MYD AVUSTURYA ÇALIŞMA ZİYARETİ SONUÇ RAPORU TARİH

MYD AVUSTURYA ÇALIŞMA ZİYARETİ SONUÇ RAPORU
TARİH: 26-30 Mart 2012
KATILIMCI LİSTESİ
Adı-Soyadı
Kurum/Birim/Ünvan
1
Ömer KÖROĞLU
HSYK 3.Daire Üyesi
2
Ahmet BERBEROĞLU
HSYK 1.Daire Üyesi
3
Akın ÇAKIN
Strateji GeliĢtirme BaĢkanı
4
Ünal BOZDAĞ
Personel Genel Müdür Yardımcısı
5
Özgür BEYAZIT
Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Tetkik Hakimi
6
Necdet VURAL
Alanya Komisyon BaĢkanı
7
Hakan ARSLAN
Bandırma Cumhuriyet BaĢsavcısı
8
Bekir DURAN
Bergama Cumhuriyet BaĢsavcısı
9
Ramazan SOLMAZ
Düzce Cumhuriyet BaĢsavcısı
10
Musa ÇATAL
Elazığ Cumhuriyet BaĢsavcısı
11
Mürteza GÜLER
Erzurum Bölge Ġdare Mahkemesi BaĢkanı
12
Orhan ÇETĠNGÜL
EskiĢehir Cumhuriyet BaĢsavcısı
13
Suat YÜREKLĠ
Isparta Komisyon BaĢkanı
14
Cengiz SAYILGAN
Ġskenderun Komisyon BaĢkanı
15
Tarık GÜR
Kastamonu Cumhuriyet BaĢsavcısı
16
Mustafa GÜRBÜZ
Ordu Komisyon BaĢkanı
17
Bekir AKKALE
Yalova Komisyon BaĢkanı
18
Sema PEKDAġ
Ġzmir Barosu BaĢkanı
19
Serhan ALEMDAR
Avrupa Konseyi Proje Yöneticisi
AVUSTURYA TARAFINDAN SUNUMDA BULUNANLAR
Dr. Eva Brachtel: Viyana Ceza Mahkemesi Başkan Vekili
Friedrick Forsthuber: Viyana Ceza Mahkemesi Başkanı
Gabriele Aicher-Hadler: Yargıtay Savcısı
Dr. Wolfgang Kirisits: Adalet Bakanlığı Yönetici
Wolfgang Poeschl: Bölge İstinaf Mahkemesi Başkan Yardımcısı
Peter Hadler: Viyana Ticaret Mahkemesi Başkanı
Brigita Ehrentraud: Adalet Akademisi İdari işler müdürü
Peter Linnert: Adalet Akademisi Başkanı
Maria Wanke-Czerwenka: Bölge Yüksek Mahkemesi Bölüm Başkanı
Manfred Buric: Bakanlık görevlisi rechtspfleger
Oliver Kleir: Viyana Ticaret Mahkemesi hakim
Ronald Rohrer: Yargıtay Savcılığı Başkan Yardımcısı
Schloss Altkettenhof: Akademi Başkanı
Maria-Luise Nittel: Viyana Ceza Mahkemesi Başsavcısı
ZİYARET EDİLEN KURUMLAR
Viyana Bölge İstinaf Mahkemesi
Viyana Ceza Mahkemesi
Yargıtay ve Yargıtay Savcılığı
Viyana Ticaret Mahkemesi
Adalet Bakanlığı
Adalet Akademisi
AVUSTURYA YARGI SİSTEMİ
Avusturya
8. milyon nüfuslu, 9 eyaleti olan federal bir devlettir.
GSYİH: 32.800 Euro
100 bin kişiye 19.3 hakim düşmektedir.
Yasama, yürütme ve yargı güçleri birbirinden ayrılmıştır. Anayasa mahkemelere federal
yükümlülükler yüklediğinden eyaletlerin mahkeme kurmasına izin verilmez.
Yargıya esas olan ilkeler; hakim önünde yargılanma, olağan hakim ilkesi, mahkemelerin yetki ve
görevlerinin belirli olması, halktan hakimler (jüri), temyiz hakkı.
MAHKEME TEŞKİLATI
Avusturya'da yargı teşkilatı denilince akla önce mahkemeler gelmektedir. Savcılık teşkilatı daha geri
planda olup mahkemelerin yanında teşkilatlanmış görünümü vermektedir. Yargıtay, Yüksek İdare
Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi yüksek mahkemelerdendir. İstinaf mahkemeleri idari olarak
Bakanlığa bağlıdır ancak Yargıtay tam olarak Bakanlıktan bağımsızdır.
