Paranızın ömrünü uzatın

2010
Paranıza
sahİp Çıkın
Tüketİcİyİ
koruma
derneğİnİn
rı
hesaplamala
Kişisel
bütçenizi
oluşturmada
yardım
Paranızın
ömrünü uzatın
Mali durumunuz
Tavsiye ve ip uçları
çocuk · araba · ev · sigorta · Internet · giysi · kredi · yemek · cep telefonu · mobilya · birikimler
Mali durumum
Paranız hızla
parmaklarınızın
arasından akıp gidiyor mu? Hesaplarınızı
düzenli olarak kontrol
ederek paranızın daha
uzun süre dayanmasını
sağlayabilirsiniz?
Bu broşürü okumaya başlamak iyiye
doğru bir değişim için atılan ilk
adımdır. Burada harcamalarınızı
yapmadan önce nelere gerçekten
ihtiyaç duyduğunuza ve neler olamadan yapabileceğinize ilişkin karar
almada size yardımcı olacak tavsiye
ve ipuçları bulacaksınız.
Çogumuz hayal kurarız. Seyahat
etmek, bir ev almak yada paramızın
ay sonuna dek yetip yetmeyeceği
kaygısıyla yaşamaktan kurtulmayı
isteriz. Mali durumumuzu düzene
soktuğumuz taktirde hayallerimizin gerçekleşmesini kolaylaştırmış
oluruz.
Okumaya devam ederseniz, gelir
ve giderleriniz konusunda daha
fazla fikir sahibi olmuş olacaksınız.
Gıda, giyecek ve eğlence için
yapacağınız harcamalarda uygun
miktarların ne olduğu konusunda
bilgi edineceksiniz.
Verilmiş olan tabloları doldurun
ve elde ettiğiniz toplamları son sayfaya aktarın. Ardından diğer giderlerinizi ekleyin. Böylece bir bütçe
oluşturdunuz ve mali durumunuz
hakkında genel bir fikre sahip oldunuz demektir.
İşsİzlİk
sİgortanız
var mı?
İşsizlik sigortası işinizi
kaybettiğinizde bir gelirin
iz
olmasını sağlar.
Neden bİr bütçe
oluşturmalıyım?
Bütçe, gelir ve giderleriniz konusunda
genel bir fikir sahibi olmanızı sağlar
ve mali durumunuz ile ilgili herhangi
bir değişiklik yapmak istediğinizde
size yardımcı olur. Giderlerinizi
Tüketiciyi Koruma Dernegi’nin
(Konsumentverket) hesaplamaları ile
karşılaştırarak değişik alanlarda az
yada çok harcama yapıp yapmadığınız
konusunda fikir edinebilirsiniz. Bazı
alanlarda fazla düşünmeden
çok harcama yapıyor olabilir
misiniz? Yaptığınız bütçe
sayesinde gereksiz harcamalardan kaçınabilir, böylece
kendi tercih ettiğiniz
alanlara daha fazla para
ayırabilirsiniz.
2
Örnek
Farklı sorumlulukları olan iki kardeş
Anja ve Olle iki kardeş. Anja 15 yaşında
bir kız, Olle ise 12 yaşında bir erkek.
Olle ayda 210 SEK cep harçlığı alıyor. Bu
harçlıkla şekerleme, çizgi roman, okul
diskoteği ücreti, bilgisayar oyunu, giriş
ücretleri ödemek ve istediği daha başka
şeyleri almak zorunda. Olle parasının bütün bunlara yeteceği kanısında. Anja ayda
600 SEK alıyor ve giysilerinin bir kısmını
kendisi satın almak zorunda. Anja ailesi
ile konuşarak çocuk yardımı ödemelerinin
tamamen kendisine verilmesini istiyor.
Bu durumda şekerleme, kitap, gazete,
müzik, sinema, saç kesimi, üyelik ücretleri
ve hediyelerin de Anja tarafından öden-
mesi üzerinde anlaşıyorlar. Ancak ailesi
Anja’nın harcamalarını planlamakta zorluk
çekeceğinden, kışlık palto ve çizme gibi
ihtiyaçalarına parasının yetmeyeceğinden
endişe ediyor. Aile, parasını iyi idare
edemediği takdirde kendisine ek para
verebilecek denli yüksek gelir düzeyine
sahip bir aile değil. Ayni zamanda da
Anja’nın bir parça sorumluluk almasının
kendisi için iyi olacağı kanısındalar.
Örnekteki tutarlar Swedbank’tan alınmıştır
(Bireysel Finans Enstitüsü).
Gelİrİnİzİ
yükseltebİlİr­
mİsİnİz?
Her kararı anne ve
baba veremez
Siz reşit olana dek anne ve
babanız çok konuda karar verebilir. Ancak her konuda değil.
16 yaşınızı doldurduysanız
ve hafta sonları yada tatillerde
çalışıyorsanız yasalara göre
gelirinizi nasıl kullanacağınız konusundaki kararı kendiniz verebilirsiniz. Tek bir çift ayakkabı
veya 20 tane CD alabilirsiniz.
Buna siz karar verirsiniz.
Bilgisayar gibi pahallı
bir alet almak istediiğinizde,
satıcının ailenizin onayını alıp
almadığınızı kontrol etmek
isteyebileceğini unutmayın. Aksi
Çalışma saatlerinizi artırabilir
misiniz? Vergi iadenizin aylık olarak
mı ödenmesini istiyeceksiniz?
Alabileceğiniz tüm yardımları
alıyor musunuz? Bunun için Sosyal
Güvenlik Kurumu (Försäkringskassan) yada yerel makamlarla irtibata
geçin. Eğitim almak yada pratik
yapmak için mali destek alabiliyor
musunuz? Şehrinizdeki İs ve İsçi
Bulma Kurumu (Arbetsförmedlingen) ile bağlantı kurunuz.
Öğrenci bursu alıyorsanız
bursunuzun, hem kredi hem
yardım bölümünün azalmaması
için ancak belli bir kazanç
miktarına kadar çalışabilirsiniz.
Bunun için CSN ile konuşun.
takdirde, satıcı sattığı malın
anne ve baba tarafından iade
edilmesi riski ile karşı karşıya kalabilir. Seyahat acentaları da reşit
olmamış bir çocuk bilet satın almak istediğinde anne ve babanın
onayını isteyebilir.
Anne ve babanızın onayı ile
16 yaşını doldurduğunuzda bir
banka hesabı açabilir ve ATM
kartı alabilirsiniz. Ancak 18
yaşınızı doldurmadan kredi ile
alış veriş edemez ve bankadan
kredi alamazsınız.
Doldurun ve
hesaplayın!
Gelirler
Hane halkının gelirini aşağıda boşlukları doldurarak belirtin. Bunu
yaptığınızda geliriniz hakkında genel bir fikre sahip olmuş olursunuz.
Vergi sonrası aylık gelir ve sosyal yardım tutarı
1. Kişi
2. Kişi
Çizgili kısım bütçenizi
hesaplayabilmek için ken
di
dolduracağınız bölümü
gösterir
Toplam gelir
Maaş
Geçim yardımları/katkıları
Çocuk yardımı
Konut yardımı
Öğrenci/eğitim bursu
İşsizlik yardımı
Hastalık/ebeveyn ödeneği
Emeklilik aylığı, hastalık sigortası ve faaliyet desteği
Diğer gelirler(başka yardımlar, burslar vb.)
Toplam vergi sonrası aylık gelir tutarı
Toplam tutarı 16. sayfadaki ”toplam gelir” satırına aktarın.
3
Hanehalkı
Tüketiciyi Koruma Derneği’nin aylık
giderleri nasıl hesapladığına bakınız.
2010 yılı gidişatı.
Kadın
Erkek
18–30 yaş31–60 yaş 61–74 yaş 75 yaş > 18–30 yaş 31–60 yaş
Aylık bİreysel harcamalar
Haftada 5 gün öğle yemeği hariç, yiyecek 61–74 yaş 75 yaş >
1 240
1 210
1 130
1 110
1 600
1 540
1 400
1 240
Yiyecek, tüm öğünler evde yenmek ve hazırlanmak koşulu ile 1 590
1 540
1 440
1 400
2 040
1 950
1 770
1 560
18–30 yaş 31–49 yaş
50–60 yaş
61 yaş >
530
530
1
8–30 yaş 31–49 yaş 50–60 yaş61 yaş >
Giysi/ayakkabı
530
530
530
530
530
530
Eğlence/oyun (cep telefonu dahil)
540
540
540
540
540
540
540
540
Kişisel hijyen
370
370
350
350
310
310
310
310
Çocuk/gençler için sigorta (hastalık ve kaza)
Gıda hariç toplam harcamalar
1 440
Tüketiciyi Koruma Derneği her
yıl farklı büyüklükteki
ailelerin, yaşamak için gerekli harcama miktarlarını
hesaplamaktadır. Bu
rakamlardan değişik
sekillerde yararlanabilirsiniz. Para durumunuzu gözden geçirirken bu
rakamları temel olarak
kullanabilirsiniz. Değişik
giderlerin büyüklüğü konusunda bir fikir sahibi olmayabilirsiniz veya burada
sunulan rakamları kendi
giderlerinizle karşılaştırmak
isteyebilirsiniz. Her hangi bir yerden
harcamaları kısmak mümkün mü?
