terminolojiye giriş ve temel latince bilgileri
Transkript
terminolojiye giriş ve temel latince bilgileri
TERMİNOLOJİYE GİRİŞ VE TEMEL LATİNCE BİLGİLERİ Prof.Dr. Yusuf ÖZTÜRK Anadolu Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmakoloji Anabilim Dalı Terminoloji Nedir? Terminoloji (terimbilim) genel anlamda “terimler” ve onların kullanımıyla ilgili bir bilim dalıdır. Metinlerdeki terimlerin çözümlenmesi ve araştırılması, anlamlarının öğretilmesi, doğru kullanımı için kurallar getirilmesi ile uğraşmaktadır. Her mesleğin, her bilimsel alanın kendine özgü terminolojisi vardır. Terminoloji özel uğraş alanı mensubu insanın zihnindeki o alana özgü bir kavramın kendi ulusal ve/veya resmi dilindeki birimsel karşılığıdır. Bu uğraş alanı bir bilim dalı, sanat ve iş kolu olabilir. Dolayısıyla “Eczacılık Terminolojisi”, “Tıp Terminoloji”, Terminolojisi”, “Farmasötik “Biyokimya Terminoloji”, Terminolojisi”, “Farmakoloji “Botanik Terminolojisi”, Terminolojisi”, “Kimya “Bilgisayar Terminolojisi” gibi çok çeşitli alt başlıklar altında toplanabilmektedir. Meslek ve bilim terminolojilerinde yer alan sözcük ve terimlerin yabancı kökenli olması doğal bir olgudur, çünkü dünyada tüm bilimsel terimlere karşılık verebilecek hiç bir dil yoktur. Ancak, tüm dünya dillerde yabancı kökenli sözcüklerden oluşan terimlere karşılık bulunmaya çalışılmakta, en azından anlamlarına açıklık getirilmektedir. Terim Nedir? Terim, genel konuşma ve yazı dili dışında kalan uzmanlık isteyen özel uğraş alanlarındaki özgül/özel kavramları ifade etmeye yarayan sınırlı anlamlara sahip bir tanımın kısaltılmış ifadesi şeklinde genel dilde kullanılan sözcüklerin anlamlarıyla karışmayan kendine özgü kuruluşu olan sözcük ya da sözcük öbeğidir. Diğer bir deyişle, terimler özgül (spesifik) metinlerde geçen basit ya da birleşik sözcükler şeklindedir. Terim, Mantıkta, kendi başına anlam taşıyan sözcüktür. Kendi başına anlam taşımayan “bu”, “şu” , “ki”, “ise” gibi ifadeler terim sayılmaz. Terimler, özel bir bilim dalı, sanat ve iş kolu içinde konuşulan ve yazımda kullanılan “dilin (lisanın)” ana güç kaynağıdır. Birçok durumda, tek bir basit veya bileşik sözcükten oluşan bir terim, ancak çok sayıda sözcükle ifade edilebilecek bir olguyu tanımlayabilmektedir. Örneğin, “ateroskleroz” denildiğinde “damar duvarlarında kolesterol ve/veya lipid karakterli diğer maddelerin birikimi ile damarın eski esnekliğini kaybetmesi” olayı anlaşılmaktadır. Terimlerin Kökenleri Terimler, genellikle bir nesneyi, olguyu, olayı veya kavramı tanımlarlar. Bu tanımlamayı genellikle ilk kez bir kişi yaptıktan sonra toplum tarafından benimsenerek günlük kullanıma girer. Bu tanımlama, bazen başka dillere de değişime uğrayarak veya uğramadan geçer. Örneğin, “tren” sözcüğü Fransızca dilinde “traîne” olan sözcük İngilizce’de “train” olarak şekillenmiş, Türkçe’de ise “tren” olarak kendine yer bulmuştur. Tıp alanında olduğu gibi, Eczacılık alanındaki birçok terim ise “Latince” veya “Eski Yunanca (Grekçe)” dillerinden yararlanarak oluşturulmuştur. Son yıllarda ise mesleki ve bilimsel terminoloji alanlarına İngilizce dilinden çok