Devamı

Transkript

Devamı

Asya-Pasifik Çalışmaları Türkiye Yıllığı, 2007/2
BAŞBAKANLIK OSMANLI VE CUMHURĐYET ARŞĐVLERĐNDE
BULUNAN KORE ĐLE ĐLGĐLĐ BELGELER ÜZERĐNE BĐR
DEĞERLENDĐRME
A. Merthan DÜNDAR*
Özet
Türkiye’de son yıllarda, Asya ülkeleriyle ilgili yapılan çalışmalar -henüz yeterli bir
düzeyde olmasa da- artış göstermekte olup, bu yerlerin başında, Japonya, Çin ve Kore
gelmektedir. Özellikle, ticarî ilişkilerimizin artmaya başladığı Çin ve Japonya,
akademisyenlerin ilgisini çekmektedir. Ancak Kore ile ilgili akademik araştırmaların
sayısı daha azdır. Şüphesiz bu, Türkiye ile bu ülke arasında tarih içinde çok sıkı
temasların bulunmaması ile izah edilebilir. Son dönem Osmanlı toplumunu Kore ile
tanıştıran en önemli eser, Abdürreşit Đbrahim tarafından yazılmış olan Âlem-i Đslâm ve
Japonya’da Đntişar-ı Đslâmiyet adlı gezi-hatırat türündeki kitaptır. Bunun dışında Osmanlı
hükûmetinin Kore ile ilgisi daha çok Japonya, Çin ve Rusya bağlamında olmuştur.
Osmanlı Arşivinde Kore ile ilgili olarak 16 belge bulunmaktadır. Başbakanlık Cumhuriyet
Arşivinde ise Kore ile ilgili ve çoğu Kore Savaşı sırasında hazırlanmış 36 belge vardır.
Bu belgelerin incelenmesi Türk – Kore Đlişkileri tarihine katkı sağlayacaktır. Ayrıca, 1910
- 1945 yılları arasında Kore’nin Japonya tarafından idare edildiği düşünüldüğünde, Kore
ile ilgili belgeler üzerine yapılacak çalışmaların Japon tarihine de ışık tutacağı da ortadır.
Anahtar Kelimeler: Türk Arşivleri; Uzak Doğu; Kore; Kore Savaşı; Türkiye-Kore
Đlişkileri.
AN ESSAY ON THE DOCUMENTS RELATED TO KOREA IN THE
OTTOMAN AND REBUPLIC ARCHIVES OF TURKEY
Abstract
In recent years, the number of the researches concerning the Asian countries has been
increasing in Turkey. Generally, Japan, China and Korea are on the focus as a research area.
Especially, increasing tendency of bilateral trade affairs with China and Japan has drawn
attention of the Turkish researchers. However, the number of academic studies concerning the
Korea is relatively inconsiderable than the others because there are not close relations
between two countries in the history. The most important work introducing the Korea to the
Ottoman society in the early 20th century was “Alem-i Đslâm ve Japonya’da Đntişar-ı Đslâmiyet”
which was written by Abdürreşit Đbrahim as a kind of travel-memories. Furthermore, Ottoman
government’s interest in Korea is mainly via Japan, China and Russia. There exist 16
documents relating to Korea in the Ottoman Archive. In the Republic Archive there are 36
documents relating to Korea and most of them were prepared at the Korea War period.
Analysis of these documents will be a contribution for the Turkish – Korean Relations history.
Accountancy, if we consider the fact that Japan ruled Korea from 1910 to1945, the
researches on Korea will also to show the way to the Japanese history.
Key Words: Turkish Archives; Far East; Korea; Korean War; Turkish-Korean Relations.
*
Yrd. Doç. Dr., Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Japon Dili ve Edebiyatı
Anabilim Dalı.
57
Dündar: Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivlerinde ...
GĐRĐŞ
Son yıllarda, Türkiye’de Asya ülkeleriyle ilgili yapılan çalışmalar -henüz
yeterli bir düzeyde olmasa da- artış göstermektedir. Özellikle ticarî ve
kültürel ilişkilerimizin artmaya başladığı Çin, Japonya, Kore gibi Uzak Doğu
ülkelerinin, araştırmacıların ilgisini çektiğini söylemek mümkündür. Ancak
ülkemizde Çin ve Japonya ile ilgili olarak çok yönlü incelemeler yapılmasına
rağmen, Kore hakkında fazla araştırma bulunmamaktadır. 1 Kore ile ilgili
çalışmaların diğerlerine göre daha az olması, Kore Savaşı dönemi hariç
tutulursa Türkiye Cumhuriyeti ile bu ülke arasında çok sıkı temasların
bulunmaması ile izah edilebilir. 2 Öte yandan, Orta Asya Türk tarihi
incelemeleri arasında da, eski dönem Türk-Kore münasebetleri hakkında Türk
araştırmacılar tarafından yapılmış kayda değer bir inceleme tarafımızdan
tespit edilememiştir.3
Türk–Kore Đlişkileriyle ilgili olarak ülkemizde yapılan çalışmalarda, Türk
arşiv belgelerinden yeterince faydalanılmadığını söylemek mümkündür. Oysa,
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivlerinde, Kore
ile ilgili kayda değer bir malzeme bulunmaktadır. Bu incelemedeki temel
amacımız, Arşiv kataloglarından yararlanarak Kore ilgili resmi belgeleri
araştırmacılara tanıtmaktır. Diğer bir hedefimiz de, daha önce yaptığımız iki
çalışmanın devamı niteliğindeki bu araştırma 4 ile Kore’nin Osmanlı ve
1
Aslında Kore’nin 1910-1945 arasında Japonya tarafından idare edildiğini göz önüne
alırsak, ülkemizde Japon tarihi ile ilgili çalışmalar yapan araştırmacıların Kore’yi de
incelemesi gerektiğini söyleyebiliriz. Aynı şey Çin içinde geçerlidir. Çünkü Çin’in bir bölümü
de, iki dünya savaşı arasında Japon işgali dönemi yaşamıştır. Yüksek Öğretim Kurumu
verilerine göre, Türk Üniversitelerinde Japonya ile ilgili olarak, 200, Çin ile ilgili olarak 130,
Kore ile ilgili olarak 80 Yüksek Lisans – Doktora çalışması bulunmaktadır (bu sayılar yaklaşık
olarak verilmiştir). Ayrıca, Milli Kütüphane kayıtlarına göre, Kore ile ilgili çeviri ve telif olarak
ülkemizde yaklaşık 200 kitap yayımlanmıştır. Asya’nın diğer büyük ülkeleriyle ilgili olarak çok
daha az çalışma olduğu gözlenmektedir. Buna göre, Hindistan ile ilgili 43, Pakistan ile ilgili
31, Endonezya ile ilgili olarak 3 tez çalışması bulunmaktadır. Diğer Asya ülkeleriyle ilgili
olarak Türk üniversitelerinde yapılmış akademik çalışmalar için bkz.
