Seçmeli Bilişim Teknolojisi Ders Kitabı

Transkript

Bilgi Teknolojisinin Temel Kavramları
1. ÜNİTE
Bilgi Teknolojisinin
Temel Kavramları
Üniteye Hazırlık
1. Son yıllarda yapılmış olan en önemli buluş sizce hangisidir? Arkadaşlarınızla tartışınız.
2. Günümüzde, hayatımızın vazgeçilemez teknolojisi sizce hangisidir? Arkadaşlarınızla sınıfta tartışınız.
3. Teknolojik gelişmelerin varabileceği en son noktaları hayal ederek bunları sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.
11
Bilgi ve İletişim Teknolojisi
A. BAŞLANGIÇ
Konuya Hazırlık
1. Günlük yaşantıda bilgisayar hangi alanlarda kullanılmaktadır?
2. Bilgisayarın farklı tip ve özellikte olmasının sebepleri neler olabilir? Tartışınız.
1. Donanım Yazılım Bilişim Teknolojisi
Bilgisayar, kendisine verilen bilgiler üzerinde aritmetiksel, mantıksal ve karşılaştırma işlemleri yaparak sonuçları
çıktı birimlerine gönderen bir elektronik alettir (Resim 1.1).
Bilgisayarı oluşturan birimler temelde iki gruba ayrılır.
Bunlar donanım ve yazılım birimleridir.
Donanım: Bilgisayarı oluşturan parçaların her birine donanım denir.
Yazılım: Bilgisayar donanımının uyumlu bir şekilde çalışmasını sağlayan ve programcılar tarafından yazılan kod
parçalarıdır.
Resim 1.1: Bilgisayar
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler son yıllarda baş döndürücü bir hızla ilerlemekte olup yeni
çıkan her ürünü takip etmek mümkün olmamaktadır. Teknolojideki bu hızlı ilerleyiş bilgisayarı oluşturan
yazılım ve donanım ürünlerinin de her geçen gün maliyetlerinin düşmesine sebep olmaktadır.
2. Bilgi ve İletişim Teknoloji Ürünlerinin Tanıtımı
Bilişim teknolojisinde yaşanan gelişmeler sadece bilgisayar alanında değil, insan faktörünün olduğu
her türlü iş kolunda kendini göstermektedir. Bu gelişmelere paralel olarak yeni iş kolları oluşmuş ve istihdam sayıları her geçen gün artmıştır. İnsanların hayatını kolaylaştıran bu gelişmelerin büyük bir bölümü
1980’li yılların sonrasında yaşanmıştır.
Bilgisayar teknolojisiyle birlikte tıpta, eğitimde, mühendislikte, iletişimde, banka sektöründe ve daha
birçok iş kolunda gelişmeler olmuştur. Bu gelişmeler günümüzde devam etmektedir.
3. Bilgisayar Çeşitleri
Bilgisayarların kullanıldıkları alanlara ve iş ortamlarına göre boyut ve
kapasiteleri farklılık göstermektedir. Bu farklılıklara göre bilgisayarları şöyle
sıralayabiliriz:
a. Ana Bilgisayar: Genellikle diğer bilgisayarlara hizmet vermek amacıyla kullanılan çok güçlü bilgisayarlardır. Bu bilgisayarlar diğer bilgisayarlara
hizmet vermelerinden dolayı kapasiteleri ve hızları çok büyük olan, diğer bir
deyişle sunucu bilgisayarlardır (Resim 1.2).
Ek Bilgi
Bilgisayarı oluşturan temel iki birim vardır: Bunlardan biricisi
donanım, ikincisi ise yazılımdır.
12
Resim 1.2: Ana bilgisayar
b. Mini Bilgisayar: PDA (Personel Dijital Assistant) olarak da adlandırılan mini bilgisayarlar, kullanıcının kendine ait işlemlerini yapabilecek kapasite ve hıza sahip olan bilgisayarlardır. Boyutları çok küçük olan bu mini
bilgisayarlar normal bir bilgisayarın yaptığı işlemleri minimum seviyede yapabilmekte ve yapılan işlemleri kaydedebilmektedir (Resim 1.3).
c. Ağ (Network) Bilgisayarı:
Bir ağa bağlı olarak çalışan bilgisayarlara ağ bilgisayarı veya ter- Resim 1.3: Mini bilgisayar
minal bilgisayar denir (Resim 1.4).
Ağa bağlı bütün bilgisayarlar kendi kaynaklarını ortak olarak
kullanabildikleri gibi dosya paylaşımı da yapabilirler.
Resim 1.4: Ağ bilgisayarı
ç. Kişisel Bilgisayar: Günümüzde çok yaygın olarak kullanılan
bilgisayar türüdür. PC (Personel Computer) olarak da ifade edilir (Resim 1.5). Genellikle evlerde kullanılmasının yanı sıra ofislerde ve iş
ortamlarında da rahatlıkla kullanılmaktadır.
Resim 1.5: Kişisel bilgisayar
d. Dizüstü Bilgisayar: Bu tür bilgisayarlar boyutlarının küçüklüğü,
taşınabilir olmaları ve belli bir süre itibarıyla enerjiye ihtiyaç duymamalarından dolayı yaygın olarak kullanılmaktadır. Kişisel bilgisayarların
yapabildiği birçok işlemi yapabilmekte ve her geçen gün bu özellikleri
artmaktadır (Resim 1.6).
Resim 1.6: Dizüstü bilgisayar
4. Bilgisayarlar Arasındaki Farklılıklar
Günümüzde kullanılan bilgisayarları birbirinden ayıran belli başlı özellikler vardır. Bu özelliklerin
başlıcaları kapasite, hız ve maliyet olarak ifade edilebilir. Şimdi bu özellikleri inceleyelim:
a. Kapasite: Bu özellik bilgisayarın byte (bayt)
olarak saklayabileceği veri miktarını gösterir. Bilgisayarlar kullanıldıkları alanlara göre kapasiteleri
bakımından birbirinden farklılık göstermektedirler.
Örneğin, bir şirketin ana bilgisayarının kapasitesi Tb
(Terabyte) larla ifade edilirken evimizde kullandığımız
kişisel bilgisayarımızın kapasitesi Gb (Gigabyte) lar
seviyesindedir.
Ek Bilgi
Bilgisayarda bilgiyi oluşturan en
küçük birime bit denir. Sıfır (0) ve
bir (1) lerden meydana gelen bu
bitlerin sekiz tanesinin bir araya
gelmesiyle byte oluşur ve her karakter bir (1) byte’tır.
Bilgisayarda bilgiyi oluşturan en küçük birime bit denir. Sekiz adet bitin bir araya gelmesiyle oluşan
veri yapısına ise byte denir.
13
b. Hız: Bilgisayarın hızı denilince ilk akla gelen donanım elemanı işlemcinin hızıdır. Bir bilgisayarda
hızı belirleyen faktör yalnızca işlemci değildir. Bununla beraber RAM’in hızı, anakart veri yolunun hızı ve
sabit diskin hızı da bilgisayarın hızını etkileyen faktörlerdendir. Hız birimi MHz (Megaherzt) olarak ifade
edilir ve 1 saniyede yapılan işlem sayısını gösterir.
c. Maliyet: Bilgisayarın maliyeti; kapasitesi, hızı ve boyutlarına göre farklılık göstermektedir. Bir
bilgisayar alırken öncelikle bilgisayarı nerede, hangi amaç doğrultusunda ve ne tür programlarla kullanacağımıza karar vermeliyiz. Yapacağımız işe ve kullanacağımız programlara göre bilgisayarların maliyetleri değişiklik gösterir.