sayıda terim girmiş bulunmaktadır. Konuşma ve yazım özellikleri ile dil insanları diğer canlılardan ayıran en önemli iletişim aracıdır. Diğer canlılar arasında da iletişim olduğu bilinmektedir, ancak bu iletişim gerçek anlamda “dil” olma özelliliği göstermemektedir. Dil sayesinde insanlar gerek bir jenerasyon içinde, gerekse kuşaklar arasında yazılı ve sözel iletimle büyük bir deneyim ve bilgi birikimi sağlamış, sosyal açıdan diğer canlı türlerine göre büyük farklar ve üstünlükler sağlamıştır. Latince’nin Doğuşu ve Önemi Dil dinamik bir olgudur. Değişimler geçirir, diğer dillerden etkilenir ve dağarcığına sürekli yeni sözcükler katar. Toplumların sosyo-ekonomik gelişimi ile paralel biçimde yaygınlaşır veya körelir, unutulur. Yeryüzünde bugün için kouşulmayan veya yazım dilinde kullanılmayan çeşitli antik dillerin bulunduğu bilinmektedir. Bu diller, yazıtları aracılığı ile artık büyük ölçüde eski kültürlerin anlaşılmasına ve tarih biliminin gelişimine katkı sağlamaktadır. Latince’de böyle antik dillerden birisidir. Artık günümüzde kimse latince konuşmamakta ve yazılı/basılı herhangi bir latince eser oluşturmamaktadır. Latince, M.Ö. 8. ve 9. yüzyıllar arasında Orta İtalya’ın Latium bölgesinde konuşulmaya başlanan bir dildir. Bugünkü İtalya’nın Lazio bölgesi olan bu bölge ile ilişkili arkeolojik araştırmalar, Latium bölgesinin Bronz çağından itibaren insanların yaşadığı bir yerleşim bölgesi olduğunu göstermektedir. Etrüsk’lerin İtalya bölgesinde eğemenlik kurarak Roma İmparatorluğunu oluşturması ve yayılması ile Latince bir dönem dünyada en yaygın kullanılan dillerden birisi olmuştur. Avrupa dillerine etki yapmış ve onlara şekil vermiştir. Latince, Grekçe (Eski Yunanca) dilinden sözcükler almakla birlikte Grekçe’nin etkisinde kalmamış ve aldığı sözcükleri de Latinleştirmiştir. Roma İmparatorluğunun eğemenlik sürdürdüğü birçok bölgelerde Latince Eski Yunanca ile birlikte kullanılmış ve Bizans İmparatorluğu yıkılana kadar bu durum yüzyıllar boyu sürmüştür. Latince’nin Alfabesi Türkçe’nin alfabesi ile Latince’nin alfabesi arasında farklar vardır. Latince 25 harften oluşurken, hepimizin bildiği üzere Türkçe’de 29 harf bulunmaktadır. Latincede çift harf (diftong) telaffuzu veren harfler olduğu gibi Türkçe’deki bazı harflerin Latince’de karşılığı yoktur. Aşağıdaki tabloda bu harfler verilmiştir. Küçük Harf Büyük Harf Harfin Adı Günümüz Latin Alfabesindeki Karşılığı α β χ δ ε φ γ η ι ϕ κ λ µ ο π Α Β Χ ∆ Ε Φ Γ Η Ι ϑ Κ Λ Μ Ο Π Alfa Beta Kappa Delta Epsilon Fi gama Eta Yota Fi Kappa Lambda Mikro Omikron Pi a;A b;B c;C d;D e;E f;F g;G h;H i;I k;K l;L m;M o;O p;P Küçük Harf Büyük Harf Harfin Adı Günümüz Latin Alfabesindeki Karşılığı Ψ θ ρ σ τ υ ϖ ξ ω ζ Ψ Θ Ρ Σ Τ Υ ς Ξ Ω Ζ Psi Teta Ro Sigma Tau Upsilon Omega Ksi Omega Zeta r;R s;S t;T u;Y w;W x; X z;Z Bu harflerin bazılarının eczacılık ve kimya açısından önemi bulunmaktadır. Özellikle kimyada bu harflerin bazıları α, β, δ, γ ... ω gibi fonksiyonel grupların konumlarını belirtmek için kullanılmaktadır. γ-amino bütirik asit (GABA), ω3-doymamış yağlar, β-karoten gibi örneklerde olduğu gibi kimyasal madde isimlendirmelerinde