Yargı İlk derece Mahkemeleri, 2. Derece istinaf mahkemeleri ve 3. Derece Yargıtay olmak üzere üç
derecelidir. Ceza yargılamalarında Jüri bulunmaktadır. Hukuk mahkemelerinde "rechtspfleger" denen
hakim sınıfından olmayan adli hizmet uzmanı olarak Türkçeleştirebileceğimiz görevliler yargılama
yapabilmektedir. Bölge İstinaf Mahkemeleri bölgesindeki mahkemelerin idari, mali ve personel
işlerinin gerçekleştirildiği en üst mercilerdir.
Mahkemeler Avusturya adına karar verdiklerini kararlarında belirtirler. Cezalar para, hapis
cezalarından ve denetim tedbirlerinden oluşmaktadır.
Mahkemeler yargı görevi dışında tapu ve ticaret sicillerini tutmaktadır. Bütçelerinin önemli kısmını bu
sicilleri tutmaları dolayısıyla aldıkları harçlar oluşturmaktadırlar. Sicillerin tutulması devir teslim
işlerinin mahkemede yapıldığı anlamına gelmemekte; sadece kendilerine gelen satış belgelerini
incelerek satış geçerliyse sicile işlemektedirler.
Viyana Ceza Mahkemesi ayrı bir binada yer almakta ve aynı zamanda bu binada 1000 kişilik tutukevi
bulunuyor.
Avusturya Mahkemeleri şu şekilde kategoriye koymak mümkündür:
141 Yerel Mahkeme: İhtiyaç duyulan yerde kurulurlar. Bizdeki adliye sayısı ile oranladığımızda nüfusa
göre daha fazla adliyeye sahip oldukları söylenebilir. Gerek duyulan mahkemeler kurulmaktadır ve
hakim sayısı çok azdır, rechtspfleger buralarda görev almaktadır. Savcılık teşkilatı bulunmayıp savcılık
memurları bu görevi yerine getirirler. Ceza davalarında 1 yıla kadar hapis cezası veya 360 güne kadar
adli para cezasını gerektiren suçlarda yargılama yapılır. Ancak genel oranda en fazla ceza
yargılamasının bu mahkemelerde yapıldığı söylenebilir. Hukuk mahkemeleri 10 bin Euroya kadar olan
anlaşmazlıklar ile aile hukukundan ve kira hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıkları çözümler.
Davaların ortalama süresi 8.5 aydır.
20 Bölge Mahkemesi: Gerçek anlamda ilk derece mahkemeleri olarak bu mahkemeleri görebiliriz. 1-5
yıl arasındaki ceza davalarına tek hakim ile 5-10 yıl arası küçük jüri ve 10 yıldan fazla cezalara büyük
jüri ile karar verilir. Ceza davalarının 25000'ininden 21.000 ini tek hakim ve rechtspfleger ile bakılır.
Küçük jüri yaklaşık 1000 büyük jüri ise 60-70 davaya bakmaktadır. Davaların ortalama süresi hukuk
davalarında ortalama 17 aydır.
Bölge mahkemeleri ayrıca yerel mahkeme kararlarına yapılan itirazları itiraz ve temyiz mercii olarak
incelemektedir.
4 Bölge İstinaf Mahkemesi (Viyana, Granz, Linz ve Innsbruck): bu mahkemeler istinaf mahkemesi
olarak görev yapmalarının yanı sıra kendi bölgesinde bulunan mahkemelerin idari yönetiminde
önemli rolü bulunmaktadır. İdari yönden en üst amiri Adalet Bakanıdır. İstinaf mahkemesi
dairelerinde 3 er hakim bulunmaktadır. Toplam 35 savcı Bölge İstinaf Mahkemeleri nezdinde kurulu
savcılık ofisinde görev almaktadır. Bölge mahkemelerinden verilen tek hakimli küçük veya büyük jürili
kararların temyiz merciidir.
Yargıtay: 3. Derece temyiz merciidir. Bazı önemli kararlar Yargıtaya gelir. Ayrıca kanun yararına
bozma merciidir. Yargıtay kararları diğer mahkemeler için bağlayıcı olmamakla birlikte içtihatları ile
mahkemelere yol gösterir.