1 440
1 420
1 420
1 380
1 380
Hanehalkı
harcamalarından
payınıza düşen miktarı
bilmek isterseniz, toplam
hanehalkı harcamalarını
hanedeki fert sayısına
bölünüz
Jonas 30 yaşında. Karlstad’da iki çocuğu ile yaşayan Tove’nin yanına taşınmayı
planlıyor. Jonas hanehalkı harcamalarından ne kadarını üstlenmelidirr?
1 600
310
60
210
230
30
2 440
Hanehalkının aylık ortak harcamaları
Ev eşyaları (bilgisayar dahil)
Jonas’ın payına düşen harcama miktarı
4
1 380
Tüketim malları
Örnek
Yemek (Jonas öğle yemeğini dışarıda yiyor)
Hijyen
Tüketim malları
Ev eşyaları (bilgisayar dahil)
Medya, sabit telefon hattı, İnternet vb.
Ev sigortası
Jonas’ın tplam hanehalkı harcaması:
1 380
Medya (TV, radyo, vb.), sabit telefon h
İnternet vb.
Ev sigortası
büyük şehir
ilçe ve kasabaköy
Toplam ortak harcamalar
büyük şehir
ilçe ve kasabaköy
Hane, elektrik tüketimi/
aylık kilovat/saat olarak
Harcamaların içerdiği maddeler:
Gıda: Bunun içine, besin değeri
dengelenmiş, hem evde hem dışarıda
hazırlanmış yemeklerden oluşan bir
liste girmektedir. Ayrıca buna bir parça
alkolü düşük bira, meşrubat, şekerleme
ve çerez de dahil edilmiştir. Yetişkinler
için miktar oturarak çalıştıkları ve boş
zamanlarında fiziksel aktivitelerinin sınırlı
olduğu düşünülerek hesaplanmıştır. Yalnız
yaşayanlar, ambalaj masrafları ve daha
başka israflar için 100 kron ilave etmelidir
Giysi, ayakkabı: Günlük olarak kullanılan,
boş zaman aktiviteleri sırasında ve özel
günler için gerekli giysi ve ayakkabı
ihtiyacını içerir. Ayrıca çanta, saat ve
şemsiye gibi aksesuarlar da dahil edilmiştir.
6 –11 aylık
Çocuk
Kız
Erkek
1 yaş
2–5 yaş
6–9 yaş 10 –13 yaş 14 –17 yaş 10 –13 yaş
Aylık harcamalarım
14 –17 yaş
430
550
680
980
1 110
1 290
1 250
1 560
570
740
880
1 260
1 430
1 660
1 630
2 020
0 yaş
1–2 yaş
3 yaş
4–6 yaş
7–10 yaş
320
420
420
440
480
11–14 yaş 15–17 yaş
510
520
11–14 yaş
15–17 yaş
500
530
60
150
150
320
510
590
590
590
590
480
420
130
100
140
250
320
180
220
110
110
110
110
110
110
110
110
110
970
1 100
810
970
1 240
1 460
1 540
1 380
1 450
1 kişi
2 kişi
3 kişi
4 kişi
5 kişi
100
130
220
250
310
360
400
hattı,
520
620
730
820
960
1 050
1 130
840
870
900
920
940
950
970
140
150
160
170
180
190
200
100
110
110
120
120
130
140
70
80
80
90
90
90
100
1 600
1 770
2 010
2 160
2 390
2 550
2 700
1 560
1 730
1 960
2 110
2 330
2 490
2 640
1 530
1 700
1 930
2 080
2 300
2 450
2 600
180 kWh
240 kWh
280 kWh
340 kWh
380 kWh
430 kWh
460 kWh
Boş zaman, oyun: Alışılmış boş zaman
aktivitelerini, oyunları, CD’leri, kitapları,
kayakları,
bisiklet ve üyelik ücretlerini içerir.
Hijyen: Sabun, diş macunu, saç kesimi,
bebek bezi ve hijyenik kadın pedi gibi
kişisel hijyen için gerekli malzemeleri
içerir.
Çocuk sigortası ve gençler için sigorta:
Çocuk ve gençlerin hastalık ve kaza
durumları için ödenmesi gereken temel
aylık primleri içerir. Hafta sonu yada tatil
sırasındaki hastalık ve kazaları da kapsar.
Tüketim malları: Çamaşır ve temizlik
malzemeleri, tuvalet kağıdı, mutfak havlusu gibi daha çok, günlük ev bakım ve
temizliğinde kullanılan malzemeleri içerir.
Ev eşyaları: Mobilya, mutfak eşyası, TV,
bilgisayar gibi değişik amaçlarla kullanılan
ürünleri içerir. Derin dondurucu, bulaşık
6 kişi
Tüketiciyi Koruma
Dernei benim
hesaplamaları
harcamalarım
Hesaplayın ve hesaplamalarınızı 16.sayfadaki tabloya aktarın.
!
Kendi harcamalarınızı
sütunlara yazın. Eğer
yaptığınız harcamalardan emin değilseniz
Tüketiciyi Koruma
Derneği’nin rakamlarını
kullanabilirsiniz.
Yapılan hesaplamalar askari düzeyi göstermez, ancak lüks tüketimi de içermez. Uzun vadede
kendi kendinize idare edebileceğiniz şekilde planlanmıştır. İlaç, tıbbi yardım malzemeleri gibi
ek harcamalara neden olacak bir özür yada hastalığınız olmadığı düşünülmüştür. Ayrıca kirada
oturduğunuz ve bahçe ve onarım giderlerinizin olmadığı varsayılmıştır.
Fişlerinizi saklayın yada
harcamalarınızı bir kaç hafta
bir yere kaydedin. Böylece
nerelere harcama yaptığınızı
kağıt üzerinde daha somut
bir şekilde görebileceksiniz.
Her şeyi kaydetmeye özen
gösterin! Böylece tüm ufak
alış verişlerinizi kolayca
takip edebilirsiniz.
7 kişi
ve çamaşır makinası bunlara dahil değildir.
Medya, sabit telefon hattı, internet vb.:
Sabit telefon hattı masraflarını, İsveç içi
konuşma ücretlerini, İnternet, kartpostal,
mektup ve pul ücretleri ile bir günlük
gazete ücretini içerir.
Konut sigortası: Konutun bulunduğu yere
göre prim miktarı değişir. Büyük şehir:
200 000’den fazla nüfuslu ise. İlçe yada
kasaba: 50 000 ile 200 000 arası nüfusa
sahip. Köy: 50 000’den az nüfuslu. Veriler
tüketici sigortası şirketlerinden alınmıştır.
Elektrik: Kiralık bir ev için ortalama tahmini kilovat cinsinden kullanma miktarını
içerir.
Alkol, tütün, bahis giderleri: Yukarıdaki
maddelere dahil edilmemiştir. .
5
Gıda
Gıdaya harcadığımız para epey bir miktar tutar. Yetişkin bir kadın gıda için
ayda yaklaşık 1500 SEK, yetişkin bir
erkek bunun bir kaç yüz kron fazlasını
harcar. Bir çoklarının gıda harcaması
bunun da üstündedir. Aynı zamanda,
gıda harcamaları alış veriş sepetimize
doldurduklarımızda daha seçici olarak
kolayca hesaplı davranabileceğimiz giderlerdendir.
Zaman harcayın ve tasarruf edin
•Fasulye, nohut ve mercimek,
ete alternatif olabilecek besleyici
gıdalardır. Bu gıdaları nispeten
ucuza hazır pişmiş olarak alabilir
yada büyük miktarlarda kendiniz
pişirerek tasarruf edebilirsiniz.
Bunları porsiyonlar halinde dondurun. Çorba ve salatalara eklemek
için mükemmeldir.
• Akşam yemeğini hazırlarken
daha fazla hazırlayın ve kalanı
ertesi günü sefertası ile işinize öğle
yemeği olarak götürün.
