Kanser Hastalarinda Yasam Kalitesi (QOL)

Kanser Hastalarinda
Yasam Kalitesi (QOL)
Dr. Özgür Özyilkan
Baskent Üniversitesi Tip Fakültesi
Tibbi Onkoloji Bilim Dali
Ankara
• Dünya Saglik Örgütü; 2005 yilinda
dünyadaki tüm yeni kanser hastalarinin
%60’nin, 2020 yilinda ise %70’nin
gelismekte ve geri kalmis ülkelerde
olacagini vurguladi.
• Bu ülkelerin kaynaginin ise tüm dünya
ülkelerinin %5’ni olusturuyor.
The Fight Against Cancer in the Emerging World,
25th – 26th January, 2001, Rome, Italy
• Eriskinler için kanser savas modeli; Birincil ve
ikincil koruma ve destek tedavisi /YASAM
KALITESI’nin artirilmasi.
Ø Çünkü bu ülkelerde hastalarin %75’I son
dönemde basvuruyor.
The Fight Against Cancer in the Emerging World,
25 – 26 Ocak, 2001, Roma, Italy
• Radyoterapi esaslari
• Kemoterapi esaslari
• Cervix ve meme kanserleri için kitlelere yönelik tarama
modelleri (Hindistan ve Misir)
• Hepatoma önlenmesinde HBV’ye karsi asilama
îDestek tedavi yöntem ve uygulamalarinin gelistirilmesi.
Kanser Hastalarinin YASAM KALITESI GELISTIRME
çabalarinin artirilmasi, Evde bakim hizmetlerinin artirilmasi
• Tip disi personelin egitimi
• Var olan kisitli kaynaklarin maximum kullanimi
• Kanser problemlerinin basin ve yayin yoluyla güncellestirip
tartisilmasi ve korunma yollarinin aktarilmasi.
Kanser tedavisinde;
• Kür saglama
%20
• Yasam süresinin önemli ölçüde uzamasi %20
• Çok az ya da hiç yararlanmama
%60
ASCO
Onkolojinin degisen ilkeleri
Klasik ilkeler
Modern ilkeler
• Tani
• Kür saglamak
• Destek tedavisi
•
•
•
•
•
•
•
Önlemek
Erken tani
Kür saglamak
Hayat uzatmak
Destek tedavisi
Rehabilitasyon
Terminal dönem hasta
bakimi
• QOL’ni artirmak
QOL
Tanimi çok zordur.
Yasam Kalitesi
Tip alaninda Yasam Kalitesi; Hastaligin durumuna ve
bu hastaligin tedavisine bagli hasta kisinin fiziksel,
emosyonel, ve sosyal iyilik halinin etkilenmesidir.
Genel olarak Yasam Kalitesi çok boyutlu bir
kavram olmasina ragmen en az 3 temel de
toplanabilir;
- Fiziksel
- Fizyolojik
- Sosyal aktivite
Yasam Kalitesi kavrami için degisik tanimlar vardir.
- Yasam kalitesi kavrami, bireyin kendi
yasaminin degerlendirilisine dayanan öznel
algi, duygu ve bilis süreçlerinin bir bütünü
olarak tanimlanir.
- Bireysel iyilik durumunun bir anlatimidir.
- Yasamin çesitli yönlerine iliskin öznel doyum
ifadelerini kapsar.
Bu konuda neler biliniyor ?
• Her gerçen gün konu ile ilgili artastirmalar ve
klinik sonuçlari artiyor ve yeni açilimlar
doguyor.
• Tam olusmus standartizasyon yok !
Garratt A. BMJ, 2002, 324, 1417
Specialities covered by
3921 reports(1)
Addiction
AIDS
Allergy
Burns-trauma
Cancer
Cardiovascular diseases
Carer
Dental
Dermatology
Endocrinology
ENT
Gastrointestinal diseases
32
90
17
11
439
188
35
50
39
60
24
100
Bir kanser hastasinin stresleri
• Kanserin tanisi
• Kanser tedavi yan etkileri
Kanser Tanisi
Kanser
tanisini
ögrenen
hastalar
gelecekleri ile ilgili ve yasayabilecekleri
ile ilgili sorular sorarlar.
