Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin

Transkript

www.RegioStorytelling.com
Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye
anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı
den Chip Colquhoun
tarafından Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Comenius Bölgesel ortaklıklar
projesi kapsamında hazırlanmıştır
© Copyright 2015 Snail Tales – dağıtım hakları için lütfen iç kapak sayfasına bakınız
Copyright © 2015 Snail Tales. Ticari amaçlı olarak içerik kopyalanamaz. Bununla birlikte
yazar bilgilendirilerek AB kapsamında bir proje içerisinde üretildiği belirtilerek kullanımı
serbesttir.
PROJE ORTAKLARI
CREDS, Cambridgeshire County Council, UK
The Grove Primary School
Peckover Primary Academy
Snail Tales
Kırşehir İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Turkey
Öğretmen Bedia Köksal Güler İlkokulu
Kırşehir Yusuf Demir Bilim Ve Sanat Merkezi
Vali Mithat Saylam İlkokulu
Kırşehir Rehberlik Ve Araştırma Merkezi
TEŞEKKÜRLER
Bu eserin gerçeğe dönüşmesi için gerek ekip olarak
gerekse ekip dışından çok değerli katkılar sağlanmış olup,
aşağıda isimleri verilen destekçilerimize şükranlarımızı
sunarız:
Değerlendirme ölçeklerini hazırladığı için Laura-Jayne Hare
Proje içinde ve dışında fotoğraf desteği veren okullar ve
personelleri
Çalışmanın Türkçe boyutuna katkı sunan ve projede aktif
görev üstlenen öğretmenler Zeliha Bayrak, Ceylan Yıldırım,
Rüya Kılıç, ve Zeynep Kaya
Çalışmalarına ait videoları bizimle paylaşan The Grove
Primary School
Kayıtları gerçekleştiren Jane Bower ve Alan Revill
Harika çizimlerinden dolayı Ruth Haddock, Erica Terry-Rose
ve Lianna Weidle
Sıra dışı destekleri için Emma ve Tito
Hikâye yeteneklerini benimle paylaşan Tracy ve Paul (aka
anne ve babam),
Ve olmasaydı bu eserin gerçeğe dönüşmesi mümkün olmayan
Amy Robinson; Snail Tales’in tasarımcısı, rehberdeki birçok
aktivitenin üreticisi
BİLGİLENDİRME
Bu rehber kitapçıkta yer alan görüşler ve bilgiler
Cambridgeshire Şehir Meclisinin, Kırşehir Milli Eğitim
Müdürlüğünün, AB komisyonunun veya British Council’in
kurumsal görüşlerini içermez. Örneklemler uygulayıcıların
kişisel çalışmaları olup kurumlar sorumlu tutulamaz.
02 |
Kötü bir şeyler olmalı: Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve yaratıcılığın kullanımı
ÖNSÖZ
(CREDS)
“Eğitim kalitesinin artırılması için
sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin ve
yaratıcılığın kullanımı” adındaki bu
rehber “Snail Tales” den Chip
Colquhoun tarafından Avrupa Birliği
Eğitim
ve
Gençlik
Programları
Comenius Bölgesel ortaklıklar projesi
kapsamında hazırlanmıştır ve ben bu
eseri sizlere takdim etmekten büyük
memnuniyet duymaktayım.
Snail
Tales tarafından düzenlenen açık
etkinliklerde, “Snail Tales”in öğrenme
şekline kattığı heyecan ve enerjiden
çok etkilendim.
Bu rehber, öğrenmenin güçlendirilmesi ve anlaşılmasında adım adım
uygulamalar sunarak verimli bir yol haritası olacağını göstermektedir. Rehberi
kullanmak isteyen öğretmenler için bu kitapçık gerek örnek çalışmaları gerekse
videoları çok kapsamlı olduğundan, öğrenmenin kalıcı olabilmesi için etkili bir
yardımcı olacaktır.
Bu kitapçık konularında uzman eğitimciler ile eğitim yöneticilerinin emekleri ile
ortaya koyulmuş profesyonel bir eserdir. Buna ek olarak özellikle Milli Eğitim
Müdürlüğü, proje çıktısının ve bu rehberin yaygınlaştırılmasında özellikle
bünyesindeki öğretmenlerin hizmetine sunarak eğitim kalitesinin artırılmasında
büyük rol oynayacaktır.
Umarım, öğrenme yolculuklarında çocuklarımıza yeni bakış açıları ve sınırsız
ufuklar kazandırılmasında bu kitapçık önemli bir katkı sunar ve öğretmenlerimiz
için verimli bir rehber olur.
Satwant Kaur
Cambridgeshire Etnik Eşitlik ve Çeşitlilik Servis Müdürü
03
ÖNSÖZ
(Kırsehir MEB)
Kırşehir
Milli
Eğitim
Müdürlüğünün,
Cambridgeshire County Council İle beraber
yürüttüğü Comenius Regio Partnerships
projesi ‘Storytelling Skills and Creativity’ tüm
katılımcı okullarımızın sunmuş oldukları emek
ve destek sayesinde tamamlanmıştır.
Bu proje ortak ülkelerdeki öğretmenlerin
mesleki
gelişimlerinden
sorumlu
olan
yetkililerin Snail Tales tarafından geliştirilen
tekniklerin genişletilmesine yönelik bileşik bir
uluslararası ortaklık yaklaşımı geliştirmeleri,
öğretmenlere yönelik konferanslar/çalıştaylar
düzenlemeleri
ve
Avrupa
çapında
öğretmenlerin kullanımına açık bir kaynak
paketi üretmek için birlikte çalışmaları için
olanak sağlamıştır. Bu proje;
- öğretmenlere, öğrencilerin yaratıcı düşünmesi ve yazması için hikâye anlatma tekniklerini
kullanmaları konusunda destek sağlamaktadır.
- öğrencilerimizin dilsel gelişimlerini artırmalarına olanak sağlanmıştır.
- öğrencilerin okuma yazma becerileri artırılmıştır.
Projemiz İngiltere ortaklığında 8 farklı kurum ile birlikte yürütülmüş olup, özellikle İngiliz
koordinatörümüz Cambridge Şehir Meclisinden MAHBUBUR RAHMAN’a ve Snail Tales’den
CHIP COLQUHOUN’a öğretmen becerilerimize katkılarından dolayı teşekkür ederim.
Projemizin Kırşehir özelinde yürütülmesinde emeği geçen ARGE şube müdürümüze ve birim
personelimize, ortak okullarımızdaki ve Rehberlik ve Araştırma Merkezimizdeki idareci ve
öğretmenlerimize, ayrıca bu eserin çevirisini bizlere kazandıran öğretmenlerimize teşekkür
ederim.
Projelerimiz sonunda elde edilen çıktıların eğitim camiasına faydalı olmasını temenni eder,
saygılar sunarım.
Osman Elmali
Manager for the Kırşehir National Educational Directorate
04 |
Bu rehberi nasıl kullanabilirsiniz
Hoş geldiniz! Şu anda elinizde tuttuğunuz bu
kaynak ile sınıfta sözlü hikâye anlatmada en
kapsamlı kılavuzlardan birine sahipsiniz. Bununla,
siz ve öğrencileriniz kısa sürede müfredat
doğrultusunda, konuşma ve dinleme, matematik,
tarih, fen, sosyal bilgiler ve daha fazlasında büyük
ve güçlü bir gelişme kaydetme şansına sahip
olacaksınız.
Birinci bölümde belirttiğimiz üzere, araştırmalar
bunun mümkün olduğunu göstermiştir. Ancak,
çocukların
hikâye
anlatımı
yöntemiyle
öğretildiklerinde hızlıca gelişme kat ettiklerini
gösteren okulların çokluğuna rağmen, henüz karar
mercilerini bu metodu ezbere dayalı öğrenmenin ve
sınavların önüne koymaya ikna edecek kapsamlı bir
veri toplama çalışması yapılmamıştır.
Bunu değiştirmeye yardım edebilirsiniz. Sonraki
sayfa, nerede olursanız olun, hangi dili konuşursanız
konuşun, hikâye anlatma/öğretme beceriniz hangi
seviyede olursa olsun- şimdiye kadar eğitimde hikâye
anlatma üzerine yapılmış en büyük çalışmada nasıl yer
alabileceğinizi göreceksiniz. Çok basit, ücretsiz ve sınıf
zamanınızın 30 dakika kadar bir süresini alacak. Bu
yüzden, geleceğin eğitimini inşa ederken lütfen bize
katılın. Kılavuzun 6 Sayfasına bakınız.
Daha önce öğrencilerinizle sözel hikâye anlatmayı
denememiş olsanız bile, yukarıda bahsedilen veri
toplama etkinlikleri, sınıfta hikâye anlatmayla
başaracağın potansiyel etkiye sizi ikna edecektir. Eğer
bu etkiyi başarmak isterseniz, bu kılavuz tam sizin için.
Ne zaman ne okumalı
Doğru uygulandığı sürece, hikâye anlatımı
çocuklarınızın hafıza ve dil becerilerini geliştirmenin
yanı sıra, “geniş bilişsel beceriler” ve “özgüven”
kazanmalarına yardımcı olacaktır. Bu yüzden nasıl
yapıldığının anlaşılması uygulamak kadar önemlidir.
Bunların sonucu olarak bu rehber birçok teori
içermektedir! Kitapçık, yükümlülük gibi okunmaktan
kurtarılmak adına akıcı bir tarzda yazılmıştır. Hikâye
anlatım becerilerinin kullanımı için öğretmenlerimizle
yaptığımız seanslar örneklem olarak hizmetinize
sunulmuştur.
Ama eğer sanatın kalbini kavrayacak olursanız, hiç
bir zaman hikâye anlatmasanız bile, ders planlarınızı
sözlü hikâye anlatımından biraz esinlenerek
tasarlamanın ne kadar kolay olduğunu göreceksiniz.
Bu rehber kullanmanızı kolaylaştıracak anahtar
kavramlar ve sembolleri kapsamaktadır. Ayrıca her
bölüm sonunda en önemli noktalara atıfta bulunan
bir özet bölümü bulacaksınız.
Önemli bir tanım sunduğumda
bir sembol ile işaretlenmiş olarak
göreceksiniz. Ana anlatıma istediğiniz zaman
tıklayarak dönüş yapabilirsiniz.
Kisim Bir
hikâye anlatmanın nasıl ve neden etkili olduğunu ve eğitimdeki gücünü açığa
çıkarmayı amaçlamaktadır.
Kisim Iki
mevcut seviyeniz ne olursa olsun, kendi hikâye anlatımınızı geliştirmek için
kullanabileceğiniz teknikleri gösterir.
Kisim Üç ders planlarınıza hikâye anlatımını nasıl dâhil edeceğinize dair rehberlik eder.
Kisim Dört
çocuklarınızın yaratıcılığını geliştirmede ve bunu müfredatınızdaki herhangi bir
alanda ilgilerini desteklemede kullanmak için yaklaşımlar sunar.
Kisim Beş
çocuklarınızı motive etmeye yardımcı olacak ve gelişimlerini, öğrenmelerini
paylaşmanızı sağlayacak bütün bu parçaları bir araya getirir. Ayrıca bazı eğlenceli, etkili ve özgüven
geliştirici etkinlikleri de detaylandırır.
05
Etkinliklerin Kullanımı
Bu kılavuzdaki etkinlikler öncelikle hikâye anlatmanın
size ne önerebileceğini göstererek, onu kullanma
yeteneğinizi güçlendirmeye yardım etmeyi amaçlar.
Öğretmen etkinlikleri sadece sizin
denemeniz için tasarlanmıştır.
Bazı etkinlikler iş arkadaşlarınızı
da içerebilir. Ancak, (kılavuz tersini
söylemedikçe) onları çocuklarla
kullanmamalısınız.
Sınıf etkinlikleri sizin ve sınıfınızın
birlikte eğlenmesi içindir. Lütfen
ilgili bölümü okumayı unutmayın,
ayrıca hemen faydalanmanın yanı
sıra, etkinliklerin herhangi bir
derse nasıl uygulanması gerektiği
ilkesini de göreceksiniz.
Video klip kullanımı
Cambridge Grove İlkokuluna bu kılavuzu
örneklendiren
birkaç
videonun
çekilmesine
izin
verdikleri
için
minnettarız. Video kliplerin tamamını
www.RegioStor ytelling.com/videos
adresinde bulabilirsiniz.
Bu kliplerin çocukların izlemesi için uyarlanmadığını,
sadece etkinlikleri ve teknikleri gösterdiğini lütfen
unutmayın. Çünkü klipler kameraya bakmadan,
seyirciyle göz kontağı halinde çekilmiştir, bu da, her
ne kadar kliplerde birçok çocuk rol alsa da, çocukların
klibi uyumsamasını zorlaştıracaktır.
Bir video klibi bu kılavuzdaki bir parçaya eşlik ederse,
o başlıkla belirtilir, bu yüzden yukarıdaki siteden
uygun klibi seçebilirsiniz.
Sınıfınızda
gösterebileceğiniz,
Hikâye
anlatıcısının kamerayla göz kontağı kurduğu
videolar için, www.snailtales.org/videos
Çizim: Lianna Weidle
Fotograf: Peckover Primary School
8 yıl boyunca Snail Tales’in, okullar için
ortaya
koyduğu
performans
ve
workshopların, aynı öğretmenler tarafından
defalarca
okullara
davet
edilerek
sunumlarını
yinelemeleri,
hikâye
anlatmanın, öğrenmeyi artırırken birbirini
takip eden nesiller boyunca büyülemedeki
yeteneğini ispatlamaktadır. Umarım bu
kılavuz sizin de aynısını görmenizi sağlar.
06 |
Hikâye anlatımının
gücünü ispat etmemizde
bize yardımcı ol!
Eğer hala sözel hikâye anlatmanın çocukların gelişimindeki
Özgür Tartışma
zaman da müfredat belirleyicilere hikâye anlatmayı eğitim
programlarının merkezine koymaları konusunda ikna etmemize
Bunun yerine, sınıfınızda cinsiyet, yaş ve yeteneklerine göre
karıştırılmış altı ve ya on kişilik odak grupları seçiniz ve 22.
gücünü göremediyseniz, Chapter Three detaylı etkinlik
aradığınızı size sunacaktır. Eğer zaten bunun farkındaysanız, o
yardımcı olunuz.
Bunun için bütün yapacağınız Chapter Three etkinliklerden birini
tamamlayıp veya bazılarını hatta tamamını bitirip sonuçlarınızı ve
gözlemlerinizi www.RegioStorytelling.com/research. adresindeki
formu
kullanarak
bizlere
ulaştırmanızdır.
Bu
etkinliklerden
Anlatma Testi, sınıfta yarım saat içinde tamamlanabildiği için
bizim istediğimiz bazı faydalı ve önemli verileri bize
sağlayabilirsiniz.
Bu bilgileri bizlere sağlarken iletişim bilgilerinizi bizlere
ulaştırmanız halinde Snail Tales organizasyonunun hizmetlerinden
haberdar olarak bu rehberde geçen seanslarımıza katılabilirsiniz.
1
Verilerinizi paylaşma zorunluluğunuz olmamakla birlikte çarpan
etkisinin artırılmasında alacağınız rolü gördükten sonra bizlere
destek olacağınızı ümit ediyoruz.
Bilgi nasıl toplanır
Aktivite sonuçlarını bizlere aktarırken sizlere sunulan talimatları
uyguladığınızdan lütfen emin olun. Yaptığımız çalışmanın
bilimsel ve sağlıklı olması için kurallar dâhilinde bilgi toplamamız
çıktıların dağıtımında ve paylaşımında bizlere güç katacaktır.
www.RegioStorytelling.com/research adresinde doldurabileceğiniz
ve
Hikâye Topu
çocukların
gelişiminde yaratıcı öğrenmenin etkilerini ölçebilmek için
tasarlanmıştır. Bütün sınıfta uygulanması beklenmemektedir.
Sayfadaki değerlendirme testini inceleyiniz Dördüncü Bölüm
deki sınıf etkinliklerini uygulamadan önce seviyenizi ölçmek için
sayfa 22deki değerlendirme odaklarını kullanınız. Sonra bu
etkinliklerin uygulanmasının ardından odak grubunuzun
gelişimini görmek için tekrar değerlendirmeyi uygulayınız.
www.RegioStorytelling.com/research adresine yükleyeceğiniz
videolarınızı
değerlendirerek
sizlere
dönüş
yapabiliriz.
www.snailtales.com/news adresini veya Facebook ve Twitter
sayfalarımızı ziyaret ederek gelişmeleri takip edebilirsiniz.
Bilgilerimi değerlendirme
zaman göndermeliyim?
için
ne
Eylül 2017 itibari ile gerekli dönüt bilgilerin toplanmasını
hedeflemekteyiz, böylece elde ettiğimiz verilerin kullanılabilirliği
artırılarak Avrupa’da ve web üzerinden ulaşılabilecek noktalarda
öğretmenlerimizin kullanımına sunmak istiyoruz. Eğer sonuçlar
(umduğumuz gibi) Avrupa’da ağırlıklı olarak olumlu çıkarsa
gelecek nesiller eğitimde anlatıcı ve yaratıcı öğrenmeden çok şey
öğrenebilirler
Evet, geleceğin eğitimi 30.000 yıl öncesinin ilkelerine
başvurarak geliştirilebilir...
hazır formlar mevcut olup çalışmalarımıza web üzerinden destek
olabilirsiniz. Excel tablosu sizler için ortalama verileri sunacaktır.
Anlatma Testi ezberciliğe karşı anlatarak öğrenmenin gücünü
kanıtlamaya çalışır. Bu testi, kılavuzdaki ilerlemenize bakmaksızın
istediğiniz zaman uygulayabilirsiniz. Tavsiye edilen en az
hazırlanma süresi 390 dakika uygulama süresi de 30 dakikadır.
1Indirim seyahat da eklendikten sonra toplam üzerinden yapılacaktır. Teklif, daha
önce Snailtales’i ziyaret okullar dâhil herkese açıktır. İndirim sadece bir kez
kullanılabilir. İndirimde, kesin sipariş tarihi dikkate alınacaktır
07
İçindekiler
Önsöz (CREDS)
3
Önsöz (Kırsehir MEB)
4
Bu Kılavuzu Nasıl Kullanırız
5
Hikâye anlatımının gücünü ispat etmemizde bize yardımcı ol!
7
10
Giriş: Niçin Hikaye Anlatıyoruz
Çizim: Ruth Haddock
KISIM BİR: Eğitimde hikaye anlatmanın tarihi ve önemi
Bölüm 1: Eğitimde Hikaye Anlatımının Önemi
12
Hikaye Anlatımının Büyüsü
Sahiplik, ve Hayalperest Yatırım
Anlatıcı: “Tecrübenin Penceresi”
Hikaye Anlatma ve EAL/SEND öğrencileri
Bölüm 2: Eğitimde Hikaye Anlatımının Yeri
15
Yazmak için Konuş
Bölüm 3: Eğitimde Hikaye Anlatmanın Bilimi
17
Anlatım, Ezbere Öğrenmeye Karşı
Değerlendirme Kriteri
Zinu & Nulang
Uyarlanmış konuşma ve Dinleme Değerlendirme Odağı
SINIF ETKİNLİĞİ: Anlatım Testi | Özgür Tartışma | Hikaye Topu
KISIM İKİ: Sizi daha iyi duyabilmek için her şey...
Bölüm 4: Harika Hikaye Anlatımının Anahtarı
24
Göz Temasının Önemi
Hikaye Anlatımı, Gösteri değil… Niçin Hikaye Anlatıcıları Artistlerden Daha Az Öz-Bilinçlidir
SINIF ETKİNLİĞİ: “Bir Varmış Bir Yokmuş”
Bölüm 5: Harika Hikaye Anlatımın Üç Anahtarı
27
Anahtar 1: Hikaye Alanı
Anahtar 2: Katılım!
Anahtar 3: Ses!
ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Masaldaki İneği Bul
Kahkaha At! | Zaten Çıkartabildiğiniz 27 Ses
Bölüm 6: Dil Hakkında Kelimeler
34
SINIF ETKİNLİĞİ: Abart Abartabildiğin Kadar! | Yasak Kelime!
08 |
KISIM ÜÇ: Sınıfta “hagöa” kullanmak
37
Bölüm 7: Hikaye Bulma
Çevrimiçi Kaynaklar
Hikaye Kitapları
Kendi Hikayelerini Düzenleme
39
Bölüm 8: İstemenin İki Türü
Ne Duymak İsteriz
Ne Söylemek İsterler
ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Hepsini İstiyorum | Ters yüz Mühendisliği
Bölüm 9: HAGÖA (Hikaye Anlatmıyla Güçlendirilmiş Öğrenme Amaçları) 41
Öğretmek istenilenleri Hikayelerle Eşleştirme
KISIM DÖRT: Yaratıcı düşünmeye ilham verme
42
Bölüm 10: Hayalperestlik Nasıl İşler
ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Bağlantısızlar
SINIF ETKİNLİĞİ: Bağlantısızlar (Takım Versiyonu)
45
Bölüm 11: “İyi” Hikayenin Sırrı
Kötü Şeyler Olmak Zorunda
Sırrı Keşfetmek
SINIF ETKİNLİĞİ: Araştırma | Araştırma Yarışı
48
Bölüm 12: Çocuklardan Yaratıcı Çizimler
Kısıtlayıcı Sorgular
ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ: Pervane Etkisi
50
Bölüm 13:Hepsini Yöentmek İçin Bir Hikaye Yapısı
Herhangi Bir Konuda Çocukların İlgisini Çekin
SINIF ETKİNLİĞİ: Hikaye Kartları
KISIM BEŞ: Hikaye anlatımı pazarı
Bölüm 14: Çocukları Yazma ve Paylaşma İçin Güdüleme
52
Grimm Örneği
Niçin Yazarız
Bölüm 15: Kendi Pazarını Planlama
53
Hikaye Anlatımı Pazarı Nedir?
Nasıl İşler
Hikaye Anlatım Metotları
Çocukları Hazırlama
Seyirciyi Hazırlama
SINIF ETKİNLİĞİ: 22dk/1dk | Ağaçta Bir Kuş | Penguen Yarışı | Evet/Hayır, Tekrar Dene
Sonuç: Gelecek 30000 Yıl Boyunca Eğitim...
Niçin Hikaye Anlatıyoruz
| 09
58
GİRİŞ:
NEDEN HİKÂYE ANLATIRIZ
Önceden, dünyada hiç hikâye yoktu. Tüm hikâyeler, Gök tanrısı
Nyamba
tarafından
insanlardan
ve
hayvanlardan
uzak
Çizim: Erica Terry-Rose
tutulmuştu.
O zamanlarda, Anansi adında bir örümcek yaşamıştı. Anansi aslında
hikâye anlatmayı çok istiyordu. Özellikle de, örümcek Anansi
hakkında olanları.
Böylece Anansi en uzun ağacın tepesine tırmandı ve bağırdı “Büyük
Nyanbe! Sen harikasın ve biz aşağıdakiler seni seviyoruz! Seni
özellikle de dünyadaki bütün hikâyelerde olduğu gibi, bize,
muhteşem hediyeler veren bir tanrı olduğun için seviyoruz..."
Ama Gökyüzü tanrısı kolay kolay kanacak değildi...
"Beni kandırmaya mı çalışıyorsun küçük örümcek? Peh! Kendini
kanıtlayana kadar seninle hikayeleri paylaşmayacağım ve bunu
yapmak için bana şunlarla gelmelisin... insanları tümüyle yutan
yılan... ateş gibi iğneleri olan eşekarıları... zıpkın gibi dişleri olan
leopar!"
Anansi yutkunarak cevap verdi, Peki…. ne yapabileceğime bir
bakayım!"
Şimdi ateş gibi iğneleri olan eşekarılarına yaklaşırken belki biraz
gergin hissedebilirsiniz. O zaman küçük bir örümceğin nasıl
hissedeceğini hayal edin! Fakat Anansi, çaresizce, hikâye anlatabilme
yeteneğini istiyordu. Bu yüzden bir su kabağı aldı… ve içindeki suyu
saklanmıyorsunuz?“ diye konuştu. Bütün arılar minnettar bir şekilde
Anansi’ nin su kabağına doluştular.
Hepsi içeri girdiğinde, kapağı sıkıca kapattı, su kabağını en uzun
ağacın tepesine çıkardı ve dedi ki: “Buyrun Nyanbe! Ateş gibi iğneleri
olan eşekarıları!”
Nyambe su kabağını aldı.
üzerine boşalttı. Daha sonra şemsiyesini açtı, su kabağını elinde
“Çok akıllıca, küçük örümcek. Ama bir insanı tamamen yutabilen
Arıları bulana kadar vız vız sesini takip etti. Onu gördüklerinde
Anansi yutkundu ama cevap verdi, “Peki!”
bulduklarını düşünüyorlardı. Anansi ”Arkadaşlar! Büyük bir fırtına
kendinizi biraz gergin hissedersiniz. O zaman küçük bir örümceğin
tutarak, ormana doğru yola çıktı.
yılanı ve mızrak gibi keskin dişli leoparı da getirmelisin...”
eşekarıları çok heyecanlanmışlardı ve nihayet yiyecek bir şey
Şimdi, sizi bütün olarak yutabilecek bir yılana yaklaşırken muhtemelen
geliyor! Bakın beni nasıl ıslattı. Şemsiyemi tutuyorum. Biliyorum siz
nasıl hissedebileceğini bir düşünün! Anansi uzun bir değnek kaptı,
yağmurdan nefret edersiniz. O zaman neden benim su kabağıma
10 |
ormana doğru yola çıktı.
Fotograf: The Grove Primary School
Yılanla karşılaşana kadar tıslama sesini takip etti. Aniden Anansi değneği
İzleyin!
kaldırdı ve dedi ki, “Hayır, hayır kesinlikle haklıyım...”
Anansi hikâyeleri kazandı
performansını izleyin.
Yılan Anansi’ yle göz göze geldi, kaşını kaldırdı ve “Anansi, neden kendi
kendine konuşuyorsun?” dedi.
Anansi “Oooo, insanı tamamıyla yutan büyük yılan! Eşimle bu sabah
tartışıyorduk, anlarsın ya, ona göre sen, bu değnek kadar uzun değilsin
ama bence daha da uzunsun!” dedi.
Yılan gururla cevap verdi. ”O zaman hadi ölçüşelim! Eğer daha uzunsam,
gidip eşine anlatabilirsin. Eğer değnek daha uzunsa, seni yiyeceğim
böylece kimseye anlatamazsın. Kulağa nasıl geliyor?”
Anansi’ nin gözleri parladı. ”Eee… Tabii ki..”
Anansi değneği yere uzattı, yılan da yanına uzandı ama yılan düzgün bir
şekilde uzanamadı.
Anansi kafasını tuttu. “Yararı yok, her hareket edişinde, değnek de hareket
eder. İkinizi bir arada tutamam.”
“Neden beni değneğe bağlamıyorsun?” dedi yılan.
Anansi bunun harika bir fikir olduğunu düşündü. Biraz ağla yılanın
ÖĞRETMEN ETKİNLİĞİ:
Hikâye Quizi
Artık Anansi’yi okuduğunuza göre, Aşağıdaki
soruları
cevaplayın.
unutmayın...
Şu
iki
önemli
vücudunu bağladı ve yılanı değnekle beraber en uzun ağacın üstüne
•
Quizi yaparken yazılı veya kaydedilmiş
Nyambe yılanı aldı,”Mmm.. Çok etkileyici, küçük örümcek ama bana
•
Cevabı bilmeseniz bile tüm soruları
taşıdı ve dedi ki: “Buyurun Nyambe! İnsanı tamamen yutan yılan!”
zıpkın gibi dişleri olan leoparı da getirmelisin.”
performanslara bağlı kalmayın.
cevaplayın. “Emin değilim,
hatırlamıyorum” gibi cevaplar kabul
Anansi yutkundu ama cevap verdi, “Peki, geri dönücem!”
Şimdi, zıpkın gibi dişleri olan leopara yaklaşırken muhtemelen çok gergin
kuralı
edilebilir değildir.
hissedersiniz. Küçük bir örümceğin nasıl hissedebileceğini düşünün.
Not:
Cümlelerinizin
aldı ve bir kauçuk ağacının yanına bir çukur kazmaya başladı. Çukuru,
yoktur.
Sonra uyumaya gitti. Ertesi gün oraya gittiğinde ince dallar ve yapraklar
yapmanıza gerek yok.
yapısal
doğruluğu
ve
Anansi bir gün hikâye anlatmayı o kadar istiyordu ki; Eve gidip bir kürek
noktalama konusunda hassas olmanıza gerek
yaprak ve ince dallarla örttü ve leoparın en sevdiği yemeği ortaya bıraktı.
Unutmayınız: Bu aktivite sizin için. Bunu sınıfta
düşmüş, çukurun dibinden inlemeler geliyordu. Aşağı doğru eğildi ve dedi
ki, “Sen misin zıpkın dişli leopar?”
“Evet, Anansi, bana çıkmam için yardım et.”