latince alfabenin harflerinden yararlanılmaktadır. Biyokimyada protein ikincil (sekonder) yapısındaki tanımlamalarda kullanılan α-heliks, β-düzlemsel yapı gibi özelliklerin tanımlanmasında kullanılmaktadır. Farmakolojide α-adrenerjik, β-adrenerjik reseptörler, µ-oipiod, δ-opioid, reseptörler isimlendirmelerinde gibi reseptör latince alfabesinin χ-opioid harflerinden yararlanılmaktadır. Latince’de Harflerin Okunuşu (Telaffuzu) Latince’de bazı harflerin okunuşu dilbilimciler arasında henüz çözüme kavuşmamış önemli bir tartışma konusudur. Latin Dili Filolojisinin1 bu önemli tartışmasının en temel nedeni latince dili artık yeryüzünde konuşan bir insanın kalmamış olmasıdır. Birçok ülkede sessiz harfler o ülkelerin kendi dillerinde olduğu gibi okunmaktadır. Diğer bir deyişle, sözkonusu bu harfler her ülkede benimsendiği biçimde telaffuz edilmektedir. Bu derste bilimsel terimlerde çoğunlukla kullanılmakta olan ve bir ölçüde Türkçe’ye dilbilimciler tarafından uyarlanmış olan okunuş şekli kullanılacaktır. Bu notlarda yer alan okunuş şekli Türkiye’de fen bilimlerinde en fazla benimsenmiş olan telaffuz biçimidir Sesli Harfler 1 Filoloji, dilbilim demektir. Latince’de 6 adet sesli harf vardır: “a”, “e”, “i”, “o”, “u” ve “y”. Bu harflerden ilk beşi Türkçe’de de sesli harftir ve okunuşları aynen dilimizde olduğu gibidir. Ancak, “y” harfi dilimizden farklı olarak sesli harftir ve “i” ile “ü” arasında bir ses ile (daha çok “i” sesine yakın biçimde telaffuz edilir. Çift Sesliler (Diftong’lar) Latince’de iki sesli harfin yanyana gelmesi ile oluşan bitişik sesli harflere “diftong (diphtongus)” denilmektedir. Diftonlar ve bunların okunuş biçimleri ile sözcük örnekleri aşağıda verilmiştir: ae = e (uzun “e” sesi) örnek: caecum (körbarsak) oe = ö (“ö” sesi, “ö” harfi Latince’de yok) örnek: coeruleus (mavi) au = au (bazen de “av”) örnek: paulum (az) eu = eu örnek: coeruleus (mavi) ei = ei örnek: Rhizoma rhei (Ravend rizomu) ui = ui Sessiz Harfler Sessiz harflerin bir bölümünün okunuşu Türkçe’deki harflerin okunuşlarından farklıdır: C Harfi: C harfi a, o, u sesli harfleri ile h, l, m, n, r, t sessiz harflerinin önünde “k” sesi verir. Örnekler: caput (baş), cortex (kabuk), cucurbita (kabak), chloricus (klorik), cremor (krem, merhem), clavicula (köprücük kemiği). Buna karşın, e, i, ae, oe, y harfleri önünde “s” sesi ile telaffuz edilir. Örnekler: cerasum (kiraz meyvesi), cibus (yemek, yiyecek), caeruleus veya coeruleus (mavi), cystis (kist). G Harfi: G harfi a, o, u sesli harfleri ile “g” sesi verir. Örnekler: gallicus (Galya, Fransa’ya ait), gossypium (pamuk), gutta (damla). Ancak, e, i, y harfleri önünde ise “s” sesi ile telaffuz edilir. Örnekler: gelatum (pelte), gingiva (dişeti), gypsum (alçı). “gu” harf çiftinden sonra bir sesli harf gelirse “u” harfi “v” gibi okunur. Örnek: unguentum (merhem). J Harfi: “y” veya “j” sesiyle okunur, Latinler J ve I harflerini birbirlerinin yerine kullanırlardı. Bu nedenle, bugün de bu aynı kelime iki biçimde yazılabilmektedir. Örneğin: Jodum = Iodum (İyot). V ve U Harfleri: Bu harfleri de Latinler birbirlerinin yerine kullanır