ç. Genel Kullanıcıları: Bilgisayar tasarımları ve kapasiteleri yapılırken insanların ihtiyaçları göz
önüne alınmış ve bununla birlikte farklı alanlarda, farklı boyut ve kapasiteye sahip bilgisayarlar ortaya
çıkmıştır. Piyasa her iş ve amaca uygun bilgisayar bulmak mümkündür. Örneğin, evde veya okulda
kullanmak için masaüstü bilgisayar ideal iken sürekli seyahat hâlinde olan kişiler için dizüstü bilgisayar
çözüm olmaktadır.
5. Uçbirim (Giriş/Çıkış, I/O) Aygıtları
a. Programlanabilir Uçbirim Aygıtları: Kendilerine ait bellek ve veri işleme olanakları bulunan
programlanabilir uçbirimlerdir. Akıllı uçbirim olarak da ifade edilirler. Bu tür birimler ağda sunucudan
bağımsız işlem yapabilirler.
b. Programlanamaz Uçbirim Aygıtları: Kendilerine ait bellek ve veri işleme olanakları bulunmayan programlanamaz uçbirimlerdir. Akılsız uçbirim olarak da ifade edilirler. Bu tür birimler ağda sunucudan bağımsız işlem yapamazlar.
6. Bir Kişisel Bilgisayarın Temel Donanım Birimleri
a. Merkezî İşlem Birimi (CPU): Bir bilgisayarın en önemli donanım elemanı işlemcisidir. İşlemci bilgisayar üzerinde aritmetiksel,
mantıksal ve karşılaştırma işlemleri yaparak sonuçları çıktı birimlerine gönderen elektronik bir alettir (Resim 1.7).
Bilgisayarın hızı denilince aslında anlatılmak istenen şey işlemcinin hızıdır. İşlemciler son yıllarda hız olarak büyük boyutlara ulaşmışlardır. Saniyede milyarlarca işlem yapabilmektedirler.
Resim 1.7: İşlemci
b. Sabit Disk (Hard disk): Bilgisayarda yapılan işlemlerin depolanıp kaydedildiği, manyetik disklerin bir araya gelmesiyle oluşturulmuş hafıza birimidir (Resim 1.8). Çeşitli boyut ve kapasiteye
sahip sabit disk bulmak mümkündür. Günümüzde sabit disklerin
kapasiteleri büyük oranlarda artmış, buna rağmen gelişen teknolojiyle birlikte maliyetleri çok düşmüştür.
Çalışma Etkinliği
İnternet üzerinden son yıllarda çıkan işlemci ve sabit
diskler hakkında bilgi toplayınız.
14
Resim 1.8: Sabit disk
c. Giriş Çıkış Birimleri: Bilgisayara dış ortamdan bilgi girilmesini sağlayan ve girilen bu bilgilerin
bilgisayar tarafından işlendikten sonra, tekrar dış ortama çıkarılması için kullanılan donanım elemanlarına giriş/çıkış birimleri denir. En çok kullanılan giriş birimleri klavye ve faredir . Çıkış birimi ise genellikle
ekrandır. Aşağıdaki tabloda çok kullanılan giriş ve çıkış birimleri listelenmiştir.
Giriş Birimleri
Çıkış Birimleri
Klavye
Hoparlör
Fare
Yazıcı
Scanner (Tarayıcı)
Çizici
Mikrofon
Hafıza kartları
Ekran (Dokunmatik)
Ekran
Kamera
CD - DVD yazıcılar
Optik okuyucu
Hafıza kartları
CD - DVD okuyucular
Tablo 1.1: Giriş - çıkış birimleri
ç. Hafıza Tipleri
RAM (Random Access Memory-Rastgele Erişilebilir Bellek):
Bilgisayarın ana belleği olarak da ifade edilen RAM bir tür geçici bellektir (Resim 1.9). Bilgisayarın açılması esnasında işletim sistemi ve
gerekli olan bazı uygulama programları dosyaları RAM belleğe yüklenir. Buradaki amaç işletim sisteminin RAM üzerinden hızlı bir şekilde
çalışabilmesini sağlamak ve sabit diske erişimi minimuma indirmektir.
Bu sayede sabit diske erişim azalacağından zamandan büyük tasar-
Resim 1.9: RAM
ruf sağlanır. Bilgisayar kapatıldığı anda RAM’deki bilgiler silinir.
ROM (Read Only Memory–Sadece Okunabilir Bellek): Üretici firma tarafından üzerine yüklenmiş olan yazılım bulunur. Bu yazılımın kullanıcı tarafından değiştirilmesi mümkün değildir. O yüzden
sadece okunabilir bellek adını almıştır.
d. Taşınabilir Depolama Araçları: Bilgisayarlara harici olarak dışarıdan, genellikle USB bağlantı
noktasından bağlanan araçlara taşınabilir depolama araçları denilmektedir. Kapasitelerine ve boyutlarına göre piyasada birçok veri taşıma aracı bulunur. Bunlar USB sabit diskler, hafıza kartları ve flash
bellekler olarak ifade edilebilir.
e. Çevresel Cihazlar: Bilgisayara dış ortamdan bağlanarak bilgisayar içerisine bilgi girilmesini ve
bu bilginin tekrar işlendikten sonra dış ortama aktarılmasını sağlayan donanım elemanlarına çevresel
cihazlar denir. Genellikle en çok kullanılan çevresel cihazlar klavye, fare, ekran, yazıcı, kamera ve hoparlör gibi çevresel donanım araçlarıdır.
f. Günlük Yaşantıda Bilgisayarlar: Bilgisayarlar günlük hayatımızın vazgeçilmezleri arasındadır.
Okulda, evde, iş yerinde, haberleşmede, ulaşımda, sağlıkta ve aklınıza gelebilecek her alanda bilgisayarları görmek mümkündür. Gelecek, bilgi ve bilgisayar üzerine inşa edilen bir çağ olacaktır.
15
1. Evdeki bilgisayarlar: Bilgisayarın ilk defa piyasaya çıktığı
yıllarda, ev kullanıcıları için bu cihaza sahip olmak çok büyük bir
maliyet gerektiriyordu. Gelişen teknolojiyle birlikte birçok firmanın
bilgisayar üretmeye başlaması buna paralel olarak da fiyatlarının
büyük oranda düşmesi bu cihazların evlerimize girmesini sağlamıştır.
2. İş yerinde ve eğitimde bilgisayarlar: Günümüzde her işletme bünyesinde bilgisayar kullanımını görmek mümkündür. Büyük veya küçük bütün işletmeler bilgisayarın avantajlarından faydalanmaya başlamışlardır.
Eğitimde bilgisayar kullanımı son yıllarda daha da artmış, kurulan bilişim teknolojisi sınıfları vasıtasıyla toplumun her kesiminde
bilgisayar kullanımı yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır (Resim 1.10).
Resim 1.10: Okulda eğitim
İnternet üzerinden bir araştırma yaparak bilgisayarın hangi iş kollarında, ne oranda kullanıldığı hakkında bilgi edininiz.