“Bekle! Sana, çıkman için bir şey uzatacağım.” İnanılmaz derecede
yapışkan ellerini ve ayaklarını kullanarak, kauçuk ağacını tuttu ve deliğe
SORULAR
1. Gökyüzü tanrısının adı neydi?
2. Kaç tane eşekarısı vardı?
indirdi.”
3. Arılardaki tehlike neydi?
“Tut ağacı tut! Tuttun mu?” diye bağırdı Anansi.
4. Hangisi daha uzundu? Yılan mı?
“Eveeett” dedi leopar.
Anansi ağacı bıraktı ve leoparı çukurdan gökyüzüne doğruca Gökyüzü
Tanrısının kollarına gönderdi.
Nyambe, Anansi’ ye baktı ve dedi ki, “Çok etkileyici küçük örümcek! Sana
Değnek mi?
5. Anansi, yılanın uzunluğuyla alakalı,
kiminle tartıştığını iddia etti?
6. Leoparın favori yemeği neydi?
söylediğim tüm zorlukları aştın. Sözümü tutacağım, tüm hikâyeleri seninle
7. Anansi Leopar ı “kurtarmak” için ne tür
Eğer bu hikayeyi beğendiyseniz veya gerçekten herhangi bir hikayeyi,
8. Gökyüzü Tanrısı, Anansi ye hikâyeleri
ve yeryüzündeki tüm fanilerle paylaşacağım.”
kime teşekkür edeceğinizi biliyorsunuz...
Chip Colquhoun tarafından uyarlanmış,
geleneksel bir Afrika hikâyesidir
bir ağaç kullandı?
verirken ne hissetti?
Şimdi Birinci bölümü okurken, cevaplarınızı bir
tarafta tutun...!
Neden Hikâye Anlatırız
| 11
KISIM BIR:
HİKÂYE ANLATIMININ EĞİTİMDEKİ
TARİHİ VE AMACI
Bölüm bir:
Hikâye anlatımının eğitimdeki önemi
Vay bu bize 1 hafta
yeter. Fakat babam en son bu
kadar büyüğü ile karşılaştığında
bir darbe almıştı. Belki de bu
hayvan birazdan uykuya dalar
bende Gruntagh amcama
yaptığını ona yapabilirim...
Aç!
30.000 yıldan fazla bir süre önce, çok ilginç bir şey oldu. O
Ya da, hipotez bir deneyin nasıl sonuçlanacağını hayal
edebilirsiniz. O deneyin sizi haklı çıkartıp çıkartmayacağını.
canavarlardı: avlanan, toplayan, basit aletler kullanan,
Mental aritmetik bile kavramsal sayıları elde etmek için hayal
etmeyi kullanır. Problem çözmeye en iyi şekilde potansiyel
çözümler hayal edilerek ulaşılır. Siz hırslıyken, geleceğiniz için
hayal edersiniz. Ve de ilk önce hayal edilmeden o kadar
karmaşık icatlar nasıl yapılabilirdi?
zamana kadar, Neanderthallar ve Homo Sapienler benzer
hatta mücevher takan ve el dövmeleri yapan ve besin
kaynakları tükendiğinde açlıktan ve donarak ölen.
Ama sonra, “insan” olarak bilinen türler, daha önceden hiçbir
yaratıkların yapmadığı bir şeyi yapmaya başladı hikâye
anlatmaya.
Eğitim Bakanlığının 2013 tarihli bir çalışmasında çocukların
eğlenirken daha çok öğrendiklerini belirtmeleri artık o kadar da
şaşırtıcı değildir.2
Asya ve Avrupa’nın mağara duvarlarının üzerine boyanmış ve
işlenmiş olarak bulunan bu hikâyeler, avlanma yöntemleri,
tehlikelerden kaçış, besin kaynakları hakkında bilgi paylaşımı
olarak tasarlanmış gibi görünüyordu. Geçmişten geleceğe
yansıtma prensibini hayal ederek geliştirdiler.
Kısacası: Hayal gücünüzü geliştirin, daha iyi bir insan
olursunuz.3 Bu beceriyi nasıl geliştirebiliriz?
Sonuç olarak, Nearderthaller yok olurken, Homo Sapienler
nesillerinin tükenmesi tehlikesiyle baş ettiler. Hiç şüphesiz,
hayal etme, insanoğlunun icat ettiği en büyük araçtır, hayatta
kalabilmemiz ve yayılmamız için çok önemliydi.
O zamandan beri hayal etme gücü, insanları hayvanlar arasında
(içerisinde) tek hale getirdi. Mesela empati. Başkalarının
yerinde olmayı hayal edebilirsiniz.
2
Dr A Sullivan & M Brown, “16 yaş bilişsel puanlardaki sosyal eşitsizlikler:
Okumanın rolü”
3
12 |
Prof Yuval Harari, Sapiens (ISBN 978-0099590088).
Hikâye Anlatımının Sırrı
Yukarıda bahsettiğimiz insan gelişiminin hikâyesi, gösteriyor ki;
hayal etme gerçek, içsel bir insan niteliğidir. Şu cümleyi bir
okuyun:
Sam bahçesinin sonuna gitti ve elini, orada yetişen
çiçeklere sürdü.
Bu anlatımda elini çiçeklerin üzerinde gezdiren Sam isimli bir
bayandan bahsedildiğini düşünmemeniz mümkün değil. Sam
aslında bir bayan değil ama siz bunu görmeden bir anlık da olsa
o manzarayı hayal ettiniz. Bahçeyi, çiçekleri. Ne şekilde olursa
olsun, bir şey hayal ettiniz.
Okuyan bir insan için bir kelimeye tamamen objektif olarak
bakmak ve anlamını düşünmemek neredeyse imkânsızdır.
Aynısı, daha az okuryazar, hatta hiç okuması olmayan, konuşma
dilini veya tonu biraz anlayabilen insanlar için de geçerlidir. Bu
da, sözlü hikâye anlatımını evrensel yapan şeydir.
Hayal etmenin hem okumada hem sözlü hikâye anlatımındaki
bu otomatik ilişkilendirme bu yüzden, aynı kaslarda olduğu gibi
ya da bir beceride, ne kadar egzersiz yapılırsa o kadar güçlü
olunuru ortaya koyar. Fakat ona, özellikle de çocuklar ve seyirci
ile bağ kurmayı sağlayan bu inanılmaz gücü ne verir?
İlgili Eğlence
Giriş bölümü sonundaki quizi yaptınız mı? Eğer öyleyse,
cevaplarınızı
hazırlayın.
Şimdi
ihtiyacınız
olacak.
Yapmadıysanız, hikâyeyi okuyun ve devam etmeden önce
quizi yapın! Sayfa 9’a gidiniz.
Hayali yatırım
Çocuğun
hayali
yatırımı
kendi
zihnindeki verileri kullanmasını hedefleyen tekniktir.
Çocuğun bu tekniği kullanım oranı aslında hikâye ile
kendini ne kadar ilişkilendirdiğine dair de bir anahtar
verir. Sözel anlatım çocuğun hikâye ile olan
bütünleşmesini zirveye taşıyacak ilham verici bir
yöntemdir.
Neden “Yatırım” kelimesini kullanıyoruz? Bunu şöyle bir örnekle
açıklamak istiyorum: bir şeye ne kadar çok yatırım yaparsanız
örneğin bir eve ne kadar para harcarsanız, bir ilişkiye ne kadar
zaman ayırırsanız, işinize ne kadar emek verirseniz onu o kadar
çok önemsersiniz değil mi? Aynı şey bir insanın hayal ürünleri
için de geçerlidir. Bir çocuk zihninde mutlu bir Kırmızı Başlıklı
Kız canlandırmak için enerji harcadığında, o Kırmızı Başlıklı Kızın
ormandaki gezintisini dikkate alacak ve muhtemelen hikâyenin
sonunda, onun eve sağ salim döndüğünü umacaktır.
Şimdi, giriş bölümündeki Quizin cevaplarına bakın. Bütün
çift sayılı cevaplarınızı kontrol edin. Bu cevaplar herhangi bir
yerde yok ama hepsi doğru cevaplar, hayal gücünüz yardımıyla!
Aidiyet Ve Akıllı Yatırım
Yukarıdaki örnekte, Sam’î hayal ettiğinizde Sam kaç yaşındaydı?
Tüm bu detaylar metinde yer almıyordu ama hayal edişiniz sizin
için boşlukları doldurdu. Evini ve bahçesini bile neredeyse tarif
edebilirsiniz.
Otomatik olarak hayal gücünüz hikâyeyi yarattı. Ben 20
kelimeden daha az yazdığımdan, bu sizi benden daha yaratıcı
biri yaptı. Benzer şekilde, çocuklarınıza hikâyeler anlattığınızda
onlar dizginleri ellerine alanlardır.
Hiç şüphesiz, sizin hayal ettiğiniz Sam, benimkinden veya diğer
okuyucularınkinden farklıdır. Siz, hikâyenin tamamıyla eşsiz, tek
versiyonuna sahipsiniz. Ve hayal gücünüz sizin nasıl
düşündüğünüzü bildirdiğinden, sizin hikâyeniz özellikle sizin
dünyaya bakışınızla uyumlu bil hal alacaktır. Görsel bireyler,
örneğin, çiçeklerin renklerini çok canlı bir şekilde görebilirler.
Dokunsal bireyler, parmaklarına dokunan taç yapraklarını hayal
edebilirler. Romantikler, resmi, ince bir sisten görebilirler. Korku
severler ise ufukta karanlık bulutlar görebilir. İşte bu herhangi
bir çocuğun bir hikâye tarafından büyülenmesinin bir sebebidir.
Tamamen özgürler. Benim hayal gücü yatırımı dediğim şey tam
da budur.
Hikâye:
“Tecrübe Penceresi”
Görüyor musunuz? Siz bir kahramansınız.
Sadece doğru cevapladığınız için değil, bütün hikâyenin
kahramanısınız.
Bir anlığına hayatınızı düşünün. Yeni başladığınız. Belki, sizin
güçlü rakibiniz var gibi görülebilir. Şanlıysanız, belki hayat
hikâyenizde aşk kazancınız olacak.
Buradaki asıl nokta şu bizler hayatımızı hikâyenin ünlü yapısı
gibi yaşıyoruz; başlangıç, orta ve bitiş. Yeni kariyerlerin
başlangıcı, ilişkilerin bitişi, yeni yıl, The Strictly Come Dancing,
son... Bu yapı sadece günlük hayatımızın parçası değil, o, bizim
günlük hayatımızın ta kendisi.
Hayatı bu şekilde tecrübe etmek, bizi, onun farkında yapar.
Dolayısıyla, hikâyeyi duyduğumuzda bir hikâyenin başı ortası ve
sonu olduğunu düşünürüz. Bu beklenti bizim bu hikâyeyi
okumamıza katkıda bulunarak hevesli olmamızı sağlar...
Kisim Bir: Hikâye Anlatımının Eğitimdeki Tarihi Ve Amacı
| 13
Şimdi, tek sayılı cevaplarınızı kontrol edin. Cevaplarınız,
aşağıdakilerle örtüşüyor mu? Ya da yakın mı?
1. Nyambe?
3. Ateş gibi yakan iğneleri vardı
5. Eşi ile
7. Kauçuk ağacı
Skorunuz nedir? Dörtte dört mü?
Tecrübe penceresi aynı zamanda hafızamız için bir
mıknatıstır. Hayatı hikâyeden tecrübe ettiğimizden, onu
öğrenmek için kolay bir yol gibi biliriz. Hayal gücü yatırımı ile
birleştirdiğimizde, daha çok anımsama, çağrışım sağlar.
Üçüncü Bölüm de Sınıfta uygulayabileceğiniz bir test
bulacaksınız.
Dolayısıyla çocuğun hayal gücünü temel alan bu iki madde;
otomatik ayrıştırma ve hikâye anlatımı, sözlü hikâye anlatımını
en üst noktaya taşır, bir çocuğun şu üç alanda gelişimini
güçlendirir: dil, yoğunlaşma ve hayal gücü.
Şüphesiz, herkes bir nesneye çekiçle hızla vurabilir. Ne zaman,
nasıl ve hangi sertlikte olacağını bilmek eğitim ister. Hikâye
anlatım metodu da seyircinin ilgi duyması ve eğlenmesi için
çeşitli yollar bulma açısından zamanla gelişmiştir. Yine de, tüm
bu teknikler aidiyet ve etkili anlatımın esas prensiplerine
bağlıdır.
Bu rehber, en temeli olduğuna inandığım tekniklere
odaklanmıştır. Ama önce, sonraki iki bölüm iki bölüm, sözlü
hikâye anlatımının size ve çocuklarınıza yararlı olacağını
kanıtlayacak ve destekleyecek.
Hikâye anlatımı ve EAL/SEND
Öğrenciler
Hikâye anlatımından önce öğretmenler genellikle beni bir
kenara çeker ve öğrencilerinin sınırlı İngilizceleri olduğundan,
öğrenme güçlüklerinden, ilgisizliklerinden dolayı özür
dilemekten vs. bahsederler. Öğrencilerinin sadece ilgili değil,
sonradan tüm detayları hatırladıklarını da görünce şaşırırlar.
Bu yine aidiyetle ilgilidir. En basit seviyede bir dil kullanılsa bile
– tonlama, jest ve mimik kullanarak—siz dinleyicilerinizin hayal
güçlerini harekete geçirerek onları hikâyenin içine çekebilir
hatırlama ve anlama yeteneklerini arttırabilirsiniz.
Bölüm Özeti
• Hayal gücü duygudaşlık, mental aritmetik gibi bilişsel
becerileri kapsayan sosyal yeteneklerden birisi olup,
herkesin kendi içindedir.
• Hikâye anlatımı dinleyicinin ilişkilendirme kanallarını
aktifleştirerek hayali yatırımını otomatikman harekete
geçirir.
• Hikâye anlatımı her çocuğun kendi yapısına bağlı olarak
cazip gelebilir veya farklılıklar gösterebilir.
• Anlatıma bağlı öğrenme en doğal ve en güçlü öğrenme
yöntemidir.
14 |
İkinci Bölüm:
Hikâye Anlatımının
Eğitimdeki
Görünümü
2014 Aralık ta İngiltere Eğitim Departmanı Milli Müfredatını
güncelledi, “Öğretmenler öğrencilerin konuşma dilini,
okumasını, yazmasını, kelime bilgisini, her konunun,
dersin bütün yönlerini geliştirmeliler “şeklinde de
değiştirdiler. İngilizce hem ders, hem öğretimde bir
etkendir. Çocuklar için, dili anlamak tüm müfredata
erişmeyi sağlar. İngilizce dilindeki akıcılık, bütün
derslerdeki başarı için gerekli ve önemlidir.”4
Fotograf: Bedia Koksal Guler Primary School
Dünyadaki herhangi bir ülke, ”İngilizce” kelimesini kendi ana
dili ile değiştirmelidir ve kabul edilmelidir ki son iki cümle
evrenseldir. Muhtemeldir ki “konuşma dili” listenin
başındadır, çünkü soyut anlayışla en çok o alakalıdır, hayal
gücüne daha fazla katar, dilin bu okuryazarlığın tüm diğer
boyutlarını kapsar. Bu rehberde daha sonra (Bölüm on bir),
de ve kelimelerde hikâye anlatımının okumaya ve yazmaya
nasıl yardımcı olacağını göreceğiz (Bölüm altı).
Bu, şöyle bir gerçeği ortaya koymuştur ki hikâye anlatımı,
devletin eğitim amaçlarına yarar sağlamıştır. Sözlü hikâye
anlatımı henüz yasal bir yapı değildir. Konuşma dili
(çocukların) tahmin, hipotez yöntemiyle anlamalarını
geliştirmek
için
kullanılmalıdır.
Böylece,
onların
düşüncelerini
netleştirmeyi
de
sağlamaktadır,
kolaylaştırmaktadır7. Diğer bir deyişle, konuşulan kelime bir
sonu, varılacak bir amacı kastetmektedir.
İngiltere Ulusal müfredatında, çocuklara “hikâyeleri sıkça
dinleme fırsatları verme”5 9 yaşındakilere “sesli okuma”6
tavsiye edilmektedir. Ulusal stratejiler arşivleri hikâye
anlatma metotlarının öğrenme üzerindeki olumlu etkisini
kapsayan çalışmalar içermektedir. Ayrıca, kendi “yazma için
konuşma” programını kullanmalarını da içerir (bu bölümün
sonunda görülmektedir). 2002 den 2011 e kadar İngiltere
hükümeti yaratıcı ortaklıkları destekliyordu ve bu
öğrenmedeki yaratıcı yaklaşımları da destekliyordu. 2011
de, WISE’dan (Eğitim için Dünya Yenilik Zirvesi) bu desteğin
başarısı için ödül verildi. Snail Tales, bu başarılı projelerin
birinde yer almıştır.
4
5
Sonuçta İngiltere’de yararlı ve gerekli olan arasında büyük
bir fark ya da boşluk olduğu görülmektedir. Bu rehberdeki
amaç da bu yararlı aktivitelerin öğretmenlerin
kazanımlarının artırılmasında aslında bir gereklilik olduğunu
vurgulamak adına teknikleri göz önüne koymaktadır.
Bölüm 6.1 "İngiltere Ulusal Müfredatı: 1 ile 4 arası anahtar seviye çerçevesi"
”Notes and guidance (non-statutory)“ 3 ve 4 yaş Ulusal İngilizce çamüfredat
programı çalışma programından
6
Belki de bu yüzden öğretmen eğitimlerinde bu tarz bir
etkinliğe yeterince yer verilmemektedir. Bir gazetede
eğitimci David Heathfield “eğitmenlerdeki bilgi eksikliği”8
olarak bunu bir sebebe bağlamıştır.
“Notes and guidance (non-statutory)” 5 ve 6 yaş Ulusal İngilizce çamüfredat
programı çalışma programından
7
8
Bölüm 6.2 “İngiltere Ulusal Müfredatı: 1 ile 4 arası anahtar seviye çerçevesi”
“Rahatça oturuyor musunuz?”, The Guardian, Salı 10 Nisan 2012
| 15
Yazma için Konuşma
2008’den beri İngiltere’de popülerlik kazanmış bir
metot da Pie Corbett ve Julia Strong tarafından
geliştirilmiş olan Ulusal Stratejilerin “Yazma İçin
Konuşma” metodudur.
Bu metot çocukları önce, basit hareketlerle,
konuşmaları taklit etmek için cesaretlendirir. Bu,
taklit
bölümü,
aidiyeti
kapsar,
onların
sahiplenmesine izin verir. Bu yaklaşım, dili ilk
öğrenen çocuğun yaklaşımına benzer olup kalıcı
bir öğrenmedir. Aynı zamanda büyük bir eğlence!
Konuşma için yazma çocuklar ve öğretmenler için
büyük bir cazibeye sahiptir. Mevcut aktif öge,
öğrencileri, öğrenme hedefleri ile etkileşimde
olmaya motive eder.
Fakat
direkt
taklide
odaklanma,
temel
anlatımlarla sonuçlanabilir. Çoğu “Yazma İçin
Konuşma” hikâyeleri (Bölüm on bir)’de bulunan
“İyi Hikâye” tanımından uzaktır. Birkaçı da Bölüm
Sekiz
de
karşılaşacağınız
öğeleri
kapsar
(insanların duymak istediği hikâyeler). Belki de
bazı öğretmenler bu programın alt fazları olan
yenilik ve icat etmeyi uygulama için zor
buluyorlar.9
Bu rehber, öğrencilere kelime kelime tüm
anlatılanları kopya etmelerini değil, örnekle
yönlendirmeyi önermektedir. Daha sonraki
bölümlerde, bunun kelime ve performansı
dramatik bir şekilde nasıl geliştireceğini
göreceksiniz. Buradaki fark çocukların bağımsız,
yenilikçi hayal kurucular olması ve bu onları daha
motiveli yaratıcılar, paylaşımcılar ve yazarlar
olmaları için cesaretlendirmektedir.
Bölüm özeti
• Hikâye ve hikâye anlatımı öğretmenler için yöntem
olarak öne sürülse de diğer metotlara göre öncelikli
değildirler.
• Anlatımlı öğretim konusunda da yeterli eğitim altyapısı
mevcut değildir.
• Araştırmalar hayal güçlerini kullanan ve geliştiren
çocukların Matematik ve Fen konularında da başarılı
olduklarını göstermiştir.
Şimdi eğitimde hikâye anlatımının kullanımı ile ilgili
metne sahipsiniz, sizin ve öğrencilerinizin yarar
sağlayacağını kanıtlama zamanı...
• İngiltere’de “Konuşulan Kelime” bir ölçüm öğesi olarak
öğretilir, örneğin Yazım.
• Yazmak için konuş ve Yaratıcı ortaklıklar gibi birçok
İngiliz stratejisi, yapılan araştırmalar sonucunda, hikâye
anlatımının eğitsel yararları ve katkıları konusunda
kanıtlar ortaya koymuştur.
9
Cathryn Wicks, “Hikaye anlatımı yolu ile Yazma beceri gelişimi”, 16 Aralık 2010
basım tarihli Ulusal Arşiv – İngiltere
16 |
Bölüm Üç:
Eğitimde Hikâye Anlatımının
Hikâye anlatımının eğitimdeki olumlu etkisi dünya
çapında bilinmektedir. Daha önceden de tartışıldığı
üzere, ana dilin çok önemli, temel olduğu sürpriz
olmayan bir şekilde bilinmektedir. Birinci bölümde
belirtildiği gibi anlatımsal öğrenme fazlası ile
kalıcıdır.
Fakat günümüzde bu çalışmalar kalitesini devam
ettirmektedirler – ki bu, tek bir okula odaklanan (veya bir
İnanılırlığını artırmak için daha fazla okulda bu testler
dönütlerinden veri toplamaktır. Eğitim politikalarına
uygulamayı
okul grubuna) ve amacı daha çok öğretmen ve öğrenci
karar verilirken, hükümetler çocukların ve öğretmenlerin
geri bildirimle bilgi toplamalarını göz ardı ediyorlar
çünkü içerisinde sayılar yok ve yapılan hiçbir çalışma
yeterli (örneğin gruba dâhil olan ve olmayanlar
arasındaki farklar) olmayıp, bu verileri ülke çapında elde
edecek yeterlilikte çalışma yoktur. Sonuç olarak hikâye
anlatımı sadece tavsiye niteliğinde olup zorunlu bir
yöntem değildir.
Anlatım/Alışkanlık Öğrenimi
Bu projede alışkanlık öğrenimine karşı öğretmenlere
basit bir test uygulanmıştı – Anlatım Testi. Bir sınıf iki
gruba ayrılmıştı. Her bir grupta benzer yaşta ve
yetenekte
öğrenciler
vardı.
Öğrencilere,
test
uygulanmayacağı söylenmeden, grubun birine ezber
yaparak öğrenmek zorunda oldukları söylendi (Alışkanlık
Öğrenimi). Diğer gruba, aynı gerçekleri içeren ama ezber
yapmayacakları bilgisi verildi.
On dakika sonra her iki grup ta teneffüs için dışarı çıktı.
Sıraları gelince, gerçekleri hatırlamaları için 9 soruluk bir
test verildi.
yapılmalıdır.
Lütfen
deneyin
anlatım
ve
testini
sonuçları
www.regiostorytelling.com/research!
Bunu yapmak için, sınıfınızdan 6 ve 10 yaşları arasında
farklı yeteneklerde olan öğrenci seçin. Dördüncü Bölüm
de bulunan herhangi sınıf aktivitesini yapmadan önce,
serbest tartışma ve Hikâye Topu değerlendirmelerini
kullanın. (Öğretmen aktivitelerini hala kullanabilirsiniz)
Bu aktivitelerin bir kaçından sonra, odak grubunuzun
gelişimini takip etmek için değerlendirmeleri tekrar işletin.
Sayfa 22 bakınız. Değerlendirmelerinizi foci (22 Sayfa)
kullanarak yapın. Bu fociler İngiltere Eğitim Departmanı
tarafından hazırlanan 2010 kritere dayalıdır, konuşma ve
dinlemedeki gelişimi değerlendirmek içindir (foci
üzerindeki
düzeltmelerim
altı
çizili
haldedir).
Değerlendirmeleri yaptığınızda, lütfen onları bize
gönderin. www.regiostorytelling.com/research
vericileri olduğu kadar şaşırtmamaktadır. Performansları
arasındaki fark yüzde 25 idi.
Yüzdelik olarak fark o kadar büyük gözükmemektedir.
Bununla birlikte genel ortalama 9 üzerinden 5,8 olarak
gerçekleşmiştir. Anlatım odaklı öğrenicilerde bu skor 9
üzerinden 8 idi.
gelişim,
neredeyse
mükemmel
gönderin
Birinci Bölüm’de, belirtildiği gibi, hikâye anlatımı
çocukların sadece hatırlama kapasitelerini değil, dillerini,
hayal güçlerini ve güvenlerini de geliştirir. Bu rehber size,
yararlarını kanıtlamada bize destek olma fırsatını
vermektedir.
öğrenme gerçekleştirmiş olanları öğretmenleri, karar
25’lik
bize
Değerlendirme Kriteri
Anlatım metodu tekniği ile öğrencilerin daha çok
Yüzde
öğrencilerinize
bir
hatırlamaydı. Hikâye anlatımı yoluyla hatırlayan çocuklar
neredeyse her şeyi hatırladı, ne yapmaları gerektiği
söylenmediği halde.
| 17
SINIF AKTİVİTESİ:
Anlatım Testi
Bu testi uygulamak için, sınıfınızı benzer yetenekli
çocukların olduğu iki gruba ayırın. Birbirlerini duymadan,
ayrı odalarda doğrular çocuklara verilmelidir. Hiçbir gruba
bir test için öğreneceklerini söylemeyin. İki grubun da
öğrenme esnasında rahatlamış olması önemlidir.
A grubunda, tahtaya aşağıdaki doğrular, gerçekler
verilmelidir, kısa bir sürede ezberlemeleri istenmektedir:
•
•
•
•
•
•
1. Hangi ülke Chicci Festivali’ni kutlar?
A: Çin
2. Chicci Festivali ne zamandır?
A: Eylül
3. Chicci’de ne tür kuş önemlidir?
Chicci Festivali Eylül’de Çin’de yapılmaktadır
A: Saksağan
Chicci’ye bazen Magpie Festivali denmektedir
4. Zinu kimdi?
Chicci, Çiftçi Nulang ile Prenses Zinu’nun
aşkını kutlar
A: Bir prenses/Kraliçenin kızı
5. Nulang’ın mesleği neydi?
Zinu ve Nulang takımyıldızıdır, yıldızların
gökyüzünde gece bir araya gelmesiyle oluşan
•
Teneffüsten hemen sonra, çocuklara, aşağıdaki sınav
sorularını cevaplamaları için en fazla 10 dakika verin:
A: Çiftçi
6. Nulang ve Zinu’yu bugün nerede
resimlerdir
görebilirsiniz?
Zinu ve Nulang arasında, bazı astronomların
A: Gökyüzünde
“Sütlü Yol” dediği yıldızlar vardır
Zinu ve Nulang arasında, Çinlilerin “Köprü”
dediği yıldızı da bazen görebilirsiniz
Çin düğünlerinde, karı koca, mutlu bir evlilik
olsun diye Zinu ve Nulang’a dua ederler
7. Nulang ve Zinu arasında her zaman
görebileceğiniz bir şey söyleyin.
A: Samanyolu
8. Bazen görebileceğiniz bir şey söyleyin.
A: “Köprü” adında bir yıldız
9. Kim, Nulang ve Zinu için dua etmeyi sever?
Grup B için, bulunan hikâyeyi anlatın Sayfayı çeviriniz
(Video klipte de canlandırılmış olan). Bu rehberin İkinci
Bölüm ünde bulunan tekniklerden az ya da çok
kullanmakta serbestsiniz. Ama iyi derecede göz teması
kurduğunuzdan emin olun.
A: Kocalar ve eşleri
Hatırlayın, metni tam olarak ezberlemenize gerek yok,
aslında, ezberlememelisiniz de. A grubunun doğrularını
tutun, ama kendi çocuklarınıza, kolay anlayabilecekleri bir
dilde ve tarzda anlatım yaratın.
Cevaplarını topladığınızda, her grup için ayrı sütun ayırın.
Puanladıktan sonra, her grubun ortalama skorunu
hesaplayın. www.regiostorytelling.com/research adresinde
sonuçlarınızın değerlendirmesini yapabilirisiniz.
Her iki grup ta öğrenme metotlarını tamamladıktan sonra,
onları eşit uzunlukta mola ile dışarı çıkarın. Anlatım
sürelerine bakın. Bu egzersizin uygulanmasında 15 dakikalık
bir mola uygulandı.
Bunu, yedi ya da on gün sonra tekrarlayın ve sonra da dört
ya da altı hafta sonra.
18 |
En çok puanı hangi grup alıyor? Bu test size, çocuklarınız
için en iyisi olan öğrenme metodunu teyit edecektir...
Zinu and Nulang
Bir zamanlar, Cennet’in Kraliçesi’nin Zinu adında
bir kızı vardı. Cennetteki diğer tüm çocuklar gibi,
Zinu da orada, cennette yaşamak zorundaydı.
Onun işi, Cennetin diğer vatandaşları için