ve karıştırılardı. Q Harfi: Q Harfinden sonra sözcükte mutlaka bir “u” harfi bulunur ve okunuşu “kv” şeklinde olur. Örneğin: aqua (su). X Harfi: Çift sesli bir harftir ve “ks” sesini verir. Örneğin: radix (kök), cortex (kabuk). Z Harfi: Z harfi “dz” veya “z” biçiminde telaffuz edilir. Örneğin: Zincum (Çinko) Çift Sessizler (Diftong’lar) Sessiz harflerin bir araya gelmesiyle de oluşan diftonglar vardır. Bu sessizler daha çok Latince’ye diğer dillerden geçen sözcüklerde bulunmaktadır. Sessiz harfler ile oluşan diftonlar ve bunların okunuş biçimleri ile sözcük örnekleri aşağıda verilmiştir: ch = k (Bazen de h) örnek: chlorum (klor) ph = f örnek: phiala (şişe) rh = r örnek: rhizoma (yumrukök, rizom) th = t örnek: thorium (toryum) Latince’de İsmin Halleri ve Çekimleri Latince dilinde isimler erkek (masculinum), dişi (femininum) veya cinssiz (neutrum) karakterlidir. Türkçe’de olduğu gibi tekil (singularis) veya çoğul (pluralis) durumları ifade ederler. Latince isimlerin çekimler ile ortaya çıkan halleri Türkçe ile benzerlikler göstermesine karşın farklılıkları vardır: İsmin Hali Örnekler Yalın Hal Gül Orman Gülün Ormanın Güle Ormana Gülü Ormanı Gülde Ormanda Gülden Ormandan -in (-ın, -ün, vs) Hali -e (-a) Hali -i (-ı, -ü) Hali -de (-da) Hali -den (-dan) Hali Latince’deki Sözcük Hali Tam Tanımlama Kısaltma Nominativus Nom. Genitivus Gen. Dativus Dat. Accusativus Acc. Ablativus Abl. Görüldüğü gibi en önemli farklılık isim çekiminde son hal Tükçe’den farklı olarak iki isim halini birden tanımlamaktadır. Türkçe’de –de ve –den halleri farklı isim hallerini ifade etmektedir. Latince’de sözcüklerin yapısında yer alan harf kompozisyonuna bağlı olarak 5 ayrı tipte çekim vardır. Bunların en önemli ayırt edici özellikleri genetivus (-in) hallerindeki son ek takılarıdır: Çekim Adı 1) a Çekimi 2) o Çekimi 3) i Çekimi 4) u Çekimi 5) e Çekimi Gen. Son ek takısı -ae -i -is -us -ei 1) a Çekimi Bu çekime uyan isimler sonlarında (-a) harfi bulundururlar ve cinsleri genellikle dişidir (f.). Ancak, erkek kişileri tanımlayan sözcükler ile bazı nehir isimleri erkek (m.) cinstedir: nauta (gemici), agricola (çiftçi), scripa (kâtip); Sequana (Sen nehri) gibi. Çekim örnekleri: Çoğul durum için Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. rosa rosae rosae rosam rosa gül gülün güle gülü gülde (-den) Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. rosae rosarum rosis rosas rosis güller güllerin güllere gülleri güllerde (-den) Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. silvaa silvae silvae silvam silva orman ormanın ormana ormanı ormanda (-dan) Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. silvae silvarum silvis silvas silvis ormanlar ormanların ormanlara ormanları ormanlarda (-den) Çekimlerde son eklere özellikle de Gen. halinin takılarına dikkat ediniz. Grekçe’den Latince’ye geçen sonu –as, –e veya –es ile biten boreas (poyraz), mastiche (sakız), botanica veya botanice (botanik), aloe (sarısabır bitkisi), anemone (şakayık), diabetes (şeker hastalığı), cometes (kuyruklu yıldız) gibi bazı sözcükler de bu isim çekimine uyarlar, ancak tekil durumda