•Eğer isterseniz ve zamanınız varsa
kendi ekmeğinizi pişirebilirsiniz.
Hem tasarruf etmiş olur hem de
içinde ne olduğunu bilirsiniz.
Hazır gıda mı evde
pİşİrme mİ?
Zamanınız az olduğunda hazır gıdalara
başvuruyor olabilirsiniz. Her zaman
olmasa da genellikle hazır yemekler
daha pahalıdır. Yemeklerinizi kendiniz
pişirdiğinizde içinde ne olduğunu da
bilirsiniz. Temel oluşturacak iyi bir
yemek kitabı edinin. Temel kuralları
öğrendiğinizde kendi ağız tadınıza
ve hayal gücünüze göre tarifleri
çeşitliyebilirsiniz. İnternetten de bir çok
güzel yemek tarifi bulabilirisiniz.
6
Evde hazırlanmış bebek maması mı,
yoksa konserve mama mı?
Evde hazırlanmış bebek mamaları
konserve mamalardan çok daha
ucuza mal olur. Bebek mamasını
kendiniz hazırlamak istiyor, ancak
nasıl yapacağınızı tam bilemiyor
musunuz? Bir bebek maması yemek
kitabı satın alarak yada ödünç
alarak işe başlayabilirsiniz. Konserve mamalar değişik yaş gurupları
için uygun olacak şekilde (besin
değeri ve kıvamı) hazırlanmış olup
evde hazırlanmış mamalara iyi bir
alternatif yada tamamlayıcıdır. İster
mamayı evde hazırlayın ister satın
alın organik mamalar her zaman iyi
bir seçenek oluşturur.
Yeme alışkanlıklarımız çevreyi
etkiler
Neler yediğimizin ve yediklerimizi
ne şekilde hazırladığımızın çevre için
önemi büyüktür. Neyse ki genellikle
çevre için iyi olan sağlığımız için
de iyidir. Çevreye olan kötü etkileri
şunları uygulayarak azaltabilirsiniz
•daha fazla organik ve yakın çevremizde yatişen gıda tüketin
• daha az et, daha fazla bezelye, fasulye ve mercimek yiyin
• koyun ve sığır gibi doğal mer-
1. BÖLÜM
Patates, pirinç,
makarna veya
benzeri + ekmek
alarda otlayan hayvanların etini
tercih edin
• yiyecekleri atmayacak şekilde
planlayın, hazırlayın ve saklayın
• fırın ısınırken çok fazla enerji harcadığından, fırında yemek
hazırlama ve ekmek pişirme
işlemlerini aynı zamana denk
getirin
• eğer mümkünse araba ile alış verişe
gittiğinizde başka işlerinizi de yapmaya çalışın. Bazen de alış verişe
giderken araba yerine bisikleti seçebilir yada yürüyebilirsiniz.
Fİyat korsanı olun
Alış veriş ederken fiyatları karşılaştırın.
Değişik dükkanlarda fiyatlarda değişik
olabilir. Büyük süpermarketler, genellikle
küçük mahalli dükkanlardan daha ucuzdur. Ancak daha uzakta olduklarından
yol masraflıdır ve özellikle çevre için iyi
değildir.
Örnek
Giderlerinizi seçin
“Eat well” tabağı
Katarina 23 yaşındadır. Yeni bir kayak
takımı almak istiyor. Bu nedenle bir kaç
ay işine öğlen yemeğini evden götürmeyi
düşünüyor. Böylece ayda yaklaşık 1000 SEK
biriktirebilir.
Dışarıda yenen, 74 SEK’ten 20 öğlen yemeği de içinde olmak
koşulu ile yemek gideri
Öğlen yemekleri evde hazırlandığı taktirde yemek gideri Bu model dengeli bir öğünü nasıl
hazırlayabileceğinizi ve değişik
gıdaların bir birine oranlarınınne
olacağını gösterir. Tabak üç
bölüme ayrılır, 1. ve 2. bölümler
eşit büyüklükte, 3. bölümse
daha küçüktür.
2 720 SEK
1 590 SEK
3. BÖLÜM
Et, balık, yumurta
veya bitkisel
protein
2. BÖLÜM
Organik gıdalar
Yumru gıdalar,
sebzeler + meyve
ve çalı meyveler
Örnek
Küçük alış verişler cüzdanınızı aşındırır
Eğer aşağıdakileri alırsanız yıllık tutarları şu kadar olur:
Dışarıda kahve içme
Çubuk dondurma
Cips, 200 g
Gazoz, 33 cl
Maden suyu, 50 cl
Sert bira
Sigara
Dergi
haftada 1 kez 50 SEK
Haziran, Temmuz ve Ağustos’ta günde 1 tane, tanesi 15 SEK
Haftada 2 tane, tanesi 23 SEK
Günde 1 tane, tanesi 10 SEK
Haftada 4 tane, tanesi 18 SEK
Ayda 12 şişe, tanesi 15 SEK
Günde 1 paket, tanesi 49 SEK
Ayda 2 tane, tanesi 50 SEK
2 600
1 380
2 390
3 650
3 700
2 160
17 900
1 200
Organik ve ekolojik gıdalar
genellikle organik koşullara uygun yetiştirilmiş anlamına gelen
“Krav” işaretini taşır ve de, ya
Krav’ın gerektirdiği yada AB’nin
organik ürün kurallarına uygun
olarak hazırlanır. Organik ürünler
yapay katkı maddesi içermemelidir.
Bu nedenle yapay renk, koku ve
tatlandırıcı kullanılmasına izin
verilmediği gibi genetiği değiştirilmiş
organizmaların kullanılmasına da
(GDO) izin verilmez. İçerdikleri
hammadde ve katkı maddeleri GDO
içermemeli ve de GDO yoluyla elde
edilmiş olmamalıdır. “Krav” olarak
işaretlenmiş gıda maddeleri hemen
her markette bulunsa da, ürünlerin
çeşitliliğinde farklar olabilir.
Çiftçiler ve gıda sanayi belirlenmiş
kuralları takip etmek zorundadır.
Organik tarımda hayvanlar
çoğunlukla kendi çiftliklerinde elde
edilmiş gıdalarla beslenir. Hayvanlar
dışarıda otlar ve böylece otlayan
hayvanlara bağımlı çiçek ve böcek
türleri bundan yarar görür. Yapay
gübre ve kimyasal böcek ilaçları
kullanılmaz. Zararlı böceklerle
biyolojik mücadele yöntemleri
kullanılarak savaşılır.
Okumak İçİn önerİler
Fazla öneriyi
www.konsumentverket.se
sayfasından bulabilirsiniz.
•Organik fiş – organik yiyecekler
aldığınızda size verilen fişdir
•Organik alış veriş, broşürler ve
2002–2004 raporları
www.folkhalsoguiden.se/smart
• S.M.A.R.T yiyin.
7
Konut
ücreti almaya hak kazanırlar. Öğrenci
için kalacak yer arıyorsanız, ders yılı
başlamadan epey önce sıraya girmelisiniz. Bazı bölgelerde sıranın gelmesi
en az bir yılı bulabilir.
Evden ayrıldığınızda harcamalarınız artar. Bir daire tutmak zorunda
kalırsınız. Ayrıca küçük bir ailenin geçimi büyük aileninkinden daha
pahalıdır. Zira telefon, elektrik, mobilya, konut sigortası ve TV ruhasatı
gibi giderleri paylaşan insan sayısı azdır. Kendinizi daha az para harcamaya hazırlayınki, kendi başınıza yaşamanın tadını çıkarabilesiniz.
Kendi evinizi bulmanız nerede
oturduğunuza bağlı olarak kolay
yada zor olabilir. Büyük şehir ve
üniversite şehirlerinde genellikle
kendi dairenizi edinebilmek için
sıra beklemeniz gerekebilr. Az
sayıda belediye kendi konut idares-
ine sahiptir, ama bir çok belediye
İnternet sayfalarında, belediye
sınırları içindeki emlakçıların
listesine yer verir. Sıraya girmek
için bu emlak büroları ile kendiniz
irtibata geçmelisiniz. Bazen bir sıra
ücreti talep ederler ve bunu talep
etme hakları vardır. Özel konut edindirme kuruluşlarından da yardım
isteyebilirsiniz. Bir oda için en fazla
1 000 SEK yada bir dairenin ilk el
veya ikinci el kontratı için 3 000
SEK talep edebilirler. Ancak size
bir konut bulabildikleri taktirde bu
Aile yanında yaşama Yalnız yaşama
Aylık harcamalar
KadinErkek
Haftada 5 gün öğle yemeği hariç yemek tutarı 1 240
Tüketim malları
Ev eşyaları (bilgisayar dahil)
Medya, sabit telefon, İnternet vb.