kıyafetler yapmaktı. Her gün, dönen tekerin
önünde oturup örgü örerdi.
Fakat Zinu işinden sıkılmıştı, bir gün Cennetten kaçıp,
Dünya’ya gitmeye karar verdi. Çin’e gitti, eğlenmek için
kasabalar ve köyler aramaya başladı.
Nulang adında bir çiftçinin tarlasına geldi. Nulang, bu güzel
kızı gördüğünde ineklerine bakıyordu. Gitti ve kendini
tanıttı.
Zinu,
kendisinin
Cennet
Prensesi
olduğunu
söylemedi, sadece kaybolduğunu söyledi. Nulang, yemek
yemesi için onu evine davet etti. Zinu Nulang’a Çin’de yeni
olduğunu ama buranın eğlenceli bir yer olduğunu
duyduğunu söyledi. Nulang, ona, Çin’in şaşırtıcı yönlerinin
olduğunu, kendisine gösterebileceğini söyledi. Çin Seddi,
Yeni yıl Ejderha Festivali ve tabii ki bazı gölge kukla
Nulang çiftliğinin ortasında oturdu ve ağladı. Bir grup
evlendiler.
yardım etmeye karar verdiler. Saksağanlar, Sütlü Yolu
gösterileri. Birlikte dolaşırken, âşık oldular, Eylül ayında da
Fakat Cennet Kraliçesini hatırlıyor musunuz? Her yerde
kayıp
kızını
arıyordu.
Zinu’nun
Çin’de
evlendiğini
duyduğunda, öfkeden çılgına döndü. Çin’e doğru uçtu ve
saksağan onu ağaçlardan izledi ve onun için üzüldü. Ona
geçmesi
için
ona
köprü
yapması
için
kendisini
uçurabileceklerini Kraliçe Zinu ve Nulang’a kötü bir şey
yaparsa diye sadece bir gün geçirebileceklerini söylediler.
Zinu’yu yeniden Cennete getirdi. Zinu’nun Dünyaya tekrar
O zamandan beri her sene olan budur. Bugün, gökyüzünde
ırmak yarattı, bazılarının “Sütlü Yol” dediği ırmağı. Nulang
bakarsanız bazen Zinu ve Nulang şeklinde yıldızlar
gitmeyeceğinden emin olmak için, gökyüzünde büyük bir
takip etmeyi denedi ama Sütlü Yol’u geçemedi. Yardım
isteyebileceği herkese sordu ama hiç kimse, Çin İmparatoru
bile bu üzüntüyü önemsemedi. Cennetin Kraliçesi’ni
sinirlendirmek istemiyorlardı çünkü öldüklerinde kendilerini
cennete almayacağından korkuyorlardı.
Nulang
ve
Zinu’yu
görebilirsiniz.
Gece
gökyüzüne
görebilirsiniz. Onların arasında kendilerini ayıran Sütlü
Yol’un mor çizgisi vardır. Ama yılda bir kez, genellikle Eylül
ayı civarında saksağanlar, Sütlü Yol boyunca çok parlak bir
yıldız gibi görünen bir köprü inşa etmek için uçarlar.
Çin halkı, her Eylül Chicci Festivali’nde (Saksağan Festivali de
denir), bu hikâyeyi hatırlarlar. Bu zamanlarda, yeni evli karı
kocalar, kendilerini mutlu bir evlilikle kutsayacaklarına
inandıkları Nulang ve Zinu için dua ederler.
Chip Colquhoun tarafından uyarlanmış,
geleneksel bir Çin masalından alınmıştır
İzleyiniz!
Beni, Zinu and Nulang
performanslarımla izleyin
Fakat Çocuklarınızın bu videoyu
izlemeleri tavsiye edilmemektedir,
çünkü göz temasından
yararlanamayacaklardır.
| 19
SINIF ETKİNLİĞİ:
Serbest Tartışma
Bu aktiviteye başlamadan önce sayfa 17'deki
"değerlendirme kriterleri" başlığı altındaki
rehberi, sağ alttaki kutucuğun içindeki
kurallarla beraber okuduğunuzdan emin olun.
İnsanların sizi anladığından nasıl emin
olursunuz?
5 dakikadan sonra ( ama ondan fazla değil)
tartışmayı sonlandırmak için uygun bir an
bulmaya çalışın.
NB: İlerlemeyi değerlendirmek için daha sonra
bu etkinliği tekrar ettiğinizde, sormadığınız
soruları kullanın.
Bu etkinlik AF1, 2 ve 4 ü değerlendirir. İşlem
basittir. Gruplara birbirleriyle yaklaşık 5 dakika
aşağıdaki
sorulardan
biri
hakkında
konuşmaları gerektiğini söyleyin...
Hangi farklı yollarla insanlar birbiriyle
konuşur?
20 |
Hikâye Topu
Bu aktiviteye başlamadan önce sayfa 17'deki
"değerlendirme kriterleri" başlığı altındaki
rehberi, sol alttaki kutucuğun içindeki kurallarla
beraber okuduğunuzdan emin olun.
Bu etkinlik AF! Ve 3ü değerlendirir. İlk olarak,
hikâye topu olarak kullanmak üzere bir tenis topu
bulun. Değerlendirmeyi etkileyebilecek renk
psikolojisi faktörünü ortadan kaldırmak için
standart sarı renkte olmalıdır.
Çocuklarla daire şeklinde oturun ve şunları
açıklayın...
•
•
•
Aşağıdaki kurallar bu sayfalardaki her iki
aktivite içinde geçerlidir:
•
•
•
•
Seansları daha sonra değerlendirmek için
videoya kaydedin. Çocukları rahatça
tanımlayabileceğiniz bir noktaya kamerayı
yerleştirin. Fakat çocukların dikkatini
dağıtmamak adına var ise ışıklarını kapatın
ve öğrencilere odaklanmak için zoom
fonksiyonunu kullanın.
Muhtemel dış etkenlerin engel
oluşturmayacağı bir ortamda yürütünüz
(trafik, vs). Aktiviteler süresince “rahatsız
etmeyiniz” uyarısını kapınıza asabilirsiniz.
Konuşma kesintiye uğradığında mutlaka
içinizden 10 a kadar sayarak müdahale
ediniz.
Müdahale yeni fikirler vermekten çok tavsiye
niteliğinde olmalıdır (örn. "Onun biraz önce
söyledikleri hakkında ne düşünüyorsunuz?",
vs).
Saat yönünde sırayla bir hikâye
oluşturacaksınız. Hikâye topunu kim
tutuyorsa, hikâyeye eklemek istediği şeyi
ekleyebilir. Sakın devamı niteliğinde
olmasını ya da mantıklı olmasını
söylemeyin (ama tersini de söylemeyin.)
Bir çocuk bölümünü bitirdiğini
düşündüğünde ya da başka şeyler eklemek
istemeyi düşünmüyorsa, hikâye topunu sol
tarafına geçirebilir.
Siz söyleyene kadar kimse hikâyeyi
bitiremez.
Başlamaya hazır olduğunuzda, hikâye topunu
tutun – notlara bakmaksızın – 2 dakika boyunca
bir hikâye başlatın. Bunu uydurabilir ya da eğer
tercih ederseniz var olan bir hikâyenin
başlangıcını (ör. Bu rehberin giriş kısmındaki
hikâye) kullanabilirsiniz. Eğer var olan bir hikâye
seçerseniz orijinal haliyle devam etmelerini
önlemek için grubunuzun bu hikâyeyi daha
önceden duymadığından emin olun.
Sonra topu solunuzdakine verin. Eğer topu tutan
kişi iki dakikayı geçirmişse, topun devam etmesini
sağlamalısınız. Top size ilk kez geri geldiğinde
hikâyeye bir şeyler daha ekleyin ve sonra tekrar
solunuzdakine verin. Top ikinci kez size
döndüğünde etkinliği bitirmek için bir son
ekleyin.
NB: İlerlemeyi değerlendirmek için bu hikâyeyi
tekrarladığınızda, farklı bir hikâye başlangıcı
kullanın. Böylece grup orijinal hikâyesini
hatırlamaya çalışmayacaktır.
| 21
22 |
3
4
5
SEVİYE
fikir ve düşünceler geliştirin
• sunmak için konuyla ilgili fikirler seçin
• sürdürülen konuşma sıraları üzerinden
ÇOĞU bağlamda:
kelime, dilbilgisi ve sözel olmayan
özellikleri uygulayın
• dinleyicilere, amaca ve bağlama uyumlu
yapılandırın ve dinleyicilere dikkat
gösterin
• anlamı destekleyen şekilde konuşmayı
düşüncelerinizi uzatılmış sıralarla konuşun
• konuyla ilgili bazı detaylarla duygu ve
seçin
• sunmak için konuyla ilgili ve orijinal fikirler
Bir DİZİ bağlam içinden:
uyumlu kelime, dilbilgisi ve sözel
olmayan özellikleri uygulayın
• dinleyicilere, amaca ve bağlama
ve etkili bir şekilde kasıtlı olarak
konuşmayı şekillendirin
• dinleyicilerin ilgisini çekmek için net
detaylarla fikirleri ve duyguları
kendinizden emin bir şekilde ifade
edin ve açıklayın
• anlamı açığa çıkartmak için bazı
fikirler seçin
• sunmak için konuyla ilgili ve orijinal
AF1 – Başkalarına konuşma
Amaca, dinleyenlere ve içeriğe göre
farklı yapı ve kelimeler kullanarak fakir
ve duyguları keşfedip seçmek için amaçlı
ve yaratıcı bir şekilde konuşun.
verin genellikle ilgili yorum ve
önerilerden geliştirin
• konuşmacının ana fikirlerine karşılık
ÇOĞU bağlamda:
sorumluluklar alın
• eşli ya da grup halinde basit roller ve
fikirler geliştirerek içeriğe ve nasıl
sunulduğuna genellikle net bir anlayış
gösterin
• zaman zaman yeni materyal veya
katkılarla konuşmanın gidişatını
şekillendirerek eşli ya da grup olarak
özgürce rol ve sorumlulukları sürdürün
• zaman zaman güvenli bir şekilde etkili
yollarla fikirlerini geliştiren önemli
detayları ve üstü kapalı anlamları
hemen fark edin
• konuşmacının orijinal veya farklı
şekillendirerek diğerlerini dinleyin ve
onlara cevap verin.
AF2 – Başkalarıyla konuşma
Eşli ya da grup halinde, anlamları
kararlar, öneriler, yorumlar ve sorularla
yardımcı olan konuşma, jest ve
hareketleri uyarlayarak, hikâye
• roller ve senaryolar yaratmaya
ÇOĞU bağlamda:
durumlar hakkında basit fikirler iletin,
farklı roller ve senaryolarda konuşma,
jest ve hareketlerinizi kasıtlı seçin
• hikâye gelenekleri, karakterler ve
ve sürdürmeye başlayarak, konuşma,
jest ve hareketleri kasıtlı olarak seçme
yoluyla hikâye geleneklerine,
metinlerine ve meselelerine iç görü
gösterin
• farklı roller ve senaryolar uyarlamaya
AF3 – Hikâye, rol oyunu ve drama
içinde konuşma
Metinler, fikirler ve olayları keşfetmek
için bir dizi dramatik etkinlikten
teknikler uyarlayarak farklı roller ve
senaryolar yaratın ve sürdürün.
başkalarının konuşmasında farklı yollarla
ifade edilebileceğini fark edin ve
• anlamı kendi konuşmanızda ve
ÇOĞU bağlamda:
kendi ve başkalarının konuşmalarında
nasıl ve neden çeşitlilik gösterdiğine
anlayış gösterin
• konuşma seçimlerinin farklı durumlarda
dillerin etkisini anlayarak, kendinizin ve
başkalarının dil kullanımınızı açıklayın
• farklı amaç ve durumlar için çeşitli
AF4 – Konuşma hakkında konuşma
Konuşma dilinin kullanımlarını ve alanını
anlayın – anlama ve etkiye yorum yaparak
– ve diğerleriyle konuşurken bunu
kullanın.
“Hikâye Gelenekleri” bilinen hikâye yapıları, katılım teknikleri, tekrarlar, vb. içerir. "Orijinallik” çocuğun konuyla ilgili haberdarlığına
göre değerlendirilmelidir (yani yepyeni bir konu olmak zorunluluğu yok).
Uyarlama Dinleme ve Konuşma Değerlendirmesi Foci
1
2
sözel olmayan en az bir özellikte
değişiklik yaparak bazı farkındalıkları
gösterin
• en azından bir dinleyiciye dilde ve
konuşun
• duyulabilir ve anlaşılabilir bir şekilde
ilgili duygu ve düşünceleri açıklayın
• doğrudan alakanın olduğu konularla
BAZI bağlamlarda:
farkındalık gösterecek özel kelime ve
sözel olmayan özellikler seçin
• farklı amaç ve dinleyiciler için
çekmek ve sürdürmek için konuşmayı
basit yöntemlerle çeşitlendirin
• en azından bir dinleyicinin dikkatini
aktarın ve olasılıkları düşünün
• fikirleri ilişkilendirerek tecrübeleri
BAZI bağlamlarda:
sözel olmayan özellikler uyarlayın
• içeriğe ve dinleyiciye uygun dil ve
etmek üzere konuşmayı düzenleyin
• dinleyici(ler)e tüm yapılarla yardım
konuşmalarda sıraları geldiğinde
diğerlerinin dikkatini çekin
• karşılıklı ya küçük gruplar halindeki
konuşmacıyı anlayın ve onun dikkatini
çekin
• etkin bir dinleme göstererek
BAZI bağlamlarda:
konuşurken yararlı katkılarda bulunun
• sırayla, eşli veya küçük gruplar halinde
bulunarak, konuşmacıyı dinleyin ve
karşılık verin
• basit yorumlar yaparak ve öneride
BAZI bağlamlarda:
sorumluluklar alın
• eşli ya da grup halinde farklı yollar ve
kullanarak basit karakter ve durumları
canlandırarak yaratıcı oyun ile ilgilenin
• günlük konuşma dili, jest ve hareket
BAZI bağlamlarda:
konuşma, jest ve hareketler
uyarlayarak tecrübe ve düşüncelerinizi
çoğaltın
• basit roller ve farklı senaryolara
BAZI bağlamlarda:
gelenekleri, karakterler ve/ya
durumları anlayın
arasındaki basit farklılıkları fark edin ve
anlamı ifade etmenin farklı yollarını ve
yeni sözcükler deneyin
• konuşmacıların dil kullanımları
BAZI bağlamlarda:
konuşmacıların hangi yollarda ve neden
konuşmalarının çeşitlilik gösterdiğini
anlamaya çalışın
• konuşmanın farklı yollarını keşfederek
BAZI bağlamlarda:
yorumlayın
Bölüm özeti
• Ön araştırmalar anlatım öğrenmenin ezbere
öğrenmeden daha üstün olduğunu göstermiştir.
• Öğrencinin makul cevaplar verebilme ve problem
çözme gibi bilişsel becerilerinin geliştiği
görülmüştür.
• Eğitimde hikâye anlatımının faydalarını oturtmak
adına geniş ölçekli bir örneklem gereklidir. Bu
bölümdeki aktiviteleri kullanarak dâhil olma
seçeneğine sahipsiniz. Yardım etmek ister
misiniz?
Şimdiye Kadar Hikâye...
Bu rehberin Bölüm bir’i sizi – eğer
şimdiye kadar zaten değilseniz –
sözel
hikâye
anlatıcılığının
çocukların
gelişiminde
çok
faydalanılacak bir şey olduğuna
umuyoruz ki ikna etmiştir. Şimdiyse
hikâye anlatıcılığını geliştirmek için
sizce bazı tekniklerin keşfedilmesi
zamanı...
| 23
KISIM İKİ:
SENİ DAHA İYİ DUYABİLMEK İÇİN...
Bölüm Dört:
Barda gününüzün hikâyesini anlatmakla bir topluluk
için bir hikâye anlatmak arasındaki fark nadir?
Evet, bu iki senaryoda kullanılan dil muhtemelen değişecektir. Ama
barda anekdot veya komik anlar anlatanları izleyin dinleyicilerinden
uzaklara baktıklarını fark edeceksiniz. Sanki hafızaları tarafından
yansıtılan bir sahnenin oynanışını rapor eder gibi.
İyi Hikâye Anlatıcığının Anahtarı
Arkadaş oldukları düşünülürse anekdot anlatanlar dinleyicilerinin
onları dikkatlice dinlediğinden emin olabilirler, hikayenin dramasına
verdikleri tepkileri yansıtan yüz ifadelerine bakarak.
Ama bir toplulukta hikâye anlatıldığında, sizi dinleyenleri izlersiniz.
Kısmen onların sizi dinleyip dinlemediğini anlamak için izlersiniz
tabi ki ama ayrıca onlara bir reaksiyon göstermekten çok onların
ilgisini çekip çekemediğinizi anlamaya çalışırsınız.
Bölüm Bir de bahsedildiği gibi, her çocuk Yaratıcı Yatırım dan
hikaye oluşturmakla meşgul olacaktır. Bu nedenle tepkileri
sizinkilerin bir taklidi olmayacaktır.
Akıl gözüyle hikâyenin
dramasına tepki vereceklerdir.
Yaratıcı yatırımları neredeyse tüm hikâye anlatıcılığının temeli olan
bir şeyle harekete geçirilir: göz teması.
“Neredeyse tamamı”...?
Bu ilkeden görme engelliler iyi hikâye anlatıcısı olamaz
önermesi çıkarılmamalıdır. Aslında İngiltere’de görme engeli
bulunan birçok harika ve popular hikâye anlatıcısı
bulunmaktadır. Bu kişiler göz teması yerine geçebilecek
metotlar geliştirirler. Bu metotlar bu rehberin büyük ölçüde
dışındadır. Merak uyandırma önemli rol oynar.
Göz Temasının Önemi
Büyük bir dinleyici kesime ironik gelebilir ama şunu vurgulamakta
yarar var: göz teması iyi hikâye anlatıcılığını destekler. Diğer
teknikleri doğuran ilkedir.
Gözlerle ilgili olağandışı bir şey var, hayvanlar âleminde bile.
Herhangi bir hayvan içgüdüsel olarak gözlerinizin içine bakmayı
bilir. Bazen sadece ayaklarınızı gören bir evcil hayvan siz orada
yokmuşsunuz gibi odanın içinde dolaşır. Ama sonra siz konuşur
konuşmaz, varlığınızı gösterir göstermez, başını kaldırır, gözlerinizi
buluşturmak ister.
Bunun nedeni büyük ölçüde gizemini koruyor. Ama en azından
sözel hikâye anlatıcılığında neden sahiplik ilkesine bağlanabilir.
Dinleyicilerinize baktığınızda, onlara dikkatinizi verirsiniz. Belli bir
ölçüye kadar, onlar size sahiptir. Bunun yürümesi için, onların da
size dikkatini vermesi gerekir. Bunun da anlamı onlar tekrar bir
yatırım yaparlar. Bu sahiplik düzeylerinin ikisi de – onların size sizin
de onlara olan dikkatiniz- içgüdüsel olarak anlatmak üzere
olduğunuz şeylere yönelik duyguyu etkiler. Ve bu da yaratıcı
yatırım a sağlam bir temel sağlar.
Hikâye Anlatıcılığı, Gösteri değil...
Neden hikâye anlatıcıları Aktörlerden daha
az öz bilince sahiptirler?
Hikâye anlatıcılığı ve dramatik sanatlar arasındaki temel farklılıkların
birinden bahsedelim. Bir oyundaki bir aktör başka birisiymiş gibi
davranır. Bir karakter. Tiyatronun en geleneksel şekillerinde bu
karakter bir senaryo ve dinleyicilerin bulunduğunu varsayan bir
davranış modelini takip eder. Karakterin kendisiyle konuştuğu
monologda bile durum budur. Bu yüzden oyun sırasında aktörler
sahnedeki diğer aktörlerle göz temasına gerek duyarlar.
Tabi ki tiyatrocular her zaman kuralları yıkmaya çalışırlar.
Oyuncunun dinleyicilere doğrudan seslendiği bir çok ünlü tiyatro
türü bulunmaktadır. Ama bu durumlarda bile neredeyse her zaman
kendilerinden başka bir karakter sunmaya çalışırlar ya da
kendilerinin “sahne versiyonunu” sunarlar.
Ancak hikâye anlatırken başka biri gibi davranmanıza gerek yok. Hiç
kimse sizin kişiliğinizi başka biri gibi gösterme yeteneğinizi
değerlendirmeyecek. Kendi kişiliğiniz hakkında öz farkındalığa
sahip olmanız da gerekmiyor. Çünkü dinleyicilerin her biri fiziksel
görüşlerinin dışında zihin gözleri onlara ne gösteriyorsa ona
odaklanacaklardır.
24 |
“Bir Varmış Bir Yokmuş”
Bu etkinlik en iyi 30 ya da daha az çocukla yapılır.
Önünüzde oturan çocuklara “bir varmış bir yokmuş”
isimli oyunu oynayacağınızı söyleyin. Ama bu dört
kelimeye başlar başlamaz sabit bir şekilde (ama çok
yavaş da değil) gruba bakmaya ve gözleri görünen
her çocukla göz teması kurmaya başlayın. Ses
tonunuzda bu noktada özel bir şey olmamalı. Bu anda
sadece göz teması kurmaya çalışacaksınız.
Buna hemen “bir varmış bir yokmuş “ isimli oyunu
oynamayacağınızı söyleyerek devam edin. Bu
noktada tam olarak aynı ses tonunu kullanın. Ama göz
temasını sadece bir kişiyle kurarak bu kelimeleri
söyleyin.
Çocuklardan iki anlatım şekli arasındaki farkı
belirlemelerini isteyin. Eğer ses tonunuzda ya da
ifadenizde bir dalgalanma hissederlerse yapmamaya
çalıştığınız farkı duydukları için onları kutlayın. Ama
sonra onların fark etmek için kulaklarına ihtiyaçları
olmadıkları kasıtlı olarak yaptığınız daha büyük bir
fikrin olduğunu açıklayın. Eğer gerekli görürseniz
örneklerinizi tekrarlayın.
Tabi ki bu fark göz temasıdır. Çocuklarınız bunun
üzerinde çalıştıklarında (en azından ilk örnekte
hareket ettiğiniz ve diğerinde durduğunuzu fark
ettiklerinde) bu oyunda puan almak için tüm
yapmaları gerekenin bu olduğunu anlatın: öne çıkmak
sadece bu dört kelimeyi söylemek “bir varmış bir
yokmuş”. Bunu yaparken kurabildikleri kadar çok
dinleyiciyle göz teması kurmaları gerekiyor. Bunu
yapmak onlara 1 puan kazandıracak.
Ancak şunu söyleyerek devam edin: eğer gerçekten
ilginç bir hikâye anlatacaklarmış gibi söylerlerse
bonus puanlar kazanabilecekler. Göz teması kurarak
ve listedeki iki ya da daha fazla özelliği kullanarak bu
dört sözcüğün nasıl söylenmesi gerektiğini gösterin.
Bonus puanların sadece göz teması puanına ek
olarak kazanılabileceğini açıklayın. Göz teması
olmazsa puan da olmayacaktır.
Sınırlı bir zaman diliminde toplayacakları bir ortak
puan hedefi vererek konuşmanızı bitirin. İlk kez
oynuyorsanız her çocuğa 1 puan denk gelecek şekilde
olması güzel bir hedef olacaktır (30 kişilik bir gruba 30
puan). Zaman sınırlaması olarak 5 dakika uygundur.
Ama bu 10–15 dakika oyun anlamına gelir hikâye
anlatıcılarını puanlamak ve değiştirmek için.
Eğer grup zamanında ya da daha kısa sürede
başarırsa, kesinlikle ödül vermenizi tavsiye ederim.
Çünkü bu, dinleyicilerin hikâye anlatanlardan gözlerini
ayırmamaları için motive olmalarını sağlar. Ödül
molada verilebilecek herhangi bir şey olabilir.
Bir çocuğu başlamaya davet ederek ilerleyin. Onların
sırası esnasında, dinleyicilerin etkili bir üyesi olarak siz
ön sıranın sonunda durmalısınız. Her teşebbüsün
sonunda siz onları puanlarken çocuktan kalmasını
isteyin:
İlk olarak, dinleyicilerden eğer size baktıysa parmak
kaldırmalarını isteyin.. Oyun yeni başladıysa bazı olası
kusurları affedebilirsiniz. Çünkü bu, hedeflere
alışmalarını sağlayacaktır. Ama oyun devam ettikçe,
dikkatli bir şekilde izleyin ve kazanıldığından emin
değilseniz göz teması için puan vermeyin.
Kisim İki: Seni Daha İyi Duyabilmek İçin…
| 25
İkinci olarak, tablodan çocuğa vereceğiniz bonus
puanları hesaplayın. Eğer bir bonus puan önceki bir
oyuncunun bir özelliğine veriliyorsa, bu yarışmacıya
teşekkür edilmelidir (ör: Tam olarak Casey gibi, çok
berrak bir sesin vardı…) .
Her sıradan sonar, yarışmacıları alkışlayın, sonar gruba
kaç puan kaldığını hatırlatın.
Bonus Puanlar
...aşağıdakiler için verilebilir:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Birbirlerinden kopya
çekmeyecekler mi?
Evet… ve bu da sizin istediğiniz şey.
Birbirlerinden
kopya
çekmeleri
demek
birbirlerinin hikâye anlatıcılığıyla gerçekten de
ilgilendiklerini gösterir. Ama siz ortaya çıkan
orijinal fikirleri göreceksiniz.-grup hedefi
kazanmak için ekip çalışmasını telkin eder ama
bazıları hala kazanılan puanlarda diğerlerini
geçmeye çalışacaktır...
Birinci gelme (sadece 1 kez verilir!)
Kendinden emin beden dili
Anlaşılır ses
“Komik” ses
Jest kullanma
Ayağa kalkma (eğer başlangıçta
oturuyorsa)
Oturma (eğer başlangıçta ayaktaysa)
Düzgün baş hareketleri
Ani başlangıç
Kesintiler kullanma
İnsanları zıplatmak
İnsanları güldürmek
Başlamadan önce zamanlarını alma
Siz “Başla!” demeden başlama
Puan vermeye değer gördüğünüz
herhangi bir şey!
Size bakmaları
Listedeki son ödül önemlidir. Bu etkinlikte çoğu çocuk
öğretmenine bakmayı ihmal eder. Çünkü öğretmen
oyunu kurandır. Ama çocuğun size dinleyicilere dahi
ettiği an, bir hikâye anlatıcısını taklit etmekten
gerçekten bir hikâye anlatıcısına geçmek demektir.
Ancak ödüllendirdiğiniz zaman herkes bunu
yapacaktır. Bu yüzden ben genelde bu maddeyi ilk
yapan çocuğa 2 puan, daha sonar yapanlara 1 puan
veririm.
• Göz teması hikâye anlatımında temeldir (bakınız
“Neredeyse Tamamı”...?).
• Sürekli göz teması sürekli ilgi oluşmasını
sağlayacağından öğrenmenin devamını sağlayacaktır.
İzleyin!
• Hikâye anlatımı ile rol yapma aynı şey değildir. Hikâyeyi
Bir Varmış Bir Yokmuş
oyununun bir örneğini.
26 |
Bölüm özeti
kendiniz anlatabilir yaratıcı yatırım faydalarını hala elde
edebilir ve dinleyici(ler)den anlatımsal öğrenme
becerilerini elde edebilirsiniz.
Bölüm Beş:
İyi Hikâye Anlatmanın Üç Anahtarı
Şimdi göz temasının öneminin farkındasınız. Bir hikâye
anlatmak için çocukların önüne oturun ve hikâyenin
başından sonuna kadar onlara bakmakta kararlı olun.
Bütün zamanların masal başlangıç kelimeleri olan “bir
varmış bir yokmuş” ağzınızdan çıktığı andan itibaren onlar
hikâyenin içine gireceklerdir.
Aşağıdaki basit örnekle hikâye alanının
gücünü ispatlamak kolaydır...
Yaklaşık iki dakika içinde.
Daha sonra sıkılmalar başlar. Birkaç bakış pencereye doğru
dikilir. Bir çocuk hafta sonunun nasıl geçtiğini en iyi arkadaşına
henüz anlatmamış olduğunu fark eder. Ve hemen sizin
önünüzde oturan kız sizin sağ ayakkabınızın cazibesine
kapılmıştır.
Bunlardan
rahatsız
olmanıza
rağmen
anlayışla
karşılayabilirsiniz. Bütün bunlardan sonra sizde rahatsız olmaya
başladınız. Son yüz saniye veya daha fazla süredir aynı
pozisyonda oturduğunuzdan ve her çocuğa ona baktığınızı