www.yok.gov.tr/tez/tez_tarama.htm ve http://mksun.mkutup.gov.tr/F.
2
Ülkemizde yayımlanan Kore ile ilgili kitapların çoğu, Kore Savaşında Birleşmiş Milletler
saflarında savaşmış olan Türk subaylarının ve askerlerin hatıralarından oluşur. Ayrıca Kore’de
Đslâmiyetin yayılması hakkında da birkaç çalışma vardır.
3
Hun, Kök Türk, Uygur dönemlerindeki Türk-Kore etkileşim ve ilişkileriyle ilgili ise Koreli
araştırmacılar tarafından Türkçe olarak kaleme alınmış makalelerin bilgileri kaynakçada
verilmiştir.
4
Türk-Japon ilişkileri ile ilgili olarak hazırlanan çalışmalarda, (Ertuğrul Facaisı sebebiyle
Osmanlı Arşivinde zengin bir malzeme vardır), çok sayıda belgeden faydalanıldığını
söylemek mümkündür. Ancak Çin-Türk, Kore-Türk Đlişkileriyle ilgili olarak yapılan
araştırmalarda Türk belgelerinden yeterince yararlanılmadığı görülür. Konu ile ilgilenenlere
faydalı olması amacıyla biz daha önce Japonya ve Çin ile ilgili Başbakanlık arşivlerinde
bulunan belgeler hakkında iki makale yayımlamıştık. Bkz. Dündar, A. Merthan, (2007).
"Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan Japonya ile Đlgili Belgeler üzerine", Asya-Pasifik
Çalışmaları Türkiye Yıllığı 2006/1, Çanakkale, s. 222-232, Dündar, A. Merthan, (2007).
58
Cumhuriyet dönemi Türk hariciyesi tarafından nasıl ve ne bağlamda takip
edildiğini tespit ederek, ülkemizdeki Uzak Doğu ile ilgili literatüre katkı
sağlamaktır. Bunu yaparken, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemin-de
hazırlanmış olan kayıtları bir kronoloji içinde aktarmaya çalıştık. Hicri
tarihleri Miladi tarihe çevrilirken Arşivler Genel Müdürlüğü’nün tarih çevirme
kılavuzundan faydalandık. Belgelerle ilgili dipnotlardaki künyeler ve
açıklamalar, Arşivler Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan kataloglardaki
sisteme göre düzenlenmiş, ayrı bir tasnif yapılmamıştır.
Türkiye’de Kore daha çok 1950–1953 yılları arasındaki Kore Savaşı ile
tanınmıştır. Kore ile ilgili olarak ülkemizde yayımlanmış olan kitapların büyük
çoğunluğu da bu savaşla ilgilidir. Cumhuriyet öncesine bakacak olursak, son
dönem Osmanlı toplumunu Kore ile tanıştıran en önemli eser, Abdürreşit
Đbrahim 5 tarafından yazılmış olan Âlem-i Đslâm ve Japonya’da Đntişar-ı
Đslâmiyet adlı gezi-hatırat türündeki kitaptır.6 Ayrıca, Hayrabolulu Caferzâde
Mehmed Tevfik’in, Aksayı Şark Hükümetleri, Japonya, Kore, Mançuri Ahvâli,
ile Kadri’nin, Kore, Japonya ve Çin'de Kadınlar adlı eserlerini de zikretmek
gerekir.7
Osmanlı Hükümeti’nin Kore ile ilgilenmesi ise daha çok, Japonya, Çin
ve Rusya bağlamında olmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Osmanlı
Arşivi kataloglarına göre, Kore üzerine hazırlanmış 16 adet belge
bulunmaktadır. Bu belgelerin hiç biri Kore’nin coğrafyasına, kültürüne ya da
tarihine dair doğrudan bilgi içermeyip, daha çok Kore’nin diğer ülkelerle
olan siyasî ve askerî ilişkileriyle ilgilidir. Kayıtlara göre Osmanlı arşivindeki
Kore’yle ilgili en eski belge Hicri 1302 (1885) tarihinde hazırlanmıştır. Çin
Kore'yi tahliye etmezse Japonya Hükûmeti'nin Çin'e saldıracağı şeklinde bir
başlık taşıyan belge, Çin ile Japonya’nın Kore yüzünden karşı karşıya
geldiğini bildiren bir rapordan oluşur.8 Son belge ise, Japon–Kore ilişkileriyle
ilgili olarak, Japonların Koreliler hakkındaki muamelatından şikâyeti ve
onların konferans müzekeratına iştiraklerini sağlamak üzere Lahey'e bir
heyet gittiği açıklamasıyla, Hicri 1325 (1907)’de düzenlenmiştir.9
“An Analysis on the Documents Related to China: Materials in the Ottoman and Republic
Archives of Turkey”, (The Second International Conference on Historical China Studies), II.