Kanser tedavisinde
• Cerrahi
• Radyoterapi
• Kemoterapi
Kanser tedavi sekelleri;
• Kemoterapi; Genellikle yan etkileri ile en
çok yasam kalitesini etkileyen olarak
bilinir: Örnegin:
Saç dökülmesi,
Bulanti ve kusma,
Yorgunlik
Emosyonel problemler.
.....
• Radyoterapi;
Halsizlik
Cilt yaralari
Emosyonel rahatsizlik
.....
• Cerrahi;
Özellikle; Meme cerrahisi
Bas – boyun tümörleri cerrahisi
Jinekolojik kanser operasyonlari
.....
Hasta ve hasta yakinlarinin siklikla sordugu
sorulardan örnekler:
• Ne kadar agrim olacak ?
• Kemoterapi nasil bulanti ve kusma yapacak?
Ne kadar sürecek ?
• Çalismak için yeterli enerjim olacak mi ?
• Cinsel problemlerim olur mu ?
• Bütün saçlarim dökülecek mi ? Tekrar geri
gelir mi ?
• Hastanede ne kadar kalacagim ?
• Istahim ne zaman açilacak ?
• Niçin kendimi hep depresif hissediyorum ?
Bezjak A et al. Qual Life Res 2001; 10: 1-13
Kanser Tedavi Cevabi
• Kanser tedavi sonuçlarinin ölçümü;
’Anlamli yanit oranlari’
‘Hastaliksiz yasam süresi’
‘Yasam süresi’
⇒ Her geçen gün bu kavramlara QOL
sonuçlarinin eklenmesiyle degerlendirmeleri
daha da anlamli yapmistir.
QOL Ölçümü
Ölçek çesitleri
1- Genis hasta topluluklari için düzenlenmis
genel ölçekler.
2- Kanser hastalarinda kullanim amaciyla
hastaya özel ölçekler
3- Hastaliklara özel ölçekler. (Örnegin meme
kanseri ya da prostat kanserli hastada
kullanilmak üzere)
List of QOL tools frequently used in oncology
Name of measurement (Type)
Karnofsky rating (General)
Linear Analogue Self Assessment (General)
Short Form 36 (SF-36) (General)
European Organisation for the Research and Treatment of Cancer QLQ-C30
(EORTC QLQ-C30) (Cancer specific)
Functional Assessment of Cancer Therapy-General (FACT-G) (Cancer specific)
Visual Analogue Scale-Cancer (VAS-C) (Cancer specific)
Hospital and Anxiety Depression Scale (HADS) (General)
Profile of Mood States (POMS) (Cancer specific)
Rotterdam Symptom Checklist (RSCL) (Cancer specific)
Yasam Kalitesi Degerlendirmesi:
• Linear scales
• EORTC QOL-C30
• QLQ-CR38QLQ (Sprangers MAG at al.2000): Kolorektal
kanserlerdeki cerrahi, kemoterapi ve radiyoterapiye bagli
etkilenen yasam kalitesini inceler
• EORTC QOL-C30/+BR23; Meme kanserli hastalar için
• EORTC QOL-H&N35: Bas boyun tümörleri için
• QLQ-LC13. Akciger kanserlerine yönelik spesifiktir
• Nottigham Health Profile (NHP)
u ‘A questionnaire for the assessment of quality of life in
cancer patients in Turkey’ Özyilkan et al., 1995
• Genel
• Bireysel
‘En iyi’ QOL ölçek seçimi
• Karnofsky Index 1948 yilinda
gelistirilmis olup ilk ve pratik
ölçeklerdendir.
Performans Statüsü Skalasi
------------------------------------------------------------------------------------ECOG Karnofsky
Tanim
------------------------------------------------------------------------------------0
100
Asemptomatik, normal aktivite
1
80-90
Semptomatik, ancak ayakta
2
60-70
Semptomatik, günün yarisindan
azini yatakta geçiriyor, minimal
yardima ihtiyaci var.
