PDF

C20_arka plan_yönetişim_22-­‐04-­‐2015 YÖNETİŞİM: Yolsuzlukla mücadele, adil vergi sisteminin yaratılması, özel ve kamu sektöründe şeffaflığın artırılması Giriş C20’nin 2015’in başlarında yaptığı online anketten sonra G20 ile yapıcı bir işbirliğiyle, yolsuzlukla mücadele ve vergi adaleti 2015’te temel sivil toplum hedefleri olarak tanımlandı. Bunun sonucunda C20 Yönetişim Çalışma Grubu oluşturuldu. Bu çalışma grubu şimdi yolsuzlukla mücadele ve vergi adaleti odaklı yönetişim konularında ulusal ve uluslararası sivil toplum örgütleriyle bir politika danışma sürecine girerek G20’ye sunulmak üzere politika tavsiyeleri geliştirecek. Çalışma grubu, G20’nin bu konuyla ilgili daha önce yaptığı ve mevcut taahhütlerini bir çerçeve olarak kabul edip ilgili alanlarda eylem için somut politika önerilerinde bulunmak üzere çalışacak. Bu arka plan belgesi C20 Yönetişim Çalışma Grubunun tartışmalarının başlangıç noktası olması amacıyla hazırlanmıştır. Belgede G20’nin yönetişimle ilgili taahhütlerinin bir değerlendirmesi ve bu konuda sivil toplumun daha önce yaptıklarıyla ilgili arka plan bilgisi yer almaktadır. Arka Plan: Küresel Mali Dürüstlük Örgütü’nün 2013’te hazırladığı Gelişmekte olan Dünyada Yasa dışı Para Akışı: 2003-­‐2012 Raporunda 2003-­‐2012 arası yasa dışı para akışının gelişmekte olan dünyaya 6,6 trilyon Amerikan Doları kaybettirdiği belirtildi.1 Bu gelir kaybı yoksulluğu yerleşik hale getirirken gelişmekte olan ülke ekonomilerini zayıflatmaktadır; bu gelir elde edilmiş olsaydı sağlık ve eğitim gibi temel sosyal hizmetlere yapılan harcamaları desteklemek üzere kullanılabilirdi. Vergi cennetlerinin off-­‐shore finans sistemleri, paravan şirketler ve diğer ticari kaynaklı para aklama teknikleri dünyada gelişmekte olan ekonomiler ile gelişmiş ekonomiler arasındaki yasa dışı sermaye akışını kolaylaştırmaktadır. Raporlara göre, 80’den fazla ülkedeki gizli off-­‐shore hesaplarına 2010’dan itibaren en az 21 ila 32 trilyon Amerikan Doları yatırılmış bulunuyor.2 Bazı kaynaklara göre, gelişmekte olan ülkelerdeki vergi farkının -­‐yani çokuluslu şirketlerin ödemediği vergi yükümlülüğü tutarının-­‐ her yıl yaklaşık 104 milyar Amerikan Doları olduğu tahmin ediliyor.3 G20 Liderlerinin 18-­‐19 Haziran 2012’deki Los Cabos Zirvesi’nde yayınladıkları sonuç bildirgesinde “Matrah Aşındırma ve Kâr Aktarımını (BEPS) önleme ihtiyacı” vurgusu yapılmıştır. Buna istinaden, 2013 St. Petersburg Liderler Zirvesi’nde, uluslararası vergi sisteminde reform yapmak ve güçlendirmek üzere G20/OECD Matrah Aşındırma ve Kâr Aktarımı (BEPS) Eylem Planı oluşturuldu. Matrah aşındırma ve kâr aktarımı G20 ve OECD ülkelerinin öncelikli gündem maddelerinden biri olmaya devam ediyor. Vergi kaçakçılığı ve yolsuzlukla çalınan varlıkların gizlenmesi ve aktarımı konusunda da benzer yapılar ve yöntemler kullanılmaktadır. G20 üyesi ülkelerdekiler de dahil birçok mali kurum yolsuzluk, vergi 1