Değerlendirme Soruları
1. Bilgisayar üzerinde aritmetiksel, mantıksal ve karşılaştırma işlemi yapan birim aşağıdakilerden hangisidir?
A) RAM B) Yazılım
D) ROM
E) Sabit disk
C) İşlemci
2. Aşağıdakilerden hangisi çıkış birimidir?
A) Scanner
B) Hoparlör
D) Mikrofon
E) Oyun çubuğu
C) Kamera
3. Aşağıdakilerden hangisi giriş birimi değildir?
A) Klavye
B) Fare
D) Yazıcı
E) Mikrofon
C) Ekran
4. Genellikle diğer bilgisayarlara hizmet vermek amacıyla kullanılan en güçlü bilgisayar
aşağıdakilerden hangisidir?
16
A) Ana bilgisayar
D) Dizüstü bilgisayar
B) Mini bilgisayar
E) Kişisel bilgisayar
C) Ağ bilgisayarı
B. BİLGİ TEKNOLOJİSİ VE TOPLUM
Konuya Hazırlık
1. Ülkemizde bilgisayar okuryazarlığı hangi seviyededir? Araştırınız.
2. Bilgisayar kullanımı sırasında nelere dikkat edilmelidir? Araştırınız.
1. Değişen Bir Dünya
Bilgisayar teknolojisindeki gelişmeler her alanda kendini hissettirmekte ve hayatın vazgeçilmezleri
arasındaki yerini pekiştirmektedir. İlk üretildiği yıllarda kimse bilgisayarın bu kadar yaygın olarak kullanılacağını tahmin edemezdi. Günümüzde aklınıza gelebilecek her alanda bilgisayar kullanılmaktadır ve
insanların hayatlarını büyük oranda kolaylaştırmaktadır.
Bilgisayar iletişim alanında da bir çığır açmıştır. İnternet üzerinden yapılan görüntülü ve sesli sohbetler, dosya transferleri ve elektronik ticaret sayesinde bulunduğumuz yerden tüm ortamlara ulaşabilmekteyiz.
a. Bilgi Toplumu Kavramı: Gelişen teknolojiye paralel olarak iletişimde yaşanan gelişmeler dünyayı küçük bir köy hâline getirmiştir. Günümüzde dünyanın değişik bir yerinde meydana gelen olaylar
anında bizlere ulaştırılmakta, görüntülü ve sesli olarak izleyebilmekteyiz. Yine çok uzaklardaki sevdiklerimizle görüntülü ve sesli olarak anlık haberleşme imkânlarına sahibiz. Bu tür gelişmeler ve bunların
toplumun tamamına yayılmaya başlaması bilgi toplumunu meydana getirmiştir.
b. Bilgi Otoyolu Kavramı: Bu kavram ülke içerisindeki iletişim hatları üzerinden geçen bilginin
yoğunluğunu ve hızını ifade eder. Bu bilgiler görüntülü, sesli ve dosya transferleri şeklinde olabilir. Bir ülkenin bu iletim hatları ne kadar yoğun kullanılırsa ülke içerisindeki bilgi paylaşımı da o denli artmış olur.
c. Elektronik Ticaret Kavramı: Günümüzde bilgiye ulaşmak ve bilgiyi paylaşmak o kadar kolay
hâle gelmiştir ki bu kolaylıklar elektronik ticaret (e-ticaret) kavramını meydana getirmiştir (Resim 1.11).
Elektronik ticaret sayesinde birçok ürüne kolaylıkla
ulaşabilir, bunlar arasında karşılaştırma yapabilir ve istediğiniz herhangi bir ürünü satın alabilirsiniz. Bu durum
alıcılar için çok büyük kolaylıklar sağladığı gibi ürün satışı
yapan şirketlerin de zaman, mekân ve insan gücünden
tasarruf etmelerini sağlar. Aynı anda binlerce kişiye ulaşıp satış yaparlar. Bu da kazançlarının artmasını sağlar.
Elektronik ticaretin yaygınlaşması birtakım sorunları da
beraberinde getirmiştir. Bu sorunların en önemlisi bilgi
hırsızlığı yani kredi kartı bilgilerinin başka kişilerin eline
geçmesidir.
Ek Bilgi
Resim 1.11: Elektronik ticaret
İnternet üzerinden alışveriş yaparken kredi kartı güvenliğinize dikkat ediniz. Bilgisayarınızda güncel güvenlik programları kurulu olmasını sağlayınız.
17
2. İyi Bir Çalışma Ortamı
a. İyi Bir Çalışma Ortamının Faydaları: İyi bir çalışma ortamı, yapılan işin verimini artırır, çalışanı
yormaz ve zaman açısından da tasarruf sağlar. Bu nedenle çalışma ortamı kişinin istekleri doğrultusunda hazırlanmalı, onu rahatsız edecek ve çalışmasını aksatacak yerleşim düzeninden kaçınılmalıdır.
b. Bilgisayarda Çalışırken Çalışmaya Ara Vermenin Önemi: Sürekli çalışmak insanın dikkatini
olumsuz etkiler. Bunu önlemek için belli zaman aralıklarında çalışmaya ara vererek insanın bedenini
dinlendirmesi gerekir. Bu süre bilgisayar başında yapılan çalışmalar için saatlik bir sürede 5-15 dakikalık
dinlenmeler şeklinde olabilir. Bu sayede beden ve ruh dinlenerek yeni bir çalışmaya hazırlanmış olur.
c. Ekran: Çalışma ortamında insanı en çok rahatsız eden faktörlerden birisidir. Çünkü ekrandan
yayılan ışınlar insanı olumsuz etkiler. Uzun süre ekran başında kalmak baş ve göz ağrısı yapar. Bunu
önlemek için aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir:
➲ Ekran ışığı çok fazla veya çok az olmamalıdır.
➲ Ekranla göz arasındaki uzaklık 50-60 cm olmalıdır.
➲ Ekran yüzeyinin temizliğine dikkat edilmelidir.
➲ Bir saatlik kullanımdan sonra 5-15 dakikalık dinlenme süreleri verilmelidir.
➲ Ekrana ışığın direkt olarak gelmemesine dikkat edilmelidir.
➲ Ekranın çözünürlüğü gözü yormayacak düzeyde olmalıdır.
ç. Koltuk: Bilgisayar başında çalışırken insanı rahatsız eden en önemli konulardan biri de bel ve
boyun ağrılarıdır. Uygun şekilde oturmama veya uygun koltuğu kullanmamadan kaynaklanan bu tür
sağlık sorunları ilerde ciddi rahatsızlıklara sebep olabilir. Bunu önlemek için yükseklik ve sırt ayarı yapılabilir bir koltuk kullanılmalı, koltuğun kol ve ayak desteği bulunmalı, kendi etrafında dönebilmelidir.
d. Klavyeyi Yerleştirme: Klavye yerleşimi yapılırken de kol ve bileklerin rahatsız olmamasına dikkat edilmeli, mümkünse klavye altlığı kullanılarak bu tür rahatsızlıklar giderilmelidir. Uzun süre klavye
kullanımı sonucu bilek, kol ve parmaklarda rahatsızlıklar meydana gelebilir. Belli aralıklarla dinlenme
sağlanarak bu rahatsızlıklar giderilebilir.
e. Yeterli Işık: Çalışma ortamında ışık miktarı çok fazla veya çok az olmamalıdır. Kişiyi rahatsız
edecek ışık düzeyinden kaçınılmalı, ışığın direkt olarak göze temas etmesi engellenmelidir. Işığın ekrana yansımasını önleyici tedbirler alınmalı, gerektiğinde uygun perdeler kullanılmalıdır.
f. Havalandırma: Çalışma ortamındaki havalandırma yeterli miktarda yapılmazsa ortamda oluşan
karbon dioksit oranı artar. Bu da dikkatin azalmasına ve verimin düşmesine sebep olur. Bu yüzden çalışılan ortam belli dönemlerde havalandırılmalı, içerdeki oksijen oranının artması sağlanmalıdır. Ayrıca
çalışma ortamı uygun sıcaklıkta olmalıdır. Ortamın çok soğuk olması üşümeyi artırıp verimi düşürebileceği gibi çok sıcak olması da terlemeyi artırarak aynı şekilde verimi düşürür.