Geleneksel Uluslararası Çin Araştırmaları Konferansı Bildiri Kitapçığı, 21-23 Temmuz 2007,
Çin-Shanghai, s. 224-232. (Bu bildiri genişletilmiş olarak, Center for Historical China Studies
tarafından, Eurasian Studies Vol. 9th, July 2008, künyeli dergide yayımlanacaktır.) Kore ile
ilgili belgeler hakkındaki bu makalemiz ile seri tamamlanmıştır.
5
Abdürreşit Đbrahim ile ilgili olarak bkz. Đsmail Türkoğlu, Sibiryalı Meşhur Seyyah Abdürreşit
Đbrahim, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1997.
6
Bu kitabın günümüz Türkçesine çevrilmiş hali için bkz. Âlem-i Đslâm ve Japonya’da
Đslâmiyet’in Yayılması, (Haz: Ertuğrul Özalp), Đşaret Yayınları, Đstanbul 2003. s. 15-50.
7
Kitapların künyeleri kaynakçada verilmiştir.
8
Tarih: 27/C/1302 (Hicri), Dosya No: 2, Gömlek No: 81, Fon Kodu: Y..PRK.PT.
9
Tarih: 03/Ca/1325 (Hicri), Dosya No: 300, Gömlek No: 8, Fon Kodu: Y..MTV.
59
Katalog bilgilerine göre Kore ile ilgili ikinci belge, ilk belgeden 8 sene
sonrasına aittir. Hicri 1310 (1893) tarihli bu rapor, Đngiltere ve Rusya’nın
Kore üzerindeki anlaşmazlıkları sebebiyle Đngiliz donanmasına ait savaş
gemilerinin bölgeye intikal ettirilmesi hakkındadır. 10 Sonraki kayıt, iki yıl
sonrasına ait olup, Japonya’nın Kore’deki vatandaşlarına yapılan kötü
muameleyi bahane ederek Kore’ye asker sevk etmesi ve Rusya ile
Đngiltere’nin Kore üzerindeki planları ile ilgili bilgileri içerir.11 Aynı tarihli bir
başka belge de, Çin ile Japonya’nın Kore’yi ele geçirmek için savaşmaları
hakkında, Washington sefaretinden gelen istihbarat yer alır.12
Osmanlı arşivinde, Kore ile ilgili yabancı gazete haberlerinin tercümeleri
de yer almaktadır. Hicri 1313 (1896) tarihli rapor, England and the Union
gazetesin-de çıkan, Rusya’nın Kore’deki faaliyetleriyle ilgili haberleri içerir.13
Benzer konudaki bir başka belge de, Hicri 1315 (1897) tarihli olup,
Rusya’nın kendi konsoloslarını korumak için Kore’ye asker sevk ettiği ve
Rusya’ya karşı Kore ile Japonya siyasetçilerinin, Japonya ve Đngiltere
arasında bir ittifak görmek istediklerine dair Ajans National’e gelen
telgraflarla ilgilidir.14 Aynı seneye ait bir diğer raporda da, Đngiltere’nin Kore
limanlarında bulunan donanması hakkında Novye Vremya gazetesinin
yayımladığı haberin tercümesi yer alır. 15 Hicri 1315 (1898) tarihli kayıt,
Kore’nin içinde bulunduğu durumla ilgili bilgileri içerir. 16 Aynı yıla ait son
10
Tarih: 15/Ş/1310 (Hicri), Dosya No: 27, Gömlek No: 20, Fon Kodu: Y..PRK.TKM.
Aşağıdaki italik kısımlar, kataloglarda yer alan başlıkların, Osmanlı Türkçesinden günümüz
Türkçesine yapılan aktarımlarıdır.
Kore'de Đngiltere ve Rusya ihtilafının devam etmesi ve Đngiltere'nin
(Çemupolu)'da harp gemilerini ikamesi.
11
Tarih: 01/M/1312 (Hicri), Dosya No: 32, Gömlek No: 1, Fon Kodu:
Y..PRK.TKM.
Kore Hükûmeti'nin Japon muhacirlerine zulmetmesinden dolayı Japonya'nın
Kore'ye asker sevk ettiği.Rusya'nın ve Đngiltere'nin Kore üzerindeki emelleri.
12
Tarih: 01/Ra/1312 (Hicrî), Dosya No: 308,Gömlek No: 4, Fon Kodu: Y..A...HUS.
Kore kıtası için Çin ve Japonya arasında çıkan muharebenin sebeblerini ve
bazı malumatı havi Washington Sefiri'nden gelen tahriratın takdimi.
