Karşı Anlatım ve İletişim Teknikleri

Bilgilendirme Raporu
Çalışma Grubu 1: Karşı Anlatım ve İletişim Teknikleri
Karşı anlatım, aşırı uç propagandalarına karşı olumlu alternatif sunan veya aşırı uçtaki metinleri
dekonstrüksiyon (yapı söküm tekniği) veya yasa dışı kılarak veya arındırarak geçersizleştiren
mesajlardır. Bu terim, devletin stratejik iletişim kampanyalarından şiddet yanlısı aşırı uç
ideolojilerini ve eylemlerini hedef alan girişimlere kadar çok çeşitli amaçlara yönelik olarak
kullanılmaktadır.
Eylem Noktaları
• Küresel olarak radikal grupların yaptığı propaganda ile karşı anlatımların miktarı ve kalitesi
arasında halen büyük bir fark bulunmaktadır.
• Yaratıcı, stratejik iletişim kampanyalarına gereksinim duyulmaktadır ve yerel yönetimler
bu konuda liderlik yapabilmek için gerek duyulan olanaklara, kaynaklara ve motivasyona
sahiptirler.
• Topluluklar, sanayi ve üçüncü taraflarla yapılacak ortaklıklar, deneyim ve kaynakların bir
araya getirilerek verilecek mesajın gücünü artırarak etkin programların ortaya çıkarılmasına
yardımcı olabilir.
• İletişim kampanyalarının etkisinin değerlendirilmesinin zorluğu süregelmektedir.
Kampanyaların etkisinin ve erişiminin değerlendirilmesi için yeni yöntemler bulmamız
gerekmektedir.
Eylem Noktaları
• Yaşadığınız bölgedeki mevcut iletişim programlarını ve yeni programlar için potansiyelleri
göz önüne alın.
• Bu programların başarısını değerlendirin.
• Bu programların nasıl daha etkin bir hale getirilebileceğini sorun.
Şehirlerdeki başlangıç noktalarımız
Y jenerasyonuna (30 yaş altındaki kişiler) dâhil olan kişiler arasında sosyal medya kullanımının
patlaması ve yeni iletişim teknolojilerinin gelişmesi, radikal grupların daha da radikalleşmesi,
kendilerine taraftar toplamaları ve yaptıkları eylemleri yayınlamaları için değerli fırsatlar
sunmaktadır. Radikaller tarafından başlatılan güçlü, koordine edilmiş internet kampanyalarına
karşı bu kampanyalara karşı duran ve inanılır alternatifleri sunan sağlam ve güvenilir yanıtların
verilmesi gerekmektedir.
DAEŞ, kendini eleman toplamaya adamış ekipleri ile nam salmıştır ve bu ekipler grubun
propagandasını yapmakta, grup içinde din değişimini yaymaya çalışmakta, Irak ve Suriye gitmek
isteyenlere pratik öneriler sunmaktadırlar.
Facebook, YouTube ve Twitter da dâhil olmak üzere, sosyal medya şirketleri radikal materyallerin
ve bunları yayan hesapların sitelerinden kaldırılması için kararlılıklarını beyan etmişlerdir; ancak
bu önlemler tepkisel olup sadece çözüme giden yolun bir parçasını teşkil etmektedir. Karşı
anlatım şeklinde düzenlenen güçlü ve koordine edilmiş iletişim programları radikallere karşı
verilen edilgen yanıtları temsil eder ve reaktif önlemlerle bir araya getirildiğinde, topluluklar
içinde radikalleşmenin büyümesini engelleyici bütünsel bir yaklaşım oluşturur.
Karşı anlatım yelpazesi
Karşı anlatım bir yelpazeyi temsil eder; farklı etkinlikler, verilen mesajlar, mesajı verenler,
taktikler ve ortaklıklar açısından farklı yaklaşımları gerektirir. Bu yelpaze içerisine şunlar dahildir:
• Karşı anlatım: doğrudan veya dolaylı olarak radikal beyanları ideoloji, mantık, gerçekler
veya mizah yoluyla çürütür.