3. Sağlık ve Güvenlik
a. Elektrik Kablolarının Güvenilirliği: Bütün elektrikli aletler güç ihtiyaçlarını prizler vasıtasıyla
kablo üzerinden temin ederler. Kablo üzerinden geçen akım insan için çok tehlikeli olmakla birlikte bazen ölümcül olaylara sebep olmaktadır. Bu sebeple kablo güvenliği birinci derecede önemlidir. Yandaki
sayfada kablo güvenliği açısından önemli olan hususlar açıklanmıştır:
18
➲ Elektrik kablolarının hasarlı, yırtılmış veya delik olmamasına dikkat edilmelidir.
➲ Elektrik kablolarının ve prizlerin topraklı olmasına dikkat edilmelidir.
➲ Genelde TSE standardı olan kablolar kullanılmalıdır.
Resim 1.12: Elektrik kablosu
➲ Mümkünse nemin olmadığı bir ortam tercih edilmelidir.
b. Güç Noktalarının (prizlerin) Fazla Yüklenmesini Önleme: Evimizde kullandığımız prizler belli
bir güce kadar dayanma kapasitesine sahiptir. Dayanma gücünü aşacak şekilde prizlere fazla aygıt
bağlanırsa prizlerde erimeler ve tesisat kablolarında yanmalar meydana gelebilir. Bu da çok büyük yangınların çıkmasına sebep olabilir. Bu nedenle evdeki prizlere çok fazla aygıtın bağlanmamasına dikkat
edilmelidir.
c. Hatalı Kullanıma Bağlı Ağrılar: Bilgisayar kullanımına bağlı olarak birtakım bedensel ağrılar
oluşabilir. Bu ağrılar genellikle bel, boyun, ayak ve eklem ağrılarıdır. Bu ağrıları azaltmak için kullandığımız masa yüksekliğinin uygun seviyede olmasına dikkat etmeliyiz. Ayrıca sandalyemiz ortopedik olmalı,
sırt ve kol desteği bulunmalıdır. Klavye düzeninin bilekleri yormayacak şekilde olmasına ve ekranın
gözümüzle uygun açıda bulunmasına özen gösterilmelidir.
ç. Hatalı Kullanıma Bağlı Göz Problemleri: Bilgisayar
ekranı uzun kullanımlar sonucunda gözlerde ciddi sorunlar
meydana getirmektedir. Bu sorunlar genelde gözde yanmalar,
kaşıntı, bulanık görme, sulanma, kızarıklık şeklinde olmaktadır.
Bu sorunları önlemek için uygun ekran ışığı ayarlanmalı ve ekran ile göz arasındaki mesafenin korunmasına dikkat edilmelidir. Ayrıca belli aralıklarla gözler dinlendirilmelidir.
d. Duruş Bozuklukları: İyi bir duruşta bel ve sırt bölgeleri
koltuk tarafından tam olarak desteklenmeli, dirsekler bedene
90°lik bir açıda olmalı, ayaklar yere düz basmalı ve ekran göz
seviyesinin altında bulunmalıdır (Resim 1.13).
Monitörün üst kenarı göz seviyesinin hafifçe altında olmalı.
Bel ve sırt
desteği
olmalı.
Uyluklar yere
paralel olmalı.
Dirsek 90
derece
olmalı.
OTURMA
Ayak yere düz
basmalı.
Resim 1.13: Bilgisayar başında düzgün
bir oturuş biçimi
1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi iyi bir çalışma ortamı için gerekli olmayan bir özelliktir?
A) Klavye yerleşimi
D) Geniş alan
B) Yeterli ışık
E) Kullanılan ekran
C) Havalandırma 2. Bilgisayar kullanımı sırasında oluşabilecek sağlık sorunları arasında aşağıdakilerden
hangisi yer almaz?
A) Göz problemi
D) Bel ağrıları B) Duruş bozukluğu
E) Boyun ağrıları
C) İşitme problemi
3. Bilgisayar başında bir saatlik çalışma sonrası ne kadar zamanlık dinlenme yeterli olur?
A) 5-15 dk
B) 15-25 dk
C) 25-35 dk
D) 35-45 dk
E) 45-55 dk
4. Bilgisayar ekranının verdiği zararlarla ilgili bir araştırma yaparak bunu sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.
19
C. DONANIM
Konuya Hazırlık
1. Merkezî işlem biriminin iç yapısı hakkında bilgi edinerek bunları sınıf arkadaşlarınızla
paylaşınız.
2. Ekranların çalışma sistemleri hakkında araştırma yaparak bunları sınıf arkadaşlarınızla
paylaşınız.
1. Merkezî İşlem Birimi
a. Merkezî İşlem Birimi Kavramı: Merkezî işlem birimi
(CPU) bilgisayar içerisinde meydana gelen her türlü aritmetiksel,
mantıksal ve karşılaştırma işlemlerinden sorumlu olan elektronik
bir aygıttır (Resim 1.14).
Merkezî işlem birimi başlıca üç bölümden oluşur. Bu bölümler; aritmetik mantık birimi, kontrol birimi ve bellek birimidir. Her
birimin kendine ait özel görevleri olmakla birlikte bu birimler birbirleri arasında bilgi akışı sağlar.
b. Merkezî İşlem Birimi Hız Kavramı: Bilgisayarda hızı
meydana getiren başlıca donanım elemanı merkezî işlem birimiResim 1.14: CPU
dir. Merkezî işlem biriminde hız, MHz olarak ifade edilir ve işlemcinin 1 saniyede yapabildiği iş sayısını gösterir. Örneğin, bir işlemci
800 megahertzlik bir hıza sahipse saniyede 800 milyon işlem yapıyor demektir. Bilgisayarda yalnızca
işlemcinin hızı baz alınarak sistemin hızının işlemcinin hızı olduğunu söylemek doğru olmaz. Çünkü
sistemde çalışan diğer donanım elemanları da bilgisayarın hızını önemli ölçüde etkiler.
c. Aritmetik Mantık Birimi: İşlemci içerisinde bulunan bu bölümün görevi, işlemciye gönderilen
aritmetiksel ve mantıksal işlevleri yaparak istenen yere tekrar göndermektir.
ç. Kontrol Birimi: İşlemci tarafından yapılan işlemlerin doğruluğunu kontrol eden bölümdür. Bu
bölüm giriş-çıkış birimlerini denetleyerek hafıza ile ilgili işlemleri ve komutların yorumlanması görevlerini
üstlenmiştir.
d. Ön Bellek (Cache Memory) ve Hızlı Hafıza Erişimi: İşlemci hızı ile ana bellek (RAM) hızı birbirinden farklı özelliklere sahiptir. İşlemci genellikle ana bellekten daha hızlı işlem yapar. Ana bellekten
işlemciye gönderilen bilgi işlemcinin hızına yetişemediği için işlemcinin ana belleği belli bir zaman beklemesi gerekir. Bu sorunu ortadan kaldırmak için işlemcinin içerisine ön bellek birimleri yerleştirilir. Ön
bellek ana bellekten daha hızlı çalışır ve işlemcinin boşta kalmasını önler. Genellikle işlemcide L1 ve
L2 adıyla iki tane ön bellek birimi kullanılır. L1 ön bellek birimi işlemci üzerinde, L2 ise anakart üzerinde
bulunur. Bu belleklerin boyutları 256 Kb ile 4 Mb arasında değişir.
