Çanakkale Doğa Turizmi Master Planı

T.C.
ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
3. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ
ÇANAKKALE ŞUBE MÜDÜRLÜĞÜ
ÇANAKKALE
DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI
2013 – 2023
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ................................................................................................................................... 1
1.1. DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ VE ÇANAKKALE
VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ………………………………..1
1.2.DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA………………………..2
1.3. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ……………………………………………… 3
1.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ…………………5
2. SÜRDÜRELEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR….7
2.1 KAYNAK ANALİZİ……………………………………………………………………...7
2.1.1. Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar…………………………………………..8
2.2 TURİZM POTANSİYELİ………………………………………………………………10
2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ………………………………………………………………...15
2.3.1. Taşıma Kapasitesinin Elemanları……………………………………………………15
3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI...17
3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR………………………………………………………17
3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ………………………………………………………17
3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ………………………………………………………………..18
3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM……………………………………………………18
3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI………………………………...19
3.6 TARİHÇE………………………………………………………………………………29
3.7 ÇANAKKALE İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ…………………………………..23
3.7.1. İlin Jeomorfolojik Özellikleri………………………………………………………...23
3.7.2. Jeolojik Özellikler…………………………………………………………………….25
3.7.3. İklim Özellikleri
………………………………………………………………...…26
3.7.4. Hidrografya…………………………………………………………………………...30
3.7.5. Toprak Özellikleri……………………………………………………………………32
3.7.6. Arazi Varlığı ............................................................................................................... 33
3.7.7. Orman Varlığı ............................................................................................................ 33
3.7.8. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler ................................................................................. 34
3.7.9. Yerleşim Alanları ve Nüfus
................................................................................. 37
3.7.10. Tarım ve Hayvancılık ………………………………………………………………40
3.7.11. Sanayi ve Teknoloji………………………………………………………………….44
3.7.12. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama………………………………………45
3.7.13. Madencilik…………………………………………………………………………...47
3.7.14. Enerji…………………………………………………………………………………48
3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ……………………………………………….48
4. ÇANAKKALE DOĞA TURİZMİ ARZI………………………………………………..49
4.1 Çanakkale’nin DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI)……...49
4.2. Çanakkale ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi……61
4.3. Çanakkale İlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar.....62
4.4. ÇANAKKALE İLİNDE DOĞA TURİZİM ÇEŞİTLERİ……………………………63
5.
SEÇKİN
VE
YÜKSEK
DEĞER
TAŞIYAN
(X)
YILDIZ
ALANLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ
ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER……………………………………67
6. ÇANAKKALE İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ……..85
6.1.Gelişme Stratejileri……………………………………………………………………...85
6.2. Pazarlama Stratejisi…………………………………………………………………….85
6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi…………………………………………………………...85
6.4. İzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin
izlenmesi)……………………………………………………………………………………...8
5
EKLER………………………………………………………………………………….........90
1.GİRİŞ
1.1 DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA,
SÜRDÜRÜLEBİLİR
TURİZM
ALTERNATİFİ
ve
ÇANAKKALE VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve
sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düşük ve dağınık nüfus ile
beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. gibi faaliyetler
için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür girişimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda
veya dışında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de
görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif
ilişkiler içinde olmamız gerekmektedir. Proaktif kişi; ilişkilerde ve faaliyetlerde insiyatifi
eline alan kişi demektir. Tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su İşleri Bakanlığı
taşra kuruluşlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliştirilmesinde öncü olması doğru bir
harekettir.
Son yıllarda sivil toplum kuruluşları ve diğer kamu kurum ve kuruluşları; statülü korunan
alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için işbirliği gibi konuları tamamıyla farklı
bir bakış açısı ile algılamaya başlamışlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin
meydana getirdiği olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine
karşı alternatif, çevreye duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıştır. Sürdürülebilir
doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıştır.
Algılamadaki bu değişiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel
planlamasında turizme ilişkin proje ve çalışmaların giderek artmasına yol açmıştır. Bu sayede
turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel
kültürel zenginliğin korunmasında anahtar bir rol haline gelmiştir.
Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir
bakış açısı meydana getirilmesi, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında önemli
seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru
şekilde bütünleştirildiği takdirde beklentileri karşılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi
gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır.
1
1.2 DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
1980’li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP), çevre konularına
ilişkin çalışmaları arttırmış, Bu çalışma giderek artan bir etkinin meydana gelmesini
sağlamıştır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu’nca 1987 yılında tamamlanan çalışmalar
sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor hazırlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaşılması gerektiği bu raporda
vurgulanmıştır. Kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna
vurgu yapılmıştır. Raporda ortaya konulan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların
elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik
kaynakların nadir ve eşsiz olduğu görüşüne varılmıştır.
Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir.
Örneğin, bir orman, kereste imalatı için kullanılabilirken, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım
toprağı olarak kullanılabilmekte ayrıca korunan alan olarak da ayrılabilmektedir. Alanın ve
alanda yaşayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları
uygulanabilirken, bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaşım içine
girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın el değmemiş eski haline bırakılması olsa da, yöre
halkı ve diğer iş gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı hayat kalitelerini
yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz
sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaşılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaşılmalıdır.
Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmişten günümüze yerel topluluklar ile arazinin
beraberliği çok önemlidir. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da
değişmeye ve gelişme göstermeye başlamıştır. Bu gelişme içinde yöre insanlarının varlığı ve
faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır.
Bir doğal alan ve korunan alanın içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı,
turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta
enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düşünüldüğünde daha başarılı olacağı açıktır.
Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve
Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir. Bu kavramlara baktığımızda;
Kırsal Alan; Şehir diye tabir edilen yerleşme sahalarının dışında kalan tarımla ilgili
etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla adlandırılan ve anılan
insan yerleşimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz.
Kırsal Kalkınma Kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları
ekonomik, toplumsal ve kültürel şartları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabalarının, devletin
2
bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle
kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam katkıda bulunmalarının sağlanma süreci
şeklinde tanımlanmıştır.
Kırsal Alan Kalkınması; Hem eğitim hem de örgütlenme işi olup, kırsal alan; toplumun
ihtiyaçlarının göz önünde tutulması,
kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların
alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum
istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalışmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalışmalar,
beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler,
sosyal güvenlik çalışmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke
planları ile bir bütünlük içinde olmalıdır.
Sürdürülebilir Kalkınma: Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik
şartlarının tamamının sağlanması önemlidir.
Kırsal alanlar turizm ve boş zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer
tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında
yapılan bir araştırmada; Fransız vatandaşları tatillerinin, %52’sini ya bir ailenin yanında ya da
bir arkadaşının evinde, %26’sı evlerinde geçirdiklerini ve %9’luk bir kısmı ise kırsal alanda
ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmişlerdir. Kırsal alanlar doğa için önemli role sahiptir.
Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karşı
koruma, iyi hayat şartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili
hususlardır.
1.3 SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır.
Sürdürülebilir turizmin gelişimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaşımdır.
Sürdürülebilir turizmin gelişiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugün kü
ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geliştirerek ve genişleterek karşılanması
amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün,
gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin
devamını içermektedir. Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre
sürdürülebilir bir turizm gelişimi;
Çevresel kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamalı,
Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli,
3
Bütün ilgi gruplarına adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun
vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır.
Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin gelişme ölçütleri;
a. Biyolojik çeşitliliğin korunması,
b. Ekonomik tutarlılık,
c. Kültürel zenginlik,
d. Yöre halkının refahı,
e. İstihdam kalitesi,
f. Sosyal eşitlik,
g. Ziyaretçi memnuniyeti,
h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması,
i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu,
j. Fiziki bütünlük,
k. Kaynakların etkin kullanımı,
l. Çevre temizliğidir.
Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki
bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir.
Korunan alanlar turizme, turizm de korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan
alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bileşendir.
Turizm; aynı şekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve
insanın yaşadığı sahalardaki yöresel kültüre de bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün
bozulmaması için tedbirleri gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal
kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de zorunludur.
Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme
eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur.
Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme
olan talep artmış ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri de
değişmiş ve çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında,
yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletişim, bölgenin flora ve
faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha
sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur.
Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taşımıştır ki, turizm
eşsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların
çevresinde yaşayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir.
4
Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin
arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araçtır. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma
çalışmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına
yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluşturulması ve uygulanması gibi hedeflere
de kolayca ulaşılabilmektedir.
En önemli hususta; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniş
kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaşımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve
izlenmesi gerekmektedir.
Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüşü mümkün olmayan
olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline
gelebilecektir. İşte bu nedenle; “SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME (MASTER)
PLANI” çalışmasına lüzum duyulmuştur.
1.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ
Yukarıda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz
konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır.
Alışılmış turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Stratejisi arasındaki fark
şudur; alışılmış yöntemler yukarıdan aşağıya bakış açısı ile uygulanmaktadır.
Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taşınmaktadır. Yöre halkı
katılımcı olamamaktadır.
Sürdürülebilir turizm ise aşağıdan yukarıya bir yaklaşım için gayret göstermektedir. Bu
yaklaşımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur,
yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için ortak
kararlar alınır. Karar almanın yanında uygulama ve izleme aşamalarında da yöre halkının
bilgisini, becerilerini, en uygun şekilde kullanmak esastır. Bu yaklaşım yöre halkının, yerel
otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır.
-Sürdürülebilir turizm gelişim aşamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur.
Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dışında olmalıdır. Bu
durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin
yapılmasıyla yöreye faydayı arttırabilir.
-Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm gelişiminde önemli ortaklardır. Söz konusu
gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da
sorumluluk alacaklardır.
-Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa,
doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır.
5
-Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı
olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal, sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda
turizmin temel kaynağı olmaktadır.
-Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde
doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakış açısına
dayandırılmasına esas olmalıdır.
-Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nda turizm; doğayı koruma, kırsal
kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele
alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartışılmalı, değerlendirilmelidir. İlde
sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir
yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler
ortaya konmalıdır.
-Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayışla (alan ve çevresinin sahip olduğu
doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de
önemlidir.
-Turizm gelişimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm
potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi özgün ve özellikli bir destinasyon oluşturması için
gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek
turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman başarılı
olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taşıma kapasitesi düşük iken, bu alanlardan
beklenen faydalar yüksek olmaktadır. Taşıma kapasitesinin düşüklüğü sınırlı sayıda turist
demektir. Bu sebeple taşıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemlidir.
-Entegre Doğal Alan Yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı ile
doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi
gruplarının etkin desteği önem taşır. Turizm gelişiminin karmaşık yapısı göz önüne alınırsa,
ilgi gruplarının etkin iş birliği oldukça önemlidir. Planın herkes tarafından sahiplenilmesi
ayrıcalık olacaktır.
-Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır.
-Pazarlama
Stratejisi; Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın bir
parçasıdır. Kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaşımlar
içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaşımlar bu
stratejide yer almalıdır.
6
-Turizm Destinasyonu Yönetimi; Yaygın bir stratejik yaklaşım olup, destinasyonu rekabete
açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir şekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu
rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir yaklaşımdır.
-İyi tanımlanmış amaçlar ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali
portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iş planı hazırlamak
gereklidir.
-Ziyaretçinin İzlenmesi ve Ziyaretçi Yönetim Planı: Mademki doğa gibi hassas bir
sistemde çalışılıyor, bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim
planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taşıma
kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır.
Geri bildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi
(iyileştirilmesi), hizmetteki aksamaların ve doğadaki değişimlerin takibi için çok önemlidir.
Şu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaşmak
garanti edildiği takdirde teşvik edilmelidir.
2. SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR
2.1 KAYNAK ANALİZİ
Gelişme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması mecburidir. Bir alanın sahip
olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluşturmaktadır. Bu
kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluşturulmasını temin etmektedir.
Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm gelişimi için
önemli bir temel oluşturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin, tarımsal faaliyetleri desteklemediği
durumlarda kırsal turizmin gerçekleştirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma
özelliğini kaybedecektir. Gerek turizm potansiyeli gerekse taşıma kapasitesi turizm
kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması
gerekir.
7
2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar
a. Doğal Kaynaklar: turizmin gelişimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu
kaynakların hali hazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi
turizm gelişimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir.
Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. Eşsiz
manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici
olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları, konakladığımız evin
penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk
amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir.
Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması
Doğal kaynakların çok çeşitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk, nehirler ve
göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu
kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düşük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir
değildir. Bu sebeple bunlar turizm gelişimi için de uygun değildir.
Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur.
Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır.
İklim; mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneş ışığı
saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı
mevsimlerde turizm için elverişli olup olmadığıdır.
Turizm Gelişimi İçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm
planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter
çalışmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin gelişmesi ve altyapı ile
tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır.
b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara ilişkin çalışmalara
benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluşan kombinasyonlar,
turistler tarafından yüksek ilgi ile karşılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi
konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm gelişimine ve doğa
korumaya verilen destek artacaktır.
c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin
bileşimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalışması, birbiri ile bağlantılı birçok
farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm gelişimi için ilk bakışta kavranamaması
mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik
unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaşımı, turizm sektöründe çalışma
isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan ilişkisi bulunmaktadır.
8
Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı
kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya
koymanın yanı sıra turizm gelişimi için de zorunlu bir şarttır. Alan, güvenli içme suyu,
donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm gelişimi asla başarılı
olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için şartlar, kalite ve gelecekteki durum
değerlendirilmelidir. Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem
kaynağın turizm gelişimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri
ortaya koyabilmektedir.
Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının
sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir.
İletişim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm gelişimi için önemli olan cep
telefonları da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri içermektedir.
Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir.
Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik şebekesi, ısınma ve yemek pişirme için enerji
kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike
içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır.
Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin sayısı
ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır.
Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı
atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir.
Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir.
Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayişi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli
olmaktadır. Aşırı kar yağışı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok
önemlidir.
Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır.
İnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm gelişiminde
anahtar etmenlerden biridir. İnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve
kimliği oluşturmaktadır.
İnsan kaynaklarına ilişkin etütler aşağıdaki unsurları içermelidir;
Yöre halkının nüfusu,
Göç vb. eğilimler,
Demografik yapı,
Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik, geleceğe
odaklanma, çalışma ahlakı,
9
Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme,
Turizm gelişimine ilişkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim,
Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal ilişkilerin kalitesi ve aralarındaki işbirliğini içeren
sosyal yapı,
Yerel kurumlar, idareler, yönetişim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal kaynaklar
ve yönetimleri,
Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kişilerin ortak değerleri, ilgileri,
yaklaşımları, algılama şekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait olma
ve o toplumda yaşamaktan onur duyma gibi durumları içerir,
Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaşma durumları, firma
sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakış açısı, pazarları ve dış ilişkileri,
sektörler arası işbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile ilişkili
olabilmektedir.
Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi
oluşturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakışı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut
kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır.
Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluşturulmasını
ve turizm gelişiminin diğer sektörlerle bütünleştirilmesini sağlayacaktır.
2.2 TURİZM POTANSİYELİ
Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli
içermezler;
- Bazı doğa parçaları araştırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir.
Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler,
- Bazı doğal sahalar, erişim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elverişli olmayan yerlerde
bulunurlar,
- Ekolojik kaynakların kullanımlar karşısındaki duyarlılığı (taşıma kapasitesi), ziyaretçi
girişinde kısıtlamalara sebep olmaktadır,
Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli
önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir.
Bu potansiyel sınırlıysa başarılı bir turizm girişimini başlatmak imkanı olmayacaktır.
Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir
talebi karşılaması lüzumludur.
10
Turizme ilişkin motivasyon ve istekler değişkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değişen
tüketici davranışları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli
tüketicinin bakış açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir.
Turizm potansiyeline ilişkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri
elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde
çalışmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araştırma metotları kullanılmaktadır.
Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aşağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir;
Halen yapılan turizm,
Halihazırdaki turist miktarı,
Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar,
Ortalama kalma zamanları,
Turist profili,
Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık, güneş,
vb.)
Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile kıyaslama
yapılması ve neden o ilin tercih edildiği,
Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni,
“Turizm arzı” incelemesinde ise aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır;
İlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı makul
müdür?
Alan ulaşım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taşıt, genel taşımacılık, vd.), bunlara
yaklaşım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi),
Alana ulaşma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli)
İle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu?
Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?,
Güvenlik ve ulaşım açısından ne gibi problemler yaşanabilir?
Alt yapı incelemesi; taşımacılık ağı, yerel yolun durumu (toprak, asfalt), anayolla bağlantısı,
demiryolu ağı, yerel genel taşımacılığın yaygınlığı, program, ücretler, hat/duraklar, döngü
patikaları, patikalar, yollar, işaret levhaları, genel enformasyon levhaları, araç-otobüs park
kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları,
11
Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta iyisayısı vb.)
Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü)
İl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü barınma
kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri),
Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü),
İlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı mı?,
diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?),
Alan turist gezi rotasına girecek şekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın
mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düşük veya yakında böyle bir
potansiyel bulunmamakta),
İlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı, farklı
yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.),
Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, şans veya mevsime
bağlı),
Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı,
Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi),
Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi;
Doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuş izole olmuş
alanlar, şelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuş, deniz canlıları, iklim,
diğerleri),
Kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar,
folklor ve gelenekler, el işleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.)
Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim
düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel
özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan bilgi
ve beceriler, turizm gelişimine yaklaşımlar, misafir severlik anlayışı, hizmet eğilimleri, yerel
kuruluş ve idareler ile yönetişim, alanın kültürü ve kimliği,
Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer),
Altyapı; (su sistemleri, ulaşım ağları, sağlık imkanları, ulaşım terminalleri, enerji kaynakları,
kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar, güvenlik sistemleri vb.)
İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satış yapan
çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor
12
malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, dişçiler, eczaneler, kafe
ve restoranlar, atm’ler, bankalar, diğer iş ve hizmetler.)
Turizm Talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi;
Ziyaretçi; boş zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kişi olarak tanımlanabilir, turist ise
alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her
ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir.
Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin
de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman
geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha
yüksek olmaktadır.
Turizme ilişkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için;
Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük),
Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değişimi,
Ortalama kalış süreleri, konaklama ve ulaşım şekilleri önemlidir.
(Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan; turizme ilişkin
veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait veriler
üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır).
Turist başına ortalama harcama,
Grup hacmi ve düzeni,
Turistlerin ağırlıklı yaş grubu,
Yaptıkları faaliyetler,
Ziyaret edecekleri-ettikleri yere ilişkin seçimleri,
Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama şekilleri,
İkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı,
Kullanılabilir ilave veriler.
Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il
veya illerle karşılaştırmak faydalı ve yerinde olacaktır.
13
Turizm Arzı:
Konum Faktörü; Bir ilin başka turizm pazarları ile ilişkili olarak nasıl konumlandığını, bir
turistin alana ulaşmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir.
Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaşılabilir değilse asla
başarılı bir turizm gelişimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu
dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla
ulaşılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düşünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı
sayıda turist potansiyeli olacaktır.
Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir,
Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaşımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız
turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir,
Tren, otobüs veya özel araçlarla erişim de konum faktörleri içinde önemlidir,
Alana ziyaret iklim şartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir,
İle özgü yapılan bürokratik işlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri
tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi,
Turizm arzında; işaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaşma kolaylığı da önem arz
etmektedir. Haritalar, broşürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz
faktörüdür.
Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik
standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeşitliliği, ortam ve
konukseverlik önemlidir.
Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır.
Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle
hijyeniklik konaklamada çok önemlidir.
Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada
rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüştür. Doğal alanların alternatif
kaynak kullanımına dönüştürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu
yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karşısında
koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine
bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve
korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalışan ve doğanın kıymetini bilen ekoturistler için son derece önemlidir.
14
2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ
- Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya
bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamış etkilere sahip olmayan ve
sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek
ziyaretçi sayısı,
- Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düşünülen değerleri, ekolojik süreç ve koşulları
tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca
destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin
(örn: iklim değişikliği, kirlenme.vb.) baskısı,
- Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını
tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl,
ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı şeklinde tanımlanmaktadır.
Taşıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir
planlama aracıdır. Turizmin gelişimi ve korunmasında önemli bir kavramdır.
Taşıma
kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. Taşıma
kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elverişli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet
etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca
Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taşıma kapasitesinin
aşılmaması ile temin edilir.
Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan ilişki vardır. Ancak alan içinde tek
tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleşik
etkisidir.
2.3.1. Taşıma Kapasitesinin Elemanları;
Sosyal Taşıma Kapasitesi,
Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz
etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatışmalardan kaçınılmasını içerir. Bu
unsurun turizm gelişimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse
kalkınma asla olmaz.
Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun
değişimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanışı, yöre halkı ile ziyaretçilerin
ilişkileri, kullanıcı grupların davranışları, birbiri ile uyumu ve paydaş olmanın ekonomik ve
toplumsal faydalarıdır.
15
Ekonomik Taşıma Kapasitesi;
Sürdürülebilir bir turizm gelişiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleşmiştir ve diğer
sektörleri de desteklemektedir.
Ekonomik taşıma kapasitesi; turizm gelişimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel
ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm gelişimi anlamına gelmektedir. Yani
temel kıstas; turizm gelişimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir.
Ekonomik taşıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist
sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır.
Ekolojik Taşıma Kapasitesi;
Ekolojik taşıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler,
ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik
değerlerin, ziyaretçi akışlarının ve davranışlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi
ve veri toplanması önemli olmaktadır.
İdari/fiziki Taşıma Kapasitesi;
Fiziki taşıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müşteri olarak alınabilecek ziyaretçi
sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki
şartlar (doğal, coğrafi koşullar ve hava şartları) ile turizm altyapısının kapasitesine
dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkışıklığıdır.
Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği şu unsurlara bağlıdır;
Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi),
Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi,
Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları: Kırmızı
liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas
türler,
Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa
koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme
sistemi, izleme sistemi,
Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler,
konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı,
özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere ilişkin
bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleştirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine
ilişkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntemler, ölçütler ve
göstergeler.
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür.
16
Psikolojik Taşıma Kapasitesi;
Psikolojik taşıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri
üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi
sayısıdır.
3. İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI
3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR
İlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda
sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen
bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler.
Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve amaçlarımıza
ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir.
İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya olmaları
gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaşmak
için işbirliği yapmalıdır.
Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi
gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün olur.
3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ
Turizmde ilgi grupları;
Yöre halkı, kişiler ve kurumlar,
Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,
Bölgesel yetkililer,
Ulusal yetkililer,
Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taşımacılar,
Turizmle ilgili sektörler,
Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve
sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler,
İşçi sendikaları, dernekler, STK’lar,
Eğitim ile ilgili birimler,
17
3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ
İlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve
uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet
okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır,
sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler
olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı
seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir.
İlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının
yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır.
Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının;
Genel hedeflerini,
Turizmden beklediği faydaları
Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır.
Bu süreç; şu adımlardan oluşur;
İlgi gruplarının tanımlanması,
Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi,
Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi,
İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin
edilmesi,
İlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karşılandığının değerlendirilmesi,
İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması,
Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması,
Paydaşların bir araya getirilmesi,
Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması,
Organizasyon çerçevesinin oluşturulması,
Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletişim organizasyonunun
oluşturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.)
İzleme ve geri bildirimin yapılması
3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM
Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaşım
uygulanması neticesinde;
18
Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak,
Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek ve
Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür,
Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel
mirasının bozulmamış ve turizmle güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz
etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel
kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir.
3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI
İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi
Gelişme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi
gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır.
Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını,
karar verme gibi hususları düzenler.
3.6 TARİHÇE
Antik Tarih
Eski çağlarda HELLESPONTOS ve DARDANEL olarak anılan Çanakkale M.Ö. 3000
yılından beri yerleşim alanı niteliğini korumuştur. Erken Bronz Dönemi'nden bu yana önemli
bir yerleşim merkezi olan Çanakkale; Çanakkale Boğazı sayesinde Anadolu ile Avrupa ve
Akdeniz ile Karadeniz arasındaki bağlantıyı sağlayan iki geçit bölgesinden biridir. Bu özelliği
nedeniyle oldukça zengin bir tarihi vardır.
Yörede yaşayan topluluklara ekonomik ve askeri üstünlük sağlamış, onlar da uygarlık
alanında çağdaşlarını geçmişlerdir. Ancak bu durum, yöreyi çeşitli göç ve istila hareketlerinin
hedefi yapmıştır. Değişik tarihlerde yerleşmek ya da yağmalamak amacıyla bölgeye gelenler
olmuş, her iki durumda belirli kültür alışverişini yoğunlaştırmıştır. Bu kültürel yoğrulma,
yüzyıllar boyu kesintilerle sürmüş, bunun sonucu oldukça renkli bir kültür mozaiği ortaya
çıkmıştır. Boğazın en dar yerinde Fatih Sultan Mehmet döneminde Rumeli yakasında Sestos
19
dolaylarında Kilitbahir, Anadolu yakasında Abydos dolaylarında Sultaniye (Kale-i Sultaniye)
ya da Çanak Kalesi adı ile anılan kaleler yapılmıştır. Bugünkü Çanakkale İli'nin adı Anadolu
yakasındaki Çanak Kalesinden gelmektedir.