40 Ceza, 18 Hukuk bölümü olmak üzere toplam 58 hakim görev yapıyor. Hukuk bölümünde 10 heyet
görev yapıyor ve yıllık toplam 3000 işe bakılıyor. Cezada 5 heyet var ve toplam 900 işe bakılıyor.
Verilen kararlara karşı Anayasa Mahkemesine başvuru mümkün değildir.
JÜRİ
Mahkemelerde jüriler görev yapmaktadır. Her belediyede jüri listeleri bulunmakta ve mahkemeler
gerektiğinde belediye başkanlıklarından jüri talep etmektedirler.
Bir hakim ve 2 jüriden oluşan küçük jürili mahkeme ile 3 hakim 8 asıl 2 yedek üyeden oluşan büyük
jürili mahkeme bulunmaktadır.
Büyük jüride 3 hakimin tamamı jürinin kararına muhalefet ederse tekrar jüri oluşturuluyor. Kararlar
oy çokluğu veya oybirliği ile verilebilmektedir. Ceza verilmesine karar verildiğinde jüri ve hakimler bir
araya gelerek ceza miktarına karar veriyorlar.
Jüri sistemi eleştiriliyor. Özellikle hakimler hukukçu olmayan kişiler tarafından karar verilmesine karşı
çıkıyorlar. Ayrıca jüri kararlarının gerekçesiz olması bir başka sorun.
SAVCILIK TEŞKİLATI
Savcılık teşkilatı şu şekilde sınıflandırılabilir:
Yerel Mahkeme Savcılık Memuru (county Lawyer): 141 yerel adliyede görev yaparlar. Savcı ünvanına
sahip olmayan memurlardır. Ancak 1 yıla kadar hapis cezası veya 360 güne kadar adli para cezasını
gerektiren suçlarda aynı savcı gibi hareket eder ve iddianame hazırlar.
Savcı (prosecutor): 20 Bölge adliyesinin 17'sinda Savcılık Ofisi bulunmakta ve ilk derece
mahkemelerinde savcılık işlemlerini yerine getirmektedirler.
Kıdemli Savcı (senior prosecutor): 4 Bölge İstinaf Mahkemelerinde görev alan savcılardır. Kendi
bölgelerinde bulunan savcılar üzerinde Bakan adına denetim ve gözetim yetkileri bulunmaktadır.
Yüksek Mahkeme Savcısı (Prosecutor General): Temyiz mahkemesinde görev yapan savcılar için
kullanılır. Bizdeki Yargıtay savcılarına benzer durumları vardır.
Adalet Bakanı: Savcıların en yüksek amiridir ve tüm savcılar Bakan adına görev yapar. Yani savcılar
hakimler gibi bağımsız değildir.
Savcılık birimleri arasında hiyerarşi bulunmamaktadır. Yani Yargıtay savcılığının diğer savcılar üzerinde
gözetim ve denetim yetkisi yoktur.
Ülke çapında savcılıklara toplam 100 bin dosya gelmektedir. Uzlaşma müessesesi işliyor ayrıca savcı
bazı dosyalarda para cezası verebilmekte. Gelen dosyaların ancak ¼ iddianameye dönüşüyor. Savcı
başına yaklaşık 400 dosya düşüyor. Savcılık makamı yargılama sırasında iddianamesini geri çekebiliyor
ve dava bu şekilde düşüyor.
Organize suçlar ile ticaret hayatından kaynaklanan suçları takip etmek üzere ayrı özel görevli savcılar
bulunmaktadır.
Kollukla ilişkileri bizim sistemimize benziyor onlarda da adli kolluk yok. Savcı olay yeri incelemelere ve
otopsi işlemlerine katılıyor. Polisten bizdeki şekilde istifade ediliyor.
HAKİMER VE SAVCILAR
Hakimler görevlerini yaparken bağımsız ve tarafsızdır. Görevden alınamaz ve görev yerleri
değiştirilemez. Hakimlik ünvanı ömür boyu devam eder. Hakimlikten savcılığa veya savcılıktan
hakimliğe geçiş mümkündür. Bizdeki hakim ve savcılar kuruluna benzer bir kurul yok. Kurulun görevi
Bakanlıkta toplanıyor. Hakim savcı alımını Bakanlık yapmaktadır.
Yaklaşık olarak 1700 hakim ve 400 savcı bulunmaktadır. Hakim ve savcıların %50'si bayanlardır.