3
40-50
Semptomatik, günün yarisindan
fazlasini yatakta geçiriyor, belirgin
yardima ihtiyaci var.
4
20-30
Semptomatik, günün hepsini
yatakta geçiriyor, siddetli yatalak
------------------------------------------------------------------------------------
EORTC’nin gelistirdigi;
•The QLQ-C30
EORTC QLQ-C30
(version 3)
We are interested in some things about you and your health. Please answer all of the questions
yourself by circling the number that best applies to you. There are no "right" or "wrong"
answers. The information that you provide will remain strictly confidential.
a a a a
b d b d b d
b d b d b d
Please fill in your initials:
Your birthdate (Day, Month, Year):
Today's date (Day, Month, Year):
Not at
all
A
little
Quite
a bit
Very
much
1.
Do you have any trouble doing strenuous activities,
l i k e c a r r y i n g a h e a v y s h op p i n g b a g o r a s u i t c a s e ?
1
2
3
4
2.
Do you have any trouble taking a long walk?
1
2
3
4
3.
Do you have any trouble taking a short walk outside
of the house?
1
2
3
4
Do you need to stay in bed or a chair during the day?
1
2
3
4
1
2
3
4
Not at
All
A
little
Quite
a bit
Very
much
Were you limited in doing either your work or other
daily activities?
1
2
3
4
7.
Were you limited in pursuing your hobbies or other
leisure time activities?
1
2
3
4
8.
Were you short of breath?
1
2
3
4
9.
Have you had pain?
1
2
3
4
10. Did you need to rest?
1
2
3
4
11. Have you had trouble sleeping?
1
2
3
4
12. Have you felt weak?
1
2
3
4
13. Have you lacked appetite?
1
2
3
4
14. Have you felt nauseated?
1
2
3
4
15. Have you vomited?
1
2
3
4
16. Have you been constipated?
1
2
3
4
4.
5.
Do you need help with eating, dressing, washing
yourself or using the toilet?
During the past week:
6.
Please go on to the next page
During the past week:
Not at
all
A
little
Quite
a bit
Very
much
17. Have you had diarrhea?
1
2
3
4
18. Were you tired?
1
2
3
4
19. Did pain interfere with your daily activities?
1
2
3
4
20. Have you had difficulty in concentrating on things,
like reading a newspaper or watching television?
1
2
3
4
21. Did you feel tense?
1
2
3
4
22. Did you worry?
1
2
3
4
23. Did you feel irritable?
1
2
3
4
24. Did you feel depressed?
1
2
3
4
25. Have you had difficulty remembering things?
1
2
3
4
26. Has your physical condition or medical treatment
interfered with your family life?
1
2
3
4
27. Has your physical condition or medical treatment
interfered with your social activities?
1
2
3
4
28. Has your physical condition or medical treatment
caused you financial difficulties?
1
2
3
4
For the following questions please circle the number between 1 and 7 that
best applies to you
29. How would you rate your overall health during the past week?
1
Very poor
2
3
4
5
6
7
Excellent
3 0 . H o w w o u l d y o u r a t e y o u r o v e r a l l quality of life during the past week?
1
Very poor
2
3
4
© Copyright 1995 EORTC Quality of Life Study Group.
5
All rights reserved.
6
Version 3.0
7
Excellent
En basit ve pratik olan;
• Visual analogue rating scale (VAS);
10 cm çizilen çizgi üzerinde hastalar var olan
yasam kalitelerini genel olarak tanimlarlar.
örnegin:
Visual Analoge Scale (VAS)
Olabildigince en iyi
QOL
Olabildigince
en kötü QOL
Mercier M, et al. Quality of life Research,1992, 1, 53-61
B. Bergman ve ark. (1994)
Cunningham et al. 1999
Cunningham et al. 1999
Cunningham et al. 1999
• QOL ölçekleri literatürde daha çok bati
dünyasi kaynakli olmaktadir.
• Bilinen diger bir gerçek de her ölçegin
kendi ülkesine, kültürüne, ve klinigine göre
farkli olabilecegidir.