Yörenin en eski halkı Beşiktepe ve Kumtepe yerleşmelerinden bilinen Kalkolitik
Dönemin yerli halkıdır. Bunları, İ.Ö. 3000'lerden 1200'lere kadar herhangi bir dış etki altında
kalmadan yaşamlarını sürdüren Troya halkı izler. Bundan sonra sırasıyla Troya Savaşları ile
Akalar, Ege göçleri ile çeşitli kavimler gelmiştir. En son olarak Sicilyalı Komutan Roger De
Flor'un ölümüyle buyruğundaki Katalonyalılar bir süre etkinliklerini sürdürseler de, daha
sonra Türkler'le yaptıkları bir anlaşma gereği, Çanakkale ve yöresini Türk Beylerine
bırakmışlardır.
M.Ö. 3000 yılında kurulan L Troia, M.Ö. 2500 yıllarında bir depremle yıkılmıştır.
Bundan önce de yörede eski yerleşmelerin bulunduğu bilinmektedir. Dardanos kentinin I.
Troia'dan önce kurulduğu düşünülmektedir. Kuruluş önceliği 100-150 yıl kadardır. M.Ö.
1200'lerde kuzeyden gelen "deniz kavimleri"nin göçü ile bölgede ve Anadolu'da yazılı tarih
açısından karanlık dönem başlamıştır. Bölge, M.Ö. 7. yüzyılda Batı Anadolu'da büyük bir güç
haline gelen Lydia Krallığı'nın egemenliğine girmiş, M.Ö. 5. yüzyılda Perslerin gelmesiyle,
Pers etkisi artmaya başlamış, M.Ö. 386 yılında Persler ve Spartalûar arasında yapılan "Kral
Barışı" ile bölgede kesin olarak Pers egemenliği sağlanmıştır. M.Ö. 334'te Makedonya Kralı
Büyük İskender'in Pers ordusunu Biga Çayı (Granikos) yakınlarında bozguna uğratmasıyla
Anadolu'da Pers hakimiyeti gerilemeye başlamıştır. İskender'in Ölümünden sonra İskender'in
komutanları bölgede iktidar mücadelesine girişmişlerdir. Bergama Krallığı'nın hakimiyeti ve
Galat istilaları döneminden sonra, Roma'nın bölgedeki hakimiyet kurma çabaları sırasında
Diktatör Sulla, Gelibolu'ya kadar gelmiştir. Bölge, Roma ve Bizans dönemlerinde
limanlarıyla da önem kazanmıştır. Osmanlıların Akdeniz'de egemenlik kurma istekleri, onları
Balkan Yarımadası'ndaki fetihlere, Gelibolu ve yöresinden başlamaya yöneltmiştir.
Gelibolu'da bir tersanenin kurulmasıyla birlikte Çanakkale'deki Osmanlı egemenliği daha da
artmıştır. Boğazın önemi Çanakkale Savaşları'nda (1. Dünya Savaşı'nda) bir kez daha
gündeme gelmiş ve düşman donanması 18 Mart 1915 tarihinde bozguna uğratılmıştır.
20
Kent Tarihi
Osmanlı egemenliğine giren, Boğaz’ın kıyısına kurulmuş kentin çekirdeğini 1462 yılında
Çimenlik Kalesi’nin etrafında başlayan yerleşim oluşturmaktadır. Günümüzde de iyi durumda
olan ve Askeri Deniz Müzesi ile birlikte görülebilen kalenin ve boğazın savunulmasında
görevli asker ve idareci sivil memur Müslümanlar ilk olarak Fatih Camisi civarındaki Cami-i
Kebir mahallesini kurmuşlardır. Aynı dönemde kalenin yapımında çalışan Romanlar da Çay
Mahallesini oluşturmuşlardır. Bu iki mahallenin oluşumundan sonra yoğun olarak denizcilik
ile uğraşan Rumlar çevreden kente gelerek Cami-i Kebir mahallesinin kuzey yönünde Rum
mahallesi oluşturmuşlardır. Ermeniler de Rumlarla aynı dönemde Zafer Meydanı kilise
civarına yerleşerek kendi mahallelerini kurmuşlardır.
18. yy’a kadar kent olma yolunda belirli bir gelişme gösteren Çanakkale, Boğazlarda
ekonomik faaliyetin yoğunlaşması ile bir liman kenti olmaya ve zenginleşmeye başlamıştır.
Eski mahalleler büyürken ticari faaliyeti yürüten Yahudiler kentin doğu tarafına yerleşerek
Musevi mahallesini kurmuşlardır. Boğaz ticareti ve liman kenti olarak oynadığı rol kente
ticari ataşelikler ve fahri konsoloslukların gelmesine neden olmuştur. Bunlar Kordon boyunca
ticari ataşelikler mahallesini oluşturmuşlardır.
19. yy’da Osmanlı’nın çöküş yaşaması Ege Adaları, Kırım ve Balkanlardaki Müslümanların
Anadolu anakarasına göçünü başlatmıştır. Buraları güvensiz bulanların bir bölümü de
Çanakkale’ye yerleşmiştir. Tatar mahallesi o zamanlarda oluşmuştur. Müslümanlar dışındaki
kent halkı ise göçmek bir yana genişlemeyi sürdürmüş ve Yeni bir Rum mahallesi
kurmuşlardır.
21
20. yy’ın başından itibaren başlayan savaş ortamı oldukça karmaşık bir göç dalgası
yaratmıştır. Elli yıllık bir döneme yayılan bu süreçte Müslümanlar dışındaki halk kenti
terketmiş, Balkanlar’dan ve Ege Adaları’ndan göçmenler gelmiştir. Birinci Dünya Savaşı
sırasında İngiltere – Fransa – Rusya ‘ya karşı Almanya-Avusturya / Macaristan – İtalya üçlü
ittifakı oluşmuş, Osmanlı itilaf devletlerinin yanında yer almak istemiş ancak olumlu cevap
alamamıştır. Osmanlı tarafından satın alındığı açıklanan İki Alman savaş gemisinin
Karadeniz’e geçerek Rusya’yı bombalamaları üzerine Osmanlı fiilen savaşa katılmıştır.
Alman savaş gemilerinin peşinden gelen İngiliz ve Fransız savaş gemileri Çanakkale
Boğazı’ndan geçmek ve Karadeniz’e çıkmak istemiş, Osmanlı buna izin vermeyince İngilizFransız donanması Boğaz’ı kuşatmıştır (1915).
Osmanlı, Boğaz’ın iki yanına yerleştirdiği kuvvetlerle donanmanın geçmesine ve karaya
çıkmasına izin vermemiştir.
Savaştan sonra, 2. büyük savaş sonrasında 1949 yılında kent için ilk plan yapılmıştır.
Cumhuriyet Meydanı düzenlenmiş ve kentin var olan yerleşim ve sanayi-ticaret alanlarının
gelişme ve yapılanma şartları belirlenmiştir. Kent 1950′lerin ikinci yarısında, 1970′li yılların
ortalarında ve 1980′lerin ilk yarısında büyüme atakları yapmıştır.
22
İdari Tarihçe
Çanakkale şehrinin odak noktası olarak bilinen ilk kale, Fatih Sultan Mehmet tarafından
yapılmıştır. Kale üzerinde bulunan Fatih Sultan Mehmed’e ait yazıtın 1452′de yapıldığı
sanılmaktadır. Kale-i Sultaniye adı ile bilinen yapının “Sultaniye” ismi , Evliya Çelebiye göre
“1658 yılında padişah IV. Mehmet’in annesinin yardımı ve Köprülü Mehmet Paşa’nın
teşebbüsü ile yapılan kalelere verilmek istenen isimden ileri gelmektedir.
Evliya Çelebi, Çanakkale’nin düz bir ovada, bağ ve bahçeler içinde iki bin evin oluşturduğu
bayındır bir şehir olduğunu anlattığı belirtilir.
Çanakkale XVIII. yüzyılda ipek, yelkenbezi, çanak, çömlek imal eden bir merkez olarak
tanınmıştır. Özellikle çanak- çömlekçilik çok gelişmiştir. Bu nedenle, zaman zaman “Boğaz
Hisarı” da denilen “Kale-i Sultaniye” yerine “ÇANAKKALE” ismi kullanılmaya
başlanmıştır.
3.7. ÇANAKKALE İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
3.7.1. İlin Jeomorfolojik Özellikleri
Çanakkale İli’nin toprakları, genellikle dağ ve tepelerle kaplı alanların vadilerle yarılmasıyla
oluşan engebeli bir yapı göstermektedir. İl’in en yüksek dağı, Balıkesir sınırında yer alan
Kazdağı (l767 m.) olup, diğer yükseltiler bu dağın çevresinde yer alır. Biga yöresinde KuzeyDoğu ve Güney-Batı yönünde uzanan 500 - 1000 m. arasındaki yükseltiler dalgalı bir
görünüm oluşturur. Edremit Körfezinin kuzeyi bu dağ ve tepelerin en yükseklerinin
bulunduğu yerdir. Bu yükseltiler arasında; Susuztepe (1507 m.), Gürgen Dağı (1425 m.),
Kalafattepe (1417 m.), Eğrimermertepe (1398 m.), Kocaeğrek Tepe (1371 m.), Hacıöldüren
23
(1124 m.) ve Kocakatran Dağları (1030 m.) yer almaktadır. Gelibolu Yarımadasının kuzey ve
kuzeydoğusunda Koru Dağı (726 m.) ile Tekir Dağları’nın uzantıları yer almaktadır. Gelibolu
Yarımadasında boğazdan Saroz Körfezine doğru basamak basamak bir yükselme görülür ve
400 m’ye yaklaşan tepeler dik yamaçlarla Saroz Körfezine doğru iner. İl’de ovalık alanlar az
yer kaplar. ( İl topraklarının % 14,8’i ) Ovalara akarsu ağızlarında ve geniş tabanlı vadilerde
rastlanır. Gelibolu Yarımadasının biçimi, büyük ovaların oluşmasını olanaksız kılmıştır. Ege
Denizi ile Çanakkale Boğazı arasındaki tek büyük ovayı Kilye ve Piren Ovalarının birleşmesi
(Eceabat Ovası) oluşturur. Bununla beraber Gelibolu Yarımadasının kuzeydoğusu
doğrultusunda sırasıyla Yalova ve Kavak ovaları yer almakta olup, bu ovalar bölgede dar
alanlar kaplamaktadır. Anadolu yakasında ise Eski Menderes Çayının aktığı alanda Bayramiç
ve Ezine ve Ovaları, ayrıca Kocabaş Çayının ağzında Biga ve Karabiga Ovaları ile İlin
güneydoğunda yer alan Agonya Ovası bulunur. İldeki yaylalar Kaz Dağları üzerinde akarsu
başlarında, havzaları birbirinden ayıran küçüklü büyüklü gruplar şeklinde sıralanır. Yayla
gruplarının bir bölümü Biga Yarımadasında, Kaz Dağlarının uzantıları olan düşük yükselti
üzerindedir. Diğerleri ise Edremit Körfezinin kuzeyinde, Kaz Dağlarının doğu – batı
uzantıları şeklinde ve Ayvacık’ta Menderes Havzası ile Edremit Körfezi arasındadır. İl’in
jeomorfolojik haritası verilmiştir.
Şekil 3.1. Çanakkale İli Jeomorfoloji Haritası.
24
3.7.2. Jeolojik Özellikler
Çanakkale İli sınırları içinde yapılan çalışmalarda, en altta Triyas öncesi yaşlı Fazlıkonağı
formasyonu yer alır. Fazlıkonağı formasyonu üzerine uyumsuz olarak Alt Triyas yaşlı
Karakaya formasyonu gelir. Karakaya formasyonunu uyumlu olarak Orta-Üst Triyas yaşlı
Kapıkaya formasyonu takip eder ve o da uyumsuzluklarla jura yaşlı Sarıkaya formasyonu
tarafından örtülür. Sarıkaya formasyonunun üzerine yine uyumsuz olarak Maestrihtien-Üst
Paleosen yaşlı Lört formasyonu gelir. Bu birimin üzerinde uyumsuz olarak Alt Lütesiyen yaşlı
Karaağaç Limanı formasyonu yer alır. Bu formasyonu Fıçıtepe formasyonu izler. Fıçıtepe
formasyonunu uyumsuz olarak Üst Lütesiyen yaşlı Soğucak formasyonu örter. Soğucak
formasyonunu Eosen yaşlı Burgaz, Korudağ, Keşan, Kanlıbent ve Oligosen yaşlı Armuttepe
formasyonları izler. Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı Çanakkale formasyonu alttaki yaşlı birimleri
uyumsuz olarak örtmektedir. İlimizin jeolojik haritası Şekil’de verilmektedir.
Şekil 3.2. Çanakkale İli Jeoloji Haritası.
25
3.7.3. İklim Özellikleri
Çanakkale İlinin iklimi, bulunduğu yer nedeniyle geçiş iklimi özellikleri gösterir. Genel
olarak Akdeniz ile Karadeniz iklimi arasında bir durum arz eder. Genel karakter, Sonbahar ve
İlkbaharda olmak üzere bütün yıl yağışlı, kışlar soğukça, yazlar sıcak ve hava bütün yıl
hareketlidir. 1960-2012 yılları verilerine göre yıllık ortalama hava sıcaklığı 15,0 C° dir. En
yüksek sıcaklık 39,0 C° ile Temmuz, en düşük sıcaklık ise -11.5 C° ile Şubat ayında
gerçekleşmiştir. Son 52 yıllık rasatlarda; yıllık ortalama hava sıcaklığı 15,0 C° olarak kayda
geçmiştir. Son 52 yıllık rasatlarda; en yüksek sıcaklık 23 Temmuz 2007 günü 39,0 C° olarak,
en düşük sıcaklık ise 20 Şubat 1939 günü -11,5 C° olarak kayıtlara geçmiştir. Son 52 yıllık
rasatlar sonucu; yıllık yağış ortalaması 624,7 mm olup, yıllık ortalama en fazla yağış l13,6
mm. ile Aralık ayında, yıllık ortalama en az yağış da 5,5 mm ile Ağustos ayında tespit
edilmiştir. Yine son 52 yıllık rasatlarda; nispi nem ortalaması % 73,4, yıllık nem
ortalamasının en yüksek olduğu ay % 82’lik değerle Aralık ayı, en düşük ay ise % 65,8’lik
değerle Temmuz ayı olarak gözlemlenmiştir.
Kuzeybatı Anadolu’da yer alan Çanakkale bölgesi, sıcak ve soğuk dönemlerde farklı basınç
sistemlerinin etkisi altındadır. Bölgenin topoğrafyası, etkili olan basınç sistemleri ve hava
dolaşımı özellikleri, sıcaklığın ve yağışın alana ve zamana dağılışı iklim özelliklerini
belirleyen temel etmenlerdir (Acar, 2008). Bu çalışmada Çanakkale, Gökçeada, Bozcaada ve
Biga meteoroloji
istasyonlarının verileri kullanılarak bölgenin
iklimsel
özellikleri
yorumlanmıştır. Jeotermal alanlardaki kaplıcaların cazip olabilmesi, bu alanların klimatik
özelliklerinin de iyi olmasını gerektirir. Klimatik koşulların iyi olması, kaplıcalarda çeşitli
hastalıkların tedavisini desteklerken, gelen turistler açısından daha çok tercih edilme sebebi
olabilir.
Kuzey-doğu rüzgarları olduğu tespit edilmiş olup, son 52 yıllık rasatlar sonucu en hızlı
rüzgarın Güney-Batı (SW) yönünden 38,7 m/sn. hızla estiği gözlemlenmiştir. Yine bu rasat
süresi içinde yıllık ortalama rüzgar hızı 4,1 m/sn olarak kaydedilmiştir.
Çanakkale İlinde yıllık güneşlenme süresi ortalama olarak günlük 7,2 saat, günlük ortalama
güneşlenme şiddeti ise yıllık ortalamada 338,22 cal/cm2dk. olarak ölçülmüştür. Bu son veriler
Çanakkale Merkez İlçe gözlem istasyonundaki son 52 yıllık kayıtlar olup; Çanakkale
(Merkez), Bozcaada, Gökçeada, Ezine, Biga, Yenice, Gelibolu, Biga-İÇDAŞ ilçeleri ile
26
denizcilik faaliyetlerine destek için Karabiga Bar. (b) Noktası Güney Men. Feneri, Gökçeada
Kaleköy Ana Mendirek Feneri, Kaba tepe Güney Mendirek Feneri, Gökçeda Kuzu limanı Bal.
Barınak Ana Mendirek Feneri, Ezine Yeniköy Bal. Bar. Ana Mendirek Feneri, Damlacık
Feneri, Odunluk İskele Feneri (Geyikli), Gülpınar Ana Mendirek Feneri, Zincirbozan
Feneri’nde otomatik olarak meteorolojik ölçümler yapılmaktadır.
Sıcaklık: Bölgede ortalama sıcaklıklar, topografya özellikleri nedeniyle farklılık gösterir.
Yükseltinin en fazla olduğu Kazdağı ve çevresinde, daha serin iklim koşulları hakimdir.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden alınan sıcaklık verilerine göre, yıllık ortalama sıcaklıklar,
15,0 °C civarında yıllık toplam yağış miktarı 455-755 mm (Ortalama 624,7 mm)’dir. Yıllık
ortalama sıcaklıkların ve yağışın dağılışında topoğrafya en önemli etmendir.
Çanakkale meteoroloji istasyonu verilerine göre, aylık ortalama sıcaklıklar en soğuk ayda
(ocak) 6.3 °C, en sıcak ayda (temmuz) 25.1°C’dir. Denizellik nedeniyle, yaz ve kış
mevsimleri arasındaki sıcaklık farkı azdır. Aylık maksimum ortalama sıcaklıklar, yaz
mevsiminde 30 °C’nin üzerinde kış mevsiminde ise 10 °C civarındadır. Aylık minimum
ortalama sıcaklıklar, ocak ve şubat aylarında en düşük değerlerine erişir. Çanakkale
Meteoroloji İstasyonu’nda aylık minimum ortalama sıcaklıklar ocak (3,1 °C)
ve şubat
(3,4 °C) aylarıdır.
Çanakkale İklim Durumu (1960-2012)
120
35
100
30
25
80
mm.
20
60
15
40
C
10
20
5
0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
Aylar
Ortalama Yağış
Ortalama Sıcaklık
Asgari Sıcaklık Ortalaması
Azami Sıcaklık Ortalaması
Şekil.3.3. Çanakkale iklim durumu (1960-2012 yılları arası)
27
Şekil.3.4. Çanakkale ili yıllık ortalama sıcaklık zaman serisi ve trendi (1960-2012).
Uzun yıllar ortalama sıcaklığı 15,0°C’ dir ve sıcaklık artış trendine sahiptir. Bu güne kadar
ölçülen günlük maksimum sıcaklık: 39,0 ° C ( 23,07.2007) Bu güne kadar ölçülen günlük
minimum sıcaklık : -11,5 ° C ( 14.02.1929)
Yağış Dağılımı:
Şekil.3.5. Çanakkale iline ait yıllık toplam yağış verilerinin dağılımı, eğilimi ve anomali.
28
Yağış Miktarı
Yağış Miktarı (mm)
120
100
80
60
40
20
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
AYLAR
Şekil 3.6. Çanakkale Aylık Yağış Dağılımı (1960-2012)
Çanakkale İli uzun yıllar yıllık toplam yağış ortalaması 624,7 mm’dir. 24 saatte ölçülen
maksimum yağış miktarı 137,8 mm’ dir (05 KASIM 1956).
Rüzgar
Ort. Rüzhar Hızı (m/sec)
Ortalama Rüzgar Hızı (1960 - 2012)
5
4.5
4
3.5
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
AYLAR
Şekil. 3.7.Rüzgar hızları (1960-2012)
29
Şekil.3.8. Rüzgar esme sayıları (1960-2012)
Çanakkale’nin hâkim rüzgâr yönü Kuzey-kuzeydoğu, mevsimsel değişimlere bağlı olarak
ikincil derece hâkim rüzgâr yönü Kuzeydoğudur.
Çanakkale’de ortalama rüzgâr hızı 4,1 m/sn’ dir. Bu güne kadar ölçülen maksimum rüzgâr
hızı ise 139,3 km/saat olarak ölçülmüştür (15.02.1991).
Çanakkale iklim özellikleri yanında http://www.mgm.gov.tr internet adresinden İl ve İlçe
merkezleri tahmini başlığı altında Çanakkale ve ilçelerinin 5 güne kadar hava tahmini
yanında, yine aynı internet sitesinde Denizcilik/Deniz Yolu Tahmin Sistemi içerisinde
noktasal olarak 5 güne kadar rüzgar ve deniz dalgasını da içeren tahminlere ulaşmak
mümkündür.
3.7.4. Hidrografya
Akarsular:
İlimiz içindeki büyük küçük tüm akarsuların düzenli bir rejimi yoktur. Hemen hepsi, sonbahar
yağmurlarında ve yüksek kesimlerdeki karların erimeye başladığı Nisan ve Mayıs aylarında
kabarmaktadır. Bunun dışındaki sürelerde akarsu debileri dakikada bir kaç litreye kadar
düşmektedir. Gelibolu Yarımadasındaki (Avrupa Yakası ) Kavak Çayı hariç İldeki tüm
akarsular Kazdağlarından doğmaktadır. Bunların başlıcaları ; Tuzla Çayı (52 Km) , Menderes
Çayı (110 Km) , Sarıçay (40 Km), Kocabaş Çayı (80 Km) , Mıhlı Çay (12 Km) , Kavak Çayı
(50 Km)’dır. Bu akarsuların yanında Umurbey ve Bayramdere Çayları yaz akış rejimine sahip
olan akarsu kaynaklarımızdandır. İl sınırları içindeki hemen hemen tüm akarsu kaynakları;
DSİ Genel Müdürlüğünün işletmeye aldığı büyük su işlerinde ana su kaynağı olarak rol
oynamaktadır. Bununla beraber Merkez İlçeye içme suyu kaynağı teşkil eden Atikhisar Barajı
30
Sarıçay üzerinde kurulmuştur. Yine ileride yıllarda Bayramiç ilçesi ve civar yerleşim
merkezlerine içme suyu sağlayacak olan Bayramiç Barajı da Menderes Çayı üzerinde
bulunmaktadır. İl sınırları içinde bulunan önemli akarsular şekildeki haritada verilmiştir.
Şekil 3.9.Çanakkale İli Akarsuları.
Tablo 3.1. Çanakkale İli Akarsuları.
İl Sınırları İçinde
Toplam
İl Sınırları İçindeki
Başlangıç Ve Bitiş
Uzunluğu (km) Uzunluğu (km)
Noktaları
Özellikleri
Bayramdere Barajı inşaa
edilmektedir.
Gökçeada Barajı inşaa
Genişdağ-Kaleköy
edildi.(Aynalı sazan ür.)
Sisalandağ-Marmara
Ayıtdere Barajı inşaa
Denizi
edilmektedir.
Bayramiç Barajı inşaa
Kazdağı-Mar.Denizi
edildi.
Ballı(Edirne il sın.)-Saroz Çokal Barajı inşaa
Körfezi
edilmektedir.
Taşlıburun-Marmara
BAYRAMDERE
11
11
BÜYÜKDERE
10
10
ÇINARDERE
28
28
KARAMENDERES
109
109
KAVAKÇAYI
50
18
KOCAÇAY
62
62
Bardakçı-Kocaçay
KOCAÇAY (AGONYA) 148
70
Katrandağı-Ortaca
KOCADERE
84
84
Kaynarca-Marmara Denizi
SARIÇAY
40
40
Küçükburun-Ç.kale
Boğazı
TAYFUR DERE
19
19
Ağılyeri-Ç.kale Boğazı
Tayfur barajı inşaa edildi.
TUZLA ÇAYI
80
80
Kırburun-Ege Denizi
Çaltı Barajı inşaa edilecek.
UMURBEY ÇAYI
22
22
Avcıtepesi-Ç.kale Boğazı
Üzerinde Umurbey Barajı
inşaa edilmektedir
Bakacak Barajı inşaa edildi.
Taşoluk Barajı inşaa
edilmiştir.
Üzerinde Atikhisar Barajı
kurulu. (Aynalı sazan
üretilmekte)
31
Göller ve Göletler
Çanakkale İli sınırları içinde kayda değer önemli bir göl yoktur. Gelibolu Yarımadasında son
yıllarda kurumuş durumda olan Tuz Gölü ile yine Biga yarımdasında yer alan Yeniçiftlik
Beldesi yakınlarındaki Acı Ece Gölü de Tuz Gölü gibi kuru durumdadır. Acı Ece Gölü, 19571960 yıllarında Bakanlar Kurulu kararı ile kurutulmuş olup, Yeniçiftlik Beldesi ve civar
köyler tarafından bahsekonu göl alanı tarım arazisi olarak kullanılmaktadır. Bununla beraber
Acı Ece Gölü kış aylarıda tamamen dolarak doğal bir göl görünümünü almaktadır. İl sınırları
içinde Köy Hizmetleri İl Müdürlüğünce ve D.S.İ. 252. Şube Müdürlüğü tarafından yapılmış
toplam 32 adet gölet vardır. Bu göletlerden 22 tanesi Köy Hizmetleri (1984-1996 Yılları
arasında), 10 tanesi Devlet Su İşleri tarafından yapılmıştır.
Tablo 3.2. Çanakkale İlindeki Göller
Bulunduğu İlçe
HOYRAT
GÖLÜ
Biga
TUZ GÖLÜ
(ECEBAT)
TUZ GÖLÜ
(GÖKÇEADA)
Yüzölçümü
(km2)
0,32
İl İçinde
Kalan
En Derin Denizden
Kısmının
Noktası Yüksekliği Özellikleri
Yüzölçümü
(m)
(m)
(km2)
0,32
3
ECEABAT
3,03
3,03
3
GÖKÇEADA
2,01
2,01
2
4
Balık üretimi konusunda
çalışma yoktur. Çevresinde
konut yapılmaktadır.
