Bizi Bu numaradan arayabilirsiniz. - HIV i-Base

Kombinasyon Tedavisine Giriş
Temmuz 2010
Türkçe Çeviri : Pozitif Yaşam Derneği
Dizgi Tasarım : EGE CTP LTD. ŞTİ.
374 Sokak No:9/1 Bornova - İZMİR
0.232.462 33 24 - 462 33 29
Basım Tarihi : Ağustos 2010
Bu broşür i-base’den çevrilmiştir. Türkiye’nin ihtiyaçlarına göre adapte
edilmiştir. Bazı bölümleri tamamen farklı olabilir ve bu değişikliklere bağlı
olarak orijinal yazarın görüşlerini yansıtmayabilir. Orijinal yazar ve / veya
EATG çevirinin doğruluğundan, adaptasyonlardan sorumlu tutulamaz.
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
İçindekiler
Giriş
İlk sorular: ne, ne zaman, neden?
Yaş, cinsiyet ve hamilelik
Tedaviye ne zaman başlanacağına karar vermek
Yan etkiler
Sen ve Doktorun
Düzenli kullanma ve bunun önemi
Düzenli kullanma günlüğü
Direnç
Hangi ilaçlar, hangi kombinasyon?
En yaygın kullanılan birinci seçenek kombinasyonlar
Kişisel tedavi geçmişiniz
Sözlük
Ek bilgiler
Notlar
Bu kitapçık Simon Collins tarafından, HIV
i-Base için, HIV pozitif kişilerden ve
savunuculardan oluşan geniş bir danışma
grubunun katkılarıyla yazılmış ve
derlenmiştir. No Days Off tasarımıyla ve The
Monument Trust’ın parasal desteğiyle
hazırlanmıştır. Pozitif Yaşam derneği
tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. Kar amaçlı
olmamak kaydıyla çoğaltabilir veya daha
fazla kitapçığa ulaşmak için bizi
arayabilirsiniz.
Uyarı: Bu kitapçıktaki bilgiler, doktorunuzun
vereceği bilgilerin yerine geçmez.
Tedavinizle ilgili kararlar daima doktorunuza
danışılarak alınmalıdır. HIV’le ilgili bilgiler
hızla güncelliğini yitirmektedir,
güncellenmiş bilgilere ulaşmak için lütfen
bizi arayın.
3
4
12
14
18
21
23
25
26
28
36
37
43
44
46
Bu rehberi okuduktan sonra aklınıza gelen
sorular için, tedavi gördüğünüz kliniğe, Pozitif
Yaşam Derneği’ne veya i-Base’in ücretsiz tedavi
bilgilendirme hattına başvurabilirsiniz. Ibase
HIV tedavisinin tüm yönleriyle ilgili bilgi ve
destek vermektedir.
Ibase Danışma hattı (İngiltere): 0808 800 6013
Pozitif Yaşam Derneği : 0 212 2883883
Ibase’in web sitesi, soruların e-posta ile
yanıtlandığı bir soru cevap hizmeti
sunmaktadır.
Ayrıca [email protected] adresine e-posta
ile ulaşarak sorularınıza cevap bulabilirsiniz.
"
"
"
###$%&'()(*+,-,.$&/0
Giriş
Bu kılavuz, HIV tedavisinin en önemli yönleriyle Kılavuzun bu basımda aşağıdaki değişiklikler
yapılmıştır:
ilgili bilgiler içermektedir. HIV pozitif kişilerce
yazılmış ve gözden geçirilmiştir. Kılavuzda tıbbi
terimleri açıklamak için günlük dil kullanılmıştır. t:àLTFL$%TBZ‘MBS‘OEBUFEBWJZFCBǵMBNBL
ile ilgili öneriler bakımından Birleşik Kırallık ve
Bütün bu bilgiler sizin için yeniyse, tedaviyle
ABD’de kullanılan güncel kılavuzlar arasındaki
ilgili birçok konu size korkutucu gelebilir; buna farklar belirtilmiştir.
rağmen bu kitapçık tedavinize daha hakim
t&SLFOUFEBWJCBǘMBN‘OEB45"35BEM‘
olduğunuzu hissetmenize yardımcı olacaktır.
çalışmadan bahsedilmiştir.
Bu rehber,son on yıldır yılda en az bir kez
I-base tarafından güncellenmiştir. Elinizdeki
t:FOJTPOBMU‘BZJÎJOEFLJ
FOGFLTJZPOBZÚOFMJL
bu kitapçık ise Pozitif Yaşam Derneği
ZBQ‘MBOUFTU4BǘM‘L,PSVNB,VSVNVOVO)FBMUI
tarafından Türkçeleştirilen ilk yayındır HIV’le
Protection Agency – HPA) yeni programında
ilgili bilgiler çok çabuk değişebilmektedir.
A45"3)4ZFSJOFBZS‘DB3*5"PMBSBL
adlandırılmıştır. Bu test yeni enfekte olduğunu
Okuduğunuz diğer bilgilerin güncel
düşünen herkese önerilmektedir.
olduğundan emin olun, basılı olarak veya
internetten elde edilmiş tarihi açıkça
belirtilmemiş tüm bilgilere karşı temkinli olun. t5FEBWJZFVZVNJÎJOJQVÎMBS‘BSBT‘OB
seyahatlerde yanınızda birkaç günlük ek ilaç
Bunu Temmuz 2011’den sonra okuyorsanız,
bulundurmanın faydaları ile ilgili yeni bir bilgi
lütfen yeni baskısı için Pozitif Yasam
eklenmiştir.
Derneği’ni arayın. Bilgiler, Birlesik Krallık,
t:FOJJMBÎMBSZBEBZFOJGPSNàMBTZPOMBS
Avrupa ve ABD’deki en güncel (2009)
IBLL‘OEBCJMHJMFSWF"37ÎJ[FMHFMFSJ
kılavuzlara dayanmaktadır ve bu kılavuzların
güncellenmiştir.
hepsine internetten ulaşılabilmektedir.
www.bhiva.org
www.eacs.eu
www.aidsinfo.nin.gov
t)BNJMFMJLT‘SBT‘OEB)*7UFEBWJTJJMFJMHJMJ
bilgiler, efavirenz kullanırken hamile kalınması
durumunda paniğe kapılmamayı ve AZT’nin
daha az sıklıkla kullanıldığı bilgisini
içermektedir.
!
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
İlk sorular : Ne, Ne zaman, Neden?
Kombinasyon tedavisi nedir?
Kombinasyon tedavisi, HIV’in tedavisinde üç
veya daha fazla ilacın kullanılmasıyla ilgili
terimdir. Üçlü tedavi veya HAART (Highly
Active Anti-Retroviral Therapy / Aktif
Anti-Retroviral Tedavi) olarak da geçmektedir.
HIV ilaçlarına antiretroviraller (ARV’ler) denir,
ünkü HIV, retrovirüs denen türde bir virüstür.
İlaçlar gerçekten işe yarar mı?
ARV’lerin kullanıldığı her ülkede HIV’le ilgili ölüm
ve hastalıklarda önemli oranlarda düşüşler
kaydedilmiştir.
Ne zaman tedaviye ihtiyacınız olduğu,
doktorunuzla konuşmanız gereken bir konudur.
Bu genellikle birkaç ziyarette ele alınır.
t :BO‘UMBSEBONFNOVOLBM‘ODBZBLBEBS
sorabildiğiniz kadar çok soru sorun.
t
#BǵLBLBZOBLMBSEBOEBGBZEBM‘CJMHJMFSUPQMBZ‘O
Bu kaynaklar arasında internet, arkadaşlar,
bültenler ve telefon danışma hatları
bulunmaktadır.
ƞZJPMTBO‘[CJMFUFEBWJIBLL‘OEBUFEBWJZFJIUJZBÎ
duymadan önce bir şeyler öğrenmiş olmanız iyi
bir fikirdir.
$%TBZ‘NMBS‘O‘[EàǵàZPSTBWFZBZàLTFLCJSWJSBM
yüke sahipseniz bu bilhassa önemlidir.
Tedavi kadınlar, erkekler ve çocuklarda, nasıl
enfekte olduğunuzdan bağımsız olarak, ister
cinsel yolla, ister damar içi uyuşturucu
kullanımıyla, ister kan veya kan ürünü
kullanımıyla olsun, işe yaramaktadır.
İlaçlar nasıl işe yarar?
HIV ilaçlarını aynen reçetelendirildiği gibi
kullanmak, virüsü bedeninizde çok küçük
miktarlara indirir, ancak tamamen yok etmez.
Bu da viral yükü çok düşük oranlara indirir.
#VTBZFEFCBǘ‘ǵ‘LM‘LTJTUFNJOJ[WF$%PSBO‘O‘[
yeniden güçlenme fırsatı bulur.
Herkesin tedaviye ihtiyacı var mıdır?
Tedavi başlamamışken bağışıklık sisteminiz
yüksek viteste çalışmaktadır. Bu durum, kendi
kuyruğunu yakalamaya çalışan bir köpeğe
benzetilebilir!
HIV pozitif kişilerin %95’ten fazlası bir noktada
tedaviye ihtiyaç duyacaktır. Bazılarının 1-2 yıl
içinde tedaviye başlaması gerekecektir,
bazılarıysa tedaviye başlamak için yıllarca
bekleyebilir.
HIV enfeksiyonu farklı kişilerde farklı hızlarda
ilerler.
HIV ilaçları virüsün kendini kopyalamasına
engel olur.
)*7$%IàDSFMFSJOJFOGFLUFFEFSFLZFOJWJSàTMFS
PMVǵUVSVS7àDVEVOV[ZFOJ$%IàDSFMFSJàSFUJS
ancak HIV bunları da kendini yeniden üretmek
için kullanır. (Bakınız Şekil 1).
t
ƞOTBOMBS‘OZBLMBǵ‘LEÚSUUFCJSJFOGFLTJZPOEBO
sonra tedavi olmasa bile 10 yıldan fazla
süreyle iyi durumda kalabilir.
Bu bağışıklık aktivasyon döngüsünün başka sağlık
sorunlarına yol açtığı düşünülmektedir. HIV ilaçları
bu döngüyü durdurur.
t
:BS‘T‘Z‘MTPOSBUFEBWJZFCBǵMBZBDBLU‘S
t
:BLMBǵ‘LTJFOGFLTJZPOEBOZ‘MTPOSB
tedaviye ihtiyaç duyabilir.
Bu da bağışıklık sisteminizin “yeniden nefes
almasına” ve güçlenmesine izin verir.
t
ƞOTBOMBS‘OàUFEBWJHÚSNFEFO
15-20 yıl geçirebilirler.
4
Günümüzde HIV yaşam döngüsünün en az beş
farklı aşamasına etki eden 25’ten fazla ilaç
bulunmaktadır. (Bakınız Şekil 5).
"
"
###$%&'()(*+,-,.$&/0
Şekil 1: Tedavi olmadığında, bağışıklık sisteminiz yüksek viteste çalışır.
1. HIV, CD4 hücrelerini
enfekte ederek onları
daha fazla virüs
oluşturmakta
kullanıyor.
2. Buna karşılık vücudunuz
yeni HIV’lerle mücadele
etmek için daha fazla
CD4 hücresi üretiyor.
4. Zamanla, tedavi
edilmediği sürece,
HIV galip geliyor ve CD4
hücreleriniz tükeniyor.
CD4 sayımınız ve hastalanma riski
CD4 sayımınız hastalanma riskinizi
belirlemekte kullanılan en önemli testtir.
Tedaviye ne zaman başlanacağına karar
vermek açısından da en önemli testtir. Bu
kararda, CD4 sayınızın ne hızda düştüğü
de dikkate alınır.
CD4 sayımınız 300’ün üstündeyken hala
iyi bir bağışıklık sistemine sahipsiniz
demektir.; 300’ün altında ise ishale ve
kilo kaybına neden olan enfeksiyonlara
yakalanma riskiniz daha çoktur. CD4
sayımınız 200’ün altına inerse PCP adı
verilen bir tür zatürreeye yakalanma
riskiniz artar.
3. Bu yeni CD4
hücreleri HIV’in
enfekte edip kendini
yeniden üretmesi için
hedef haline geliyor.
Tedaviden sonra,
viral yük saptanamaz
hale geldiğinde,
vücut CD4 hücrelerinin
aşırı virüs üretimine bir
son veriyor ve bu
döngü kırılıyor.
!
Bağışıklık sisteminiz
o zaman kendini
onarmak ve güçlenmek
için zaman kazanmış
oluyor.
Düşük bir CD4 sayımı kesinlikle
hastalanacağınız anlamına gelmez.
Sadece bunun daha olası olduğunu
gösterir. HIV’le ilişkili bu hastalıkların
tedavisinde alınan çoğu ilacın kullanımı,
HIV ilaçlarının kullanımından çok daha
zordur.
Tedavi konusu sizi endişelendiriyor
olabilir; ancak HIV çok gerçek ve hayati
tehlikesi olan bir hastalıktır. Tedaviyi fazla
geciktirirseniz çok geç kalabilirsiniz.
CD4 sayımınız 200’ün altındayken
meydana gelebilen hastalıklar ölümcül
olabilir.
CD4 100’ün altına düştüğünde ise, ciddi
hastalıklara yakalanma tehlikesi daha da
yükselir.
!
!"#$%&'()"&*+,-'.%(%&,*giriş
0001%23'(,1%&4"
Bazı çalışmalar CD4 sayısı 350 – 500
t
arasındayken tedaviye başlanmasının,
başka sağlık sorunları ile ilgili riskleri
azaltabileceğini göstermektedir. Başka
bazı çalışmalarda ise böyle bir farklılık
t
bulunmamıştır. CD4 500’ün üzerindeyken
erken tedaviye başlamanın klinik bir faydası
olup olmadığı ile ilgili kanıtlar ise daha da
t
belirsizdir. START adlı çalışma, bu soruyu
cevaplayacak kanıt bulmak amacıyla
yürütülmektedir.
İki elzem kan testi: CD4 ve viral yük
Kan testleri kullanılarak yapılan düzenli
izlemede ilaçların ne kadar işe yaradığı
kontrol edilir.