2. Giriş (Input) Araçları
Bilgisayara dış ortamdan bilgi girilmesini sağlayan donanım elemanlarıdır. Bu donanımlar genelde
en çok kullanılan giriş birimleri olup türleri yandaki sayfada verilmiştir:
20
a. Fare: Bilgisayar donanımları arasında en çok kullanılanı fare (mouse) dir. Farenin icat edilmesiyle birlikte çok büyük bir devrim yaşanmış ve
bilgisayar kullanımı kolay hâle gelmiştir. Zaman içerisinde fareler gelişerek farklı özelliklere ve çalışma sistemlerine kavuşmuşlardır (Resim 1.15).
b. Klavye: Üzerinde harf, rakam ve özel karakterler bulunan, bilgisayara veri girişini sağlayan elektronik bir donanım birimidir (Resim 1.16).
Klavyeler standart klavyeler ve multimedya klavyeler olmak üzere iki
Resim 1.15: Kablosuz fare
gruba ayrılırlar. Multimedya klavyelerin üzerinde özel fonksiyona sahip tuşlar bulunur ve bu tuşlar sayesinde birçok işlem klavye üzerinden tek bir tuşa basılarak yapılır. Klavyeler
harf dizilişlerine göre F ve Q olmak üzere iki gruptur. Genelde
Türkçenin dil kurallarına göre düzenlenmiş olan klavye tipi F
klavyedir. Q ise daha çok İngilizceye uygun olarak tasarlanmıştır.
Resim 1.16: Klavye
c. Tarayıcı (Scanner): Dış ortamda bulunan resimleri, yazıları,
dokümanları, çizim ve grafikleri bilgisayar ortamına aktarmak için
kullanılan giriş birimine tarayıcı denir (Resim 1.17).
Resim 1.17: Tarayıcı
ç. Dokunmatik Altlık (Touchpad): Genelde dizüstü bilgisayarlarda fare yerine kullanılan dokunmatik altlık, dokunuşları hissederek bunları ekran üzerinde bulunan imlece iletir ve imlecin hareketini sağlar (Resim 1.18).
Resim 1.18: Dokunmatik altlık
d. Oyun Çubuğu (Joystick): Bilgisayarda yüklü olan bazı oyunları
gerçeğe yakın bir şekilde oynamak için kullanılan donanım elemanına
oyun çubuğu denir (Resim 1.19).
3. Çıkış (Output) Araçları
a. Ekran: Bilgisayarda oluşturulmuş görüntü dış ortama ekran sayesinde aktarılır. Ekranın görüntü kalitesi, üzerinde bulunan nokta sayısıyla
Resim 1.19: Oyun çubuğu
ifade edilir. Bir ekranda ne kadar çok nokta (pixel) varsa görüntü kalitesi
o kadar nettir. Ekran özellikleri belirtilirken genellikle ekranda bulunan
noktalar arasındaki mesafeler verilir. Bu mesafelerin küçük olması noktaların birbirine yaklaşmasını ve
görüntü kalitesinin artmasını sağlar. Ekranlar için söylenecek diğer bir özellik de boyutlarıdır. Köşeden
köşeye olan uzunluklar ekran boyutlarını verir ve inç (1 inç= 2.54 cm) olarak ifade edilir.
21
• CRT (Cathode Ray Tube) ekran: Üzerinde bulunan bir elektron tabancası sayesinde ekranın ön yüzünde görüntü oluşmasını sağlayan ekran
türüdür (Resim 1.20). Günümüzde artık çok yaygın olarak kullanılmamaktadır.
Ek Bilgi
Günümüzde iki tür ekran kullanılmaktadır. Bunlardan biri CRT türü ekran, diğeri ise LCD türü ekranlardır.
Resim 1.20: CRT
• LCD (Liquid Crystal Display) ekran: Ekranın ön kısımlarında bulunan
sıvı kristalin ışığı yansıtma mantığından hareketle yapılmış bir ekran türüdür
(Resim 1.21). Hafif oluşu ve az yer kaplaması son zamanlarda ilgiyi bu ekranlara yöneltmiştir. Dezavantajları ise maliyetinin yüksek oluşu ve yoğun ışıkta
görüntü kalitesinin düşmesidir.
Resim 1.21: LCD ekran
b. Yazıcı: Ekrandan sonra en çok kullanılan çıktı birimi
yazıcıdır. Yazıcılar ekranda gördüğümüz şekil, yazı, grafik ve
resim gibi nesnelerin kâğıda veya kâğıt benzeri bir maddeye
basılması için kullanılır. Yazıcılar baskı teknolojilerine göre
gruplandırılırlar.
1. Nokta vuruşlu yazıcılar: Yazıcı türleri içinde en yaygın
olarak kullanılanıdır (Resim 1.22). İğneli yazıcı olarak da bilinir.
Nokta vuruşlu yazıcıların yazma kafası, bir matris şeklinde dizilmiş küçük iğnelerden oluşur.
Resim 1.22: Nokta vuruşlu yazıcı
2. Mürekkep püskürtmeli yazıcı: Mürekkep püskürtmeli
yazıcılar da nokta matrisli yazıcılardandır (Resim 1.23). Ancak
bu yazıcılar şerit kullanmazlar. Bunun yerine resmi ve karakterleri oluşturmak için vuruşsuz bir yöntem kullanırlar.
Ek Bilgi
Günümüzde çok yaygın olarak kullanılan yazıcılar arasında lazer yazıcılar gelmektedir. Bunların
dışında nokta vuruşlu ve mürekkepli yazıcılar da
kullanılmaktadır.
3. Lazer yazıcılar: Lazer yazıcılar vuruşsuz bir yöntem
kullanırlar (Resim 1.24). Lazer yazıcılarda kullanılan baskı yöntemi fotokopi makinesindekine benzer. Lazer yazıcılar satır
satır yazmak yerine sayfa sayfa yazarlar. Lazer yazıcı bütün
sayfayı bir kerede basmak için geniş bir bellek kullanır. 22
Resim 1.23: Mürekkep püskürtmeli yazıcı
Resim 1.24: Lazer yazıcı
c. Çizici (Plotter): Plotter kelimesi “plot” yani “pafta” kelimesinden gelir. Ülkemizde geniş formatlı yazıcı anlamına gelmektedir (Resim 1.25). Adından da anlaşılacağı gibi bilgisayar çıktılarını geniş formatta basabilirler. A1 boyutundan başlayarak A0 üzerine kadar baskı
yapabilirler. 60” ebatında bir plotter bu sayede 150 cm genişliğine kadar döküm verebilmektedir.
ç. Hoparlör: Bilgisayar ortamında oluşturulmuş veya dışarıdan
bilgisayara aktarılmış sesin dış ortama aktarılması için kullanılan donanım elemanıdır (Resim 1.26). Farklı şekil, boyut ve güçlere sahip
hoparlörler piyasada kolaylıkla bulunabilir.
Resim 1.25: Çizici (plotter)
d. Konuşma Sentezleyici (Speech Synthesizer): Bilgisayarda
kayıtlı olan yazıların sese dönüştürülerek dış ortama aktarılmasını
sağlayan yazılımlara konuşma sentezleyici veya speech synthesizer
denir.