Ç.kale-Bursa karayoluna
2.6 km.stablize yolla
bağlantılıdır.
Balık üretme istasyonu
yapılması konusunda
kooperatif
kurulmuştur.Ç.kale-İst.
karayoluna stablize yolla
bağlantılıdır.
Balık üretimi konusunda
çalışma yoktur. Turizm
yönünden hareketlilik
vardır.Çınarlı-Kapıkaya
asfaltına yakın
mesafededir
3.7.5. Toprak Özellikleri
İlin değişik topoğrafyası, iklimi ve jeolojik yapı farklılıkları ile vejetasyonaki
çeşitlilik, değişik özelliklere sahip toprakların oluşmasına neden olmuştur. Saturasyon
yüzdesine göre yapılan sınıflandırmada toprakların % 55,7’si tınlı, % 37,9’u killi tınlı, %
3,9’u killi ve% 2,5’i kumlu bir bünyeye sahiptir. İl topraklarının yaklaşık yarısını kaplayan
tınlı topraklar; kil, silt ve kum fraksiyonlarının birbirlerine yakın oranlarda temsil edildiği
32
topraklardır. Tav durumlarını muhafaza ettikleri için tohumların çimlenmesine, köklerin rahat
bir şekilde yayılmasına ve derinlere doğru inmesine olanak sağlarlar. İl topraklarının yaklaşık
%38’ni kaplayan killi – tınlı topraklar ise %27-40 oranında kil, %20-45 oranında kum içeren
ağır topraklardır. Islak olduğu zaman plastik özellikte, kuruduğu zaman sert yapıdadırlar.
3.7.6. Arazi Varlığı
Ülkemizde toplam 973.690 hektarlık bir alana yayılan İlimizde, tarım yapılan
topraklar338.094 hektarlık alan ile İlin yaklaşık %34.7’sini kaplamaktadır. Tarım
topraklarının 44.967 hektarında sulu (%13,3), 293.123 hektarında da (%86,7) kuru şartlarda
bitkisel üretim yapılmaktadır. İlimiz topraklarının %44’ünü dağlar, %39.5’ini platolar,
%14,8’ini ovalar ve %1,7’sini yaylalar oluşturmaktadır. Bu topraklar üzerinde %54 ormanlık
arazi, %36,5 ekili-dikili alan, %6,5 çayır-mera arazisi ve %3’lük kültüre elverişsiz arazi
bulunmaktadır. İl topraklarının%15’i meskun yerleşme alanı olup, bunun da % 38’i fabrika,
havaalanı ve askeri saha vb.’dir. Çanakkale İli, ilçelerine göre arazi kullanım şekli EK-1’de,
yine İl içindeki büyük toprak grublarındaki arazi kullanım durumu ise EK-2’de verilmiştir.
3.7.7. Orman Varlığı
Çanakkale İlinde toplam ormanlık alanlar 521.032 hektarlık bir alan kaplamaktadır. Bu
alanların 345.675 hektarı iyi vasıflı, 175.357 hektarı ise bozuk vasıflı imar ve ıslaha gerek
duyulan ormanlardan oluşmaktadır. İlin ormanlık alan yüzdesi Balıkesir Orman Bölge
Müdürlüğü kayıtlarına göre ilin % 53’dür. Bilindiği gibi ormanların ekolojik yapısını mevki,
iklim ve toprak çevresel özellikler ile ışık, sıcaklık, su ve rüzgar gibi fiziksel özellikler tayin
etmektedir. Bu faktörlerin varlığına göre ormanların ağaç türü, alt florası bünyesi ve
verimliliği oluşur.
Şekil 3.10. Çanakkale İli Ormanlık Alanlar
33
İlimizde Kazdağları ormanlık alanların büyük bir kısmını üzerinde taşır. Çanakkale İlinde
ışık, sıcaklık, toprak, rakım ve bakı faktörlerine göre kızılçam ormanları, saf karaçam
ormanların, saf meşe ve kayın yapraklı ormanları ve karaçam ile meşeden oluşan karışık
ormanlar meydana gelmiştir. Çanakkale Merkez, Eceabat, Gelibolu, Gökçeada İlçeleri ile
Ayvacık ve Bayramiç İlçelerinin alçak rakımlı, ışığı ve sıcaklık oranı daha fazla olan
yerlerinde kızılçam ormanları oluşmuştur. Bu yerlerde yapılan ağaçlandırmalarda ekolojik
isteklere uyularak kızılçam türü kullanılmıştır. Kazdağlarının Ayvacık, Bayramiç, Yenice
İlçeleri dahilinde yüksek rakımlı (800 m. – 1200 m.) yerlerinde çoğunlukla saf karaçam
ormanları oluşmuştur. Bu kısımlarda toprak, nem, ışık faktörleri ekolojik açıdan karaçamın
yetişme ortamlarına daha uygun olduğundan bu tip ormanlar meydana gelmiştir. Çan İlçesi
Katrandağında da aynı şekilde saf karaçam ile karaçam-meşe karışık ormanları
bulunmaktadır. İlimiz dahilinde Marmara Denizine bakan toprak ve rutubet faktörünün çok
uygun olduğu Lapseki ve Biga İlçelerinde 600 m. rakımın üzerinde saf kayın ormanları
oluşmuştur. Bu ormanlar yine bu faktörlerin uygun olduğu Bayramiç ve Yenice İlçelerinin
yüksek rakımlı, kuzeye bakan yamaçlarında da yer almaktadır.
Ormanların Hakim Ağaç Türlerine Göre Dağılımı:
177.335,2 Ha (%34) Saf kızılçam, 53.957,9 Ha (%10,4) saf karaçam, 267,7 Ha (0,05) Göknar,
5.564,9 Ha (%1,1) Fıstıkçamı, 2.512 Ha (%0,5) sahilçamı, 3.460,5 Ha (%0,7) Kayın,
130.622,7 Ha (%25,1) Meşe, 256,2 Ha (%0,05) Diğer Yapraklı Türler, 26.709,5 Ha (%5,1)
karışık yapraklı, 19.377,5 (%3,7) karışık ibreli, 100.967.9 (%19,4) İbreli - yapraklı karışık
ormanlarından oluşur.
3.7.8. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler
Flora:
Karasal habitatların başında gelen ormanlar İl’de geniş bir alana yayılmaktadır. İlin alçak
kesimlerinde Kızılçam Ormanları, özellikle Kazdağları yöresinde ise Karaçam, Kayın ve
Köknar toplulukları zaman zaman saf halde ekseriyetle de heterojen bir karışım
göstermektedirler. Karaçam populasyonları Yenice, Bayramiç ve Çan İlçelerinin sınırlarında
genelde Kazdağlarının eteklerinde 600 mt. rakımlardan itibaren başlayıp, 1000 mt. rakımlarda
saf ormanlar oluşturmaktadır. Köknar ve Kayın populasyonları ise Bayramiç ve Yenice İlçe
sınırlarında 1000 mt. yükseltilerden sonra karasal süksesyon şartlarına göre saf ya da karışık
ormanlar oluşturmaktadır. Yine bu bölgelerin daha düşük rakımlarında (300-500 mt.) alt
34
vejetasyon olarak kestane ağaçları yer almaktadır. İlin Avrupa yakasındaki topraklarında
Gelibolu Yarımadasının orta bölümünde yer alan hafif yükseltilerde, Eceabat ve Gelibolu
İlçeleri arasında Kızılçam toplulukları karakteristik olup, bu alanlar zaman içinde büyük
yangınlar geçirerek önemli ölçüde tahrip olmuştur. Gelibolu Yarımadasının kuzeydoğusuna
doğru Kavak Çayı ve civarında sahil kesiminde kumul alanlar ve bu alanların doğal
vejetasyonu olan kumul bitkiler buradaki dar alanın karakteristik yapısını oluşturmaktadır.
Bununla beraber İlimizin denize yakın bölgelerindeki düzlüklerde ve hafif yükseltilerde(0-300
mt.) Akdeniz’e özgü maki ve frigana formasyonları doğal örtü olarak göze çarpmaktadır.
Ayvacık ve Ezine İlçelerinin batı bölümleri ( Assos, Gülpınar, Dalyan, Gökçebayır ve
çevreleri ) ile Biga İlçesinin kuzeyinde bulunan alanlarda (Değirmencik, Aksaz, Karabiga ve
civarları) maki ve frigana formasyonlarının yanında her dem yeşil meşelerden Pırnal Meşesi
(Quercus ilex) ve Kermes Meşesi (Q. coccifera) bu alanların özel doğal bitki örtüsü arasında
yer almaktadır. Akdeniz Bölgesinin özel bitki türü olan zeytinlik alanlar İlin Merkez İlçe
İntepe Beldesi civarında dar bir alanda başlayıp, Ezine ve Bayramiç İlçelerinde kısmen
yaygınlaştıktan sonra Daha yoğun olarak Ayvacık İlçesinin güneyinde Küçükkuyu Beldesi
sahil şeridinde baskın bir flora olarak kendini göstermektedir.
Çanakkale İli florası bitki coğrafyası açısından incelendiğinde yörenin, Akdeniz fitocoğrafik
bölgesinin etkisi altında kaldığı görülmektedir. Bu bölge iklimsel görüş açısından, Karadeniz
hariç yurdumuzun diğer bölgeleriyle benzerlik gösterir. Zira Karadenizin dışında,
yurdumuzun tamamında yaz kuraklığı karakteristiktir. Bu özellik Akdeniz iklim tipinin
karakteristiği olup, bölgenin tamamı homojen bir iklim tipine sahip değildir. Bu nedenle de
bitki örtüsü çeşitlilik göstermektedir. Bununla beraber yörenin nispeten yaz aylarında kurak
olmasının yanısıra, yükseklik farkının da yeterince olmayışı tür sayısının beklenenden az ve
endemizm oranının da düşük olmasına neden olmaktadır. İlin alt seviyelerinde
Kızılçam(Pinus brutia) ormanları karakteristiktir.
35
Bütün Akdeniz Bölgesinde görüldüğü gibi, tahrip gören ormanların yerini maki toplulukları
almış, maki topluluklarının da tahrip görmesiyle frigana formasyonları oluşmuştur. İlin
yüksek kesimlerinde Karaçam, Kayın ve Göknar türleri saf veya karışık ormanlar
oluşturmaktadır.
Çanakkale yöresi Marmara ve Ege Bölgeleri arasında geçiş bölgesini oluşturması nedeniyle,
bitki örtüsü açısından oldukça farklı bir konuma sahiptir. İl sınırları içinde değerli
sayılabilecek miktarda bir tıbbi bitki varlığı da bulunmaktadır.
İl florasında endemizm oranı yüksek değildir. En önemli endemik bitki Kazdağlarında
1000mt. Yükseltiden sonra saf populasyonlar oluşturan Abies nordmandiana ssp. equitrojani(Kazdağ göknarı)’dır. Kazdağ Göknarı’nın dışında çok yıllık otsu bir bitki olan ve
Brassicaceae familyasına ait Alyssum pinifolium İlimiz florasının diğer endemik türüdür.
Nadir ve Endemik Bitki Türleri EK-1 de verilmektedir.
İlimiz genelinde endemik fauna konusunda ayrıntılı bir çalışma yapılmadığı için kesin bir
bilgi elde edilememiştir. Bununla beraber yöre halkından alınan bilgilere göre bir yaban kedisi
türü olan Karakulağın ( Step Vaşağı ) Ülkemiz içinde tek yaşama bölgesinin Kazdağları
olduğu ancak, söz konusu türün 10-15 yıldır izine rastlanılmadığı bildirilmiştir. Aquatik
yaşam ortamlarının başında ise Çanakkale İlini üç bir yandan çevreleyen Marmara ve Ege
Denizleri ile birlikte İl sınırları içinde bulunan akarsular ve bu akarsuların deltaları
gelmektedir. İl sınırları içindeki önemli karasal ve aquatik yaşam ortamları Şekildeki haritada
belirtilmiştir. İldeki bitki örtüsünün zenginliği ve ormanların büyük alan kaplaması, yaban
hayatını da güçlendirmiştir. Ayrıca İlin denizlerle çevrili oluşu yaban hayatına önemli ölçüde
bir zenginlik katmaktadır. Çevresinde su kaynağı bulunan karışık ağaçların oluşturduğu
ormanlarda çok sayıda karaca yaşamaktadır. İlin hemen tümünde kekliğe rastlanmaktadır.
Küçükkaya, Sazlı, Kozlu ve Behram yörelerinde ise çok sayıda Bıldırcın bulunmaktadır.
Çanakkale İli; Ege ve Karadenizi birbirine bağlayan Çanakkale Boğazının her iki yanında
kurulduğu için, İl suları aquatik türler açısından oldukça zenginlik göstermektedir. Çanakkale
Boğazı, Karadeniz ve Akdeniz arasında göçmen balıkların geçiş yolu olduğu için, 15
Ağustos’tan Aralık ayı sonuna kadar Karadenizden Akdenize ve 15 Şubat’tan 15 Ağustos’a
kadar ise Akdenizden Karadenize yoğun bir balık göçüne sahne olmaktadır. Fauna Türleri
EK-2’de verilmektedir.
36
3.7.9. Yerleşim Alanları ve Nüfus
İlimizin merkez ilçe dışında ikisi ada olmak üzere 11 ilçesi vardır.
Şekil 3.11.Çanakkale İli İlçeleri
9933 Km2′lik bir alanı kapsayan Çanakkale’nin 565 köyü, 21 bucağı ve 34 belediyesi vardır.
34 belediyeden 12′si il merkezi ve ilçe belediyesidir. Diğerleri ise kırsal kesim belediyesidir.
Tablo 3.3. İlçe Merkezlerin İle Uzaklığı ve Köy-Belediye-Bağlı Sayıları.
İLE
UZAKLIĞI
(Km)
BELEDİYE
SAYISI
KÖY
SAYISI
KÖY
BAĞLISI
-
4
50
20
AYVACIK
73
3
63
22
BAYRAMİÇ
77
1
76
6
BİGA
94
6
107
5
2,5 mil
1
-
-
76
2
65
2
2,4 mil
1
12
-
52
3
47
6
GELİBOLU
3,2 mil
4
25
1
GÖKÇEADA
(Çanakkale’den)
32 mil
1
9
-
LAPSEKİ
33
3
40
7
YENİCE
99
5
71
10
-
34
565
79
İLÇE ADI
MERKEZ İLÇE
BOZCAADA
ÇAN
ECEABAT
EZİNE
TOPLAM
Alan bakımından en büyük ilimiz 1367 km2 lik alanı ile Yenice, en küçük alana sahip ilçemiz
ise 40 km2 olan Bozcaada’dır.
Çanakkale’nin toplam nüfusu, 2011 Yılı sonu itibariyle 486.445′dir. Toplam nüfus
büyüklüğüne göre iller sıralamasında 55. sırada yer almaktadır. Nüfus yoğunluğu 49’dur.
37
Tablo 3.4. İlin nüfusu.
ADI
MERKEZ
AYVACIK
BAYRAMİÇ
BİGA
BOZCAADA
ÇAN
ECEABAT
EZİNE
GELİBOLU
GÖKÇEADA
LAPSEKİ
YENİCE
GENEL TOPLAM
2009
2010
2011
TOPLAM KÖY TOPLAM TOPLAM
125.231
136.484 135.192
30.144
30.027
30.285
30.807
30.707
30.471
80.849
80.982
82.037
2.496
2.354
2.472
50.960
50.669
50.227
9.259
9.154
9.088
32.353
36.088
32.128
45.853
44.697
45.327
7.057
7.074
8.210
26.467
26.365
25.952
36.259
35.796
35.056
477.735
490.397 486.445
Nüfus itibarıyla en kalabalık ilçemiz, 135.192 nüfus ile Merkez ilçemizden sonra 82.037
nüfus ile Biga ilçesi, en az nüfusa sahip ilçemiz ise 2.472 ile Bozcaada ilçesi olmaktadır.
İlimizde
toplam
nüfusun
%
51′ini
(
249.088)
erkek
nüfusu,
%
49′unu
(237.357) kadın nüfusu oluşturmuştur. İl merkezi ve ilçe merkezlerinde 139.290 (%52)
erkek, 128.792 (%48) kadın yaşarken, belde ve köylerde 109.798 (%50) erkek, 108.565
(%50) kadın yaşamaktadır. Kısaca Çanakkale nüfusunun ( % 55) il merkezi ve ilçe
merkezlerinde, 218.363’ü (%45) belde ve köylerde yaşamaktadır.
Tablo 3.5.Nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı.
Yaş grubu
0-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30-34
35-39
40-44
45-49
50-54
55-59
60-64
65-69
70-74
75-79
80-84
85-89
90+
Toplam
Toplam Erkek
25.816 13.101
25.784 13.278
29.788 15.380
31.434 16.222
43.289 27.094
35.663 18.914
37.511 19.159
35.330 17.889
34.402 17.419
35.512 17.840
33.811 16.998
31.258 15.800
25.816 12.912
19.242 9.138
16.366 7.373
12.585 5.537
8.384 3.370
3.702 1.408
752
256
486.445 249.088
Kadın
12.715
12.506
14.408
15.212
16.195
16.749
18.352
17.441
16.983
17.672
16.813
15.458
12.904
10.104
8.993
7.048
5.014
2.294
496
237.357
38
Tablo 3.6. Belediye teşkilatı olan yerleşim yerlerinin nüfusları.
İl
İlçe
Belediye
Çanakkale
Merkez
Çanakkale
Erenköy
Kepez
Kumkale
Ayvacık
Gülpınar
Küçükkuyu
Bayramiç
Balıklıçeşme
Biga
Gümüşçay
Karabiga
Kozçeşme
Yeniçiftlik
Bozcaada
Çan
Terzialan
Eceabat
Ezine
Geyikli
Mahmudiye
Bolayır
Evreşe
Gelibolu
Kavakköy
Gökçeada
Çardak
Lapseki
Umurbey
Akçakoyun
Hamdibey
Kalkım
Pazarköy
Yenice
Ayvacık
Bayramiç
Biga
Bozcaada
Çan
Eceabat
Ezine
Gelibolu
Gökçeada
Lapseki
Yenice
Toplam
104.321
1.651
13.887
1.357
7.619
1.369
7.117
13.476
1.356
38.681
2.039
2.974
987
1.401
2.472
28.831
2.095
5.293
13.550
3.029
1.605
1.296
2.099
30.273
2.485
5.937
3.144
10.737
2.671
1.112
1.685
2.198
1.672
6.892
Erkek
54.082
829
6.954
689
3.948
689
3.586
6.640
668
19.280
991
1.466
472
683
1.397
14.496
1.072
2.659
7.192
1.542
809
661
1.025
17.041
2.093
3.794
1.541
5.337
1.362
547
805
1.087
808
3.424
Kadın
50.239
822
6.933
668
3.671
680
3.531
6.836
688
19.401
1.048
1.508
515
718
1.075
14.335
1.023
2.634
6.358
1.487
796
635
1.074
13.232
392
2.143
1.603
5.400
1.309
565
880
1.111
864
3.468
Çanakkale ilinin 2011 yılında diğer illerden aldığı göç 17.278 olup, diğer illere verdiği göç
miktarı ise 15.623′tür. Bu dönemde gerçekleşen net göç 1.655 olup, net göç hızımız ise binde
3,41 olarak gerçekleşmiştir.
Çanakkale ilinin 2010 – 2011 döneminde göç aldığı iller incelenirse 3.750 ile en çok göç
İstanbul’dan, 1.632 ile ikinci sırada Balıkesir’den, 1.181 ile üçüncü olarak da İzmir’den göç
almıştır.
39
Çanakkale ilinin 2010 – 2011 döneminde göç verdiği iller incelenirse 3.598 ile en çok göç
İstanbul’a, 1.792 ile ikinci sırada Balıkesir’e, 1.034 ile üçüncü olarak da İzmir’e göç
vermiştir.
3.7.10. Tarım ve Hayvancılık
Çanakkale ili; Ülkemizin en batı ucunda yer alan ilimiz 993.318 hektarlık alana sahip olup,
bu alanın yaklaşık 330.337 hektarlık kısmı (% 33) tarım arazilerinden oluşmaktadır.
İlimizdeki tarım arazilerinin 111.950 hektarı sulanabilmekte (% 34) İlimizde çeltik alanları
dışında kalan alanların % 91 inde basınçlı sulama yöntemleri (damla-yağmurlama)
kullanılmaktadır. Çanakkale ili; Ülkemizin en batı ucunda 993.318 hektarlık alana sahip
Asya ve Avrupa kıtalarını birbirinden ayıran, kendi adını taşıyan Boğaz’ın iki yakasındaki
topraklar üzerinde kurulmuş olan bir ildir. Temel geçim kaynağı Tarım ve hayvancılık olup,
tarıma dayalı sanayi de ilin ekonomisinde önemli rol oynamaktadır. İşlenebilir 330.337 hektar
tarım arazisinin, % 34’ ünde sulu tarım yapılmaktadır. İşlenebilir arazinin % 78,2 i tarla
arazisi, % 9,6 sını Zeytinlikler, % 6,2 Sebze tarımı yapılan arazi, % 4,5 Meyvelikler ve % 1,5
’unu bağ alanları oluşturmaktadır. İlimizde 50,720 adet Tarımsal işletme mevcut olup, İşletme
başına düşen arazi miktarı 65 dekardır. Çanakkale birçok üründe ülke üretiminde önemli bir
paya sahiptir.
İlimizde Buğday, Domates, Zeytin, Şeftali, Elma, Kiraz, Çilek Üzüm, Ayçiçeği, Sanayi Tipi
Biber, Çeltik ve Süt ekonomik öneme sahip tarımsal ürünlerdir.
Bu ürünler içerisinde kalite, yola dayanıklılık, tat ve aroması ile Çanakkale domatesi öne
çıkmaktadır. Ülkemizde üretilen domatesin % 5.7 si ilimizde üretilmektedir. Taze domates
Rusya Federasyonuna ve Bulgaristan’a ihraç edilmektedir. Hem sofralık ve hem salçalık
Domates üretiminde Türkiye’de 6. sıradadır. Çanakkale 142.00 tonluk
sanayi tipi biber
üretimiyle ülke üretiminin % 19.44’ünü üreterek ilk sırada yer almaktadır. Özellikle Yenice
ilçemiz başta olmak üzere sulu tarımın yapıldığı bütün ilçelerimizde sanayii tipi biber
yetiştirilmektedir. Ağırlıklı olarak salça sanayinde değerlendirilen biber, turşuluk, kurutmalık
ve
közlenerek
işlenmekte
ve
katma
değer
kazanarak
piyasaya
sürülerek,
değerlendirilmektedir. İlimizdeki zeytin üretimi, ülke üretiminin % 7.3’sini karşılamakta,
ağaç varlığı bakımından Türkiye’de 8. sıradadır. Zeytin, ilimiz için aynı zamanda sosyal bir
ürün olup, Ayvacık, Ezine ve Bayramiç ilçelerimizde bazı köy ve beldelerimizin temel geçim
kaynağıdır. Zeytin ilimizde ağırlıklı olarak Yağlık olarak yetiştirilmekte olup, bölgemiz
zeytininden elde edilen
zeytinyağı sahip olduğu tad ve aroması ile tüketici tarafından
40
beğenilmektedir.
İlimizdeki elma üretimi 116.703 ton olup, ülke üretiminin % 4.5’ni
karşılamaktadır. Elma üretimi ilimizde ağırlıklı olarak başta Bayramiç ilçemiz olmak üzere
Lapseki ve Merkez ilçede üretilmektedir. Bayramiç ilçemiz ülkemizde en kaliteli Golden
çeşidi elmanın yetiştiği bir ilçemizdir. Bayramiç ilçemiz Evciler Köyü, yıllık ortalama 30.000
ton Golden çeşidi elma üretimi ve sahip olduğu 15.000 tonluk soğuk hava depoları, elma
ambalajlama ve sınıflama tesisleri ile elma üretiminde önemli bir yöremizdir. Şeftali üretimi,
ülke üretiminin %16’sini karşılamaktadır. Tüysüz şeftali olarak bilinen nektarın üretiminde de
21.041 ton üretimle, ülke üretiminin % 39.4’ nü üreterek ilk sırada yer almaktadır. Şeftali
üretimi ağırlıklı olarak Lapseki ilçemiz olmak üzere Bayramiç ilçemizde ve Merkez ilçede
üretilmektedir. Yine Bayramiç ilçesinde, gen merkezi bu ilçemiz olan “Bayramiç Beyaz
Tüysüzü” olarak tescillenen Tüysüz bir şeftali çeşidimizde bu ilçemizde yetişmektedir.
İlimizden şeftali Rusya Federasyonu ve Gürcistan’a ihraç edilmektedir. İlimizde başta
Lapseki ilçesi olmak üzere Bayramiç ve Merkez ilçe,
Kiraz üretiminin yapıldığı
yörelerimizdir. İlimiz 18.476 ton kiraz üretimli ile ülke üretiminin % 4.2’i üretilmektedir.