• Alternatif anlatımlar: tolerans, açıklık, hürriyet ve demokrasi gibi sosyal değerleri ön plana
çıkartarak radikalleşmenin getirdiği şiddete karşı çıkar.
• Devletin stratejik iletişimi: devletin ne yaptığına dair mesajın aktarılması, yanlış
bilgilendirmeleri çürütmek ve kilit destek grupları ve topluluklar ile ilişkileri güçlendirmeyi
hedefleyen eylemdir.
Karşı anlatımlar çok çeşitli devlet kurumları ve kamu dışında yere alan yerel sivil toplum
birlikleri, gençlik grupları, STK’lar gibi aktörler ve hükümetin stratejik iletişimleri tarafından
gerçekleştirilmektedir. Bu kampanyaların içerikleri, dinleyici kitlesine bağlıdır ve “çarkın dışında”
bulunan geniş tabanlı kitlelere öğretici bilgiler önleyici kampanyalarla verilirken, “çarkın içinde”
bulunan ve radikal görüşlere sahip olan kişilere de girişimsel bilgiler sunulur.
Programlar ya Şiddet İçeren Radikalizmle Mücadele odaklı ya da Şiddet İçeren Radikalizmle
Mücadele ile ilişkili olabilir. Şiddet İçeren Radikalizmle Mücadele odaklı programlama,
radikalleşme konusu ile belirgin bir şekilde mücadelede ederken Şiddet İçeren Radikalizmle
Mücadele ile ilişkili programlamada, ötekileştirme ve olumlu bir kimlik oluşturamama gibi
radikalleşmeye neden olan temel nedenler ele alınır.
Bire Bir
Radikalleşmeyi
ortadan kaldırmak için
Çark dışında
(Radikalleşmeyi
ortadan kaldırma)
Radikal söylemler ile doğrudan
mücadele
Risk grupları arasında radikalleşmeye
karşı koyma
Radikal mesajlar ve mesaj verenlerin meşruluğuna meydan okuyan daha kaspamlı yaklaşım
2
Çark içinde
(Radikalleşme
ile mücadele)
Stratejik iletişim: devletlerin rolü
İletişim stratejileri, ülke genelindeki iletişim stratejilerinden, ufak çaplı, kilit demografik unsurlar
üzerine oldukça odaklanmış programlara kadar geniş bir aralıkta yer alır. Yerel altyapı ve yerel
toplum ile kurulmuş ilişkiler, radikalleşmeye karşı, toplum içinde itibara sahip kişilerin bulunması
ve seslerinin duyurulması için şehirlerin uygun olan yerler olduğu anlamını taşımaktadır. Devlet
tarafından gerçekleştirilen iletişim, topluluklar dahlinde güven unsurunun oluşturulması için
kullanışlı bir araçtır ve başarılı bir şekilde uygulanması durumunda kilit topluluklarda uzun
süreli ve anlamlı ilişkileri güçlendirir.
Devlet, kendi stratejik iletişimini oluşturması ve yönetmesi için açık bir role sahiptir ve
oluşturulacak karşı anlatımlarda ön safta yer almalıdır. Başarıyı en üst seviyeye çıkartabilmek
için yerel yönetimlerin yerine getirebilecekleri iki esas unsur bulunmaktadır. Yönetimler, ya
mali destek sağlayarak ya da deneyimlerinden yararlandırarak sivil toplum örgütleri veya yerel
girişimler vasıtası ile organik gelişimleri stratejik olarak oluşturabilirler. Yönetimler aynı zamanda
topluluklar arasındaki kutuplaşmalar gibi sorunlar üzerine proaktif olarak odaklanarak kendi
stratejik kampanyalarını kendileri oluşturabilir, ancak bu yerel toplum ile güçlü ilişkilere ve yerel
hareketlerin bu kampanyaları uygun bulmasına bağlıdır.
Bu çalışma gruplarının üyelerinin mevcut iletişim girişimlerini artırmaları ve gerektiğinde yeni ortaklıkları daha fazla karşı anlatım yapma amacına yönelik olarak
güçlendirmeleri teşvik edilir.