hissettirmek için harcadığınız çabadan dolayı boynunuz ve
gözleriniz artık yorulmaya başlamıştır...
Göz teması önemli olmasına rağmen onun sadece bir anahtar
halkası olduğunu hatırlamakta fayda var. Ve dahası, siz göz
temasını çocuklarınıza hiç bakmadan bile sürdürebilirsiniz...
Anahtar 1: Hikâye Alanı
Şu anda yüzünüzde oluşan “ Bekle… Ne? ”
söyleyen ifadelerinizi hayal edebiliyorum.
gibi şeyler
Cevap göz temas noktaları diye tabir ettiğim şeyleri
kullanmaktan geçer.
Masaldaki İneği Bul
Bu etkinlik sizin Jack and the Beanstalk (Jack ve Fasulye Sırığı)
hikâyesini biliyor olduğunuzu varsayar. Eğer bilmiyorsanız
internetten bir araştırma yapınız.
Herhangi bir ortamda ya da sınıfınızda bu hikâyeyi kendi
kelimelerinizle ezbere anlatacaksınız fakat aşağıdaki planı takip
ettiğinizden emin olun...
1. Jack’i tarlada ineği ile birlikte tanıtın
2. Jack öğle yemeği için içeri gider ve annesi ona ineği
satmak zorunda olduklarını söyler
3. Jack ineğe kötü haberi vermek için tekrar gider
4. [Nasıl isterseniz öyle devam edin]
Birinci aşamada, performans alanınızın bir tarafında durarak
başlayın. Sahneyi kurarken dinleyicilerinizle iyi bir göz teması
kurun. Sıra ineği tanıtmaya geldiğinde, onu tasvir etmek için
zaman ayırın, elinizle şeklini çizin ve o gerçekten de sizin
Göz temas Noktaları
hayal
Bunlar sanki gerçekten sizinleymiş gibi
ettiğiniz
nesneler,
karakterler
ve
manzaradır. Böyle noktalar hikâye alanında fazlasıyla
mevcuttur. Bu yöntem dinleyicilerin de sizinle aynı şeyi
yapmasını sağlar. Bu noktalar bir nesne varmış gibi bir
noktaya odaklanarak veya eller ile nesneye dokunurmuş
gibi yaparak oluşturulabilir. Etkili olması için sonraki
sayfadaki “Hikâye alanının altın kuralı” takip edilmelidir.
arkanızdaymış gibi ona bakın.
İkinci aşamaya geldiğinizde, ilk aşamada yaptığınız gibi
izleyicilerinizle göz temasını koruyarak performans alanınızın
diğer tarafına geçin.
Üçüncü aşamanın başlangıcında ise kafanız karışmış gibi etrafa
bakın ve sonra direk çocuklara dönerek aşağıdaki cümle gibi bir
şey söyleyin:
“Şimdi, hımm… Ben ineği nereye bırakmıştım?”
Çocukların nasıl cevap verdiğine dikkat edin ve hikâyeye nasıl
isterseniz öyle devam edin.
Anlattıktan sonra düşünün: Kaç çocuk ineği gösterdi? Kaç
tanesi yüzünde mutlu bir ifadeyle sizin arkanıza baktı?
Onlardan biri ineğin gerçekten orada olmadığını söylemek
için sözünüzü kesti mi?
En son bahsettiğim türden sözünüzü kesmeler çok nadirdir
hatta otistik çocuklar bile bunu çok az yaparlar. Çünkü onların
akıl gözleri sizin elleriniz ve gözlerinizle yarattığı boşluğu
doldurur. Böylece nesneler ve karakterler hayali de olsa
gerçekten varmış gibi olur.
Kisim İki: Seni Daha İyi Duyabilmek İçin...
| 27
Altın Kural
Hayali olarak hikâye alanınızda imkânsızı başarabilirsiniz. Bal
kabakları at arabalarına dönüşür. Cadılar süpürgelerin
üstünde uçar. Cinler küçücük lambalardan çıkar. Fakat etkili
bir hikâye alanı basit bir kuralı gözlemler: göz temas
noktalarınızın
kütlesi
olan
bir
cisim
olduğunu
unutmamalısınız.
Kılıç tutmak, genellikle yaygın kullanılan yanlış bir hikâye
alanı örneğidir. Hayali kılıçlarını savururken insanlar
genellikle yumruklarını tamamen sıkmaya kalkarlar. Fakat
hikâye alanında her şey potansiyel bir gerçekliğe sahiptir ki
bunun anlamı parmaklarınızı hayali bir kılıcın kabzasının
etrafında
birleştirmelisiniz
yumruğunuzu
bırakmalısınız.
kısmen
açık
Pozisyon ise diğer önemli bir unsurdur. Eğer hikâye
Bu neden işe yarar
alanınızda, kolunu soldan tutarak ve kendinize çekerek bir
Hikâye alanınızda bir nesne gerçekten ordaymış gibi o
itmeniz gerekecektir. Bunu yaparken başarısız olmanız
ya size bakarlar ya da o nesneye bakarlar.
kapıdan geçiyorsanız sonrasında kolu sağdan tutup onu
dinleyicilerinizle aranızdaki göz temasını zayıflatacaktır.
nesneye baktığınızda dinleyicileriniz bir seçim yaparlar:
Her halükarda sizinle göz temasını koruyacaklardır.
Bunun anlamı sahneler arasında geçiş yapamamanız
Hikâye alanınızdaki nesneleri ellerinizle yarattığınız
dünyada
oluşturduğunuz dünya ile sizin aranızda her zaman bir
değildir. Hikâye alanını kullanarak etrafınızda dönen
kadar gözlerinizle de oluşturursunuz. Bunun anlamı
istiyorsanız hemen bir yenisine geçiş yapın. Fakat bunu
bağ vardır. Yani dinleyicileriniz bilirler ki nesnelerin nasıl
eğlenebilirsiniz
–
eğer
mekân
değiştirmek
yaparken amaçlarınızdan asla sapmayın.
canlandığını
görmek
bakmaları gerekir.
için
tekrar
sizin
gözünüze
Fakat etrafta olan birçok şey var ve hiç kimse bütün
hikâye süreci boyunca tek bir noktaya bakmak zorunda
“Bağlantı kuralım”?
değildir. Bu şuna benziyor: Sanki siz uçan bir halının
Eğer İngiliz işaret dilini (BSL) ya da işaret dilinin
herhangi bir formunu biliyorsanız hikâye alanının
altın
kuralına
aşina
olabilirsiniz.
İşaret
dümenindesiniz ve size eşlik edenlere nelere tanık
olabileceklerini gösteriyorsunuz.
dili
Çok algılı öğrenme
kullananlar genellikle bir paragrafı ya da cümleyi
kastederken havada bir noktayı işaret ederler ve
daha sonra yine o konudan bahsederken yine o
noktayı gösterirler.
Hikâyelerinizi dinleyicileriniz için daha heyecanlı ve
unutulmaz yapmak için hikâye alanı mükemmel bir
yardımcıdır
çünkü
göz
teması
kurmak
ezberlerken kaslarınızı da çalıştırmanızı sağlar.
hikâye
Anahtar 2: Katılım!
İzleyin!
Bütün hikâyelerimde hikâye
alanının az veya çok kullanıldığını
görürsünüz. Fakat “altın kural” için
çok kuvvetli bir örnek istiyorsanız
The Beautiful Girl (Part 1)
(Güzel Kız (Birinci Bölüm)) i
izleyin.
28 |
Sözel hikâye anlatımı otomatik olarak katılım
gerektiren bir sanattır ki anlattıklarınızın hayata
geçmesini sağlayan hayali gücü dinleyicileriniz
size sağlar. Göz teması ise izleyicilerinizin
katılımını beklediğinize dair açık bir davettir.
Dinleyicilerinizin farklı şekilde hikâyeye dâhil
olmalarını
sağlamak
onların
hikâyeyi
sahiplenmelerini sağlar fakat bunu yapmanızın
daha önemli bir sebebi ise sizin onlarla “bir”
olduğunuzu göstermektir.
Dinleyicilerinizin yorumlarını, önerilerini ve yardımlarını
İzleyin!
almak için hikâyeye kısa bir ara verdiğinizde, siz aslında
Benim
anlattığım
bütün
hikâyeler
katılımın
bazı
unsurlarını içermektedir. Fakat
RASP teknikerinin birçoğunu
görmek istiyorsanız Nenillo &
Nenella yı izleyin
hikâyenin yaratıcısı olarak onları rolleri yaratıcı yatırım
konusunda bilgilendiriyorsunuz.
Katılımın dört ana unsuru vardır ve siz bunlar için “RASP”
kısaltmasını
kullanabilirsiniz.
Repetition
(Tekrar),
Atmosphere (Atmosfer), Suggestion (Öneri), Props (Sahne
gereci).
Tekrar
Hikâye zamanından hemen önce çocuklarınızı sınıfı farklı
Bu, katılımın en basit şeklidir. Ve herhangi bir hikâye anlatım
şekilde dekore etmeleri için cesaretlendirin. Sınıf öyle bir yer
yapabilecekleri genellikle bir ritim ya da bir hareket
olan
kursuna katılan birisi bunu bilir. Dinleyicilerin kolaylıkla
olsun ki içinde gizli bir dünya olsun. Yaşları 12-16 arasında
kullanarak yapılabilecek bir nakarat hikâyede olmalıdır.
aktivitenin
Eğer daha önceden çocuklarınıza böyle bir hikâye
ortaokul
öğrencileri
içinde
bile
bulabilirler
kendilerini
ve
kendi
anlatılacak ilk hikâye için sabırsızlanabilirler.
böyle
bir
köşelerinde
anlattıysanız, onların nakarata katılmaları için bir hatırlatma
Ayrıca hikâyenin ortasında ortam desteği alabilirsiniz.
yeterli olduğunu keşfetmişinizdir. Fakat eğer bir nakarata
görüntüsüyle ilgili bir ifadeyi göstermelerini isteyebilirsiniz.
sözcükleri ya da hareketi öğretmenizde fayda var Nenillo &
dinleyicilerinizden bir fon müziği yapmalarını isteyebilirsiniz.
yapmanıza gerek olmadığını sadece kısa bir duraklamanın
Örneğin dinleyicilerinizden karakterin ruh hali ya da
özellikle dikkat çekmek istiyorsanız, bir dakikalığına durup o
Başka bir teknik ise “Voice Jazz” dır ki bu teknikle
Nenella, da ikisini de görebilirsiniz.
Nenillo & Nenella’da ikisine de örnek bulabilirsiniz. Neden
Repetiton
(Tekrar)
sahiplenmeyi
pekiştirerek
çalışır.
Dinleyiciler nakaratı ilk olarak duyduklarında onların hayal
gücü yatırımları harekete geçer. İkinci kez duyduklarında
nakarata yavaş yavaş katılmaya başlarlar. Bazıları tam o
“Voice Jazz” ı favori sınıf yardımcınızı ya da meslektaşınızı
çocuklarınız tarafından yaratılan karanlık bir ormanın
ortasına bırakarak denemiyorsunuz? Devam edin bunu
istediğinizi biliyorsunuz...
noktada katılabilir. Fakat üç tekrar hikâyeyi “onların”
hikâyesi yapar.
Atmosfer
Kostümler ve ışıklar kullanarak siz kendiniz kolaylıkla bir
ortam yaratabilirsiniz. Fakat eğer dinleyicilerinizden bir
ortam yaratmak için yardım isterseniz, daha hikâye
başlamadan onların hikâyeyi sahiplendiklerini ve ona dâhil
olduklarını görürsünüz.
Öneri
Kesin olan bir şey var ki o da dinleyicilerinize hikâyeyi
sahiplendirmenin bir yolu da sizin onların önerilerinizi
almanızdır. Fakat dikkat! Onların “boyayı” seçmelerine izin
verin ama “fırçayı” onlara vermeyin!
Ve tabi ki hikâyeyi renklendirecek sorular sorun. Örneğin,
İneğin kaç yaşında olduğunu düşünüyorsunuz?
Bu tür sorulara verilen cevaplara asla “hayır” dememelisiniz.
Eğer çocuk ineğin bir milyon yaşında olduğunu bile söylese
siz “İnek o kadar zayıf ve kırışıktı ki Jack onun neredeyse bir
milyon yaşında olduğundan emin” diyebilmelisiniz.
Fakat hikâyenin çok büyük çapta uydurulmasına hazırlıklı
değilseniz hikâyenin konusunu değiştirebilecek sorular
sormaktan kaçının. Örneğin...
Dev Jack’i yakaladı mı?
| 29
Dikkat edin! Bu tür “fırça” sorular sadece hikâye anlatılırken
sorulmamalıdır. Hikâye bittikten sonra çocuklarınızın dinleyip
dinlemediğini kontrol etmek için sorabilirsiniz. Fakat daha ilk kez
dinliyorlarsa hikâyeyi nasıl bilecekler? Eğer bir çocuk hikâyeyi daha
önceden duymuş ise ve size küstahça bir cevap verse bile yinede
“hayır” deyip kestirip atmayın onların hikâyeyi sahiplenmelerin
önüne kocaman bir set çekmiş olursunuz.
Gerçek “boya” soruları daha çok “fırça” ya benzemeli. Nenillo &
Nenella ‘da örneğin çocuklardan kötü üvey anne için olası cezaların
neler olabileceği hakkında öneriler alınır. Onların önerileri hikâyeyi
renklendirir, sadece bir öneri değildir. Fakat bu iyi: Hikâyenin
konusu zaten onun cezalandırılmasını gerektiriyor, nasıl
cezalandırılacağının bir önemi yoktur.
Elbette sizin amacınız anında bir hikâye uydurmaksa o zaman “fırça”
sorular sormak gereklidir. Eğer doğaçlama konusunda kendinizden
eminseniz, bilinen bir hikâyede bile doğaçlama bir şeyler
yapabilirsiniz (bu rehberin onuncu bölümünden itibaren yapmaya
başlayacaksınız...). Örneğin sorun...
Jack fasulye ağacını ne ile kesebilirdi?
Bu soru ya “fırça” ya da “boya” soru olarak düşünülebilir. Eğer
hikâyede önemli olan şey Jack’in fasulye ağacını kesmesi ise nasıl
kestiğinin bir önemi yoktur.
Jack buzdolabındaki dondurmanın ne kadar sert ve keskin
olduğunu hatta bir keresinde dilini kesmek üzere olduğunu
hatırladı ve doğruca mutfağa koştu...
İzleyin!
Props kullanmak için yukarıda sıralanan
sebeplerin hepsini The Tadpole Prince de
bulabilirsiniz.
Sahne için gönüllüye de gerek yok.
Nenillo & Nenella, olduğu gibi
gözlemleyin veya inceleyin The Beautiful
Girl (Part 2) de olduğu gibi...
Proplarınızı canlandırmak için basit direktifler kullanmalısınız. Fakat
Prop tan sizin söylediklerinizi tekrar etmenizi istemeniz, aynı şeyleri
iki defa duymak zorunda kalan dinleyicileriniz için sıkıcı olabilir.
Nenillo & Nenella’ daki prense verilen gibi tek satırlar genellikle
yeterlidir. Diğer bütün zamanlarda ise diyaloglarınızı ilişkilendirin
ve/veya Proplarınız için siz konuşun. Nenillo & Nenella, daki prense
verilen gibi tek satırlar genellikle yeterlidir. Diğer bütün zamanlarda
ise diyaloglarınızı ilişkilendirin ve/veya Proplarınız için siz konuşun.
Aktif Tutmak
Eğer siz çocuklarınızı bu katılım türlerini kullanmaları için
cesaretlendirirseniz hem onların hem de dinleyicilerinin
çok daha fazla eğlenmelerine ve katılmalarına yardım
edersiniz.
Çocuklarınızın
RASP
tekniklerini
geliştirmelerine yardımcı olacak olan sınıf içi aktiviteleri
On beşinci bölüm de bulabilirsiniz.
İzleyin!
Daha detaylı “boya” soru önerileri
için The House Beside the
Graveyard ı izleyin.
Sahne Dekoru
Katılım metotlarından en sonuncusu olan “prop” hikâye alanı ile
çok yakından ilgilidir. Çocuklardan karakterlerden birinin hatta bir
objenin rolünü üstlenmelerini isteyerek onları çok etkili bir şekilde
göz temas noktaları haline getirebilirsiniz. Kostüm giymelerine
gerek yoktur izleyicileriniz onları
hayal dünyalarında
giydireceklerdir. Onlar size birçok durumda yardımcı olacaklardır...
•
•
•
Bir karakterin yolculuğunu ortam katılımı ile birleştirmek
istediğinizde
Özel bir mücadeleyi bir aktiviteyle vurgulamak
istediğinizde
•
Personelden birini utandırmak istediğimizde...
...ve daha birçok durumda.
30 |
Fotograf: Shirley Primary School
•
Varlığını sizin bildiğiniz ve aklınızda sakladığınız bir
karakter olduğunda
Anahtar 3: Ses
Çoğunlukla insanlar “iyi bir hikâye anlatıcısı”nı bütün
sesleri çıkaran kişi olarak düşünürler. Umarım artık siz de
bunun iyi bir hikâye anlatıcısı olmanın en önemli kuralı
olmadığına
katılıyorsunuzdur.
İyi
hikâye
anlatmak
demek, farklı karakterlere göre sesini değiştirmekten çok
güçlü göz teması kurmak, tutarlı ve bağlantılı hikâye
alanı oluşturmak ve eğlenceli katılımı sağlamaktır.
Fakat tabi ki sesteki değişiklikler hala hikâye anlatımının büyük ve
önemli bir kısmıdır. Göz teması kurmaya ve hikâye alanı oluşturmaya
büyük oranda katkı sağlar.
Açıklık
Sesin en önemli özelliği açık ve duru olmasıdır. İşitilebilir, normal
hızda, yumuşak bir ses tonuyla konuşmanız dinleyicilerinizle göz
teması kurmanızı ve onları hikâyeye dâhil etmenizi kolaylaştırır.
ÖĞRETMEN AKTİVİTESİ:
Kahkaha at!
Bu etkinlik en iyi, bir arkadaşınızla yapılır. Fakat tabi bir ayna
yardımıyla tek başınıza da yapabilirsiniz.
Adım Bir
Arkadaşınızla ya da ayna ile yüz yüze durun. Eğer birden fazla
arkadaşınız ile yapıyorsanız ya ikili gruplar halinde yapın ya da bir
daire oluşturup hep birlikte yapın. Daha sonra birbirinize sırayla
kahkaha atın ve bu kahkahaları tutup birbirinize fırlatın. Kahkaha
derken küçük bir kıkırdamayı kastetmiyorum. Vücudunuzu titreten
ortalığı inleten bir kahkahadan bahsediyorum. Kendinizi gülmekten
alamadığınız en son şeyi hatırlayın. Bir komedi programı, bir çocuğun
güzel bir hareketi ya da bir arkadaşınızdan gelen bir gürültü… Ne
olursa olsun düşünün ve kahkaha diyaframınızdan çıkarken onu
eşinize atmak için fiziksel hareket yapın ve onu partnerinize fırlatın.
Herkesin bunu doğru yaptığını görene kadar devam edin. O
noktanın ne zaman geldiğini anlayacaksınız, hepiniz gülmekten sinir
krizi geçireceksiniz!
Adım İki
Şimdi birinci basamağı tekrar edin fakat bu sefer sessiz kahkaha
atın. “Ha ha”, “He he” gibi sesler duyulmasın. Tek duyulacak ses
diyaframdan gelen basınçlı havanın ağzınızdan gelen sesi olmalı –
eğer doğru kahkaha atıyorsanız bunu engelleyemezsiniz zaten.
Adım Üç
Son olarak 2. basamağı tekrar edin fakat bu sefer kahkahanıza bir
kelime ekleyin. Kelimenizi taşıyan bir kahkaha attığınızı düşünün.
Siz bunu doğaçlama yapacağınız bir aktivitenin bir girişi olarak
da yapabilirsiniz. Söylediğiniz kelimenin daha önce
söylenmemiş bir kelime olması kuralını koyarak aranızda yeni
kelimeler dizini oluşturabilirsiniz.
Ne Oluyor?
Bu egzersizden sonra birbirinizle konuştuğunuzda
odadaki sesin ne kadar yüksek olduğunu fark edebiliyor
musunuz? Kahkaha atmak sesi açmak için doğal bir
ısınma egzersizidir aslında. Çünkü vücudunuz ona uyum
sağlamak
için
dizayn
edilmiştir:
Diyaframınız
gırtlağınıza ekstra basıncı gönderir… O havanın geçişi
için hava yollarınız genişler… Boğazınızın arka tarafı
geri çekilir ve oluşabilecek zararları engellemek için
gevşer.
Bu değişimler kahkahanızdan hemen sonra kaybolmaz.
Konuşmanızı etkiler ona her ikisi de güvenli olan ekstra
ses ve ton katar.
Bu
ilkeyi
kanıtlamak
kolaydır.
Bir
dahaki
sefer
üşüttüğünüzde ya da grip olup sesinizi kaybettiğinizde
kahkaha atarken sesinizin nasıl çıktığına dikkat edin.
Kahkaha virüsün etkisini azaltır.
Dolayısıyla kahkaha atmak uzun süre hikâye anlatmak,
şarkı söylemek ve hatta öğretmenlik için gerekli olan
güçlü ve açık sesin ısınma egzersizidir.
Peter Pan’in Wendi’ye verdiği tavsiyeden bir uyarlama
size bunu aklınızda tutmanız için yardımcı olacaktır:
Mutlu eden şeyler düşün ki sesin uçabilsin!
| 31
Sesinizin tonu hikâye alanını oluşturmaya yardımcı
olur ve dinleyicilerinizin o sahneyi ya da karakteri
kafalarında canlandırmalarını sağlar. Sesinizin çıkışı 3
açıdan değerlendirilebilir: Ses pozisyonu, kayıt ve
nitelik.10
Ses Pozisyonu
Sahne kurulumu, genellikle sesiniz tarif ettiğiniz
dünyadan kopup gidiyormuşçasına olduğunda en
iyi şekilde yapılır. Snail Tales bunun için epik
(destansı) pozisyon terimini kullanıyor ve bu
sesinize diyaframınızdan çok kuvvetli bir destek
verdiğinizde başarılabiliyor. Bunu yapabilmenin
bir
yolu,
sesinizin
göbeğinizden
çıkarak
vücudunuzdan ayrıldığını hayal etmenizdir. Epik
bir doğası olan, örneğin “Gandalf” kelimesi ile
pratik yapın.
Tabi ki bu ses, daha yumuşak betimlemeler
gerektiren acı, hüzün ve aşk içeren hikâyeler için
uygun değildir. Bu tür hikâyeler için kısık sesli
olmasa da daha alçak, yumuşak ve sıcak bir ses
tonu gereklidir. Bunun için kullandığımız terim
lirik (şiirsel) pozisyondur. Bu pozisyon için
sesinizin kalbinizden çıktığını hayal edin. Şiirsel bir
kelime seçin, örneğin “Legolas”, bu kelimeye biraz
zaman ayırın ve eğlenin.
Son olarak, birinci ağızdan anlatırken (örneğin
diyalog dakikaları), sanki karakter salonda
dinleyicilerin arasındaymış gibi seslendirmek
istersiniz. Biz buna şahit pozisyon adını veriyoruz.
Bunun için sesinizin ağzınızdan çıktığını hayal
edin. Fakat bunu çalışırken ağzınızdan çıkan sesi
vurgulamaya çok iyi konsantre olmalısınız. Belki
“s” ve “f” gibi uzun sessizleri biraz törpüleyebilir;
“p” veya “b” gibi sert sessizleri biraz daha belirgin
söyleyebilirsiniz. “Bilbo Baggings” pratik yapmak
için uygun kelimeler olabilir.
Biz burada hikâye anlatımı açısından ses
pozisyonlarını tartışıyor olsak da bunların
karakterler arasında da farklılık gösterebileceğini
unutmamak gerekir. Krallar gibi karizmatik
soylular epik sesten faydalanırlar. Öğüt veren
bilge kadınlar lirik sesi kullanabilirler ve bu böyle
devam eder gider.
10
SES pozisyonları prensipleri için Birleşik Krallık Hikaye Anlatma Okulları
kurucusu Ashley Ramsden’e çok şey borçluyum ve SES kayıt prensipleri için ise
Yayında
Hiç dikkat ettiniz mi? Radyodaki sesler
sinemadaki seslerden daha “canlı” çıkar.
Sinemada kullanılan ton, onu daha etkileyici
yapmak için kalın bir tondur, epik tona daha
yakındır. Fakat radyoda daha ince ve tiz sesler
kullanılır.
Ses kaydı
Basitçe söylemek gerekirse bunun anlamı ses
perdenizdir. Yüksek perdeden çıkan sesler
genellikle daha küçük, daha zayıf, küstah ve kötü
karakterler ile ilişkilendirilirken; alçak perdeden
çıkan sesler ise büyük, hantal, yavaş veya akılsız
karakterler için kullanılır.
Yine de dikkat edin! Sesinizi kesinlikle kendi
sınırları dışına zorlamamalısınız. Standart ses
seviyenizin
biraz
üstüne
çıkmanız
bile
dinleyicilerinizin farkı fark etmelerine yetecektir.
Normal seviyenizde mırıldanmaya çalışın. Daha
sonra sesinizi yavaş yavaş yükseltin. 5’e kadar
sayın ve her seferinde bir kademe yükseltin ve
orada konuşun. Bu sizin yüksek kaydınız olabilir.
Düşük kaydınızı bulmak için de bu sürecin tam
tersini yapın.
Ses Niteliği
Bu en son açı ise “aksan” gibi diğer bütün “özel
etkileri” kapsar. Ele alınacak en belirgin iki ses
niteliği nazal (burundan/genizden gelen) ve
konuşurken nefes sesi duyulan sestir. Nazal sesi
çıkarmak için konuşurken burnunuzun titremesine
izin verin. Size yardımcı olacak bir “başlangıç
kelimesi” kullanın. Örneğin “sing” gibi, “-ng” yi
genzinizden çıkana kadar tutun ve daha sonra
bunu diğer kelimelere uygulayın.
Nefesli ses niteliği ise fısıldamaya benzer ama o
kadar sessiz değildir. Kelimeyi söylerken sesinize
nefesinizi eklemelisiniz. Bu ses niteliğini
kullanırken çok çabuk nefessiz kaldığınızı
hissedeceksiniz.
Nazal ses rahatsız eden, arsız ve/veya akılsız
karakterler için kullanılır (örneğin Friends ten
Janice). Nefesli ses ise yaşlı, bilge ve acı çeken
karakterler için uygundur.
ABD’nin Colorado eyaletindeki çalışmalarında vantrilokluğun (karnından
konuşma) büyük etkilerini kullanan öğretmen ve bakan Liz VonSeggen’e çok
teşekkür ediyorum.
32 |
Zaten Çıkarabildiğiniz
27 Ses
Eğer
yukarıda
bahsettiğimiz
ses
pozisyonlarını, kayıtlarını ve niteliklerini
çalışıyorsanız tebrikler! Şu anda en az 27
karakterin sesini çıkarabilirsiniz!11
Tabi ki bunlar farklı özelliklerin birleştirilmesiyle
başarılabilir. 3 pozisyon x 3 kayıt x 3 nitelik = 27
kombinasyon.
11
Normal olan 3 seviyedir ve genel kalite 3 seviyedir.
Şimdi aşağıdaki karakterlerin sesini oluşturmaya
çalışın. Doğru bir cevap yok fakat sesinizi bir
arkadaşınızın üzerinde deneyin ve ondan bunun
ne tür bir karakter olduğunu tahmin etmesini
isteyin. Birincisi sizin için bir öneri olarak
verilmiştir.
•
Bilge bir kaplumbağa – epik, alçak,
normal
•
•
•
•
Bir cadının kedisi
Yaşlı bir baykuş
Eşeklerin kralı
Sizin seçtiğiniz herhangi bir şey
Bölüm Özeti
• Göz teması izleyicilere bakmadan da temas noktaları
(bakınız anahtar kavram) elde edilebilir.
• Hikâye alanı altın kuralı göz temas noktalarının
kullanımını sağlar. Bu dinleyicinin yaratıcı yatırımını
destekler.
• Seyirci katılımında 4 temel nokta vardır. RASP: Tekrar,
Atmosfer, Öneri ve Destek. Bunların her biri yaratıcı
yatırımı güçlendirmeyi ve seyircinin bir parçası olmasını
sağlar.
• Hikâye anlatıcı samimi ve sağlam bir ses tonu ile sunuş
yapmalıdır!
| 33
Bölüm Altı:
Dil ile İlgili Kelimeler