“Illicit Financial Flows from Developing Countries: 2002-­‐2011.” Global Financial Integrity, 2013. iff.gfintegrity.org/iff2013/Illicit_Financial_Flows_from_Developing_Countries_2002-­‐2011-­‐HighRes.pdf 2
“The Price of Offshore Revisited.” Tax Justice Network, 2012. http://tjn-­‐
usa.org/storage/documents/The_Price_of_Offshore_Revisited_-­‐_22-­‐07-­‐2012.pdf 3
“Business Among Friends.” Oxfam, 2014. https://www.oxfam.org/sites/www.oxfam.org/files/bp185-­‐business-­‐
among-­‐friends-­‐corporate-­‐tax-­‐reform-­‐120514-­‐en_0.pdf C20_arka plan_yönetişim_22-­‐04-­‐2015 kaçakçılığı ve diğer suç biçimleri ile edinilmiş her türlü yasa dışı para için güvenli birer liman olmaya devam ediyor. Vergi adaletinin dışında yolsuzluk ekonomik büyümeyi olumsuz olarak etkilemekte eşitsizliğe yol açmaktadır. Yolsuzluk, toplumları birçok açıdan etkilemekte ve alım gücü düşük toplumsal grupları özellikle etkileyebilecek sağlık, eğitim ve iş fırsatlarına erişimi engelleyerek eşitsizlik yaratabilmektedir. Yolsuzluğun topluma maliyeti “kaynakların yanlış yerlere tahsisi, teşviklerin yanlış kullanılması ve diğer bozukluklar sonucu verim kaybını da” kapsamaktadır.4 G20 ve Yönetişim Yolsuzlukla mücadele ve uluslararası vergi sisteminin iyileştirilmesi G20’nin gündeminde varlığını koruyor ve bu konular arasındaki bağlantı çok iyi biliniyor. G20’nin yönetişimle ilgili attığı en ciddi adım 2010 Toronto Zirvesi’nde Yolsuzlukla Mücadele Çalışma Grubu’nu kurmasıydı. G20 Liderlerinin 2012 Los Cabos Zirvesi bildirgesinde Birleşmiş Milletler Yoksullukla Mücadele Sözleşmesi’nin (UNCAC) uygulanması gerekliliği tekrarlanmış ve ülkelerin yolsuzlukla ve rüşvetle mücadelede işbirliğini kolaylaştırmak üzere bir Karşılıklı Hukuki Yardımlaşma kılavuzu yayınlanması çağrısında bulunulmuştu. Benzer şekilde, 2013 G20 St. Petersburg Zirvesi Liderler Bildirgesindeki temel noktalardan biri yolsuzlukla mücadeleyi yoğunlaştırmaktı. Bildirgede ayrıca “G20 Yoksullukla Mücadele Çalışma Grubu, B20 ve C20 arasında gelişen diyaloğun korunması ve artırılması” ihtiyacından da bahsediliyordu. 2014 G20 Avustralya Zirvesi’nde tüzel kişilerde gerçek yararlanıcı şeffaflığı ve (Mali Eylem Görev Ekibi tarafından hazırlanan) düzenlemeleri taahhüt eden ülkeler rüşvet sorunu ve maden çıkarma ve diğer yüksek riskli sektörlerdeki yolsuzluğun üzerine gitmekte, kamu sektöründe daha fazla şeffaflığı teşvik etmekte, yolsuzluk suçlarında dokunulmazlığa son verme için uluslararası işbirliğini artırmakta ve yolsuzlukla mücadele etmek için özel sektör ve sivil toplum ile birlikte çalışmaktadırlar. Uluslararası Para Fonu (IMF) gibi uluslararası kurumların yönetişimini iyileştirmenin önemli bir unsuru olarak uluslararası mali mimariyi güçlendirme konusu devlet başkanları zirve toplantılarının başladığı 2008’den beri G20 gündeminin temel maddelerinden biri olmuştur. 