13
Tarih: 15/N /1313 (Hicrî), Dosya No: 37, Gömlek No: 29, Fon Kodu: Y..PRK.TKM.
Rusyanın Korede faaliyetleri hakkında England and The Union gazetesinin
haberleri.
14
Tarih: 25/R /1315 (Hicrî), Dosya No: 167, Gömlek No: 230, Fon Kodu: Y..MTV.
Rusya'nın kendi konsoloslarını korumak için Kore'ye asker sevkettikleri ve
Rusya'ya karşı Kore ve Japonya siyasetçilerinin, Japonya ve Đngiltere
arasında bir ittifak görmek istediklerine dair Ajans National'e dolaylı olarak
gelen telgrafların tercümeleri.
15
Tarih: 22/Ş /1315 (Hicrî), Dosya No: 40, Gömlek No: 18, Fon Kodu: Y..PRK.TKM.
Đngiltere'nin Kore limanlarında bulunan donanması hakkında Novye Vremya
gazetesinin neşrettiği bendin tercümesi.
16
Tarih: 05/L /1315 (Hicrî), Dosya No:28, Gömlek No:88, Fon Kodu: Y..PRK.EŞA.
60
raporda, Rusya’nın Kore üzerindeki nüfuzu hakkındaki değerlendirmeler
bulun-maktadır.17
Takip eden belge, Hicri 1320’de (1902) düzenlenmiş olup, Đngiltere ve
Japon-ya arasında Çin ile Kore konusunda bir anlaşma yapıldığı bilgisini
taşımaktadır. 18 Hicri 1321 (1904) tarihli bir sonraki raporda da,
Japonya’nın Kore ve Mançurya kıtası hakkındaki önerilerinin Rusya
tarafından kabul edilmediği ve Japonya’nın sorunu çözmek için savaştan
başka çaresi olmadığı şeklinde bir istihbarat yer almaktadır. 19 Bundan
sonraki 4 raporun 2’si Kore üzerinde hak iddia ederek savaşan Japonya ve
Rusya’nın durumlarıyla ilgili olarak yurt dışında bulunan Osmanlı
temsilciliklerinden gelen duyumlardır. Hicri 1321 (1904) tarihini taşıyan
belge, Londra sefiri Muzurus Paşa tarafından gönderilmiş olup, Japonya’nın
savaştaki başarılarından ve Kore ile yaptığı anlaşmadan bahsetmektedir. 20
Hicri 1322 (1904) yılına ait olarak da, Petersburg sefaretinden gönderilmiş
iki adet rapor mevcuttur. Bunların birincisi, Japonya’nın askerî harekâtı ve
Kore’yi işgali hakkın-dadır. 21 Đkicisi ise, Japonya tarafından Kore’nin
tarafsızlığının ihlal edilmesi üzeri-ne, Rusya’nın aldığı tedbirler
konusundadır.22
Görüldüğü gibi, Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan Kore ile ilgili
belgeler, sayıca az olmakla beraber ilginç içeriklere sahiptir. Şüphesiz tasnif
çalışmaları ilerledikçe daha çok sayıda belge açığa çıkacaktır.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde ise, Kore ile ilgili daha çok belge
bulunur. Kataloglara göre en eski rapor, 1933 yılında hazırlanmış olan;
Japonya'nın ekonomik durumuyla ilgili Maliye Bakanı Mr.Korekiyo'nun
açıklaması başlıklı belgedir. 23 Son kayıt ise, 1968 tarihini taşır ve Kore
17
18
19
20
21
22
"…Kore'de bir şeyler olduğu…"
Tarih: 03/Z /1315 (Hicrî), Dosya No:384, Gömlek No:10, Fon Kodu: Y..A...HUS.
Journal de Saint Petersburg gazetesinin, Rusya'nın, Kore'de hâiz olduğu
nüfûza dair resmi gazeteden naklen derceylediği tebligat hakkında.
Tarih: 14/M /1320 (Hicrî), Dosya No:427, Gömlek No:72, Fon Kodu: Y..A...HUS.
Çin ile Kore'ye dair Đngiltere ve Japonya arasında münakid mukavele
hakkındaki beyanname.
Tarih: 23/L /1321 (Hicrî), Dosya No:44, Gömlek No:78, Fon Kodu: Y..PRK.EŞA.
Japonya'nın Kore ve Mançurya kıtası hakkındaki teklifatının Rusya tarafından
kabul edilmediği ve Japonya'nın meselenin halli için harbden başka çaresi
olmadığı
Tarih: 28/Z /1321 (Hicrî), Dosya No: 45, Gömlek No: 44, Fon Kodu: Y..PRK.EŞA.
Japonların Kore'deki başarıları ve gemilerinin fazla zarar görmediğine dair
Londra Sefiri Muzurus Paşa'nın şifresi ve Japonya ile Kore arasında ittifak
muahedesi olduğu.
TarihTarih: 16/M /1322 (Hicrî), Dosya No: 469, Gömlek No: 83, Fon Kodu: Y..A...HUS.
Japonya'nın harekatı ve Kore'yi işgaline dair Petersburg Sefareti tahriratı.
Tarih: 25/M /1322 (Hicrî), Dosya No: 470, Gömlek No: 67, Fon Kodu: Y..A...HUS.
Japonya tarafından Kore'nin tarafsızlığı ihlal edilmesi üzerine, Rusya'nın
ittihaz ettiği tedbir hususunda Rusya Sefareti tahriratı.