CD4 testleri
t
CD4 testleri bağışıklık sisteminizi ölçer.
Sonuçlar hücre/mm3 cinsinden verilir.
500’ün üzeri ‘normal’ sayılır.
t
CD4 sayımınız tedaviye başlama kararı
açısından en önemli testtir.
t
Çok düşük bir CD4 sayımıyla başlasanız
bile, bağışıklık sisteminiz, vücudunuzu
HIV’le ilgili birçok hastalıktan
kurtaracak kadar toparlanabilir.
Viral yük testleri
t
Viral yük testleri küçük bir kan
örneğinde ne kadar virüs olduğunu
gösterir. Sonuçlar kopya/mL cinsinden
belirtilir.
t
Tedavi sırasında viral yük testleri
tedavinin ne kadar işe yaradığını
gösterir.
t
Viral yük saptanamaz hale geldiğinde
bu test ilaçların işe yaramaya devam
ettiğini gösterir.
/
Viral yük saptanamaz hale gelmezse
veya düştükten sonra tekrar yükselirse,
bu, ilaçların işe yaramıyor olduğunu
gösterebilir.
Sıradışı sonuçlar, tedavi değişikliğine
gitmeden önce ikinci bir testle kontrol
edilir.
Tedaviden önce viral yükün yüksek
olması (100.000 kopya/mL’den fazla),
daha yüksek CD4 sayımlarında
tedaviye başlamak için bir sebep teşkil
edebilir.
İlaçlar ne kadar süreyle işe yarar?
Bir kombinasyonun ne zamana kadar işe
yarayacağı direnç gelişmemesine bağlıdır.
Bu, viral yükü saptanamaz düzeylere (50
kopya/mL’den az) indirmeye ve orada
tutmaya bağlıdır ki bu da tüm ilaçlarınızı
doğru zamanda almanıza bağlıdır.
Saptanamaz bir viral yüke ulaşmak
kadar düşük bir düzeyde kalırsa, aynı
kombinasyonu yıllarca kullanabilirsiniz.
Viral yükleri ilk yıl saptanamaz düzeyde
kalan kişilerin yaklaşık %95’inde, izleyen
her yılda da viral yük saptanamaz düzeyde
kalmaya devam edecektir.
Tedavinin işe yaramamaya başlayacağı
belirli bir zaman yoktur. İlaçlarınızı
reçetede yazdığı gibi zamanında almaya
dikkat ederseniz onları uzun yıllar
kullanabilirsiniz.
"
"
###$%&'()(*+,-,.$&/0
“1997’de HIV tanısı aldım ve daha şoktankurtulamamışken tedaviye
başlamak zorunda kaldım.
Her ilacın iyi ve kötü yanlarını hemşireyle konuştum, ama duyduklarımın
çoğu bir kulağımdan girip ötekinden çıktı. Farklı ilaçlar ve yan etkileri
hakkında bilgi öğrenmek için zamana ihtiyacım vardı, fakat CD4 sayım
düşük olduğu için kısa süre içinde tedaviye başlamak zorundaydım.
Klinikten aldığım bilgiler ayrıntılı ve karmaşıktı.
! iletişim ağı içindeydim ve
Şanslıydım, pozitif arkadaşlardanoluşan iyi bir
anlayabileceğim dilde sağlam tavsiyeler alabildim.
Son on yılda tedavinin kolaylaştığını ve yan etkilerinin azaldığını
gördüm.
HIV tedavisi, içinden çıkılmaz bir bilim değildir. Öğrenebilirsiniz. Şundan
eminim ki, neler olduğunu anladığım için daha iyi bir HIV tedavisi
alıyorum. Bu bana, idare edilebilir bir hastalıkla birlikte, uzun ve mutlu bir
hayat yaşayacağıma dair güven veriyor.
Doktorumla konuşuyorumve tedavi seçimimde aktif bir rol oynuyorum.
Yan etkilerle veya ilaçların düzenli kullanımıyla ilgili sorun yaşarsam
bunu daima söylüyorum.”
Paul, Londra
!
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Tedavime ara verebilir miyim?
Tedavi her zaman işe yarar mı?
Tedaviye bir kez başladığınızda, tıbbi bir
neden olmadıkça tedaviye ara vermek
genellikle tavsiye edilmez.
Bazıları için tedavi başarılı olmayabilir.
t ,PNCJOBTZPOZFUFSJODFHàÎMà
olmayabilir.
Tedavi kesintileriyle ilgili en büyük
araştırma (SMART araştırması), tedaviyi
kesenlerde hem HIV’le ilişkili hem de
HIV’le ilişkili olmayan hastalık ve
ölümlerin, tedaviye devam edenlere
oranla daha yüksek olduğunu
saptamıştır. Bunların arasında ciddi kalp,
karaciğer veya böbrek rahatsızlıkları
bulunmaktadır.
t ,PNCJOBTZPOVOV[EBLJCJSWFZBEBIB
GB[MBJMBDBLBSǵ‘EJSFOÎHFMJǵUJSNJǵ
olabilirsiniz.
Aynı zamanda, tedaviye yeniden
başlanmasından 18 ay sonra, CD4 sayımı,
ilk ara verilme tarihine oranla ortalama
olarak 150 hücre/mm3 daha azdır.
t )BOHJTàSFZMFPMVSTBPMTVOUFEBWJZF
ara verilmesi genel olarak tavsiye
edilmez.
t 7JSBMZàLàOà[CJSLBÎIBGUBJÎJOEF
hızla yükselebilir. Her ara, ayrıca
ilaçlara karşı direnç gelişmesine neden
olabilir.
t "SBWFSNFLJTUJZPSTBO‘[ÚODF
doktorunuzla konuşmanız çok
önemlidir.
t ,BΑS‘MBOWFZB[BNBO‘OEBBM‘ONBZBO
EP[MBSIBGUBEBTBEFDFCJSEP[
kaçırsanız bile) dirence sebep olabilir.
t #JSWFZBEBIBGB[MBJMBÎWàDVU
UBSBG‘OEBOJZJFNJMNJZPSPMBCJMJS
ƞOTBOMBSBSBT‘OEBCàZàLGBSLMBSPMBCJMJS
ve bunlar testlerle saptanabilir.
t :BOFULJMFSFUBIBNNàMFUNFLÎPL[PS
olabilir.
Deneylerde hiçbir zaman %100’lük başarı
PSBOMBS‘TBQUBONB["/$",JZJCJS
doktora sahip olmak ve ilaç düzenine
dikkatle uymak koşuluyla, tedaviye ilk
kez başlayan herkesin viral yükünü
saptanamaz miktarlara düşürmesinin
mümkün olduğunu bilmelisiniz.
İkinci veya üçüncü tedavilerde başarı
oranı, tedaviye ilk kez başlayanlara
kıyasla genellikle daha düşüktür.
Bunun nedeni genellikle, ilk tedavinin
neden başarısız olduğunu anlamadan
yeni bir kombinasyona başlayanların
aynı hataları yapmasında yatmaktadır.
:FOJCJSLPNCJOBTZPOPMVǵUVSNBLJÎJO
yeni ilaçlara ihtiyacınız varsa, siz ve
doktorunuz en yeni seçenekler hakkında
bilgi sahibi olmalısınız.
8
"
"
Tedavileri değiştirebilir miyim?
İlk kombinasyonunuza uymak çok zor
oluyorsa veya başlangıçtaki yan etkiler
konusunda birkaç hafta içinde iyileşme
elde edilmemişse, zorluk çıkaran ilacı veya
ilaçları değiştirmeniz mümkündür.
Bu ilk kombinasyonunuzsa, birçok
seçeneğiniz vardır. Yan etkilerin
olumsuzluklarına aylarca katlanmanız
gerekmez.
Bazıları viral yüklerini saptanamaz hale
getirmek için bir kombinasyonu kullanıp
daha sonra daha kolay bir kombinasyona
geçebilmektedir.
Daha fazla bilgi için i-Base’in “Tedavi
Değiştirme Rehberi”ne başvurabilirsiniz.
Bir araştırmaya katılmalı mıyım?
Gelişmiş ülkelerde birçok hastane aynı
zamanda araştırma merkezidir ve sizden
bir klinik araştırmaya katılmanız
istenebilir. Araştırma ile ilgileniyorsanız
bu konuda bilgi toplamak için yeterince
vakit ayırın. Bağımsız görüş alın. Kadınlar,
araştırmada yer alan kadın oranını
öğrenmelidir.
Unutmayın ki, etkililiği kanıtlanmış birçok
kombinasyon mevcuttur. İstemiyorsanız
hiçbir araştırmaya katılmanız gerekmez.
Yeni tanı aldıysanız veya tedavi hakkında
yeni yeni bilgileniyorsanız, araştırmalara
katılma konusunda kendinizi baskı altında
hissetmemelisiniz.
Araştırma konusu olan tedavinin
###$%&'()(*+,-,.$&/0
ne gibi avantajları veya riskleri olduğunu
sorun.
Herhangi bir denemede yer almamayı
seçmeniz, gelecekte alacağınız bakımı
etkilemeyecektir.
Ne var ki, iyi planlanmış araştırmalar
kliniğinizde normal olarak alacağınız
hizmete kıyasla daha iyi izleme ve bakım
sunabilirler. Bu da kliniğe fazladan birkaç
kez uğramanızı gerektirebilir.
Araştırmalar, yeni tedaviler geliştirmek
için önemlidir. Yeni ve mevcut ilaçları
nasıl kullanmamız gerektiği hakkındaki
bilgilerimizi geliştirmemize yardımcı
olabilir.
Alkol ve keyif verici maddeler
Bazı HIV ilaçları, keyif verici maddeler,
sokakta satılan uyuşturucular, metadon
ve tamamlayıcı tedavilerle etkileşime
girebilir.
Bu etkileşimler karmaşık olabilir ve HIV
ilaçlarının ve diğer ilaçların düzeylerini
artırabilir veya azaltabilir.
Bu nedenle, HIV doktorunuzun ve
eczacınızın kullandığınız diğer ilaç veya
desteklerden (bunları nadiren kullansanız
bile) ve kullandığınız maddelerden
haberdar olması önemlidir. Doktorunuz
bu bilgiyi gizli tutacaktır.
Alkol, HIV ilaçlarıyla etkileşime girmez.
Ancak alkol kullanımı, diğer keyif verici
maddeler gibi, tedavinizin düzenini
aksatabilir. Size sağlık hizmeti sunanların
bundan haberi olması faydalı olacaktır.
Araştırmanın, mevcut tedavilere göre
!
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
“Tedavi görmemiş” ne demektir?
İlaçlar tamamen iyileştirir mi?
Hiç HIV ilacı kullanmamış kişilere “tedavi
görmemiş” veya “ilaç almamış” denir.
Mevcut ilaçlar tedavi sağlar, ama iyileştirmez.
HIV’in ilerlemesini durdururlar. Bağışıklık
sisteminizin kendisini onarmaya başlamasını
sağlarlar. Ancak, HIV pozitif olmaya devam
edersiniz.
Daha önce ilaç kullanmış olanlar “tedavi
deneyimine sahip” kişilerdir.
Başka neler bilmeliyim?
Süregiden araştırmalar, HIV’le mücadele
ilaçlarının nasıl kullanılacağına dair fikirlerin
değiştiği anlamına gelir. Doktorunuzun bugün
kullanacağı tedavi, 12 ay öncesinden farklı
olabilir.
Bunun tek nedeni daha yeni ilaçların çıkması
değildir. İlaçların nasıl işe yaradığını, neden
bazen işe yaramamaya başladıklarını daha iyi
anlamamızın ve ilaç direnci konusunda daha
fazla bilgi sahibi olmamızın bunda etkisi vardır.
Anlamadığınız her şeyi sorun. O zaman
verdiğiniz kararların sorumluluğunu
üstlenebilirsiniz.
10
Yıllarca kombinasyon tedavisi gören ve viral
yükü 50 kopya/mL’den az olan kişiler bile
küçük miktarda da olsa HIV taşırlar. Bu virüsler
“dinlenen” veya “uyuyan” hücrelerdedir ve
mevcut ilaçlar bunlara ulaşamaz.
Bu uyuyan hücreler, HIV için bir çare
bulunmasını zorlaştırmaktadırlar. Bu
hücrelerden bazıları 70 yıl uykuda kalabilir.
Uzun süre ilaç tedavisi almanız gerekebilir,
ama yeni ilaçlar daha kolay kullanılabilir ve
daha etkili olacaktır.
Dolayısıyla, HIV yüzünden değil de yaşlanarak
ölmeniz çok mümkündür.
Ayrıca bu, kesin çare bulunduğunda sağ
olabileceğiniz anlamına da gelir ki, bu
kesinlikle iyi bir hedeftir.
"
"
"
###$%&'()(*+,-,.$&/0
“Tedaviye 1996’da, tam zamanında başladım. Bir fark yaratacağına
inanmıyordum. Artık ilaçların nasıl işe yaradığını anladığım için, ben
onlara inansam da inanmasam da etkili olduklarını biliyorum.
Anlamadığınız her şeyi sorun. O zaman verdiğiniz kararların
sorumluluğunu üstlenebilirsiniz.
Tedaviye, önünüzdeki birkaç yıl kendinizi adayacağınız bir şey olarak
bakın. Hayatınızın bu yeni yönünü iyice oturtana dek, her şeyden daha
çok ciddiye alın.”
Simon, Londra
!!
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Yaş, cinsiyet ve hamilelik
Çocuklar HIV tedavisini nasıl kullanır?
Yaş, yetişkinlerde önemli bir faktör müdür?
HIV taşıyıcısı çocukların tedavisi,
yetişkinlerinkine çok benzemektedir. Ancak
bazı önemli farklar da vardır.
Yaşlandıkça tedavi alıyor olmak daha fazla
önem kazanır.
Bebeklerde, emekleme çağındaki çocuklarda,
çocuklarda, ergenlerde ve yetişkinlerde
bağışıklık sistemi ve ilaç emilimi farklı olabilir.