Kampanyanın planlanması
Karşı anlatım içeriğinin oluşturulması için kesin kurallar bulunmamaktadır. Karşı anlatı içeriğini
oluşturanların çeşitli yaklaşımları, tarzları ve şekilleri denemeleri ve malzemeleri oluştururken
dinleyici kitlesi ile yakın çalışma yapmaları önerilmektedir. Kampanyaların başarılı olması için
büyük bir bütçeye sahip olması gerekmemektedir, ancak ulusal ve uluslararası fon akışlarına
kampanyanın düzenleneceği şehirler tarafından ulaşılabilir ve kampanya süresi ve eriştiği topluluk potansiyel olarak önemli bir şekilde artırılabilir.
Başarı
Karşı anlatımın başarılı olması, aşağıdakilerde dahil
olmak üzere bazı faktörlere bağlıdır:
•
Karşı anlatımı sunan kişinin itibarı.
•
Karşı anlatım materyalinin ne kadar merak
uyandırıcı olduğu.
•
Hedeflenen dinleyici kitlesi hakkında
derinlemesine bilgi sahibi olunası.
•
Kampanyanın amacının ve hedeflerinin ne kadar
odaklı olduğu.
Riskler
İhmal edilmesi durumunda, aşağıdaki risk
ve engeller bir kampanyanın başarısını ve
kampanyayı sunanların itibarını etkiler:
•
Verilen mesajların inandırıcılığı olmadığı
takdirde, topluluk ile ilişkilerin kötüye gitmesine
ve radikalleşme konularının kızışması riskini de
beraberinde getirir.
•
Topluluklar adil olmayan bir şekilde
kendilerinin hedef alındığını düşünürlerse, bu
yerel yetkililere karşı güvensizlik oluşturabilir.
•
Odaklanma yapılmaması durumunda
kampanalar herhangi bir etki yaratmadan
kaynakları tüketir.
3
Kampanyanın gerçekleştirilmesi ve değerlendirilmesi
Google, Facebook ve Twitter gibi iletişim kuruluşları ile ortaklıkların kurulması yerel yetkililere
kampanyalar için yeni teknolojilerin kapısını açacaktır. Google, Stratejik Diyalog Enstitüsü ve
içerik yaratıcıları Average Mohamed ve ExitUSA’nın yaptıkları işbirliği, yerel yönetimlerin yerel
içerik yaratıcıları ve teknik partnerler ile etkin, merak uyandıran ve ilginç iletişim kampanyaları
hazırlamalarına örnek teşkil etmektedir. Yerel yetkililer ve özel kişi/kuruluşların yaptığı işbirliği,
çok çeşitli deneyim ve kaynakların iletişim kampanyaları için kullanıma açılması ve bunlar
üzerine odaklanma fırsatını oluşturur.
Başarının Değerlendirilmesi
Çevrim içi iletişim kampanyalarının başarısı, farkındalık, katılım ve etki ile ölçülebilir. Bu
kriterler niteliksel ve sayısal analizler için kullanılan ölçümlerden oluşmaktadır. Sayısal verilerin
söylemsel kanıtlarla bir araya getirilmesi kapsamlı bir değerlendirme sürecine olanak tanır.
Farkındalık, kampanyanın hedef dinleyicilere ulaştırılmasındaki başarıyı değerlendirmek için
gereklidir. Erişim (kampanya içeriğinin gösterildiği kişi sayısı) ve video kampanyalarında video
izleme ve video izleyicisini tutabilme değerleri ile ölçülebilmektedir.
Kullanıcıların katılımının değerlendirmesi içeriğin erişilen kitle üzerinde yankı yaratıp
yaratmadığını belirtir. Katılımın sayısal olarak değerlendirilmesi, paralı reklamların başarısını,
kullanıcıların kurumla etkileşimindeki artışla analiz etme olanağını sağlamakta ve ileride
verilecek reklamlar için veri sunmaktadır. Katılım, karşı anlatım materyali hakkında yapılan
yorumlar, beğeniler ve paylaşımlar ile ölçülebilir.