2012 Los Cabos Liderler Bildirgesi’nde G20 liderleri, reformların “IMF’nin meşruiyetini, geçerliliğini ve etkililiğini artırmak için şart” olduğunu ifade ettiler. Bu mali kurumun yönetişim reformu taahhüdü St. Petersburg Liderler Bildirgesi’nde tekrarlandı. Ancak, 2014 Brisbane Liderler Bildirgesi’nde “2010’da kabul edilen IMF kotası ve yönetişim reformlarının ilerlemesinde sürekli gecikme” olmasından dolayı “derin bir hayal kırıklığı” duyulduğu ifade edildi. Yönetişim açısından G20’nin gündeminin ön sıralarında yer alan bir diğer ilişkili konu, mali kurumların direncini artırarak “batmayacak kadar büyük” sorununa son verilmesiydi. G20 liderlerinin Los Cabos ve St. Petersburg bildirgeleri bu konuda taahhütler içeriyordu. 2014 Brisbane Liderler Bildirgesi’nde yer verilen Finansal İstikrar Kurulu’nun (FSB) eylem çağrısında, “global olarak sistemik önemi haiz bankaların bu bankaların batması halinde vergi mükelleflerine koruma sağlayacak ek zarar karşılama kapasitesi bulundurmaları” isteniyordu. G20 aynı zamanda G20/OECD Matrah Aşındırma ve Kâr Kaydırma (BEPS) Eylem Planı ile ülkelerin gelir matrahlarını garanti altına almak için uluslararası vergi sisteminde dürüstlüğün artırılmasını da 4
“Issue Paper on Corruption and Economic Growth.” OECD, 2013. http://www.oecd.org/g20/topics/anti-­‐
corruption/Issue-­‐Paper-­‐Corruption-­‐and-­‐Economic-­‐Growth.pdf C20_arka plan_yönetişim_22-­‐04-­‐2015 taahhüt etmektedir. BEPS ile ilgili olarak G20 ülkeleri “kârın, ekonomik faaliyetten kâr elde edilen yerde vergilendirilmesi gerektiği” için “G20/OECD BEPS projesinin hazırlanmasını” memnuniyetle karşılamış ve tüm ilgili ülkeleri katkıda bulunmaya çağırmıştır. 2013’te St.Petersburg’da iki yıllık bir eylem planı üzerinde mutabık kalınmıştır; bu plan tipik büyüklükteki çokuluslu şirketlerin yasal olarak ödemesi gereken vergiden kaçınmalarını zorlaştırmayı amaçlamaktadır. Planın çıktılarının yaklaşık yarısı Brisbane’de teslim edilmiş, geri kalanının da 2015 sonuna kadar teslim edilmesi planlanmıştır. Uluslararası vergi sisteminde adaletin sağlanması ve ülkelerin gelir matrahlarının teminat altına alınmasına yönelik olarak BEPS Projesiyle ilerleme ve dirençli ekonomiler kurma konuları G20’nin Brisbane Liderler Bildirgesi’nin öncelikli taahhütlerinden biri olarak tekrarlandı. G20, 2018 sonuna kadar karşılıklılık esasına dayanarak otomatik bilgi değişimi (AEOI) için ortak raporlama standartlarının uygulanması taahhüdünde bulundu. Bu taahhüt, sınır ötesi vergi kaçakçılığıyla mücadeleyi hedef almaktadır. Ayrıca, 2014 Liderler Bildirgesi’nde, Finansal İstikrar Kurulu (FSB) “global olarak sistemik önemi haiz bankaların bu bankaların batması halinde vergi mükelleflerine koruma sağlayacak ek zarar karşılama kapasitesi bulundurmaları” için yeni bir eylem çağrısında bulundu. G20 ve OECD üyeleri BEPS projesine eşit seviyede katılımda bulunurken dünyanın daha az gelişmiş ekonomilerinin katılımları daha az netlik taşımaktadır. OECD, LDC’nin (En az Gelişmiş Ülkeler) ve diğer G20 veya OECD üyesi olmayan gelişmekte olan ekonomilerin katılımı için Afrika, Asya, Güney Amerika ve Avrasya’da dört bölgesel istişare toplantısı yaparak bir miktar çaba sarf etmişse de bu ülkeler ancak projenin