Bu nedenle, her yaştaki çocuklara bu alanda
uzmanlaşmış HIV bakımı verilmesi tavsiye
edilmektedir.
Çocuklarda CD4 sayısı yetişkinlere oranla daha
yüksektir. Örneğin yeni doğmuş bir bebeğin
2000-3000 hücre/mm3’lük bir CD4 sayısı
olabilir. Bu nedenle çocuklarda CD4 yüzdesi
(CD4 %) takip edilir.
Bu, CD4 hücresi olan akyuvarların
(lenfositlerin) yüzdesidir. HIV negatif bir kişinin
CD4 %, %40 civarındadır.
Çocuklar için farklı tedavi kılavuzları vardır.
Ancak bunlar yetişkinler için olanlara oranla
daha seyrek güncellenmektedir. Bu nedenle,
yetişkinlerin tedavisiyle ilgili gelişmelerin,
çocukların tedavisi için de önem taşıyabileceği
dikkate alınmalıdır.
Çocuklar ve HIV ile ilgili daha fazla bilgi almak
için Children with HIV Association (CHIVA, HIV
taşıyıcısı Çocuklar Derneği) ve PENTA web
sitelerini ziyaret edin:
www.chiva.org.uk
www.penta.org
Birleşik Krallık tedavi rehberi (www.bhiva.org)
farklı CD4 ve viral yük düzeylerinde AIDS
hastalıkları riskini gösteren faydalı bir tablo
içermektedir.
En önemlisi de burada 25, 35, 45 ve 55 yaşlar
için farklı tablolar yer almaktadır ve yaşla
birlikte riskler de artmaktadır.
Birçok araştırmacı HIV ve yaşlanma üzerinde
çalışmaktadır; dolayısıyla bu, önümüzdeki
birkaç yıl içinde takip edilecek bir konudur.
20’li veya 30’lu yaşlarınızda tedaviye başlamak
timüs bezinizin (önemli bir lenf bezi) hastalık
bulaşmamış CD4 hücreleri yapmayı
sürdüreceği süreyi uzatabilir.
Erkekler ve kadınlar için aynı tavsiyeler
geçerli midir?
Kadınlar ve erkeklerde HIV durumu farklar
göstermektedir. Bu farklardan biri, aynı CD4
sayısında, kadınlarda, erkeklere oranla viral
yükün biraz daha düşük olmasıdır. Bazı
araştırmalar da kadınların hastalanma riskinin,
aynı CD4 sayısına sahip erkeklere oranla biraz
daha yüksek olduğunu göstermektedir.
Kadınların erkeklere nazaran daha önce
tedaviye başlamasının nedenlerinden biri bu
olabilir. Ancak bunun tedavi kılavuzlarına
alınmasını sağlayacak ölçüde kuvvetli kanıtlar
mevcut değildir.
Amerika’da yapılan bir araştırma, adet
döngüsünün farklı aşamalarında viral yükün
değişiklik gösterdiğini ortaya koymuştur. Bu
testlere girdiğinizde adet döngünüzün hangi
aşamasında olduğunuzu kaydetmek doktorunuz veya sizin için iyi bir fikir olabilir.
12
#
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
Yaş, HIV ilaçları ve kalp hastalıkları
Kalp hastalıkları için risk faktörleri, sigara
içmek, yaş (erkeklerde 45 yaş üstü, kadınlarda
55 yaş üstü), cinsiyet (erkek), egzersiz eksikliği,
ailedeki kalp hastalıkları geçmişi, yüksek
tansiyon ve şekerdir.
Kalp rahatsızlıklarıyla ilişkilendirilen diğer risk
faktörleri arasında yüksek kolesterol ve
trigliserit düzeyi yer alır ki, bunlar HIV
tedavisinin bir yan etkisi olarak ortaya çıkabilir.
HIV’in tedavi edilmemesi de bir risk faktörüdür.
Genel olarak, HIV tedavisinin faydaları, kalp
hastalığı riskini artırması ile kıyaslandığında
çok daha üstün gelmektedir.
Kalp hastalıkları ve HIV tedavisini inceleyen en
büyük araştırma, NNRTI temelli
kombinasyonlardan ziyade bazı proteaz
inhibitörü temelli rejimlerin kullanılmasına
bağlı olarak kalp hastalıkları riskinin
yükseldiğini bildirmektedir. En yeni inceleme
ise Kaletra ve ayrıca NRTI sınıfından abacavir
ile bir ilişkiye işaret etmektedir.
Bu ilaçlardan birini kullanıyorsanız karşı karşıya
olduğunuz kalp rahatsızlığı riskini bilmeniz
önemlidir.
HIV pozitif iseniz, herkes gibi sizin de kalp
rahatsızlığı risklerini azaltacak yaşam tarzı
değişiklikleri yapmanız yerinde olur. Başka risk
faktörleri de taşımanız haline bu daha da önem
kazanmaktadır.
Hamilelikte tedavi
HIV, hamilelik sırasında güvenle ve etkili
biçimde tedavi edilebilir.
Buna ek olarak, viral yükü saptanabilir
seviyelerin altına indiren bir kombinasyon
tedavisi, HIV’i# bebeğinize geçirme riskinizi
neredeyse sıfıra indirmektedir.
Dolayısıyla, HIV tedavisine başlamadan önce
herkesin kardiyovasküler ve HIV risk faktörleri
açısından değerlendirilmesi tavsiye edilir.
CD4 sayısı 250 hücre/mm3’ün üzerinde iken
tedaviye başlayan kadınlarda, karaciğer
zehirlenmesi riski daha yüksek olduğundan, bu
kişilerde nevirapine kullanılmamalıdır. Aynı
uyarı hamile kadınlar için de geçerlidir.
İnternet üzerinden ücretsiz risk değerlendirme
programlarına ulaşmak mümkündür. Bakınız:
Hamilelik sırasında uygulanacak tedavi
uzmanlık isteyen bir alandır.
www.riskscore.org.uk
Daha fazla bilgi için “HIV, Hamilelik ve Kadın
Sağlığı” adlı i-Base rehberine başvurabilirsiniz.
(mmol/L ölçeğini kullanan Birleşik Krallık sitesi)
hp2010.nhlbihin.net/atpiii/calculator.asp
(mg/dL ölçeğini kullanan ABD sitesi)
!"
!"#$%&'()"&*+,-'.%(%&,*giriş
1112%34'(,2%&5"
Tedaviye ne zaman başlanacağına karar vermek
Tedaviye ne zaman başlamalıyım?
CD4 sayısı ve kılavuzlar
Evet, bu herkesin merak ettiği önemli bir
sorudur.
Bütün kılavuzlar, CD4 sayınıza bağlı olarak
tedaviye başlanmasını salık vermektedir.
Cevabı aşağıda sıralananlar dahil olmak üzere
birçok şeye bağlıdır:
Bu oran ne kadar düşerse, tedaviye
başlamanız o kadar aciliyet kazanır. Artık
çoğu kılavuz CD4 sayısı 350’nin altına düşen
herkesin tedaviye başlamasını önermektedir
ve CD4 sayısı 200’ün altına düşmeden önce
mutlaka harekete geçilmelidir.
t Halihazırdaki sağlık durumunuz,
tüberküloz (TB) veya hepatit enfeksiyonları
dahil başka komplikasyonlarla karşı karşıya
olup olmadığınız,
t CD4 sayınız ve bunun hangi hızda
değiştiği, hatta belki CD4 yüzdeniz,
t Viral yükünüz ve yaşınız vs,
t Mevcut kılavuzlar ve ilaçlar.
Bu karar ayrıca tedaviye başlamaya hazır olup
olmadığınızla da yakından ilgilidir.
İlaçları içmesi gereken kişi sizsiniz. Dolayısıyla,
ne zaman başlayacağınız ve hangi ilaçları
kullanacağınız konusunda seçim sizindir.
Tedaviye ne zaman başlayacağınız, tedaviye
ihtiyaç duymadan çok önce doktorunuzla
konuşmanız gereken bir konudur. Hatta bunu
ilk tanı aldığınız zaman yapmalısınız.
t Kullanabileceğiniz farklı ilaçlar hakkında
bilgi edinin. Her birinin iyi ve kötü yanlarını
bilmeniz gerekir.
Bunun nedeni:
t CD4 sayısı 350’nin altıa düştüğünde ciddi
hastalık riski artmaktadır
t Tedavi, bağışıklık sisteminizi koruyacak ve
“normal” bir CD4 düzeyine ulaşma
şansınızı artıracaktır.
CD4 350’nin hemen altındayken,
seçeneklerinizi anlamak için zamanınız vardır.
Bu durum, CD4’ün 200’ün hemen altında
olduğu, birkaç haftanın fazla bir şey
değiştirmeyeceği durumda da geçerlidir.
Aralık 2009 tarihli ABD kılavuzları CD4’ü
500’ün altında olan herkesin tedavi almasını
ve 500’ün üstündeyken de başlama seçeneğini
öneriyordu. 2010 Birleşik Kırallık kılavuzları ise
güncel olarak kabul edilen 350 eşiğini
değiştirmemiştir.
t Ne yapmak istediğinizi düşünmek için
kendinize vakit tanıyın. Anlamadığınız bir
şeyi yapmak konusunda kendinizi aceleye
getirilmiş ve baskı altında hissetmeyin.
Kılavuzlar ayrıca aşağıda belirtilen
durumlarda, CD4 sayınız ne olursa olsun
tedaviye başlama seçeneğinin dikkate
alınmasını tavsiye etmektedir:
t Yakın zamanda tanı aldıysanız, tedaviye
hazırlanmadan önce bu durumu
sindirmeniz gerekecektir.
t HIV’le bağlantılı bir hastalık
t Hepatit B veya C
t TB enfeksiyonu
t Yüksek kalp hastalığı riski.
/0
#
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
Erken teşhis ve primer enfeksiyon
Eğer son altı ay içerisinde enfekte olduğunuzu (primer enfeksiyon) düşünüyorsanız, START ya da
RITA olarak adlandırılan özel bir HIV testi yaptırmayı talep edebilirsiniz. Ne zaman enfekte
olduğunuzu bilmeniz HIV’in ne hızda ilerlediğini takip edebilmenize yardımcı olacaktır.
Doktorunuz bu testi ücretsiz olarak Colindale’deki Sağlık Koruma Kurumu’ndan
(Health Protection Agency – HPA) edinebilir (tel: 020 8200 4400). Genellikle, eğer semptomlarınız
yoksa, primer enfeksiyon durumunda tedavi yalnızca klinik deneylerde temin edilmektedir. Eğer
bir araştırmaya katılmakla ilgilenirseniz, doktorunuzla konuşabilir ya da Londra’daki St Mary
Hastanesi (020 7886 6047) ya da Royal Free Hastanesi’ndeki (020 7472 6232) araştırma birimleri
ile irtibata geçebilirsiniz.
* RITA testi Türkiye’de yapılmamaktadır.
Daha yüksek CD4 sayılarında
tedaviye başlamak: START deneyi
START adında büyük bir uluslararası araştırma,
tedaviye daha önceden, yani CD4 sayınız 500
hücre/mm3’ten yukarıdayken, başlamanın
yararlı olup olmadığını incelemektedir.
Bu, önümüzdeki beş yıl içinde en önemli
araştırma olacaktır, çünkü diğer rastlantısal
deneyler bu soruya yanıt vermemiştir.
CD4 sayınız hala 500’ün üstündeyse ve
tedaviye erken başlamakla ilgileniyorsanız,
doktorunuzla bu araştırma hakkında konuşun.
Tedaviye daha erken başlamanın arkasında üç
ana etmen yatmaktadır:
t Tedavi, görece yüksek CD4 sayılarında
bile, daha nadir ama ciddi hastalıklara
yakalanma riskini azaltmaktadır.
#
t Batılı ülkelerin çoğunda artık daha kolay
tolere edilebilen ilaçlar kullanılmaktadır.
Bu ilaçların yan etkileri daha azdır ve gün
içinde daha az sayıda ve dozda hap
içilmesini gerektirmektedirler.
t CD4 sayınızın tedaviye vereceği yanıt,
tedaviye başlamanızdan önceki en düşük
CD4 düzeyiyle ilişkilidir. Daha yüksek CD4
sayılarında tedaviye başlayarak bağışıklık
sisteminizi koruyabilirsiniz. Bu da CD4
sayınızı “normal seviyelere” (500
hücre/mm3 ve üzeri) çıkarma
şansınızı artırır. (Bakınız şekil 2)
Bununla birlikte, hem erken tedavinin hem de tedaviyi ertelemenın faydaları ve riskleri vardır.
Bu yüzden bu çalışmadan elde edilecek bilgilere ihtiyaç duyuyoruz.
!"
!"#$%&'()"&*+,-'.%(%&,*giriş
1112%34'(,2%&5"
Geç teşhis ve düşük CD4 oranı
Şekil 2: Başlangıç CD4 sayısına
göre ortalama CD4 artışı
Örneğin İngiltere’de bile, tanıların üçte biri,
CD4 sayıları 200 hücre/mm3’ün altına
düştükten sonra gerçekleşmektedir.
Buna neden olan birçok faktör arasında:
t
Test yaptırma korkusu
t
Önyargılar
t
Genel inkâr: “Benim başıma gelmez”
t
Damgalanma korkusu
t
HIV hakkında güncel bilgi eksikliği,
bulunmaktadır.
Her yaş grubundan birçok kişi ancak
hastalanıp hastaneye kaldırıldıktan sonra HIV
pozitif olduğunu öğrenmektedir.
Bu da çoğu zaman tedaviye hemen, özellikle
de CD4 sayımı 100 hücre/mm3’ün altındaysa
başlanması anlamına gelmektedir.
Düşük bir CD4 sayısıyla bile, tedavinizi
dikkatle takip ederseniz, tedavinin işe yarama
ihtimali çok yüksektir. Viral yükünüz düşecek
ve CD4 sayınız daha güvenli düzeylere
çıkacaktır.