bazı farklılıkları vardır. Bunların Gen. halleri çoğunlukla –ae veya –es ile bitmektedir. Çoğul durumda ise kurala tam olarak uyarlar Örnekler: Çoğul durum için Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. mastiche mastiches mastichae masticham mastiche sakız sakızın sakıza sakızı sakızda (-dan) Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. mastichae masticharum mastichis mastichas mastichis sakızlar sakızların sakızlara sakızları sakızlarda (-dan) Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. botanica (botanice) botanices botanicae botanicen botanice botanik botaniğin botaniğe botaniği botanikte (-ten) Alıştırma olması için genel çekim kuralına uyan şu sözcükleri siz çekiniz: aqua (su), capsula (kapsül), medicina (tıp, ilaç), tinctura (tentür). İsim Tamlamalarının Çekimleri Türkçe’dekine benzer biçimde Latince isim tamlamalarında bir ismi tanımlayan diğer isim Gen. halinde bulunur. Örneğin, “gül suyu” tamlaması aslında “gülün suyu” olmalıdır, ancak günlük kullanımda birinci şekildeki sadeleşmiş hal kullanılmaktadır. Latince’de ismi tanımlayan sözcük Türkçe’dekinin aksine tamlanan sözcükten sonra gelir. Örnekler: aqua: su rosa: gül aqua rosae: gül suyu capsula: kapsül caffeina: kafein capsula caffeinae: kafein kapsülü rosa ve caffeina sözcüklerinin sonlarına dikkat ediniz. İsim tamlamalarının çekimlerinde Gen. haline bulunan sözcük çekilmez. Örnekler: Capsula caffeinae: Kafein kapsülü Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. capsula caffeinae capsulae caffeinae capsulae caffeinae capsulam caffeinae capsula caffeinae kafein kapsülü kafein kapsülünün kafein kapsülüne kafein kapsülünü kafein kapsülünde (-den) Çoğul durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. capsulae caffeinae capsularum caffeinae capsulis caffeinae capsulas caffeinae capsulis caffeinae kafein kapsülleri kafein kapsüllerinin kafein kapsüllerine kafein kapsüllerini kafein kapsüllerinde (-den) Aqua rosae: Gül suyu Tekil durum için Nom. aqua rosae gül suyu Gen. Dat. Acc. Abl. aquae rosae aquae rosae aquam rosae aqua rosae gül suyunun gül suyuna gül suyunu gül suyunda (-dan) Çoğul durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. gül suları gül sularının gül sularına gül sularını gül sularında (-dan) aqua rosae aquarum rosae aquis rosae aquas rosae aquis rosae Görüldüğü gibi isim tamlamalarının çekimlerinde Gen. (-in) halinde olan ve tamlayan özelliğindeki ikinci isim çekimlerde değişmeden kalmaktadır. Tekil ve çoğul durumlarda tamlanan birinci isim (a) çekiminin kurallarına tümüyle uymaktadır. Sıfat Tamlamalarının Çekimleri Latince’de sıfatlar niteledikleri isimlerle beraber çekilirler. Türkçe dilinde sıfatlarla beraber isimlerin çekiminde sıfatlar değişmez, sadece isim değişim gösterir. Latince dilindeki sıfat tamlamalarında her ikisi de değişir. Latince dilindeki tamlamalar ile ilgili diğer bir özellik sıfatın cinsinin tamladığı ismin cinsine uygun formlarının olmasıdır. Yani, sıfat erkek (m.), dişi (f.) veya cinssiz (n.) özellikte bir isime uyum sağlar. Dolayısıyla Latince’de sıfatların genellikle üç cinsi vardır. Örnekler: Parva (-us, -um): küçük Femininum parva Masculinum parvus Neutrum parvum Alba (-us, -um): beyaz Femininum alba Masculinum albus Neutrum album Bona (-us, -um): iyi Femininum bona Masculinum bonus Neutrum bonum Sıfatların üç cinsi üzerinde siz de liquida (akıcı, sıvı), mala (kötü), nova (yeni), rubra (kırmızı) sıfatları üzerinde alıştırma yapınız. Ancak burada hemen belirtmek gerekir ki, bazı sıfatların cinslere bağlı olan bu dönüşümü hep aynı kurala bağlı değildir. Örneğin: kara, siyah anlamındaki nigra (f.), niger (m.), nigrum (n.) şeklinde dönüşüm gösterir. Ayrıca, Grekçe’den gelen sözcüklerin de farklı dönüşümleri vardır. (a) Çekimindeki isimler çoğunlukla dişi (f.) cinste olduklarından beraber çekildikleri sıfatlar da dişi cinste olmak zorundadır. Çekimlere örnekler: Phiala parva: Küçük şişe; phiala: Şişe Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. phiala parva phialae parvae phialae parvae phialam parvam phiala parva küçük şişe küçük şişenin küçük şişeye küçük şişeyi küçük şişede (-den) Çoğul durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. phialae parvae phialarum parvarum phialis parvis phialas parvas phialis parvis küçük şişeler küçük şişelerin küçük şişelere küçük şişeleri küçük şişelerde (-den) Dura cera: Sert mum; dura: sert; cera: mum Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. dura cera durae cerae durae cerae duram ceram dura cera sert mum sert mumun sert muma sert mumu sert mumda (-dan) Çoğul durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. durae cerae durarum cerarum duris ceris duras ceras duris ceris sert mumlar sert mumların sert mumlara sert mumları sert mumlarda (-dan) Çekimlerde sözcüklerin sonlarındaki dönüşümlerine dikkat ediniz. 2) o Çekimi İkinci isim çekimi olan (o) çekiminde sözcüklerin nominativus takıları aynı değildir, yani sözcüklerin bitişi aynı değildir. Bu çekime tabi sözcüklerin çoğu –us veya –um bir bölümü de –er veya –on takıları biterler. –on ile bitenler Grekçe’den geçme sözcüklerdir. Bu sözcüklerden –us ve –er ile sonlanan sözcükler erkek (m.) cinsli, -um ve –on ile sonlanan sözcükler cinssiz (n.) sözcüklerdir. Bu sondaki iki grup cinssiz sözcükler eczacılıkta sık kullanılan terimleri oluşturmaktadır. -us ile sonlanan ağaç, memleket, şehir ve büyük ada isimleri dişi (f.) cinstedir. Çekimlere örnekler Çoğul durum için Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. pastillus pastilli pastillo pastillum pastillo pastil pastilin pastile pastili pastilde (-den) ager agri agro agrum agro tarla tarlanın tarlaya tarlayı tarlada (-dan) acidum acidi acido acidum acido pastiller pastillerin pastillere pastilleri pastillerde (-den) Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. agri agrorum agris agros agris tarlalar tarlaların tarlalara tarlaları tarlalarda (-dan) Çoğul durum için Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. pastilli pastillorum pastillis pastillos pastillis Çoğul durum için Tekil durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. asit asidin aside asidi asitte (-ten) Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. acida