Beşinci Bölüm size güçlü bir hikâye anlatımı
için gerekli olan bazı anahtar teknikleri verdi.
Siz şimdi çocuklarınızın kelime hazinelerinde
ve performanslarında hemen gelişme olsun
diye bunları kullanmak isteyebilirsiniz. İyi
haber! Bunları kullanabilirsiniz ve bu çok
kolay.
Bir
keresinde,
öğretmenler
hikâye
anlatımı
seanslarından sonra bana geldiler – bir gün sonunda
bile - ve sessiz çocukların nasıl arkadaşlarının önüne
çıkıp çok güzel performanslar sergilediklerini ve
konuşmalarında ve yazılarında çok daha seçkin
kelimeler kullandıklarını şaşkınlıkla ifade ettiler (benim
favorim bir 3. sınıf çocuğunun “vociferate“ (bağırmak))
kelimesini kullanmasıydı. Bu benim ısrarım dışımda
olan bir şeydi. Çocuklar benim anlattıklarımı kelimesi
kelimesine kopyalamışlar. Bu konseptine bağlıdır
bigging it up.
Bigging It Up
Büyütmek (Abartmak)
İzleyin!
The Beautiful Girl (Part 2), için çocuklardan dört
nesneyi kullanarak hikâyeye gerçek bir son
yazmaları istenildi. İlk olarak yazdıkları sonları
benimle ve sınıfla paylaştılar. Daha sonra
anlaşılıp anlaşılmadığını görmek için tekrar
anlattım.
Anlattıklarımın hikâyedeki boşlukları nasıl
doldurduğuna (örneğin neden prens zehirli
cevizi yedi? ), aynı zamanda yüksek seviyede
kelimeler ( örneğin “rasping“, “shimmering“,
“charmed“) ve ifadeler (örneğin even though...,
however, the moment she gave him that kiss)
kullandığıma dikkat edin.
Bigging it up için diğer bir örnek ise 36 Years
(An Improvised Tale) dir. Burada hikayeyi çok
temel kelimelerden oluştururum fakat daha
sonra daha üst düzey kelimelerle devam ederim.
Fakat siz başka hikâyelerde de bigging it up
örnekleri bulabilirsiniz. Örneğin Nenillo &
Nenella ‘nın tekrar eden yapısında bir sahnenin
ilk anlatılışında basit kelimeler (örneğin: devam
etti ve devam etti...) fakat ikincide daha yüksek
seviyede kelimeler (persisted) kullanılır.
Bir hikâyeyi dinleyiciye tonlama, mimikler gibi
araçları
kullanarak
onların
yaratıcı
yatırımlarını
çalıştıracak şekilde tekrar anlatma.
Bu Nasıl Çalışır?
İnsanlar dünyaya ilk geldiklerinde etraflarında sayısız
kişilerle karşılaşırlar. Bu yeni kişiler gelir gider. Fakat
bir tanesi diğerlerine göre daha çok etrafında dolaşır.
Bazı seslerin o kişinin varlığını haber verdiğini anlar
bebek. O sesleri taklit etmenin o kişiyi ortaya
çıkaracağını ya da yanına getireceğini çözer ve öylede
olur. Ve böylece o kişiye “anne“ demeyi öğrenir.
Bigging it up aynı prensiple çalışır – yani bizim ana
dilimizi doğal olarak, kendiliğinden öğrendiğimiz
prensibi.
34 |
Anlattığınız ilk andan itibaren hayal güçlerini harekete
geçiren bilindik bir masal gibi zaten çocuklarınızın
aşina olduğu bir vizyon üstlenir. Fakat siz bu masalı
tekrar tekrar anlattıkça yeni kelimeler ve ifadeler
eklemelisiniz.
Siz bunu yaparken çocuklarınız yeni kelimenin
anlamını sormak için sözünüzü kesmeye ihtiyaç
duymayacaklardır. Çünkü hikâyeyi önceden bildikleri
için yeni tanımlar zihinlerinde anlam kazanacaktır.
Çocuklarınız bigging it up ile sadece kelime ya da
ifadede öğrenmezler. Ayrıca sizin performans
tekniklerinizi de alırlar. Sizin performansınızın
sınıfa getirdiği neşeyi tekrar oluşturma arzusu
içlerinde hikâye anlatma isteği oluşturacaktır. Ve
bu başarıldığı zaman onların toplum önünde
konuşmak için kendine olan güvenleri artacaktır.
Bigging It Up
Bu aktivitenin amacı, bu etkinlikle çocuklarınızın yeni
kelimeleri, ifadeleri ve gösteri tekniklerini sizi
dinledikten
hemen
sonra
nasıl
kaptıklarını
göstermektir.
İlk hikâyeniz için aşağıdaki
kaynaklardan birini kullanmanızı öneririm:
1. Sınıfın çoğunluğunun zaten bildiği bir
hikâye.
2. İlk kez anlattığınız yeni bir hikâye fakat en
alt düzey ifadeler kullandığınız.
3. Sınıfınızla beraber doğaçlama
uydurduğunuz bir hikâye.
4. Bir grup öğrencinizle konuşmanız sırasında
ilk kez paylaştığınız bir hikâye.
Çocuklar bu kaynaklardan okudukları hikâyelerden
hatırı sayılır bir aidiyet elde edeceklerdir. Her çocuk
konuya hâkim olmalı ve hikâyenin karakterleri
temaları ile ilgili fikir sahibi olmalıdır.
Şimdi daha üst düzey ve kelimeler kullanma zamanı.
Daha üst düzey ifadeler ve/veya dil kullanarak
hikâyeyi yeniden anlatın. Eğer bu egzersizi hikâyeyi ilk
dinleyişlerinden hemen sonra yaparsanız (daha çok 3
ve 4 kaynakların kullanıldığı) doğaçlama konusunda
biraz sınırlandırılmış hissedebilirsiniz. Fakat eğer
hazırlanmaya zamanınız varsa özellikle üretmek
istediğiniz bir kelime ya da ifadeyi içeren bir plan
hazırlayabilirsiniz.
Hikâyeden sonra çocuklarınızın daha önce duymuş
olmaları mümkün olmayan bir kelime kullandıysanız
onlara bunun ne anlama geliyor olabileceğini sorun.
Çocuklarınıza bunu sorarken hikâyede bu kelimenin
geçtiği en az bir yeri tekrar edin.
Hikâyeyi anlattıktan kısa süre sonra, çocuklarınıza
hikâyeyi size canlandırmaları ya da yazmaları, aynı
hikâyeyi başka bir kurguyla canlandırmaları ya da
yazmaları, hikâyenin devamını canlandırmaları ya da
yazmaları gibi follow-up görevi verin.
Onları yeni duydukları kelime ya da ifadeyi
kullanmaları için cesaretlendirin. Birçoğunun hatta
düşük kabiliyette olanların bile bunu nasıl yaptığını
görünce çok şaşıracaksınız.
| 35
Sınıfınızda hikâye anlatmayı ilerlettikçe bigging it up
egzersizlerini kullanmaları konusunda kendinizi daha emin
hissederiniz. Bu teknik nerelerde kullanılabilir...
•
•
•
•
•
daha önce anlattığınız bir hikâyede
kitaptan bir bölümde
onların oluşturduğu bir hikâyede
gerçek bir hikâyede (bu sabah ne oldu?,
dün gece ne oldu? vs.)
herhangi bir yerden duyulan bir hikâyede
Onların hikâyeyi kendi kelimeleriyle anlatmalarına izin verin.
Fakat seslerini ve hareketlerini mümkün olduğu kadar
“büyük“ yapsınlar. Dördüncü bölümde deki “Bir Varmış Bir
Yokmuş” aktivitesinde olduğu gibi çocuklarınız sizi ve
arkadaşlarını taklit etmeyi istekli olacaklardır. Çünkü onlarda
benzer olumlu tepkiler almak isteyeceklerdir.
Bunula birlikte çocuklarınızın “ve sonra...“ , “fakat daha sonra
...“ ve “böylece...“ gibi hep aynı tür ifadeler kullandıklarını fark
edebilirsiniz.
Eğer bu sizin için bir sorun olursa aşağıdaki etkinliği deneyin...
Bilgilendirme
Cut It Out etkinliği Grove İlkokulu öğretmenleri
Laura – Jayne Hare ve Helen Harwood’un bir
sorularına cevap olarak geliştirilmiştir. Bu yüzden
onlara çok teşekkür ediyorum!
Cut It Out (Yasak Kelime)
Bir ya da bir grup çocuğun hikâye anlatmasına izin verin
ve bigging it up yapsınlar ki hem onlar hem de
dinleyicileri eğlensinler. Yaklaşık bir dakika sonra onları
durdurun ve deyin ki...
“Şimdi
sizden
‘kedi’
kelimesini
kullanmadan
hikâyeye devam etmenizi istiyorum...”
...“kedi” kelimesi hikâyeyle çok ilgili ve çok kullanılan bir
kelime olmalı.
Yasak kelimeyi her duyduğunuzda onu sayın ve “üç oldu
ve oyun dışısın” kuralı koyun ki oyun gibi devam etsin.
Eğer çocuk oyunda kalmayı başarırsa, her başarılı bir
dakikanın sonunda onu durdurun ve daha zor bir engel
verin. İkinci engel bir bağlacı kaldırmak olabilir. Üçüncü
ise daha zor bir şey olabilir –sadece eğlence için. Bundan
sonra da hikâyeyi tamamlayabilirse gerçekten gurur
duyabilirsiniz. Burada bazı bilinen masallardan örnekler
var...
Cinderella
1. – "çirkin"
2. – "daha sonra"
3. – "ayak"
Little Red Riding Hood
1. – "ev"
2. – "bu yüzden"
3. – "kurt"
Goldilocks
1. – "sadece"
2. – "ama"
3. – "benim"
Bölüm özeti
• Doğal dil gelişimimiz, tecrübelerimizi kodlamak için
kelime keşfini kapsar.
• Çocuklar bildikleri hikâyeleri yeni kelimelerle
öğrenirlerse daha iyi bir kelime dağarcığına sahip
olurlar – bu süreç bigging it up (bakınız Anahtar
Kavram) olarak adlandırılır.
Şimdiye kadar hikâye...
Kisim İki bitirdikten sonra hikâye anlatımında kendinizi
daha emin hissediyor olmalısınız. Hikâye anlatımını
çocuklarınızın dil ya da performans becerilerini
geliştirmek için kullanmaya başlamış olabilirsiniz. Fakat
hikâye anlatımının eğitime katkısı sadece bununla sınırlı
değildir...
36 |
KISIM ÜÇ:
Sınıfta ‘LIES’ Kullanma
Bölüm Yedi:
HİKÂYE BULMA
Sınıfınızda hikâye anlatımını kullanmak için,
öğrenme
niyetinizle
değişiklik
gösterebilir
örtüşen
bir
hikâye
bulmalısınız. Mevcut terminoloji okullara göre
(örneğin,
öğrenme
amaçları, öğrenme hedefleri gibi). Bu yüzden,
en iyi önerilen kullanmam konusunda umarım
beni affedersiniz: LIES i.e. Learning Intentions
Enhanced by Storytelling (Hikâye anlatımıyla
zenginleştirilmiş Öğrenme Hedefleri).
İlk ihtiyaç duyacağınız şey, tabi ki, bir hikâye seçimidir.
Şüphesiz, hikâye bulmanın en iyi yolu, bir hikâye anlatımı
etkinliğine katılmaktır. İlk etapta bir hikâyeye sözlü
olarak şahit olarak, hikâyeyi hatırlamanıza yardımcı
olmak için, kendi aidiyet ve anlatıcı öğrenmenizden
faydalanabilirsiniz. Aynı zamanda, hikâyeyi kendi
performansınıza ya da ders planına uyarlayabilirsiniz.
Düşük profiline rağmen, sözlü hikâye anlatımı tüm
Avrupa’da mevcut kullanılan bir etkinliktir. Eğer
İngiltere’de yaşıyorsanız ya da oradan gelip
geçiyorsanız, Hikâye Anlatımı için Toplum’ u araştırmak
için www.sfs.org.uk/events i ziyaret ediniz. Aynı
zamanda, sizin için düzenli yerel bir grup var mı diye
görmek için, onların Hikâye Anlatımı Kulüpleri
sayfalarını takip edebilirsiniz. Katılım konusunda
endişelenmeyin. Bu gruplar, anlatanları kadar
dinleyicileri de aralarında görmekten mutluluk duyarlar!
Eğer Avrupa’nın herhangi bir yerindeyseniz, Avrupa
Hikâye Anlatımı Federasyonu’nun ülkenizdeki temsilci
hikâye anlatımı kurumunu sorunuz- sadece e-mail atınız
[email protected].
Online Kaynaklar
Tercih edilen arama motorunuz eğer sizin net bir fikriniz
varsa araştırma için, şüphesiz size hikâye bulmada
yardımcı olacaktır. “Halk”, “masal”, “geleneksel” ve
“hikâye” gibi anahtar kelimeleri eklemek iyi olacaktır.
Örneğin, “antik roma halk hikâyeleri” gibi arama
yapabilirsiniz.
Ne var ki, yine de dikkatli olunuz: bu şekilde bulduğunuz
bir hikâye, her ne kadar “geleneksel” hikâye olarak geçse
de bazen bir yazar tarafında telif hakkı alınmış olabilir.
Bu çalışmayı sadece sınıfınızda kullanmanız iyi olacaktır.
Ama bu uyarlamalarınızın hiçbirinden kar etme amacı
gütmemelisiniz (örneğin, okul drama ürünü).
İnternet üzerinden bulduğumuz geleneksel hikâyelerin
olduğu en kapsamlı iki internet sitesi arasından benim
kişisel
tercihim,
her
zaman
www.pitt.edu/~dash/folktexts.html – konularına göre
düzenlenmiş uluslararası halk hikâyelerini Prof.
Ashliman’ın koleksiyonudur.Konular belki rastgele
gelebilir. Ahlaki olandan (örneğin, “iyi alınmış öğüt”),
yerine göre (örneğin, “Çin”) ya da ünlü bir karaktere
(örneğin, “Cinderella”) sıralanmış olabilir. Ne var ki bu
site ikiye ayrılmıştır. Araştırmanın en iyi yolu, tarayıcınızın
arama kısmına gitmek (genellikle Ctrl-F’ye basarak) ve
konuyla ilgili bir kelime yazmaktır (örneğin, “roma”).
Bunu ilk sayfada deneyiniz ve daha sonra ikinci sayfanın
üst kısmındaki linki takip ediniz ve işlemi tekrarlayınız.
İstediğiniz konuda en az bir tane geleneksel hikâyeyi
çoktan biliyorsanız, bunun için ikinci faydalı site
Wikipedia’dır. Bildiğiniz hikâyeyi araştırın ve benzer
karakterler, başlangıcı, bitişi gibi benzer özellikler taşıyan
diğer linkleri, uyarlamaları ya da çeşitlerini bulabilirsiniz.
Örneğin, Rapunzel, Rudaba, St Barbara, Petrosinella ve
daha fazlası gibi karakterlerle ilişkilendirilir.
Kendi referanslarınızın hakemi olun...
Wikipedia, her ne kadar büyük bir kaynak olsa
da, yine de sizi masum bir şekilde yazarların
eserlerine yönlendirebilir. ( özellikle de
uyarlamalarını ararken).
Kisim Üç: Sınıfta ‘LIES’ Kullanma
| 37
Hikâyelerinizi Organize Etmek
Referansların kolaylığı için basitçe masaüstüne
hikâyelerinizi kaydetmeyi alışkanlık haline getirmeyi
şiddetle tavsiye ederim. Tercihen, sizin favori hesap
çizelgesi yazılımını kullanarak (örneğin MS Excel), şu 5
başlığın olduğu bir masa oluşturun:
Başlık
Hikâye Kitapları
ThBasılmış kitaplar bize geleneksel ve peri masallarının
fantastik bir koleksiyonunu sunar, velev ki, kendi
eserlerini basarken bir yazarın parmakları arasına zincir
geçirmemeye dikkat edilmelidir. Çoğu (maalesef
üzücüdür ki tamamı değil) koleksiyonlar kaynaklarının
referanslarını içerir. Eğer kaynak geleneksel ya da sözel
diye listelenmiş ise, ders planınız ya da kendi
performansınız için seçtiğiniz hikâyeye adapte etmek
için hikâyeler uygundur.
Benim, şahsen, sevdiğim koleksiyonlar, Jane Yolen
tarafından düzenlenen (ISBN 978-0394751887) ve
konu başlıklarına göre ayrılan Dünyadaki Favori Halk
Hikayeleri ve köken ülkesine göre sıralanan ve Joanna
Cole tarafından düzenlenen (ISBN 978-0385189491)
Dünyanın En Sevilen Halk Hikayeleri dir. İngiltere’de
Tarih Basını, yerel hikâye anlatıcıları tarafından
derlenen ve her bir ülkeden efsaneleri toplayarak
mükemmel bir Halk Hikâyeleri basmaktadır. Eğer bu
başlıkların hepsini ya da herhangi biri üzerinden %30
indirim almak isterseniz, Hikâye Anlatımı için topluluğa
üye
olarak
bunu
yapabilirsiniz.
Sadece
www.sfs.org.uk/join ziyaret ediniz.
Bir hikâyenin basit, tek cümlelik özetini çıkarmaya
çalışın ya da daha sonra araştırmanıza yardım etmek
için hafızanızı canlandırır. Birçok bilinen geleneksel
hikâyeler kolaylıkla özetlenir ve bir başlıkları da yoktur.
Örneğin “Kız yolculuğu sırasında kurtla karşılaşır”
cümlesini duyduğunuzda O’na büyükannesinin evine
gittiğini söyler ve “kurt büyükannenin kıyafetlerini
giyer ve kızı beklemeye başlar” diyerek devamını
getirebilirsiniz.
Kısa Özet
Bir hikâyenin basit, tek cümlelik özetini çıkarmaya
çalışın ya da daha sonra araştırmanıza yardım etmek
için hafızanızı canlandırın. Birçok sözel hikâyeler
kolaylıkla özetlenir. Örneğin “Kız yolculuğu sırasında
kurtla karşılaşır ve O’na büyükannesinin evine gittiğini
söyler ve kurt da büyükannesinin evine giderek O’nun
kıyafetlerini giyer ve kızı beklemeye başlar."
Hatırlatma...!
Çocuklarımızla birlikte 2dk/1dk bu şekilde oyun
oynadıktan sonra konuyu özetlemek daha
kolayınıza gelebilir on beşinci bölüm de
bulabilirsiniz...
Konu, Kurgu ve Etkinlikler
Bu konu başlığına Dokuzuncu Bölüm de bakacağız.
Ama ilk olarak, bir hikâyenin yararlarını nasıl
tanımlayacağımızı göreceğiz (keşfedeceğiz)...
Bölüm özeti
• Hikâyeleri her yerde bulabilirsiz ama dikkat
etmeniz gereken bu hikâyenin bir halk hikâyesi
veya telif hakları olan bir hikâye olmasıdır.
• Bir hikâyenin keşfedilmesi ve hatırlanmasının
en kolay yolu belki de onu duymaktır.
• Bulduğunuz hikâyeleri bir tabloda kaydederek
kodlamak ve içeriklerindeki konu, karakter gibi
bölümler ile kaydetmek iyi bir fikirdir.
38 |
Bölüm Sekiz:
İsteğin iki şekli
Bazı hikâyeler sadece eğlenmek içindir. Diğerleri mevcut ahlaki bir durumu öğretmek için yazan
kişinin tamamen isteğiyle ortaya çıkmıştır.
Ne Duymak İsteriz
Ne Söylemek İsterler
Her ne kadar sözel hikâye anlatım, yaratıcı zenginlik
Kırmızı Başlıklı Kız’ın orijinal versiyonunun olduğu bazı
duymak istedikleriyse hikâye anlatıcı ilk etapta dinleyicinin
ama daha fazla şiddet içerdiğinden emin olabiliriz. Her
sayesinde dinleyiciyi bağlasa da, eğer bir hikâye onların
ilgisini çekebilir. Benzer bir şekilde, eğer dinleyici hikâyenin
konusunu sevdiyse, seve seve bağdaştırır.
Birçok halk hikâyeleri bu durumu içerir. Örneğin, eğer
efsaneler vardır. Bunların çoğu sıkı içeriksel olaylar içermez
zaman Kırmızı Başlıklı Kızın kendisine yönelik değil –
hikâyenin ilk versiyonlarının çoğunda – daha çok kurdun
sindirim sistemine yöneliktir.
hikâyenin karakteri bizim yaş grubumuzdan ise karakterle
Yine de, ana konu her zaman aynıdır. Kırmızı Başlıklı Kız,
yönelik olan hikâyeler, daha çok çocuklarla ilgilidir.
gideceği yeri söyler. Kurt O’ndan önce büyükannenin yerine
duygudaşlık kurmamız daha kolaydır. Bu yüzden çocuklara
Kırmızı başlıklı kız’ı ele alalım. Nesiller arası boşluğa köprü
büyükannesine giderken bir kurtla karşılaşır ve saf bir şekilde
geçer ve Kırmızı Başlıklı Kız için tuzak hazırlar.
kuran hikâyeler popülerdir. Çünkü büyükanne ve babalar
Bu hikâyenin gerçek tuhaflığı kurdun karşı cinsin kıyafetini
karşılıklıdır. Masal, duymayı sevdiğimiz birçok özelliği de
yiyip bitirmez. İlk önce, Kırmızı başlık Kızı bir yabancıyla
genelde ailenin daha genç üyesine düşkündür ve bu
abartır: Ürkütücü orman, konuşan hayvanlar… Son dakika
kurtarmaları… Ve tabii ki, karşı cinsin kıyafetini giyme.
İlk istek, bu yüzden, dinleyiciden gelir. Bu tartışmalı bir
şekilde en elzem istektir. Bu olmazsa, hikâye anlatıcısını, hiç
giymesi değildir. İlk karşılaşmalarında Kırmızı Başlıklı Kızı
konuşması için kandırır, sonra O’nu kimlik hırsızlığı yaparak
tuzağa düşürmeye çalışır. Ama pençelerini kızın boğazına da
geçirebilirdi. Görünüyor ki bu hikâyenin yaratıcısı bir ya da iki
noktaya değinmek istemiş.
dinleyicisi olmayabilir ve böylelikle hikâyesini paylaşmaz.
En açık ahlak dersi “yabancılar tehlikelidir” ve çocukları
sebebe ihtiyaç duyacaktır...
uyarmaktır. Hilekârın kötülüğü barizdir ve kurdun çektiği
Ama hikâye anlatıcısı ilk etapta hikâyesini anlatması için bir
karşılaştığı kişilerle rahatça konuşmamaları konusunda
kötü cezayı da açıklar.
ÖĞRETMEN ETKINLIĞI:
Hepsini istiyorum
Her ne kadar bu etkinliğin tek başınıza
önersem de, KSZ den ya da daha üstü
çocuklarla bu etkinliği başarılı bir şekilde
yapabilirsiniz.
Böylelikle,
onlarla
da
deneyebilirsiniz.
Diğer sayfada, başka ünlü bir peri masalının
isteklerini ayırt eden bir tablo var: Cinderella.
Siz de kendi boş tablonuzu oluşturun
(Fotokopiyle çoğaltabileceğiniz bir tanesini
size vermeyi düşündüm ama doğrusunu
söylemek gerekirse zor değil…).
| 39
“Duymak” İstediklerimiz
Bir eziğin başarısı
Sihir
Sosyal Sınıflar arası
romantizm
Genç kahraman
Çirkin “kötü insanlar”
“Söylemek” İstedikleri
Herkesin, değerleri vardır
Ailenin önemi
Sadık ve mütevazı kişilerin
başına hep iyi şeyler gelir
ÖĞRETMEN ETKINLIĞI:
Tersyüz mühendisliği
Şimdi başka bir boş tablo hazırlayın ama bölümlerin
başlıklarının yerini değiştirin (duymak istedikleri ve
söylemek İstedikleri kısımlarını). Bu sefer bilindik bir
peri masalı uygulamayacağız. Onun yerine, popüler
olduğunu
düşündüğünüz
karakterler,
temalar,
konularla “DUYMA” sütununu doldurmaya başlayın.
İşte size başlangıç için birkaç örnek...
•
•
•
•
uzaylılar
hayvanlar
romantizm
define avcılığı
Sonra “SÖYLEME” sütununu, dinleyicilere aktarmak
istediğiniz bir takım ahlaki düşüncelerle doldurun.
Örneğin, “Düzenli ol”, “kibar ol”, “çevrimiçi güvenlik"...
Her iki sütunu da bitirdiğinizde, her bir bölümden bir
tane alın ve onların isteklerini de kapsayan bir hikâye
için kısa bir özet çıkarın. Örneğin, eğer sen “define
avcılığı”, “uzaylılar”, ve “çevrimiçi güvenlik” seçtiysen...
Bir grup çocuk hazine haritası olan bir web sitesi bulur. Bir
tarlaya kadar takip ederler ve orada bir uzay gemisine
sıkışıp kalırlar. Web sitesi bir tuzaktır. Tavus kuşunun da
Hepsini bir araya getirelim
Siz ve sınıfınız, bu etkinliğin Onuncu
Bölüm’deki
“Bağlantısızlık”
oyununu
oynadıktan
sonra
çok
daha
kolay
bulabilirsiniz...
Bölüm özeti
• Uzun ömürlü bir hikâyenin anahtarı izleyicinin
ne duymak istediğini bilmektir.
• Hikaye anlatıcısın anlatmak istediği şey,
hikayeyi de dizayn eder.
• Uzun ömürlü hikâyeler her iki özelliğe de sahip
olan hikâyelerdir.
içinde bulunduğu tuttukları diğer yaratıklarla birlikte bir
hücreye atarlar. Uzaylıları tavus kuşunun tüyleriyle
gıdıklayarak kurtulmayı başarırlar.
40 |
Bölüm Dokuz:
LIES (Hikâye Anlatımı
ile Zenginleştirilmiş
Öğrenme Amaçları
Artık, hem dinleyici hem de hikâye anlatıcısından
masaldaki istekleri öğrendiğinize göre, ders planınızda
kullanmaya hemen hemen hazırsınız. Başlamadan önce,
ne var ki, Yedinci Bölüm de hesap çizelgesinde
başladığınız son üç sütuna bir göz atalım...
Temalar
Hikâyenin ne hakkında olduğu ile ilgili elementlerdir. Bunlar
Sekizinci Bölüm de “SÖYLEME” isteklerini topladıklarınızdır.
Örneğin Cindirella’da, tema, “ezik”, “kişisel değer”, “aile” ve
tevazu içerir.
Kurgu
Hikâyenin içerdiği elementlerdir. Özellikle nerede geçtiğini
belirtir. Eğer çoklu sahne varsa, onların hepsini not
ettiğinizden emin olun. Cindirella sade ortaçağı kulübelerinde
Bu şartla Cinderella’yı bir “LI” için kullandıysanız, onu eğer
burada kullanabilir miyim diye bakmak isteyebilirsiniz.
Genellikle, kurgu, tarih din dersi anlatımıyla iyi bağdaşır.
Temalar da böyle bağlar oluşturur ama sizin aktiviteleriniz,
sosyal çalışmaları öğrenmeye de yardımcı teknoloji tasarım
gibi pratik ve numerik konuları önerecektir. Bu yüzden mesela,
Cinderella mercimek ve bezelyeleri çıkarır, olasılık, setler gibi
istatistikse konseptleri çocuklara tanıtabilir.
Şimdi, hesap çizelgenizdeki hikâyelerinizle ilgili öğrenme
niyetlerinizin bazılarını eşleştirmeye çalışın. Eğer kapsamlı bir
liste henüz hazırlamadıysanız, şimdilik (Kırmızı Başlıklı Kız,
Goldilock gibi) ünlü peri masallarını deneyin. Eğer belirtecek
bir “LI” niz yoksa şunlarla pratik yapın...
Kullanılan endüstriyel ve tarımsal alanlar arasındaki
farkları tanımlama
yaşar ama prens bir ortaçağ şehrinden gelir.
Bilgi edinme için harita kullanma
Etkinlikler
Pratik görevleri gerçekleştirmek için daha yaygın araç
ve ekipmanları kullanma ve seçme
Hikâyeyi kullanışlı hale getirecek sınıfta kullanabileceğiniz
pratik aktiviteler hakkında düşünerek başlayabiliriz. Örneğin,
Cindirella hikâyesinden esinlenerek davetiye tasarlama,
balkabağından araba modelleri yapma, mercimekten
fasulyeleri ayırma gibi etkinlikler düşünülebilir.
Hikâyelerle
eşleştirme
öğrenme
niyetlerini
Bu üç sütün, belirli öğrenme niyetinize en uygun hikâye ya da
hikâyeleri seçmeniz için genelde en yararlı bulacaklarınızdır.
Mesela, eğer sizin “LI” (öğrenme niyeti)...
Şehirleri kasabaları ve köyleri anlamak ise “şehir”,
“kırsal
kesim”
gibi
kelimeleri
listenizden
tarayabilirsiniz.
...ya da Ctrl+F kullanın.
Burada, Cinderella gözünüze takılabilir. Belki, hikâyeyi bir