61
hakkında dış basında çıkan haberleri içerir. 24 Bu belgenin başlığı; Đsrail,
Filistin, Kore, Rusya, ABD hakkında dış basında çıkan yazılar şeklindedir.
Türkiye’yi Birleşmiş Milletler Kore Komisyonunda temsil eden diplomatların
atamaları25, Kore’ye asker gönderilmesi kararı26, Kore savaşına katılan Türk
ordu mensuplarının tayinleri 27 , maaşları, özlük hakları 28 , Kore savaşının
23
Tarih: 3/6/1933, Dosya: 43428, Fon Kodu: 30..10.0.0, Yer No: 257.727..12. Bu belge,
Kore’yi Japonya’nın bir parçası olarak değerlendirmektedir.
24
Tarih: 15/5/1968, Dosya: S1, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 129.841..7.
25
Tarih: 16/12/1949, Sayı: 3/10317, Dosya: 76-1489, Fon Kodu: 30..18.1.2, Yer No:
121.90..18.
Birleşmiş milletler Kore Komisyonu'nda Hükûmetimizi Kasım Gülek'in temsil
etmesi.
122.40..12.
Birleşmiş Milletler Kore Komisyonu'na yedek delege olarak Maraş
Milletvekili Dr. Kamil Đdil'in katılması.
Tarih: 16/2/1951,Sayı: 3/12559, Dosya: 76-1489, Fon Kodu: 30..18.1.2, Yer No:
125.14..12.
Birleşmiş Milletler, Kore Komisyonu'na yedek delege olarak Dr. Kamil
Đdil'in katılması ve kendisine yevmiye verilmesi
126.50..12.
Birleşmiş Milletler Kore Komisyonu'na yedek delege olarak katılan Dr. Kamil
Đdil'e verilecek yevmiye ile diğer masraflarının kabulü.
126.57..15.
Dr. Kamil Đdil'in, Birleşmiş Milletler Kore Komisyonu Türk delegesi olarak
tayini.
Tarih: 30/1/1952, Dosya: A7, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 18.102..6.
Süleyman Özmen'in Başbakan'a gönderdiği Milletlerarası Demokrat
Kadınlar Federasyonu Kore Komisyonu'nun 16-27 Mayıs 1951'de
yayınladığı rapor
26
Hükûmetin Kore Savaşı ile ilgili kararlarını tasvip eder telgraflar.
Tarih: 5/8/1950, Dosya: F11, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 102.630..8.
Türkiye'nin Kore'ye askerî yardım kararının ABD'deki akisleri ve Birleşmiş
Milletler Konseyine girmek hususundaki teşebbüslerinden bahseden neşriyat
hakkında New York Haberler Bürosundan alınan rapor.
Başbakanın Kore'ye asker gönderilmesi ile ilgili olarak yaptığı basın
toplantısındaki beyanatın Senatör Fulbright ile Mundt'un israrı üzerine
Kongre zabıtlarına geçirildiği.
Milli Kalkınma Partisi Başkanı Halit Aksubay'ın hükûmetin Kore politikası ile
ilgili radyo konuşması.
27
Tarih: 10/9/1950, Sayı: 23640, Fon Kodu: 30..11.1.0, Yer No: 216.30..6.
Kore'ye gidecek Birliğe, Tuğg. Tahsin Yazıcı'nın Komuta etmesi.
124.79..11.
62
Kore'ye gidecek birliklerin yemeklerini pişirmek üzere 4 aşçı kadrosunun
onanması.
Askerî Hakim Esat Doğu ile Sabri Kirişoğlu'nun Kore Türk Komutanlığıemrine
tayinleri.
Tarih: 23/5/1951, Sayı: 3/13078, Dosya: 33-343, Fon Kodu: 30..18.1.2,Yer No:
125.40..9.
Kore Türk Silahlı Kuvvetleri emrinde çalıştırılacak 6 imam kadrosunun onayı.
Askerî Hakim Mustafa Eğemen'in Çanakkale Mst.Mv., Sami
Özsoylu'nun Kore Türk Kuv. Refakatine tayinleri.
Askerî Hakim Gültekin Güneri'nin Kore Türk Komutanlığı emrine tayini.
Tümg. Tahsin Yazıcı'nın K.K.K.lığı Zırhlı Birlikler Daire Başkanlığı'na, Tuğg.
Namık Arguç'un Kore Birleşmiş Milletler Türk Silahlı Kuvvetler Komutanlığı'na
tayinleri.
As. Hakim Sabri Kirişoğlu'nun Kore Türk Komutanlığı emrine tayini.
127.76..5.
Kore'de Türk Silahlı Kuvvetleri emrinde bulunan 10 yedek subayın hizmet
sürelerinin uzatılması.
28
123.75..19.
Japonya, Kore ve Amerika'ya gönderilecek Korg. Yusuf Adil Egeli, Alb.Cemal
Aydınalp ve Yrb. Niyazi Çelik'e verilecek gündelik.
123.77..17.
Birleşmiş Milletler emrine, Kore'ye gidecek olan türk Silahlı Kuvvetleri
mensuplarına, kanunlarımızda yazılı harp hali hükümlerinden bazılarının
uygulanması.
124.92..7.
Birleşmiş Milletler emrine Kore'ye gönderilmiş olan Türk Silahlı Kuvvetlerine
mensup personelin çeşitli istihhaklarıyle birliğin diğer masraflarına ait esasların
uygulanması.