Ancak bu, tedaviyi geciktirme sebebi olarak
görülmemelidir. Çok düşük CD4 sayılarıyla
tedaviye başlamak, sık sık TB veya CMV gibi
uykudaki enfeksiyonların faal hale gelmesine
sebep olabilir. Buna, Bağışıklığın Yeniden
Yapılanması Sendromu denir.
/0
600
CD4 sayısı (hücre/mm 3)
Pratikte, çoğu kişi CD4 sayısı 350’nin altına
düştükten sonra tanı alır.
a “normal” CD4 is 500
500
400
300
200
100
0
1
2
3
4
Tedavideki süre (yıl)
678*(')ı&ı9*-':'*);<(,<<,&
+,-'.%),*başlarsanı9=*(')ı&ı9ı&
normal*seviyelere*yükselmes%
olasılığı '>+'>2*?,-'.%&%&*@A=*BA
.,)'*8A*)ıl*kullanılması (C9
<"&D(D)<,&=*$D*önemli*olabilir2*
5
#
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
“Ocak 2002’de tanı aldığımda çok sarsıldım ve öleceğimi düşünmeye
başladım. Kendimi AIDS’li Afrikalıları gösteren ilanlardaki bir deri bir
kemik kalmış kişilerden biri gibi hissetmeye başladım.
Viral yüküm 650.000’di, CD4 sayımsa 10’un altına düşmüştü. Dolayısıyla
derhal tedaviye başlamak zorundaydım.
Broşürleri okudum ve HIV tedavisine başladığıma inanamadım! Geceleri
sadece 2 saat uyuyabiliyordum ve çok canlı rüyalar görüyordum,
bunların çoğu da ARV efavirenzle ilgili kâbuslardı.
Tedaviye başladığımda CD4 sayım bu kadar düşük olduğu için, CD4
hücrelerindeki artış TB’nin faaliyete geçmesine sebep oldu. Bunun
üzerine TB tedavisine başladım, günde 18 hap içiyordum, ama büyük,
gri tabletleri yutamadığım için eczacımdan TB ilaçlarından birinin şurup
halinde olanını vermesini istedim.
Yedi yıl sonra bugün, HIV ilaçlarımı her gün doğru zamanda
kullanıyorum. Eve dönmek isterdim, ama ülkemde birçok kişi tedaviye
erişemiyor.”
Memory, Londra
!"
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Yan etkiler
Herkes yan etkiler konusunda endişelidir.
En yaygın yan etkiler
Bütün ilaçların yan etkileri olabilir ve her şeyin
kolay ve halledilmiş olduğunu iddia etmek
yanlış olur.
&OZBZH‘OZBOFULJMFSBSBT‘OEBNJEFCVMBOU‘T‘
JTIBMWFZPSHVOMVLHFMNFLUFEJS
Ne var ki,
t #JSÎPLZBOFULJHFOFMMJLMFIBöGUJS
t #VOMBSHFOFMMJLMFLVMMBO‘N‘LPMBZEJǘFS
ilaçlar sayesinde veya başka ilaçlara
HFÎNFLMFB[BMU‘MBCJMJS
t $JEEJZBOFULJHÚSàMNFTJUFIMJLFTJVGBLCJS
olasılıktır ve bunların dikkatli rutin
HÚ[MFNMFSMFZBLBMBONBT‘NàNLàOEàS
t #JSLBÎIBGUBJÎJOEFÎPǘVLJǵJ)*7
tedavisinin düşündüklerinden daha kolay
PMEVǘVOVHÚSNFLUFEJS5FEBWJHFOFMMJLMF
HàOMàLIBZBU‘OT‘SBEBOWFJEBSFFEJMFCJMJS
QBSÎBMBS‘OEBOCJSJIBMJOFHFMJS
t ƵBOTT‘[TBO‘[WFLPNCJOBTZPOVOV[V
EFǘJǵUJSNFL[PSVOEBLBM‘STBO‘[TJ[JOJÎJO
daha çok işe yarayabilecek birçok ilaç
BSBT‘OEBOTFÎJNZBQBCJMJSTJOJ[
,VMMBONBLJTUFEJǘJOJ[JMBÎMBS‘OFOZBZH‘OZBO
FULJMFSJOJEPLUPSVOV[BIFNǵJSFOJ[FWFZB
FD[BD‘O‘[BEBO‘ǵ‘O
#VOMBS‘OOFT‘LM‘LMBNFZEBOBHFMEJǘJOJTPSVO
#VZBOFULJMFSZà[àOEFOLBÎLJǵJOJOUFEBWJZJ
C‘SBLU‘ǘ‘O‘ÚǘSFOJOHFOFMMJLMFQFLB[E‘S
:BLMBǵ‘LSBLBNMBSCJMFTJ[FCJSöLJSWFSFDFLUJS
18
#VOMBSHFOFMMJLMFCJSLBÎIBGUBTPOSBIBöøFS
/BEJSFONJEFCVMBOU‘T‘WFZPSHVOMVLDJEEJ
Eà[FZEFPMBCJMJS#VZà[EFOIFSTPSVOVOV[V
EPLUPSVOV[MBQBZMBǵNBO‘[HFSFLJS
#VMBOU‘WFJTIBMLFTJDJJMBÎMBSJǵFZBSBNB[TB
daha etkili ilaçlar isteyin.
&OT‘LLVMMBO‘MBOJMBÎMBSEBOCJSJFGBWJSFO[
VZLVEà[FOJOJFULJMFZFCJMJSWFSVIIBMJOJ[J
EFǘJǵUJSFCJMJS5FEBWJZFCBǵMBNBEBOÚODFCV
LPOVEBCJMHJMFONFMJTJOJ[#VZBOFULJMFS
HFOFMMJLMFUFEBWJZFJMLCBǵMBE‘ǘ‘O‘[EBEBIB
HàÎMàCJSǵFLJMEFIJTTFEJMJS
#JSÎPLLJǵJEFZBOFULJMFSJMLCJSLBÎIBGUBEBO
TPOSBB[BMBDBLU‘S:BOFULJMFSEFWBNFEFSTF
CBǵLBCJSJMBÎLVMMBOBCJMJSTJOJ[
#
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
“Tedavinizin seçiminde siz de rol alın. Tedaviyi hayatınıza ve
programınıza elinizden geldiğince uydurun.
Akrabalarımla ve yakın arkadaşlarımlapaylaşabilmek bana çok yardımcı
oldu. Erkek arkadaşım bana sürekli ilacımı zamanında alıp almadığımı
soruyor.
Yirmi yıldır HIV tedavisi görüyorum. Başladığım dönemde kimse şimdi
sahip olduğumuz seçenekleri hayal bile edemezdi. Artık gelecekle ilgili
olarak gerçekten iyimserim.
Yeni ilaçlar çıktıkça seçimler giderek daha da bireyselleşiyor.
Doktorlarımız ve hemşirelerimizle iyi ilişki kurmak önemli: Muhtemelen
daha yıllarca onları görmemiz gerekecek!”
Xavi, Barcelona
!"
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Lipodistrofi ve metabolik değişiklikler
Diğer yan etkiler
Lipodistrofi, yağ hücrelerinde ve vücut
yağlarının dağılımında görülen değişiklikleri
tanımlamaktadır. Aynı zamanda kan yağları ve
kan şekeri düzeylerindeki değişiklikleri de
(metabolik değişiklikler) kapsamaktadır.
Birçok kombinasyon, daha nadir de olsa, daha
ciddi yan etkilere yol açabilir. Bunlar da belirli
ilaçlarla bağlantılıdır.
Her zaman değil ama çoğunlukla aylar içinde
yavaş gelişen bu değişikliklerin sebebini
bilmiyoruz.
Yine de bu, tedaviye başlama konusundaki en
büyük endişelerden birini oluşturmaktadır.
Lipodistrofi konusunda farkındalık arttıkça,
bununla ilgili olarak daha dikkatli izlenmeniz
mümkündür.
Bununla ilgili endişeleriniz varsa,
doktorunuzun bunu ciddiye alıp bu
konuda bir şeyler yapmasını sağlayın.
Yağ kaybı (kollardan, bacaklardan, yüzden
ve kalçadan) iki ilaçla ilişkilidir: d4T ve AZT.
Bu ilaçlar artık birinci seçenek tedavisi için
tavsiye edilmemektedir.
Karın veya göğüslerde ve/veya omuz ve
boyunda yağ birikmesi proteaz inhibitörleri
ve NNRTI’ler içeren kombinasyonlara
bağlanmaktadır.
Bu belirtiler erkenden görülmeye başlarsa
tedavinizi değiştirebilirsiniz. Hafif belirtiler
farklı HIV ilaçlarına geçmenizle düzelebilir.
Egzersiz ve diyet değişiklikleri de yardımcı
olabilir.
Yağ (kolesterol ve trigliserit) ve şeker (glikoz)
düzeylerindeki değişiklikler birçok ilaca
bağlıdır ve düzenli kan ve/veya idrar testleriyle
izlenecektir.
Diyet, egzersiz, tedaviyi değiştirmek veya lipit
düşüren ilaçlar kullanmak, bu konuda dikkate
alınabilecek seçenekler arasındadır.
20
Tedaviye başlamadan önce, kombinasyonunuzdaki tüm ilaçların yan etkilerinin
bilincinde olmak önemlidir.
i-Base’in “Yan Etkilerden Kurtulmak” adlı
rehberi, ilaçlar ve yan etkileri hakkında daha
ayrıntılı bilgi vermektedir:
www.i-base.info/guides
Burada ayrıca, HIV ilaçlarıyla ve tedavide
kullanılan bazı ilaçlarla bağlantılı olan uzun
vadeli sağlık sorunları hakkında faydalı bilgiler
yer almaktadır.
Düzenli kontrolleriniz, kalp ve kemik sağlığı
dahil, bu konuları da kapsamalıdır.
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
Siz ve doktorunuz
Doktorunuzla ve diğer sağlık çalışanlarıyla
sıkı bir işbirliği içinde olmak uzun vadede
sağlığınız açısından faydalı olabilir.
Hemşireler ve eczacılar, düzenli kullanım ve
yan etkiler dahil olmak üzere, tedavinizin
tüm yönleriyle ilgili sizi destekleyebilir ve
tavsiyelerde bulunabilirler.
Sizi diyetisyenler, psikologlar veya sosyal
hizmet uzmanları gibi başka uzmanlara
yönlendirirler.
Tedavinizle ilgilenenlerin ve sizin belirli hak
ve sorumluluklarınız vardır. Aşağıdaki liste,
bir hasta olarak sahip olduğunuz hak ve
sorumluluklardan bazılarını içermektedir.
Bir hasta olarak haklarınız
t Tedaviniz ve bakımınızla ilgili tüm
kararlara tam anlamıyla katılmak.
t Randevu saatinizde (en geç yarım saat
içinde) görüşmeye alınmak. Gecikme
durumunda bir açıklama yapılması
gerekir.
t Saygı görmek ve gizliliğin korunması.
t Tedavinizle ilgili farklı seçeneklerin
açıklanması. Her seçeneğin tehlikeleri
ve faydaları iyice anlatılmalı.
t Kayıtlarınız güvenli bir şekilde tutulmalı.
İstediğinizde inceleyebilir ve
dosyanızdaki evrakların birer kopyasını
alabilirsiniz.
t Araştırma deneylerine katılıp
katılmayacağınızı seçebilmelisiniz. Bu
sizin o andaki ve gelecekteki bakımınızı
etkilememeli.
t Tedaviniz hakkında şikâyette bulunma
hakkına sahipsiniz. Her şikâyet sonuna
kadar incelenmeli. Bu da gelecekte
alacağınız bakımı etkilememeli.
t Uygun niteliğe haiz bir doktordan ikinci
bir görüş alabilmek.
t Gelecekteki bakımınızı etkilemeksizin
doktorunuzu veya bakım merkezinizi
değiştirebilmek. Doktor ve klinik
değiştirme nedeninizi açıklamak
zorunda değilsiniz. Ancak bir yanlış
anlama varsa, bazen sebep göstermek
sorunun çözülmesine yardımcı olabilir.
t Test sonuçlarının ve tedavi geçmişinizin
yeni doktorunuza veya kliniğinize
iletilmesini talep etmek.
!"
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Yardımcı olmak için yapabileceğiniz şeyler
t 4J[FVZHVOHFMFOLFOEJOJ[JSBIBU
IJTTFEFDFǘJOJ[CJSLMJOJLCVMVO
t #BL‘N‘O‘[MBJMHJMJIFSLFTFPOMBSEBO
CFLMFEJǘJOJ[TBZH‘Z‘HÚTUFSJO
t 4FWEJǘJOJ[CJSEPLUPSCVMVO,BE‘OTBO‘[
WFCJSLBE‘OEPLUPSMBHÚSàǵNFL
JTUJZPSTBO‘[CVOVUBMFQFEJO
t 4J[FTBǘM‘ǘ‘O‘[MBJMHJMJWFSJMFOUBWTJZFMFSJ
EJLLBUMFEJOMFZJOWFCVOMBSBVZVO
t &ǵDJOTFMCJSFSLFLTFOJ[WFFǵDJOTFMCJS
EPLUPSJTUJZPSTBO‘[CVIBTUBOF
TFÎJNJOJ[JFULJMFZFCJMJS
t "OMBNBE‘ǘ‘O‘[CJSǵFZPMVSTB
EPLUPSVOV[EBOUFLSBSBΑLMBNBT‘O‘
WFZBGBSLM‘CJSǵFLJMEFBOMBUNBT‘O‘
JTUFZJO
t %PLUPSVOV[MBUBSU‘ǵNBLJTUFEJǘJOJ[
ǵFZMFSJOMJTUFTJOJZBQ‘O-JTUFZJ
SBOEFWVOV[BHÚUàSNFZJ
VOVUNBZ‘O
t 4J[JOMFJMHJMFOFOMFSFLBSǵ‘EàSàTUPMVO
#BǵLBCJSJMBÎLVMMBO‘ZPSTBO‘[IBCFS
WFSJO#VOMBSZBTBMWFZBZBTBE‘ǵ‘JMBÎMBS
WFZBUBNBNMBZ‘D‘UFEBWJMFSPMBCJMJS
t )FSWJ[JUFEFBZO‘EPLUPSMBHÚSàǵNFZJ
UBMFQFEJO#VÚOFNMJEJS)FSTFGFSJOEF
GBSLM‘CJSEPLUPSMBHÚSàǵàSTFOJ[JZJCJS
JMJǵLJLVSNBLHàÎPMVS
t ƞMBÎMBS‘O‘[‘OFÚMÎàEFEà[FOMJ
LVMMBOE‘ǘ‘O‘[LPOVTVOEBEàSàTUPMVO
5FEBWJOJ[MFJMHJMFOFOMFSTPSVO
ZBǵBE‘ǘ‘O‘[‘CJMNF[MFSTFZBSE‘ND‘
PMBNB[MBS
t 3BOEFWVMBS‘O‘[B[BNBO‘OEBHJEJO
(JEFNFZFDFLTFOJ[LMJOJǘJOJ[FIBCFS
WFSJO0[BNBOTJ[FBZS‘MBO[BNBO‘
CBǵLBCJSIBTUBZBWFSFCJMJSMFS
22
#
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
Tedaviye bağlılık ve bunun önemi
Tedaviye bağlılık nedir?