tamamlanması beklenen tarihe 7 ay kala sürecin içine katılmışlardır. Ayrıca, bölgesel istişareler, tartışmaların özünü veya sürecin gidişatını etkilemekten daha çok girdilerin ne olduğunu anlatma fırsatları olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, süreç bazı sivil toplum örgütlerince yetersiz kapsayıcılıkta olması açısından eleştiri bombardımanına tutulmuştur. O zamandan bu yana, G20 Kalkınma Çalışma Grubu, OECD’den gelişmekte olan ve yeni gelişmeye başlayan ülkelerin sürece dahil edilmesi için daha çok çaba harcamasını talep etmektedir. Kâr, ekonomik faaliyetten kâr elde edilen ve değer yaratılan yerde vergilendirilmelidir. -­‐
G20 Liderler Bildirgesi, Brisbane, 15-­‐16 Kasım 2014 G20 dünyanın en büyük ekonomi gruplarından biri olarak yolsuzluk olaylarını azaltmaya ve dünyada yolsuzluğa karşı dünyada bir duyarlılık kültürü oluşturulmasına kendini adamıştır. -­‐
2015-­‐16 G20 Yolsuzlukla Mücadele Planı, 2014 G20 Katılım Grupları ve Yönetişim G20’nin resmi katılım grupları -­‐C20, B20, T20 ve L20-­‐ son birkaç yıl içinde yaptıkları çalışmalarında yönetişim konusuna çeşitli derecelerde değindiler. C20, 2013’te Rusya’da yapılan ilk Civil20 Zirvesi’nde, G20 ülkelerini yasa dışı finansal işlemleri engellemesi, kurumsal şeffaflığın artırılması, maden çıkarma sanayindeki şirketlerin ödemelerini yayınlamaları, yabancılara rüşvet vermenin suç haline getirilmesi, satın alma ve kamu finans yönetiminde uluslararası standartların uygulanması ve yolsuzlukları bildirenleri korumaya alma kanununun uygulanması için çağrıda bulundu. Ayrıca 2014 C20 Bildirgesi’nde ülkeler BM Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi’nin onaylanması ve uygulanması, daha fazla istişare ile kapsayıcı bir BEPS C20_arka plan_yönetişim_22-­‐04-­‐2015 sürecinin işletilmesi ve vergi kaçakçılığıyla mücadele için tüm sektörlerde geliştirilmiş şeffaflaştırma önlemlerinin alınması çağrısında bulunuldu. B20 son üç yıl içinde yönetişim konusundaki en kapsamlı bildirgelerinden birini yazdı. 2012 Los Cabos B20 Bildirgesi’nde Seul Yolsuzlukla Mücadele Eylem Planı’nın tam olarak uygulanması, OECD vasıtasıyla kamu satın alma sistemlerinin bağımsız değerlendirmesinin yapılması, hassas makamlarda çalışan kamu görevlilerinin varlık beyanında bulunması, suç işlemeye teşvike karşı mücadelede en iyi uygulamalar belgesinin hazırlanması, yabancılara rüşvet mevzuatı ilkelerinin hazırlanması, şeffaflık ve yolsuzlukla mücadele programını uygulamak üzere bir pilot ülkenin seçilmesi çağrısında bulunuldu. 2013’teki B20 Tavsiyeleri arasında BEPS sorununu şirketlerin şeffaflığını artırarak ortaya koymak, açık ve etkin bir vergi sistemini teşvik etmek, G20 Yolsuzlukla Mücadele Çalışma Grubunun kalıcı statü kazanması talebinde bulunmak ve yolsuzlukla mücadele çalışmalarında B20 Görev Ekibi ile C20 arasında yakın işbirliği sağlanması bulunuyordu. Farklı bir politika eylemi olarak B20, iş etiği ve sorumlu çalışma uygulamalarına yönelik olarak şirketler ve KOBİ’ler için “eğitim ve kapasite artırma programlarının” hazırlanmasını önerdi. B20, 2013’te ayrıca en iyi uygulamaları paylaşmak üzere her bir G20 ülkesinde Ortak Eylem Merkezi ve Yolsuzlukla Mücadele Mükemmeliyet Merkezlerinin kurulması çağrısında bulundu. 