‘A questionnaire for the assessment of quality
of life in cancer patients in Turkey’
Ozyilkan O, et al. Materia Medica Polona, 1995, 153
• Biz bu çalismamizda geçerliligi kendi
hastalarmizda test edilmis bir ölçek
gelistirmeyi amaçladik.
‘The impact of diagnosis and treatment on the
quality of life in breast cancer patients’
Ozyilkan O, Neoplasma, 1998, 45 - 48
• Bu çalismamizda gelistirdigimiz ölçegi meme kanserli
hastalarimizda kullandik. Tani ve tedavinin meme kanserli
hastalarin yasam kalitesine etkisini 8 ayri alt baslikta
inceledik.
Genel iyilik hali,
Fiziksel semptom ve aktivite,
Uyku bozuklugu,
Istahsizlik,
Seksüel bozukluk,
Algilama bozuklugu,
Tibbi etkilesim,
Sosyal etkilesim ve is performansi
‘The impact of diagnosis and treatment on the
quality of life in breast cancer patients’ I
Ozyilkan O, Neoplasma, 1998, 45 - 48
• Total QOL degerlerinde gruplar arasi fark
olmamasina karsin meme kanserli hastalarla
kontrol grubu karsilastirildiginda meme kanserli
hastalarin (p<0,05),
Genel iyilik hali,
Fiziksel semptom ve aktivitelerinin
Uyku bozukluklarinin
anlamli olarak bozuldugu görüldü !
‘The impact of diagnosis and treatment on the
quality of life in breast cancer patients’ II
Ozyilkan O, Neoplasma, 1998, 45 - 48
Kemoterapi tamamlandiktan sonra
Istahsizligin(p<0,02), Fiziksel semptom ve
aktivitelerin(p<0,05) anlamli olarak düzeldigi
görüldü.
Yasam Kalitesi Ölçeklerinin Potansiyel Yararlari
â Ilaçlarin hastalar üzerine yan etkilerinin yorumunda
kolaylik saglar.
â Hastalik veya semptomlarin genel yasam kalitesine daha
açik ve net olarak yorum yapma kolayligi saglar.
â Yasam süreleri üzerine esit etkileri olan tedaviler arasinda
seçim yapabilme kolayligi saglar.
â Yeni ilaç gelisiminde kolaylik saglar.
â Prognoz yorumunda kolaylik saglar
Kanser tedavisinde
tedavide belirleyici faktörler;
• Ilaç yan etkileri!
• QOL!
ABD’de Food and Drug Administration
(FDA) ve American Society of Clinical
Oncology (ASCO), Kanada da National
Cancer Institute of Canada
Tedavi semalarinin gelistirilmesinde mutlaka
QOL etkilerini arastirmayi sart kosar!
ASCO, Journal of Clinical Oncology, 1996; 14: 671 -9
Tartisma I
Ø Karsilastirmali onkoloji çalismalarinin
standart sonuçlari;
Tümör cevabini
Yasam süresini ve/veya
Hastaligin progrese oldugu zamani
Tedaviye bagli toksiteyi
Ilgili kanser ve tedavisine bagli hastalarin
Yasam Kalitesi etkilesimlerini
Tartisma II
Ø Biz onkoloji uzmanlari modern tip biliminin
bizlere sagladigi genis bilgiler ve tecrübelerle
hastalarimiza en iyi, en güncel tedaviyi ararken
istatistiksel analizlere konsantre olmusken
hastalarimiz için emosyonel ve psikosoyal
destegin esas oldugunu unutabilmekteyiz.
Ø Biz onkoloji uzmanlarinin görevi, en iyi ve en
effektif kanser tedavisini ararken hastaligin ve bu
hastalik tedavilerinin her hastanin yasam biçimini
nasil etkileyebilecegini düsünmeliyiz.
SONUÇ !
Hastanin, hasta yakinlarinin ve hekimlerin
kanser hastaliginin tedavisinde esas amaçlari;
• Kür saglamak veya yasam süresini uzatmak
• Fonksiyonel devamliligi saglamak
• Konforu saglamak
QOL !