!
Tedaviye bağlılık, ilaçları aynen reçetede
yazdığı gibi kullanmak demektir. İlaçları doğru
zamanda içmek ve özel diyet kısıtlamalarına
uymak da buna dahildir.
Bu sayede kombinasyonunuzdaki tüm ilaçlar
HIV’i sürekli olarak kontrol altında tutmaya
yetecek düzeyde kalır.
Bir rutin veya günlük program geliştirmeniz
önemlidir. Tedavinin hayatınızda meydana
getirdiği değişikliklere alışmak için desteğe
ihtiyaç duyabilirsiniz. Tedaviye bağlılık çok zor
olabilir.
Diyet kısıtlamaları çok önemlidir. Bunlara
uymamak sadece yarım doz almakla aynı
etkiyi yapabilir, ilacın işe yaraması için gereken
miktarda emilmemesine yol açabilir. O zaman
direnç geliştirme riski artar.
Bir sonraki soru şudur: “Kusursuz bir düzene
ne ölçüde yaklaşmanız gerekir?”
t Düzenli kullanımı ne kadar başardığınızı
değerlendirme konusunda kendinize karşı
katı olun.
t Yeterince iyi değilse, daha fazla desteğe
ihtiyacınız var demektir. Desteğe
sahipsiniz, ama bunu talep etmeniz gerekir.
Yeni bir kombinasyona geçtiğinizde
düşünmeniz gereken en önemli şey budur.
t Doktorunuzla, hemşirenizle veya
eczacınızla konuşun!
Tedaviye, alışmak için kendinize yeterince
zaman ve imkân tanıyabileceğiniz zaman
başlayın.
Yardımcı olacak tavsiyeler
İlk birkaç haftada en büyük önceliği tedavinizi
rayına oturtmaya vermelisiniz.
Birçok tedavi merkezinde planlamanıza
yardımcı olacak bir hemşire vardır.
Ne kadarı yeterli?
Maalesef yanıt “neredeyse %100”dür. Haftada
bir veya iki doz kaçırmak bile, özellikle de
tedaviye ilk kez başlıyorsanız, başarı şansını
azaltabilir.
İlaçları tam zamanında almak çok önemlidir.
Ancak genellikle, ilacı geciktirebileceğiniz bir
saatlik bir pencere dönemi söz konusudur.
Bazı ilaçlar ve bazı kişiler, diğerlerinden biraz
daha geniş bir pencere dönemine sahiptir. Bu
farklılıklardan dolayı, her gün aynı saati
t İdare edebileceğinize inandığınız bir tedavi
seçin. Tedaviye başlamadan önce neler
gerekeceğine dair her konuda bilgilenin:
Kaç tablet? Büyüklükleri nedir? Ne sıklıkla
içmeniz gerekiyor? Zamanlamaya hangi
hassasiyetle uymanız gerekiyor? Gıdalarla
veya saklama koşullarıyla ilgili kısıtlamalar
t Zaman çizelgenizi (bakınız sayfa 24)
planlayın. İlk birkaç hafta, her dozu ve ilacı
içtiğiniz zamanı işaretleyin.
t Yan etkilerle ilgili zorluk yaşıyorsanız
doktorunuzla temas kurun. Size yardımcı
olacak ek ilaçlar yazabilirler veya gerekirse
tedaviyi değiştirebilirler.
t Günlük veya haftalık bir ilaç kutusu
kullanın. Böylelikle doz kaçırıp
kaçırmadığınızı kontrol edebilirsiniz.
!"
!"#$%&'()"&*+,-'.%(%&,*giriş
1112%34'(,2%&5"
t Sabah ve akşam dozları için çalar saat veya
alarm kullanın.
İlacımı içmeyi unutursam ne olacak?
t Birkaç günlüğüne seyahate çıkacaksanız
yanınıza fazladan ilaç alın. Uçakla seyahat
ya da başka seyahatlerde hazırlıklı
olmalısınız.
t Acil bir durumda ihtiyaç duyabileceğiniz
yerlerde yedek ilaç bulundurun; örneğin
arabanızda, işte veya bir arkadaşınızın
evinde.
t Arkadaşlarınızdan, doz zamanlarını
hatırlamanıza yardımcı olmalarını isteyin.
Gece dışarı çıktığınızda, ilaç zamanınızı size
hatırlatmalarını isteyin.
t Arkadaşlarınıza ne yaptıklarını, ne ölçüde
başarılı olduklarını sorun. Çoğu klinik,
sizinle aynı tedaviyi gören kişilerle
görüşmenizi sağlayabilir.
t Doktorunuzdan mide bulantısı ve ishali
kontrol altına alacak ilaçlar isteyin. Bunlar,
tedavinin başında en sık görülen yan
etkilerdir.
Hemen hemen herkesin ilacını unuttuğu
veya geciktirdiği bir gün olacaktır.
Ancak, ara sıra bir doz kaçırmakla, günlük
veya haftalık temelde düzenli olarak
unutmak arasında fark vardır.
İlacınızı sık sık geç içiyorsanız veya doz
atlıyorsanız diğer seçenekler konusunda
doktorunuzla konuşmanız önemlidir.
Belki de daha kolay kullanabileceğiniz bir
kombinasyon vardır.
Her gün uyabileceğiniz bir programa
ihtiyacınız vardır. Bu hem hafta sonlarını
hem de hayatın getirdiği çeşitli durumları
kapsar.
Tedaviye birkaç günlük aralar vermek
HIV ilaçlarının kullanımı açısından çok
tehlikelidir.
Yaşam tarzınız ne olursa olsun, doz
kaçırmanızı önlemenin bir çaresi
bulunabilir.
t Birçok kombinasyon günde bir kez alınır.
Bu genellikle onları 24 saatte bir içeceğiniz
anlamına gelir. Günde iki kez alınan ilaçlar
12 saat arayla içilmelidir.
*
Bir dozu kaçırdığınızı
fark
*ederseniz, hatırlar hatırlamaz
ilacınızı için.
t Günde bir kerelik bir dozu tamamen
unutmak, günde iki kere içilen bir ilacı bir
kez unutmaktan daha ciddi sonuçlar
doğurabilir. Düzenli kullanma günde bir
kerelik kullanımlarda özellikle önemlidir.
ANCAK, ilaç içmeyi unuttuğunuzu,
bir sonraki dozu almaya yakın
bir zamanda fark ettiyseniz,
çift doz ilaç içmeyin.
/0
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
Düzenli kullanma günlüğü
Kombinasyonunuzun ilk birkaç haftasında, her ilaç içişinizde aşağıdaki tabloyu işaretleyin. Bu size
doz kaçırıp kaçırmadığınızı veya gecikip gecikmediğinizi gösterecektir. Başından itibaren her şeyi
doğru düzene oturtmak önemlidir.
Başlangıç tarihi : ____________________________
İlaçlar ve zamanlar (sabah)
İlaçlar ve zamanlar (akşam)
Pazartesi
Salı
Çarşamba
Perşembe
Cuma
Cumartesi
Pazar
Başlangıç tarihi : ____________________________
İlaçlar ve zamanlar (sabah)
İlaçlar ve zamanlar (akşam)
Pazartesi
Salı
Çarşamba
Perşembe
Cuma
Cumartesi
Pazar
!"
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Direnç
Direnç nedir?
Bir ilaca karşı direnç, bir virüsün yapısında,
tedaviyi işe yaramaz hale getirecek şekilde
ufak değişiklikler meydana gelmesidir. Bu
değişikliklere mutasyon denir.
t 5FEBWJBMN‘ZPSTBO‘[EJSFOÎ
geliştiremezsiniz.
t )ÉMJIB[‘SEBCB[‘WFZBUàN)*7JMBÎMBS‘OB
LBSǵ‘EJSFOÎHFMJǵUJSNJǵCJS)*7UàSàZMF
enfekte olabilirsiniz.
Bu nedenle tedaviye başlamadan önce
direnç testi uygulanmalıdır.
5FEBWJZFCBǵMBOTBEBCBǵMBONBTBEBZFOJ
tanı almış birine direnç testi uygulanmalıdır.
Direnç nasıl gelişir?
İlaç direncine yol açan mutasyonlar genellikle
saptanabilir düzeyde viral yüke sahipken
belirli bir tedaviye devam edilmesi halinde
gelişir.
7JSBMZàLàOà[UFEBWJZFCBǵMBE‘LUBOBZ
sonra hala 500 kopya/mL’den yüksekse
veya 6 ay sonra 50’nin üzerindeyse,
direnç geliştirmiş olabilirsiniz ve ilaçlarınızı
değiştirmeniz gerekebilir.
Doktorunuz sonuçların neden mümkün
olduğu kadar iyi çıkmadığını yakından
incelemelidir. Düzenli kullanma ve yan
etkilerle nasıl baş ettiğiniz konusunda
sizinle konuşmak isteyebilir. Ayrıca, direnç
ve mümkünse ilaç düzeyleri hakkında da
test yapılmalıdır.
26
Direnç, 50 ile 500 kopya/mL arasındaki düşük
viral yük düzeylerinde de gelişebilir.
Bir tedavi başladıktan veya değiştirildikten
dört hafta sonra bir viral yük testi
ZBQU‘SNBM‘T‘O‘[7JSBMZàLUFEBWJT‘SBT‘OEBEB
IFSBZEBCJSLPOUSPMFEJMNFMJEJS
Sonuçlar hazır olur olmaz alın, bu genellikle
iki hafta sürer. Bir dahaki rutin ziyaretinizi
beklemeyin.
7JSBMZàLàOà[BSUN‘ǵTBTPOVÎMBS‘EPǘSVMBUNBL
için aynı gün ikinci bir test yaptırmalısınız.
Ufak artışlar birçok kez testlerdeki hatalardan
kaynaklanmaktadır. Bazen de tekrar düşen
ufak çıkışlar yaşanır, bunlara “sıçrama” denir.
İkinci test neler olduğunu kontrol edecektir.
Kombinasyon başarısız oluyorsa, bunu derhal
kontrol ettirerek virüsün daha fazla direnç
kazanması riskini azaltmış olursunuz.
7JSBMZàLEà[FZJIBMBEàǵàLLFOUFEBWJ
değişikliği yaparsanız ikinci bir tedaviden
daha iyi yanıt alırsınız.
#
www.pozitifyasam.org
#
Direnci nasıl önlerim?
Çapraz-direnç nedir?
Direnci önlemenin en iyi yolu tüm ilaçlarınızı
her gün zamanında almaktır. Ancak aynı
zamanda virüsü kontrol altına alacak kadar
güçlü bir kombinasyon kullanmanız
gerekmektedir.
Çapraz direnç, bir ilaca karşı gelişen direncin,
benzer diğer ilaçlara karşı, onları hiç
kullanmamış olsanız dahi, direnç
gelişmesine neden olmasıdır. Bu özellikle
aynı sınıftan ilaçlar için geçerlidir.
Direnç gelişmesini önlemek, CD4 sayınızda
herhangi bir artış kaydetmekten daha
önemlidir. Direnci önlemek tedavinizin uzun
vadede işe yaramasını sağlayacaktır.
Viral yükünüzü 50 kopya/mL’nin altına
indirirseniz, direnç gelişmesi riskini büyük
ölçüde azaltmış olursunuz. Tedaviye
başlıyorsanız, bu gerçekçi bir hedeftir.
Şekil 3: Düzenli kullanmada
ilaç seviyeleri
Şekil 4: Atlanmış veya geç alınmış bir
doz direnç riskini artırır
$%&'(#)'(#*&+,#%,-+,
İlaç düzeyi
İlaç düzeyi
$%&'(#)'(#*&+,#%,-+,
$-0'%,#
düzey
Doz
$-0'%,#
düzey
$%&'(#.,%*(/#%,-+,
Doz
Doz
Doz
İlaç dozları, ortalama ilaç düzeylerinin
(günde 24 saat) direnç riski oluşturmadan
HIV’e karşı etkili olmaya yetecek kadar
yüksek ve yan etki risklerinin en az
seviyede tutulmasına yetecek kadar
düşük olması gözetilerek
hesaplanmaktadır.
Doz
1,%*(/#%,-+,
Unutulan
Doz
Bir ilacı unutmak veya geciktirmek, ilaç
düzeylerinin direnç geliştirebilecek
seviyeye düşmesine sebep olur. Ne kadar
çok doz kaçırır veya geciktirirseniz, direnç
geliştirme olasılığı o ölçüde artar.
!"
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
© Beth Higgins
Hangi ilaçlar, hangi kombinasyon?
En iyi kombinasyon hangisidir?
Başlıca HIV ilaçları
Bu sorunun tek bir cevabı yoktur. Zira bir kişi
için uygun olan ilaçları, bir başkası o kadar
kolay kaldıramayabilir.
)*7ZBǵBNEÚOHàTàOàOGBSLM‘L‘T‘NMBS‘OEB
etkili olan beş ana tip ilaç bulunmaktadır.
(Bakınız Şekil 5).