kırsal kesimden gösterişli bir şehir merkezine yolculuğunu
detaylı olarak tasvir ederek anlatabilirdiniz.
Belki, şunun gibi aynı şartlarda bir “LI”niz vardır...
Bilgi vermek ya da yanlış bilgi vermek için hangi
istatistiklerin kullanıldığını anlamaya başlamak.
Bölüm özeti
• Hikâyelerin sunduğu konu, sahne ve aktiviteler
öğrenme hedeflerinizi gerçekleştirmede sizlere
yardımcı olabilir.
Hikâye şimdiye kadar...
Şimdi, hikâye anlatımı teknik ve LIES’lerinin,
cephaneliğini tuttunuz, bütün konularda çocukların
gelişiminde baya ilerleme kat ettiniz.
Ama eğer gerçekten onların hayal güçlerin geliştiğini
görmek istiyorsanız – ve böylelikle insan anahtar
yeteneklerindeki davranışlarını – küçük dokunuşlar
hikâye yaratıcılarında ve problem çözücülerde
başarıyı getirmeye yardımcı olur...
| 41
KISIM DÖRT:
YARATICI DÜŞÜNMEYE İLHAM VERME
Bölüm On:
Hayal gücü nasıl çalışır
Şu ana kadar, insanlığın gereği olarak deneyim
edindiğimiz diyalog ve otomatik karşılıklı oyunlar
doğrultusunda
çocukların
hayal
güçlerinin
geliştirilmesinde hikâye anlatımı bir araç olarak gördük
(bakınız Bölüm Bir) ve bunun dili nasıl geliştirdiğini
(överek bigging it up aracılığı ile herhangi bir konuyla
bağlantısını (yaratıcı miras doğrultusunda), hatırlama
yeteneklerini (anlatıcı öğrenme doğrultusunda karşılıklı
görüşmelerde güveni (göz temasıyla) inceledik. Birçok
ilave yararlar vardır. Bunlar, yoğunlaşma yeteneği,
topluluk önünde konuşma ve daha fazla hikâye
bulabilmek için daha fazla okumaya teşvik gibidir.
Muhtemelen,
doğrultusunda
sınıf
ciddi
çalışmalarınızın
anlamda
çoğunluğu
geliştiğini
bu
yararlar
göreceksiniz.
Ama
çocuklarınızı iyi hikaye anlatımı sanatını bulmaya teşvik etmeniz
onların hayal güçlerini ve Birinci Bölüm de bahsettiğimiz diğer
insani özellikleri de geliştirecek (hırs, mental aritmetik, empati,
problem çözme gibi).
Bağlantısızlar
Birinci adım
Bir kâğıdın üst kısmına, bir nesnenin adını yazın. Sevdiğiniz
bir nesne olabilir. Örneğin, “Ay” ı seçeceğim.
İkinci adım
İlk nesnenin altına, bir diğerinin adını yazın, ama şu kuralı
takip edin: ilk nesneyle bağlantısız olmak zorundadır.
Burada,
kavram
uzaklığından,
fiziksele
karşı
olarak,
bahsediyoruz. “Güneş”, güneş sisteminde en yakın uydudan
çok uzaktadır. Ama her ikisi de açıkça görsel öğelerdir. Bu
yüzden, daha az bağlantılı kelime “buzdolabı” olabilir.
Buzdolabı belki güneşe göre aya daha yakındır. Ama
birbirleriyle bu iki öğe daha az eşleştirilebilir.
Üçüncü adım
5 bağlantısız kelime yaratıncaya kadar 2. Adımı tekrar edin.
İlk kelimeyle üçüncü kelimenin bağlantılı olmaması önemli
değildir ( örneğin bir sonraki kelime ‘güneş’ olabilir) Ancak
Son cümlede kelimelerimi özenle seçtim. “Öğretmen” yerine “teşvik
etme”, “öğrenme” yerine “bulma” kelimelerini kullandım. Çünkü
anlatıcı yaklaşımı çalışma fotokopileri gibi basit metotlara göre
her kelime, listedekinden hemen önce ayrılmak zorundadır.
Benim örnek listem:
çocuklarla daha fazla bağlantıyı teşvik eder. Ama ben “iyi hikâye”
Ay | Buzdolabı | Güneş | Sandalye | Melek
çocuğun yaratma, paylaşma ve yarattıklarının kaydedilmesi isteğinin
Bunu, meydan okuyucu bulursanız endişelenmeyin. Çoktan,
gelmeyen duyguları değerlendirmeye yardımcı olacaktır: yazmak için
doğal olarak diğer nesneleri ilişkilendirildiği nesnelerle
yapılışını kullandım. Çünkü hikâyenin nasıl yapıldığının keşfi, bir
aktive edilmesidir. Bu, öğretmenlerin çocuklarının da aklına
hayal gücünüzle egzersiz yapmaya başladınız bile. Zihnimiz
isteklendirme.
hatırlar – Örneğin, ‘sandalye’ kelimesini gördüğümüzde
Çocuklarınızın hayal gücünü güçlendirmeye bakmadan önce, ne var
düşünürüz. Bu yüzden, alakasız nesnenin araştırılmasında
ki, kendi hayal gücünüzü geliştirmeniz önemlidir. Ümitsizliğe
kapılmayın-‘hayal gücünü azaltan ’biri gibi bir şey yoktur (On ikinci
de hayal gücünü az gibi görünen çocuklara tekrar bakacağız). ‘Pembe
Fil’ ifadesini okuduğunuzda hemen pembe bir fil zihninizde
otomatik
olarak
masa,
oturma
gibi
şeyleri
zihninizin farklı bir alanına gitmek, zihinsel bir sıçrayış gibi bir
şeydir. Ama devam etmeden önce tam bir liste elde etmek
için kendinizi zorlayın.
canlandırabiliyorsanız – ki bu karakter tamamen kurgusal olsa bile –
Dördüncü adım
diğer kaslar gibi, egzersiz ile güçlenir. Bunun için, bir kişinin hayal
bunların
12
minder,
bu sizin doğuştan insani yeteneğinizin olduğunu gösterir . Ama
Şimdi her bir kelimeyi sırasıyla öğreneceksiniz ve kendinizi
gücünü güçlendirmenin en iyi yolu ile ilgili olarak icat ettiğim bir
zorlayacaksınız.
gerçek
hayatla
bağlantısını
kurmaya
etkinliği sizinle paylaşacağım...
12Aslında gözüken Pembe fillere kanıt olarak. 2009 Mart ayında BBC tarafından
yapılan çekimde bahsi edilen filin albino türünde bir fil olduğu görülmüştür.
42 |
Nasıl çalışır
“Gerçek hayat” ile ilgili bağlantılar olası ya da kurgusal
Bu
aktivitede,
yaratıcılığınızı
en
temel
şekliyle
içerdiğini
ihtiyacınız
yeni fikirlerin biçimlenmesi olarak betimler ve “biçimlenmek”
gemisinde bir buzdolabının olma olasılığı da geçerli bir bağ
getirmektir.” The Collins English Sözlüğü “yaratıcılığı”, “fikir
olmamalı, kanıtlanabilir olmalıdır. Apollo 11’in bir buzdolabı
gösteriyorsunuz. The Random House Sözlüğü “yaratıcılığı”
olabileceği gibi, Ay’a indiğinde Neil Armstrong’un uzay
“kombine etmek ya da yaratmak için parçaları bir araya
değildir.
üretme hareketi ya da fakültesi” olarak ifade eder. Yaratıcı
kanıtlamak
için
bazı
maddelere
Bunun yerine geçerli bir bağlantı şu şekilde olmalıdır: “ay
gökyüzünde beyaz görünür ve buzdolapları da beyaz
maddeler kategorisindedir.” Bunların her ikisi de aklınızın
gerçekleri derhal kavrayabilmesinin ifadesidir. Bu yol ile
gerçek hayat bağlantısını bulursunuz.
Şuna dikkat edin, kanıtlanabilir olduğu müddetçe nesneler
arası bağın ne kadar ince olduğu mesele değildir. Örneğin;
“Ay’ın peynirden yapıldığı eskiden efsaneleştirilmiştir ve
buzdolapları da peynir koymak için en iyi yerdir.” Ya da “Ay
genellikle gece ortaya çıkar, geceler gündüzlerden daha
soğuktur ve de buzdolapları yiyecekleri soğuk tutar.”
Buradaki bağlantı sıcaklı derecesidir ve her bir ifade
doğrudur.
Her bir çift arasında yapabildiğiniz kadar çok bağlantı
kurmaya çalışın ama her biri için en az iki tane
kurduğunuzdan emin olun...
Buzdolabı + Güneş: İnsanlar güneşli günleri buzdolabı gibi soğuk
olan dondurma ile ilişkilendirirler. Güneş genellikle sarı olarak
betimlenir. Portakal suyu sarı olabilir ve bu portakal suyu
buzdolabında saklanır.
Güneş + Sandalye: Ağaçların büyümek için güneşe ihtiyacı vardır.
Ağaçlar sandalye yapımında kullanılan odunu temin eder. Güneş
şezlongları sıklıkla güverte sandalyesi yerine geçer.
Sandalye + Melek: Melekler mesajları taşır ve sandalyeler kişileri
taşır. Her iki kelime de ‘e’ harfini içerir.
olmak için hiçbir kaynağa ihtiyacınız yoktur. Ama klasik bir
İngiliz yazarı olarak Jerome K. Jerome’un Rüyalar kitabında
gözlemlediği gibi: ”insan zihni, orijinal bir düşünceyi, bir
ağacın orijinal bir meyveyi taşıyabilmesinden daha kolay bir
şekilde üretemez.”
Size şu şekilde düşünmenizi tavsiye ederim: “yaratıcılığın
yakıtı
tecrübedir.”
Yeni
fikirleri
biçimlendirmek,
eski
fikirlerimizi bir araya getirmektir. Bazen bu bilinçli bir süreçtir:
örneğin, Spielberg röportajlarında Indıana Jones, James
Bond
ve
arkeoloji
arasındaki
alakayı
açıklarken
çekinmemiştir. Ancak bu bazen bilinçsiz bir süreçtir: bir yazar
romanı için tamamen orijinal bir fikirle geldiğini düşünebilir
ve roman A ve roman B arasındaki karşıtlığı bulabilir. Eğer
yazar roman A ve roman B yi okumamış olsa bile kişisel
tecrübe ile bilinçsiz bir şekilde roman C ile kombine edebilir...
Bu aktivitede tecrübe alanınızın zıtlığına ulaşıyorsunuz ve
zihninizi onun en geniş alanları arasına köprü kurmaya
zorluyorsunuz. Siz bunu ne kadar çok yaparsanız yeni fikirleri
biçimlendirmeye o kadar hızlı alışacaksınız. Yaratıcı bir ısınma
turu olarak bunu dersten önce planlayın ya da öğrenme
eylemini hızlandırmak için her gün biraz pratik yapın. Size söz
veriyorum ki kendi listenizi oluşturmak için alakasız kelimeleri
bulma çabanız çok uzun sürmeyecektir ve alakasız kelimeleri
görür görmez zihniniz gerçek hayatla birkaç bağlantı
kuracak.
"Yaygın olarak kabul edilen"?
Biliyorum ki, bu yöntem yaratıcılığı güçlendiren en
iyi yol olarak yaygın bir şekilde kabul edilen
yöntemdir. Çünkü yukarıda bahsettiğim gibi, bu ben
icat ettim. Daha sonra aynı aktiviteyi içeren birkaç
kitap okudum: Antrenman (Kirby), Dizayn Oyunu
(Bartle), El yazısı (Costello), roman yazma (sınırsız
sayıda!) ve her bir yazar bu yöntemi kendisinin icat
ettiğini iddia ediyordu.
Bu gösteriyor ki; bu aktivite yaratıcılığın nasıl
işlediğini en çok açıklayan aktivitedir ve çok farklı bir
fikri diğerleriyle bir araya getirerek nasıl yeni fikirler
şekillendireceğinizi gösterir.
Kisim Dört: Yaratıcı Düşünmeye İlham Verme
| 43
SINIF ETKINLİĞİ:
Bağlantısızlar
(takım versiyonu)
3 yaş (7, 8 yaş) çocuklarla oynadığım etkinliğin
kolay bir adaptasyonu vardır. Bunu yapmak aynı
zamanda hayal güçlerini de güçlendirecektir.
İlaveten,
hayal
gücü
ne
kadar
hızlı
güçlendirilebiliriz size verir...
Üçüncü adım
Birinci adım
arasında vızıldama, için birkaç saniye verin. Grupta kaç çocuk
Çocuklarınızı 4 ya da 6 kişilik gruplara bölün. Belki onlara
endi grup isimleri seçmeleri konusunda izin verebilirsiniz.
Daha sonra listeyi tahtaya yazın.
Bağlantısız kelimeleri listelemesi için ilk olarak bir grup seçin.
Bu, tam bu noktada yapılmalıdır. Örneğin, gruptan bir
çocuğu gösterin ve bir kelime sorun. Sonra takımdaki diğer
çocuğu gösterin ve ilk kelimeden “tamamen farklı” olan bir
kelime sorun. Eğer isterlerse, diğer gruplardan her biri
olduğuna ya da etkinliğin ne kadar sürdüğüne bağlı olarak
birden fazla grupla bu etkinliği devam ettirin.
Dördüncü adım
İkinci adım
Bağlantısız kelimelerin listesini sırasıyla alacakları gruplara
açıklayın ve bir örnek verin (örneğin “patates” ve “ayakkabı”).
Diğer takımlar vıcırdamalıdırlar (örneğin elinizi kaldırın ve
dikkatlerini çekmek için ses çıkarın). Eğer onların bir bağlantı
kurduklarını düşünürseniz b ir bağlantı örneği verin (örneğin
enerji için patates yeriz, yürümek enerji ister ve yürürken
ayaklarımızı korumak için ayakkabı giyeriz). Eğer siz hakem
olarak, geçerli bağlantının olup olamadığına karar verin.
Bütün gruplar, yaratıcı bir liste yapıncaya kadar 3. Adımı
tekrar edin.
Sadece
çocuklarınız
oldukça
hızlı
gerçekleştirmelerini
beklemek değil, aynı zamanda kendi bağlantılarıyla da sizi
şaşırtabilirler ( 5 yaşındaki bir çocuğun vermiş olduğu
“patates- ayakkabı” örnek gibi) gerçekte 18 yaşına kadar
bütün çocuklarla bir diğer kelimeyi dile getirmek ve grupları
bir araya getirmek çok uzun sürmez!
Sonra bir grup bir puan almış olur. NB: gerçek hayat
kurallarını kullanıp kullanmamak size kalmış. Yukarıdaki
öğretmen etkinliğini kullanabilirsiniz.
Bölüm özeti
• Hayal gücü diğer kaslara benzer kullandıkça
güçlenir.
• “Hayal gücünü” anlatmanın en güzel yolu eski
fikirlerin yenileri ile değiştirilmesidir.
• Hayal gücü tecrübe ile artar. Sıra dışı ama
doğrulanabilir bilgilerle güçlendirebilirsiniz.
• Bilinçli veya bilinçsiz bir şekilde yeni fikirler
edinilebilir – fakat bilinçli bir öğrenme faaliyeti
aslında yeteneklerinizin bilinçsiz olarak
gelişmesini de sağlayacaktır.
Çizim:
Lianna Weidle
44 |
Bölüm Onbir:
“İyi” hikâyelerin gizemi
Bir önceki bölümde, çocuklar, iyi bir hikâye yarattıklarını bildiklerinde yaratmak, paylaşmak ve kaydetmek için daha motive
olduklarından bahsetmiştim. Öğretmenler genelde, hikâye yaratma çalıştaylarım sırasında yarattıkları hikâyeyi not alma
konusunda ne kadar istekli olduklarına şaşırdıklarını bana söylerler. Ki, bu çocukların çoğu yazma etnikliklerinden hiç
hoşlanmazlar. Peki, bir hikâyeyi “iyi” ya da “ilginç” yapan nedir?
“İyi” kavramı tabi ki öznel olabilir ve aidiyetin prensibi yüzünden
birçok çocuk kendi çeşitli ışıklarıyla yarattıkları hikâyeye bakarlar.
Öğretmenler aslında daha büyük resmin gözükmediğine
inanırlar. Öğretmenlerimizden veya anlatıcılarımızdan en çok
şunları duyarız:
• Yenilmez kahraman, düşmanları durdurur.
• Normal insanların arasından bulduğu kız ile evlenen prens.
Her bir çocuk, kendi yazdığına ilgi duyabilir ve belki de
diğerlerinin yazdıklarına ilgi bile göstermeyebilir. Burada,
yaratıcılar arasında bir dinleyicinin ilgisini sağlayan bir nitelik
ararız. Bu rehberin dördüncü bölümünden itibaren bu konuları
inceleyeceğiz. Yazan kişinin hedeflerinin ötesinde ilgi çekici
detayı bulmak ana amaçtır. “İyi” nin daha geniş standardıyla
buluşur. Aynı erkek çocuk, Cinderella hikâyesinden kolaylıkla
cezp olurken, aynı kız çocuğu yenilmez efsanevi Herkül ile ilgili
masalı seve seve ilişkilendirebilir.
Neden işe yarıyor
Bir hikâyeye bencil bir öğeyi veren nedir?
Hikâyedeki kötü şeyler, dramayı neyin sağladığıdır. Daha çok
Kötü şeyler olmak zorundadır
hikâye anlatımı ile ilgili oyunların içinde, haber sunumlarında ya
Her hikâyenin belirgin bir niteliği vardır: kötü şeyler olmak
zorundadır.
Bir kraliçenin kaçırılması (Homeros’un İlyada’sı), kötü üvey
annenin gelişi (Hansel ve Gretel), dünyayı fethetmek için kötü bir
büyücünün yeryüzüne çıkması (Yüzüklerin Efendisi), bir grup
hayvanın kahramanı yemeğe niyetlenmesi (Gruffalo), bir grup
da aile ilişkilerinde bir kelime olabilir. Filozoflar, dramanın neden
cazibesine kapıldığımızın sebeplerini uzun uzun araştırdılar
(örneğin, Aristo’nun Katarsis açıklaması). Ama ben Bölüm Bir’de
de bahsedildiği gibi hikâye anlatımıyla yani “deneyim penceresi”
yle ilgilidir diye öneride bulunuyorum. Bu gerçekten bizim
bağlantımızı yakalar.
kişinin kahramanın imkânsız bir şeyi deneme girişimleri ile alay
Bu aşk hikâyeleri gibi mutlu sonlarıyla ünlü türlerin durumudur.
bile (Çok aç tırtıl), cinsiyeti, ahlaki değerleri ya da hedeflenen
emin olabiliriz ama biz ilişkilerimizin görülmesi için kimin en fazla
şeyler her zaman vardır. Teletubiler bile düzenli olarak “Uh-Oh”
Çünkü hikâye anlatımıyla hayatı yaşarız, biz aslında çözmek için
etmesi (Nasrettin Hoca, göle maya çalıyor), ya da bir bel ağrısı
Hugh Grant’in Julia Andrews ile sağlam bir ilişkiyi bitireceğinden
dinleyici kitlesini göz ardı etmeksizin karakterleri etkileyen bazı
fedakârlık yapacağı konusunda bir belirsizlikle başlarız.
demeye ihtiyaç duymalarıyla meşhurdurlar.
vakit harcadığımızın farkındayızdır. Eğer bir şeyler kesin ise, o
Haksız mıyım? Hiçbir kötü şeyin olmadığı dünyaca ünlü bil masal
çoktan çözülmüştür. Erkek çocuğun hikâyesinin sonucu zaten
irtibata geçiniz. Siz, benim yedi yılı aşkın süredir yaptığım
kötü şeyler belirsizlik elementini tarif eder. Biz, kahramanımızın
düşünebilir misiniz? Lütfen beni bilgilendirmek için benimle
biliniyordur. Çünkü yenilmez kahraman kesin başarmıştır. Ama
çalıştaylarımda sorulan yüz binlerce soru arasından bir ilk
sonunda iyi olup olmadığından emin olabiliriz. Böylelikle biz
olacaksınız!
biliriz ki, biz şuan baştayız ve dört gözle sonunu bekleriz.
Şunu not ediniz ki, bu ‘kötü şeyler’ karakterle mutlaka
Dönüm Noktası
ilişkilendirilmelidir. Yukarıdaki örnekte, bir erkek çocuğunun bir
yığına
saldırması
sayılmazdı.
Çünkü
kahraman
kendisi
yenilmezdir ve hiçbir korkuya ihtiyaç duymaz. Bu kötü şeyler
daha sonra kahramanın kaçınabileceği bir tehdit olabilir
(Gruffalo’da olduğu gibi) ya da bir masalda diğer karakterler
tarafından kahramanın yanlış anlaşılması gibi (Nasrettin Hoca
göle maya çalıyor’da olduğu gibi).
Nenillo & Nenella’ya bakalım bir de. Bu klipte çocuklara üç farklı
sonu olabilecek bir başlangıç sunuyorum. Bu bir peri masalı
olduğundan çocukların sonlandıracağından emin olabilirsiniz.
Ama kötü olan şey, ilk ve ikinci sonun çok farklı ilerleyişi ile
belirtildiğinde, kötü üvey annenin kışkırtmasıyla ormanda yalnız
kalmaları, onların bunu nasıl başaracağının belirsizliğini sağlar.
Ve üçüncü son, bizim peri masalının mutlu bir sonunun
olacağından oldukça emin olabileceğimizi ortaya çıkarır...!
| 45
Sırrın ortaya çıkarılması
Bu kavramı öğrenmenin çocuklar için en kolay yolu, halk hikâyelerinin
seçiminde zevk almaları için onlara şans vermektir. Eğer şimdiye kadar bu
yolu izlediyseniz, bunun başarma yolunda zaten iyisiniz demektir.
Ama çocuklarla iyi bir hikâye nasıl oluru tartışın ve sırrı açıklayan bir tane
belli bir türü vardır...
SINIF ETKINLIĞI:
İzleyin!
Araştırma
‘Arayış’taki (The Quest)
doğaçlama bir yolculuğun
gösterisini izleyin.
Tartışmanın başında çocuklara basit bir şekilde anlatmak için
bir araştırma bulabilirsiniz. Ama Birinci Bölümden bildiğiniz
gibi
eğer
ilk
siz
onların
yaratıcı
yönlerini
ortaya
çıkarabilirseniz ilham alma olasılıkları daha yüksek olur.
(b)
için,
ortaçağ
kasabasından
ayrılıyor
başlangıcını
Birinci adım
başka bir yöne çekmeniz için size yardımcı olacaktır ya da
vurgulayarak, az bir çabayla engelleri aşmak için önerileri
Planlamanızda araştırmanız için olabilecek (uçan ayakkabılar,
jetpackler gibi ani bir sonuç arayışını getirecektir. Bu engelleri
(volkan, bataklık) ve onları koruyabilecek (ejderha, cüce) gibi
sizin bir süper kahraman, bir sihirbaz ya da testere gibi zararlı
bitmeyen para cüzdanı) saklanabilecekleri garip bir yer
mümkün olduğunca zorlaştırmaya çalışsanız da, çocuklara
şeyler kullanabilirsiniz.
aletlerin olduğu bir alet çantası taşımadığınız gibi çeşitli
Üç ya da dört tane de kötü şeyler planlayın. Benim listem
genellikle uzar gider...
Beşinci adım
Uzun tepelik yürüyüş | Uçurumdaki | Sıkışıklık |
İnsan yiyen sincaplar
İlk ya da engel nispeten daha basit ve zaman sınırlaması
olmadan
olmalı.
Bu
noktaları hatırlatmalısınız.
çocukların
önerilen
çözümler
kullanmalarına olanak verecektir. Yine de acil çözülmesi
gereken engellere karşı çalışın. Bataklığa yalnız bir şekilde
saplanmış olmak size, bir kurtarıcının geçmesini beklemek
için çok zaman verir ama eğer yolunuzda bir çığ varsa, hızlıca
Çocuklara, işe yaramayan bir çözüm önermeleri için izin
verin. Bazen bunu başarabilirler. Diğer zamanlarda işe
yarayan bir öneride yardım etmek için kendi hayal gücünüzü
kullanmak zorunda kalabilirsiniz. İşe yaramayan önerilere
karşı cevaplarınızı kurgulama hakkında ek bilgi vererek
onlara yardım edebilirsiniz. Sağduyunuzu kullanın, ama asla
çok kolay olmasına izin vermeyin. En azından ikinci
engelinizden sonra değil.
kaçma gereği duyarsınız!
Çözüm bulduğunuzda canlandırın. Sonra, bir sonraki engele
İkinci adım
koruyucuyla yüzleşmeyi seçtikleri yerde bitirin. Her zaman,
geçin. Listeniz boyunca devam edin ve seçimlerindeki
Çocuklara bir araştırmaya devam ettiğinizi söyleyerek
hikâye dünyasını canlı tutmaya çalışın. Sonra siz bir bataklıkta
edeceğine karar vermenize yardımcı olmalarını sağlayınız.
kokan bir bataklığın kenarında duruyor gibi davranın.
başlayın. Bunun ne için, nerede olduğunu ve neyin eşlik
Örnekleriniz onlara ilham verebilir.
Üçüncü adım
sıkışmış kalmış gibi, bir sincabın dişlerine bakıyor gibi, kötü
Altıncı adım
Arayışınızı tamamladıktan sonra, çocuklara bunun iyi bir
Araştırmanızın başladığını belirterek ilk pozisyonunuzu
hikâye olup olmadığını sorun. İstisnasız “Evet!” diyorlarsa,
bırakın ve ilk engeli açıklayın. Yukarıda bahsedilen ‘uzun
nedenini sorun.
fazla) veya diğer bir seçiminiz ne olursa olsun ortaçağ
Yedinci adım
kayalık yürüyüş’ (taşıyabileceğimiz bütün yemeklerden daha
köyünüzü terk edişinizden bahsettiğinizden emin olun.
Eğer bir çocuk kötü şeylerin size olduğu gerçeğinden
Dördüncü adım
tartışma başlatabilirsiniz. Diğer bir cevap ile onlara hikâyenin
hoşlandığını söylerse, iyi hikâye anlatımının sırrı hakkında
Çocuklara, sizin takıldığınız şeyin üstesinden gelmek için
sizin için (karakter olarak) iyi olmadığını onlara hatırlatın.
reddetmeyin. Fikri canlandırarak çocuklara neden ve nasıl
çok kibar olduklarını söyleyin: hikâyeden hoşlandıklarını
önerilerini sorun. Fikirler çok saçma gelse bile, asla
Eğer doğru cevap ortaya çıkmazsa, doğruyu söylemek için
uygun olmadığını gösterin(a) ya da neden olmadığının
çünkü birçok kötü şeyin sizin başınıza geldiği gerçeğini.
nedenlerini açıklayın(b).
46 |
Araştırma Yarışı
Bir arayışın gösterimini yaptığınızda çocuklarınıza ‘kötü şeyler
olur’ pratiğini yapmaları için çocuklarınıza şunu verebilirsiniz:
çocuklar kahramanları için hayatı kolaylaştırma eğilimleri vardır.
Özellikle de başrolü oynadıkları hikâyeyi anlatırken, karakterleri
için
önemsedikleri
hayali
miraslarının
sonuçlarını
düşündüklerinde bu normaldir. Ama bu etkinlik, bu eğilimlerine
karşı koymak için onlara yardımcı olacaktır ve sizin arayışınızı
izleme keyfi, cevap vermek için onların motivasyonu olacaktır.
Çocuklarınızı gruplara ayırın, sonra şu kuralları açıklayın:
1. Kötü şeyleri oldukları gibi canlandırın, çözümlerini
canlandırın, sonra bir sonraki kötü şeylere geçin. Sabit
duramaz ya da konuşamazlar.
2. Onlar kendileri olmak zorundadırlar. Kimse bir aslanla
dövüşecek kadar yeterince süper güçlere sahip
değildir ve hiç kimse hiçbir yerden bir araç (örneğin
motorlu testere) çekemez.
3. Kazanan sizin belirlediğiniz zaman dilimine en yakın
sürede arayışı tamamlayan olsun (ben genelde bu
süreyi 2 dakika olarak tutarım) böylece arayış ne uzun
ne kısa olacaktır ve en azından birkaç tane kötü öge
bulacaklardır.
4. Bitirdiklerinde takım olarak zemine oturup
bitirdiklerini size belli etmeleri gerekmektedir (böylece
onların sadece bir zindanda mahsur kalmadıklarından
da emin olursunuz...).
Bazen
çocuklar
2.
maddeye
karşıt
olan
–
bir
aslanla
dövüşebileceklerini – iddia ederler. Bu durumda çocuklara
hayatlarının tehlikede olduklarını belirtecek bir kötü durum
bulmalarını söyleyin. Bu durumda süper güçleri ve silahlarının da
olmadığını eklemeyi unutmayın.