Kira, elektrik
Konut sigortası
Toplam harcamalar
60*
210*
230*
1 600
60 *
210 *
230 *
KadınErkek
1 340
1 700
100
100
520
520
840
840
1 800*
1 800 *
4 800
4 800
100
100
3 570
3 930
7 700
8 060
3 570
3 930
370
310
370
310
30*
30 *
Yalnız başınıza veya aİlenİzle yaşama
Ailenizle yaşarken masraflar
8
Diğer harcamalar
Hijyen (kişisel)
Giysi/ayakkabı
530
530
530
530
Boş zaman (cep telefonu dahil)
540
540
540
540
1 480
1 480
1 480
1 480
680
680
680
680
Dışarıda öğle yemeği (ayda 20 kez)
Toplu taşıma
520
520
520
520
Toplam gider
Dernek üyelikleri (işsizlik fonu dahil)
4 120
4 060
4 120
4 060
Toplam harcamalar
7 690
7 990
11 820
12 120
Yukarıdaki örnekte hem kadının hem erkeğin 20 yaşında olduğunu ve Karlstad ‘da yaşadığını varsaydık. Aile yanında
yaşarkenki masraflar, dört kişilik bir ailenin üç oda bir salon bir evde oturduğu düşünülülerek hesaplanmıştır. Yalnız yaşarkenki
daire ise bir oda bir salon olarak alınmıştır. Sağlık ve hastalık durumu giderleri gibi, tatil masrafları ve birikimler de hesaba
katılmamıştır.
*Dört kişinin yaşadığı bir ailede tüm ev masraflarının dörtte biri.
Kiralık Daire
Bir daire kiralamak beraberinde hem
bazı haklar hemde sorumluluklar
getirir. Kirayı zamanında ödemeli,
daireye iyi bakmalı ve komşularınızı
rahatsız etmemelisiniz. Ev sahibi
dairenin iyi durumda olmasından
sorumludur. Örneğin eğer fırın
bozulursa yada tuvalet tıkanırsa ev
sahibi bunları yaptırmak zorundadır.
Ayrıca düzenli aralıklarla ev sahibi
duvarları boyamak yada duvar
kağıdı ile kaplatmak zorundadır.
Dairenin kullanılmasından doğan
olağan bir eskime, ev sahibince normal karşılanmalı, ancak başka her
tür kırık dökük, taşınırken kiracı
tarafından ödenmelidir. Kiracılar
Derneği gerektiğinde kiracı ile ev sahibi arsında anlaşmaya varılması konusunda üyelerine yardımcı olmakta
ve konutla ilgili değişik sorulara
yanıt vermektedir.
İkinci elden kiralama
Eğer ikinci elden bir daire
kiralıyacaksanız, size daireyi kiraya
veren kişinin ev sahibinden yada ev
sahipleri birliği yönetim kurulundan
yazılı izin alıp almadığını kontrol
etmelisiniz. Yoksa evi boşaltmak zorunda kalabilirsiniz. Evi kiraladığınız
kişi ile de bir sözleşme yapmalısınız.
Böylece daireyi kiraya veren kişi
fikrini değiştirse bile sözleşmede
yazılı olan zaman süresince evde
oturmaya devam edebilirsiniz. Öte
yandan üç ay öncesinden haber
vermek koşulu ile evden istediğiniz
zaman taşınabilirsiniz. Kiraladığınız
daire mobilyalı ise kiraya veren
kişi ile ev de bulunan eşyaların bir
demirbaş listesini yapmanız yararlı
olabilir. Bu durumda bir kaç yıl,
eşyaların değerinin %5’i ile %10’u
arasında bir miktarı aşınma payı
olarak ödemeye hazırlıklı olmalısınız.
Eğer eşyalar 12 000 SEK değerinde
ise ayda 100 SEK ödemek normal
bir miktardır. Benzeri bir daire ile
kıyasladığınızda eğer kiranın yüksek
olduğunu düşünüyorsanız kira kuruluna (hyresnämnden) baş vurabilirsiniz. Kira normal sınırların üstünde
bulunduğu takdirde, evi kiraladığınız
kişi ödediğiniz kiranın bir miktarını
geri ödemek zorunda kalabilir.
Ev için para biriktirme
Ev yada daire almak istiyorsanız
belli bir miktarı kredi almadan
birikimlerinizle ödemeniz gerekir. HSB, Riksbyggen, SBC ve
daha başka büyük konut
şirketleri aracılığı ile ev
için para biriktirebilir
aynı zamanda da yeni
yapılan bir ev yada
daire alabilmek için
sıraya girebilirsiniz.
Bankalarda değişik
birikim seçenekleri
sunmaktadır.
Taşındığınız
konutun türü
ne olursa olsun
taşınma bildirimi, ko-
Okumak İçİn önerİler
• www.hsb.se
Evden ayrılma sanatı hakkında bir
el kitabı
• www.omboende.se
• www.ungkonsument.se
nut sigortası, yeni perde ve diğer
ev eşyaları için biraz fazladan
birikiminizin olması her zaman
sizin için iyi olacaktır.
Ailenizle yaşarken masraflarınızı
karşılayın
Liseyi bitirdikten sonra artık
aileniz sizi ekonomik olarak
desteklemek zorunda değildir.
Düzenli bir gelire sahipseniz,
evdeki masraflarınızı üstlenmeniz
uygun olacaktır. Tablo 8’deki
örneğe bakınız.
Tüketici danışmanlarına sorulan
en alışılmış sorular konutla
ilgili olanlardır. Eğer haklarınız
ve sorumluluklarınızla ilgili
sorularınız varsa çekinmeden bu
kişilerle irtibata geçebilirsiniz.
Mobilya ve ev eşyaları
Eviniz için sadece yeni eşya alırsanız
pahalıya mal olacaktır. Evden bir
şey getirebilir misiniz? Akraba
yada dostlarınızdan ödünç alabilir
misiniz? Yada kullanılmış eşya alabilir misiniz?
Eski mobilya ve porselenler
genellikle kaliteli ve ucuzdur,
aynı zamanda evinize, size özgü
bir özellik kazandırır. Ve en iyisi
- alacaklarınızın bir kısmını erteleyin. Ancak bir süre dairenizde
yaşadıkatn sonra neyin sizin için iyi
olduğunu ve size neyin gerçekten
gerektiğini tam olarak anlayabilirsiniz.
İlk daİrenİzİn döşenme malİyetİ*
Bir kişi için eşya maliyeti
Yeni
Mutfak eşyaları
2 500
Çanak-çömlek ve çatal-kaşık
1 500
İkinci el
*Bu örnek ev eşyalarının yeni alınacağı, ancak mümkün olan en ucuz eşyaların seçileceği göz önünde tutularak hazırlanmıştır.
Daire (bostadsrätt) satın alma
Bir daire satın alarak hem para
kazanabilir, hem kaybedebilirsiniz.
Aidat tutarı, ev sahipleri birliğinin
mali durumuna göre belirlenir. Bir
daire satın almadan önce yıllık
bütçe raporunu incelemeli ve
yönetim kuruluna yakın gelecekte
yapılması düşünülen yatırımlar olup
olmadığını sormalısınız. Yönetmeliği
okuyup daire şartnamesini isteyin.
Böylece dairenin hipotek edilip
edilmediğini görebilirsiniz. Daireyi
ve bodrum katı, atik ve çamaşır
odası gibi ortak alanları iyice
gözden geçirin. Dikkatsizlik sonucu
gözden kaçan hata ve eksiklikler için
tazminat alamazsınız. Daire sahibi
olarak daire içi onarımından siz
sorumlusunuz. Dairenin boyanıp,
duvar kağıdı ile kaplanmasından,
gerektiğinde buzdalabının
değiştirilmesinden siz sorumlusunuz.
Bu gibi masraflara sıra geldiğinde
yeterli paranızın olması için birikim
yapmaya başlamak yararlı olabilir.
Ayrıca evsahipleri birliğinin yönetim
kurulu toplantılarına katılarak
veya yönetim kurulunda aktif
olarak görev alarak binanın bakımı
konusunda alınacak kararlara
katılabilirsiniz.
Tüketici danışmanları konut ve konutta yaşama konusunda bilgi sahibidirler
Temizlik ve çamaşır malzemeleri
ayakkabı bakımı ve aletler dahil 2 500
Keten, havlu, çarşaf vb.