acidorum acidis acida acidis asitler asitlerin asitlere asitleri asitlerde (-den) 3) i Çekimi Bu isim çekiminde sözcüklerin bitimi çeşitlidir. Kimya, eczacılık ve tıptaki terimlerin çoğu –s ile biter, ancak farklı sonlanan sözcükler de vardır. Bunlara örnekler: Dolor: Acı, ızdırap, ağrı Tekil durum için Nom. dolor Gen. doloris Dat. dolori Acc. dolorem Abl. dolore Tekil durum için Nom. cortex Gen. corticis Dat. cortici Acc. corticem Abl. cortice Tekil durum için acı acının acıya acıyı acıda (-dan) Çoğul durum için Nom. dolores Gen. dolorum Dat. doloribus Acc. dolores Abl. doloribus acılar acıların acılara acıları acılarda (-dan) kabuk kabuğun kabuğa kabuğu kabukta (-tan) Çoğul durum için Nom. cortices Gen. corticum Dat. corticibus Acc. cortices Abl. corticibus kabuklar kabukların kabuklara kabukları kabuklarda (-dan) Çoğul durum için Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. semen seminis semini semen semine tohum tohumun tohuma tohumu tohumda (-dan) Nom. Gen. Dat. Acc. Abl. semina seminum seminibus semina seminibus tohumlar tohumların tohumlara tohumları tohumlarda (-dan) 4) u Çekimi Dördüncü isim çekimi olan bu isim çekimine (u) çekimi adı verilmektedir. Bu çekime uyan çok fazla sözcük yoktur. İsimlerin bitişi –us veya –u ile olarak bitmekte, ancak isimlerin çekiminde farklılıklar görülmektedir. –u ile biten sözcükler cinssiz (n.), -us ile biten sözcüklerin çoğu erkek (m.), çoğu dişi (f.) cinstedir. –us bu çekimin Gen. takısıdır. Bunlara örnekler: Spiritus: Alkol, ispirto, ruh. Tekil durum için Nom. spiritus ispirto Gen. spiritus ispirtonun Dat. spiritui ispirtoya Acc. spiritum ispirtoyu Abl. spiritu ispirtoda (-dan) Çoğul durum için Nom. spiritus Gen. spirituum Dat. spiritibus Acc. spiritus Abl. spiritibus Fructus: Meyva. Tekil durum için Nom. fructus Gen. fructus Dat. fructui Acc. fructum Abl. fructu Çoğul durum için Nom. fructus Gen. fructuum Dat. fructibus Acc. fructus Abl. fructibus Genu: Diz Tekil durum için Nom. genu Gen. genus Dat. genu (genui) Acc. genu Abl. genu 5) e Çekimi meyva meyvanın meyvaya meyvayı meyvada (-dan) diz dizin dize dizi dizde (-den) Çoğul durum için Nom. genua Gen. genuum Dat. genibus Acc. Abl. genua genibus ispirtolar ispirtoların ispirtolara ispirtoları ispirtolarda (-dan) meyvalar meyvaların meyvalara meyvaları meyvalarda (-dan) dizler dizlerin dizlere dizleri dizlerde (-den) Bu gruptaki isim sayısı azdır ve sözcükler –es ile bitmektedir. İsimlerin çoğu dişi (f.) cinste, bir bölümü de (m.) cinstedir. Bu çekimin Gen. takısı –ei’dir. Bu çekime örnekler: Materies: Madde Tekil durum için Nom. materies Gen. materiei Dat. materiei Acc. materiem Abl. materie Glacies: Buz Tekil durum için Nom. glacies Gen. glaciei Dat. glaciei Acc. glaciem Abl. glacie madde maddenin maddeye maddeyi maddede (-den) buz buzun buza buzu buzda (-dan) Çoğul durum için Nom. materies Gen. materierum Dat. materiebus Acc. materies Abl. materiebus maddeler maddelerin maddelere maddeleri maddelerde (-den) Çoğul durum için Nom. glacies Gen. glacierum Dat. glaciebus Acc. glacies Abl. glaciebus buzlar buzların buzlara buzları buzlarda (-dan)