Çocukları arayışları için seyahate çıkarın. Her ne kadar tuttuğum
süre 2 dakika olsa da bazen fazladan zaman veririm (bu şekilde
aslında en yakın zamanı tutturan kazanacak desem de çocuklara
o esnekliği sağlamış oluyorum). Daha sonar çocuklarla
İzleyin!
Bu çalışmanın bir özetini
The Quest Race (Arayış yarışı)
adlı bölümde izleyiniz.
çözümlerini konuşun ve mantıklı olanları öne çıkarmayı ihmal
etmeyin (şanslı seçeneklere karşın).
Fotograf: Hawthorn Primary School
Bölüm Özeti
• “İyi” veya “ilginç” terimleri, hikâyenin kendine has
olamayan daha objektif öğeler içermesi ile
ilişkilendirilebilir.
• “Kötü bir şeyler olmalı” mantığının özelliklede sonuç
odaklı hikâyelerde önemli ve kayda değer ögelerden
biri olduğu ortadadır.
• Bu yaklaşımı kavrayan çocuklar kendi hikâyelerinin
nasıl daha cazip hale gelebileceğini de çözümlerler.
| 47
Bölüm Oniki:
Çocuklarınızdan Yaratıcılığı Çekip Çıkarma
Hikâye anlatımı ile geçen sekiz yılım içerisinde dünya çapında on
binlerce çocukla çalıştım ve şimdiye kadar hayal gücü eksikliğinden
dolayı sorun yaşayan bir çocukla karşılaşmadım. Ne var ki, asıl bu inan
özelliklerini çocukların azalttıklarını iddia eden öğretmenlerin sayısını
unuttum. Onların durumu onların deneyimidir. Bu “yaratıcı” olmayan
çocuklara iyi/ilginç bir hikâye yaratmaları sorulduğunda, çocuk, değeli
her hangi bir şey üretmede başarısız olur hiç değilse.
Bunun sebebi hayal gücü eksikliği değildir, ama aslında tam tersi aşırı hayal
gücüdür! İlginç bir hikâye yaratması istendiğinde, bir çocuğun zihni hemen
seçenek çokluğu arasında sersemleyerek büyülenir. Ama modern eğitimin
“test Kültürü” onları “doğru cevabı” bulmaları konusunda zorlar. Bu bunaltıcı
fikirler arasında nasıl bir tanesi seçilebilir?
Benim geliştirdiğim bir metotla çocukların yaratıcılığını çekip çıkarabilirsiniz:
kısıtlayıcı sorgulama. Konsepti açıklamak için karşılaşabileceğiniz farklı
sorgulama metotlarına bir göz atalım...
Öncü Sorular
Bu sorular istenilen cevaba yönlendiren sorulardır. Diyelim ki, bir çocuk bir
ormanda yaşayan bir kız hakkında bir hikâye anlattı. Eğer siz hikâyeyi
“fakirlikten zenginliğe” teşvik etmek istiyorsanız şunu sorabilirsiniz “bu fakir
aç kızın ormanda ne bulması gerekir?”
Hikâye üretimindeki içerikte, öncü sorularla kapalı sorular birbirine benzer.
Yaratıcı çalışma sizinkidir. Çocuk hayal ettiği kızı fakir ya da aç olarak hayal
etmeyebilir, ama sizin sorularınız sadece birkaç muhtemel cevabı önerir:
para, yiyecek, ailesi, statü sembollerinin bazıları gibi.
Bazı çocuklar ‘kıvrımlı top’ larla öncü sorulara cevap verebilir. Onlar, fakir aç
kızlarının bir kibrit kutusu, sihirli bir halı, konuşan bir yumruk gibi bir şeyler
bulmasına gerçekten ihtiyaç duyarlar. Ama böyle cevaplar nadir olsa da
öncü sorular, çocuklardan yaratıcılığı çekmek için sınırlı kullanımdadır.
Kısıtlayıcı sorular
En etkili sorular, bu sebepten, açık ve kapalı arasına düşen sorulardır.
Bunlara kısıtlayıcı diyorum çünkü çocukların hayal gücüne sınır getirirler.
Ama gerçekte seçenekleri teorik olarak sınırsızdır.
On birinci Bölümde ortaya çıkardığımız ‘sır’ı kullanarak tipik kısıtlayıcı
sorulara örnek verebiliriz:
Karakterinize ne gibi kötü şeyler olabilir?
Fotograf: St Philip’s Primary School
Bu “daha sonra ne olacak?” tan farklıdır. Çünkü iyi bir hikâye yaratmak için
çocuğun neye ihtiyacı varsa onu belirler. Ama bu öncü ya da kapalı
sorulardan farklıdır. Çünkü muhtemel cevaplar hala sınırsızdır. Yine de, her
ne kadar hayal gücünün tükenmek bilmeyen etki alanını bilseler de çocuklar
için güven duygusunu oluşturur.
Kısıtlayıcı sorgulama için ikinci bir unsur vardır. Ne var ki, her bir cevap için
sanki doğru cevapmış gibi davranmak zorundayız. Bu, fikir üretmek için
çocuğun yeteneklerindeki güvenini arttırır.
Kısıtlayıcı sorulardan bazıları şunlardır:
•
•
•
Sonuç olarak, bu sorular, kararsızlıkla çocukların donup kalmasına sebep
olabilir. Öznellik, bir soruyu da açar. Örneğin, “bu karakter nasıl ilginç hale
getirilebilir?”. Her bireyin neyin ilginç olduğuyla ilgili farklı fikirleri vardır ve
çocuk, sizin, onların ya da akranlarının ilgisini çekecek özellikleri arayıp
aramadıkları konusunda kafası karışabilir. Böylelikle açık sorular, çocukların
yaratıcığını çekmek için faydalı olması alışılmadık bir şeydir.
Kapalı sorular
Bu sorular, seçeneklerin oldukça sınırlı olduğu sorulardır. Bazen iki tane
falandır. Örneğin, “doğru ya da yanlış?”, “evet ya da hayır?” “sol ya da sağ ya
da dümdüz?” gibi sorulardır.
Onların formatı, çoktan seçmeli soruları andıran sorulardır. Çocuğun verdiği
her hangi bir cevapla mutlu olsanız bile, yaratıcı işin çoğunluğu, siz yani
soran kişi tarafından yapılır. Sizin sorduğunuzu söyleyeyim; “prenses, prense
âşık olabilir mi?” ya da “erkek kardeşi gibi bir şövalye olmak ister mi?”
Çocuğun hangi senaryoyu seçtiğine bakmaksızın, sizin icadınızın senaryosu
olacaktır. Bu yüzden, kapalı sorular, çocuklarınızın yaratıcılığına ilham
verdiğinde zarar da verebilir.
48 |
Bu problemi çözmek için karakteriniz nasıl zekice bir yol izler?
Çocuğun hikayesi hakkında daha çok şey bildiğinizde, sınırlayıcı sorularınız
daha özgün olabilir. Örneğin, bir çocuk size bir devin elindeki kılıçla
dokunduğu herkesi heykele dönüştürdüğünü söyleyebilir. Birgün devin
altın kazı 2 başka dev tarafından çalınır ve dev onları kovalar. tam onlara
yetiştiğinde ise hırsız devlere yüzlercesi yardıma yetişir. Burada dev sayısal
olarak çok üstün olan karşısındakilere karşı çaresizdir. Bu noktada, siz
sorablirsiniz...
Artık çaresiz olduğuna göre elindeki kılıcın ona bir yardımı olabilirmi?
Bu örneklemin gerçek hayattaki arka planında – 3 yaş üstü çocuklarda –
durumun daha da kötü kale geldiği algısı oluşmuştur. Benim sorum ise
onlara maceranın sonunda bir kavga olması gerektiği fikrini unutmalarını
istedim. Sihirli seçenekler sınırsız olmasına rağmen, odaklanmaları ve bu
hikayenin bir şekilde mutlu son ile bitmesini sağlayacak şeyleri
düşünmelerini istemekti. Çocuğun cevabı sayfanın dipnotunda mevcuttur;
fakat okumadan önce – çocuğun ne cevap verdiğini düşünün ve siz olsanız
ne cevap verirdiniz?13
13
“Daha sonra ne olur?” gibi ucu açık cevaplara teşvik eden sorulardır.
Olasılıklar sınırsızdır.
Karakteriniz için kolay olmayan şeyden nasıl emin olabilirsiniz?
Çocuk kılıcın sihirini tercih etti: dev kendi parmağını kesti ve heykele dönüştü. Fakat
kesik küçük olduğu için, sihir daha sonra bozuldu, böylece dev zaferlerini kutlayan
diğer devlerden kazını gizlice alabilmiştir...
Açık sorular
Hikâyenizdeki iyi karakter kimdir?
İzleyin!
Kısıtlayıcı sorgulama
Kısıtlayıcı sorgulama aslında sonsuz
seçenekleri olan cevaplar için çerçeve oluşturan
olgudur. Diğer deyişle sınırlı sayıdaki cevaplar değil,
fakat hikâyenin gittiği yöndür.
Cambridge’de Grove İlkokulu’nda
hikâyelerini yarattıklarında çocuklara
kısıtlayıcı sorgulama kullanımı ile ilgili iki
açık örnek yakalayabildim. Klipte
izleyiniz. Kısıtlayıcı sorgulamayı inşa
etmek için onların hikâye kartlarından
ne kadar sıklıkla bahsettiğimi
gözlemleyiniz.
Kanat Çırpma Etkisi
Bu etkinlik, kısıtlayıcı sorular yaratma pratiği yapmanızda size
yardımcı olacaktır. Çocukların bilmediğinden emin olduğunuz
bir hikâye bulun. Böylelikle, esas plana cevap vermekten uzak
olurlar. Bu hikâyenin başlangıcına yakın bir nokta seçin ve
orijinal sonucu oluşturacak bir kısıtlayıcı soru yaratmaya çalışın.
Ama diğer bir sürü sonsuz yolla kolaylıkla yorumlayabilirsiniz.
Bilindik bir masalı kullanarak işte bir örnek:
Cinderella
Cinderella’ya baloya yetişebilmesi için kim yardıma
koşabildi?
Bu soru hikâyenin niyetlenilmiş yolunu işaret etse de, bu
yeterince yorumlamaya açıktır. Aslında, birçok kültür tarafından
bu soru değişik yollarla cevaplandı. Şimdilerde Cindrella’nın
kurtarıcısı O’nun peri ana tanrıçadır. Ama geçmişte o’nun ölü
annesiydi. Prensin kız kardeşi ve hatta Mısırlı Tanrı Horus’tu.
Şimdi çocuklarınıza hikâyenin başlangıcını anlatın. Kısıtlayıcı
sorunuzun uç noktasına yaklaştığınızda hikâyeyi durdurun ve
çocukları gruplara ayırın ve onlara kendi meydan okumalarını
verin: Hikâyenin gerçek sonucunu bulma. Gerçek sonucun bir
soruya cevap olması gerektiğini söyleyin ve sonra kısıtlayıcı
soruyu sorun.
Bölüm Özeti
Hikâye hatırlatıcılarına bağlı bir takım nesnenin bulunduğu bir
• Bir çocuk için – aslında insanoğlu için – hayal
gücünün eksikliği diye bir olgu yoktur.
etkinliği çeşitlendirebilirsiniz. Sonuçları yaratmak için yeterli
• Çocuklar aslında akıllarında fırtınalar oluşturan
yüzlerce seçenek arasından seçemedikleri için cevap
verirken zorlanırlar.
‘hikâye çantası’nı her bir gruba vermek gibi birçok yolla bu
vakitleri olduğunda (on dakika bol bol yeter), bu etkinliği
”bigging it up” övünme örneği ile bağdaştırabilirsiniz. Aslında
“bigging it up” sunumunda (Güzel Kız Bölüm 2) çocuklar
benzer bir etkinliği şimdi tamamladı.
• Sınırlayıcı Sorular (Anahtar Kavram'a bakınız)
çocukların hayal güçlerinin onlara sunduğu
seçeneklerden en iyi seçeneği seçmelerine yardımcı
olmak için ürettiğim bir metottur.
| 49
Bölüm Onüç:
Hepsine Kural Koymalı Bir Hikâye
İyi bir hikâyenin yapımının “kötü bir şeyler
mutlaka
olur”
olduğunu
çocuklarınıza
gösterdiğinizde onların yarattıkları hikâyeler
karşısında şaşıracaksınız. 2009’dan beri, Snail Tales
olarak
çalıştaylarınızda
çocuklar
tarafından
yaratılan bazı hikâyeleri aldık ve onları ulus çapında
başarılı aile ürünü tur tiyatrolarına dönüştürdük.
Bu gösteride, anlattığımız hikâyelerin bazı
örnekleri şunlardır. Bunların hepsi 6 ila 12 yaş
aralığındaki çocuklardandır ve bu çocukların farklı
farklı yetenekleri vardır. Örneğin Asperger
Sendromu olan 7 yaşındaki bir çocuktan alınan bir
örnektir.
Bir dragon şehri bir örümcekten korkar. Onlar ateş
üfledikçe örümcek daha da büyür. Ama onlar
şiddetle öneririm (sayfayı çeviriniz). Bu, sizi hikâye anlatımının
bağlantılı- zenginleştirici her bir yararının en üst seviyede
kullanmanızı sağlar. Tarih, coğrafya, matematik, sosyal
bilgiler ya da öğretmek istediğiniz herhangi bir konu için
olabilir.
Şu şekilde olur: Konuyu seçin ve kartları üç ya da dört
kategoriye ayırın. Ama onlar araştırsın ve yaratsın. Bağlantıyı
güvende tutacak konuda hayali birikimlerini yerleştirerek
yaparlar. Kartları yeniden dağıtarak ve yeni bir hikâye
yaratmak için onları kullanıp çocuklara meydan okuyarak ek
hayali birikimlerini toplayabilirsiniz. Ama onlar belki aldıkları
kartın üzerindeki konuları araştırmaya ihtiyaç duyabilirler.
Hikâye
yapımının
içeriğindeki
öyküleyici
öğrenme
doğrultusunda araştırmacılar hafızalarında daha pekişmiş
hale gelecektir.
cesurca ateş üflemeye devam ederler. Örümcek
büyür, büyür ve devasa olduğunda onu bir
vakumun içine hapsederler.
Bir kız bir demliğin içinde bir cin bulur ve bir sarayda
bir prenses olmayı diler. Ama bu kötü bir cindir ve
insanların isteklerini tersine çevirir. Bu yüzden
O’nu saraya bir hizmetçi yapar. Bu O’na sıcak bir
pişirebilme ve demliğin içine dökme şansı verir.
Cinin prense zarar vermesini engeller. Prens de
Çeşitli konuların bazı örnekleri kategorize edilmiştir:
Onunla evlenir ve sonunda yine dileği olur.
Jeoloji:
Bir çocuk cimri bir büyücüye dönüşür. Bir turtanın
içinde ‘yardım’ kelimesini iliştirerek annesinin
kaya türleri | bitki türleri | yakıt türleri | doğal afet türleri
Matematik:
dikkatini çekmeyi başarır. Turtayı büyücüye verir
2D şekil | 3D şekil | sayı türü
ve sonra büyücü onu yer. Onu zehirlenmekten
Antik Yunanistan:
kurtarır. Böylelikle O, O’na şantaj yapar: büyüyü
söyleme karşılığında panzehir.
Bu hikâyelerin karakteri, kurgusu, konularının hiç biri bizler ya
da öğretmenler tarafından yapılmadı. İçerik tamamen
çocuklar tarafından belirlendi. Sadece onlara “kötü bir şeyler
mutlaka olur” dendi.
Hepsi farklı olmasına rağmen, siz muhtemelen, basit bir aile
gösterine uyan hikâyelerin hepsini tasavvur edebilirsiniz. Biz
peri
masalı
türlerini
hatırlatarak
çocukları
cesaretlendirerek başardık. Kullanmak zorunda oldukları özel
elementlerle değil ama hikâye kartları kullanarak bunu
başardılar.
Ticari hikâye kartları vardır ama size, sınıf etkinliklerinde
kendilerinin bir dizi hikâye kartı yaratma adımlarını izlemenizi
50 |
Sosyal bilgiler:
bir duygu | bir ifade | ses tonu
Çocuklara ilham olsun diye sınıfta göstermek üzere bazı
dokümanlar, referans kitaplar falan gösterebilirsiniz. Sonra,
kartları karın ve her bir çocuğa (ya da bir grup çocuğa) karışık
Herhangi Bir Konuda Çocuğun İlgisini Yakalamak
bunu
kıyafet çeşidi | araç | eğlence için kullanılan bazı şeyler | inşaat
bir şekilde “bazı kötü şeyler olmalı” ile ilgili bir hikâye
yaratmaları için kartları dağıtın. Çünkü onlar çoktan konunun
için dalarlar. Hikâyelerin yaptıkları araştırmaların kullanımı
olacağından emin olabilirsiniz. Ama eğer onlara tanıdık
gelmeyen obje ve konseptlerin olduğu kartlar gelirse ek bir
araştırmaya ihtiyaç duyabilirler.
Bu egzersizin sonunda, çocuklarınız, öyküleyici öğrenme
doğrultusunda sağlamlaştırılmış ve yaratıcı birikimleriyle
motive olmuş- konuların dört ya da sekiz elementin
arasından kendilerine öğreteceklerdir.
Hikâye Kartları
Bu, peri masalı kullanımı sağlayan etkinliğin temel yapısıdır. Hikâye
kartlarının konseptini çocuklarınıza tanıtmanın en iyi yoludur. Bu
etkinliği tamamladıktan sonra diğer konularla işbirliği önerileri için
bakınız (önceki sayfa).
Hazırlık
Birinci adım
Sınıfınızda iyi bilinen peri masallarından bazıları için sunum slaytları
hazırlayın. 4 kategoriden her birinden her bir nesneyi ortaya
çıkararak hazırlayın:
1. Karakter Nesnesi – belli bir kişi tarafından taşınmış ya da
giyinmiş bir şeyler
2. Standart nesne – her hangi birinin alabileceği ya da
kullanabileceği bir şeyler
3. Karışık nesne – taşınamayan bir şeyler, örneğin kale
4. Sihirli bir şeyler – gerçek hayatta olmayan bir element
Burada bazı örnekler
kullanabilirsiniz...
var.
Eğer
çocuklarınıza
aşinaysa
Onların kartları resimli olmalıdır ve etiketli olmalıdır (bazı çocuklara
net bir etiket yazmaları konusunda yardım etmeniz gerekebilir) ama
lütfen not edin: kartın hiçbir yerine isimlerini yazmamaları
konusunda çocuklarınızı uyarınız.
Beşinci adım
Sonra bütün hikâye kartlarını bir destede toplayın. Kartları karıştırın
ve bir dizi masal yaratmak için dört tanesini seçin. Eğer
yapabileceğinizi düşünürseniz çocukların önünde tesadüfen kartları
toplayın ve bir masalı canlandırarak devam edin. Ama isterseniz
etkinliği orada durdurup, daha sonra tamamen gelişmiş bir hikâyeyle
bir hafta içinde geri dönüş yapabilirsiniz.
Kırmızı başlıklı kız
kırmızı pelerin | yatak | orman | konuşan kurt
İzleyin!
Uyuyan güzel
taç | dönen çark | kale | cadı peri ana tanrıça
Pamuk Prenses
sihirli değnek | elma | ev | sihirli ayna
Paylaşılmış dinleme ve konuşma
İkinci Adım
Her hangi bir peri masalı için bir dizi uygun nesneye bakarak,
çocuklardan hikâyeyi tahmin etmelerini sağlayın. Tek bir zamanda
nesneleri göstererek her bir yeni açığa çıkarmalarından sonra tahmin
ederek en bariz olanları saklamaya çalışarak extra eğlence
sağlanabilir (örneğin, kırmızı pelerin, sihirli ayna, dönen çark).
Hikâyeler arasında paylaşılan kartların bazılarını düşünmeleri için
tartışma başlatınız (örneğin, yatak).
Üçüncü adım
Dört kategoriyi tartışarak başlayın. Peri masallarından diğer nesneleri
önermeleri için çocukları davet edin (örneğin, büyük anneannenin
kukuletası) ve sonra hangi kategoriye koyacağınıza beraber karar
verin.
Bağımsız Çalışma
Sınıf tarafından yaratılan hikâye
kartlarını kullanarak bir masalı
canlandırmak için benim bir
sunumumu izleyebilirsiniz:
36 Yıl (bir doğaçlama masal)
Altıncı adım
Gruptaki her çocuğa karışık olarak 4 kart dağıtın ve bir hikâye
yaratmaları için onlara meydan okuyun (sözel olarak ilk önce – ki her
zaman canlandırabilirler). Sonra not da edebilirler:
1. Kötü şeyler olmak zorundadır
2. Onlar, kartlarındaki bütün nesneleri kullanmak
zorundadırlar, ama eğer isterlerse diğer nesneleri de
kullanabilirler
Bölüm Özeti
Dördüncü adım
Her bir çocuğa boş kartlar dağıtın ve her bir kategori için bir kart
yaratmalarını gerektiğini açıklayın. Çoktan bahsi geçmiş her hangi bir
örneği kullanabilirler ya da henüz bahsedilmemiş ama onların
bildikleri peri masallarından objeler düşünmelerini söyleyin.
Kendilerini bir hikâyeyle sınırlandırmalarına gerek yoktur.
• Kısıtlayıcı soru için “kötü bir şey” yararlı bir araçtır.
Eğer onlar Rapunzel’den kendi karakter objelerini, Hansel &
Gretel’den standart objelerini, Üç İnatçı Keçi’den karışık objelerini ve
Prenses ve Kurbağa’dan sihirli objeleri almak istelerse, onları bir
hikâye ile sınırlandırmayın.
• Hikâye kartları çocukların yaratıcı yatırım alnında da
kazanımlarını en üst seviyeye çıkaracaktır.
• Hikâye kartları da kısıtlayıcı sorularda önemli bir
yardımcı olabilir. Bu kartların konularını
müfredatınıza uygun olarak seçebilirsiniz.
| 51
KISIM BEŞ:
HİKÂYE ANLATIM ÇARŞISI
Öğrencileri Yazma ve
Paylaşmaya Motive Etmek
Eğer şimdiye kadar öğrencilerinizin yaratıcı düşünmelerini
teşvik etmek için Dördüncü Bölümdeki programı takip
ettiyseniz (kendi hayal gücünü güçlendirme, onların hayal
güçlerini güçlendirme, iyi hikâyelerin sırrını keşfetme ve onlara
kısıtlayıcı sorgulama ve hikâye kartları birleşimini kullanarak
muhteşem
hikâyeler
oluşturmalarına
yardım
etme)
öğrencilerinizin her biri en az bir hikâye dalında gururlu
olmalıdırlar. Yaratıcı altyapılarının oluşturduğu Bir sürü
hikâye.
Bu yatırımdan dolayıdır ki size hikâyelerini bir şekilde – video, sanat
ya da yazı olarak – kaydedebileceklerini soran öğrencileriniz
olacaktır. Hikâyelerine ilgi gösterirler ve ne kadar iyi oldukları
konusunda heyecanlıdırlar.
Grimm Bir Örnek
Bazı öğrencileriniz ya da bütün öğrencileriniz henüz böyle bir taleple
size ulaşmasa da, bunu azmettirmeye ihtiyacınız olacağı isteği
olacaktır. Böyle yaparak karşılaştığım en iyi yol hikâyelerini
paylaşmaları için coşkunuzu açıklama ve dünyada ortaya
çıkarabilecekleri etkiyi hatırlatma iledir.
1812’de Wilhelm ve Jacob Grimm, Almanya karşısından halkbilimini
bir araya getirerek Children’s and Household Tales koleksiyonlarını
yayınladılar. Kitap dünyaca satıldı ve aileler Grimm peri masallarını
birbirlerine ve arkadaşlarına anlatmaya başladılar. Sonunda Disney’in
bazılarını çizgi filme uyarladığı Amerika’ya gittiler. Günümüzde
Kırmızı Başlıklı Kız, Sindirella ya da Pamuk Prenses gibi en az bir
Grimm peri masalı bilmeyen nerdeyse bir kişi vardır.
Yukarıdaki hikâyeyi öğrencilerinize anlatın ve bir adım daha
ilerleyerek bitirin: eğer Grimm kardeşler gerçekleştirdilerse
sınıfınızdaki öğrenciler de gerçekleştirebilir. Bunu yapmak kolaydır
da. Başka bir okul ile iletişim kurun – belki yakınlardaki bir okul, belki
şehrinizdeki başka bir yer, belki dünyada başka bir yer olabilir- ve
onlara bazı hikâyelerin değişimi karşılığında öğrencilerinizin
hikâyelerini göndermeyi önerin.
Bunu yaparsanız, kim bilir? Belki bir gün dünyaca ünlü, Disney
tarafından filmlere uyarlanan hikayeler sizin öğrencileriniz
tarafından oluşturulanlar olacaktır...!
Neden Yazıyoruz
Yukarıdaki hikâyeyi yazma sebebimiz ile bağlamak önemlidir.
Sınavları geçmek için yazmıyoruz – bir şeyleri gelecek için
kaydetmek için yazıyoruz, bizim ya da başkalarının bakması için.
Buna odaklanmaya devam edin, öğrencilerinizi sözlü hikâyelerini
yazılı hale getirmeye cesaretlendirirken küçük problemler
yaşayacaksınız.
52 |
Bölüm Ondört:
Yazma sürecini adımlara ayırmak faydalı olabilir. İlk olarak,
öğrencilerinizi hikâyelerini kâğıda istedikleri gibi yazmaları için
cesaretlendirin ama uzu vermeyin. Düzgün cümleler deneme ve
oluşturma ya da şaşırtıcı hikâyeler çizmelerine fırsat vermeyin! Onları
henüz ayrıntılar konusunda endişelendirmek istemezsiniz – ilk ve en
önemli şey onların anlayacakları hikâyelerin kaydını tutmalarını
sağlamaktır. Bu kâğıtları puanlamayacağınızı, el yazılarına, hecelerine
ya da acelece çizilmiş resimlerine dikkat etmeye ihtiyaçları
olmadığını açıkça belirtin. Talk for Writing’i biliyorsanız, bu adımda
öğrencilerinize bir hikâye harita taslağı çıkarmalarını tavsiye
edebilirsiniz.
Daha sonra onların hikâyelerini dinleyin ve eğer gerekirse big them
up (ya kendiniz ya da gruplarda çalışan çocuklar arasında). Bu aynı
zamanda hikâyelerini anlamalarını güçlendirmeyi, anlatmaları için
kullanacakları dili geliştirmelerini ve hikâyelerini sınıfta
paylaşabilecekleri bir biçime getirmek için isteklerini artırmayı sağlar.
Tabi ki hiçbir şey hikâyelerini yazma ve yayma isteğini artırmak
için onlara hikâyelerini beğenen, kaynağından tanık
olmalarından daha fazlasını sağlamayacaktır. İşte tam da burada
hikâye pazarı/çarşısı ortaya çıkıyor...
Bölüm Özeti
• Çocuklar yaratıcılıklarının eserlerinin ilgi çekici
olduğunu düşündüklerinde bunu paylaşmaktan zevk
alacaklardır. Bu yaklaşım yazma becerilerinin
gelişmesine de katkı sunacaktır.
• Çocukların ürettikleri eserler her zaman için herkes
tarafından okunabilecek kadar ünlü olma seçeneğine
sahiptir.
• Testleri geçmek için değil geleceğe bırakmak için
yazarız.
• Çocuklar ürettikleri eserleri kaydetmeyi severler ve
gelecekte kullanılmak üzere yazarlar. Bu çalışmalar
onların yazılı testlerinde başarılı olmalarını da sağlar.
Fotograf: Vali Mithat Saylam Secondary School
Bölüm Onbeş:
Pazar’ın planlanması
Hikâye Anlatım Çarşısı Nedir?
Son zamanlara kadar Morocco’daki
Marrakech marketleri kıyafet, yiyecek
ve hikâyeler almak için gidebileceğiniz
yerlerdi. Sözlü hikâye anlatıcıları sıkı
pazarlığın
itiş
kakışı
arasında
müşterileri halılarda, çadırlarda toplar
ve onlara bir hikâye anlatırlardı. Hikâye
sona ererdi, dinleyiciler alışverişlerine
devam ederlerdi… ve yeni bir dinleyici
anlatıcıya katılırdı.