100
Yatak çarşafı, nevresim ve yatak örtüsü 700
Toplam
7 300
Mutfak
– Yemek masası, dört sandalye, lamba, perde 1 000
Yatak odası
– yatak, yatak minderi, lamba, komodin,
halı, panjur, şifonyer, sandalye 2 500
Oturma odası
– kanepe, iki kitaplık rafı, sehpa, koltuk,
halı, basit bir avize, abajur, perde 4 500
TV, stereo, radyo, TV-sehpası 5 500
Bilgisayar ve yazıcı
6 000
Antre ve banyo
– ayna, lamba, tabure, duş perdesi
500
Toplam
20 000
Toplam tutar
27 300
9
Araba
Araba insana büyük bir özgürlük sağlar. Ancak gideri çok ve çevre için
zararılıdır.
nusunda bir fikir edinmiş olursunuz.
Özel şahıstan bir araba almak
araba bayiinden almaktan genellikle
daha ucuzdur. Ancak kötü tarafı, bu
durumda Tüketici Satın Alma Yasası
geçerli değildir. Bu nedenle almadan
önce arabayı iyice kontrol etmelisiniz.
Bir bayiden alıyorsanız dahil olanların
bir dökümünü isteyiniz.
Böylece ihtiyacınız olduğunda makul
fiyata bir araba bulabilirsiniz. Tüm ülkede
araba havuzları bulunmaktadır. Genellikle bunlar kiracılar veya daire sahipleri
birliklerine bağlı olarak kurulmuşlardır. tor ısıtıcısını -15 derecede bir buçuk
saat, sıfır derecede 1 saat kullanın.
Böylece motorun soğuk çalışmasını
(kallstart) önlemiş olursunuz. Lastiklerin havasını düzenli olarak kontrol edin. Çatı bagajını demonte edin
ve gereksiz yükleri arabadan çıkarın.
Bu konuda daha fazla bilgi ve öneriyi www.snalbil.se’de bulabilirsiniz.
Doğru arabayı seçİn
Araba modeli
Volvo V70 II Volvo V70 Flexifuel 2,0
Yıl
Alı fiyatı
Yakıt
Yakıt masrafı
VW Golf VW Golf
V70 2,4 Multifuel 1,6
2009
2001
2009
2001
80 000
167 900
46 000
Benzin/E85 Benzin
16 720
16 120
14 390
13 310
1 520
2 300
1 220
1 940
Sigorta
4 090
4 770
7 200
3 930
Onarım, servis vb.
4 960
8 180
4 600
8 350
Lastikler
2 700
2 210
2 200
1 800
35 120
12 500
22 000
7 180
yılda
65 100
46 100
51 600
36 500
ayda
5 420
3 840
4 300
3 040
43
31
34
24
Toplam tutar
10 km’de
Kendi arabanız
1,4
268 000
Benzin/E85 Benzin
Vergi, güvenlik muayenesi
Değer kaybı
Araba havuzuna katılın
Çevreyi ve paranızı koruyun
Hızlı araba sürmek pahalıdır. Aniden hızlanma ve ani duruşlar hem
fazla benzin kullanımına hem de
arabanın ve lastiklerin yıpranmasına
neden olur. Çevre ve paranız için en
iyi yol mümkün olduğunca yüksek
viteste ve ikinci ve dördüncü vitesleri
atlayarak araba kullanmaktır. Mo-
• Bütün rakamlar yaklaşık rakamlardır. Arabanın üç yıl tutulduğu ve
yılda 15 000 km kullanıldığı düşünülmüştür.
Bir arabanın maliyeti yaşına ve
büyüklüğüne göre farklılık gösterir.
Değer kaybı yeni arabaları eskilere nazaran daha çok etkiler. Öte
yandan eski arabaların kullanım
maliyeti yenilerden daha yüksektir.
Büyük arabalar küçüklere nazaran
genellikle daha fazla benzin yakar.
Bir sürücü ortalama 10 kilometrede
50 ml daha az benzin yakarak yılda
900 SEK tasarruf edebilir.
Bir arabanın fiyatı her zaman
pazarlığa tabidir. Yeni bir araba
alacaksanız değişik satıcılarla irtibata geçip fiyatları karşılaştırın.
Üretimden kaldırılmış seri sonu
modeller daha ucuza alınabilir.
Araba almak için kredi çekecekseniz çeşitli kredi veren kuruluşların
yaptığı toplam hesaplamaları, karar
vermeden önce bir biri ile iyice
kıyaslamalısınız.
İkinci el araba fiyatları büyük
farklılıklar gösterebilir. Gazete
ilanlarını inceler, İnternet üzerinde
araştırır ve araba bayilerinin fiyat
listesini edinirseniz, fiyatlar ko-
• Alış fiyatları Nybilsguiden (Yeni Araba Klavuzu) ve www.bilpriser.se adresinden, diğer bilgiler ise Tüketiciyi Koruma Derneği’nin Araba
Bütçesi Hesaplama Klavuzundan alınmıştır.
• Benzin fiyatı litre başına 12,50 kron olarak hesaplanmıştır. E85 kullanan arabalar için sadece etil alkol kullanılmıştır. Fiyatı
E85 9,60 SEK’tir.
• Araç sahibine düşen en düşük kendi ödeme miktarı temel alınarak kısmı kasko üzerinden sigorta
hesaplanmıştır. Sigorta primleri Karlstad’da yaşayan 38 yaşında bir erkek için düşünülmüştür.
Kendi arabanızın maliyetini 16. sayfaya aktarın.
Arabanın
malİyetİ ne
kadardır?
Yanıtları www.konsumentverket.se adresinde araba bütçesi hesaplamada bulabilirsiniz
10
Arabanın maliyetini düşürmenin bir çok yolu
vardır - en iyisi başından doğru seçim yapmaktır.
Eğer küçük bir araba seçerseniz, yakıt masrafları,
vergisi, sigortası ve değer kaybı daha az olacaktır.
Sigortanızı gözden geçirin
Trafik sigortası bütün arabalar için
zorunludur. Bunun dışında nasıl
bir kasko seçeceğinize kendiniz
karar verirsiniz. Kasko bir sigorta
şirketinden diğerine farklılıklar
gösterir, aradaki prim farkları
yılda binlerce kronu bulabilir. Bu
nedenle iyice karşılaştırmalısınız. Bir
arabanın modeli için en ucuz primi
isteyen şirketin diğer modellerde
de düşük prim isteyeceği garanti
değildir. Sigorta şirketinize doğru
bilgi verip vermediğinizi de iyice
kontrol etmelisiniz. Yılda, doğru
miktardan 5000 km daha fazla
sürdüğünüzü bildirmişseniz sigorta
ücreti bir kaç yüz kron daha pahalıya
mal olacaktır. Her hangi bir kaza
olduğunda size ödenecek tazminat
azalabileceğinden sürülen km’den
daha azını da söylememek gerekir.
Arabanıza iyi bakın
Yeni arabalar büyük bir değer
düşüşü yaşar. Eğer arabanıza iyi
bakar bakımını düzenli olarak
yaptırırsanız değer düşüşünü
azaltabilirsiniz. Ayrıca araba daha
güvenli bir hale gelir.
Egzos garantisi konusunda
imalatçının servis tavsiyelerini
uyguladığınız takdirde, imalatçı beş
yıl yada 100 000 km’ye dek egzoz
bileşenlerini garanti kapsamında
tutacaktır.
Arabanızı kendiniz yıkayarak
yada küçük onarımlarını kendiniz
yaparak binlerce kron tasarruf edebilirsiniz. Çevre dostu ürünler seçin,
böylece çevreye daha fazla gereksiz
zarar vermemiş olursunuz.
Arabanız trafik güvenlik muayenesinden geçmeden önce onarımını
yaptırmanız hem güvenliğiniz
açısından hemde ikinci bir güvenlik
muayenesi masraflarından kurtulmak için önemlidir.
Gİysİlerİnİzİ satın!
İkinci el giysi satın alarak hem kendinize özgü bir şekilde giyinebilir
hemde giysi harcamalarınızı fark
edilir derecede azaltabilirsiniz. Kullanmaktan sıkıldığınız giysilerinizi
.
satarak da kazanç sağlayabilirsiniz
Giysiler, cep
telefonu ve İnternet
Okumak İçİn önerİler
Gitgide daha çok giysi makinede
yıkanabilmesine karşın “elde
yıkama” etiketi taşımaktadır.
Yıkama esnasında olabilecek,
çekme gibi hatalar için gelecek
şikayetlerin böylece önüne geçilmiş
olunur.
Eğer kuru temizleme yerine
kendi yıkayabileceğiniz giysileri
seçerseniz hem çevreye hem
cüzdanınıza katkıda bulunmuş
olursunuz.