Bir kampanyanın etkisinin değerlendirilmesi zordur ancak kullanıcıların yorumları - özellikle
ister yapıcı ister karşıt olsun sürekli olarak etkileşimleri, kampanyanın hedef kitle üzerinde
yarattığı etki hakkında derinlemesine bilgi sunabilir.
4
Bilgilendirme Raporu
Çalışma Grubu 1 Örnek Olay Kitabı
Karşı anlatım kampanyalarının içeriği ve uygulaması, şiddete yönelik radikallerin yerel, ulusal ve
bölgesel bazda ortaya koydukları özgün zorluklar, kampanyanın hedef aldığı kitle ve beklenen
sonuçlar ile ilişkili olarak çeşitlilik gösterir. Aşağıda yer alan örnek olay çalışmaları çok farklı
girişimleri temsil etmekte ve karşı anlatımların farklı şekillerini göstermektedir.
Abdullah X
Abdullah X, daha önce radikal Müslüman olan, deneyimlerini ve derinlemesine sahip
olduğu bilgileri radikal beyanları çürütmek için kullanan bir kişi tarafından yaratılan karşı
anlatımdır ve Birleşik Krallıkta yaşayan ve genç bir Müslüman olan Abdullah X karakterini
kullanmaktadır. Karakterler haberlerde yer alan günlük olayların yanı sıra, Charlie Hebdo
saldırıları veya İSİS’in yükselişi gibi pek çok gencin ilgisini çekebilecek konular üzerinde
konuşmaktadırlar. Videolar değişik tarzlarda yapılmıştır ve uzun videoların yanı sıra kısa,
daha fazla animasyonlu ve sohbet programı havasında olan videolarda bulunmaktadır.
İçerik genellikle video animasyonu şeklinde olmasına rağmen Abdullah X artık çizgi
romanlarda da kadın akranı Muslimah X ile yer almaktadır. Abdullah X videoları YouTube’da
izlenebilir ve tüm videolar için br merkez üssü oluşturmaktadır. Ayrıca kendisine ait bir
internet sitesi (www.abdullahx.com) ve aynı zamanda bir Facebook ve Twitter profili de
izleyicilerine erişmek için bulunmaktadır. Abdullah-X Beyaz Saray’da yapılan Şiddet İçeren
Radikalizm ile Mücadele Zirvesinde gösterime sunulmuştur.
Kazanımlar: Başarıyı en yüksek noktaya çıkarmak için karşı anlatılara hedef kitlenin
erişebilmesi gerekmektedir.
Animasyon gibi araçlar hızlı bir şekilde üretilebilir ve bu da mevcut olaylar hakkında hızlı bir
şekilde tepki verilebileceği anlamına gelmektedir.
Extreme Dialogue
Extreme Dialogue (Ekstrem Diyalog), aşırıcılık ve radikalleşme konularını güvenli bir
şekilde sınıf içinde tartışabilmek üzere öğretmenlere yardımcı olmak amacıyla hazırlanan
bir dizi video ve eğitim aracıdır. Videolar aynı zamanda Facebook ve YouTube’da şiddete
açık aşırıcılık konusunda farkındalık yaratmak üzere gösterilmektedir. Proje, Kanadalıları
terörizm tehdidi de dahil olmak üzere bir dizi riskten korumak üzere görev yapan ve bir
devlet kurumu olan Kanada Kamu Güvenliği Kurumu tarafından finanse edilmektedir.
Çoklu ortam eğitim kaynaklarını kısa belgesel filmler ile bir arada kullanan Extreme
Dialogue öğrencilerin kritik düşünme becerilerini geliştirmeyi, radikalleşmeye karşı direnç
oluşturmayı, ortak değerleri araştırmayı ve her türlü radikal propaganda ve ideolojiyle
mücadele etme olgusunu geliştirmeyi hedeflemektedir. Filmler, şiddet içeren radikalizmden
son derece etkilenen kişilerin bireysel hikâyelerini anlatmakta ve aynı zamanda radikal
grupların eski üyelerinin ve hayatta kalanların beyanlarını da içermektedir.
Extreme Dialogue Kanada’da 2015 yılında başlamıştır ve 2016 yılında Birleşik Krallık,
Almanya ve Macaristan’da da uygulamaya konarak bu üç ülkedeki insanların hikâyeleri ile
yeni filmler ve kaynaklar kullanıma girecektir.