Maalesef bu gelenek yok oluyor, ama ziyaret
ettiğimiz bazı okullarda bunu yinelemek bizi
teşvik etti. Böyle yaparak bunun öğrencilere
düzenlenen
geleneksel
sunumlarda
bulamadığımız iki önemli faydayı sağladığını
keşfettik...
Özgüven
Eğer öğrencilerden hikâyelerini sahnede
sergilemeleri istenirse, on yetişkin artı bir
miktar akranları önünde durarak performans
kaygısı yaşayacakları olasılığı vardır – yaptıkları
işi paylaşmaya istekli olmalarına rağmen.
Bununla beraber hikâye anlatımı çarşısında
seyirciler çocuktan çocuğa gezen birkaç küçük
gruplara ayrılır. Bunun ilk faydası deneyimin
daha yürekten oluşu ve daha az sinir bozucu
oluşudur. İkinci faydası her bir çocuk
hikâyelerini yeni bir seyirciye sunarken
özgüvenin artmaya devam etmesidir.
Aynı zamanda üçüncü faydası öğrenci (ya da
öğrenci grubu) onların önünde durarak ya da
sandalyelerinde otururken seyirciler yerde,
minderlerde, yastıklarda oturtulursa elde
edilebilir. Bu çocukları sizin hikâye anlatımınızı
andıran bir güç pozisyonuna koyar ve bu
duygu kontrolü bir anlamda özgüvenlerini
geliştirmelerini sağlar.
Kurgunuza bağlı olarak, öğrencilerinizin hikâye
anlatımlarını akranları ile ayak uydurmak için
bigging up yaptıklarını da fark edebilirsiniz. Bu
proje için Kırşehir’de katıldığım çarşıda belirli
karakterleri temsil etmek için bazen maske
giyen genç bir anlatıcıyı dinledim. Daha sonra
bazı
hareketlerle
seyircisini
katılmaya
cesaretlendirmesini tavsiye ettim. Daha sonra
başka bir anlatıcıyı dinlemeye gittim ve bundan
sonra
anlatmaya
bazı
ses
efektlerini
ekleyebileceğini tavsiye ettim. Üçüncü bir
hikâyeyi dinlediğim anda bununla beraber ilk
anlatıcıya tekrar baktım – ve gördüm ki ona
verdiğim tavsiyeye başlamış ve ikinci anlatıcıya
verdiğim tavsiyeye de! Dahası seyircisini
hareketlere ve ses efektlerine dâhil etmeye ek
olarak, seyircilerine maskelerini vermeye
başlıyordu.
Nasıl İşe Yarar
Çocukların kendi oluşturdukları hikâyeleri
sergiledikleri, diğerlerinin var olan peri
masallarını ve başkalarının ikisinin birleşimini
kullandıkları hikâye anlatım çarşıları gördüm.
Aynı çarşıda bile performans şekilleri değişti
–basit sözlü hikâye anlatımından kukla
şovlarına, kendi çizdikleri komedi kitabının
fotokopisini veren çocuklara kadar. Nasıl
yaparsanız yapın, herhangi bir hikâye anlatım
çarşısının anahtarı hazırlıktır.
İlk olarak, kaç bölüme ihtiyacınız olacağına
çalışın. Durak hikâye anlatımı performansı için
bir çarşı terimidir. Her bir durağın bireysel bir
çocuk ya da birkaç çocuk grubu tarafından
anlatılan en az bir hikâyesi olacak –bu yüzden
kaç hikâyenizin olduğuna çalışarak başlayın.
Her bir durak için birden fazla hikâye olması
faydalı olabilir, bu anlatıcılara her seyirciden
sonra enerjilerini yenilemek (aynı zamanda
akranlarını desteklerken) için ara sağlar. Ama
en az iki kere anlatılan her hikâyeyi
garantilemek için (yukarda bahsedilen bütün
faydaları sağlamak için) her bir durak için üç
hikâyeden daha fazlasını tavsiye etmiyorum.
Daha sonra durakların yerine karar verin.
Sadece altı tane varsa potansiyel olarak onların
hepsini bir okul koridoruna uydurabilirsiniz.
Yukarda bahsedildiği gibi eğer çocuklar
birbirlerinin hikâyelerine kulak mesafesindeler
ise bu bigging it up için faydalı olabilir.
Ama aynı alanda büyük sayıda öğrenciniz,
duraklarınız ya da seyirciniz varsa hemen çok
gürültülü olabilir, bu yüzden diğer odalara ya
da
dışarıda
çardaklara
ayrılmalarını
isteyebilirsiniz.
Durağın dekorasyonuna her zaman o alanda
performans gösteren çocukların işbirliği ile
karar verilmelidir, seçilen hikâye anlatımı
Fotograf: Rackheath Primary School
Etkileşimi Geliştirme
Hikâyelerini
tekrar
tekrar
sunmak
öğrencilerinizin sürekli olarak prova yaptıkları
ama aynı zamanda seyircileri ile hikâyelerini
nasıl etkileşime soktuklarını uyarladıkları
anlamına gelir. Seyirci çocuğun fark etmediği
bir andaki mizaha gülerek onları şaşırtabilir. Bir
kere bunun farkına varınca, çocuk bu anı
gelecek seyirciler ile sürdürmek için daha çok
zaman harcayacaktır.
Kisim Beş: Hikâye Anlatım Çarşısı
| 53
Fotograf: Vali Mithat Saylam Secondary School
metotlarını etkileyeceği ya da etkilenebileceği için. Tabi ki her
zaman var olan kaynaklarla sınırlı olacaktır – sınıflarına çadırlar
ve yastıklar getiren bazı okullar gördüm ve yerlerini belirtmek
için A3 üzerine hikâyelerinin başlığını çizen okullarda
bulundum. Bununla beraber önemli taraf alan görünüşü
üzerinde çocukların kontrolü olmasıdır – böylece yaratıcı
yatırım gerçekleştirirler.
Hikâye Anlatım Metotları
Öğrencileriniz çarşıları için prova yapmaya başlamadan önce,
onlar için kullanışlı olan ve her bir ayrı çocuk ya da grubun
kullanmak istediği farklı yolları tartışmayı tavsiye ederim. Tabi
ki performans şeklini belirleyebilirsiniz ve çalıştığım okulların
Eğer öğrencileriniz geleneksel hikâye anlatımı ya da dramatik
olarak anlatmalarını ister. Ama hatırlamaya değer ki her çocuk
onların bu performans şekillerini kullanmalarını desteklemek
memnunlarsa
kullanımlarını ve RASP katılımlarını geliştirmelerine yardım
yarısı öğrencilerin hikâyelerini sözel olarak ya da kısa bir oyun
tekniği kullanmayı planlıyorlarsa – ya da sizin hedefiniz
farklıdır
ise – o zaman bu bölümdeki diğer aktiviteler ses
ve
eğer
performans
yaratıcı
yatırımın
metotlarından
daha
edinecekleridir. Bazı seçenekler şunlardır:
fazla
%100
faydasını
Sözlü hikâye anlatımı – göstermeniz için en basit olan.
Kısa oyun, kukla şov ya da video – özellikle dışadönük ve
içedönüklerden oluşan gruplar için ideal olan, çünkü
kısa oyunların sadece aktörlere ihtiyacı yoktur. Gruptaki
bazı oyuncular senaryo, maske dizayn ederek, müzik
enstrümanları ile ses efektleri oluşturarak, kamerayı
tutarak vb dâhil olabilir.
Kitap yazma – çocukların yazılı ya da resimli işlerini
içeren fotokopiler çarşıya gerçek bir Pazar ve
seyircilerin dinlenmeleri ve okumaları için bir yer
sağlayabilir.
İşitsel kayıtlar – harika ama utangaç performansçılar için
avantajlı bir ses sistemi ile daha sonraki playback için
hikâyelerini bir mikrofona anlatırken kaydedilmekten
mutlu olan kişiler için.
Öğrencilerinizi Hazırlamak
Prova yapmaları için öğrencilerinize çok zaman verin,
birbirlerine hikâyelerini birkaç kez yeniden anlatmalarına izin
edebilir.
Seyircilerinizi Hazırlamak
Olayın başında bütün seyircilerinizi kuralları açıklamak için bir
araya toplayın...
•
•
Duraklar arasında sessizce hareket edin
•
Lütfen yerde yastıklarda, minderlerde oturun ya
Bir hikâye kısmına katılabilirsiniz ama lütfen
bir duraktan hikâyenin ortasında ayrılmayın
da bunu engelleyecek sağlık problemleriniz
olduğunu yakınlardaki personel üyesine haber
verin
•
Mümkün olduğu yerde katılın lütfen!
Yapabilirseniz yetişkinler için programlar hazırlayan ve
anlatım duraklarının haritasını içeren William Westley Primary
in Cambridgeshire kılavuzunu almanızı tavsiye ederim. Aynı
zamanda ailelere kesin bir şekilde hemen kendi çocuklarını
görmek için acele etmemelerini tavsiye ederim her çocuk en
iyisini ilk anlatımdan sonra sergileyeceği için.
verin böylece bigging it up da yapmış olacaklardır –
Son bir tavsiye: her durağa yakın bir kutu mendil bulundurun.
için harika bir 2 dk/1 dk süreli aktivitelerdir (sonraki sayfa).
oluşturdukları izleyen herkesten olumlu cevap alan harika bir
hikâyelerini hızlıca ezberleyerek öğrenmelerine yardım etmek
Kendinden emin bir şekilde önlerinde duran ve kendi
hikâye anlatan çocuklarını görüp gözyaşlarına boğulan aileler
gördüm.
Hikâye anlatımı çarşılarına örnek sağlamada bu kılavuzda
alan
yok
ancak
bu
projenin
değerlendirilmesinde
Cambridgeshire ve Kırşehir’de öğrencileri ile çalışmalar
yürüten
öğretmenlerin
cevaplarını
bulacaksınız
(www.regiostorytelling.com web sitesini alan uygulamaları
için ziyaret edebilirsiniz).
54 |
Fotograf: All Saints Primary School
2dk/1dk
Bu aktivite öğrencilerinize son zamanlarda duydukları, okudukları,
oluşturdukları bir hikâyeyi kolayca hatırlamalarına yardım etmeyi
amaçlıyor. Aynı zamanda kendi cümleleriyle bir hikâye anlatmalarını
teşvik eder.
Birinci adım
Bu aktiviteye istekli olun – Ben bunu genellikle şöyle söyleyerek
belirtirim, “Şimdi dünyada şu ana kadar gördüğünüz benim favori
hikâye anlatım oyunumu oynayacağız.”
Öğrencilerinizi çiftlere ayırın. Gruplarda hikâyelerini oluşturan
öğrencilerle oynanacaksa öğrencilerin hikâyelerini bilmeyen kişiler
ile eşleştirilmesini sağlamak faydalı olacaktır (diğer gruplardan
öğrenciler). Farklı bir numaranız varsa siz ya da yardımcınızın
otomatik olarak bir numara olacak bir öğrenci ile eş olmaya
ihtiyacınız olacaktır. Diğer eşler için de bir numaraları seçin.
İkinci adım (Birinci tur)
Numara birlere hikâyelerini numara ikilere anlatmak için iki dakikaları
olduklarını ama bitirmeye izin verilmediklerini söyleyin.
Aşağıdaki ek kuralları belirtin:
•
Normal bir hızda konuşmalılar(yavaşça konuşmalarına
•
•
Hikâyelerine ara vermelerine izin verilmez
•
Eğer isterlerse farklı sesler, hareketler kullanabilirler ve
izin verilmez)
Hikâyeyi sonundan ötesine izin verilmez (sonuç
çıkarmak) – başında ya da ortasında durmalılar
hatta partnerlerini dâhil edebilirler
Eğer bu oyunu ilk defa oynuyorsanız ekstra karakter detayı ya da
kurgu tasviri gibi hikâyenin iki dakikadan daha fazla sürmesini
sağlayacak yolları tartışmayı dileyebilirsiniz.
Numara ikilere onların da önemli bir görevleri olduğunu belirtin.
Hikâyeyi dinlemeliler çünkü sonunda numara birlerin hikâyenin
bütününü anlattığını ve bitirmediklerini soracaksınız.
Üçüncü adım
Numara birlere hikâyeyi denemelerine izin verin. Onları iki dakika
sonra durdurun ve numara ikilere başarıp başarmadıklarını
doğrulamak için sorun. Daha sonra numara ikilere numara birlerle
dinleyerek ve rapor ederek aktiviteyi deneme şansı verin (NB: siz ya
da bir yardımcı fazla biriyle çalışıyorsanız o öğrenci başka öğrencinin
hikâyesini dinleyebilir).
Bu adımı bu oyunun sadece eğlence değil – hikâye anlatıcı olmak için
büyük pratik olduğunu açıklayarak bitirin. Eğer hikâyelerini iki
dakikadan fazla ilginçleştirmeye devam edebilirlerse hayal güçleri
gerçekten iyi çalışıyordur.
Ama henüz bitmedi...
Dördüncü adım (İkinci tur)
Numara birlere tekrar onların sırası olduğunu söyleyin, ancak bu
sefer onlara sadece bir dakika veriyorsunuz… her şeyi anlatmaları
için. Kurallar...
•
Hiçbir şeyi kaçıramazlar – başını, ortasını ve sonunu
•
Söylediklerini partnerlerinin anlamaları için yeteri kadar
anlatmalılar
açık olmalılar
Tekrar bunun nasıl başarılabileceğini tartışmak isteyebilirsiniz –
örnek: gereksiz tasvirleri çıkararak. Önceden olduğu gibi numara
ikilerin dikkatlice dinlemeleri istenmeli böylece sonunda
partnerlerinin başarıp başarmadıklarını bilmeniz sağlanabilir.
Beşinci adım
Numara birlerin aktiviteyi denemelerine izin verin. Bir dakika sonra
onları durdurun ve numara ikilere partnerlerinin hikâyeyi bitirmeleri
halinde ve açıkça anlattıklarını sorun. Daha sonra numara ikilerin
numara birler ile dinleyerek ve rapor ederek davam etmesini
sağlayın.
Bunun aynı zamanda bir hikâye anlatıcısı olmak için büyük bir pratik
olduğunu da belirterek oyunu bitirin. Hikâyelerini küçük tutarlarsa
beyinlerinde hatırlamalarını kolaylaştırarak daha az yer tutacaktır.
Birinci turda ortaya koydukları fantastik hayal güçlerini hikâyelerini
tekrar geliştirmek için kullanabilirler.
| 55
Ağaçta Bir Kuş
Bu basit aktivite öğrencilerinizle farklı sesleri
keşfetmenize olanak sağlar. UK’da Scouts ve Guides
gibi çocuk kulüplerinde popüler olan Boom Chicka
Boom oyununa dayandırılır.
Öğrencilerinize basit bir şiir sergileyeceğinizi açıklayın
ve siz her ne zaman elinizi kulağınıza kaldırdığınızda
sizden sonra tekrar etmeliler (her mısradan sonra bunu
yapacaksınız). Ama sadece kelimeleri tekrar
etmemeliler aynı zamanda aynı ses stilini
kullanmalılar.
Aşağıdaki şiiri kullanabilirsiniz, ya da orijinal Boom
Chicka Boom ya da aslında kendi tercihiniz olan
herhangi kelimeler.
Ağaçta bir kuş var
Ağaçta bir kuş var
Ağaçta kanat çırpan bir kuş var
Oh yeah
Uh huh
Bir kere daha
Fakat sanki içinde... veya Fakat sanki bir...miş gibi
Her seferinde şiir gelecek sesi sunarak sonlanır. Her
zaman normal sesinizle başlayın öğrencileriniz
kelimeleri ve ritimleri kolayca alabilsin diye.
Denediğiniz diğer sesler sadece hayal gücünüzle
sınırlıdır – şimdi fakında olduğunuz gibi sınırsızdır.! Ses
perdelerini deneyin (yüksek, düşük), özellikler (nazal,
nefesle ilgili), vurgular, karakterler ( cadılar, bebekler),
ses efektleri bile (yarışan arabalar, uğuldayan
rüzgârlar).
İzleyin!
Örnek gösterimini izleyiniz
Ağaçta Bir Kuş Var ve
örnek bir Penguen Yarışı
Penguen Yarışı
Bu klasik drama oyunu öğrencilerinize basit fiziksel
hareketler ile yaratıcı olmalarını ve daha sonra bu
RASP hareketlerini kullanmalarını sağlar.
Öğrencilerinizi bir yuvarlakta durdurun ve bir yarışta
bazı penguenleri takip edeceklerini söyleyin. Bu yarışta
dinlemeleri gereken bazı engeller olduğunu belirtin.
Daha sonra aşağıdaki temel hareketleri öğretin:
•
•
Yarış (son sürat)
•
•
•
•
Hile (sola eğilmek daha sonra hemen sağa)
•
Sağa/sola dönmek (herhangi bir yöne
eğilmek)
Atlama
Tünel (eğilmek ve emeklemek)
Helikopter (merakla bakmak, dönen
pervaneyi izlemek)
Yol üstündeki solucan! (ani çığlık,
sonrasında küçük parmak emeklemesi)
Her bir hareketi yaptıktan sonra ilk penguenin kendini
yarıştırmasını sağlayın. En az bir kere bütün hareketleri
kullandığınızdan emin olun.
Daha sonra çocuklardan yeni hareketler önermelerini
isteyin. Geçmişte çocuklar bana harika önerilerde
bulundular yüzmeden surfboarding’e, dondurmacıdan
bir lolipop almak için durmaya kadar. Başka bir gruba
ya da ikisine tavsiye edilen bu hareketleri yapmalarını
yönlendirin.
Son
olarak
istedikleri
ekstra
hareketler
i
oluşturabileceklerini bilmelerine izin verin. Daha fazla
eğlenene kadar tekrar edin!
56 |
Evet/Hayır, Tekrar Dene
Final aktivitemiz öğrencilerinize ana konuyu
etkilemeden
hikâyelerinin
seyirciler
tarafından
boyanmasına yardım etmek için hazırlanmıştır – RASP
katılım ögesinin kullanımı.
Bu aktivite var olan hikâyeleri, öğrenciler tarafından
oluşturulan hikâyelerin kullanılmasını sağlayabilir.
İlk olarak öğrencilerinizi eşlere ayırın. Fazla bir
numaranız varsa bir öğrenci sizinle ya da bir yardımcı
ile partner olmalıdır. Her çiftten bir partneri hikâye
anlatıcı olması için seçin.
Hikâye anlatıcıların tek seferde bir cümle ile
hikâyelerini anlatacaklarını açıklayın. Her cümle en az
bir tanımlayıcı cümle içermeli örneğin...
Sindirella büyük bir evde mutsuz bir şekilde yaşadı
Her cümleden sonra hikâye anlatıcının partneri bu
tasviri sevip sevmediklerine karar vermelidirler. Eğer
severlerse “Evet” derler ve hikâye anlatıcı hikâyenin
gelecek cümlesini aynı şekilde söyler. Hikâye anlatıcı
hikâyenin orijinal konusunu takip etmelidir (bu aktivite
için özel olarak onlara bir hikâye uydurmalarına siz izin
vermedikçe).
Ama herhangi bir cümleden sonra hikâye anlatıcının
partneri “Hayır, tekrar dene” diyebilir. Eğer böyle
söylerlerse hikâye anlatıcı tasvire bir değişiklikle
cümleyi tekrar etmelidir. Örneğin...
Sindirella çirkin bir evde mutsuz bir şekilde yaşadı
Partner istediği kadar “Hayır” diyebilir hikâye anlatıcı
“Evet” demek istediği bir tasvir üretene kadar.
Bölüm Özeti
• Hikâye pazarı, sahne kurgusu dışında olduğundan
çocuğunuzun yaratıcılığını ve özgüvenini daha üst
bir noktaya taşıyabilir.
• Hikâyelerin sunumunda birçok yöntem vardır ve
her çocuk kendi metodunu kullanır. Onları tarzları
konusunda serbest bırakmak, yaratıcı
yatırımlarının ve hayal güçlerinin gelişimine büyük
katkı sağlayacaktır.
| 57
SONUÇ:
Gelecek 30,000 Yıl
Boyunca Eğitim...
Tarihlerin listesini hatırlamak bir sınavı geçmemize yardım
eder ama hikâye anlatımı iklim değişikliği ile başa çıkma…
Güneş sistemini keşfetme… küresel komşuların farkında
olma… ve daha da fazlasına yardım eder. Ve sadece bu
değil, daha eğlenceli bir süreçtir de.
Hikâye
anlatımını
sınıfınızda
kullanan
bir
öğretmenseniz size teşekkür ederim: insan ırkının
en az 30,000 yıl daha devam etmesini sağlamaya
yardım ediyorsunuz.
Bu yüzden bilgiyi etrafla paylaşmamız için bize yardım
edin. Bu kılavuzu sizin okulunuzda ya da daha uzak
alanlarda
bulunan
meslektaşlarınızla
kolayca
paylaşabilirsiniz, ama unutmayın – dünyanın her
neresinde olursanız olun aynı zamanda eğitimde hikâye
anlatımının etkisi konusunda bilimsel veri toplamaya
yardımda bulunabilirsiniz. Üçüncü Bölüm deki
aktiviteleri tamamlayın (mümkün olduğu kadar
yönergelere uygun bir şekilde)
ve sonuçları
www.regiostorytelling.com/research adresine gönderin.
Gerçekleri bilmek, var olan aletleri kullanmak… Günlük
yaşam için bunların hepsi faydalı yeteneklerdir. 39, 000 yıl
öncesi iklim değişikliklerine kadar Neanderthals canlı
olmaya devam etti.
Modern insanların yaşadıkları yerde yaşam şekillerini hızlı
bir şekilde yeni alanlara ve durumlara uydurmak onların
yeteneği ile ilgiliydi. Hangi genetik mutasyonların yeni
durum karşısında engellenmemiş şekilde devam
edebileceğini görmek için beklemek zorunda değillerdi,
gözlemlediler ve hemen nasıl dayanacaklarını düşünmeye
başladılar. Tanrı’dan ya da evrim neden geldiğine
inanırsanız inanın, insanoğlu en önemli hediyesini elde etti:
hayal gücü. Bu şu demekti, Homo Sapiens için artık bir en
fit olanın mücadelesi değil, en hayal güçlü olanındı.
Bu faaliyetleri birlikte yürüttüğümüzde özellikle karar
alma mekanizmalarını etkileme şansımız olacaktır.
Etrafımıza
baktığımızda
mümkün
olmasına
inanamadığımız birçok şey gibi bu konuda da inançlı bir
şekilde çalışmalarımızı yürütebiliriz.
Diğer bir deyişle en küçük canlıların bile imkansız
zorlukları aşmada gösterdikleri motivasyon bizlere de
ışık tutacak bir hayal gücünü sağlayacaktır...
Bu kılavuzlukta fark ettiğimiz gibi hayal gücü aynı zamanda
çocuklara olgu, düzen ve deneyimleri fark etmelerine
yardım eder. Ama aynı zamanda yaratıcı düşüncelerini –
problem çözme becerilerini, hırslarını, varsayımlarını,
empatilerini vb. arttırır. Onları daha iyi insanlar haline
getirir. Hayal güçlerini geliştirmenin en kolay yollarından
biri sınıfınızda öyküleyici öğrenme ye vurgu yapmaktır.
58 |
Yazar Hakkında
Chip Colquhoun yazmaya iki yaşında başladı ve ilk romanına altı
yaşında başladı (on dört yaşında bitirdi ama yayına gönderilmeden
önce hala bir miktar kurguya ihtiyacı var…). Erken lise yıllarından
üniversite sonlarına kadar akranlarına sergilemek için oyunlar
yazmayı sevdi – bunların bazıları yerel hayır kurumlarına para
sağlamak için okullar tarafından sergilendi. Cambridge
üniversitesinden hukukta derece ile mezun oldu. Yasal film
danışmanı olarak kısa bir periyottan sonra 2007’de Snail Tales’ı
birlikte kurdu. O zamandan beri yazdı, yönetti ve sergiledi dört ulusal
tiyatro turlarında, üç uluslararası kültürel festival ve Avrupa, Asya ve
Güney Amerika’da yüzlerce okulda birkaçı internette bulunan
Oxford University Press ve Kevin Mayhew Publishing tarafından
çıkarılan hikâye anlatımının dijital örnekleri olduğu kadar.
Chip okullarda çocukların gelişimi konusunda sözlü hikâye
anlatımının etkisi ile çok etkilendi – özellikle çocukların yeni dili
özümsemeleri, yeni sunum becerilerini kabul etme ve yeni hikâyeler
oluşturmadaki onların heveslerini takip etme hızı – onu dünyadaki
okullarda hikâye anlatımı ve yaratıcı eğitim kullanımı için onu elçi
olmaya teşvik etti. O şu an hikâye anlatımında Vice Chair of the
Society ve COMOS’un bir üyesi (International Council on
Monuments and Sites) ve History Press tarafından yayınlanacak
Cambridgeshire Children’s Folk Tales koleksiyonu üzerinde
çalışıyor.
Şu an Chip aynı zamanda YouTube’da The Graticast’ı
(www.youtube.com/graticast), Myalgic Encephalomyelitis (ME)
hastalığına ilişkin hayır kurumları için farkındalık uyandıran komedi
bloğunu sunuyor.
| 59
Öğrencilerinizin dil, problem çözme, sosyal etkileşim,
özgüven, konsantrasyon… hepsini aynı anda geliştiren
herhangi bir öğretim programına tamamen uyan bir
eğitim tekniği olsaydı ne olurdu?
İyi haber şu ki – bu Neanderthals’daki gibi benzer türlerden 30,000
yıl daha fazla insanlığın varoluşunu sağladığı kanıtlanan bir sözlü
anlatım tekniğidir.
Bu kılavuz...
• hikâye anlatımının türümüzü nasıl yok oluştan kurtardığını
ayrıntı eder, aletlerin kullanımının tek başına yapamadığı
• hikâye anlatımının öğrenmeyi neden ilgilendirdiği,
güçlendirdiğini ortaya çıkarır
• şu anki seviyenize rağmen kendi hikâye anlatımınızı
geliştirmek için kullanabileceğiniz teknikleri ortaya çıkarır
• ders palanınızda hikâye anlatımını uygulamanıza rehberlik
eder
• öğrencilerinizin yaratıcılığını geliştirme ve öğretim programınızdaki herhangi bir alanda ilgilerini tamamen
harekete geçirmede tam bir yaklaşım sağlar
• yazmalarını cesaretlendirmeyi de içeren, gelişme ve öğren-
melerini paylaşmada onları motive etmenize yardım edecek
bütün durumları bir araya getirir
Bunların hepsi öğrencileriniz, kendiniz ve meslektaşlarınız için
eğlenceli, etkili ve özgüven sağlayıcı aktiviteler ile sunulmuştur.
İyi hikâye anlatımının, iyi hikâye yazma ve insanlığın gelecek
30,000 yıl daha devamını garantilemenin sırlarını aralamak için
bu kılavuzu okuyunuz...

Eğitim Kalitesinin artırılması için sınıfta Hikâye anlatım becerilerinin

Transkript

Benzer belgeler

sinema, mitoloji ve hikaye anlatımı

602. Gece Muamması

Sıkça Sorulan Sorular - Simon Bartram

Kitabın açılış bölümü

76-92-Ozcn-OrtakDunya, 200 KB

Fen Eğitiminde Hikâyelendirme Tekniği The Narrative Technique in

Tasarım Aşaması Bu aşama üretici ve alıcının niyet mektubu ya da

SERBEST ZAMAN ETKİNLİĞİ Çocukların kendilerini, duygu ve

e-Öğrenme için eğitsel video geliştirme - AUAd

ocak 2014/2015 anasınıfı bülteni