Resim 1.26: Hoparlör
1. Aşağıdakilerden hangisi merkezî işlem biriminin bölümlerinden biridir?
A) Aritmetik mantık birimi
D) LCD
B) Com1
E) Com2
C) Lpt
2. Aşağıdakilerden hangisi bilgisayar da kullanılan bir fare türü değildir?
A) Optik fare
B) Paralel fare
D) Ps/2 fare
E) Seri fare
C) Kablosuz fare
3. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bir yazıcı değildir?
A) Nokta vuruşlu
B) Lazer
D) Scanner
E) Mürekkep püskürtmeli
C) İnkjet
4. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bir klavye türü değildir?
A) S Klavye
B) Q Klavye D) Standart klavye
E) Multimedya klavye
C) F Klavye
23
Ç. DEPOLAMA
Konuya Hazırlık
Bilgisayar ortamındaki bilgilerin kaydedilmesini sağlayan donanım elemanlarının neler
olduğunu araştırınız.
1. Hafıza Depolama Araçları
a. İç ve Dış Sabit Disk (Hard Disk): Bilgilerin bilgisayar ortamında
kaybolmadan saklanması gerekmektedir. Bu bilgiler sabit disk denen ve
üst üste konmuş disklerin bir araya gelmesiyle oluşmuş bir donanım biriminde saklanır. Sabit diskler; iç sabit diskler ve dış sabit diskler olmak
üzere iki gruba ayrılırlar.
İç sabit diskler, kasa içerisinde sabit olarak bulunan yani sökülmesi
çok kolay olmayan disklerdir ve çalışmaları için anakarta bağlı olmaları
Resim 1.27: İç sabit disk
gerekir (Resim 1.27).
Dış sabit diskler ise bilgisayara dışarıdan genellikle USB bağlantı
noktasından bağlanan cihazlardır (Resim 1.28). Bu diskler taşınabilme
özelliğine sahip oldukları için kolayca sökülüp farklı bir ortamdaki bilgisayara rahatlıkla bağlanabilirler.
b. Zip Disk (Zipdisk): Başlangıçta 100 Mb olan kapasitesi, sonraki
versiyonlarında önce 250 Mb’a daha sonra 750 Mb’a yükseltilmiştir. Şu
anda kapasiteleri 2 Gb’ a kadar ulaşmıştır. Günümüzde zip diskler yerini
Flash Diskler, CD ve DVD sistemlerine bırakmıştır.
Resim 1.28: Dış sabit disk
Ek Bilgi
Zip diskler kapasitelerinin büyüklüğüne rağmen çok fazla yaygınlaşmamıştır. Günümüzde kullanımı yok denecek kadar azdır.
c. Bellek Kartları (SD, CF, MMC, Memory Stick)
SD kartlar (Resim 1.29): Geliştirilmiş kopya koruma sistemi sunmaktadır.
Bu kopya koruma sistemi, yazma koruması ile karıştırılmamalıdır. Buradaki
koruma sistemi telif haklarıyla ilgilidir. Örneğin, telif haklı bir müzik dosyasını
sadece kendi bilgisayarınızda kopyalayabilirsiniz. SD kartların okuma hızları
kapasiteleri ile doğru orantılı olarak artar. SD kartlar, Compact Flash’tan daha
Resim 1.29: SD Kart
küçüktür ve bu yüzden kullanım alanları zamanla genişlemiştir. Compact Flash: Compact Flash Kartlar özellikle dijital fotoğraf makinelerinde sıkça tercih edilen bir standarttır. Dijital SLR fotoğraf makinelerinde genellikle Compact Flash tercih edilir. Yüksek yazma hızları, bu
kameralarda kullanımını yaygınlaştırmıştır. Yaygınlaşmasının bir diğer se24
Resim 1.30: Compact Flash
bebi ise performansın Compact Flash üzerindeki kontrolcü ile artırılabilmesi
ve ihtiyaçlara göre düzenlenebilmesidir. Compact Flash kartların üretim tarihleri, onların performansı hakkında bir fikir verebilir.
MMC-standardı: Multimedia kartlar ebat olarak SD kartlar ile uyumludurlar. Genellikle SD hafıza kartı için uyarlanmış aygıtlar ile problemsiz çalışırlar (Resim 1.31).
MS (memory stick): Bu bellek modelinin geniş bir kullanım alanı olmak-
Resim 1.31: MMC kart
la birlikte farklı yapı ve kapasitelerdeki tipleri de mevcuttur. Memory stick
pro modeli daha çok kapasite ve hız istenen alanlarda, Memory stick mikro
modeli ise yüksek hız ve kapasite istenmeyen alanlarda tercih edilmektedir
(Resim 1.32).
ç. Taşınabilir Bellek (USB Flash Disk): Flash bellekler, güç kesintisinde dahi içerdiği bilgileri kaybetmeyen ve tekrar tekrar yazılıp silinebilen bir
Resim 1.32: Memory
Stick kart
bellek çeşididir (Resim 1.33). Flash belleklerin yapısı RAM’lere, kullanımı
sabit disklere benzer. Flash belleklerin yapısı mekanik değil elektroniktir.
İçerisinde hareket eden bir parça yoktur. Bu özelliklerinden dolayı bu tarz
bellekler “solid-state” yani “durağan” olarak adlandırılırlar. d. CD-ROM, DVD-ROM: CD-ROM (Compact Disc Read-Only Memory) üzerindeki bilgiler silinip değiştirilememektedir (Resim 1.34). Ancak
günümüzde defalarca (yaklaşık 3000 kez) yazılıp silinebilen CD-RW’ larda
mevcuttur. CD-ROM sürücülerde müzik CD’leri de dinlenebilir. Bir CD sürücü alırken veri transfer hızı büyük olanlar tercih edilmelidir. Günümüzde
yaygın olarak 52 hızlı CD-ROM sürücüler satılmaktadır. Standart bir CD-
Resim 1.33: USB Flash Disk
ROM’a 650 Mb veri depolanabilir. Son yıllarda yapılan çalışmalarla 700 Mb veri depolanan CD-ROM’lar da yaygınlaşmıştır.
DVD (Digital Versatile Disc ya da Digital Video Disc) ilk önceleri “Digital Video Disk” anlamına geliyordu. Bunun temel nedeni,
ilk uygulamaların video alanında ortaya çıkmış olmasıdır. Fakat bir
süre sonra veri saklama uygulamalarının da önemli olduğu anlaşılmış ve DVD Digital Versatile Disk (Çok yönlü sayısal disk) anlamında kullanılmaya başlanmıştır.
Resim 1.34: CD-ROM sürücü
Hızla ilerleyen bilgisayar sektöründe geliştirilen yazılımların
giderek daha fazla kapasiteye ihtiyaç duymaları, DVD-ROM sürücülerinin ortaya çıkmasında en büyük etken olmuştur. Üstelik bunu
17 Gb’a kadar çıkarmak mümkündür. Yani hareketli görüntülerden
oluşan 481 dakikalık bir veri tek bir medyaya kaydedilebilir. Kapasitelerinin yanında hızları da CD-ROM’larla kıyaslanamayacak
kadar yüksektir.