Hakim savcı olmak için şu aşamalardan geçmek gerekiyor:
•
4 yıl hukuk fakültesi
•
5 ay mahkeme stajı
•
Yazılı, sözlü ve psikolojik testler
•
Hakim adayı olarak atanma
•
4 yıl değişik mahkemelerde staj
•
Yazılı ve sözlü son sınav
•
Boş kadroya hakim veya savcı olarak atanma
Staj, yerel mahkemede, istinaf mahkemesinde ve ceza evinde yapılıyor.
Sınava yılda yaklaşık 250-300 kişi başvuruyor 20-30 kişi bu süreçleri tamamlayarak hakim veya savcı
olabiliyor. Avukat olmak için ilk iki maddeye ilaveten avukatlık sınavını geçmek gerekiyor.
Her Bölge İstinaf Mahkemesinde bir Personel seçme heyeti bulunuyor. Bu heyette 1 Mahkeme
Başkanı 1, As Başkan ve 3 seçilmiş hakimden oluşmaktadır. Herhangi bir mevkide boşalma
durumunda heyet başvuruları alır ve başarı durumlarına göre başvuranlardan 3 kişiyi belirler ve
Bakanlığa sunar. Bakanlık genelde bu heyetin tercihine uymakta ve son imza Cumhurbaşkanına ait.
Tayin sistemi bulunmamakta başlanılan yerden emekli olmak mümkün olmaktadır. Başka bir
mahkemeye gidebilmenin tek yolu yukarıdaki prosedürden geçmektir. Evlilik dahi boş makamı
kazanmada öncelik hakkı vermiyor.
Hakimler mesaiye devam etmek zorunda değiller, bu nedenle dosyaları evlerine götürerek
çalışabiliyorlar.
RECHTSPFLEGER
Mahkemelerdeki iş yoğunluğu ve hakim azlığı nedeniyle çözüm olarak rechtspfleger uygulamasına
gidilmiştir. Pratikte başarılı olunması neticesinde yaygınlaştırılmıştır. Hakimler ile rechtspfleger
arasında hiyerarşik bir ilişki bulunmayıp disiplin amiri mahkeme başkanıdır. Yetkileri dahilindeki
konularda hakim gibi karar veriyorlar ve kararları ilam niteliğindedir. Yaklaşık 650 rechtspfleger
bulunmaktadır.
Bölge İstinaf Mahkemesince lise mezunları arasından sınav yapılarak kazananlar 5 yıl uygulamalı
eğitim alıyor. Bu esnada kendilerine ücret de ödenmekte. Hukuk fakültesi mezunlarından da
rechtspfleger olması mümkündür.
Rechtspfleger sadece hukuk mahkemelerinde görev yapıyorlar. Genelde aile hukuku, icra, tapu ve
ticaret sicillerinin tutulması ve bir takım idari işlerde rechtspfleger istifade ediliyor. Örneğin anlaşmalı
boşanma, nafaka, velayet davaları ile 50.000 Euroya kadar olan uyuşmazlıklara bakabiliyorlar.
Hakim olmayanların yargılama yapabilmesi anayasaya aykırı görülmüyor. Zira kararlarına itiraz
edildiğinde bu kararlar hakim incelemesinden geçiyor. Yani taraflar karardan memnun olmazsa kararı
hakim sınıfından birinin önüne götürebiliyorlar.
MAHKEME YÖNETİMİ
Ziyaret edilen Viyana Bölge İstinaf Mahkemesi 4 Mahkemenin en büyüğüdür. 1881 tarihinde inşa
edilen bina Avusturya klasik mimarisinin en güzel örneklerindendir. Bu binada Yargıtay, Bölge İstinaf
ve Bölge Hukuk Mahkemelerinden birisi bulunmaktadır.
Adliye binasına en az hava alanlarında uygulanan seviyede güvenlik prosedürü ile geçiş mümkün
olmaktadır. Personel ve avukatlar aranmıyor ancak avukatın durumundan şüphelenildiğinde kaba
arama yapılabiliyor.
Adliye içerisinde tam bir sükunet ve huzur hakim. Sınırlı alanlar ve ön bürolara bu nedenle ihtiyaç
duyulmamış olabilir. Ancak yine de binanın çok büyük olması iş sahiplerinin gidecekleri yeri
bulmalarında zor duruma sokabilir.