İlimizde üretilen kirazın önemli bir kısmı ihracatçı firmalar tarafından yurt dışına ihraç
edilmekte, diğer kısmı da başta İstanbul olmak üzere iç pazara sürülmektedir. Çilek üretimi
özellikle ilimizde son yıllarda bir ivme kazanmıştır. Özellikle Yenice, Bayramiç ve merkez
ilçede özellikle 2-3 dekarlık küçük parsellerde, diğer ürünlere göre geliri iyi olan bir ürün
olmasından dolayı yaygınlaşmaktadır. İl Müdürlüğümüzde son 3 yıldır İl Özel İdaresinden
sağladığı kaynak ile fide ve malç yardımı ile çilek üretimini teşvik etmiştir. 2012 yılında İl
üretimimiz 1.884 tona çıkmıştır. Önümüzdeki yıllarda özellikle küçük parsellerde getirisinin
diğer ürünlere göre daha iyi olması ve şu anda Pazar ve fiyat oluşumunda bir sorunun
olmamasından dolayı ilimizde Çilek üretiminin artacağı beklenmektedir.
Çanakkale ilinde çeltik üretimi ülke üretiminin %11’ünü karşılamaktadır. Üretimde Türkiye
dördüncüsüdür. Çeltik üretiminin % 85’i Biga İlçemizde yapılmakta olup, Ezine, Gelibolu ve
Merkez ilçede de az da olsa çeltik üretilmektedir. Ayçiçeği İlimizde kuru tarım alanlarında,
buğday ile münavebeye giren yağlık bir endüstri bitkisidir. İlde 204.491 da. alanda ekilişi
yapılmış, 51.524 ton ürün alınmıştır. Türkiye üretiminin % 3.93 ilimizden karşılanmaktadır.
İlimizdeki ayçiçeği üretiminin % 58’i Gelibolu ilçemizde yapılmaktadır. 2012 yılında ise
39.557 dekar alanda 29.681 ton tane mısır üretilmiştir. Yem Bitkileri üretimi yıllar itibariyle
büyük gelişme göstermiştir. Çanakkale ilinde 2003 yılında ekiliş alanı 8.336 ha. üretim ise
239.331 ton iken, 2012 yılında ise ekiliş alanı 37.780 ha. üretim ise 1.419.111 tona ulaşmıştır.
41
Yem bitkisi olarak ilimizde en fazla Yulaf (yeşil ot), Silajlık Mısır ( 1 ve 2. Ürün olarak) Fiğ,
Yonca, Tritikale, Sorgum ve Korunga ekilmektedir.
İlimiz sahip olduğu B.baş ve K.baş hayvan varlığı ve süt üretimi ile önemli bir hayvancılık
potansiyeline sahiptir. İlimizde 201.508 büyükbaş, 619.140 küçükbaş hayvan mevcudu
bulunup, büyükbaş hayvanların 168.535 Saf Kültür Irkı Sığırdan oluşmaktadır. Yılda toplam
514.600 ton süt üretilmekte olup, ülkemizde üretilen sütün % 3,4 ilimiz de üretilmektedir.
İlimiz, ülkemizde süt sığırcılığının yapıldığı önemli merkezlerden biridir. Bu önemi üretilen
süt miktarından ziyade, üretilen sütün kaliteli süt olmasıdır. Sütün kaliteli olmasının en
önemli nedeni; ilimizde sağılan süt, doğrudan soğutma tanklarına gitmekte, buradan da soğuk
zincir muhafaza edilerek, süt sanayicisi tarafından fabrikalara götürülmektedir.
İlimizde
günde ortalama 750 ton süt, kooperatifler, birlikler ve özel kuruluşlar vasıtasıyla 506 adet
soğutma tankı ile toplanıp, süt fabrikalarına gönderilmektedir. Süt fabrikalar tarafından da
kaliteli olmasından dolayı içme sütü olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle ülkemizde, süt
sanayicilerinin en yüksek fiyat verdikleri süt ilimizde üretilen sütlerdir. İlimizde bir kısmı
tüm yıl boyu çalışan, bir kısmı sezonluk çalışan 91 adet değişik kapasitelerde süt işleme tesisi
vardır. Burada süt başta peynir olmak üzere Yoğurt, Ayran, Krema ve Tereyağı gibi diğer süt
ürünlerine işlenmektedir.
Çanakkale ili, Koyun-Keçi yetiştiriciliğinde ülkemizde önemli bir yere sahiptir. Özellikle
Bayramiç, Ezine ve Ayvacık ilçelerimizde üretilen Koyun- Keçi sütü, Ezine Peynirinin
yapımında tüketilmektedir. Ezine Peyniri Coğrafi Yer Tescili almış, ülkemizde peynir
piyasasında en fazla tutulan peynir çeşididir. Ezine peyniri kazdağları eteklerinde yetiştirilen
Koyun ve Keçilerin sütü ile inek sütünün belirli oranlarda karıştırılmasıyla elde edilen ve
Türk insanın damak zevkine uygun, kaliteli bir peynir çeşididir. Yine ilimiz sütçü bir Keçi
ırkı olan Saanen Keçisi üretiminde de önemli bir konuma sahip olup, ülkemizin en önemli
Damızlık Saanen Keçi üretiminin ve satışının yapıldığı merkezlerden biridir. İlimizdeki keçi
varlığının % 80’i Saanen veya Saanen Melezi keçidir.
İlimizde üretimi yapılan bitkisel ürünler taze olarak veya işlenerek yurt dışına ihraç
edilmektedir. Biber, Vişne, Kiraz, Mantar, Çilek, Domates, İncir, Pırasa ve
Ispanak
dondurularak başta AB ülkeleri olmak üzere ABD, Japonya, Avustralya, Sırbistan ve
İskandinav ülkelerine ihraç edilmektedir. İlimizden 2012 yılında 5.659.251 Kg. Dondurulmuş
meyve sebze ürünü ihraç edilmiştir. Konserve edilen ve Salamura yapılan; Kapya Biber,
Kornişon, Asma Yaprağı, Mantar, Turşu ve Kapari AB ülkeleri, Avustralya, İsveç,
42
Finlandiya, ABD, İsrail,
Y.Zellanda ve
Meksika’ya ihraç edilmektedir.
Bu ülkelere
İlimizden 2012 yılında 4.952.059 Kg. Muhtelif Konserve ve Salamura ürün satışı yapılmıştır.
Biber, Şeftali, Nektarin, Kayısı, Armut, Çilek, İncir, Doğa Mantarı, Siyah Zeytin, Kornişon,
Soğan ve Elma Taze Meyve Sebze olarak; Yunanistan, Almanya, Fransa, İsviçre, Rusya
Federasyonu, Belarus, Hollanda, Japonya ve Gürcistan ihraç edilmiştir. İhraç edilen taze
meyve-sebze miktarı 3.175.935 Kg.dır. Bulgaristan, Yunanistan ve Fransa’ya da
27.712
Kg. Kurutulmuş mantar ve domates, Hollanda, Fransa ve ABD’ne de Kara Yosunu ve
Muhtelif Gıda ihraç edilmiştir. Ayrıca 35.032
adet Fidan- Dış Mekan Süs Bitkisi;
Türkmenistan, Hollanda, ABD ve Fransa’ya ihraç edilmiştir. 2012 yılında Bitkisel ürün olarak
13.822.251 Kg ürün ilimizden ihraç yapılmıştır.
İlimiz 671 Km. kıyı uzunluğu ile Ege ve Marmara Denizine kıyısı olan, su ürünleri
potansiyeli yüksek bir ildir. Çanakkale Boğazının deniz balıklarını göç yolu üzerinde olması,
Saros körfezinin, Gökçeada ve Bozcada açıklarının deniz balıkları bakımından oldukça zengin
olması nedeniyle, su ürünleri avcılığı, il ekonomisine büyük bir katkı sağlamaktadır.
İl
Müdürlüğümüzden 890 gemi ve 10.327 kişi su ürünleri ruhsat tezkeresi alarak, su ürünleri
avcılığını sürdürmektedir. Ayrıca ilimizde 3012 kişide amatör balıkçılık ruhsat tezkeresi
almıştır.
İlimizde Ezine Yeniköy ve Gelibolu Merkezde olmak üzere Su Ürünleri Kontrol
Hizmetlerinde kullanılan 2 Adet Su ürünleri İdari binası vardır. Su ürünleri avcılığı yapan
teknelerin barındığı ve karaya çıkış noktası olarak kullanılan 25 adet Balıkçı Barınağı da
bulunmaktadır. Su ürünleri üretiminde;
su ürünleri avcılığının yanında, su ürünleri
yetiştiriciliği de ilimizde büyük gelişme göstermektedir. İlimizde, Tam Kontrollü (Entansif)
Su Ürünleri Yetiştiriciliği yapan iç sularda 10 adet denizlerde ise 2 adet yetiştiricilik tesisleri
vardır. Bu tesisleri toplam yıllık kapasitesi denizlerde 40 milyon adet yavru + 25 ton, iç
sularda 1416 tondur. Toplam kapasite ise 40 milyon adet yavru/yıl+25 ton dur. Yarı Kontrollü
(Ekstantif) Su Ürünleri yetiştiriciliği yapan iç sularda 8 adet, denizlerde ise 2 adet tesis
mevcut olup, iç sudaki tesisisin kapasitesi yıllık 144 tondur.
İlimiz sahip olduğu bu su ürünleri potansiyeline bağlı olarak da AB onay numarası almış, Su
Ürünleri İşleme ve Değerlendirme tesisleri vardır. Türkiye’ de AB üye ülkelere ihracat yapan
tesis sayısı 112 adettir. İlimizde ise 13 adet AB’ne ihracat yapan tesis bulunmaktadır. Türkiye
su ürünleri işleme tesislerinin %11,5 i ilimizde bulunmaktadır. İlimizde faaliyet gösteren su
ürünleri tesislerinin ürettiği ürünlerden; Taze Soğutulmuş Balıklar, Konserve Balıklar,
Marinat Balıklar, Canlı çift Kabuklu Yumuşakçalar ve İşlenmiş Çift Kabuklu Yumuşakçaların
43
ihracatları yapılmaktadır. 2012 Yılında 421.937 Kg. Taze Soğutulmuş Balık; Yunanistan’a,
948.464 Kg. Dondurulmuş Balık; İtalya, İspanya, Hollanda, Fransa ve Portekiz’e, 235.670
Kg. Konserve edilmiş Balık;
K.K.T.C, Almanya, İngiltere, Çek Cumhuriyeti, Belçika,
Azerbaycan ve Özbekistan’a, 51.908 Kg. Marinat Balık; İtalya’ya, 207.483 Kg. Canlı çift
Kabuklu Yumuşakça; Yunanistan, İtalya, Fransa ve İspanya’ya, 1.466.796 Kg. İşlenmiş Çift
Kabuklu Yumuşakça ise; İtalya’ya ihraç edilmiştir. İlimizden 2012 yılında toplam 3.332.258
Kg. su ürünleri ihracatı yapılmıştır.
İlimizde İyi Tarım Uygulamaları da yıllar itibariyle gerek üretim alanı, gerek üretim miktarı
ve çiftçi sayısı bakımından artarak devam etmektedir. Çanakkale ili 2012 yılı sonunda toplam
115 tarımsal işletme ile 11.298 dekar alan İyi Tarım Uygulamaları sisteminde kayıtlıdır.
Çanakkale Türkiye’de İTU üretim alanı bakımından ilk 10 içinde yer almaktadır.
Alternatif üretim tekniklerinden ve sertifikalı bir üretim modeli olan organik tarım; 2002
yılında 729 hektar olan organik tarım alanı, 2012 yılı sonunda yaklaşık 6 kat artarak 4.477
hektara ulaşmıştır. İlde faaliyet gösteren organik işletme sayısı ise 15’tir. Başta zeytin ve
üzüm olmak üzere toplam 79 farklı ürün (doğal toplama alanları dahil) organik olarak
yetiştirilmektedir. İldeki toplam zeytin alanlarının %3,3’ü ve bağ alanlarının %7,1’i organik
tarım sistemine girmiştir. Çanakkale’de organik hayvancılık her geçen yıl artmaktadır. 2006
yılında toplam 594 adet hayvan organik olarak yetiştirilirken, 2012 yılında 99 üretici 18854
adet hayvan ile organik hayvansal üretim faaliyetleri ve 77 üretici ile 2154 adet kovanda
organik bal üretimi yapılmaktadır.
Çanakkale İli köy sayılarına göre Kooperatifleşme oranı ile Türkiye ortalamasının üstündedir.
İlimizde 565 adet köy ve 380 adet tarımsal Kalkınma Kooperatifi vardır. Kooperatifleşme
oranı % 67 dir.
3.7.11. Sanayi ve Teknoloji
Çanakkale Sanayi l970’li yılların başına kadar önemli bir gelişme göstermemiş olmasında
Türkiye’de sanayinin hızla geliştiği Marmara Bölgesi gelişim alanı dışında kalmasının temel
etkenlerinden birisinin stratejik bir konumda ve özellikle askeri bir bölge olması durumu
etken olmuştur. İl dışından gelebilecek sermaye ise, gerekli altyapı çalışmalarının
tamamlandığı Balıkesir, İzmir ve Bursa İllerini tercih etmiştir. Çanakkale sanayi yönünden
yeterli seviyede gelişmemiştir. Çanakkale’de sanayinin gelişimi 1970 li yıllara kadar önemli
bir atılım sağlayamamıştır. Ancak 1973 yıllında Çanakkale’nin kalkınmada öncelikli iller
arasına alınması neticesinde sağlanan teşvik unsurları ile yatırımlar hızla artmaya başlamış,
44
özellikle doğal kaynaklara dayalı gıda ve taş- toprağa dayalı orta büyük ölçekli sanayi
yatırımları gerçekleştirilmiştir. İlde sanayi sektörü içinde kamu yatırımı olarak, içki, suni deri
ve plastik işleme tesisleri bulunmakta iken, daha sonra bu kamu fabrikaları özelleştirilmiş
olup içki sanayi de dahil tesis ve fabrikalar faaliyetlerini sürdürememişlerdir. Madencilik
alanında kamu işyerleri olarak Çan Linyitleri İşletmesi, TEÜAŞ Çan Termik santralı
bulunmaktadır. İlimizde tarım ve hayvancılığa dayalı üretimde bulunan Bu tesisler
mandıralar, zeytinyağı işletmeleri, konserve gıda fabrikalarıdır. Ayvacık, Ezine ve Bayramiç
çok sayıda zeytinyağı işletmeleri ile yine Ayvacık, Ezine, Bayramiç ve Biga ilçelerinde çok
sayıda mandıra kapsamında süt işleyen tesisler vardır. Zeytinyağı ve süt işleyen tesisler küçük
ölçekli olmalarına rağmen il ekonomisi içerisinde önemli bir yer tutmaktadır.
Çanakkale ilinde 2. önemli sanayi sektörü taş ve toprağa dayalı işletmelerdir. Bu
sanayi sektöründe en büyük kuruluşlar ise Kale Seramik Sanayi, Akçansa Çimento Sanayi
İşletmeleridir. Gerek gıda sanayi ve gerekse taş ve toprağa dayalı üretimde bulunan büyük
ölçekli sanayi işletmeleri uluslar arası standartlarda üretmiş oldukları ürünlerin önemli bir
bölümünü ihraç etmektedir. Hem il ekonomisine hem de ülke ekonomisine katkıda
bulunmaktadır. 18 Mart Çan Termik Santralı yılda yaklaşık 2 Milyar kwh elektrik üretimi ile
2006 yılında faaliyete geçmiştir. Bozcaada’dan sonra ilimiz genelinde Gelibolu, İntepe de,
Bozcaada, Üvecik, Ezine de rüzgar enerji santralı faaliyete geçmiştir. 1962 yılında kurulan
şarap ve kanyak fabrikası ilde bağcılık ve şarapçılığın gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır.
Özelleştirme sonucu mey firmasına satılan tesis daha sonra faaliyetine son vermiştir.
Bozcaada da küçük şarap işletmeleri üretimine katkı sağlamaktadır.
3.7.12. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama
45
İlimiz, Ülkedeki genel demiryolu ağının dışında kaldığı için İl topraklarına ulaşmada
kullanılan en yaygın yol karayoludur. İlde küçük bir havalimanı olmasına rağmen, burası
henüz turistik akışı sağlayan bir yol olarak kullanılmamaktadır. Bununla beraber büyük tonajlı
yolcu gemileri ile boğazdan geçiş yapan gemilerde bulunan turistler Merkez İlçeye uğramak
istediklerinde Ticari amaçlı olarak yapımı tamamlanan Kepez Limanı kullanılmaktadır. İl
sınırları içinde yat turizmini destekleyecek önemli bir yat limanı bulunmamakla beraber
Merkez İlçede küçük ölçekli bir marina vardır.
Karayolu
İlin toplam karayolu uzunluğu 1.065 km. olup, bunun 513 km.si devlet yolu, 552 km.si il
yoludur. İl yollarının % 98’i asfalt, devlet yollarının % 97’si tümü asfalttır. İl’de yolu
olmayan köy yoktur. 3.470 km. köy yolu ağının 2.268 km.si (% 65) asfalt, 1.057 km.si (% 31)
stabilize, 145 km.si (% 5) tesviye yoldur. İl çapında 1. derece köy yolu toplam 2.288 Km
olup, bunun % 85′i asfalttır.
Şekil 15: İlin yol haritası
46
Denizyolu
Denizyolu ulaşımı Çanakkale-Eceabat, Lapseki-Gelibolu, Çanakkale-Gökçeada ve BozcaadaGeyikli arasında karşılıklı feribot seferleri ile Bozcaada ve Gökçeada’ya Çanakkale’den hızlı
feribot seferleri GESTAŞ tarafından yapılmaktadır.
Çanakkale Merkez, Eceabat, Gelibolu, Lapseki, Ezine-Geyikli Yükyeri, Bozcada, Gökçeada,
Çardak ve Kabatepe’de iskeleler bulunmaktadır. Ayrıca Çanakkale Kepez Limanı ile
Ezine’de Akçansa Çimento Fabrikasına, Biga’da İçdaş’a ait liman bulunmaktadır.
Havayolu
İl Merkezinde bir tane havaalanı bulunmaktadır. Şu an havaalanında çalışma olduğundan
sefer yapılamamaktadır.
İçmesuyu
İlçe merkezleri ile belediyelerin içmesuyu şebekeleri mevcuttur. 560 köy+78 ünitenin içme
suyu yeterli, 5 köy+1 ünitenin içme suyu yetersiz olup, susuz köy ve ünite bulunmamaktadır.
Kanalizasyon
İlimizin belediyeli yerleşim yerlerinin kendi imkânlarıyla veya İller Bankası tarafından
yapılan kanalizasyon şebekeleri mevcuttur. Yeni yerleşime açılan bölgelerde kısmi
kanalizasyon çalışmaları ile kanalizasyon arıtma tesisi kurma çalışmaları devam etmektedir.
3.7.13. Madencilik
Çanakkale İlinin büyük bir kesiminin de içinde bulunduğu Biga Yarımadası, özellikle metalik
maden yatakları ve endüstriyel hammadde madenleri açısından önemli bir potansiyel
barındırmaktadır. Bu potansiyel, Kazdağlarının kuzey yamaçları ve yapraklı ormanların
bulunduğu Biga Dağları gibi İlin önemli doğal alanlarında ciddi bir çevresel baskı
oluşturmaktadır.
Günümüzde yoğun bir şekilde bu bölge ve çevresinde maden arama çalışmaları
devam etmektedir. Başta bakır, kurşun, çinko, antimuan ve altın cevherleşmeleri ve bu
cevherleşmelere bağlı olarak gümüş potansiyeli mevcuttur. Biga Yarımadası’ndaki demir,
molibden ve manganez yatakları küçük rezervli kütleler halindedir. Çanakkale ili başta kaolen
olmak üzere kaolenitik kil, kuvars, çimento hammaddeleri, mermer, barit, bentonit ve tuğlakiremit hammaddesi gibi endüstriyel hammaddeler bakımından dikkate değer zenginliklere
sahiptir.
Maden Arama Genel Müdürlüğünün il genelinde kömür ve jeotermal enerji
aramalarına yönelik yaptığı çalışmalar sonucunda Yenice ve Çan ilçelerinde linyit oluşumları
47
ortaya çıkarılmıştır. Çanakkale ili jeotermal enerji bakımından da önemli potansiyele sahiptir.
Ağırlıklı olarak Ayvacık, Biga, Çan, Lapseki ve Bayramiç ilçelerinde olmak üzere çok sayıda
sıcak su kaynakları bulunmaktadır.
3.7.14. Enerji
İldeki en önemli enerji kaynakları kömür, rüzgar enerjisi ve jeotermal enerjidir.
Kömür kaynağı Çan İlçesindedir. İlimizde Çanda 1, Biga da 3 olmak üzere 4 adet enerji
santrali bulunmaktadır. Lapseki - Biga arasında da termik santral projeleri bulunmaktadır.
İlimizde jeotermal kaynakları ve işletmeleri, Ayvacık İlçesinde Tuzla Jeotermal Santrali,
Yenice İlçesinde Topraklar Kaynağı, Uyuz Kaynağı, Hıdırlar Kaynağı, Ezine İlçesinde
Kestanbol Kaynağı, Çan İlçesinde Etili Kaynakları, Pazarköy Kaynağı, Biga İlçesinde
Kırkgeçit Kaynağı, Bayramiç İlçesinde Külcüler Kaynağı yer almaktadır.
İlimizde rüzgar potansiyeline sahip önemli illerden biridir. Ezine de 3, Bozcaada da,
Gelibolu da, İntepe de 1 olmak üzere 5 adet kurulu Rüzgar Enerji Santrali bulunmaktadır.
3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ

Yöre halkı, kişiler ve kurumlar,
Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,
Bölgesel yetkililer,
Ulusal yetkililer,
Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taşımacılar,
Turizmle ilgili sektörler,
Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve
sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler,
Eğitim ile ilgili birimler,
İlde Faaliyet Gösteren Doğa Turizmi ile İlgili STK ve kulüpler
Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi konuyla ilgili kulüpler
Zirve Dağcılık ve Doğa Sporları Kulübü
Çanakkale tenis ve dağcılık Spor Kulübü Derneği
İDA Dağcılık ve Arama Kurtarma İhtisas Kulübü
Kazdağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği
48
4. ÇANAKKALE DOĞA TURİZMİ ARZI
4.1 Çanakkale’nin DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI)
Çanakkale ili, Balkan Yarımadası’nın Doğu Trakya topraklarına bir kıstakla bağlanmış
Gelibolu Yarımadası ile Anadolu’nun batı uzantısı olan Biga Yarımadası üzerinde toprakları
bulunmakta ve 9.933 Km²’lik bir alanı kapsamaktadır. Çanakkale’nin topraklan büyük bir
kısmıyla Marmara Bölgesinin Güney Marmara bölümüne; Edremit Körfezi kıyısındaki küçük
bir alanı ise, Ege Bölgesi içinde yer almaktadır. Günümüzde de önemli bir geçiş güzergâhı
olan Çanakkale tarihte de sahip olduğu benzer önemle yaklaşık 5000 yıllık bir geçmişe
sahiptir (www.canakkale.gov.tr). Doğal çevrenin giderek bozulup yok olduğu günümüzde;
ülke nüfusunun % 25′inin, ülke sanayisinin yarısından fazlasının bulunduğu Marmara
Bölgesinde kentleşme ve sanayileşme baskısına direnebilen bir yaşam ortamı olarak karşımıza
Çanakkale çıkmaktadır. Bununla birlikte Akdeniz ikliminin bir türünün egemen olduğu
Çanakkale il yüzölçümünün % 54’ünü ormanlar kaplamaktadır.
Dünyanın önemli suyollarından biri olan Çanakkale Boğazı, 671 km. kıyı şeridi, kendine has
özellikleri, Kazdağları, Çanakkale’nin doğal çevresinin en belirgin zenginliklerindendir. Bu
yönüyle Çanakkale’de kentleşme ve sanayileşme yoğun bir biçimde yaşanmadığından ülke
genelinde görülen çevre problemlerinin Çanakkale’de yaşanmadığı veya daha az yaşandığı
söylenebilir (www.canakkale.gov.tr). Bu durumuna bağlı olarak Çanakkale’nin sahip olduğu
doğal kaynaklar, çeşitli çevresel değişikliklere ve ciddi kayıplara uğramadan günümüzde de
varlığını sürdürmektedir. Dolayısıyla bölge henüz bozulmamış doğal dengesiyle birçok
ekosisteme ve zengin bir biyoçeşitliliğe ev sahipliği yapmaktadır.
49
Çanakkale’nin sahip olduğu doğal kaynak değerlerinin başında Kazdağları gelmektedir. 60-70
km.lik Kazdağları sırasının ortasında yer alan Kazdağı’nın, güneyi Edremit Körfezi, doğusu
Zeytinli çayı, kuzeyi Kara Menderes Çayı, batısı Altınoluk yerleşiminin batısı ile çevrili olan
21.452 hektarlık alanı, 17.04.1993 tarih ve 21555 sayılı resmi gazetede yayınlanan 93/4243
sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Milli Parkı olarak ilan edilen Kazdağları Anadolu
yarımadasının kuzeybatısında yer alan, Biga Yarımadasının en yüksek dağıdır. Bayramiç,
Yenice ve Ayvacık ilçelerinin sınırları içinde bulunan Kazdağları, oksijen yoğunluğu
açısından Türkiye’nin en iyi koşullara sahip bölgesi konumundadır. Bitki çeşitliliğini, olumlu
yönde etkileyen bu duruma paralel sadece Kazdağları’nda yetişen (endemik) 21 bitki türü
bulunmaktadır.