124.95..18.
Geçici görevle Kore'ye gönderilen Korg. Şahap Gürler ile Bnb. Cevdet
Zeybek'e gündelik verilmesi.
125.16..13.
Birleşmiş Milletler emrine Kore'ye gönderilen Türk Silahlı Kuvvetleri
personelinden tedaviye hava değişimi için Türkiye'ye gelecek ve tekrarKore'ye
gönderileceklere verilecek yevmiye miktarının tesbiti.
125.42..6.
Kore Birliği Personeli'nden yurda dönen eratın bir aydan fazla izinlerinin de
muvazzaflığa sayılması.
63
uluslararası kamuoyuna yansımaları 29 ve Türkiye ile Kore arasında-ki
diplomatik ilişkilerle ilgili maddeler de, diğer konuları oluşturmaktadır. Türk –
Kore siyasî ilişkileri ile ilgili en erken kayıtlı rapor, 1949 tarihini taşımakta
olup, Kore Cumhuriyeti’nin tanınması konusundadır.30
126.49..2.
Kore'de Türk kuvvetlerine mensup erattan geçici görevle Kore dahiline veya
haricine gönderilecek olanlara gündelik verilmesi.
126.60..4.
Kore'deki Birlişmiş Milletler türk Silahlı Kuvvetleri'ne mensup subay, askerî
memurlarla ast subayların rütbelerine ait bekleme sürelerinden indirme
yapılması.
127.89..1.
Kore'den hava değişimi için gelenler dışında onayında dönecek olan subay,
memur, hizmetli, astsubay, erbaş ve erata gündelik ve yol masrafıverilmesi.
29
Kore meselesine karşı Birleşik Amerika'nın durumu hakkında Washington Basın
Ataşeliğinden alınan yazı.
Zafer Gazetesinde Kore'deki harekatın iyi yönetilmediğini iddia eden bir
yazıya France Presse ajansının Ankara muhabiri tarafından çekilentelgrafın
tercümesi.
Tarih: 10/1/1951, Dosya: 1.BÜRO, Fon Kodu: 490..1.0.0, Yer No: 204.812..1.
Kore Savaşı ile ilgili gazete kupürleri.
Tarih: (Yok), Dosya: S4, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 132.857..6.
Amerika Cumhurbaşkanı Eisenhower ve Dışişleri Bakanı Foster Dulles'in, Kore
Savaşı ve neticesi ile ilgili gazetecilere verdikleri demeç.
Birleşmiş Milletlerin Kore harekatı ile ilgili Başbakan'a sorulan sorular ve
cevapları.
30
120.57..16.
Kore Cumhuriyet Hükûmeti'nin tanınması.
Tarih: 24/6/1955, Dosya: E3, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 57.351..5.
Türk Silahlı Kuvvetleri Komutanı Kur. Alb.Hilmi Giray'ın Güney Kore
Cumhurbaşkanı Sığman Rhee ile yaptığı mülakatın özeti.
Tarih: 10/10/1956, Dosya: O2, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 127.818..4.
Kore'nin Ankara Büyükelçiliğine tayin edilecek olan Dr.Hongkee Karl için
agreman talebi.
TBMM Başkanı R.Koraltan riyasetinde Kore'ye gidecek olan heyetin listesi.
Kore Büyükelçisi Dr. Kamil Đdil'in Başbakan Adnan Menderes'i Kore'ye davet
Tarih: 12/5/1958, Dosya: 01, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 126.814..11.
Kore Büyükelçisi'nin Menderes'e yazdığı teşekkür yazısı.
64
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’ndeki Kore ile ilgili malzeme arasında,
Kore Đslâm Cemaati tarafından gönderilmiş olan bir mektup, içeriği itibariyle
dikkat çekicidir. Buna göre, cemaat adına Başbakan Adnan Menderes’e
mektup yazan Kim Yoo Too, Koreli Müslümanların mescit ihtiyacı konusunda
Türkiye’den yardım istemiştir.31 Bu konuların dışında kalan belgeler daha çok,
Kore gazileri ve şehitleriyle ilgilidir.32
Kore Büyükelçisi ıl Kwon Chung'un Başbakan Adnan Menderes'e gönderdiği
mektup.
Kore Büyükelçisi ıl Kwon Chung'un Başbakan Adnan Menderes'e gönderdiği
mektup.
Cumhuriyetin ilanının 35.yıl dönümünün kutlanması münasebetiyle yapılan
geçiş törenine ait düşüncelerini bildiren Kore Cumhuriyeti Büyükelçisinin
mektubu.
Tarih: 12/4/1959, Dosya: D3, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 50.304..4.
Kore'nin Türkiye Büyükelçiliği'ne tayin edilen Chung II. Kwon'un agreman
talebi
Kore Hükûmetinin Ankara Büyükelçiliğine, Gnr. Eung-Kyun Shin'i tayin için
agreman isteği
Tarih: 5/3/1962, Dosya: 02, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 127.819..4.M
Kore'nin Ankara Büyükelçiliği' ne tayin edilecek olan Choi Young Hi için
agreman talebi.
31
Tarih: 20/9/1956,Dosya: A4, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 6.31..12.M.
Kore Đslâm Cemaati'nin mescit ihtiyacı için Kim Yoo Too tarafından Başbakan
Adnan Menderes'e yazılan mektup.
32
Tarih: 6/12/1950, Dosya: L, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 123.782..9.