5
Kazanımlar: Daha önce radikalizmin içinde olanların ve terör olayları sonrasında hayatta
kalanların beyanları radikalleşmeye birden fazla açıdan yaklaşmaya olanak sağlar.
Okullar gibi kamuya açık kurumlar iletişim kampanyalarının yürütülmesi için hazır kanallardır.
Ürdün Hero-Factor (Kahraman Faktörü)
Hero-Factor Ürdünlü bir çizgi roman sanatçısı olan Suleiman Bakhit tarafından oluşturulmuş
çizgi romandır. Hero-Factor çizgi romanı Ürdün hükümetinden alınan mali destek ile
üretilmiş ve basılmıştır. Ürdün’de 2011 yılında 1,2 milyon adet satılmıştır. Romanda Arap
süper kahramana sahip olma ihtiyacı karşılanmakta ve genç Araplar için olumlu bir rol
modeli oluşturmakta ve radikalleşmeye panzehir olarak kahramanlık öne çıkarılmaktadır.
Hero-Factor radikal organizasyonların “macera arayan” anlatımlarına karşı alternatif bir
anlatımdır. Aynı zamanda, radikal grupların liderlerinin sahip oldukları kötü üne karşın
güçlü bir rol modeli ortaya koyar.
Kahramanların maceralarının takip edilmesinin yanı sıra, Here-Factor aynı zamanda
tarihte bilinen Müslümanlar hakkında da hikâyeler anlatır. Bu hedef kitleye hikayeler ile
ilgili kültürel ve tarihi bir inandırıcılık sağlar ve genellikle tarih açısından yanlış olan İslami
radikallerin dünya görüşleri ile ilgili anlatımlarına da karşı çıkar.
Kazanımlar: İnandırıcı, katılım sağlayan unsurlar karşı anlatımların yaygınlaştırılmasını en
üst seviyeye çıkartmak için kullanılabilir.
Hikâye anlatımı, genç kitlelere mesajların aktarılması ve direnç oluşturulması için güçlü bir
araçtır.
Mombasa: Çoklu ortam ve forum dizileri ile şiddete yönelik
radikalleşme ile mücadele
Kenya Toplum Destek Merkezi (Kenya Community Support Centre - KECOSCE) tarafından
uygulanan bu projede Mombasa Bölgesinde yaşayan 15 ile 25 yaş arası gençler hedef
alınmıştır. Bu proje, diyalog ve çoklu ortamı kullanarak gençlerin El-Şebab tarafından
yapılan anlatımlara karşı Şiddet İçeren Radikalizmle Mücadele mesajları ile etkileşime
girmeleri sağlanmaktadır. Bu mesajlar, radyoda yapılan ve Mombasa toplulukları arasında
itibar gören ve aralarında dini ve toplum liderlerinin, yerel yönetim görevlilerinin ve
genç aktivistlerin bulunduğu kişilerin katıldığı radyo programlarıyla yayılmaktadır. Bu
radyo programları yerel radyo istasyonu tarafından yayınlanmaktadır ve günde 300.000
kişi bu programları dinlemektedir. Programlarda, güncel terörist faaliyetleri, El-Şebab’ın
oluşturduğu tehlikeler anlatılmakta ve ılımlı İslam kuruluşları ve Kenya hükumeti ile işbirliği
yağmanın yararlarından bahsedilmektedir.
Radyo programlarına paralel olarak KECOSCE tarafından düzenlenen forumlarda genç
nüfus arasında Şiddete Yönelik Radikalleşme ile ilgili farkındalık oluşturmak amaçlanmıştır.
Bu forumlarda, genç bir Kenyalı adamın radikalleşmesi ve El-Şebab tarafından aralarına
alınmasını anlatan bir film (Watatu) gösterilmektedir. Filmde, şiddet uygulayan radikal
bir gruba katılmanın tehlikeleri vurgulanmakta ve El-Şebab’ın İslamiyet dış ideolojisinin
6
üzerine basılmaktadır. Filmin her gösteriminden sonra seyirciler arasında bir tartışma
düzenlenmekte ve analiz edilmek üzere kayda alınmaktadır.