Kazdağları çevresinde denizin bulunması nedeniyle tarihte ve günümüzde bu alanın yerel,
ulusal ve uluslararası etkileşime açık olmasını sağlamıştır. Kazdağları’nın karasal ortamdaki
su kaynakları bakımından da zengin olması Homeros tarafından Bin Pınarlı İda olarak
adlandırılmasına neden olmuştur.
Kazdağları’nın doruklarında yağışın 1400 mm’nin üzerine çıkması bu alanın zengin bir su
depolama alanı özelliği kazanmasına neden olmuştur. Kazdağları’nın bol yağış ve devamlı
kaynaklar ile beslenen başta Karamenderes olmak üzere akarsular kurak dönemde de bol su
akıtarak alçak ve verimli ovaları, hazırladıkları sulama şartları ile zenginlik kaynağı haline
gelmiştir. Kazdağları’nda yağışın bolluğu ve kırık hatlarının varlığına bağlı olarak oluşan
sıcak su kaynakları kullanılmayı bekleyen önemli bir su kaynağıdır. Kazdağları’nın önemi
yalnız doğal güzellikleriyle sınırlı kalmayıp antik tarihi ve Yunan Mitolojisindeki yeri
sayesinde tarihçilerin ve edebiyatçıların hep ilgi odağı durumundadır.
Kazdağlarında kırsal turizm, tarımsal turizm, doğa yürüyüşü, kampçılık, dağ bisikleti, kuş ve
yaban hayatı gözlemciliği, av turizmi yapılabilir.
Ekoturizm, bozulmamış doğal alanların manzaraların yabani bitki ve hayvanların olduğu kadar, varsa mevcut kültürel özelliklerini de inceleme görme-öğrenme belirli amaçlarla seyahat
etmeyi kapsadığı bilinmektedi. Bu yönüyle bakıldığında da Çanakkale’nin sahip olduğu
Truva, Assos, Kazdağı ve Gelibolu Yarımadası gibi tarihi ve kültürel değerlerin ekoturizm
için önemli kaynaklar oluşturduğu ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte eko-turistlere seyahat
motivasyonu sağlayan temel öğeleri baktığımızda da; vahşi ve bozulmamış doğa, göller ve
nehirler, kırsal alanlar, okyanusu kıyısı, basit yaşam biçimleri, tarihi yerleri ziyaret, benzer
ilgi alanlarındaki insanlarla tanışmak, yeni yaşam biçimleri yaşamak, fiziksel olarak aktif
olma, dağlar, milli ya da bölgesel parklar gibi Çanakkale ili genelinde pek çok noktada
bulunan kaynaklar olduğu ortaya çıkmaktadır.
İlan Edilen Turizm Merkezleri ve Gelişim Bölgesi
1.Behramkale Kadırga Koyu T.M.
2.Geyikli T.M.
3.Küçükkuyu T.M.
4.Yenice T.M.
50
5.Ezine Kestanbol Termal T.M.
6.Yenice Hıdırlar Termal T.M.
7.Çan Etili Tepeköy Termal T.M.
8.Ayvacık Tuzla Termal T.M.
9.Saros Körfezi Kültür ve Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi
Mavi Bayraklı Plajlar
Mavi Bayrak Projesi 1993 yılından bu yana, Türkiye Çevre Eğitim Vakfı tarafından
yürütülmekte olup Kültür ve Turizm Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve TÜRSAB tarafından
desteklenmektedir.
Çanakkale İlinde toplam 6 adet mavi bayraklı plaj vardır. Bunlar, Ayvacık Behramkale’de
Assos Eden Gardens Hotel, Assos Eden Beach Hotel, Assos Park Hotel, Club Albena, Assos
Nazlıhan Hotel,Club Hotel Kanara, Assos Ceylanoğlu Hotel, Küçükkuyu’da, Club Hotel
Gültur, Palace Hotel Olive Odore, Biga’da Karabiga Belediyesi(Halk Plajı).
Çanakkale İlinin öne çıkan doğa turizmi değerleri aşağıda verilmektedir.
Milli Parklar :
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı
Doğal ve kültürel değeri olan Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı Çanakkale Savaşlarının
izlerini ve anılarını korumak amacıyla l973 yılında Milli Park ilan edilmiştir. Parkın kara
sınırlarını Saroz Körfezindeki Ece Limanı ile Çanakkale Boğazında yer alan Akbaş İskelesi
arasında çizilen hat oluşturmaktadır. Seddülbahir Köyü çevresindeki Tekke ve Hisarlık
Burunları, Ertuğrul, Morto, İkiz Koyları, Alçıtepe, Kerevizdere, Zığındere ile kuzeydoğuda
yer alan Arıburnu, Conkbayırı, Kocaçimentepe, Kanlısırt, Anafartalar ve Suvla Koyları
Çanakkale savaşlarının cereyan ettiği başlıca alanları olup, Milli Park sınırları içinde yer
almaktadır. Bununla beraber başta, savaşlarda hayatını kaybeden 253.000 bin şehidimizin
anısına dikilen Çanakkale Şehitler abidesi olmak üzere, Türklere ait 27 şehitlik, 17 anıt ve
yabancılara (İngiliz, Fransız ve Anzak) ait 1’i anıt, 4’ü anıt-mezar ve 27 mezarlık milli park
sınırları içinde bulunmaktadır. 20.2.1994 Temmuz ayı içinde meydana gelen yangın afetinde
yaklaşık 4.070 hektar, çoğu Kızılçam olmak üzere bir çok bitki türünün yandığı tarihi Milli
Parkta ağaçlandırma ve rekreasyon çalışmaları devam etmekte olup, Şehitler Abidesinin
gravür çalışmaları tamamlanmıştır.
51
Troya Tarihi Milli Parkı
Büyük Ozan Homeros’un epik eserleri İliada ve Odysseia ile ölümsüzleşen Troya,
Troyalılarla Akaların (Yunanlılar) on yıl süren harplerindeki kahraman savaşçıların efsanevi
hikayeleri ile asırlar boyunca uluslararası bir üne sahip olarak bugüne kadar gelmiştir.
Arkeologlar, İliada’da hikaye edilen olayların Troya’nın 3000 yıllık tarihi süresince yayılım
gösteren 9 antik medeniyet katından sadece birinin kapsamında kaldığı tanımlamışlardır. Bu
kat Homeros’un dünyaca bilinen ve tanınan Troya’sıdır. Troya Antik Kenti ve çevresi; Milli
Savunma, Bayındırlık ve İskan, Kültür, Turizm ve Çevre Bakanlıklarının uygun görüşlerine
dayanan Orman Bakanlığının 18.09.1996 tarih ve2743 Sayılı yazıları üzerine, 2873 Sayılı
Milli Parklar Kanununun 3. Maddesine göre, 30.09.1996 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile
“Troya Tarihi Milli Parkı” olarak belirlenmiştir. Milli Parkın en önemli kaynak değeri olan
Troya Arkeolojik Kenti 02/12/1998 tarihinde 849. sırada kültürel miras olarak Dünya Miras
Listesine dahil edilmiştir. Ayrıca Troya Tarihi Milli Parkının Uzun Devreli Gelişme Planı
2004 yılı Haziran ayı içinde Bakanlığımızca onaylanmıştır. Yaklaşık 180 Km2’lik Milli Park
alanı içinde ve milli parka yakın bölgedeki yerleşim merkezleri aşağıda belirtilmiştir. Milli
Park’ta arkeolojik yöre merkez olarak alınmıştır. Sınırlar batıda Ege Denizi, kuzeyde
Çanakkale Boğazı, doğuda Çanakkale Devlet Karayolu, güneyde ise teklif edilen park tur
yolu ile tespit edilmiştir. Sahanın ve çevresinin tabiat tarihi ile ilgili en önemli özelliği jeolojik
özelliğidir. Troya ve çevresinde jeolojik yapıyı genel olarak geniş alanlar kaplayan Neojen
formasyonları meydana getirir. Genellikle yatay olarak uzanan konglomera, kil, marntaşı,
kum taşı, ve kireç taşlarından oluşan bu formasyonlar fosilli seviyelerde ihtiva etmektedirler.
Milli Park sahasının içerinde bulunan Menderes Deltası da, önemli su kuşlarını zaman zaman
barındırmakta ve bu kuşların gözlenebileceği bir ortam oluşturmaktadır. Milli Park sahası,
Çanakkale Boğazı ve Ege Denizi kıyılarını da kapsadığından, her iki kıyıda bulunan uygun
plajlar rekreasyon faaliyetlerine imkan sağlamaktadır. Sahanın içerinde bulunan Menderes
Deltası da, önemli su kuşlarını zaman zaman barındırmakta ve bu kuşların gözlenebileceği bir
ortam oluşturmaktadır.
Kent Ormanı
Çanakkale merkez ilçede bulunan Turgut Reis Tabyası Mevkiinde Çanakkale Kent Ormanı
53.1 ha alana sahiptir.
52
Mesire Yerleri
Adı
İlçesi
Çanakkale İline uzaklığı (yaklaşık)
Sülüklü Çeşme
Merkez-Kepez
2km
Dokuzağıl çeşmesi
Merkez-İntepe
16km
Lale Dağı
Umurbey
37km
Güzelyalı
Merkez
12km
Mesudiye Tabyası
Merkez
14km
Asmatepe(Mutluluk Ormanı)
Merkez
4km
Şahmelek
Biga
93km
Bozcaada Çamlığı
Bozcaada
70km
Korudağ
Gelibolu
92km
Handeresi
Yenice
140km
Ayvacık Çamlığı
Ayvacık
68km
Hacıkayyum Çamlığı
Bayramiç
77km
Sulak Alanlar
Çanakkale İli sulak alanlar açısından önemli potansiyele sahiptir. Ancak ilde koruma altına
alınmış sulak alan bulunmamaktadır. Bu yerlerin koruma statüsüne alınması gerekmektedir.
Çardak Lagünü (Lapseki-Çardak)
Çardak Lagünü, Çanakkale Boğazının kuzeye açılan kesiminde yer alır. Burada, kıyı ile
bağlantılı bir şekilde Çanakkale Boğazı açığına doğru uzanan bir kıyı oku mevcuttur. Bu nadir
oluşumun uzanışına bağlı olarak da burada bir lagün gölü meydana gelmiştir. Yerleşim
alanının kıyısında yer alan kıyı oku 4.3 km uzunluğundadır. Lagün gölü 1.2 km² dikdörtgen
şekle sahip lagün ve çevresi 3.5 km² alan kaplar.
Kıyı oku veya kıyı kordonuyla denizden ayrılan lagünlerin deniz turizmine de olanak sunması
nedeniyle turizmde çekiciliği daha da artmaktadır. Bunun yanı sıra lagünler su kuşlarının
beslenmeleri ve yuva yapmaları için uygun ortamlar olduğundan ‘kuş gözlemciliği açısından
ornito turizme açılmaktadır (Doğaner, 2001:82). Nitekim Çardak lagünü de gerek barındırdığı
kuş türleri açısından gerekse konum özellikleri nedeniyle önemli üstünlüklere sahiptir. Bu
konuda yapılan araştırma kapsamı süresince 15 Ordoya ait 34 Familya’dan 82 tür
kaydedilmiştir. Türkiye’de kuş gözlemciliğine elverişli birkaç yerden birisi durumundaki
Çardak Lagünü, ekoturizme geçiş için iyi bir potansiyele ve yeterli koşullara sahiptir.
53
Kavak Deltası (Gelibolu-Kavak)
Kavak Deltası, Kavak Deresi'nin Saros Körfezi'ne döküldüğü bölgede yer alır. Delta kıyıdan
içeriye doğru sazlıklar, daha arkalarda sulak çayırlar ve tarlalarla devam eder.
Kavak Deltası uluslararası göstergelere göre kuş türleri ve sayısı bakımından Önemli Kuş
Alanı-ÖKA (Important Bird Area -IBA) olarak belirlenmiştir. (Özcan vd., 2008). Kavak
Deltası’nda 130 kuş türü tespit edilmiştir.
Tuz Gölü (Gökçeada)
Göl, çamur banyosu ve ornito-turizm açısından elverişli şartlar sunarken, deniz kıyısında kite
board ve wind surf olanakları bulunmaktadır. Göç eden pelikan, flamingo, yaban ördeği ve
kazı gibi kuşlara değişik dönemlerde ev sahipliği yapmaktadır. Alanın korunması ve uzun
vadeli alan kullanım tedbirlerinin, sulak alana zarar vermeksizin belirlenmesi amacı ile “Alt
Havza Biyolojik Çeşitlilik Araştırma Projesi” hazırlanmıştır.
Araplar Boğazı / Skamender Vadisi (Ezine)
Kara Menderes Çayı’nın Troya taşkın/delta ovasına açılmadan önce oluşturduğu önemli bir
doğal yaşam alanıdır. Tarihi ismi Skamander Vadisi olan Araplar Boğazı; öncelikle,
jeomorfoloji, biyocoğrafya ve su kuşları yönünden biyolojik çeşitlilik arzetmektedir. Bu
vadide, Büyük Beyaz Balıkçıl, Küçük Beyaz Balıkçıl, Gri Balıkçıl, Büyük Karabatak ve Kara
Leylek başta olmak üzere, nesli tehdit olan Şah Kartal yaşam alanı bulmaktadır.
Kumkale Sazlığı (Merkez İlçe)
Halihazırda devam eden Kumkale Deltası kuş faunası çalışmasında; Şubat 2011 – Şubat 2012
tarihleri arasında yapılan gözlemler neticesinde alanda, 14 ordodan 39 familyaya ait 119 tür
tespit edilmiş olup, bu türlerin 40’ı yerli, 29’u kış göçmeni, 24’ü yaz göçmeni, 22’si transit ve
4 tanesi de besin ziyaretçisi türdür.
Hoyrat Gölü
Biga İlçesinin kuzeydoğusunda, Marmara Denizi kenarında ve Güvemalan ile Gerlengeç
köyleri arasında ve Yüzölçümü 110 dekar olan Hoyrat Gölü'nün, Güvemalan yönünden gelen
Mağara Deresi ve Koruoba Köyü yönünden gelen Böcekli Deresi ile beslenir. Gölün Marmara
Denizi'ne bağlı küçük bir ayağı vardır. Jeolojik ve coğrafi yönden bir Lagün Gölü
özelliğindedir. Balıkçılık ve kış aylarında kara avcılığı için, Hazinece icara verilmektedir.
Hoyrat Gölü'nün batı yanı Gerlengeç Köyü tarafındaki kıyısında, antik çağlarda kurulduğu
54
sanılan, Harpagion veya Harpagia adlı kent olduğu sanılmaktadır. Göl adını da bu antik
kentten aldığı söylenmektedir. Göçmen kuşların konaklama alanıdır.
Nilüfer Gölü
Biga İlçesi Kalafat Köyü yakınında bulunmaktadır. Nilüfer Gölü karasal sulak alan olup,
sürekli Tatlısu gölleri gibi sulak alan gölü özelliği göstermektedir. Meşe çalılığı içinde küçük
ölçekli göldür. Alanda önemli bir tehdit bulunmamaktadır. Tabiat anıtı yapılması ile ilgili
çalışmalar başlatılmıştır.
Tabiat Parkı
Ayazma Pınarı Tabiat Parkı
Merkez İlçeye 75 km. uzaklıktaki Bayramiç İlçesinin, Evciler Köyünden sonra 5 km.
mesafededir.
Kazdağı’na özgü uzun ağaçları ve gürül gürül akan soğuk suları, şelaleleri ve piknik yerleri ile
İlimizin en güzel yerlerinden birisidir. Mitolojiye göre dünyanın ilk güzellik yarışması bu
bölgedeki İda Dağında (Kazdağları) yapılmış olup, bu dağlarda çobanlık yapan Paris, Zeus
tarafından gönderilen Altın Elmayı, kendisine en güzel kadının sevgisini vaad eden Afrodite
vermiştir. Bugün de bu efsaneye sadık kalınarak, Kazdağı Ayazmasında her yıl Ağustos ayı
içinde geleneksel güzellik yarışması düzenlenmektedir.
Avlaklar:
Çanakkale İlinde Gökçeada Keklik Örnek Avlağı ve Kalkım Yaban Domuzu Örnek Avlağı
olmak üzere 2 adet av turizmi yapılan sahalar vardır.
İlimizde bugün itibariyle, gerek yerli gerekse yabancı turistlerin çok iyi bildiği üzere av
turizmi potansiyeli bulunmaktadır. Özellikle Avrupa ülkelerinden kaynaklanan yoğun ilgi ile
yabancı turistler ilimize gelmektedir. Hazırlanacak stratejik planda av turizmine de yer
verilmesi önem taşıyan bir konudur.
Diğer Seçkin Özellikteki Alanlar
Saros Körfezi
Saros Körfezi kıyıları Nisan-Kasım döneminde her eğitim seviyesinden dalgıcı, su altı
fotoğrafçısını kendine çekmektedir. Türkiye’deki sualtı spor kulüpleri körfeze yoğun bir
rağbet göstermektedir. Saros Körfezi’nin oksijen ve besin tuzları sayesinde zenginleşen flora
ve faunası, sualtı balıkçılığı, sualtı fotoğrafçılığı ve sportif olta balıkçılığı bakımından eşsiz
bir ortam sunmaktadır. Körfezde her zaman görüntünün net olması, mercan oluşumları,
55
deniztavşanı ve süngerler, Çanakkale Savaşları’ndan kalma batıklar su altı meraklılarının
ilgisini daha da artırmaktadır (Yaşar, 2009:135). Bu batıklar Büyükkemikli burnu açığındaki
bir İngiliz mayın gemisi olan Lundy; Suvla koyunda kıyıya çok yakın bir konumdaki su
arıtma gemisi; 102 metre uzunluğundaki Mesudiye Zırhlısı; Seddülbahir yakınındaki Morto
koyunda bulunan 119 metre uzunluğundaki İngiliz Majestik gemisi; Arıburnu açıkları ile
Suvla koyundaki İngiliz ve Anzac filikaları; Seddülbahir feneri altında, Majestik batığına
yakın konumdaki çıkartma botlarıdır. Batıklar genellikle Saros Körfezi güney kıyılarında,
Suvla koyu ile Büyükkemikli burnu yakınlarında yer alırken; Körfezdeki dalış noktalarının
hemen hemen yarısı Saros Körfezi’nin güney kıyılarında (Çanakkale’de) Kömür Limanı ve
Güneyli köyü (Gelibolu) yakınlarında yer almaktadır.
Gökçeada
Gökçeada Türkiye’nin ilk deniz (su altı) parkına sahip yerleşmesidir. 1999 yılında ilan edilen
su altı parkı, Gökçeada’nın kuzeydoğu kıyısında, Kaleköy ile Kuzu Limanı arasındaki kıyı
kuşağında yer almaktadır. Bir deniz müzesinin biyolojik zenginliğine sahip olan bu kıyılar,
henüz bozulmayan ve kirlenmeyen kıyıların başında gelmektedir (Yaşar, 2006:3).
Gökçeda’nın Kuzu Limanı Birinci Dünya Savaşı’ndan kalan bir batığa da ev sahipliği
yapmaktadır. Mermer Burnu, Tuz Burnu’nun güney sahilleri, adanın serbest dalıcılık için
uygun ortamlarını oluşturmaktadır. Gökçeada’da Aydıncık Koyu’nda sürdürülen çeşitli
rekreasyonel etkinliklerin (Kite board, wind surf, çamur banyosu, flamingoların gözlenmesi
vb.) yanı sıra kıyısal manzaranın görkemi (Peynir Kayalıkları, Gizli Liman vb.) önemli
çekicilikler sağlamaktadır.
Gökçeada'da gerek tarımsal alanların kontrolünün kolay olması, gerek uzun yıllardır kimyasal
ilaç ve gübrelerin kullanılmamış olması mevcut tarım alanlarının organik tarıma geçişini
kolaylaştırmaktadır. Gökçeada'da organik tarım sertifikalı zeytinyağı üretimi yapan firmalar
bulunmakta olup bu firmalar zeytinyağı ve sabun dışında butik çapta kekik balı, biber salçası,
peynir, yoğurt, sebze-meyve, reçel, nar ekşisi gibi ev yapımı ürünler de pazarlamaktadırlar.
Bozcaada
Bozcaada’nın en önemli dinamiği bağcılıktır. Bozcaada coğrafi konumu nedeniyle bağcılık
tarımı açısından önemli ekolojik potansiyele sahiptir. Bozcaada’da bağcılık ve şarapçılık
adanın tarihi kadar eskidir. Adaya eski ismini veren Tenes’in, bugünkü Poyraz Limanı
çevresinde yabani asmayı bulduğu ve bu asmayı geliştirerek Kuntra çeşidini elde ettiği
söylenmektedir. Üzüm, Bozcaada hayatının ayrılmaz bir parçasıdır. Milattan önceki Tenedos
paralarında üzüm salkımı görülür. 11850 da Bağ alanı bulunmaktadır. Bu bağlardan 1600 ton
56
sofralık, 3900 ton şaraplık üzüm alınmaktadır. Sofralık üzüm çeşitlerinden Bozcaada
Çavuşu’nun Ada bağcılığında önemli bir yeri vardır. Şaraplık üzüm çeşitlerinden Karasakız
(Kuntra), Altınbaş (Vasilaki) ve Karalahna yetiştirilmektedir. Son yıllarda özellikle kaliteli
şarap elde edilen ve getirisi yüksek olan Cabernet Sauvignon, Chadonay, Merlot ve Gamay
üzüm çeşitlerine yönelme vardır. Ancak, Türkiye’nin buna benzer tüm yörelerinde
görülebileceği gibi tarım turizmi doğrultusunda bağcılık ve şarapçılığın geliştirilmesindeki
yönetim ve planlama eksikliğidir.
Ülkemizde bağ turizmini teşvik etmek amacıyla gelen turistlerin ilgisini çekebilecek
aktiviteler düzenlenebilir. Bu aktiviteler; bağ turizmi yapılabilecek alanlarda turistlere üzüm
hasadı ve tadımı yaptırmak, o yöreye ait üzümlerden elde edilmiş şarapları tattırmak, şarap
fabrikalarını gezdirip bilgilendirmek ve kendi şaraplarını yaptırmak, bağ festivalleri
düzenleyerek yörenin tanıtımı yapılır. Böylelikle ekonomik anlamda kalkınmayı teşvik
ettiğinden ülkemiz açısından bağ turizmi önem arz eder.
Bozcaada İlçesinde çiftçilerin gelir düzeyini yükseltmek, doğal kaynakların gelecek nesillere
bozulmadan aktarılmasını sağlayarak sürdürülebilir tarımsal kalkınmayı gerçekleştirmek,
Adayı organik tarım adası haline getirerek başta turizm olmak üzere diğer sektörlerin de
gelişmesine yardımcı olmak amacıyla 2005 yılında “Organik Tarım Projesi ’’ uygulamaya
konulmuştur.
Ayvacık
Ekoturizm ile kültür turizmi arasında yer alan gastronomi turizmi için zengin potansiyel
Ayvacık çevresinde mevcuttur. Ancak bunların doğal özellikleri ve marka değerleri
bozulmadan üretimin sürdürülebilir hale getirilmesi gerekir. Bunlardan uygulanabilir nitelikte
olanları şöyle sıralayabiliriz.
1. Organik zeytin ve zeytinyağı üretimi,
2. Organik kırmızı et üretimi,
3. Yöreye özgü keçi peyniri üretimi,
4. Toplayıcılıkla elde edilen ürünlerin (mantar ve kekik gibi) yerel bir marka ve sertifika ile
turistlere sunulması,
5. Bozulmuş orman ve makilik alanlarda fıstık çamı yetiştiriciliği,
57
Küçükkuyu
Yeşilyurt ve Adatepe köylerinin doğal ve yöresel birçok özelliği manzara bütünlüğüyle
birlikte ekolojik turizm açısından oldukça değerlidir.
Yeşilyurt Köyü
Küçükkuyu'nun batı yönünden ayrılıp kısacık bir yolculukla ulaşılan köy yöreye özgü
Nusratlı taşı ile yapılmış evleri ile mimari bir bütünlük içinde. Çok güzel ve iyi durumda taş
konakların bulunduğu köyde betonarme yapı yapılmıyor ve köyün dokusu köylülerin sahip
çıkmasıyla korunuyor. Büyük kentlerden gelenler de eski evleri satın alıp restore ederek
yerleşiyorlar.
Deniz'in iyotlu havası ile Kazdağları'nın bol oksijeninin birbirine karıştığı önü mavi arkası
yeşille kuşatılmış köyün çevresinde yerel mimarı dokuyla uyumlu küçük moteller bulunuyor.
Deniz, orman, dağ ve kültürü birleştiren zenginlikte bir turizm türü doğuyor.
Adatepe Köyü
Küçükkuyu'dan yörenin en popüler köyü sayılabilecek Adatepe'ye doğru çıkan kısa asfalt yol
çamlar arasında yükseliyor. Köyün popülerliği doğal ve mimari güzelliği yanında bir gurup
entelektüelin köyden ev alıp yerleşmeleri ile başladı. Köyün terkedilmiş eski okulu olan ve
Taş Mektep diye anılan yapıyı elden geçirip yazları burada felsefe, sanat tarihi, mitoloji
konularında derler verilen bir yaz okulu haline getirildi. Özel olarak bu dersler için kentlerden
gelenlerin yanı sıra çevreye tatil için gelen meraklıların da katıldığı derslerde Türkiye'nin
tanınmış bilim, kültür, sanat insanları ders veriyorlardı.
Son yıllarda açılamayan bu yaz okulunun yeniden canlandırılması için çalışılıyor.