Türkiye Anıtlar Derneği'nin Kore Şehitlerinin ruhuna hatim ve mevlüdü şerif
okutması.
Korgeneral Gürler'in Korede bulunan askerî birliklerimizin problemleriile ilgili
Genel Kurmay Başkanlığına verdiği bilgi
Tarih: 7/5/1951, Dosya: 3.BÜRO, Fon Kodu: 490..1.0.0, Yer No: 610.118..1.
Kore'de Türk Silahlı Kuvvetleri emrinde bulunan 10 yedek subayın hizmet
sürelerinin Ağustos 1951 sonuna kadar uzatılması.
Tarih: 27/11/1951, Dosya: C2, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 44.261..8.
Ziraat Bankasına ait bazı dilekler ve Ödemiş'te bir Kore gazisini döven
üsteğmen hakkında işlem yapılması
Kore harbine iştirak eden malul Şevket Günindi'nin kendisine malul aylığı
bağlanması talebi.
Kore Gazilerinden Abdullah Göçer'in Para yardımı konusundaki dilekçesiyle
ilgili yazışmalar
Seferihisar'da eğitim görmekte olan Kore değiştirme birliğinin bazı mera ve
arazilere zarar verdiği
65
Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan, Kore ile ilgili belgelerin tarih
sıralamasına göre miktarları şu şekildedir; 1885: 1, 1893: 1, 1894: 2,
1896: 1, 1897: 1, 1898: 3, 1902: 1, 1904: 4, 1907: 1. Buradan da
görüldüğü üzere, 1904 Rus – Japon savaşının olduğu tarihi taşıyan belgeler
çoğunluğu oluşturmakta-dır. Aynı yılla ilgili olarak, Osmanlı Arşivinde
Japonya ile ilgili 95, Çin ile ilgili 3 belge bulunmaktadır.
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde bulunan, Kore ile ilgili 36 belgenin
tarihleri-ne göre sıralaması da şöyledir; 1933: 1, 1949: 2, 1950: 14,
1951: 19. Đlginç noktalardan bir tanesi, her iki arşivde de konuyla ilgili ilk
belge ile ikinci belge arasında uzun bir zaman aralığı olmasıdır. Yukarıda
da gösterildiği üzere, Osmanlı Arşivi’nde bulunan Kore ile ilgili ilk belge,
1885 senesine ait olup ikinci belge 1893 tarihlidir. Cumhuriyet Arşivi’nde
de benzer bir durum görülür. Birinci belge 1933 tarihini taşırken takip eden
belge 1949 yılına aittir ve arada 16 sene vardır. Bu durumun basit bir
rastlantı olmadığını, konunun ara dönemlerle ilgili belgelerin henüz tasnif
edilmemiş olması ile izah edilebileceğini düşünüyoruz. Çünkü belgelerin ait
olduğu yıllardaki Osmanlı33 ve Cumhuriyet hariciyesi, Uzak Doğu’yu dikkatle
takip etmiştir. Dış temsilciliklerin bu kadar uzun süreli olarak merkezlerini
habersiz bırakmaları da mümkün görünmemektedir.
Özellikle 1930’larda, Türk Dışişleri Uzak Doğu’yu yakından takip etmiştir.
Çünkü 1933 yılında, Japon ordusunun desteklediği II. Abdülhamit’in torunu
Şehzade Abdülkerim Efendi, Japonya ve Kore’ye giderek Doğu Türkistan’da
(şimdiki Shing Xang) bir Đslâm Devleti kurma yolunda faaliyet göstermiştir.
Destekçilerinin arasın-da anti-kemalist unsurların bulunması, Türk
diplomatlarının bölgeyi daha da dikkatle takip etmesini sağlamıştır. Ayrıca II.
Dünya savaşı sırasında, Kore’de bir Türk cemaatinin de yaşamış olması iki
Kore gazilerinden Ramazan Ancak'ın Turhal Şeker Fabrikasından iş isteğinin
reddi.
Tarih: 8/4/1957, Dosya: K2, Fon Kodu: 30..1.0.0, Yer No: 116.734..28.
Kore gazilerinden Süleyman Gürbay'ın ĐETT'de biletçi olarak işe başladığı.
Kenneth Browne'nin Adnan Menderes'in imzalı resmini isteyen mektubu ile
gönderdiği Korean Survey adlı dergi.
Kore hakkında yazılmış bir mektup.
ABD ordusuna mensup Robert W. Johnson'un Kore'de şehit düşen Türk
arkadaşları adına Taksim'deki Cumhuriyet meydanına çelenk koyma isteği
Başbakan Süleyman Demirel'in yeni yıl mesajının Kore Orient Press'de
yapılması isteği.
33
Osmanlı devletine ait olan belgeler, dış dünyayı da çok iyi takip ettiği bilinen Sultan II.
Abdülhamit’in saltanat döneminde hazırlanmıştır. Onun Uzak Doğu Müslümanlarıyla -özellikle
de Çin Müslümanları- olan irtibatı göz önüne alındığında, 8 yıl gibi uzun bir süre içinde bilgi
akışının kesildiğini düşünmek doğru olmaz.