•www.konsumentverket.se adresinden arabalar hakkında bilgi edinebilirsiniz.
•www.konsumenternas.se adresinde,
sigorta koşulları gibi daha bir çok şeyi
karşılaştırabilirsiniz.
•www.kbv.nu adresinden garanti veren
servis firmalarının adreslerini bulabilirsiniz. Önceden onarım tutarını da
öğrenebilirsiniz.
Cep telefonu ile fazla konuşmayın
Ödenmeyen cep telefonu
faturaları, günümüzde bir çok
gencin kredisini düşürmekte,
kara listeye alınmasına neden
olmaktadır. Bir yılda cep telefonu
için ne kadar ödeme yaptığınızı
hiç kontrol ettiniz mi? Sizin için
en ucuz telefon şirketini ve telefon tarifelerini seçerek çok fazla
tasarrufta bulunabilirsiniz. Kartlı
cep telefonu kullanarak konuşma
giderlerinizi sınırlayabilirsiniz.
Böylece ödemenizi önceden yapmış
olur, binlerce kron tutabilecek telefon faturası riskinden kurtulmuş
olursunuz.
Alış verişlerinizi İnternet üzerin­
den yapın
İnternet üzerinden alış veriş
yaparsanız kural ve koşulları
okumalısınız. Geri verebilme
hakkınız var mı? KDV, gümrük
ve taşıma masrafları içinde mi?
Aldığınız eşya kırılırsa ne olur?
İsveç’te onarımı mümkün mü? Garanti geçerli olur mu?
İnternet üzerinden alış verişlerde
kredi kartı kullanımı yaygın ve
uygun bir yöntemdir. Ancak
tanımadığınız bir firmaya hesap
numaranızı vermek konusunda
titiz davranmalısınız.
Önceden ödeme yaparsanız
aldığınız eşya zamanında elinize
geçmediği takdirde yaptırım
uygulamanız mümkün olmaz.
Okumak İçİn önerİler
www.radron.se adresinde, Råd & Röns
(Yol & Yöntem) eklerini bulabilirsiniz.
Örneğin ”Dina kläder” (“Giysilerin) ve
”Res och shoppa” (“Seyahat ve alış
veriş) .
İsveç Telekom ve İnternet Tüketici
Bürosu’nun www.ktib.se adresinden daha
fazla bilgi edinebilirsiniz.
11
Farklı sigorta
şirketlerinden fityat
teklifleri alın. Primler
arasında büyük farklar
olabilir!
Sigorta
Sigorta olmadığı takdirde, bir kaza kişisel bir yıkıma dönüşebilir.
Gençler, çocuklar ve yaşlılar - herkesin sigortaya gereksinimi vardır.
Kendimizi ve mallarımızı sigorta ettirmeliyiz.
Sahip olduklarınızın değerinin
fazla olmadığını düşünseniz bile
bir konut sigortasına ihtiyacınız
vardır. Çalınan veya hasara uğrayan eşyalar için yapılan ödeme
haricinde, konut sigortası yasal,
sorumluluk ve saldırı sigortası
kapsamlarına da sahiptir.
Yasal kapsam, her hangi
bir ihtilaf halinde belli bir
miktara kadar hukuki yardım
olarak masraflarınızı karşılayacaktır. Eğer başka birinin
malına zarar verirseniz sigorta-
Örnek
Anna’nın sigortası
Anna 20 yaşında. Karlstad’ın merkezide 35 metrekarelik tek odalı ilk dairesine yeni taşındı. Eşyaları 75 000 SEK değerindeki mobilya, plaklar, kitaplar,
mutfak eşyası, kayak ve bisikletten ibaret. Ev sigortası ise yıllık 1 000 SEK’ in
biraz üstünde. Anna oldukça dikkatsiz bu nedenle de ayrıca “allrisk” poliçesi
yaptırmayı düşünüyor. Bunun maliyeti yılda 470 SEK. Bir kazada ciddi bir
şekilde yaralanıp sakat kalması tehlikesine karşı, toplu bir meblağ olarak
850.000 SEK veren bir kaza sigortası da imzalamak niyetinde. Bu da yaklaşık
yılda 900 SEK tutuyor.
12
nızın sorumluluk
poliçesi bölümü
bunu karşılayacaktır. Saldırı
poliçesi, doktor,
işe gidememe nedeni
ile gelir kaybı yada bir
kereye mahsus sakatlık ödemesi
gibi saldırı nedeni ile maruz kaldığınız masrafları karşılayacaktır.
Bir konut sigortasının değişik
seviyeleri bulunmaktadır. Sizin
ihtiyaçlarınıza uygun olan birini
seçin. Bir çok ev sigortası seyahat
poliçesi de içerir. Eğer sürekli seyahat ediyorsanız ev sigortanıza
iptal haklı seyahat sigortasını da
ekleyebilirsiniz. Seyahat acentalarının sunduğu iptal haklı seyahat
sigortalarından çok daha hesaplı
bir seçenektir. Pahalı bir bisikletiniz varsa ev sigortanızın kapsamı-
na girip girmediğini kontrol edin.
Allriskförsäkring (Her tür
risk sigortası) konut sigortanızı
tamamlayan bir poliçe olup ev sigortanızın içeriğini daha kapsamlı
bir hale getirir. Örneğin fotoğraf
makinanızı kaybeder yada denize
düşürürseniz bu sigorta poliçesinden yararlanabilirsiniz. Ayrıca bu
sigorta saat ve fotoğraf makinası
yada kamera için ayrı poliçeler düzenleme seçeneği de sunar.
Kendinizi unutmayın
Kaza sigortası bir kazada yaralanma durumunda tıbbi giderleri karşılayacaktır. Sonuçta sakat kalma
durumu ile karşılaşıldığında ise
bir kereye mahsus toplu bir ödeme
de yapılır.
Eğer aileniz varsa bir yaşam
sigortasına gerek duyabilirsiniz.
Toplu sİgortalar
Çocuklar
Bütün bir grubu kapsayan toplu
sigortalar, örneğin sendika veya
bir spor kulübünün üyelerini kapsayan sigortalar, bireysel sigortalardan genellikle daha ucuzdur. Bu
sigortalar için gerekli olan, olası
sağlık kontrolleride ayni titizlikle
yapılmaz.
İlk çocuk doğduktan sonra maddi durumunuz tamamen değişir.
Aileye bir kişi daha katılır, geliriniz ise düşer. Ayni zamanda da yeni
alışkanlıklar edinmek için iyi bir dönemdir. Tüm yaşamınız alt üst
olmuş ve ailenin yeni ferdi üzerinde odaklanmıştır.
Zamanıdan önce
ölürseniz eşiniz ve
çocuklarınız toplu
bir para alır.
Çoğu çalışanlar işveren tarafından sigortalanmaktadır. Hangi sigortalarınızın
olduğu konusunda bilgi edinin!
Bireysel yada sendikal sigorta şirketleri aracılığı ile gurup sigortanızı tamalayabilirsiniz. Herşeyden
önce de sigorta şartlarını okumayı
unutmayınız.
Çocuklar için ayrı sigorta
Çocuklar ve gençler çalışamıyacak
şekilde sakatlandıkları takdirde,
yılda 85 000 SEK gibi çok mütevazi bir meblağ alırlar. Bu nedenle
bir hastalık ve kaza sigortasına
ihtiyaçları vardır. Böyle bir sigorta
bir kereye mahsus olmak üzere bir
kaç milyon kron verebilir.
Çok para gibi gelsede, tüm yaşam
boyu yetmesi gerektiğinden aslında
öyle değildir. 18 yaşınızı doldurduğunuzda çoğunlukla sigortayı
çalışmaya başlayana dek uzatabilirsiniz.
AllrIskförsäkrIng –
eşyalarıma olan her
tür hasarı karşılar mı?
Hayır, sadece aniden ortaya çıkan ve
önceden tahmini ve önlem alınması
zor durumlar için geçerlidir. Bu
nedenledir ki yıpranma nedeni ile
ortaya çıkan hasarlar için bir ödeme
yapılmaz. Para ve hayvan kaybı gibi
durumlarda sigorta bir ayrıcalık yapar.
Prensip olarak en fazla 30 000 - 50
000 SEK ödemede bulunur.
Bu sigorta ev sigortasına bir ek olarak
imzalanır. Bu sigortaya, bazı sigorta
şirketleri şansızlık poliçesi, artı sigorta
yada fazladan sigorta gibi adlar da
verebilmektedir.
Kaynak: Tüketicilerin Sigorta Şirketi
(Konsumenternas Försäkringsbyrå).