Her kombinasyonun şu özelliklere sahip
olması gerekir:
RTI’ler
Ters transkriptaz
inhibitörleri – nukleozit
veya nukleotit analogları da
denir.
NNRTI’ler
Nukleozit olmayan ters
transkriptaz inhibitörleri
PI’ler
Proteaz inhibitörleri
EI’ler
Giriş inhibitörleri – CCR5
inhibitörleri aynı zamanda
giriş inhibitörleridir
INI’ler
Entegraz inhibitörleri
t 7JSBMZàLàOà[àTBQUBOBCJMJSEà[FZMFSJO
altına indirecek kadar kuvvetli olmalıdır.
t ,PNCJOBTZPOBUBIBNNàMFUNFOJ[7&
HàOMàLQSPHSBNBVZBCJMNFOJ[7&EJZFU
kısıtlamalarına bağlı kalmanız
gerekmektedir.
En sık kullanılan kombinasyonlar bu
kitapçıkta incelenmektedir.
Doktorunuz hangi kombinasyonların
WJSBMZàLàOà[àTBQUBOBNB[TFWJZFZF
indirebileceğini sizinle konuşacaktır.
%BIBÚODF)*7JMBD‘BME‘ZTBO‘[WFZBJMBDB
karşı direnciniz varsa, bu, seçimlerinizi
etkileyecektir.
%P[QSPHSBN‘IBQCàZàLMàǘàWFZBOFULJMFS
hakkında doktorunuza danışın. Bu, sizin için
doğru olan bir kombinasyon seçmenizde
yardımcı olacaktır.
28
(àOàNà[EFUFOGB[MB)*7JMBD‘WF
Zà[MFSDFPMBT‘TFÎJNCVMVONBT‘OBLBSǵ‘O
sadece iki ana kombinasyon tipi tavsiye
edilmektedir.
#
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
Kılavuzlar şunlardan biriyle başlanmasını
salık verir:
ciddi yan etki riski düşüktür.
2 NRTI + bir NNRTI
veya
2 NRTI + bir PI (ritonavir ile desteklenmiş)
Truvada, bir tenofovir ve FTC
kombinasyonudur. Günde bir kez
alınan bir haptır.
Her iki sınıfta da ancak birkaç ilaç veya
kombinasyon tavsiye edilmektedir.
Bu üç ilacın aynı zamanda Atripla adında tek
bir hap formu da vardır. Bu tek hap seçeneği
ancak aynı ilaçların ayrı ayrı kullanıldığında
etkin olması durumunda tercih edilebilir.
Bunun nedeni, tenofovirin ilaç seviyesini
yükseltmek için yemeklerle birlikte
alınmasının tavsiye edilmesidir. Efavirenz
ise yemekle veya yemeksiz alınabilir, ama
yüksek yağ içeren bir yemekle alınmaz
(zira bu yan etki riskini artırır).
#
İlk seçeneğinizle sorun yaşamanız ihtimaline
karşı, diğer seçenekler hakkında bilgi sahibi
olmanız önemlidir.
İlk kombinasyon
İngiltere’de tercih edilen ilk kombinasyon
genellikle bir NNRTI + 2 NRTI’den oluşur:
Stocrin (efavirenz) + Truvada (tenofovir +
emtrisitabin-FTC)
Bunun nedeni, efavirenzin viral yükü
düşürmede en iyi ilaçlardan biri olması ve
günde bir kez alınan bir haptan ibaret
Pratikte viral yükünüz saptanamaz seviyeye
düştükten sonra, Atripla’yı yemekle birlikte
veya yemek yemeden almak mümkündür.
Atripla ülkemizde henüz kullanımda değildir.
Şekil 5: HIV’in yaşam döngüsü – ilaçlar nasıl farklı yollardan işe yarar
Her CD4 hücresi yüzlerce HIV kopyası üretmekte kullanılır.
Farklı ilaçlar, HIV yaşam döngüsünün farklı kısımlarını engeller.
HIV
Giriş inhibitörleri T-20, viral proteinlerin
hücre duvarına
yapışmasını engeller
CCR5 inhibitörleri HIV’in
bir yardımcı algaça
yapışmasını engeller
NRTI’ler ve
NNRTI’ler
Entegraz inhibitörleri
HIV’in hücrenin DNA’sıyla
“bütünleşmesini” engeller CD4 hücresi
Bu iki tip ilaç
HIV’in tek bir RNA
iplikçiğinden çift RNA
iplikçiğine geçmesini
engeller.
Proteaz inhibitörleri
yeni HIV’in doğru
büyüklükte proteinlere
bölünmesini engeller ve
bu da yeni virüslerin
bulaşıcı olmasını önler
yeni HIV
!"
!"#$%&'()"&*+,-'.%(%&,*giriş
1112%34'(,2%&5"
Neden olduğu yan etkiler yüzünden efavirenz
kullanmak istemiyorsanız veya hamile kalmak
istiyorsanız, o zaman mevcut seçim, ritonavir
ile desteklenmiş bir PI kullanmaktır.
(Bakınız sayfa 28).
Nevirapine başlamak
(abakavir ve lamivudin-3TC) içeren ve günde
bir hap şeklinde kullanılan bir kombinasyondur.
Ülkemizde Kivexa temin edilemediği için
Truvada’ya alternatif olarak Kivexa’nın
içindeki ilaçlar ayrı ayrı reçete edilmekte
ya da bunun yerine Combivir önerilmektedir.
Nevirapinin efavirenze benzer bazı yan etkileri
vardır (ancak uyku veya ruh hali bozuklukları
görülmez). Bunlar arasında döküntüler ve
karaciğer zehirlenmesi de vardır ve ölümcül
olabilir.
Efavirenze başlamak
Pek çok uluslar arası kılavuz efavirenzi ilk
seçenek olarak tavsiye etmektedir; çünkü
günde bir kere alınan bir ilaçtır ve ciddi yan
etki riski daha düşüktür.
Ancak efavirenzin başlıca yan etkileri merkezi
sinir sistemiyle ilişkilidir. Bunlar arasında kaygı,
coşku ve depresyon gibi ruh hali değişikleriyle
canlı rüyalar ve kâbuslar da içeren uyku
bozuklukları bulunabilir.
Bunlar, efavirenzi ilk kez kullanan hemen
herkeste görülürse de genellikle birkaç gün
kullananların yaklaşık %10-20’si yaşam
kalitelerindeki genel etkisi nedeniyle ilacı
bırakmaktadır.
Daha ciddi psikiyatrik belirtiler yüzünden
bırakılma oranı ise sadece %3’tür. Bunlar
genellikle tedavinin erken dönemlerinde
ortaya çıkabilir.
Efavirenze başlamadan önce doktorunuz
size bu yan etkiler hakkında ayrıntılı bilgi
vermelidir. Efavirenz, hamilelik sırasında
veya çocuk sahibi olmayı deneyen
kadınlar için tavsiye edilmez.
Bununla beraber, komplikasyonlar çok
nadiren olur. Efavirenz kullanırken hamile
kalırsanız paniğe kapılmayın. Tedavinizi
değiştirmeniz ya da eğer doktorunuz
tarafından tavsiye ediliyorsa tedavinize
devam etmeniz bile kolaydır.
/0
Nevirapin, alternatif olarak tavsiye edilen
NNRTI’dir. Çok ciddi yan etkiler ortaya çıkması
konusunda ufak da olsa bir risk bulunduğu
için daha az kullanılmaktadır.
Nevirapinin taşıdığı riskin, tedaviye daha
yüksek CD4 sayılarıyla (kadınlarda 250’nin üstü
ve erkeklerde 400 hücre/mm3’ün üstü)
başlanmasıyla ilişkili olduğu bulunmuştur. Bu
üst CD4 sınırlarının gözetilmesiyle riskin düşüp
düşmediği konusunda araştırmalar devam
etmektedir.
Stevens-Johnson Sendromu (SJS), ciddi bir
deri reaksiyonudur ve nevirapine
başlayanlarda %0,3 oranında, efavirenze
başlayanlardaysa %0,1 oranında görülmüştür.
Nevirapine ilk iki hafta günde bir kez 200
mg’la başlayıp, daha sonra eğer döküntü
görülmediyse, günde iki kere 200 mg’a
çıkarmanız gerekir. Her tür döküntü derhal
doktora gösterilmelidir.
Nevirapin, karaciğer hastalıkları riskini
artırabileceği için, hepatit C ve HIV taşıyıcısı
kişilerde genellikle tavsiye edilmez.
Nevirapinle ilgili tepkimeler genellikle ilk iki
ayda meydana gelir. Bu sürede daha dikkatli
bir şekilde takip edilmeniz gerekir. Bunun
dışında nevirapin, kolay tahammül edilen bir
ilaç olarak bildirilmektedir.
#
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
“ Kombinasyon tedavisiyle insanların iyileştiğini görmek hiç şüphesiz
gördüğüm en olağanüstü şey. Beni bir aktivist yapan da bu oldu.”
Polly, Londra
“İlk tepkim, tedaviye başlamayıolabildiğince geciktirmek oldu. Sigarayı
bırakıp takviyeler kullanarak bağışıklıksistemimi güçlendirmeye çalıştım;
ancak sonunda yapacağım en iyi şeyin ARV’leri kullanmak olduğunu
idrak ettim. Uzun vadede hayatta kalmamı sağlamanın tek çaresi bu
ilaçlardı.
Tedaviye 8 ay direndikten sonra nihayet ARV’lere başladım. Pes ettim
demiyorum, ama akıllandım!”
Vladimir, St. Petersburg
“Kimse her gün ilaç içmek istemez, elbette ben de istemiyordum. Son
ana kadar geciktirdim. Geriye bakınca keşke daha önce başlasaymışım
diyorum.
Doktorum tavsiye ettiğinde, yani CD4 sayım 300 iken tedaviye başlamış
olsaydım, CD4 sayımın 200’e düşmesini bekleyerek geçirdiğim üç sene
boyunca daha mutlu ve aktif olabilir miydim diye hala düşünüyorum.”
Matt, Brighton
!"
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Ritonavirle desteklenmiş PI’lere başlamak
Kılavuzlar NNRTI tabanlı bir kombinasyonla
başlamayı tavsiye etse de, PI-tabanlı
kombinasyonları öneren pek çok tedavi
kılavuzları da bulunmaktadır ve viral
yükünüzü saptanamaz düzeylere düşürmekte
aynı derecede etkili olabilir.
Düzenli kullanma sorunlarınız olması
durumunda, PI rejimleri ile direnç gelişmesi
olasılığı daha azdır.
Bazı kişiler bir PI rejimine başlayıp daha sonra
daha az hap gerektiren bir NNRTI rejimine
geçebilmektedir.
Uluslararası tedavi kılavuzları sadece ritonavirle desteklenmiş PI’lerin kullanımını tavsiye
etmektedir. Formulasyonunda ritonaviri içeren
Kaletra dışında kalan PI’ler kullanılacaksa,
bunların yanı sıra ayrı bir ilaç olarak ritonavir
de verilmesi gerekmektedir.
Bu kombinasyonlarda düşük dozda ritonavir
kullanılması daha iyi ve sürekli ilaç düzeylerine
ulaşılmasını sağlamaktadır.
Atazanavir/ritonavir günde bir kez alınan bir
PI’dir. Atazanavir/ritonavir, ancak yan etkiler
yüzünden ilaç değiştirmek istemeniz
durumunda tavsiye edilir. Günlük doz 300
mg’dir, 100 mg ritonavirle desteklenmiştir.
Bu doz yan etkilere neden olursa, ritonavir
bazen kesilebilir ve bunun yerine biraz daha
yüksek (400 mg) bir atazanavir dozu
kullanılabilir.
Kısa süre önce yapılan bir araştırma, günde
iki kez 200 mg alınan desteklenmemiş
atazanavirle daha iyi ilaç düzeylerine
ulaşıldığını düşündürmektedir.
Desteklenmemiş atazanavir tenofovirle
birlikte kullanılmamalıdır.
Darunavir/ritonavir, Şubat 2009 itibariyle
günde bir kez alınacak (800-100 mg) şekilde,
Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri’nde
birinci seçenek tedavi olarak onaylanmıştır.
Dolayısıyla kılavuzlar darunaviri birinci seçenek
tedavisi için tavsiye etme kararı alabilir.
Bu da direnç riskini düşürür. Aynı zamanda
desteklenmemiş PI’lere kıyasla hap sayısını ve
diyet gereksinimlerini de azaltır.
Saquinavir/ritonavir ve Fosamprenavir/
ritonavir daha nadiren reçete edilen alternatif
ilaçlardır.
Ancak düşük dozda bile olsa ritonavir bazı
kişilerde mide bulantısı ve ishale neden
olmaktadır.
Tipranavir/ritonavir, sadece PI direnci
geliştirmiş kişilerde kullanılan bir PI’dır.
Ritonavirin yan etkilerini kaldıramayan insanlar
bazen desteklenmemiş bir PI (genellikle
atazanavir) kullanabilirlerse de, ilaç düzeylerinin gerekli düzeyde olup olmadığı, tedaviye
yönelik ilaç izleme yoluyla doğrulanmalıdır.
Lopinavir/ritonavir (Kaletra) yaygın biçimde
kullanılan bir PI’dir. Günde iki kez alınır. Başlıca
yan etkileri arasında lipit değişimleri, mide
bulantısı ve ishal bulunmaktadır.
32
Nelfinavir artık nadiren kullanılmaktadır; ancak
bazen ritonaviri tolere edemeyenlerde üçüncü
ilaç olarak veya hamilelik sırasında tercih
edilmektedir.
"
"
"
###$%&'()(*+,-,.$&/0
Hangi NRTI’ler: Truvada mı, Kivexa mı?
Hem Truvada, hem de Kivexa iki NRTI’yı
günde bir kez alınabilen bir hap içinde
birleştirmektedir. İkisinin de avantajları ve
dezavantajları bulunmaktadır.
Truvada = tenofovir + FTC
Kivexa = abakavir + 3TC
Hem tenofovirin hem de abakavirin lipoatroyoktur.