Forumlara en az 200 genç katılmıştır ve altı aylık bir dönem sonunda 1.200 gencin katılımı
beklenmektedir. Bu gençler elde ettikleri becerileri ve edindikleri bilgileri kendi toplulukları
içinde paylaşacaklardır.
Kazanımlar: Karşı anlatımların etkisini artırabilmek için bu anlatımlar hedef kitleye uygun
şekilde düzenlenmelidir.
Daha geniş çaplı bir stratejik kampanyanın yaygınlaştırılması için birden fazla yöntem
belirlenebilir.
ABD: EXIT USA
EXIT USA, eski beyaz-güç radikalleri tarafından kurulan ve faaliyetine devam eden bir sivil
toplum örgütüdür. Amerika Birleşik Devletlerinde beyaz-güç ve aşırı sağcı radikal gruplarda
yer alan bireylerin bu gruplardan ayrılarak yeni bir hayata başlamalarına yardımcı olmak
üzere destek çalışmaları yapmaktadır. EXIT USA, gerek kendileri, gerekse tanıdıkları birinin
aşırı sağ grupları terk edebilmeleri için erişip yardım isteyebilecekleri güvenli bir platform
sağlamaktadır.
EXIT, söz konusu yardım hizmetlerinin yanı sıra aşırı sağcı ve beyaz-güç radikalleri ile
ilgili farkındalık yaratmak üzere karşı anlatım kampanyaları da düzenlemektedir. 4 kısa
videodan oluşan video kampanyasında eski radikallerin verdikleri beyanatlar ve radikal
anlatımlara karşı verilen mesajlar yer almakta, aşırı sağ gruplara dâhil olmanın gerçek
yüzü vurgulanırken kampanyaya sonucu yardım isteyen iki kişinin destek isteği de
gösterilmektedir.
Kazanımlar: Eskiden aşırı uçta olan kişiler radikal anlatımlara karşı güçlü mesajlar verme
görevini üstlenebilirler.
Sosyal medyada istikrarlı etkileşim yeni kitlelere erişilmesini ve tartışmanın zanlı tutulmasını
sağlayabilir.
Birleşik Krallık: Radical Middle Way
Radical Middle Way yerel olarak başlayan bir girişimdir ve Müslüman bilim insanları ve
sivil toplum eylemcileri tarafından yürütülmektedir. Gerek çevrim içi gerekse çevrim dışı
çalışan Radical Middle Way genç İngiliz Müslümanlar ile gerçek Müslüman bilginler arasında
bağlantı kurulmasını sağlayarak gençlerin yönlendirilmesi için güvenli bir ortam sunar
ve birbirine bağlı bir toplum ve vatandaşlık sorumluluğunu destekleyici açık tartışmalar
düzenler.
Çevrim içi Radical Middle Way bir merkez olarak hizmet verir ve ılımlı bir toplum arayışı
içindedir. Bir dizi sesli ve görsel içerik üretip sunarlar ve etkiyi artırmak için sosyal medyadan
yararlanırlar. Çevrim dışı 170’den fazla etkinlik düzenlemişler ve bu etkinliklerde Müslüman
âlimlerden hip-hop sanatçılarına kadar değişik bir yelpazede konuklar ağırlamışlardır.
Grup, kğresel olarak Müslüman toplulukların olduğu yerlerde etkindir ve Mali, Pakistan,
Sudan ve Endonezya’da etkileşim etkinlikleri düzenlemişlerdir.
7
Kazanımlar: daha genç kitlelere erişimi en yüksek seviyeye çıkarabilmek için sosyal aktivizm
ve popüler kültür bir araya getirilebilir.
Katılımcıların sosyal aktivizme dâhil olmalarına olanak tanınması ile karşı anlatımlar,
radikallerin söylemlerinden çok daha etkili olabilir.
The Strong Cities Network is run by the Institute for Strategic Dialogue,
a UK registered charity with charity number 1076660.
For more information please contact [email protected]
strongcitiesnetwork.org