Bir çok şey aslında daha ucuza
gelir. Annelik yada babalık izninizi
kullanırken geliriniz düşer zira
ebeveyn izni ücreti gelirinizden
daha düşük bir orandadır. Öte
yandan çocuk zammı bu durumu
bir parca kompanse eder.
Ebeveyn iznini kullanırken
daha ucuz yaşama olanağı da
bulursunuz. İş seyahatlerine yada
iş giysilerine para yatırmanıza
gerek kalmaz. Emziren kadınlar
genellikle daha fazla yemek yemek
durumunda olsada toplam olarak
gıdaya harcanan miktarda da bir
azalma olur. İznini kullanmakta
olan aile ferdi yemek pişirmeye
zaman bulur ve ayrıca öğle yemeklerini de dışarıda yemesi gerekmez.
Ebeveyn izni sona erdiğinde
ailenin maddi durumunda belirgin
bir düzelme olmaz. Birçokları yarı
zamanlı çalışmayı tercih ederler,
zira çocuğun kreş ücretide epey bir
miktar tutar.
Pek çok aile, çocukla birlikte
daha büyük bir daireye yada eve
ihtiyaç duyar. Az gelirlilerin oturma
masraflarındaki artışı konut yardımı
ile biraz da olsa kapatmaları mümkün olabilir.
Çocuğunuzun arabası güvenlİ mİ?
Çocuk arabanızın EN 1888 damgası var mı? Bu, Avrupa standardına göre
istenen koşullara sahip demektir. Çocuk arabası alırken başka nelere dikkat
edileceği konusunda daha fazla bilgiyi Tüketiciyi Koruma Derneği’nin
www.konsumentverket.se adresinde bulabilirsiniz.
Örnek
Ucuz mu yoksa pahalı bebek malzemeleri mi?
Linda ve Joakim öğrenci ve öğrenci bursu ile
yaşıyorlar. Bebekleri için giysileri, bebek banyosunu ve bebek sandalyesini ödünç alıyorlar.
Çocuk arabasını ikinci el satın alıyorlar. Akraba ve
dostlarından da hediyeler geliyor. Bebek eşyaları
pahalı olmak zorunda değildir ve bir kaç yüz kron
ile edinilebilir.
Petra ve Staffan bir kaç yıldan beri çalışmakta.
Bir kısım bebek eşyasını kendilerinden önce çocuk
sahibi olmuş kardeşlerinden devralıyorlar, fakat
daha sonra tekrar çocuk sahibi olmayı planladıkları
icin bebek yatağı ve arabası gibi bazı eşyaları da
kendileri, yeni olarak satın almak istiyorlar. Bir
kısım giysileride yeni olarak ve büyük mağazaların
temel bebek giysi serisi arasından seçiyorlar. Bu
durumda bebek eşyaları bir kaç bin kron daha
pahalıya mal oluyor.
Karin ve Mikael’in ekonomik durumu çok iyi ve
çocuk sahibi olacakları zaman istedikleri eşyayı
istedikleri yerden yeni olarak almak istiryorlar.
Lüks bir çocuk arabası, bebek sepeti, bebek bakım
masası, pahalı giysiler ve daha bir çok şey alıyorlar.
Bu durumda bebek eşyaları çok daha fazla tutar
ve eğer isterseniz çok daha fazlasınıda harcayabilirsiniz.
Bebek bezlerinde
büyük fiyat farkları
Bebek bezleri için binlerce
kuron harcarsınız, bu nedenle
fiyatları karşılaştırmanız
yararınıza olacaktır. Çevre
dostu olarak işaretlenmiş bebek bezleri ayrıca bir harcama
yapılmayacak anlamına gelir.
13
Tasarruf etme
ve borç alma
Daha sonra ortaya çıkabilecek beklenmedik giderler için bir birikiminizin olması iyidir. Doktor ve diş hekimi masrafları, onarım ve benzeri
masrafların ortaya çıkacağını bilir, ama ne zaman ortaya çıkacaklarını
tahmin edemeyiz. Bir birikiminiz olduğu taktirde daha da ucuz
yaşayabilirsiniz. Kredi almaya yada kiralamaya gerek kalmadan size
gerekenleri indirim günlerinde satın alabilirsiniz.
Sizi güvende hissettirecek
yedek birikimin miktarı nerede
oturduğunuza ve nasıl yaşadığınıza
bağlıdır. Bir evde yaşayan bir
dairede oturandan daha fazla bir
miktara ihtiyaç duyabilir.
Yedek birikiminizi kolayca
ulaşılacak şekilde, örneğin vadeli bir
banka hesabında tutmalısınız.
Yedek birikimin dışında ayrı
bir amaç için de birikim yapmak
isteyebilirsiniz. Bu amaç bir bisiklet
almak, bir yolculuğa çıkmak, bir
kanepe, bir araba veya bir ev almak
olabilir. Yada herhangi belli bir
amacınız olmadan biriktirebilirsiniz.
Uzun süreli bir amaç için
biriktiriyorsanız, parayı hisse
senedine veya yatırım fonuna yatırabilirsiniz. Geçmişe
bakıldığında en iyi artışı hisse
senetlerinin yapmış olduğu görülür.
Ancak hisse senedi almak belli bir
risk içerir. Kendinizi hisse senedi
fiyatları düştüğü sırada senetlerinizi
satmak zorunda kalmak gibi bir
durumda bulabilirsiniz. Uzun veya
kısa vadeli tahviller de uzun süreli
birikimler için iyi birer alternatif
oluştururlar.
Emeklilik için birikim yapmalı mı
yoksa yapmamalı mı?
Emeklilik için çok genç yaşlarda
tasarrufa başlamak o kadar da
gerekli olmayabilir. Paranızı çok
daha başka şeylere yetirmek
zorundasınızdır. Ev sahibi olmak,
eşya almak ve acil durumlar için
bir yedek birikime sahip olmak
daha önemli olabilir. Çocuk sahibi olursanız giderleriniz artar.
Örnek
Kiralamak pahalıdır
Elsa fiyatı 6 995 SEK olan bir TV görüyor. Peşin olarak alması mümkün değil. Kiralasın
mı yoksa kredi ile mi satın alsın?
Aylik kira bedeli 299 SEK, bunun üzerine bildirim ve başlatma ücreti geliyor. Üç yıl
sonra aleti satın alırsa 2099 SEK ödemesi gerekiyor, böylece toplam ödediği
miktar 13 958 SEK oluyor. Eğer faiz oranı
%15 olan kredi kartı ile TV’yi öderse
toplam tutar
10 050 SEK oluyor ve borcunu 3,5 yıl
içinde ödüyor.
14
Çoğumuz ev almak isteriz ve bunun
için bir birikime sahip olmak gerekir.
Genede bir çokları gençlik
yıllarından emeklilik için biriktirmeye başlar ve buda yanlış bir tavır
değildir. Hatta iyi tarafı daha uzun
bir süre biriktireceğiniz için sadece
ayda bir kaç yüz kron biriktirerek
gelecekte epey bir birikim sahibi
olabilirsiniz.
Öte yandan orta yaşa gelindiğinde
biriktirmeye başlamak da geç
sayılmaz. İlk olarak belkide o zaman birikim yapacak kadar bir para
elinize geçmeye başlamış olabilir.
Emeklilik için biriktirdiğiniz miktar
emekliliğe dek bağlı kalacak bir
birikimdir, hastalık yada işinizi kaybetme durumunda dahi kullanmanız
mümkün değildir.
Doğru krediyi seçin
Kredi almak her zaman pahalıdır.
Ancak kredinin ödeme koşulları krediden krediye farklıdır.
Hesaba bağlı krediler birbirinden
çok farklı ve bir çoğu çok pahalı
kredilerdir.
Maaş hesabına bağlı bir
kredi diğerine kıyasla daha
ucuzdur. Banka bu krediyi maaş
hesabınıza bağlar. Maaşınız bitse
bile para çekebilir yada alış
veriş edebilirsiniz. Maaşınızı
aldığınızda kredi otomatikman
geri ödenir.
Maaş hesabı kredisi
için, krediyi kullansanızda
kullanmasanızda yıllık bir kaç yüz
kron ödemeniz gerekir.
Eğer bir kredi kartı edinecekseniz, en iyisi her butik yada dükkanda geçen bir kart edinmektir.
Bu durumda sadece hesabın açılış,
yıllık ve ödeme bildirimi ücretlerini
ödersiniz. Bankaların bu tip krediler
için uygun aylık faiz oranları vardır.
Posta ile satış yapan şirketlerin posta
hesaplarından alınan krediler en
yüksek faizli krediler arasındadır.