Resim 1.35: DVD-ROM sürücü
25
e. Disket: Disket, üzerine bilgi yazılabilen, yazılı bilgi okunabilen manyetik ortamdır (Resim 1.36). Bilgisayardaki küçük boyutlu verilerin bir başka bilgisayara taşınması ya da yedeğinin alınması için disket kullanılır. Disketlerin
bilgi depolama kapasitesi sınırlıdır. 3,5 inçlik HD (high density) özellikli disketlerde 1,44 Mb’lık veri saklanabilir. DD (double density) özellikli disketlerde ise
720 Kb’lık bilgi saklanabilir.
f. Hafıza Depolama Araçlarının Hız, Maliyet ve Kapasite Bakımından
Resim 1.36: Disket
Karşılaştırılmaları: Hafıza depolama araçları günümüzde çok gelişmiştir.
Bunlar arasında son zamanlarda kapasitesi en yüksek seviyeye ulaşmış olanı flash disklerdir. Flash
diskler 1 Gb ile 32 Gb arasında değişen boyutlarda bulunmaktadır. Yine USB sabit diskler de 500 Gb
üzerinde bilgi depolama kapasiteleri sayesinde yerlerini pekiştirmektedirler. Sabit diskler ise artık Tb
(terabyt) ile ölçülebilir seviyelere ulaşmışlardır.
2. Hafıza Çeşitleri
a. Rastgele Erişim Belleği (RAM): İşletim
sisteminin, çalışan uygulama programlarının veya
kullanılan verinin işlemci tarafından hızlı bir biçimde erişebildiği yerdir (Resim 1.37). RAM, bilgisayarlardaki CD-ROM, disket sürücü veya sabit disk
gibi depolama birimlerinden daha hızlıdır. Bilgisayar,
çalıştığı sürece RAM faaliyetini devam ettirir, bilgi-
Resim 1.37: RAM bellek
sayar kapandığı zaman ise RAM’de o an depolanmış olan veriler silinir. RAM’e “Random Access” yani
“rastgele erişimli” denir. Veriler sistem tarafından belleklere sık ve belirli bir düzen dâhilinde gönderilmez
ya da alınmazlar. Verilerin RAM’de saklanması daha önce de belirtildiği gibi sistem çalışır durumda
kaldığı sürece mümkündür. Yani sabit disklerde olduğu gibi var olan bilgilere sistem kapandıktan sonra
tekrar ulaşılamaz. İşletim sistemi işlem yapacağı zaman, istenilen veriler bellekte yazılı oldukları adreslerden geri alınırlar.
b. Salt Okunur Bellek (ROM): ROM, bilgisayarın çalışması için gerekli
olan temel komutların depolandığı yerdir. Bu komutlar; işlemlerden geçirilmek için RAM içinde ve dışında veri taşıması, manyetik medyalar üzerinde
verilerin kalıcı olarak depolanması, bilgilerin ekran üzerinde gösterilmesi,
klavyeden girilen komutların yorumlanması gibi işlemleri içerir. ROM aynı
zamanda, bilgisayar açıldığı zaman bilgisayarın çalışıp çalışmadığını tespit
etmek için birtakım testleri yerine getirir. ROM’un bir parçası olan ve ROM
BIOS olarak adlandırılan birim, bir bilgisayarın açılışını başlatan yerdir.
26
Resim 1.38: ROM bellek
3. Hafıza Ölçümü
a. Bilgisayar Hafıza Ölçü Birimleri: Bilgisayarda kullanılan her karakterin bir sayısal kodu vardır.
Bu sayısal kod sayesinde bilgisayar hangi tuşa basıldığını hesaplayarak o sayısal koda karşılık gelen
karakteri ekrana basar. Karakterler 8 bitlik bir bilginin bir araya gelmesiyle oluşmuştur.
b. Ölçü Birimleri İşlemleri: Bilgisayardaki hafıza ölçü birimleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Hafıza Ölçü Birimleri
Aşağıdaki hafıza değerlerini MB olarak yazınız.
8 Bit
1 Byt (Bayt)
1024 Byte
1 Kb (Kilobayt)
1024 Kb
1 Mb (Megabayt)
1024 Mb
1 Gb (Gigabayt)
2 Gb = .......... Mb
1024 Gb
1 Tb (Terabayt)
10 Gb = .......... Mb
1024 Tb
1 Pb (Petabayt)
2048 Kb = .......... Mb
1024 Pb
1 Eb (Eksabayt)
360 Kb = .......... Mb
1440 Kb = .......... Mb
720 Kb = .......... Mb
4. Bilgisayar Performansı
Bilgisayarın performansı denilince ilk akla
gelen donanım birimi işlemcidir. Performans
üzerinde sadece işlemcinin rolünün olduğunu
söylemek doğru olmaz. İşlemcinin yanında
RAM bellek boyutu, sabit disk hız ve kapasitesinin de bilgisayar performansına çok büyük
etkisi vardır. Şimdi performansı etkileyen donanım elemanlarını inceleyelim:
a. CPU Hızı: Bilgisayarın hızını etkileyen
en önemli donanım elemanı işlemcidir. İşlemci
zaman içinde çok büyük gelişmeler göstererek
hızını her geçen gün daha da artırmaktadır. Günümüzde saniyede milyarlarca işlem yapabilen
çift çekirdeğe sahip işlemciler mevcuttur. Bilgisayarımıza takılı olan işlemci hızını ve markasını öğrenmek için masaüstünde bulunan Bilgisayarım simgesi üzerinde farenin sağ tuşuna
tıklanır ve açılan münüden Özellikler komutu
seçilir (Resim 1.39).
Resim 1.39: İşlemci ve bellek kapasitesi penceresi
Siz de kullandığınız bilgisayara ait RAM ve işlemci boyutlarını öğreniniz.
27
b. RAM Bellek Büyüklüğü: RAM bellek büyüklüğü de bilgisayarın hızını etkileyen önemli faktörlerden biridir. Günümüzde bellek miktarları 256 Mb, 512 Mb, 1 Gb ve 2 Gb kapasitelerindedir. Bellek
büyüklüğü yanında belleğin çalışma hızı da performans açısından önemlidir. Bilgisayarımızdaki bellek
büyüklüğünü yine işlemcide olduğu gibi Bilgisayarım simgesi üzerinde sağ tuş yaparak Özellikler komutundan öğrenebiliriz (Resim 1.39).
c. Sabit Disk (Hard disk) Hız ve Kapasitesi: İşlemci ve bellek kadar olmasa da sabit diskin performans açısından önemi küçümsenemez bir yere sahiptir. Sabit disk içindeki disklerin belirli bir dönüş hızı
vardır ve bu dönüş hızı işlemciye bilgilerin ne kadar hızda gelebileceğini ifade eder. Genellikle piyasada
5400 RPM (1 dakikadaki dönüş hızı) ve 7200 RPM’lik dönüş hızına sahip sabit diskler bulunmaktadır.
7200 RPM’lik sabit diskler 3,5’lik olup genelde masaüstü bilgisayarlarda, 5400 RPM’lik sabit diskler ise
2,5’lik olup dizüstü bilgisayarlarda yaygın olarak kullanılmaktadır.
1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bir bellek kartı değildir?
A) SD
B) CF
D) MT
E) MS
C) MMC
2. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde hem CD hem de DVD yazıcı verilmiştir?
A) DVD-RW
B) CD-RW
D) CD-ROM
E) DVD
C) DVD-ROM
3. Aşağıdaki seçeneklerin hangisi bir hafıza çeşidi değildir?
A) RAM
B) ROM
D) REM
E) DDRAM
C) SDRAM
4. Aşağıdaki seçeneklerin hangisi direkt olarak bilgisayar hızını etkilemez?
A) CPU hızı
B) Ses kartı
D) Sabit disk hızı E) Bellek hızı
C) Bellek büyüklüğü
5. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde 2 Mb’lık bellek biriminin Kb olarak karşılığı doğru
verilmiştir?