3TC ve FTC çok benzer ilaçlardır. NRTI’lar
birleşik bir hap olarak değil de ayrı ayrı
yazıldıklarında birbirlerinin yerine geçebilirler.
Aşırı duyarlılık belirtileri arasında günden
güne kötüleşen ateş, döküntü, baş ağrısı,
boğaz ağrısı, ishal, karın ağrısı, yorgunluk,
mide bulantısı, kusma, grip benzeri ağrılar,
vs. bulunmaktadır.
Bu belirtilerin görüldüğü herkes abakaviri
kesmeyi de kapsayan acil tıbbi danışmanlık
almalıdır.
Abakavir bir kez kesildiğinde aynı kişi
tarafından tekrar kullanılmamalıdır; zira
ölümcül olabilecek daha kötü bir reaksiyona
yol açabilir.
AZT ve Combivir
Tenofovir vücuttan böbrekler yoluyla atılır ve
böbrek zehirlenmesi ihtimaline karşı izleme
yapmak ve aynı şekilde temizlenen ilaçlarla
birlikte tenofovir kullanmamak, önemli
güvenlik önlemleridir.
AZT günde iki defa kullanılan, yaygın olarak
reçetelendirilmiş ve üzerinde çalışmalar yapılmış
bir nüktür. Ancak günümüzde ilk seçenek
tedavide daha az sıklıkta kullanılmaktadır.
Tenofovir ilk 6 ayda kemik mineral
yoğunluğunda ufak bir azalmaya sebep
olabilirse de daha uzun sür4eli kullanımda
kemik rahatsızlığı riskini artırıyor gibi
görünmemektedir.
Daha önce hamilelerde yaygın olarak
kullanılmaktaydı. Ancak artık başka ilaçlar
bulunduğu için daha az önemli görülmektedir.
Abakavir kalp hastalığı riski yüksek olan
kişilerde tavsiye edilmemektedir; çünkü bazı
araştırmalar bu riski artırdığını göstermiştir.
Ayrıca viral yük 100.000 kopya/mL’nin
üstündeyken de tavsiye edilmemektedir.
Abakavirle ilgili bir başka önemli yan etki bir
aşırı duyarlılık reaksiyonudur.
Ancak bu riski azaltan HLA B*5701 adlı bir
genetik test şimdilerde Birleşik Krallık’ta
kullanılmaktadır. Negatif sonuç bu reaksiyonu geliştirmeyeceğinizi garanti etmezse de
olasılığı çok düşürür.
Combivir, AZT ve 3TC’nin sabit dozlu
kombinasyonudur ve günde iki defa alınır.
AZT’nin dezavantajları anemi, yorgunluk ve
lipoatrofi (yağ kaybı) gibi yan etkileridir.
Lipoatrofi genellikle AZT tedavisinin ilk altı
ayında görülmez.
ddl
ddl nadiren birinci seçenek tedavi olarak
kullanılır; çünkü boş mideyle (yani yemeklerden iki saat sonra) içilmesi gerekir. Bu da
kullanımı güçleştirmektedir. ddl genellikle
ilaç direnci olan kişilerde zorunluluk olması
halinde kullanılır.
!!
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Üçlü NRTI kombinasyonları
Standart olmayan yaklaşımlar
Üçlü NRTI kombinasyonları birinci seçenek
tedavisinde önerilmezler; çünkü daha az
etkilidirler.
Şimdilik, iki NRTI artı bir NNRTI veya ritonavirle
desteklenmiş PI kullanılması dışındaki
yaklaşımlar konusunda elimizdeki veriler
sınırlıdır.
Üçlü NRTI kombinasyonu kullanmanın başlıca
sebebi PI’ler veya NNRTI’lerle ilgili yan etkileri
azaltmak veya bu ilaçlarla diğer ilaçlar (mesela
TB ilaçları) arasında etkileşim varsa bunu
azaltmaktır.
Birlikte kullanılmaması gereken
NRTI’lar
Örneğin bazı araştırmalarda hiç NRTI
kullanılmamıştır. Bunlar tek bir
zenginleştirilmiş PI veya zenginleştirilmiş
PI’nın anı sıra ya bir NNRTI veya entegraz
inhibitörü içermektedir.
Kılavuzlar sadece birkaç kombinasyonu
tavsiye etse de tedavi bireyseldir.
Diğerleri işe yaramıyorsa bunlar işe
yarabilir.
Bir NRTI genellikle bir diğerinin yerine
kullanılabildiği halde, aşağıdaki tablo asla
birlikte kullanılmaması gereken bazı ilaçları
göstermektedir.
Ekim 2009’da yeni seçenekler
Tablo 1: Brilikte kullanılmaması gereken
NRTI’lar
İlk tedavi için seçeneklerin önümüzdeki yıl
fazla değişmesi beklenmemektedir.
AZT ve d4T
Hiçbir zaman
3TC ve FTC
Hiçbir zaman
ddI ve tenofovir
Özellikle bir NNRTI ile birlikte
abakavir ve
tenofovir
Bir etkileşim açıklanana dek
3’lü ilaç kombinasyonunda
d4T ve ddI
hamilelik sırasında asla
Üçlü NRTI
kombinasyonları
Sadece iki kombinasyon:
AZT + 3TC + abacavir veya
AZT + 3TC + tenofovir
kullanılabilir. Diğerlerinin
başarısız olma riski çok yüksektir.
34
Değişiklikler, entegraz inhibitörleri ve CCR5
inhibitörleri dahil olmak üzere, onaylanan en
yeni ilaç sınıflarıyla ilişkili olabilir.
Bu yeni ilaçların ne kadar yaygınlıkla
kullanılacakları da kısmen maliyete bağlıdır.
Mevcut tedavilerden daha pahalı olmaları
durumunda, sadece mevcut ilaçlara tahammül
edemeyen kişilerce kullanılmaları mümkündür.
Başlangıçta kullanılmasalar bile, tedavi
değiştirmeniz gerekmesi halinde bir seçenek
oluşturacaklarını bilmek önemlidir.
Ritonavirin buzdolabına girmeyen bir
versiyonu ve ritonavire alternatif destekleyici
ilaçlar da kullanıma sunulabilir.
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
“Temmuz 1996’dan beri HIV’le yaşıyorum, teşhisimle hiç yüzleşmediğimi
fark etmemiştim. Bunca yıldır hayatta kalma modundaydım ve hayatta
kaldım.
Her zaman tedavinin savunuculuğunu yaptım ve tedavi gördüm, bu
sırada iki hamilelik geçirdim. Ama hiçbir belirti yaşamadım ve CD4 sayım
asla 460’ın altına düşmedi. Dolayısıyla ilk kez boynumda geçmeyen ve
acı veren kütleler fark ettiğimde, neler olduğunu tahmin edebilirsiniz!
Evet, 1996’daki HIV testinin yanlış olmadığını ve 13 yıldır HIV-pozitif
olduğumu iddia ettikten sonra, gerçekten HIV-pozitif olduğumu idrak
etmiştim!
bildiğiniz ve yaşadığınız bir gerçekle nasıl yüzleşirsiniz?
Zihnim çok karmaşık. Bence içimdeki çocuk uzun süre bu kötü şeyin yok
olmasını istemişti - kabullenmeden kabullenmişti.”
Faith, Luton
!"
www.i-Base.info
Kombinasyon tedavisine giriş
En sık kullanılan birinci seçenek kombinasyonlar
İlaç ismi ve yorumlar
Yan etkiler
Diğer notlar
Efavirenz (Sustiva/Stocrin)
Yan etkileri uyku bozuklukları (kâbuslar dahil),
ruh hali değişiklikleri (anksiyete ve depresyon
dahil), döküntüler , karaciğer zehirlenmesi ve
lipit (kandaki yağ) değişiklikleridir. Kullanıcıların
%20’si başka bir ilaca geçmektedir.
Efavirenz hamile olan
veya hamile kalmaya
çalışan kadınlar
tarafından
kullanılmamalıdır.
Nevirapin (Viramune)
Başlıca yan etkileri döküntüler ve karaciğer
zehirlenmesidir. Bunlar daha çok ilk 6-8 haftada
görülür. Hafif bile olsa her döküntü ciddiye
alınmalıdır. Ciddi döküntüler ölümcül olabilir.
İlk iki haftadan sonra döküntüler devam
ediyorsa dozu artırmayın. Doktorunuzun her
döküntüyü görmesi gerekir.
CD4 sayımları 250’den
fazla olan kadınlar ve
400’den fazla olan
erkekler nevirapine
başlamamalıdır
Lopinavir/ritonavir (Kaletra)
En önemli yan etkileri lipitlerdeki (kandaki yağ)
değişim (düzenli olarak izlenmelidir),
lipodistrofi (yağ birikmesi) ve ishaldir.
Kaletra aynı anda hem
lopinavir hem de
ritonavir içeren bir
haptır.
Atazanavir/ritonavir (Reyataz)
En önemli yan etkisi hastaların %10’unda
görülen göz veya ten sararmasıdır. Toplam
bilirubin düzeyleri 60-70 mmol/L’e çıkmadığı
sürece bu bir sorun teşkil etmez. Ritonavir
kullanımına bağlı olarak lipitler artabilir.
Yüksek ilaç düzeylerine
sahip olmadığınız
sürece ayrı bir doz
ritonavir ile birlikte
alınır.
Fosamprenavir/ritonavir (Telzir)
İshal ve lipitlerdeki değişimler dahil yan etkileri
Kaletra ile benzerlik göstermektedir.
Ayrı bir doz ritonavir ile
birlikte alınır.
Saqkinavir/ritonavir (Invirase)
İshal ve lipitlerdeki değişimler dahil yan etkileri
Kaletra ile benzerlik göstermektedir. Trigliserit
düzeyleri üzerinde daha düşük bir tesiri olabilir.
Ayrı bir doz ritonavir ile
birlikte alınır.
Darunavir/ritonavir (Prezista)
Kaletra’yla karşılaştırıldığında darunavir daha
düşük bulantı, ishal ve lipit değişikliği
oranlarına sahiptir.
Ayrı bir doz ritonavir ile
birlikte alınır.
Efavirenz, birinci seçenek bir
tedavinin parçası olarak tavsiye
edilmektedir. Günde bir kez alınan
bir haptır. Önemli olabilecek yan
etkileri genellikle ilk birkaç haftadan
sonra azalır.
Nevirapin, efavirenze alternatiftir,
ama ciddi yan etki görülmesi
nedeniyle tehlikesi biraz daha
yüksektir. Nevirapine ilk iki hafta
boyunca günde bir tabletle başlanır,
sonra günde iki tablete çıkarılır.
Kaletra birinci seçenek proteaz
inhibitörü olarak yaygınlıkla
kullanılmaktadır. Aynı hap içinde
ritonavir de içeren ve günde iki kez
alınan bir ilaçtır.
Atazanavir/ritonavir artık yaygın
kullanılan bir birinci seçenek
tedavisidir, zira günde tek doz alınır
ve genellikle kolay tahammül edilir.
Araştırmalarda fosamprenavir/
ritonavir için Kaletra ile benzer
sonuçlar elde edilmiştir ama bu ilaç
daha nadir kullanılmaktadır.
Sakinavir/ritonavir, Kaletra ile benzer
sonuçlar göstermiştir. Kaletra ile
karşılaştırma bakımından,
fosamprenavir/ritonavire göre elde
daha az veri bulunmaktadır.
Şubat 2009’da günde bir kez alınan
bir birinci seçenek Pl olarak
onaylanmıştır.
36
#
#
#
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
Kişisel tedavi geçmişiniz
Bundan sonraki birkaç sayfa kendi tedavinizle
ve tedavi geçmişinizle ilgili önemli bilgileri
kaydetmeniz için ayrılmıştır.
Bunlar i-Base’den ücretsiz olarak temin
#
edilebilen i-Base Tedavi Pasaportu’ndan
alınmıştır.
Daha detaylı broşürden bir kopya edinmek için
lütfen 020 7407 8488’i arayın veya
www.i-Base.info internet adresini ziyaret edin.
Tedavi geçmişi neden kaydedilmeli?
Tedaviniz hakkında kısa bir kayıt tutmak
birçok açıdan yardımcı olabilir:
t Sağlık durumunuzu ve tedavinizi
anlamanıza yardımcı olabilir.
t Kliniğinizdeki doktorunuzun değişmesi
durumda yardımcı olabilir.
t Başka sağlık çalışanlarından veya bir
tedavi danışma hattından tavsiye almak
istediğinizde yardımcı olabilir.
Bu kayıt, CD4 sayısı, viral yük ve direnç
testleri gibi kan testi sonuçlarını,
kullandığınız ilaçları ve ilaç değiştirme
nedenlerinizi içerir. Tedavi geliştikçe bu
kayıtlara 20 yıl veya daha fazla süreyle
ihtiyaç duyabilirsiniz ve yeni tedavilerin
işe yarayıp yaramaması geçmiş tedavilere
bağlı olabilir.
Bu kayıt önemlidir. Klinik değiştirirseniz
tıbbi kayıtlarınızın yeni kuruma iletilmesini
istemelisiniz. Ayrıca hastane kayıtlarınızın
bir nüshasını kendinizde saklamanız
önerilmektedir. Bu sayfalar, bütün bu
durumlarda yararlanılabilecek bir kayıt
oluşturmanıza yardımcı olacaktır.
Doktorunuz bu sayfaları doldurmanız için
size ayrıntılar verebilir, fakat bunlar tıbbi
notlarınızın yerine geçmez. Tüm hastalar
tıbbi kayıtlarını görme ve fotokopilerini
çıkarma hakkına sahiptir.
t Hastane veya klinik değiştirmeniz
tatilde veya yurt dışındayken veya başka
bir ülkeye taşındığınızda yardımcı olabilir.
Gelecekte alacağınız her türlü bakım ve
tedavi için yapılacak seçimler tedavi
geçmişinizle yakından ilişkilidir.
!"
www.i-Base.info
Kombinasyon tedavisine giriş
CD4 ve viral yük sonuçları
Bu kan testleri sağlığınızı ve tedaviye nasıl
cevap verdiğinizi izlemekte kullanılır.
