarımsal mekanizasyon sektöründe de diğer birçok imalat sektöründe olduğu gibi
kalifiye ve ara eleman eksikliği had safhadadır. Zaten az olan kalifiye elemanlar
firmalar arasında çok sık transfer yapmakta, bu durum verimi düşürmektedir.
Kalifiye elemanların firma değiştirmesi ile imalatı yapılan makinalarla ilgili fikri
hakların ihlali de söz konusu olabilmektedir. Bu durum haksız rekabete neden
olmaktadır. Meslek liseleri, mevcut eğitim sistemiyle öğrencilere gerekli mesleki
eğitimi verememektedir.
Firmalar arasında, bünyesinde hiç mühendis istihdam etmeyen veya varsa da bunları
daha çok atölye şefi veya müdürü niteliğinde kullanan, imal edilen makinanın
geliştirilmesi, mühendislik hesap ve imalat resimlerinin hazırlanması konusunda
hiçbir mühendisi bulunmayan firma sayısı oldukça fazladır. Bu konuda diğer bir
sorun yetişen mühendislerin kalitesidir. ABD ve AB ülkelerindeki üniversitelerdeki
“Tarım Eğitim Programları” incelenmelidir. Dünyada başka uygulaması görülmeyen
bu sistemde ziraatın her alanında tam anlamıyla ihtisas sahibi bir öğrencinin
yetiştirilmesi mümkün değildir. Sektörün ihtiyacı hem makine imalat ve yapı
alanında hem de makine kullanımı ve işletmeciliği alanında yetişmiş hakiki manada
ziraat mühendisi unvanına sahip kişilerdir. Bu eğitim sırasında teorik bilgilerin
yanında pratik tecrübe için uzun dönemli fabrika ve çiftlik stajları uygulanmalıdır.
Şüphesiz mühendis istihdamı bazı KOBİ’ler için önemli bir maliyet getirmektedir.
Ancak imal ettiği makinaları devamlı olarak geliştirmeyen firmaların, sadece düşük
fiyatla pazardaki konumlarını devam ettirmeleri mümkün gözükmemektedir. Alıcı,
eskiye nazaran çok daha bilinçli olup, makinanın verimliliğine, uzun dönem arızasız
çalışmasına, güncel teknolojilere sahip olup olmadığına, fiyattan daha fazla önem
vermektedir.
Bu konuda bir diğer dikkat çekilmesi gereken husus küreselleşen dünyada ve AB
ilişkileri çerçevesinde üretim sistemlerini bilen, alternatif çözümler üretebilen sektör
mühendislerine olan ihtiyaçtır.
9. Patent ve faydalı model mevzuatında yaşanan sorunlar
Mevcut mevzuata göre şekli şartlara uygun her faydalı model başvurusu kabul
edilmekte ve olumlu sonuçlandırılmakta, başvuru sahibinin yenilik şartlarına
uygunluğunu ispat etmesi şartı aranmamakta,
itirazları değerlendiren ve
sonuçlandıran, tekniğin bilinen durumu ile ilgili araştırma yapan bir kurul da
bulunmamaktadır. Böylece 3. kişilerin bu görevi üstlenmeleri yani yenilik şartlarına
uygun olmadığını mahkemelerde ispat etmeleri istenmektedir.
10. Gümrük vergilerindeki haksız rekabet
ABD ve AB ülkeleri ile yapılan ithalat ve ihracatta karşılıklı olarak gümrük vergisi
yoktur. Bununla birlikte bazı ülkelere (Çin, Hindistan, Brezilya, İran, Meksika vs.)
yapılan ihracatımızda Türk menşeli tarım makinalarına %20’ye varan mertebelerde
gümrük vergisi uygulanmaktadır Bu ülkelerden Türkiye’ye yapılan traktör
ithalatında ise “Gümrük Vergisi” uygulanmamaktadır. Bu durum ihracatımızı
engelleyen bir husus olmakla birlikte haksız rekabete de sebep olmaktadır.
11. Yerli Malını Teşvik Edici Uygulamaların Yetersizliği
Yeni ve ikinci el ithal makinelerin yatırım teşvik belgesi uygulaması kapsamından
çıkartılması, Eximbank yatırım kredilerinde yerli makinelere destek verilmesi
(Örneğin, satın almalarda % 75 yerli; %25 ithal tercihli kota uygulanması), Kalkınma
34
Ajansı desteklerinden ithal makinelerin kaldırılması veya kota uygulaması
getirilmesi gerekmektedir.
12. Fuarlar
Makina sektörünün ihtiyaç duyduğu stant alanı, sadece iki makina teşhir etse bile 60
m2’nin altına düşememektedir. Bu durumda uygulanan teşvikler, özellikle KÖBİ
niteliğindeki kuruluşlar için yetersiz kalmaktadır.