2014’te B20, yolsuzlukla mücadele ile ilgili kanunların uyumlaştırılması, OECD Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi ve BM Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi gibi yasal çerçevelerin uygulamaya geçmesi ve mal sahipliğinde şeffaflık ve şirketlerin denetiminde G8 ana ilkelerine uyulması çağrısında bulundu. B20 Türkiye bu konudaki çalışmalarını yürütmek üzere bir yolsuzlukla mücadele görev ekibi oluşturdu. B20 Türkiye’nin yolsuzlukla mücadeleye yaklaşımı, Avustralya tavsiyelerini takiben yasal çerçevenin uygulanmasının önündeki engelleri ve uygulama yollarını tespit etmek, kamu ve özel sektör ve sivil toplum örgütleri arasında kamu ve özel sektörde şeffaflığın sağlanması için ortak eylemler ve yolsuzlukla mücadele ile ilgili kanunların uyumlaştırılması çalışmalarına devam etmek yönündedir. Liderlerin Bildirgeleri Liderlerin bildirgelerine G20’nin web sitesinden ve diğer bazı sitelerden erişilebilir. Bu bildirgelerin tümüne C20 web sitesinin kaynaklar bölümü’nden ve Brisbane Eylem Planı, Kasım 2014 linkinden ulaşabilirsiniz. Finans Sektörü Vergi konuları dahil kapsayıcı büyüme ve mali istikrarı teşvik etmekten sorumlu G20 görevini G20 Maliye Bakanları yönetmektedir. 2014’te yapılan son G20 Maliye Bakanları ve Merkez Bankaları Guvernörler toplantısının bildirgesine buradan erişebilirsiniz. G20 Yüksek Seviye Gerçek Yararlanıcı Şeffaflığı İlkeleri, Kasım 2014 Yolsuzlukla Mücadele Çalışma Grubu G20 Yolsuzlukla Mücadele Çalışma Grubu kurulduğu 2010 yılından bu yana raporlar ve tavsiyeler yayınlamıştır; bunlardan biri 2015-­‐2016 Yolsuzlukla Mücadele Eylem Planı’dır. Ayrıca, Kasım 2014’te C20_arka plan_yönetişim_22-­‐04-­‐2015 yazılan G20 Yolsuzlukla Mücadele Eylem Planı’na ve G20 2014 Brisbane Yolsuzlukla Mücadele Güncellemesi’ne bakabilirsiniz. BEPS ve AEOI’nin son durumuyla ilgili daha fazla bilgi için: OECD Genel Sekreterliğinin G20 Liderlerine verdiği Vergi Konulu Rapor, Kasım 2014 Uluslararası Organizasyonların gelişmekte olan ülkeler ile vergilendirme konusunda yapılandırılmış diyalog süreci teklifi, Kasım 2014 Kalkınma G20 Kalkınma Çalışma Grubu (DWG) iç kaynak yönlendirmesi ve altyapı ile ilgili çalışmaları içeren kalkınma-­‐odaklı politika çalışmalarını yönetmektedir. 2013 St. Petersburg G20 Kalkınma Komiteleri üzerine Hesap Verebilirlik Raporu. Bu, kalkınma taahhütleri ve bunların 2014’ten önce gerçekleştirilmesiyle ilgili ilerlemeyi belgeleyen bir rapordur. 2014 ilerlemesi ile ilgili bilgi G20 Kalkınma Çalışma Grubu Yıllık İlerleme Raporu’nda bulunmaktadır. 