Köyün evleri taş ve birbirinin manzarasını kapatmayacak şekilde konumlanmış. Harap
duruma gelen evlerin çoğu eski taş ustaları tarafından aslına uygun halde restore edildi. Bu
çalışmalar evleri satın alan kentliler çoğaldıkça artarak sürüyor.
Eskiden Türk ve Rumların birlikte yaşadığı, bu nedenle ortak bir kültürü ve iki kültürün farklı
renklerini yansıtan Adatepe Köyü koruma altında.
Nusratlı Köyü
Taş evleri, fazla bozulmamış yapısı ve çevresindeki zeytin ağaçleı ve orman ile önemli bir
köydür. Nusratlı Köyü Turizm Kalkınma Projesi, Güney Marmara Kalkınma Ajansı’ndan
proje desteği almıştır.
58
Ezine
Kestanbol Kaplıcaları
Ezine'nin Kestanbol Köyü yakınında bulunan bu kaplıcalar, çok eski tarihlerden beri insanlara
şifa dağıtmaya devam etmektedir. Antik Alexandreia-Troas kentinin eteğindeki kaplıcanın
denize uzaklığı 2km.'dir.
Kaplıcanın 73 derece sıcaklığındaki suyu, demir ve kalsiyum içermektedir. Bu sudan,
romatizma, nevrit, kadın hastalıkları ve solunum yolları rahatsızlıkları olan hastalar şifa
görmektedirler. Ayrıca nekahat döneminde vücudu kuvvetlendirir ve kemikleri düzene
soktuğu söylenmektedir.
Merkez
Güzelyalı-İntepe mevkilerindeki ormanlık alanlar izcilik, oryantiring, kampçılık faaliyetleri
için uygundur.
Kazdağları
Bayramiç, Yenice ve Ayvacık ilçelerinin sınırları içinde bulunan Kazdağları, oksijen
yoğunluğu açısından Türkiye’nin en iyi koşullara sahip bölgesi konumundadır. Botanik
turizmi açısından Kazdağları’nın en önemli kaynak değerleri endemik bitkilerdir. Birçok
ülkede sadece endemik bitkiler için turlar düzenlenmektedir. Dağda kayıtlı 83 endemik bitki
bulunmaktadır. Bunlardan 21‘i dünyada sadece Kazdağları’nda bulunmaktadır. Kazdağı
Göknarı bunların en değerlilerindendir. Kendi doğal ortamında sadece Kazdağı’nda bulunan
bu ağaç türü, Çiğdem, ters lale, Arap sümbülü, kırmızı lale, sarı lale ve orkide türleri botanik
turizmi için kullanılabilecek soğanlı bitkilerdir.
Bununla birlikte dağ bisikleti, doğa yürüyüşü gibi etkinler için uygun alanlar bulunmaktadır.
Çanakkale’nin Ekolojik Çiftlikleri
Çanakkale’nin ekolojik çevre özellikleri bu değeri keşfedenlerce değerlendirilmeye
başlanmıştır. Yörede gerçek bir ekoloji felsefesine temel oluşturacak iyi uygulama örnekleri
sınırlı da olsa hayata geçirilmiş görünüyor. Ekolojik çiftlikler ve gönüllüleri bir araya
getirmeyi amaçlayan dünya çapında bir hareket olan WWOFF (World Wide Opportunities on
Organic Farms)’a bağlı TaTuTa adlı organizasyon, Türkiye’de çok sayıda ekolojik çiftliğin
koordinasyonunu sağlamaktadır. TaTuTa, “Ekolojik Çiftliklerde Tarım Turizmi ve Gönüllü
Bilgi, Tecrübe Takası” projesinin kısa adıdır. TaTuTa organizasyonuna bağlı ekolojik
çiftliklerin sayısı Çanakkale’de 9’a ulaşmış durumdadır.
59
Söz konusu çiftlikler Küçükkuyu, Bozcaada ve Bayramiç’te yer almaktadır. Küçükkuyu
yakınındaki Adatepebaşı köyüne 1 km mesafede yer alan, Buğday Derneği’ne bağlı Çamtepe
Ekolojik Yaşam Merkezi’nde ekolojik yaşama dair çeşitli konularda eğitim çalışmaları
düzenlenmektedir. Yine aynı bölgedeki Dedetepe Çiftliği’nde de çocuk kampları, yoga
kampları başta olmak üzere çeşitli etkinlikler yaz boyu sürmektedir. Dedetepe aynı zamanda
Çamtepe etkinlikleri için konaklama hizmetini de üstlenmektedir. Bayramiç Yeniköy
Çiftliği’nde ise özellikle permakültür ve ekolojik mimari konularında düzenlenen eğitim
etkinlikleri
öne
çıkmaktadır
düzenleniyor.
Çiftliklerdeki
etkinlikler
daha
çok
çiftliklerde/eğitim merkezlerinde ve yakın çevrelerinde gerçekleşmektedir. Çiftliklerin
etkinlik programları henüz yöredeki turistik kaynaklara yönelik gezileri içermiyor. Ancak
çiftliklerde uzun dönem kalan yabancı gönüllüler, çiftlikteki işlerinden arta kalan
zamanlarında mutlaka Çanakkale kentini, Troya, Assos vb turistik çekim noktalarını mutlaka
ziyaret etmektedir. Bu şekilde yabancı ziyaretçiler Çanakkale’nin hem kırsal hem kentsel
yaşamı, hem de tarihi hakkında bilgilenmiş olmaktadır. Kuşkusuz yakın bir gelecekte bu tür
organizasyonların artması ve etkinlik hedeflerine gezi boyutunun da eklenmesiyle kırsal
turizm de gelişme gösterecektir. Herşeye rağmen yöredeki ekolojik çiftlikler bulundukları
çevrede yerel ekonomiye katkıda bulunurken, doğal ve kültürel zenginliklerin korunmasına
destek olmakta; doğa koruma bilinci ve ekolojik yaşam hakkında bölgesel farkındalık
sağlamaktadır.
Ekolojik çiftliklere ziyaretçiler “gönüllü” ya da “konuk” olarak kabul edilmektedir. Gönüllü
ziyaretçiler işgücü, bilgi ve/veya tecrübe desteği sağlayarak çiftlikte gönüllü olarak çalışan
kişileri tanımlarken; Konuk ise, konaklama ve aldığı hizmetlerle ilgili mali desteğini aracısız
olarak çiftliğe veren kişidir. Konukların çiftlikte çalışma zorunluluğu yoktur. Çalışma
karşılığında gönüllü katılımcıların konaklama ve yemek ihtiyaçları çiftlikler tarafından
karşılanmaktadır. 2011 yılı verilerine göre Türkiye genelindeki TaTuTa ziyaretçileri
genellikle gönüllü (%90’dan fazla) ve yabancı konuk (%80) ağırlıklıdır. Oranlar
Çanakkale’deki çiftlikler için de benzerdir. Ancak eğitim etkinliklerinin katılımcıları
tamamen Türklerden oluşmaktadır. Yerli ziyaretçiler ise genellikle İstanbul’dan gelmektedir.
Çanakkale’deki ekolojik çiftliklerin ortak kaygıları yöredeki madencilik faaliyetleri, çarpık
yapılaşma, altyapı eksikliğinden kaynaklanan çevre kirliliği, ticari kaygıların hakim olduğu
çevreye duyarlı olmayan turizm anlayışı, genç nüfusun köylerden göçü ve yerel ürünlerin
pazarlanma sıkıntıları olarak belirlenmektedir. Söz konusu çiftlikler Çanakkale’nin doğal,
tarihi ve kültürel çevre özelliklerinin tanıtımında önemli roller üstlenmiş durumdadır.
60
Çanakkale’nin ekoturizm geleceğine sağlıklı bir şekilde yürüyebilmesi için söz konusu
çiftliklerin yaygınlaşması için gerekli desteklerin sağlanması ve deneyimlerin paylaşılması
önemli yararlar sağlayacaktır.
Çanakkale yöresinde ekolojik üretim yapan çiftlikler hızla yaygınlaşmaktadır. Buralarda
uygun tesislerin oluşturulması ve ulaşım olanaklarının geliştirilmesi ile turistik talepler kırsal
alanlara kadar iletilecektir. Yörede planlanacak ekoturizm, çiftlik turizmi, kırsal turizm vb
uygulamalar ile rekabet üstünlükleri sağlanacaktır. Ekolojik çiftliklerle ilgili güncel bilgilerin
Çanakkale’nin yeni turistik broşür ve haritalarında mutlaka yer alması gerekmektedir. Bunlara
ek olarak eko sertifikalara (Green Key, Green Seal, LEED, HOTEQ 500 vb) sahip modern
konaklama tesislerinin de Çanakkale’de planlanması aşamasına geçilmelidir.
4.2. Çanakkale ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi
Arz analizi tablosu;
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T,
Adı
Milletlerarası seviyede: M
İlçesi
Bilinirlik
Gelibolu Tarihi Milli Parkı
Gelibolu
M
Troya Tarihi Milli Parkı
Merkez
M
Bayramiç
B
Lapseki
B
Tuz Gölü
Gökçeada
B
Kavak Deltası
Gelibolu
B
Araplar Boğazı
Ezine
B
Kumkale Sazlığı
Merkez
B
Hoyrat Gölü
Biga
B
Nilüfer Gölü
Biga
B
Kent Ormanı
Merkez
B
Güzelyalı Mesire Yeri
Merkez
B
İntepe Mesire Yeri
Merkez
B
Mesudiye Tabyası Mesire Yeri
Merkez
B
Asmatepe Mesire Yeri
Merkez
B
Ayazma Pınarı Tabiat Parkı
Çardak Lagünü
61
Şahmelek Mesire Yeri
Biga
B
Bozcaada Çamlığı Mesire Yeri
Bozcaada
B
Korudağ Mesire Yeri
Gelibolu
B
Handeresi Mesire Yeri
Yenice
B
Ayvacık Çamlığı Mesire Yeri
Ayvacık
B
Hacıkayyum Çamlığı Mesire Yeri
Bayramiç
B
Bayramiç-Gökçeada
M
Saros Körfezi
Gelibolu
T
Bozcaada
Bozcaada
M
Küçükkuyu
Ayvacık
M
Kazdağları
Bayramiç
M
Ayvacık-Bayramiç
T
Avlaklar
Ekolojik Çiftlikler
4.3. Çanakkale İlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar
Milli Parklar
: Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı, Troya Tarihi Milli Parkı
Tabiat Parkları : Ayazma Pınarı Tabiat Parkı
Arz analizi tablosu;
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T,
Milletlerarası seviyede: M
Milli Park ve benzeri sahalar
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı
Gelibolu
M
Ayazma Pınarı Tabiat Parkı
Bayramiç
B
Merkez
M
Troya Tarihi Milli Parkı
62
Milli Park ve benzeri sahalara ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
- Milli değerlerin varlığı
- Tarihi milli parkın uluslararası öneme sahip
olması
- Milli Park Müdürlüğü şeklinde tek elden
yönetilmesi,
- Yurt içi ve yurt dışından turistlerin gelmesi
- GYTMP’ye yatırımların fazla olması
Zayıf Yönler
- Turizm politika ve planlamasının bütüncül
bir şekilde yapılmıyor olması
- Bölgeye en hızlı ve konforlu ulaşımı
sağlayacak havaalanının sefer sayısı
bakımından yeterli düzeyde olmaması
- Tabiat Parkının özel mülkiyetle iç içe olması
- Günübirlik turizme bağlı olarak oluşan
çevresel kirlilik,
- Tabiat Parkının rekreasyonel zenginliği
- Ulaşılabilirliğin kolay olması
Fırsatlar
-Doğa turizmine olan ilginin yoğunlaşması
-GYTMP’ nın UDGP’ nın olması
-GYTMP’ nın finans yönünden geniş
imkanlarının olması
Tehditler
- Bölge bütününde doğaturizmi anlayışının
tam olarak yerleşmemiş olması
- Ziyaretçi baskısının korunan alanlara zarar
verebilme ihtimali
- Korunan sahalara yerel yöneticilerin,
korunan alan değil turizm alanı olarak
bakmaları
4.4 ÇANAKKALE İLİNDE DOĞA TURİZİM ÇEŞİTLERİ
Kuş Gözlemciliği
Doğa Yürüyüşü (Trekking)
Yayla ve Festival Turizmi
Av Turizmi
Sualtı Dalış Turizmi
Bisiklet Turizmi
Botanik Turizmi
Tarım ve Çiftlik (Agro) Turizmi
Kamp Karavan Turizmi
Su Sporları
63
X
Dağ-yayla
gezisi
imkanı ( DG)
X
X
X
X
Peyzaj
güzelliği/fotosafari
(PF)
X
X
X
X
Yenice İlçesi
X
Lapseki İlçesi
değerler
Gökçeada İlçesi
Bozcada İlçesi
8
Gelibolu İlçesi
Biga İlçesi
5
Ezine İlçesi
Bayramiç İlçesi
18
Eceabat İlçesi
Ayvacık İlçesi
13
Değerler toplamı
Çan llçesi
Merkez
9
Aktivite/değer
1
13
7
9
11
7
6
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Rafting (R)
Canyoning/kanyon
yürüyüşü (C)
Mağaracılık (M)
Dağ
(DB)
bisikletçiliği
Denizel
(DS)
X
X
X
X
X
X
Yaylada
konaklama/kamping
(YK)
Düzenlenmiş doğa
gezisi rotası(DGR)
X
X
Tabiata
uyumlu
kırsal
miras
gezisi(KMG)
Pansiyonculuk(P)
X
X
X
X
X
Kır havasında şehir
merkezleri(KHŞM)
Aktif yaylacılık(AY)
Kelebek gözlemciliği
imkanı(KeG)
Kuş
gözlemciliği
imkanı(KuG)
X
Sportif
balıkçılığı
X
olta
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
64
imkanı(SOB)
Milli
park
sahalar(MP)
vb
X
X
Milli park vb. nde
konaklama(MPK)
X
X
Kış
sporları
potansiyeli(KSP)
Aktif kış sporları
merkezi(KSM)
Estetik
şelale
bulunan yerler(EŞ)
X
Estetik göl/baraj olan
yerler(EGB)
Botanik
gezilerine
uygun saha(BOG)
X
Tescilli avlak sahası
(AvS)
X
X
X
X
Yabana
hayatı
geliştirme
sahası(YHGS)
Garantili
yaban
hayatı
gözlemi(GYHG)
İzole
ilginç
ekosistemler(İE)
Çim kayağı(ÇK)
Sualtı
Gözleme
(SAG)
Yaşamı
İmkanı
Bakir Küçük Koylar
(BKK)
X
Ormanaltı
florası
tanıma
gezi
imkanı(Mantar
ve
benzeri dahil) (FGİ)
X
X
Endemik Bitkilerin
Gözlemi (EBG)
X
X
Köy Pazarları(Orman
meyvelerinden reçel
X
X
X
X
X
X
X
65
marmelat,
kurutulmuş meyve
satılması kaydıyla)
(KP)
Çayır
şeklinde
gruplanmış
dağ
çiçekleri
gezisi
(görselliği
yüksek
olacak) (DÇG)
Doğal
taşlardan
tabiat
tarihi
gezisi(Gezi sırasında
en az 10-15 değişik
taş
türü
ve
jeomorfolojik yapılar
tanıtılmalıdır)
(DTTTG)
X
X
Bakir doğa parçaları
keşif
gezisi(Bakir
vadi ve bakir orman
gibi
gizli
kalan
değerleri
keşfetme
gezileri) (BDPKG)
Gastronomi
gezisi
(Gezi günü belirlenir.
Gezi
günü
ziyaretçilerle yöresel
yemekler yapılarak
yedirilir) (GG)
Dokusu bozulmamış
kırsal miras gezisi
(köyler) (KMG)
Yayla gezisi imkanı
(Ya)
Yaya
(Y)
gezi
imkanı
Tarihi eserler,
alanı (Ts)
sit
X
X
Şelale görme imkanı
(Ş)
Peyzaj değeri yüksek
yerler,fotoğrafik
yerler (P)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
66
Mağara gezisi (Mğ)
X
Motorlu gezi imkanı
(M)
Jeolojik
jeomorfolojik
değerler (Jm)
ve
Kanyon
imkanı (Cn)
görme
Botanik
imkanı (Bt)
gezisi
X
X
Bakir orman gezisi
(Bo)
Atla geziye uygun
(At)
X
X
X
X
X
X
5. SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKANLARININ
ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER
A) GELİBOLU YARIMADASI TARİHİ MİLLİ PARKI
Alanla ilgili genel bilgi: Doğal ve kültürel değeri olan Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı
Çanakkale Savaşlarının izlerini ve anılarını korumak amacıyla l973 yılında Milli Park ilan
edilmiştir. Parkın kara sınırlarını Saroz Körfezindeki Ece Limanı ile Çanakkale Boğazında yer
alan Akbaş İskelesi arasında çizilen hat oluşturmaktadır. Seddülbahir Köyü çevresindeki
Tekke ve Hisarlık Burunları, Ertuğrul, Morto, İkiz Koyları, Alçıtepe, Kerevizdere, Zığındere
ile kuzeydoğuda yer alan Arıburnu, Conkbayırı, Kocaçimentepe, Kanlısırt, Anafartalar ve
Suvla Koyları Çanakkale savaşlarının cereyan ettiği başlıca alanları olup, Milli Park sınırları
içinde yer almaktadır. Bununla beraber başta, savaşlarda hayatını kaybeden 253.000 bin
şehidimizin anısına dikilen Çanakkale Şehitler abidesi olmak üzere, Türklere ait 27 şehitlik,
17 anıt ve yabancılara (İngiliz, Fransız ve Anzak) ait 1’i anıt, 4’ü anıt-mezar ve 27 mezarlık
milli park sınırları içinde bulunmaktadır.
Sahanın Doğa Turizmi Potansiyelinin öne çıktığı ve sunduğu aktiviteler: Bisiklet turu ve
çadırlı kamp, doğa yürüyüşü, rüzgar sörfü, su kayağı.
ÖNERİ: Alçıtepe-Kabatepe-Seddülbahir Güzergahı bisiklet turu için önerilmektedir.
67
Sahanın Doğa Turizmi Yönetimi Amaçları: Bisiklet turu güzergahı belirlemek ve kamp
alanını düzenlemek
Önümüzdeki 3 yıl için Turist artış öngörüsü: 2015 yılı Çanakkale Savaşlarının 100. Yılı
olması sebebiyle turist sayısında önemli bir artış öngörülmektedir.
Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu
Halihazırda ki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan(yaklaşık): 100000
sayısı
kişi/yıl
Ziyaretçi (konaklamayanlar)(yaklaşık) : 2000000 Kişi/yıl
Para harcama
Ziyaretçi Profili
Gelişlerinin İlk 4 Sebebi
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuş veya konserve ürünler alınarak para ödeme şekilleriyle
Kişi başına ortalama en az 50 TL harcama yapılmaktadır
Bireysel gezginler : % 15 Aileler : % 15
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya gelmesi
şeklinde) : % 65
Diğerleri : % 5
Milli değerler,
Tarihi değerler,
Su altı dalış turizmi,
Fotoğrafçılık
68
Ulaşılabilirlik Analizi
Sahanın Uluslararası
havaalanına yakınlığı
Alana Ulaşım
Orta derecede yakın; 4 saat (2-4 saat arasında)
Özel taşıt
(+)
Ziyaretçinin Genel ulaşım
Toplu taşıma
(+)
kanaati: Toplu taşıma
Diğerleri
(+)
(Bisiklet, motosiklet, yürüyüş,
atlı vb.)
Ulaşım için problemler: Uçak seferlerinin yetersiz oluşu, deniz ulaşımının olmaması
Altyapı Analizi
Taşımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taşımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
İşaret levhaları
Genel yer işaret
levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park
kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme
kolaylıkları
Restoran sayısı
Yetersiz
+
Yeterli
İyi
Açıklama
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Yeme içme konaklama analizi
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Kategori
Sayısı
Turistik
6
Yerel
6
Yüksek standartlı yemek sunanlar :
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar:
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
Kuruluş Sayısı
Açıklama
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
kötü
Hosteller (Misafirhaneler)
kötü
Yatak&kahvaltı oteli
kötü
Rota üstü kulübeler
-
Bungalov tarzı
-
Kamp alanı
orta
Diğerleri: Pansiyon
orta
69
Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri
Var-Yok
Sunduğu değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
şekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki yabanıl
varlıklar
Tek-eşsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Neler?
Tarihi önemi
Var
Hangi Sahalar
Evet
Bayrak türler
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Endemik bitkiler,
Troya Tarihi Milli
Parkı, Çanakkale
Boğazı
Puffinus yelkouan
Sunduğu özellikleri
Antik kültür, görsel
değer
Dianthus ingoldbyi
Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa)
Tatmin edici yaban
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler var
mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
Şans veya mevsime
bağlı olanlar
Alanda bulunan tesisler
Sahadaki tesisler
Rekreasyonel tesisler
Spor tesisleri
Diğerleri
Kuşlar
Memeliler
Açıklama
Flamingo, gri
balıkçıl, beyaz
balıkçıl
Yetersiz
+
+
Yeterli
İyi
Durum Açıklaması
Taşıma Kapasitesi Analizi
Sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesi Değerlendirme Şekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2Genel Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eşit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm gelişimine oranlı bir miktar para
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
5- Hiç Sağlanamıyor
1
2
3
+
+
4
5
+
70
Turizm gelişimiyle ilgili paydaşların ihtiyaç,istek ve önerileri
ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
İlgi gruplarının birbiriyle olan ilişkileri iyi
Beraber çalışmanın önemi biliniyor
İyi bir işbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm gelişimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm gelişiminden
sonra gelişme gösterdi
Turizm gelişimi istihdamı artırma beklentilerini karşılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iş imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm işini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm işi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiştir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
Turizm gelişimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Ekolojik taşıma kapasitesi analizi
Etki
Faaliyet
Kamping&piknik
Ahşap Hediyelik
eşyaların satılması,
Dağcılık,trekking
Su sporları
Rafting
Olta balıkçılığı
Normal spor
etkinlikleri
Yeme içme
Doğa yürüyüşü
Mağaracılık
Kanyoning
Yaban hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Genel
etkiler
Müspet
/menfi
müspet
müspet
Korunan alan
üzerindeki etki
Çevre kirliliği
Kabul
edilebilir
+
+
menfi
+
müspet
müspet
+
+
müspet
+
Kabul
edilemez
Kabul edilebilir
ancak;
Teceyyür edilmelidir.
71
İzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aşağıdaki şekilde incelenmelidir.
1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlış, 5- Hiç yok,
Ekolojik taşıma kapasitesinin etkileri;
Ekolojik göstergeler
Bitkiler turizm artışından etkilenmemektedir
Yürüyüş yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir
Turizm gelişimi sebebi ile balık miktarı azalmıştır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır
1
2
+
3
4
5
+
+
+
+
+
+
+
Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi;
(1-Akıcı, Yeterli 2- İyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü)
Fiziki/idari taşıma kapasitesi
Altyapı
Park girişi
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban hayatı izleme noktaları
Aktiviteler
Çalışanlar
Yer
Kapasite 1
Korunan alana giriş yolları
Korunan alandaki yol ağı
Korunan alan içindeki toplu
taşıma araçları
Park etme
akış
Yer sayısı
Biletleme
yönlendirme
İşaret levhaları
Yetkililer
Ziyaretçi merkezi
Ofisler
Basılı ve görsel materyal
Tedarik
Seçenekler
Tuvaletler
Atıkların toplanması
Yeterlilik durumu
Sayısı ve uygunluğu
seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
2 3 4
+
+
+
5
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
72
Fiziki/idari taşıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme;
1- Park yeri imkanları artırılmadır,
2- Yiyecek-içecek imkanları kısıtlı olup, hem yerli hem de yabancı turistler açısından ihtiyacı
karşılayacak düzeye getirilmelidir,
3- Alan kılavuzları denetlenmelidir,
4- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. işaretlemeler çoğaltılmalıdır,
5- Sahada tuvalet vb. temel ihtiyaçların karşılanması için altyapı çalışmalarına ağırlık verilmelidir,
6- Ziyaretçi merkezleri işlerliği arttırılmalıdır,
7- Personelin donanımı arttırılmalıdır.
Psikolojik Taşıma Kapasitesi değerlendirildiğinde; Milli Parka gelen yabancı turistlerle,
yerel yönetim, yöre halkı ve yerli turistler arasında zaman zaman sorunlar yaşanmakta olup,
Karşılıklı olarak farklı kültürlere ve değer yargılarına saygı gösterilmeli, bu konuda taraflara
gerekli ve doğru bilgilendirme ve yönlendirme yapılmalıdır.
B) TROYA TARİHİ MİLLİ PARKI
Alanla ilgili genel bilgi: Dünya miras listesinde yer alan Troya öenmli tarihi değerlerimize
sahiptir. Bu alan Homeros'un dünyaca bilinen ve tanınan Troyası'dır.
Troya Tarihi milli parkının ana değeri Troya antik kenti ve arkeolojik zenginlikleridir. Önemli
doğal kızılçam ormanları, kıyı ekosisteminin önem arz ettiği alanlar endemik bitkiler ve yaban
hayatı için önemli olan Karamenderes Nehri Deltası ve Kumkale Deltası yer almaktadır.
Günübilirlik kullanım alanlarından Papaz plajı ve Yeniköy kumsalı deniz turizmi
alanlarındandır.
Sahanın Doğa Turizmi Potansiyelinin öne çıktığı ve sunduğu aktiviteler: Kuş
gözlemciliği, bisiklet turu, doğa yürüyüşü
ÖNERİ: Kumkale Deltası kuş gözlemi için önerilmektedir.