Hedef ülke ve prestijli fuarların belirlenmesi ve bunlara yönelik ilave destekler son
derece yararlı ve önemlidir. Mevzuat, her yıl belirlenen 15 hedef ülkede
düzenlenecek fuarlar için özel bir destek vermektedir. Bununla birlikte her alt
sektörün hedef pazarları çok farklıdır.
13. AR-GE’ ye kaynak ayrılamaması
Sektörde yeterli Ar-Ge çalışması yapılamamaktadır. Devletin Ar-Ge desteklerinden
faydalanma oranı oldukça düşüktür. Bunun da en önemli nedeni bürokratik
işlemlerin oldukça zahmetli ve uzun bir süreç almasıdır. Bütün bu mevzuatın yanı
sıra firmalar arasında, bünyesinde hiç mühendis istihdam etmeyen veya varsa da
bunları daha çok atölye şefi veya müdürü niteliğinde kullanan, imal edilen makinanın
geliştirilmesi, mühendislik hesap ve imalat resimlerinin hazırlanması konusunda
hiçbir mühendisi bulunmayan firma sayısı oldukça fazladır.
Ar-Ge için önemli bir yöntem üniversite-sanayi işbirliğine özel bir önem verilmesidir.
Üniversite-Sanayi işbirliğinde “Ne yapılması gerektiği" konusunda fikir birliği
sağlanmasına rağmen, "Nasıl yapılması gerektiği" konusunda bir gelişme
kaydedilememiştir.
Ar-Ge Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanun’da yer alan Ar-Ge merkezleri
için “30 tam zamanlı Ar-Ge personeli” kriteri sektördeki ortalama firma ölçeği ile
uyuşmamakta, başvuru sayısı çok az düzeyde kalmaktadır.
14. Fabrikaların Üretim
Yenileyememesi
Teknolojilerini,
Finansman
Sıkıntısı
Nedeniyle
Teknolojinin çok çabuk değişmesi nedeniyle, daha hassas üretim gereğine bağlı
olarak makine imalat sanayinin de bu makineleri imal etmede ileri teknolojilerine
dayalı daha hassas makine kullanımı gereği bulunmaktadır. Gelişmiş ülkelerin
makine imalatından çıkarak bilgi teknolojilerine yönelmesi, Türk makine ve teçhizat
sektörü ile makine imalat yan sanayi için önemli bir pazar boşluğu oluşturmuştur.
Önümüzdeki dönemde talepte ortaya çıkabilecek artışa cevap verebilecek hatasız ve
hızlı bir üretim için makine imalat sanayinin üretim teknolojisi yükseltmesi ve
sektörün rekabet gücünü artırması gerekmektedir.
TİRE’DE ÜRETİCİLERİN YAŞADIĞI SORUNLAR
1. Altyapı
Elektriğin sıkça kesilmesinden ötürü üretim kayıpları yaşanmaktadır. Bu durum
üretim makine ve ekipmanlarında da sorunlara neden olmaktadır.
Örganize sanayi bölgesinde faaliyet gösteren işletmeler de elektrik dalgalanmaları
nedeniyle sorunlar yaşamaktadır.
2. Hizmet
35
Üreticilerin sorunlarını iletebilecekleri ve çözüm üretecek kurumların yetersizliği
kurumsal gelişimlerine olumsuz olarak yansımaktadır.
3. İnsan Kaynakları
Sektörün önemli sorunları arasında yer alan kalifiye personel ihtiyacı ilçemizde de
en önemli sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Özellikle kaynak operatörü istihdamı
konusunda firmalar sıkıntı yaşamaktadır.
4. Üretim Ve Satışta Yaşanan Sorunlar
Satış sonrası tahsilatların zamanında gerçekleştirilememesi ilçemizde önemli
sorunlardan biri olarak ortaya çıkmaktadır.
5. İthalat Sorunları
İthal ürünlerde peşin ödeme, işletmelerde nakit ve yatırım sıkıntılarına neden
olmaktadır. Vadeli alım yapılması durumunda Kaynak Kullanımı Destek Fonu vergisi
yüksek olmaktadır. Bunun sonucu olarak küçük ve orta ölçekli işletmelerde gelişmiş
teknolojilere erişim ve hammadde temini zorlaşmaktadır.
6. İhracat Sorunları
İhracat yapmaya yönelen işletmelerimiz ticari ataşeliklerden yeterli destek
alınamadığı, bu nedenle de pazar araştırmalarında sorunlar yaşadıklarını
bildirmektedir.
36
Kaynakça
 Türkiye İstatistik Kurumu
 Tarım Makineleri Üreticileri Birliği Sektör Raporları
 Ege İhracatçılar Birliği