2015’te C20 Yönetişim Çalışma Grubu: C20’nin hedefi, yolsuzlukla mücadele ve vergi adaleti için alınabilecek eylem kararları dahil kapsayıcı ve sürdürülebilir büyümenin teşvik edilmesi için konuya özel, somut ve dayanağı olan politika tavsiyeleri oluşturarak G20’nin politika üretme süreçlerine yapıcı katkıda bulunmaktır. Yukarıda ayrıntılarıyla anlatıldığı gibi, yönetişim ile ilgili sorunlar uzun yıllardan beri G20’nin gündeminde resmi katılım grupları tarafından dile getirilmiştir. Yolsuzlukla mücadele ve vergi adaleti alanında ortaya konmuş henüz somut bir başarı görünmese de, G20 gene de yukarıda ana hatları verildiği üzere nitelikli işlerin teşvik edilmesi konusunda bazı önemli taahhütlerde bulunmuştur. Benzer şekilde, G20 katılım grupları kapsayıcı büyümenin iyileştirilmesine yönelik birkaç kuvvetli tavsiyede bulunmuştur. 2015’te C20 Yönetişim Çalışma Grubu, bugüne kadar resmi katılım gruplarının yaptığı tavsiyelere istinaden, G20’nin taahhütlerinin uygulanmasına yönelik bir kapsayıcı yöntem teklif ederek önemli bir rol oynayabilir. Bu bağlamda, C20 Yönetişim Çalışma Grubunun aşağıda önerilen adımları atması tavsiye edilir: 1. 2012’den bu yana G20’nin yönetişim konusundaki ilerlemesinin değerlendirilmesi. 2. Bu ilerlemenin 2012’den bu yana C20, L20, T20 ve B20 tarafından yapılan tavsiyelerle karşılaştırılması. 3. Bu karşılaştırmadan elde edilecek bulgular üzerine politika opsiyonları ve tavsiyelerin oluşturulması. Ayrıca, kaynak ve zaman yeterli olursa, C20 Yönetişim Çalışma Grubu, G20’nin önemli politikalarının yönetişim üzerindeki etkilerinin analizini yapmayı ve buna bu politikaların G20’nin koyduğu yönetişim hedefleri üzerindeki olası etkilerini de dahil etmeyi düşünebilir. Daha sonra bu analiz üzerinden politika tavsiyeleri oluşturulabilir. C20_arka plan_yönetişim_22-­‐04-­‐2015 Diğer Politika Platformları: 2015 G20 Liderler Zirvesi, dünya liderlerinin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDG) üzerine inşa edilecek bir yeni kalkınma çerçevesini benimsemelerinin beklendiği tarihten sadece 6 hafta sonra yapılacak. Bu çerçeve, Milenyum Kalkınma Hedeflerinin 2015’te sona ermesinden sonra global sürdürülebilir kalkınma çabasını yönlendirecek daha geniş hedefler koymak üzere hazırlanmıştır. SDG’lere sürdürülebilir kalkınma hedefleri üzerinde ciddi etkiye sahip yönetişim önlemlerinin dahil edilmesi tavsiye edilmektedir. C20 Yönetişim Çalışma Grubu’nun Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri çerçevesinde yönetişim üzerindeki potansiyel eylem noktalarını bulması, G20 hedefleri ile SDG’ye yapılacak tekliflerin örtüşen yönlerini tespit etmesi ve her iki platforma yapılacak sivil toplum tavsiyelerinin tutarlılığını sağlaması önerilmektedir. BEPS Projesi iç ve vergi anlaşması önlemleri tavsiyeleri ve Ekim’e kadar (2. Dönemin sonu) ve daha sonra Aralık’ta (3. Dönemin sonu) olmak üzere transfer ücretlendirmesi dahil çeşitli tavsiyeler üzerinde çalışıyor olacak. Yönetişim Çalışma Grubu’nun, düzenli olarak BEPS web sayfasını ziyaret ederek güncel gelişmelerden haberdar olmaları önerilir. Bize Katılın C20 Yönetişim Çalışma Grubu hakkında daha fazla bilgi için lütfen C20 Çalışma Grupları sayfasını ziyaret edin.