28
A) 1024 Kb
B) 4096 Kb
D) 512 Kb
E) 256 Kb
C) 2048 Kb
D. YAZILIM
Konuya Hazırlık
1. Bilgisayarınızda yüklü olan bir müzik dosyasını nasıl dinlersiniz? Araştırınız.
2. Bilgisayar üzerinde çalışan yazılımlar ile ne gibi iş ve işlemlerimizi yapabiliriz? Araştırınız.
Yazılım: Bilgisayarlar üretildikleri anda içlerinde herhangi bir bilgi barındırmadıkları için bir işlevleri
yoktur. Bilgisayarlara belirli yazılımlar yüklenerek işlem yapabilecek hâle getirilirler. Kısaca yazılım bilgisayara ne yapması gerektiğini söyleyen kod parçalarıdır.
1. Yazılım Çeşitleri
Bilgisayar yazılımları farklı özelliklere sahip olup her yazılımın kendine ait özel bir işlevi vardır. Bu
yazılımlar yaptıkları işlere göre gruplandırılırlar. Üç farklı bilgisayar yazılımı mevcuttur (Şema 1.1). Bunlar,
işletim sistemleri, uygulama programları ve programlama dilleridir. Şimdi bu yazılımları inceleyelim.
Bilgisayar Yazılımları
İşletim
Uygulama
Progralama
Sistemleri
Programları
Dilleri
Şema 1.1: Bilgisayar yazılımları
a. İşletim Sistemi Yazılımları: İşletim sistemi, bilgisayar sistemimizde bulunan çevre elemanları
ile yazılımlarınızın haberleşmesini sağlayan yapılardır. İşletim sistemi de bir çeşit yazılımdır. Bilgisayarın
açılışı esnasında hafızaya yüklenen ve yüklendikten sonra diğer yazılımların çalışması için temel olan
yazılımdır. Bu yazılım daha düşük seviyeli erişimlerle donanımın kontrolünü, kaynakların kullanımını ve
paylaşımını sağlar. İşletim sistemi bilgisayarın her türlü altyapı çalışmalarını düzenler, çeşitli aygıtların
birbirleriyle anlaşmasını sağlar. Bu sayede çeşitli uygulama yazılımları, güven içinde çalışıp kullanıcıya
hizmet edebilirler. Bu yüzden bir bilgisayarın donanım özellikleri kadar işletim sistemi de önemlidir.
b. Uygulama Yazılımları: Kullanıcıların belli başlı bazı işlemleri yapmalarına imkan veren yazılımlardır. Uygulama yazılımlarının geliştirilmesi için programlama dilleri ve diğer bazı uygulama, geliştirme
yazılımları kullanılır. Uygulama yazılımları belli bir amaca yönelik olarak hazırlandığı için farklı bir iş için
kullanılamaz. Örneğin, Microsoft firmasının hazırlamış olduğu Word yazılımını sadece kelime işlem
işleri için kullanabiliriz. Bu programı kullanarak müzik dinleyemeyiz veya film izleyemeyiz. Her alana ait
farklı uygulama yazılımları mevcuttur.
c. Programlama Dilleri: Genel amaçlı veya özel amaçlı olsun tüm uygulama ve sistem yazılımları
programlama dilleriyle yazılır. Bir programlama dili, insanların bilgisayara çeşitli işlemler yaptırmasına
imkân veren her türlü sembol, karakter ve kurallar topluluğudur. Programlama dilleri insanlarla bilgisayarlar arasında tercümanlık görevi yapar.
29
Düşük seviyeli diller: Bilgisayarların ilk dönemlerindeki programlama dilleri, kullanımı çok zor olan
makine dili ve assembly dilleriydi. Makine dili geliştirilen ilk programlama dilidir ve ilk kuşağı temsil eder.
Makine dilinde yazılan tüm komutlar 0 ve 1’lerden oluşmaktadır. Bütün talimatlar en detaylı şekilde tanımlanır ve iki tabanlı sayı sistemi kullanılarak kodlama yapılır.
Yüksek seviyeli diller: Üçüncü kuşak da denilen yüksek seviyeli programlama dillerinin öğrenilmesi daha kolaydır. Program yazılması daha az zaman alır ve daha iyi sonuçlar sağlayan programlama dilleridir. Yüksek seviyeli dillerden birinde yazılan bir kaynak, program makine diline çevrilmek zorundadır.
Dönüştürme işini gerçekleştiren programa derleyici (compiler) denir. Basic, Cobol, Fortran ve Pascal
dilleri bu kategorideki programlama dillerine birkaç örnek oluşturmaktadır.
2. Sistem Geliştirme Kavramı
Bir işi yapmaya başlamadan önce o işe ait bilgilerin iyi bilinmesi ve iyi analiz edilmesi gerekmektedir.
Sistem geliştirme kavramı bu noktada devreye girer ve işin planlama aşamasında en ufak bir ayrıntının
bile gözden kaçırılmaması gerekliliğini ifade eder. İşler adımlar hâlinde yapılırken bu adımlar arasında
herhangi eksiklik olmamasına ve her şeyin zamanında yapılmasına özen gösterilir.
a. Yöntemleri: Bir işi yapmak için birden fazla yöntem bulunabilir. Bulunan bu yöntemler arasında
bize en uygun olanını belirlemek ve bu yönde işlemlere başlamak durumundayız. Bize en uygun yöntemi belirlerken zaman olarak kısalığına, işe uygun olup olmadığına, maliyetine ve alabileceğimiz sonuca
göre bir karar vermeliyiz.
b. Araştırma ve Analiz Etme Süreçleri: Bu aşamada yapmamız gereken sistemin ihtiyaçlarını
belirleyerek sistemin ne yapması gerektiğini iyi analiz etmektir. Bu aşama sırasında bir algoritma hazırlayarak yapılması gereken işlemleri net bir şekilde görebiliriz. Algoritma hazırlamak bize neyi, ne zaman
yapmamız gerektiğini göstererek karışıklıktan kurtulmamıza yardımcı olur.
c. Programlama ve Test Etme Süreçleri: Bu aşama son aşama olup hazırlamış olduğumuz yöntem ve algoritmaya göre problem programlama dillerine girilir. Girilen bu bilgiler programlama dilleri
vasıtasıyla test edilir ve sonuçları görmemiz için çıktı birimlerine gönderilir.
1. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bir yazılım grubu değildir?
A) İşletim sistemi
B) Programlama dilleri
D) Uygulama programları
E) Üst düzey diller 2. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi bir programlama dili değildir?
A) Access B) Pascal D) Fortran
E) Delphi
C) Anakart
C) Cobol
3. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi sistem geliştirme kavramı içerisinde yer almaz?
A) Yöntemleri
B) Araştırma - analiz
C) Cevaplama
D) Test etme E) Sonuç
4. Aşağıdakilerden hangisi bir uygulama programı değildir?
A) Basic B) Word D) Excel
E) Winamp
30
C) Powerpoint

Seçmeli Bilişim Teknolojisi Ders Kitabı

Transkript

Benzer belgeler

Symantec Endpoint Protection Kurulum Kılavuzu

Donanım - Murat YAZICI

FÜSUN ÇAKIROĞLU

Linkteki sıkıştırılmış dosyayı Masa Üstüne indiriniz. Resim1`deki gibi