Geçerli kredi faiz oranı %30 civarında
olabilmektedir.
Faizsiz demek masrafsız anlamına
gelmez
Bir TV, bilgisayar yada beyaz eşya
alırsanız, faizsiz kredi olarak bilinen ve büyük meblağlarda alış veriş
edildiğinde iyi bir alternatif olan kredi
şeklinden yararlanabilirsiniz. Faizsiz
bir kredi masrafsız demek değildir,
zira bir açılış ücreti ve bir de aylık
bildirim ücreti ödersiniz. Ayrıca aylık
ödemelerin zamanında yapılması ger-
Borç
Faizi yüksek kredi kartı
borçlarınız binlerce kronu
buluyor mu?
Bir banka kredisi almaya
çalışın ve tüm borçlarınızı
ödeyin.
Faturaların zamanında yani, en son
üzerlerinde belirtilmiş son ödeme
tarihinden önce ödenmesi gerekir.
Paranın yerine ulaşmasının bir kaç
gün alabileceğini de unutmayın.
Kiranızı zamanında ödemezseniz evden çıkarılabilirsiniz.
Faturalarınızı ödemekte zorlanıyorsanız fatura sahibi ile irtibata
geçmekten çekinmeyiniz. Belki de
yeni bir ödeme planı üzerinde
anlaşabilirsiniz.
Eğer ödeyemediğiniz bir borcunuz yada krediniz varsa yardım
istemek için banka yada krediyi
veren kuruluşla doğrudan irtibata
geçiniz.
Doğru kredİyİ seçİn
Kron
25 000
15 000 SEK borç alıyorsu‫ا‬nuz.
Toplam ne kadar ödersiniz?
20 000
15 000
ekir. Aksi taktirde faizsiz kredi otomatik olarak yüksek faizli krediye
dönüşebilir yada bir ceza ücreti ödemek durumuna düşebilirsiniz.
En ucuz teminatsız krediler, Nordea ve Swedbank gibi bankaların
sendika üyelerine sundukları üye
kredileridir. Bu kredilerin aylık faiz
oranları nispeten düşüktür. Benzer
bireysel krediler başka bankalarca
da verilmektedir ancak koşullar
herzaman ayni değildir. Değişik
bankaları arayıp sormakta fayda
vardır.
En ucuz banka kredisi bir ev yada
dairenin hipotek edilmesi ile alınan
kredilerdir. Hisse senedi ve fonlarda
güvence gösterilerek kredi alınabilir.
Faiz oranı konusunda bankanızla
görüşüp bir anlaşmaya varmalısınız.
Okuma İçİn önerİler
www.konsumenternas.se
Danışma ve yardım
Mali durumunuz yada borçlarınız
konusunda akıl danışmaya
yada yardıma ihtiyacınız varsa,
belediyenizin karşılıksız olarak
danışmanlık hizmeti sunan bütçe ve
borç uzmanına başvurabilirsiniz.
100 SEK üzerindeki icra dairesinde kayda geçen tüm borçlar kredi
derecelendirme kuruluşlarınca da
kayda geçer. Böyle bir kayıt, bu süre
zarfında borcunuzu ödeseniz bile
üç yıl saklanır. Bu durumda banka
kredisi yada herhangi başka bir
kredi almanız zorlaşabilir. Ayrıca
telefon, cep telefonu ve internet için
sözleşme imzalamanızda zorlaşabilir.
En kötüsü de bu kayıt durduğu
süre zarfında kiralık ev tutmanız
imkansızlaşabilir.
10 000
Kredit tutarı
3 050 SEK
Geçerli faiz
%8
Kredit tutarı
6 250 SEK
Geçerli faiz
%15
Kredit tutarı
8 675 SEK
Geçerli faiz
%20
5 000
0
Bireysel banka
kredisi
Geçerli faiz kredileri karşılaştırmak
için temel alınabilir. Bunun içine aylık
faiz, başlangıç, bildirim ücreti ve daha
başka olası giderler girer. Krediyi veren
kuruluş size geçerli faiz oranını bildirmekle yükümlüdür.
Orta yüksek­
likte faizi olan
kredi kartı
Yüksek faizli
kredi kartı
Hızlı SMS kredilerine dikkat edin!
Bunlar kesinlikle en pahalı kredi türleridir ve geçerli faiz oranları %700’ü
geçtiği gibi 30 gün gibi kısa bir süre
zarfında da geri ödenmesi gerekir.
Örnek
Kontrolü kaybetmek pahalıya mal olabilir
Ödenmeyen küçük bir borç hızla büyür
Borç
Yazılı hatırlatma ücreti
Geri ödeme talebi
Geri ödeme emri için icra dairesine başvuru
Alacak tahsili vekalet ücreti
Tahsilat ücreti
Toplam:
100
50
160
300
340
600
1 550
15
Bütçe
Gelir ve gider tutarlarınızı tablolardan
aktardınız mı?
Diğer giderlerinizi de doldurun.
Bütçe hesaplarınız hazır! Değiştirmek
istediğiniz bir şey var mı? Yada daha
az yada çok almak istediğiniz bir şey?
Daha fazla mı biriktirmek istersiniz?
Şimdi mali durumunuz hakkında genel
bir fikir sahibisiniz ve neyi değiştirip neyi
değiştiremeyeceğinize karar verebilirsiniz.
Mali durumunuz
hakkında daha fazla tavsiye ister misiniz?
Belediyenizdeki tüketiciyi
koruma danışmanlarına
veya bütçe ve borç
uzmanlarına
başvurabilirsiniz.
Aylık gelİr ve gİderler
Aylık gelir ve masraflar Mevcut mali durum
Toplam gelir (3. sayfadan)
Bütçe
Otomatİk ödeme –
akıllıca mı yoksa borç
tuzağı mı?
Otomatik ödeme ile faturalarınızı
kolayca ödeyebilirsiniz. Bir gün
öncesinden toplam tutar otomatik
olarak hesabınızdan çekilir. Ayrıca bir
birikim hesabına da, büyük tutarlarda
alış veriş edeceğiniz zaman yada
beklenmedik giderler için kullanılmak
üzere her ay bir miktar yatırın. Eğer
otomatik ödeme kullanıyorsanız
faturalarınızın hesabını iyi
bilmelisiniz. Yoksa mali durumunuzun
kontrolünü elinizden kaçırabilirsiniz.
Masraflar (5. sayfadan)
Gıda
Giysi/ayakkabı
Boş zaman/oyun (cep telefonu dahil)
Hijyen (kişisel)
Çocuk ve gençler için sigorta
Tüketim malları
Daha fazla broşür ister misiniz?
Belediye tüketici danışmanından veya bütçe
ve borç uzmanından alabilirsiniz. Tüketiciyi
Koruma Derneği’nden yada Tüketiciyi
Koruma Derneği’nin sayfasından da edinebilirsiniz:
www.konsumentverket.se
Fiyat: 5 SEK
Ev eşyası (bilgisayar dahil)
Yayınlarımızı buradan
isteyebilirsiniz:
Medya (TV, radio, vb.), sabit telefon hattı, internet vb.
Yayınlar
Konut sigortası
Box 48, 651 02 Karlstad
Telefon 054-19 41 30, fax 054-19 41 95
Elektrik
[email protected]
www.konsumentverket.se
Dışarıda öğle yemeği/kahve
Araba (10. sayfadan)
Diğer sigortalar
Konut
Kredi (Faiz ve anapara ödemeleri)
Toplu taşıma
İşsizlik sigortası ve sendika aidatları
Doktor/diş hekimi/ilaç
Kreş ve çocuk giderleri
Birikimler
Diğer masraflar (aylık cep harçlığı, şekerleme,
Tüketiciyi Koruma Derneği yayınları için
şu kurallar geçerlidir: posta ücreti alınmaz
ve 30 gün içinde ödenmek koşulu ile
fatura karşılığında gönderilir. Verilen fiyatlar hala geçerli olup, fiyatlara KDV dahildir.
Yayınlar elinize geçtikten sonra 14 gün
içinde fikrinizi değiştirdiğiniz taktirde
iade edebilirsiniz. Sizin iade etmek için
ödediğiniz posta ücreti geri ödenmez.
Fotoğraflar Istockphoto
Mizanpaj Madelene
Olsson/The Factory of Design
Basım Edita Västra Aros AB
oyun, hediyeler, alkol, tütün, ev hayvanı, tatil vb.)
Sonuç: gelir – gider
www.konsumentverket.se adresinde dijital olarak bütçe hesaplamayı deneyin.
Tüketiciyi Koruma Derneği, Ocak 2010
Turkİska
Toplam masraflar