Her mahkeme kendi Başkanı tarafından yönetilmekte ve tüm idari, mali ve teknik işlerde yetki
mahkeme başkanındadır. Başkanlığın altında Başkan yardımcıları ile bölüm başkanları görev
yapmaktadır. Ziyaret edilen binanın genelinden ise Bölge İstinaf Mahkemesi sorumludur.
Mahkeme başkanları mahkemenin etkin ve hızlı şekilde çalışmasından da sorumlu. Bu nedenle
hakimlerin davaları hızlı sonuçlandırmaları için gerekli tedbirleri alabiliyor ve denetim yetkisini
kullanabiliyor. UYAP benzeri bir sistem nedeniyle dosyaların durumunu bu sisten üzerinden takip
edebiliyorlar. Başkan bu görevlerini asbaşkan ve 3 hakimden oluşan bir heyet ile yerine getiriyor.
Ayrıca bu heyet objektif kriterler çerçevesinde iş dağılımından da sorumludur.
Mahkemelerin kırtasiye ihtiyaçlarının karşılanması için Bakanlık bir firma ile anlaşmış, Başkanlar
öncelikle buradan alım yapıyorlar.
Müracaat saatlerini kısıtlayarak daha sakin bir çalışma ortamı oluşturmak için çalışmaları var.
Savcılık ve mahkemeler adına ayrı basın sözcüsü bulunuyor. Mahkeme başkanının basın sözcüsü
olması söz konusu değil. Gerektiğinde basına açıklama yapılıyor ve soruları cevaplanıyor. Bazen web
sitesinden de yazılı açıklama yapılıyor. Savcılık aşamasında gizliliğe daha fazla dikkat ediliyor. Gizliliği
ihlal eden basın mensupları için bir yaptırım öngörülmemiş.
ADALET BAKANLIĞI
Adalet bakanı savcılığın en yüksek amiridir. Ayrıca mahkemeler idari olarak Bakanlığa
bağlıdır.
Adalet Bakanlığı 300 yıllık tarihi bir binada bulunuyor. 12000 çalışanıyla en büyük 4. Bakanlık.
Bakanlıkta hakim ve savcılar görev yapıyor. Bakanlıkta görev yapan hakim-savcı ve diğer
üniversite mezunu personel toplam 108 kişidir.
Bakanlığın başlıca görevleri kanunları hazırlamak, yargının bağımsızlığını sağlamak ve uluslar
arası ilişkileri geliştirmek olarak sayılmaktadır.
ADALET AKADEMİSİ
Adalet akademisi küçük bir yerel adliye ile aynı binayı paylaşmakta. Ancak tarihi ve gösterişli bir bina
olup buna bağlı ek binalar da yer almaktadır. Kendine ait bütçesi bulunmamaktadır. Akademinin 2 şer
kişilik 7 odadan oluşan misafirhane bölümünde dünyanın herhangi bir ülkesinde hakim ya da savcı
olmak şartıyla geceliği 20 Euro ödeyerek kalmak mümkün. Akademi öğrencilerine hizmet vermek
üzere 92 tek kişilik oda bulunuyor.
Akademide hakim adayları, rechtspfleger, mahkeme personeli ve ceza evi personeli eğitim
alabilmektedir. Bakanın talebi ile meslek içi eğitim de verilebiliyor.
Eğitimler, yüksek hakimler, kıdemli hakimler, rechtspfleger ve avukatlar tarafından veriliyor.
rechtspfleger ve personele ders verecek kişileri Akademi başkanı, hakimlere ve hakim
adaylarına ders verecek kişileri Bölge İstinaf Mahkemesi belirlemektedir. Hakimlere genelde
yüksek hakimler ders veriyor ancak tecrübeli rechtspfleger genç hakimlere ders
verebilmektedir.
CEZA EVLERİ
Toplam 28 cezaevi bulunmaktadır. Ceza evleri Adalet Bakanlığına bağlı olup hakim ve
savcıların cezaevleri ile ilgili bir görevi bulunmamaktadır. Ayrıca denetimli serbestlik
kurumları bulunmaktadır. Bu kurumlar özel kuruşlara devredilmiş olup denetimi Bakanlıkça
yapılmaktadır.
Cezaevlerinde toplam 7.400 kişi bulunmakta olup bunlardan 5.700 ü hükümlü, 1700'ü
tutukludur. Ev hapsinde 800 kişi bulunmaktadır. Mahkumların %6'sı kadındır. Mahkumların
3500'ü Avusturya dışındaki diğer milliyetlere aittir.