73
Sahanın Doğa Turizmi Yönetimi Amaçları: Kuş gözlem alanı belirlemek, uygun görülen
yere kuş gözlem kulesi yapılması.
Önümüzdeki 3 yıl için Turist artış öngörüsü: Sürekli bir artış öngörülmektedir.
Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu
Halihazırda ki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan:konaklama yok
sayısı
Ziyaretçi (konaklamayanlar) (yaklaşık): 483.993 Kişi-2012 yılı
Para harcama
Ziyaretçi Profili
Gelişlerinin İlk 3 Sebebi
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuş veya konserve ürünler alınarak para ödeme şekilleriyle
Kişi başına ortalama en az 50 TL harcama yapılmaktadır
Bireysel gezginler : % 15 Aileler : % 15
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya gelmesi
şeklinde) : % 65
Diğerleri : % 5
Tarihi değerler,
Arkeolojik değerler,
Fotoğrafçılık
Ulaşılabilirlik Analizi
Sahanın Uluslararası
havaalanına yakınlığı
Alana Ulaşım
Orta derecede yakın; 4 saat (2-4 saat arasında)
Özel taşıt
(+)
Ziyaretçinin Genel ulaşım
Toplu taşıma
(+)
kanaati: Toplu taşıma
Diğerleri
(-)
(Bisiklet, motosiklet, yürüyüş,
atlı vb.)
Ulaşım için problemler: Uçak seferlerinin yetersiz oluşu, deniz ulaşımının olmaması
Altyapı Analizi
Yetersiz
Yeterli
İyi
Açıklama
74
Taşımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taşımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
İşaret levhaları
Genel yer işaret
levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park
kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme
kolaylıkları
Restoran sayısı
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Yeme içme konaklama analizi
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Kategori
Sayısı
Turistik
0
Yerel
0
Yüksek standartlı yemek sunanlar :
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar:
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
Kuruluş Sayısı
Açıklama
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
-
Hosteller (Misafirhaneler)
-
Yatak&kahvaltı oteli
-
Rota üstü kulübeler
-
Bungalov tarzı
-
Kamp alanı
-
Diğerleri: Pansiyon
-
Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri
Var-Yok
Sunduğu değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
Tek-eşsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Var
Hangi Sahalar
Neler?
Tarihi önemi
Sunduğu özellikleri
Antik kültür, görsel
75
şekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki yabanıl
varlıklar
Evet
Bayrak türler
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Endemik bitkiler,
Gelibolu Tarihi Milli
Parkı, Çanakkale
Boğazı, Assos Antik
Kenti
Quercus trojani
değer
Quercus trojani
Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa)
Tatmin edici yaban
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler var
mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
Şans veya mevsime
bağlı olanlar
Alanda bulunan tesisler
Sahadaki tesisler
Rekreasyonel tesisler
Spor tesisleri
Diğerleri
Kuşlar
Memeliler
Açıklama
Flamingo, gri
balıkçıl, beyaz
balıkçıl
Yetersiz
+
+
Yeterli
İyi
Durum Açıklaması
Taşıma Kapasitesi Analizi
Sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesi Değerlendirme Şekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Genel
Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor 5- Hiç Sağlanamıyor
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eşit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm gelişimine oranlı bir miktar para
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm gelişimiyle ilgili paydaşların ihtiyaç,istek ve önerileri
ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
İlgi gruplarının birbiriyle olan ilişkileri iyi
Beraber çalışmanın önemi biliniyor
İyi bir işbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm gelişimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
1
2
3
+
+
4
5
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
76
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm gelişiminden
sonra gelişme gösterdi
Turizm gelişimi istihdamı artırma beklentilerini karşılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iş imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm işini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm işi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiştir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
Turizm gelişimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Ekolojik taşıma kapasitesi analizi
Etki
Faaliyet
Kamping&piknik
Ahşap Hediyelik
eşyaların satılması,
Dağcılık,trekking
Su sporları
Rafting
Olta balıkçılığı
Normal spor
etkinlikleri
Yeme içme
Doğa yürüyüşü
Mağaracılık
Kanyoning
Yaban hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Genel
etkiler
Müspet
/menfi
Korunan alan
üzerindeki etki
Çevre kirliliği
Müspet
Kabul
edilebilir
Kabul
edilemez
Kabul edilebilir
ancak;
Teceyyür edilmelidir.
+
+
+
+
+
+
İzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aşağıdaki şekilde incelenmelidir.
1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlış, 5- Hiç yok,
Ekolojik taşıma kapasitesinin etkileri;
Ekolojik göstergeler
Bitkiler turizm artışından etkilenmemektedir
Yürüyüş yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
1
2
+
3
4
5
+
77
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir
Turizm gelişimi sebebi ile balık miktarı azalmıştır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır
+
+
+
+
+
+
Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi;
(1-Akıcı, Yeterli 2- İyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü)
Fiziki/idari taşıma kapasitesi
Altyapı
Park girişi
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban hayatı izleme noktaları
Aktiviteler
Çalışanlar
Yer
Kapasite 1
Korunan alana giriş yolları
Korunan alandaki yol ağı
Korunan alan içindeki toplu
taşıma araçları
Park etme
akış
Yer sayısı
Biletleme
yönlendirme
İşaret levhaları
Yetkililer
Ziyaretçi merkezi
Ofisler
Basılı ve görsel materyal
Tedarik
Seçenekler
Tuvaletler
Atıkların toplanması
Yeterlilik durumu
Sayısı ve uygunluğu
seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
2 3 4
+
+
+
5
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
78
Fiziki/idari taşıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme;
1- Yiyecek-içecek imkanları kısıtlı olup, hem yerli hem de yabancı turistler açısından ihtiyacı
karşılayacak düzeye getirilmelidir,
2- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. işaretlemeler çoğaltılmalıdır,
3- Ziyaretçi merkezleri işlerliği arttırılmalıdır,
4- Personelin donanımı arttırılmalıdır.
C) AYAZMA PINARI TABİAT PARKI
Alanla ilgili genel bilgi: Merkez İlçeye 75 km. uzaklıktaki Bayramiç İlçesinin, Evciler
Köyünden sonra 5 km. mesafededir.
Kazdağı’na özgü uzun ağaçları ve gürül gürül akan soğuk suları, şelaleleri ve piknik yerleri ile
İlimizin en güzel yerlerinden birisidir. Mitolojiye göre dünyanın ilk güzellik yarışması bu
bölgedeki İda Dağında (Kazdağları) yapılmış olup, bu dağlarda çobanlık yapan Paris, Zeus
tarafından gönderilen Altın Elmayı, kendisine en güzel kadının sevgisini vaad eden Afrodite
vermiştir. Bugün de bu efsaneye sadık kalınarak, Kazdağı Ayazmasında her yıl Ağustos ayı
içinde geleneksel güzellik yarışması düzenlenmektedir.
Sahanın Doğa Turizmi Potansiyelinin öne çıktığı ve sunduğu aktiviteler: Doğa yürüyüşü.
ÖNERİ: Ayazma Pınarı Tabiat Parkı ve çevre şelalelere yürüyüş parkuru.
79
Sahanın Doğa Turizmi Yönetimi Amaçları: Doğa yürüyüşü güzergahı belirlemek,
tanıtmak.
Önümüzdeki 3 yıl için Turist artış öngörüsü: Sürekli bir artış öngörülmektedir.
Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu
Halihazırda ki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan: yok
sayısı
Ziyaretçi (konaklamayanlar) : 241kişi
Para harcama
Ziyaretçi Profili
Gelişlerinin İlk 4 Sebebi
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuş veya konserve ürünler alınarak para ödeme şekilleriyle
Kişi başına ortalama en az 30 TL harcama yapılmaktadır
Bireysel gezginler : % 15 Aileler : % 70
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya gelmesi
şeklinde) : % 10
Diğerleri : % 5
1- Günübirlik kullanım
2- Doğa yürüyüşü
3- Peyzaj değeri yüksek alanlar
4- Mitolojik özelliği
Ulaşılabilirlik Analizi
Sahanın Uluslararası
havaalanına yakınlığı
Alana Ulaşım
Uzak; 6 saat
Özel taşıt
(+)
Ziyaretçinin Genel ulaşım
Toplu taşıma
(+)
kanaati: Özel taşıt
Diğerleri
(+)
(Bisiklet, motosiklet, yürüyüş,
atlı vb.)
Ulaşım için problemler: Sadece özel araçla ulaşım sağlanabiliyor.
Altyapı Analizi
Taşımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taşımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
İşaret levhaları
Genel yer işaret
levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park
kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme
kolaylıkları
Restoran sayısı
Yetersiz
+
+
Yeterli
İyi
Açıklama
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
Kır gazinosu bulunmakta
80
Yeme içme konaklama analizi
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Kategori
Sayısı
Turistik
Yerel
Yüksek standartlı yemek sunanlar :
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar:
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
Kuruluş Sayısı
Açıklama
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
-
Hosteller (Misafirhaneler)
-
Yatak&kahvaltı oteli
-
Rota üstü kulübeler
-
Bungalov tarzı
-
Kamp alanı
-
Diğerleri: Pansiyon
-
Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri
Sunduğu değerlerden
Alan turist ziyaret
döngüsüne girecek
şekilde turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki yabanıl
varlıklar
Tek-eşsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere benzer
olanlar
Evet
Bayrak türler
Diğer ilginç yaban
hayatı (fauna)
Endemik bitkiler
Var-Yok
Var
Neler?
Mitolojik önemi
Hangi Sahalar
Sunduğu özellikleri
Kazdağı Milli Parkı,
Troya Tarihi Milli
Parkı
Puffinus yelkouan
Doğal peyzaj, antik
kültür
Dianthus ingoldbyi
81
Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa)
Tatmin edici yaban
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler var
mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
Şans veya mevsime
bağlı olanlar
Alanda bulunan tesisler
Sahadaki tesisler
Rekreasyonel tesisler
Spor tesisleri
Diğerleri
Kuşlar
Memeliler
Yetersiz
+
+
Yeterli
Açıklama
İyi
Durum Açıklaması
Taşıma Kapasitesi Analizi
Sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesi Değerlendirme Şekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2Genel Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eşit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm gelişimine oranlı bir miktar para
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm gelişimiyle ilgili paydaşların ihtiyaç,istek ve önerileri
ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
İlgi gruplarının birbiriyle olan ilişkileri iyi
Beraber çalışmanın önemi biliniyor
İyi bir işbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm gelişimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm gelişiminden
sonra gelişme gösterdi
Turizm gelişimi istihdamı artırma beklentilerini karşılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iş imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm işini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm işi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiştir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
5- Hiç Sağlanamıyor
1
2
3
+
+
4
5
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
82
Turizm gelişimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
+
+
+
+
Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Ekolojik taşıma kapasitesi analizi
Etki
Faaliyet
Kamping&piknik
Ahşap Hediyelik
eşyaların satılması,
Dağcılık,trekking
Su sporları
Rafting
Olta balıkçılığı
Normal spor
etkinlikleri
Yeme içme
Doğa yürüyüşü
Mağaracılık
Kanyoning
Yaban hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Genel
etkiler
Müspet
/menfi
müspet
müspet
Korunan alan
üzerindeki etki
Kabul
edilebilir
Çevre kirliliği
Kabul
edilemez
Kabul edilebilir
ancak;
+
+
+
müspet
müspet
+
+
müspet
+
İzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aşağıdaki şekilde incelenmelidir.
1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlış, 5- Hiç yok,
Ekolojik taşıma kapasitesinin etkileri;
Ekolojik göstergeler
Bitkiler turizm artışından etkilenmemektedir
Yürüyüş yollarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir
Turizm gelişimi sebebi ile balık miktarı azalmıştır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır
1
2
3
4
+
+
5
+
+
+
+
+
+
83
Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi;
(1-Akıcı, Yeterli 2- İyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü)
Fiziki/idari taşıma kapasitesi
Altyapı
Park girişi
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban hayatı izleme noktaları
Aktiviteler
Çalışanlar
Yer
Kapasite 1
Korunan alana giriş yolları
Korunan alandaki yol ağı
Korunan alan içindeki toplu
taşıma araçları
Park etme
akış
Yer sayısı
Biletleme
yönlendirme
İşaret levhaları
Yetkililer
Ziyaretçi merkezi
Ofisler
Basılı ve görsel materyal
Tedarik
Seçenekler
Tuvaletler
Atıkların toplanması
Yeterlilik durumu
Sayısı ve uygunluğu
seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
2 3 4
+
+
+
5
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Fiziki/idari taşıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme;
1- Park yeri imkanları artırılmadır,
2- Günübirlik kullanımdan doğan çevre kirliliği önlenmelidir.
3- Özel mülke ait çevre alanların kamulaştırılmasıyla alan kazanımı sağlanmalıdır.
4- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. işaretlemeler çoğaltılmalıdır,
5- Sahada tuvalet vb. temel ihtiyaçların karşılanması için altyapı çalışmalarına ağırlık verilmelidir,
6- Personelin donanımı arttırılmalıdır.
84
6. ÇANAKKALE İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ
6.1.Gelişme Stratejileri
Strateji 1. Doğa turizmi yatırım projelerine uygulanmak için teşviklerin sağlanarak doğa
turizmine yönelik yatırımların arttırılması.
Strateji 2. Sürdürülebilir doğa turizmi ürünlerinin, turistik kalkınma sürecinde zarar görmek
yerine, faydalı olan yerel çevre, toplum ve yöre kültürüyle uyum içinde işlenmesi.
Strateji 3. Belirlenen ve potansiyele sahip ilçelerde yerel kalkınmada turizmin öne
çıkarılması.
Strateji 4. Bölgede doğa sporu kulüplerinin dönemler halinde kamp yapabilecekleri tesisler
ve alanların yapılması.
6.2. Pazarlama Stratejisi
Strateji 1. Milletler arası, ülke geneli, bölgesel ve yerel ölçekte markalaşmanın hedeflenmesi,
ülke çapında tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varış noktaları bazında tanıtım ve pazarlama
faaliyetlerine başlanma
Strateji 2. “Toplumun farklı kesimlerine uygun fiyatta, kaliteli turistik ürün alternatiflerinin
sunulması, faydalandırmada yüksek ekonomik güç sahibi olmanın gerekmemesi
6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi
Strateji 1. “Koruma ilkeleri ve ziyaretçi yönetim kriterlerinin ile yaygınlaştırılması, bunun
yanında, müşteri beklentilerine de dayalı sürdürülebilir ziyaretçi yönetiminin sağlanması
6.4. İzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin
izlenmesi)
Strateji 1. Turizmin etkilerinin izlenmesi için, izleme birimlerince göstergelerden
yararlanılması
85
6.1 .KAPASİTE GELİŞTİRME Amaç: ilgili paydaşların doğa turizmi (ekoturizm) açısından kapasitelerini geliştirmek
Eylem no
Öncelik
Eylem
1
3
Açıklama
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Başlangıç
tarihi
Ekoturizm eğitimi
Yerel halkının eko-turizm hakkında eğitimi,
Ekoturizme sunulabilecek ürünlerin
geliştirilmesi ürünleri geliştirilmesi
konusunda eğitilmesi.
İTM, OSİ,
Üniversite,
Belediyeler,
muhtarlıklar
Ekoturizm
Dernekleri
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve
Finans kaynağı
Göstergeler
Bütçesi ve
Finans kaynağı
Göstergeler
2
0
2
3
2014
6.2. FİZİKSEL ALTYAPININ OLUŞTURULMASI Amaç; altyapıyı güçlendirmek veya geliştirmek,
1
Açıklama
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Başlangıç
tarihi
Öncelik
Eylem no
Eylem
Atık yönetimi
Katı atıkların yönetimi konusunda,
vahşi depolama yapılması
engellenecektir.
Muhtarlıklar(M)
belediyeler,(B) İl
özel idaresi (İÖİ)
Dernekler( D)
Çevre ve
Şehircilik md
(ÇŞM)
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
2014
İL Gıda Tarım
Hayvancılık
Md.
86
2
Hizmet üniteleri geliştirme
Korunan alan içinde kalan, atıl binalar
onarılarak turizme kazandırılması
sağlanacaktır,
3
Alan düzenleme
4
Parkur ve güzergah
düzenlemeleri (doğa
yürüyüşü parkurlarının ve
bisiklet tur güzergahlrının
oluşturması)
Turizm alanlarına seyyar
tuvalet yapılması
Kamping alanlarının ve günübirlik
alanların düzenlenmesi, planlara uygun
olarak karavan yerleri düzenlenecektir.
Parkur ve güzergah olarak tespit edilen
alanların düzenlemeleri ve her türlü
tanıtıcı, bilgilendirici elemanların yapımı
ve yerine konması
5
Yaya ve bisikletli doğa gezi güzergâhları
üzerinde uygun yerlere seyyar tuvaletler
yapılarak gezi parkurlarında atık yönetimi
sorununa çözüm getirilmesi,
KY,
İÖİ,
OSİ,
Özel girişim
İKTM
KY
İÖİ
İKTM,
OSİ,
KY,
B,
İÖİ,
OSİ,
İÖİ,
KY
STK
2014
STK,
ÇŞİM
2014
STK
2014
2014
6.3. ENVANTER, ÜRÜN OLUŞTURMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME VE GELİŞTİRME, SERTİFİKALANDIRMA, TANITIM VE PAZARLAMANIN YAPILMASI Amaç: mevcut ekoturizm
ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi, tanıtımı ve pazarlamasını yapmak.
1
Açıklama
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Başlangıç
tarihi
Öncelik
Eylem no
Eylem
Kültürel ürün envanteri
ürünleri sunuma hazır
hale getirme
Geleneksel hayat tarzı, kültüre ilişkin
olarak doğadan toplanan, üretilen gıda
maddeleri veya doğal materyalden
üretilen el sanatları vb. Değerlerin
tespiti, satılabilir hale getirilmesi, sözlü
değerlerin envanteri, bunların turizme
sunulabilir hale getirilmesi.
iTM, OSİ, Ky,
HEM,
Milli ve Milletlerarası
seviyede tanıtım
Sunuma ve tanıtıma ait senaryonun
katılımcılıkla oluşturulması ve çerçevede
OSİ,
İKTM,
Dernekler,
üniversiteler
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
Bütçesi ve
Finans kaynağı
2
0
1
9
2
0
2
1
Göstergeler
2
0
2
3
2014
87
Tur operatörlerine saha
tanıtımı ve Doğa turu
hedeflerinin aktarılması
Müşteri beklenti ve
memnuniyet anketleri
Organik tarım
Milli ve Milletlerarası düzeyde tanıtım
materyallerinin basımı (WEB sitesi, yeterli
miktarda broşür, rota haritası, CD, tanıtım
filmi vb.)
Tur operatörlerine sahanın gezdirilerek
tanıtımı, görüşlerinin alınması, isteklerinin
değerlendirilmesi, hedeflerin
şekillendirmelerinin yapılması, bu
hedeflerin üzerinde hizmet kalitesi ağı
kurulması, hedefleri destekleyici, olumlu
etkileyicilerin tespiti. Yıl içinde tur
operatörleri kanalı ile gelen turist sayısının
arttırılmasının sağlanması,
Ziyaretçilerin beklentileri ve verilen
hizmetlerden memnuniyetinin periyodik
olarak ölçülmesi, her yıl 250 şer kişi ile,
sezon başı, ortası ve sonunda toplam 3
anket yapılması,
Uygun alanlarda organik tarımla üretim
prensiplerinin yerleştirilmesi, plan dönemi
sonunda sahaların en az yüzde10 unde
organik tarımın yapılıyor olmasının
sağlanması,
KY,
B,
İÖİ,
İKTM,
OSİ,
KY,
B,
İÖİ,
STK,
İKTM,
OSİ,
KY,
Üni.
İGTHM,
İKTM,
OSİ,
HEM,
Mh,
STK,
Üni.
88
6.4 . iZLEME VE DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK EYLEMLER Amaç: ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine ilişkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve
geri bildirimlerin yapılması.
Açıklama
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
1
Süresi
Başlangıç
tarihi
Öncelik
Eylem no
Eylem
Değişimin sınırlarının
belirlenmesi
Doğal ve kültürel değerleri etkileyen tüm
turizm faaliyetlerinin kabul edilebilir
değişimin sınırlarının belirlenmesi, bu
çalışmanın hedefi yöresel düzeyde kabul
edilebilir sınırların tespitidir.
OSİ, İTM,
Üniversiteler
WWF,
Dernekler
2014
Çevresel etkilerin izlenmesi
indikatörlere göre izlenecektir.
ÇŞM OSİ B
Dernekler,
2014
Dernekler,
Üniv.
Dernekler,
2014
Dernekler,
2014
64
1
Ekonomik etkilerin izlenmesi
indikatörlere göre izlenecektir
65
1
indikatörlere göre izlenecektir
66
1
Sosyal ve kültürel etkilerin
izlenmesi
Sürdürülebilirliğin izlenmesi
İTM, Tarım Md
Ky B Tic San Od.
OSİ, İTM Üniv
indikatörlere göre izlenecektir
OSİ; ÇŞM
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
Bütçesi ve
Finans kaynağı
2
0
1
9
2
0
2
1
Göstergeler
2
0
2
3
2014
89
EKLER
EK-1 Çanakkale İli Endemik ve Nadir Bitkiler Tablosu
Sıra
No
1
2
1
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
Familya
(Aile)
Amaryllidaceae
Apiaceae/Umbelliferae
Asteraceae/ Compositae
Asteraceae/ Compositae
Asteraceae/ Compositae
Asteraceae/ Compositae
Asteraceae/ Compositae
Asteraceae/ Compositae
Boraginaceae
Brassicaceae/ Cruciferae
Campanulaceae
Caryophyllaceae
Caryophyllaceae
Celastaceae
Chenopodiaceae
Chenopodiaceae
Chenopodiaceae
Cistaceae
Crassulaceae
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Fabaceae
Genus/Species
(Cins/Tür)
Galanthus trojanus
Peucedanum arenarium ssp. urbanii
Achillea fraasii var. troiana
Anthemis cretica ssp. argaea
Anthemis tinctoria var. virescens
Carduus nutans ssp. falcato-incurvus
Centaurea polyclada
Tripleurospermum baytopianum
Alkanna tinctoria ssp. subleiocarpa
Alyssum pinifolium
Jasione idea
Dianthus ingoldbyi
Minuartia mesogitana ssp. macrocarpa
Euonymus latifolius ssp. cauconis
Atriplex tatarica var. constantinopolitana
Beta maritima var. grisea
Beta trojana
Fumana arabica var. incanescens
Sedum hispanicum var. planifolium
Medicago truncatula var. truncatula
Medicago turbinata var. turbinata
Trifolium balansae
Trifolium repens var. orphanideum
Trifolium stellatum var. longiflorum
Türkçe İsmi
Kazdağ Kardeleni
Kazd. Civanperçemi
Deve Dikeni
Peygamber Çiçeği
Hava Civa Otu
Ballıca/Kuduz otu
Kum Çamı
Yabani Karanfil
Koru Otu
Papaz Külahı
Tatar Karapazı
Yabani Pancar
Yabani Pancar
Sarı Laden
Dam Koruğu
Fıçı Yoncası
Ak Üçgül
Yıldızlı Üçgül
IUCN
Kategori
EN
CR
LR (cd)
LR (cd)
LR (cd)
VU
EN
LR (cd)
VU
VU
CR
EN
LR (nt)
CR
EN
CR
VU
EN
DD
VU
VU
VU
DD
Endemizm
Endemik
Değil
Endemik
Değil
Değil
Değil
Değil
Değil
Değil
Değil
Endemik
Endemik
Değil
Değil
Değil
Değil
Endemik
Değil
Değil
Değil
Değil
Değil
Değil
Değil
Yayılış
Bölgesi
Güney Biga Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Kazdağları
Güney Biga Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Biga/Gelibolu Yarımadası
Kuzey/Güney Biga
Biga/Gelibolu Yrd./Sahil Z
Gelibolu Yarımadası
Kazdağları
Gelibolu Yrd./Sahil Zonu
Biga/Gelibolu Yrd./Sahil
Biga Yarımadası
Gelibolu Yrd./Sahil Zonu
Biga/Gelibolu Yarımadası
Biga Yarımadası/Sahil Z.
Gelibolu Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Gelibolu Yarımadası
Biga/Gelibolu Yarımadası
Kuzey Biga/Gelibolu Yrd.
Kuzey Biga/Gelibolu Yrd.