CD4 sayımı Bu kan testi bağışıklık sisteminizi
kontrol eder.
CD4% CD4 sayımına benzer ama çoğu zaman
daha sabittir.
Örnek
Viral yük Bu test bir kan örneğindeki HIV
miktarın ölçer.
Tarih
CD4
(ay/yıl)
(hücre/mm3)
Temmuz 2000 234
38
CD4%
14
Viral yük
180,000
Bu sonuçlar ne zaman tedaviye başlamanız
gerektiğine ve tedavinin etkili bir şekilde işe
yarayıp yaramadığına karar vermekte kullanılır.
Tedavi geçmişinize ait yuvarlak rakamlar bile
faydalıdır ve doktorunuz size bunları temin
edebilir.
En önemlisi, ilk teşhis aldığınızdaki ve tedaviye
başlamanızdan önceki en düşük CD4 sayısı ve
en yüksek viral yük sonuçlarıdır.
Tarih
CD4
(ay/yıl)
(hücre/mm3)
CD4%
Viral yük
#
#
Antiretroviral tedavi geçmişi
$$$%&'()*)+,-.-/%'01
#
Yeni ve gelecekteki ilaçları kullanma
seçiminiz, geçmişte kullandığınız ilaçlara
ve bunları kullanmaktan neden
vazgeçtiğinize bağlı olacaktır. Bunun
dirençten mi, yoksa yan etkilerden mi
kaynaklandığını bilmek önemlidir.
İlaçlar ve kombinasyon detayları
Örnek
(isim&doz)
Kaltera
Başlama
tarihi
Kesin detayları hatırlamıyorsanız, kabaca
tarih verebilmeniz bile önemlidir (örneğin
1992’de 6 ay AZT kullanımı, gibi). Orta
sayfada –koparılıp alınabilecek şekildeilaç isimleri verilmiştir.
Bitiş
tarihi
Gerekçe
Şubat 2005 Ocak 2007 Yüksek kolesterol
!"
www.i-Base.info
Kombinasyon tedavisine giriş
Diğer enfeksiyonlar ve hastalıklar
Diğer enfeksiyonların (örneğin TB) veya HIV’le bağlantılı hastalıkların (PCP, zona, vs)
kaydının tutulması da önemlidir.
Hastalık veya enfeksiyon
Tedavi ve doz
Tarihler
Yan etkiler ve alerjiler
Başlıca yan etkiler veya ilaçla ilişkili alerjiler
Yan etki veya belirti
40
Şüphelenilen ilaç
Başlama/kesilme tarihi
1
1
1
###$%&'()(*+,-,.$&/0
“Tedaviye başladığımda bile, kliniğimin nasıl çalıştığı konusunda kafam
karışıktı. Bir gün hemşireden testleri açıklamasını istedim ve “iyi” veya
“kötü” bir sonucun ne demek olduğunu sordum.
Bu çok yardımcı oldu. Daha önce doktorların “her şey yolunda”
demesiyle mutlu oluyordum, ama şimdi birkaç anahtar unsur hakkında
ayrıntıları bilmek istiyorum: kolesterolüm, kemik sağlığım, karaciğer ve
böbreklerim.”
Matt, Brighton
“Tedaviden korkuyordum. Zimbabwe’den yeni geldiğim için, tedavinin
işe yaradığına inanmıyordum.
Birleşik Krallığa kocam öldükten sonra geldim ve derhal tedaviye ihtiyaç
duydum. Doktoruma d4T veya ddl istemediğimi söyledim; güldü, çünkü
bu ilaçlar artık bu ülkede kullanılmıyordu. Ülkelerin refah seviyesindeki
eşitsizlik çok çarpıcı farklar oluşturuyor.
Bana verilen ilaçlar hakkında bir şey okumazdım, ama efavirenz ile
yaşadığım deneyimden sonra (ki sonradan onu değiştirdim) her ilaç
hakkında bütün detayları okur oldum.
Artık herkese ilaçların müthiş olduğunu söylüyorum, çünkü onlar bana
adeta yeni bir hayat verdiler.”
Hosanna, Birleşik Krallık
!"
Kombinasyon tedavisine giriş
www.i-Base.info
Bağışıklık kaydı
Aşılar ve bağışıklıklarla (hepatit A ve B, zatürree, grip, tetanoz ve tatil için gidilen başka bir ülkenin
zorunlu kıldığı aşılar vb.) ilgili kayıt tutmak da yardımcı olabilir. HIV pozitiflerin genellikle “canlı olmayan”
aşı tipine ihtiyaç duyduklarını ve bunu özellikle belirtmeniz gerekebileceğini unutmayın.
Tarih
Aşı
Tarih
Aşı
Denemelervearaştırmalar
Araştırmanın adı ve alınan tedavi
Tarihler
Direnç testleri
Tarih
42
Sonuçlar (gerekirse özete notlar sayfasında devam edebilirsiniz)
1
1
1
###$%&'()(*+,-,.$&/0
Sözlük
Düzenli kullanım (Tedaviye Bağlılık)
Tedavi amaçlı ilaç izleme
Bir ilacı tam reçetede yazdığı gibi kullanmayı
anlatan bir terimdir. İlacı doğru zamanda almak
ve eşlik eden diyet tavsiyelerine uymak önemlidir.
Kanınızdaki ilaç seviyesini ölçmeye yarayan
bir test.
Anticor
Bağışıklık sisteminin bir parçası olan ve bir
enfeksiyona yanıt olarak üretilen bir protein.
Antijen
Bir virüs veya bakteri tarafından üretilen
bulaşıcı madde.
Antiretroviral (ARV)
Timüs
Bağışıklık sisteminin T-hücrelerini meydana
getiren kısmı.
Toksisite
Bir maddenin bir insana zarar verme
derecesini gösteren terim.
Tedavi deneyimli
Daha önce anti-HIV tedavisi görmüş bir kişi.
Bir HIV ilacı (HIV bir retrovirüstür).
CD4 hücreleri
Tedavi görmemiş
Vücudunuzun enfeksiyonlarla mücadele
etmesine yardımcı olan bir tür akyuvar.
Kullandığınız ilk HIV ilacı kombinasyonu.
Daha önce anti-HIV tedavisi görmemiş kişi
(bu kişiler HIV’in ilaca dirençli türleriyle
enfekte olmaları halinde, daha önce tedavi
almadıkları halde anti-HIV ilaçlarına dirençli
olabilirler).
HAART
Trigliseritler
Kombinasyon tedavisi için kullanılan bir
terim (Highly Active Anti-Retroviral Therapy).
Viral yük testi
Birinci seçenek terapi
Mutasyon
Virüsün yapısında meydana gelen ve bir ilacı
etkisiz kılabilecek bir değişiklik.
Fırsatçı enfeksiyon
Bağışıklık sisteminiz HIV yüzünden zarar
gördükten sonra meydana gelen enfeksiyon.
Serokonversiyon
HIV enfeksiyonundan sonra vücudunuzun
HIV’e karşı bağışık yanıt oluşturduğu süre
(genellikle birkaç hafta).
Yan etkiler
Bir ilacın, kullanılma amacı dışında yarattığı
ikincil etkiler. Yan etkiler genellikle olumsuz
etkilerdir.
Bir tür vücut yağı.
Kandaki HIV miktarını ölçmeye yarayan bir test.
Aynı zamanda genital sıvı, semen veya omurilik
sıvısı gibi sıvılardaki HIV miktarlarını da ölçebilir.
Testler, belli bir düzeyin (50 kopya/mL) altındaki
virüs miktarını göstermez.
Viral geri dönüş
Viral yükünüzün tekrardan saptanabilir
miktarlara ulaşması ve yükselmeye başlaması.
Yabani tip virüs
Mutasyon geçirmemiş HIV. Bu her zaman değil
ama çoğu zaman, ilk enfekte olduğunuz virüstür.
!"
!"#$%&#'()"&*+,-'.%(%&,*giriş
0001%23'(,1%&4"
Daha fazla bilgi
Bu rehberi okuduktan sonra sorularınız olursa veya tedavi hakkında biriyle konuşma ihtiyacı
duyarsanız I-base veya Pozitif Yaşam Derneği ile temas kurabilirsiniz.
Pozitif Yaşam Derneği’ne+ 90 212 288 38 83 numaralı telefondan veya [email protected]
e-posta adresinden ulaşabilirsiniz.
//
1
1
###$%&'()(*+,-,.$&/0
“Kombinasyon tedavisine başlamamınnedenlerinden biri, HIV’le
yaşayan başka insanların deneyimlerini işitmem ve ne kadar iyi
göründüklerini görmemdi. O zamandan beri kesintisiz olarak HIV
tedavisi görüyorum.
İlaçlarımı düzenli kullanmak, en çok işte veya tatilde zor geliyor.
Bir veya iki kez efavirenzi yanlışlıklagece yerine gündüz aldım. Yan
etkiler yüzünden çok zorlandım.
Şimdi Birleşik Krallık’taki Afrikalılarla birlikte tedavi çalıştayları
düzenliyorum. İnsanlar tedavileri hakkında daha çok şey bilmek ve
öğrenmek istiyorlar. Biri bana gelip HIV tedavisini düzenli olarak
sürdürmek istediğini ama bunun neden gerekli olduğunu
bilmediğini söyledi.
Düzenli tedavinin neden gerekli olduğunu bilmek onların gözünü
açtı, o zaman güvenle başka insanlara da aynı şeyleri söyleyebilecek
hale geldiler.”
Winnie, Londra
!"
!!!"#$%&'&()*+*,"$-.
İlaç adı
Yetişkinler için tavsiye edilen doz *
Günlük toplam
hap sayısı
Sabit dozda NNRTI + ikili nük kombinasyonu
Atripla
(efavirenz 600mg +
FTC 200mg + tenofovir 300mg)
Bir tablet, günde bir defa – viral
baskılama sonrası değiştirme
seçeneği.
1
lopinavir/r
(Kaletra)
2 x 200/50mg tablet, günde iki defa.
Yemekle birlikte veya yemeksiz
4
fosamprenavir/r
(Telzir)
1 x 700mg tablet + 100mg RTV, günde
iki defa. Yemekle birlikte ya da
yemeksiz
2 + 2 kapsül
ritonavir
saquinavir/r
(Invirase)
2 x 500mg tablet + 100mg RTV, günde
iki defa, yemekle birlikte
4 + 2 kapsül
ritonavir
atazanavir/r
(Reyataz)
1 x 300mg kapsül + 100mg RTV,
günde bir defa, yemekle birlikte.
200mg kapsül olarak da mevcut
darunavir/r
(Prezista)
2 x 400mg + 100mg RTV günde bir
defa (naif) veya 1 x 600mg + 100mg
RTV günde iki defa (deneyimli)
2 + RTV
doza bağlı
tipranavir/r
(Aptivus)
2 x 250mg kapsül + 200mg RTV,
günde iki defa. Yemekle birlikte
4 + 4 kapsül
ritonavir
nelfinavir
(Viracept)
5 x 250mg tablet, günde iki defa.
Yemekle birlikte
10
indinavir/r
(Crixivan)
2 x 400mg kapsül + 100mg RTV,
günde iki defa. Şu anda nadir olarak
kullanılmaktadır
4 + 2 kapsül
ritonavir
ritonavir (RTV)
(Norvir)
100mg kapsül diğer PI’leri
desteklemek için farklı dozlarda
kullanılır
PI’a bağlı
PI’ler: proteaz inhibitörleri
1 + 1 ritonavir
EI’ler: giriş inhibitörleri – CCR5 inhibitörleri dahil
T-20
(Fuzeon, enfuvirtide)
90mg deri altına enjeksiyon,
günde iki defa
gerçek boyut değildir
maraviroc
(Celsentri, Selzentry)
150mg veya 300mg veya 600mg,
günde iki defa, ARV kombinasyonuna
göre.
Günlük
2 doz
2-4
INI’ler: entegraz inhibitörleri
raltegravir
(Isentress)
1 x 400mg tablet, günde iki defa.
Yemekle birlikte veya yemeksiz.
Resimlerin bazıları Positive Nation ve www.aidsinfo.nih.gov katkılarıyla sağlanmıştır.
Bu tablo aynı zamanda www.i-Base.info adresinden temin edilebilir.
2
Kombinasyon terapisine giriş
Notlar
48
www.i-Base.info
i-Base yayınları
Tüm i-Base yayınları ücretsizdir.
Tedavi rehberleri gündelik dil
kullanılarak yazılmaktadır.
HTB daha teknik tıbbi dilde yazılmaktadır.
Edinmek için lütfen aşağıdaki formu keserek ya da
fotokopisini kullanarak aşağıdaki adrese postalayınız:
HIV i-Base, 3rd Floor, East Thrale House,
44-46 Southwark Street, London SE1 1UN
ya da aşağıdaki numaraya fax ile gönderiniz:
020 7407 8489
(Lütfen bana aşağıda işaretli olanı gönderiniz)
HIV ile yaşayanlar için hepatit C rehberi ......................................................
Tedaviyi değiştirmek: İkinci Seçenek Tedavi Rehberi .....................................
Hamilelik ve Kadın Sağlığı .........................................................................
Yan Etkilerden Kaçınma ve Yan Etkilerle Başa Çıkma ....................................
HIV Tedavi Bülteni (HTB) ...........................................................................
Adınız .....................................................................................................
Adresiniz ..................................................................................................
..............................................................................................................
Posta Kodu .......................
Tel .................................................................
Email ......................................................................................................
i-Base, The Monument Trust’a bu yayının yapılmasına maddi destek verdiği için teşekkür eder.
!"#"!!$!%$&'(')'%!'('*'+","(-"%"#.
!
i-Base Treatment Bilgi Hattı
!
Pozitif Yaşam Derneği
!0808 800 6013 (İngiltere)
+ 90 212 288 38 83
!
!"#$%&'%()*+$)ı,ızı'&"-$!+'.(+*'!+&
'
/&.$'(,+!,&'(+$)$0'1$'.$,ı2+$.$3!+!)
/$0-1"2%-3"4!'-0.2(5.$6
!
777."4!'-0."%829/$0-1"2%-