66
ülke arasında irtibatın sürmüş olacağını düşün-dürmektedir. 34 Başbakanlık
Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivleri’nde bulunan Kore hakkındaki belgeler,
daha detaylı bir incelemeye ve yoruma muhtaçtır. Konuyla ilgili olarak
Osmanlı Arşivi’ndeki malzemeye göre yapılacak araştırmaların, Osmanlı
Devleti’nin son dönemlerindeki “Doğu” algısını anlamamıza yardımcı olacağı gibi Uzak Doğu’nun Osmanlı dış siyasetindeki yeri hakkında da bir fikir
verecektir. Cumhuriyet dönemiyle ilgili belgeler de, özellikle Kore Savaşı
üzerine çalı-şanlara ve Türk–Kore Đlişkileri konusunda araştırma yapanlara
önemli bir katkı sağlayacaktır.
34
Burada dikkatimizi çeken ilginç bir nokta da, çalışmamıza konu olan arşivlerde Kore’deki
Türk varlığı ile ilgili olarak ciddi bir malzemenin olmayışıdır. Aslında Türkiye ile Kore
arasındaki bağ, ilk olarak Kore savaşı ile kurulmamıştır. 1917 Rus Devriminden sonra bir
kısım Đdil-Ural Türkü, Uzak Doğu’ya göç etmiş, bu bağlamda o zamanlar Japonya’ya bağlı
olan Kore’ye de bir grup Türk-Tatar yerleşmiştir. Bu hususta, Cumhuriyet Arşivinde bulunan
Kore ile ilgili dosyalar arasında herhangi bir belgeye rastlayamadık. Ancak, Japonya ile ilgili
belgeler içinde bazı kısa bilgiler bulunmaktadır. Şehzade Abdülkerim Efendi ve Uzak
Doğu’daki faaliyetleri için bkz. Dündar, A. Merthan, Pan-Đslâmizm’den Büyük Asyacılığa,
Osmanlı Đmparatorluğu, Japonya ve Orta Asya, Ötüken Yayınları, 2006 Đstanbul. Kore’deki
Türk-Tatarlar için bkz. Hee-Soo Lee, Đslâm ve Türk Kültürünün Uzak Doğu’ya Yayılması, Türkiye
Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1991, s. 271-283.
67
Kaynakça
Abdürrreşit, Đbrahim, Âlem-i Đslâm ve Japonya’da Đslâmiyet’in Yayılması, (Haz:
Ertuğrul Özalp), Đşaret Yayınları, Đstanbul 2003.
Choi, Han-Woo, "Đlk Kore devletlerinin kurucuları Türkler mi?" , XI. Türk Tarih
Kongresi’nden Ayrıbasım, s. 609-616. Ankara 1994.
Dündar, Merthan, "Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki Japonya Đle Đlgili Belgeler
Üzerine", Asya-Pasifik Çalışmaları Türkiye Yıllığı, 2006/1, Çanakkale 2007, s.
222-233.
_____, “An Analysis on the Documents Related to China: Materials in the
Ottoman and Republic Archives of Turkey”, II. Geleneksel Uluslararası Çin
Araştırmaları Konferansı, Bildiri Kitapçığı, Shanghai 2007, 224-232.
_____, Pan-Đslâmizm’den Büyük Asyacılığa, Osmanlı Đmparatorluğu, Japonya ve
Orta Asya, Ötüken Yayınları, 2006 Đstanbul.
Hayrabolulu Caferzâde Mehmed Tevfik, Aksa-yı Şark Hükûmetleri, Japonya,
Kore, Mançuri Ahvâli, Matbaa-i Kütübhane-i Cihan, Đstanbul 1323 (1905).
http://mksun.mkutup.gov.tr/F.
http://www.devletarsivleri.gov.tr/
Kadri, Kore, Japonya ve Çin'de Kadınlar, Kasbar Matbaası; Küçük Kitaplar,
7.Kitap,Sayı 38,Đstanbul1312 (1895).
Koşay, Hâmit Zübeyr, "Kore Dilinde Türkçe Đle Müşterek Unsurlar", Türk Folklor
Araştırmaları Dergisi, cilt: 2- sayı: 29, Ayrıbasım.
Lee, Hee-Chul, Siyasi, Ekonomik, Askerî ve Kültürel Açıdan Türkiye-Kore Đlişkileri,
Türk Tarih Kurumu, Ankara, 2007.
Lee, Hee-soo, (Cemil), "Rusya Türklerinin Uzak Doğu’ya Göçleri ve Kore’de Türk
Toplumu," Türklük Araştırmaları Dergisi, Yıl 1988, Sayı 4’den Ayrıbasım.
_____, (Cemil), "XIII-XV. Asırlarda Kore’de Müslüman Türkler ve Uygurca’nın
Kullanılması", Türklük Araştırmaları Dergisi, Yıl 1988, Sayı 205’ den Ayrıbasım.
_____, Đslâm ve Türk Kültürünün Uzak Doğu’ya Yayılması, Türkiye Diyanet Vakfı
Yayınları, Ankara 1991.
Türkoğlu, Đsmail, Sibiryalı Meşhur Seyyah Abdürreşit Đbrahim, Türkiye Diyanet
Vakfı Yayınları, Ankara 1997.
www.yok.gov.tr/tez/tez_tarama.htm
68

Devamı

Transkript

Benzer belgeler

Downlord Program

Yüz Okuyucu The Face Reader Hayatımızın En

İTALYA /AMARANTO

KOREA HIGHLIGHT 8 Gü n

Okul dergimiz - Gülen Kora Ortaokulu

Komünist Kuzey Kore

SAYFA 38-39 ULUSLARARASI ROTARY`DEN HABERLER UR`den