Biga/Gelibolu Yarımadası
90
Sıra
No
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
Familya
(Aile)
Fabaceae
Guttiferae/Hypericaceae
Iridaceae
Lamiaceae/Labiatae
Lamiaceae/Labiatae
Lamiaceae/Labiatae
Lamiaceae/Labiatae
Lamiaceae/Labiatae
Liliaceae
Liliaceae
Liliaceae
Linaceae
Paeoniaceae
Papaveraceae
Papaveraceae
Plumbaginaceae
Poaceae
Poaceae
Poaceae
Primulaceae
Ranunculaceae
Rubiaceae
Scrophulariaceae
Genus/Species
(Cins/Tür)
Vicia lutea var. lutea
Hypericum kazdaghensis
Crocus candidus
Sideritis trojana
Stachys cretica ssp. lesbiaca
Thymus atticus
Thymus comptus
Thymus pulvinatus
Allium kurtzianum
Fritillaria bithynica
Fritillaria stribrnyi
Linum boissieri
Paeonia mascula subsp. bodurii
Corydalis caucasica subsp. abantensis
Papaver virchowii
Armeria trojana
Elymus farctus ssp. rechingeri
Festuca polita
Secale cereale var. ancestrale
Cyclamen hederifolium
Ranunculus pedatus subsp. trojanus
Asperula sintenisii
Digitalis trojana
Türkçe İsmi
Sarı Fiğ
Kazdağ Kantaronu
Çiğdem
Sarıkız Çayı
Yabani Sarımsak
Bitinya Ters Lalesi
Ters Lale
Yabani Keten
Şakayık
Kaz Gagası
Borcanka
Yabani Çavdar
Sarmaşık Y.Sklamen
Troya Düğünçiçeği
Yüksük Otu
IUCN
Kategori
DD
EN
LR (cd)
EN
LR (nt)
VU
VU
CR
EN
LR (cd)
EN
EN
EN
EN
LR (cd)
EN
VU
VU
VU
VU
CR
EN
VU
Endemizm
Değil
Endemik
Değil
Endemik
Değil
Değil
Değil
Endemik
Endemik
Değil
Değil
Değil
Endemik
Değil
Değil
Endemik
Değil
Değil
Değil
Değil
Endemik
Endemik
Endemik
Yayılış
Bölgesi
Biga/Gelibolu Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Biga/Gelibolu Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Biga/Gelibolu Yarımadası
Biga/Gelibolu Yarımadası
Gelibolu Yrd./Sahil Zonu
Kazdağları
Kazdağları
Biga/Gelibolu Yarımadası
Gelibolu Yarımadası
Biga Yarımadası
Kuzey Biga Yarımadası
Kuzey Biga Yarımadası
Kuzey Biga/Gelibolu/Bozca.
Kazdağları
Gelibolu Yrd./Sahil Zonu
Güney Biga Yarımadası
Güney Biga/Sahil/Bozcaada
Biga Yarımadası
Kuzey Biga Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Biga/Gelibolu Yarımadası
91
Sıra
No
48
49
50
51
52
53
54
55
Familya
(Aile)
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Scrophulariaceae
Violaceae
Aibiaceae
Genus/Species
(Cins/Tür)
Scrophularia depauperata
Scrophularia floribunda
Verbascum aschersonii
Verbascum coronopifolium
Verbascum hasbenli
Verbascum scamandri
Viola alba ssp. thessala
Abies nordmanniana subsp. equi-trojani
Türkçe İsmi
Sıracaotu
Sıracaotu
Sığırkuyruğu
Sığırkuyruğu
EN
Sığırkuyruğu
Sığırkuyruğu
Yabani Menekşe
Kazdağ Köknarı
IUCN
Kategori
?
LR (nt)
VU
EN
?
EN
VU
LR(nt)
Endemizm
Endemik
Değil
Değil
Değil
Endemik
Endemik
Endemik
Endemik
Yayılış
Bölgesi
Güney Biga Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Biga/Gelibolu Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Biga Yarımadası
Güney Biga Yarımadası
Kuzey Biga/Gelibolu Yrd.
Kazdağları
92
EK-2 Çanakkale genel fauna durumu
Avifauna - A: Kumkale Deltası, B: Kavak Deltası, C: Çardak Lagünü, D: Gökçeada, E: Bozcaada, F: Sarıçay Deltası
No
Takım
Familya
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
Gaviiformes
Gaviidae
Podicipediformes
Podicipedidae
Procellariiformes
Procellaridae
Sulidae
Pelecaniformes
Phalacrocoracidae
Ardeidae
Ciconiiformes
Threskiornithidae
Ciconiidae
Phoenicopteriformes
Phoenicopteridae
Anseriformes
Anatidae
Bilimsel İsmi
Gavia arctica
Podiceps cristatus
Podiceps nigricollis
Tachybaptus ruficollis
Calonectris diomedea
Puffinus yelkouan
Pelecanus crispus
Phalacrocorax aristotelis
Phalacrocorax carbo
Phalacrocorax pygmeus
Botaurus stellaris
Ixobrychus minutus
Ardeola ralloides
Nycticorax nycticorax
Casmerodius albus
Egretta garzetta
Ardea cinerea
Ardea purpurea
Platalea leucorodia
Plegadis falcinellus
Ciconia ciconia
Ciconia nigra
Phoenicopterus roseus
Cygnus olor
Anser anser
Anser albifrons
Tadorna tadorna
Tadorna ferruginea
Anas platyrhynchos
Anas penelope
Anas crecca
Anas querquedula
Anas acuta
Anas clypeata
Netta rufina
Aythya fuligula
Aythya ferina
Aythya nyroca
Bucephala clangula
Mergus serrator
Türkçe İsmi
Kara Gerdanlı Dalgıç
Bahri
Kara Boyunlu Batağan
Küçük Batağan
Boz Yelkovan
Yelkovan
Tepeli Pelikan
Tepeli Karabatak
Karabatak
Küçük Karabatak
Balaban
Küçük Balaban
Alaca Balıkçıl
Gece Balıkçılı
Büyük Ak Balıkçıl
Küçük Ak Balıkçıl
Gri Balıkçıl
Erguvani Balıkçıl
Kaşıkçı
Çeltikçi
Leylek
Kara Leylek
Flamingo
Kuğu
Boz Kaz
Sakarca
Suna
Angıt
Yeşilbaş
Fiyu
Çamurcun
Çıkrıkçın
Kılkuyruk
Kaşıkgaga
Macar Ördeği
Tepeli Patka
Elmabaş Patka
Pasbaş Patka
Altıngöz
Tarakdiş
IUCN
BERN
A
B
C
D
E
F
LC
LC
LC
LC
LC
NT
VU
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
EK2
EK3
EK2
EK3
EK3
EK2
EK2
EK2
EK3
EK2
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK3
EK2
EK2
EK2
EK3
EK3
EK3
EK3
EK2
EK3
EK3
EK3
EK3
EK2
EK3
LC
EK3
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
93
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
Accipiteridae
Falconiformes
Falconidae
Galliformes
Phasianidae
Gruiformes
Rallidae
Haematopodidae
Recurvirostridae
Burhinidae
Glareolidae
Charadriiformes
Charadriidae
Scolopacidae
Haliaeetus albicilla
Milvus migrans
Circaetus gallicus
Circus aeruginosus
Circus cyaneus
Circus pygargus
Accipiter nisus
Accipiter gentilis
Buteo buteo
Buteo rufinus
Pernis apivorus
Aquila chrysaetos
Aquila clanga
Aquila pomarina
Falco peregrinus
Falco eleonorae
Falco subbuteo
Falco columbarius
Falco tinnunculus
Falco vespertinus
Alectoris chukar
Porzana porzana
Porzana parva
Porzana pusilla
Rallus aquaticus
Gallinula chloropus
Fulica atra
Haematopus ostralegus
Himantopus himantopus
Recurvirostra avosetta
Burhinus oedicnemus
Glareola pratincola
Charadrius hiaticula
Charadrius dubius
Charadrius alexandrinus
Pluvialis squatarola
Pluvialis apricaria
Vanellus vanellus
Vanellus spinosus
Calidris alpina
Calidris ferruginea
Calidris alba
Calidris minuta
Ak Kuyruklu Kartal
Kara Çaylak
Yılan Kartalı
Saz Delicesi
Gökçe Delice
Çayır Delicesi
Atmaca
Çakır
Şahin
Kızıl Şahin
Arı Şahini
Kaya Kartalı
Büyük Orman Kartalı
Küçük Orman Kartalı
Gökdoğan
Ada Doğanı
Delice Doğan
Boz Doğan
Kerkenez
Aladoğan
Kınalı Keklik
Benekli Suyelvesi
Bataklık Suyelvesi
Küçük Suyelvesi
Sukılavuzu
Sutavuğu
Sakarmeke
Poyrazkuşu
Uzunbacak
Kılıçgaga
Kocagöz
Bataklıkkırlangıcı
Halkalı Cılıbıt
Halkalı Küçük Cılıbıt
Akça Cılıbıt
Gümüş Yağmurcun
Altın Yağmurcun
Kızkuşu
Mahmuzlu Kızkuşu
Kara Karınlı Kumkuşu
Kızıl Kumkuşu
Ak Kumkuşu
Küçük Kumkuşu
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
VU
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK3
EK3
EK3
EK3
EK3
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK2
EK3
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
94
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
Scolopacidae
Charadriiformes
Laridae
Sternidae
Columbiformes
Columbidae
Cuculiformes
Cuculidae
Strigiformes
Strigidae
Apodiformes
Apodidae
Alcedinidae
Upupidae
Meropidae
Coraciidae
Coraciiformes
Piciformes
Picidae
Passeriformes
Alaudidae
Philomachus pugnax
Gallinago gallinago
Lymnocryptes minimus
Scolopax rusticola
Limosa limosa
Numenius arquata
Tringa totanus
Tringa stagnatilis
Tringa nebularia
Tringa glareola
Tringa ochropus
Actitis hypoleucos
Arenaria interpres
Larus audouinii
Larus genei
Larus ridibundus
Larus minutus
Larus melanocephalus
Larus michahellis
Larus canus
Sterna hirundo
Sterna albifrons
Sterna sandvicensis
Chlidonias niger
Chlidonias hybrida
Columba livia
Columba palumbus
Streptopelia decaocto
Streptopelia turtur
Cuculus canorus
Athene noctua
Otus scops
Apus apus
Alcedo atthis
Upupa epops
Merops apiaster
Coracias garrulus
Picus viridis
Dendrocopos syriacus
Dendrocopos leucotos
Jynx torquilla
Lullula arborea
Alauda arvensis
Döğüşkenkuş
Suçulluğu
Küçük Suçulluğu
Çulluk
Çamurçulluğu
Kervançulluğu
Kızılbacak
Bataklık Düdükçünü
Yeşilbacak
Orman Düdükçünü
Yeşil Düdükçün
Dere Düdükçünü
Taşçeviren
Ada Martısı
İnce Gagalı Martı
Karabaş Martı
Küçük Martı
Akdeniz Martısı
Gümüş Martı
Küçük Gümüş Martı
Sumru
Küçük Sumru
Kara Gagalı Sumru
Kara Sumru
Bıyıklı Sumru
Kaya Güvercini
Tahtalı
Kumru
Üveyik
Guguk
Kukumav
İshakkuşu
Ebabil
Yalıçapkını
İbibik
Arıkuşu
Gökkuzgun
Yeşil Ağaçkakan
Alaca Ağaçkakan
Ak Sırtlı Ağaçkakan
Boyunçeviren
Orman Toygarı
Tarlakuşu
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
EK3
EK3
EK3
EK2
EK3
EK3
EK3
EK2
EK3
EK2
EK2
EK3
EK2
EK2
EK2
EK3
EK2
EK2
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK3
EK3
EK3
EK3
EK2
EK2
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK3
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
95
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
Alaudidae
Hirundidae
Motacillidae
Prunellidae
Muscicapidae
Passeriformes
Turdidae
Sylviidae
Galerida cristata
Calandrella brachydactyla
Melanocorypha calandra
Riparia riparia
Delichon urbica
Hirundo daurica
Hirundo rustica
Anthus pratensis
Anthus campestris
Motacilla alba
Motacilla cinerea
Motacilla flava
Prunella modularis
Luscinia megarhynchos
Erithacus rubecula
Saxicola torquata
Saxicola rubetra
Phoenicurus ochruros
Phoenicurus phoenicurus
Oenanthe oenanthe
Oenanthe hispanica
Oenanthe isabellina
Monticola solitarius
Muscicapa striata
Ficedula albicollis
Turdus merula
Turdus pilaris
Turdus iliacus
Turdus philomelos
Turdus viscivorus
Locustella luscinioides
Acrocephalus scirpaceus
Acrocephalus arundinaceus
Acrocephalus melanopogon
Cettia cetti
Hippolais pallida
Sylvia communis
Sylvia curruca
Sylvia nisoria
Sylvia atricapilla
Sylvia melanocephala
Sylvia hortensis
Sylvia cantillans
Tepeli Toygar
Bozkır Toygarı
Boğmaklı Toygar
Kum Kırlangıcı
Ev Kırlangıcı
Kızıl Kırlangıç
Kır Kırlangıcı
Çayır İncirkuşu
Kır İncirkuşu
Ak Kuyruksallayan
Dağ Kuyruksallayanı
Sarı Kuyruksallayan
Dağbülbülü
Bülbül
Kızılgerdan
Taşkuşu
Çayır Taşkuşu
Kara Kızılkuyruk
Kızılkuyruk
Kuyrukkakan
Kara Kulaklı Kuyrukkakan
Boz Kuyrukkakan
Gökardıç
Benekli Sinekkapan
Halkalı Sinekkapan
Karatavuk
Tarla Ardıcı
Kızıl Ardıç
Öter Ardıç
Ökse Ardıcı
Bataklık Kamışçını
Saz Kamışçını
Büyük Kamışçın
Bıyıklı Kamışçın
Kamışbülbülü
Ak Mukallit
Ak Gerdanlı Ötleğen
Küçük Ak Gerdanlı Ötleğen
Çizgili Ötleğen
Kara Başlı Ötleğen
Maskeli Ötleğen
Ak Gözlü Ötleğen
Bıyıklı Ötleğen
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK3
EK3
EK3
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
-
96
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
Sylviidae
Reguliidae
Remizidae
Paridae
Sittidae
Troglodytidae
Laniidae
Corvidae
Passeriformes
Oriolidae
Sturnidae
Passeridae
Fringillidae
Emberizidae
Phylloscopus collybita
Phylloscopus trochilus
Regulus regulus
Remiz pendulinus
Parus ater
Parus major
Parus caeruleus
Sitta krueperi
Sitta europaea
Sitta neumayer
Troglodytes troglodytes
Lanius minor
Lanius collurio
Lanius senator
Lanius nubicus
Garrulus glandarius
Pica pica
Corvus corone
Corvus monedula
Corvus corax
Oriolus oriolus
Sturnus vulgaris
Passer hispaniolensis
Passer domesticus
Passer montanus
Fringilla coelebs
Serinus serinus
Carduelis cannabina
Carduelis spinus
Carduelis carduelis
Carduelis chloris
Coccotraustres coccotraustres
Miliaria calandra
Emberiza citrinella
Emberiza cirlus
Emberiza melanocephala
Emberiza hortulana
Emberiza caesia
Emberiza schoeniclus
Toplam
Çıvgın
Söğütbülbülü
Çalıkuşu
Çulhakuşu
Çam Baştankarası
Büyük Baştankara
Mavi Baştankara
Anadolu Sıvacısı
Sıvacıkuşu
Kaya Sıvacısı
Çıtkuşu
Kara Alınlı Örümcekkuşu
Kızıl Sırtlı Örümcekkuşu
Kızıl Başlı Örümcekkuşu
Maskeli Örümcekkuşu
Alakarga
Saksağan
Leş Kargası
Küçük Karga
Kuzgun
Sarıasma
Sığırcık
Söğüt Serçesi
Serçe
Ağaç Serçesi
İspinoz
Küçük İskete
Ketenkuşu
Kara Başlı İskete
Saka
Florya
Kocabaş
Tarla Çintesi
Sarı Çinte
Bahçe Çintesi
Kara Başlı Çinte
Kirazkuşu
Kızıl Kirazkuşu
Bataklık Çintesi
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
NT
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
EK2
EK2
EK3
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK2
EK3
EK3
EK3
EK2
EK2
EK2
EK2
EK2
EK3
EK3
EK3
EK2
EK3
EK3
EK2
EK2
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
120
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
131
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
102
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
143
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
103
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
90
97
MURIDAE
22. Rhinolophus blasii
23. Rhinolophus mehelyi
Kafkas sincabı
Sarıboyunlu Orman Faresi
Bayağı Orman Faresi
Kayalık Faresi
Kayalık Orman Faresi
Orman Faresi
Ev Sıçanı
Göçmen Sışanı,Lağım
Sıçanı
Tarla Ev Faresi,Sarı Ev
Faresi
Ev Faresi,Siyah Ev Faresi
Uzun Kuruklu
Çayırfaresi,tarlafaresi
Avrupa çam sıçanı
Kar Faresi
Kör Fare
Kirpi
Kafkas Sivriburunlu Faresi
Çiftrenkli Sivriburunlu Fare
Akdeniz Köstebeği
Nalburunlu Büyükyarasa
Nalburunlu Küçükyarasa
Akdeniz nalburunlu
Yarasası
Nalburunlu Yarasa
Mehely'nin Yarasası
24. Myotis capaccinii
25. Myotis blythii
26. Myotis myotis
27. Myotis emarginatus
28. Eptesicus serotinus
Uzunayaklı Yarasa
Farekulaklı Küçükyarasa
Farekulaklı Büyükyarasa
Kirpikli Yarasa
Genişkanatlı Yarasa
1. Sciurus anomalus
2. Apodemus flavicollis
3. Apodemus sylvaticus
4. Apodemus hermonensis
5. Apodemus mystacinus
6. Apodemus iconicus
7. Rattus rattus
8. Rattus norvegicus
9. Mus macedonicus
10. Mus domesticus
11. Microtus rossiaemeridionalis
ERINACEOMOMORPHA
SPALACIDAE
ERINACEIDAE
SORICIDAE
SORICOMORPHA
TALPIDAE
RHINOLOPHIDAE
CHIROPTERA
VESPERTILIONIDAE
12. Microtus subterraneus
13. Chionomys nivalis
14. Spalax leucodon
15.Erinaceus concolor
16. Sorex volnuchini
17. Crocidura leucodon
18. Talpa levantis
19. Rhinolophus ferrumequinum
20. Rhinolophus hipposideros
21. Rhinolophus euryale
Gökç
eada
+
+
+
+
+
Bozcad
a
+
+
Kazdağı
Lapseki
Sarıçay
Kumkale
+
+
+
+
+
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
LC
+
-
+
LC
-
+
-
+
+
LC
LC
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
LC
LC
LC
LC
+
+
IUCN RED
LİST
Uysal ve
ark’11
RODENTIA
TÜRKÇE İSMİ
Sezginer
Tunçer’02
SCIURIDAE
TÜR
Uysal ve
ark’12
FAMİLYA
Yiğit ve
Ark.’06
ORDO
Özkan’99
Memeli
LC
LC
NT
NT
VU
+
+
VU
NT
+
+
+
+
+
VU
NT
LC
LC
LC
98
29. Pipistrellus pipistrellus
30. Pipistrellus nathusii
31. Hypsugo savii
32. Miniopterus schreibersii
33. Lepus europaeus
LAGOMORPHA
CANIDAE
CARNIVORA
URSIDAE
MUSTELIDAE
ARTIODACTYLA
SUIDAE
CERVIDAE
36. Canis lupus
37.Canis aureus
38. Vulpes vulpes
39. Ursus arctos
40. Mustela nivalis
41. Vormela peregusna
42. Martes foina
43. Martes martes
44. Meles meles
45. Lutra lutra
46. Sus scrofa
47. Capreolus capreolus
Cüce Yarasa
Sertderili Yarasa,
Pürtükderili yarasa
Siyahyüzlü Cüce Yarasa
Uzunkanatlı Yarasa
Yabani tavşan
+
+
LC
LC
+
+
+
LC
NT
LC
LC
Kurt
Altın Çakal
Tilki, Kızıl Tilki
Boz Ayı
Gelincik
Alaca Sansar, Benekli
Kokarca
Kaya Sansarı
Ağaç Sansarı
Porsuk
Susamuru, Suiti
Yaban Domuzu
Karaca
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
LC
LC
LC
LC
VU
LC
LC
LC
NT
LC
LC
99
Balık vd.
(2002)
Tatlısu
Balıkları
ORDO
FAMİLYA
TÜR
TÜRK
ÇE
İSMİ
Çakırköy
Deresi
(Yenice)
Demirsoy
vd.
(2006)
Kazdağları
Sarı vd. (2006)
Berber
vd.
(2008)
Biga
Yarım.(Tuzla
Çayı (Behram Ayv.),
K.menderes (Bayrm),
Kocabaş Çayı (Biga
ve Yenice Bakacak
Deresi,).
Sarıçay
ve
Yenice
sulama
kanalı
Yalçın Özdilek
Ş. (2008)
Karamenderes
Akbulut
vd.
(2008)
Sarıçay
ve
Atikhisar
Barajı
Başdemir
vd.
(2010)
İnnal
(2011)
Berber ve
Şaşı (2012)
Turan vd.
(2012)
Çakırköy
Deresi
(Yenice)
Kavaklı
Aşağıokçul
ar gölü
Bakacak barajı
ve
Karamenderes
+
ATHERINIFORMES
ATHERINIDAE
CYPRINODONTIFORMES
POECILIDAE
CLUPEIFORMES
COBITIDAE
Atherinaboye
ri
Gambussiaaf
finis
Cobitistaenia
Gobiusniger
GOBIIDAE
PERCIFORMES
Neogobiusflu
viatilis
BLENNIIDAE
MUGILIDAE
MORONIDAE
LABRIDAE
SYGNATIFORMES
ESOCIFORMES
SYGNATIDAE
ESOCIDAE
Parablennius
pilicornis
Mugilcephal
us
Lizaaurata
Dicentrarchu
slabrax
Symphodusci
nereus
Syngnathusa
cus
Esoxlucius
Gümü
ş
Sivrisi
nek
Balığı
Taş
ısıran
Kömür
cü
Kayab
alığı
Tatlı
Su
Kaya
Balığı
Tatlısu
Horoz
bina
Balığı
Has
kefal
Altınb
aş
kefal
Levrek
balığı
Lapin
balığı
Deniz
iğnesi
Turna
LC
+
-
+
LC
+
-
LC
+
LC
+
LC
+
LC
+
LC
+
LC
+
+
LC
100
Balık vd.
(2002)
Demirsoy
vd.
Sarı vd. (2006)
Berber
vd.
(2008)
Yalçın Özdilek
Ş. (2008)
Akbulut
vd.
(2008)
(2006)
ORDO
ANGUILLIFORMES
FAMİLYA
TÜR
TÜRKÇE
İSMİ
Çakırköy
Deresi
(Yenice)
Kazdağları
Başdemir
vd.
İnnal
(2011)
Berber ve
Şaşı (2012)
Turan vd.
(2012)
Kavaklı
Aşağıokçular
gölü
Bakacak barajı
ve
Karamenderes
IUCN
(2010)
Biga
Yarımadası(Tuzla
Çayı (Behram
Ayvacık),
Karamenderes
(Bayramiç),
Kocabaş Çayı
(Biga ve
YeniceBakacak
Deresi,).
Sarıçay
ve
Yenice
sulama
kanalı
Sarıçay
ve
Atikhisar
Barajı
Çakırköy
Deresi
(Yenice)
Karamenderes
Anguilla anguilla
Avrupa Yılan
Balığı
+
+
+
+
CR
Salmotruttomacrostig
ma
Dağ Alası
+
+
Anguilla anguilla
Avrupa Yılan
Balığı
+
+
Salmotruttomacrostig
ma
Dağ Alası
+
+
Leuciscuscephalus
Ak Kefal
+
+
+
LC
Chalcalburnuschalcoid
es
Tatlısu Kolyoz
Balığı
+
+
+
-
Barbusplebejus
Bıyıklı Balık
+
Barbustauricusescheric
hi
Bıyıklı Balık
ANGUILLIDAE
SALMONIFORMES
SALMONIDAE
CYPRINIFORMES
CYPRINIDAE
+
-
+
+
CR
-
LC
+
+
+
VU
101
Alburnuschalcoides
Tatlı Su
Kolyozu
+
+
Squaliuscephalus
Tatlısu kefali
+
+
Vimbavimba
Eğrez Balığı
+
+
+
+
LC
+
LC
+
Tincatinca
LC
+
Capoetacapoetaberga
mae
Siraz Balığı
+
Gobiogobio
Dere Kaya
Balığı
+
LC
-
+
LC
Gobiokovatschevi
+
Rhodeusamarus
Acı Balık
Carassiusgibelio
Havuz Balığı
+
+
LC
+
Phoxinusphoxinus
VU
+
-
+
Cobitisfahirae
+
Phoxinusphoxinus
+
LC
+
LC
+
Cobitisfahirae
+
Petroleuciscusborysthe
nicus
Karadeniz
Tatlısu Kefali
Cyprinusca
Sazan
+
LC
+
LC
+
LC
+
+
VU
rpio
102
IUCN Red List Categories and criteria, 2012 (ver. 3.1):
EX: Extinct (Nesli tükenmiş)
EW: Extinct in the wild (Doğal ortamda nesli tükenmiş)
CR: Critically endangered (Kritik olarak teklikede)
EN: Endangered (Tehlikede)
VU: Vulnerable (Zarar görebilir)
NT: Near threatened (Tehlikeye yakın)
LC: Least concern (En az endişe verici)
DD: Data deficient (Veri eksik)
NE: Not evaluated (Değerlendirilmemiş)
BERN (Bern Convention):
Annex (Ek) 2: Strictly protected fauna species (Tam koruma altındaki fauna türleri)
Annex (Ek) 3: Protected fauna species (Koruma altındaki fauna türleri)
103
HAZIRLAYAN
Çanakkale İli Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü
KONTROL EDEN
III. Bölge Müdürlüğü/ Doğa Koruma ve Sulak Alanlar Şube Müdürü
Ramazan ANGUR
Uygun Takdim
Ünsal ÖNDER
III. Bölge Müdürü
Vali Yardımcısı
İsrafil ERDOĞAN
Saim ESKİOĞLU
Doğa Turizmi Master Planının uygulanması UYGUNDUR
…/…/2013
Ahmet ÇINAR
VALİ
104