Kullanıcı Kılavuzu - 4M

Transkript

FINE-HVAC
FineHVAC
Telif Hakları 4M’e aittir 1991-2003
Bu kullanım kitabında açıklanan program fonksiyonları kitabın yayınlandığı andaki
fonksiyonlardır. Program sürekli olarak geliştirilmekte olduğundan kullanım kitabı
üzerinde yapılacak olası değişiklikler PDF formatında program CD’si içinde
bulunabilir.
Önsöz ....................................................................................................................................3
PROGRAMIN KURULMASI (Installation) ................................................................5
BÖLÜM I
CAD Bileþeni
1. Giriþ ...................................................................................................................................9
1.1 Genel Bakýþ ................................................................................................................................9
1.2 Çizim Ortamý Ýçinde Anlatýlan Konular ............................................................................10
1.3 Çizim Ortamý Ana Menüsü ...................................................................................................11
2. Çizime Baþlamadan...................................................................................................13
2.1 Genel Ayarlar .........................................................................................................13
2.2 Çizim Yardýmcýlarý (Drawing aids) .......................................................................................14
2.2.1 Nesne Yakala Komutu (Osnap) ..............................................................................................14
2.2.2 Yatay/Düþey Çizim (Ortho) ...................................................................................................................15
2.2.3 Izgara (Grid) ...........................................................................................................................16
2.2.4 Yakala (Snap) .........................................................................................................................16
2.3 Çizim Koordinat Sistemleri (Drawing Coordinates) .................................................16
2.4 Temel Çizim Komutlarý ..........................................................................................................17
2.4.1 Çizgi (Line)..............................................................................................................................................17
2.4.2 Yay (Arc) .................................................................................................................................17
2.4.3 Polyline...................................................................................................................................17
2.5 Yardýmcý Komutlar..................................................................................................................17
2.5.1 Yakýnlaþtýr/Uzaklaþtýr (Zoom)..................................................................................................................17
2.5.2 Pan ........................................................................................................................................19
2.5.3 Seç (Select) ...........................................................................................................................................19
2.5.4 Taþý (Move) .............................................................................................................................................20
2.5.5. Kopyala (Copy).....................................................................................................................20
2.5.6 Sil (Erase) ................................................................................................................................20
2.5.7 Çizim Yerleþtir (DDInsert) ........................................................................................................................20
2.5.8 Bloðu Dosya Olarak Kaydet (Wblock) ...............................................................................................21
2.5.9 Patlat (Explode) ......................................................................................................................21
2.6 Grips ......................................................................................................................21
2.6.1 Uzat (Stretch) ..........................................................................................................................22
2.6.2 Taþý (Move) .............................................................................................................................................22
2.6.3 Döndür (Rotate) ....................................................................................................................................23
2.6.4 Ölçeði Büyüt/Küçült (Scale Up/Down)................................................................................................23
2.6.5 Aynala (Mirror) ........................................................................................................................24
2.7 Yazdýr (Print)..............................................................................................................................24
3.AutoBLD:Mimari Çizim Modülü) ...............................................................................31
3.1 Mimari Belirle .........................................................................................................32
3.2 Layer Yönet (Layers Management) ........................................................................34
3.3 Kat Mimarisini Baþka Kata Kopyala Tümü (Copy Building Level) ................................35
3.4 Mimari Eleman Seç (Typical Elements) ............................................................................35
3.5 Default Yapý Elemanlarý Belirle (Attributes) .......................................................................37
3.6 Kuzey Ýþareti (North Direction) .............................................................................................42
3.7 Duvar Ýþlem (Wall)...................................................................................................................42
3.7.1 Duvar Çizimi (Wall Drawing).................................................................................................................43
3.7.3 Fine Tam Çizimi (Full Drawig) ...............................................................................................................49
3.8 Pencere/Kapý (Opening) .......................................................................................................50
3.9 Mimari Kolon Ýþlemleri (Column)(Pillar) ............................................................................53
3.10 Döþeme-Tavan Ýþlemleri [Floors-Ceilings (or Roofs)] ....................................................54
3.11 Pafta, Antet ve Mimari dekorasyon Bloklarý (Drawings-Symbols) ..............................54
3.12 Plan Görünümü Tanýmlamalarý (Definition of Plan View Elements) ..........................55
3.12.1 Mahal Tanýmla (Space definition)....................................................................................................55
3.13 Hesaplara Git (Calculations) ................................................................................58
3.13.1 Isý Kayýplarýna Git (Thermal Losses) ...................................................................................................58
3.13.Mahalleri Isý Kaybýna Göre Update Et (Update Spaces from Thermal losses) ..............................59
3.13.3 Isý Kazançlarýna Git (Cooling Loads) .................................................................................................59
3.14 Kütüphaneler (Libraries) .....................................................................................................59
3.14.1 Kütüphaneler Bina Seçenekleri (Data Libraries) ............................................................................59
3.14.2 Kullanýcý Bloklarý Kütüphanesi (Drawing Libraries) ...........................................................................60
3.15 Mimariyi Test/Restore Et (Building Reconstruction)................................................61
3.16 Aktif Kat Plan Görünümüne Geç (Plan View 2D) ..........................................................61
3.17 Aktif Katý 3 Boyutlu Göster (3D View) ...............................................................................62
3.18 Tüm Binayý 3 Boyutlu Göster (Axonometric) ..................................................................63
3.19 Ekrandaki Görüntüden Dwg Oluþtur (Saving section of the drawing in other drawings) ...63
3.19.1 Blok Sakla Komutu (Command Wblock) ..............................................................................63
3.19.2 Ekran Çizimi (Screen Drawing) ..........................................................................................................63
4. AutoNET: Genel Özellikler (General Features) .............................................64
4.1 Devre Rengi Belirle (Drawing Definition) .................................................................64
4.2 Tesisat Aç Kapat (Applications Layers Management) ....................................................65
4.3 Kattan Kata Tesisat Devresi Kopyala (Copy Network of Level) ...............................66
4.4 Tesisat Cinsi Seç (Select Application) ................................................................................67
4.5 Tesisatýn Çizimi (Network Drawing) .....................................................................................69
4.5.1 Yatay & Düþey Boru Çizimi (Horizontal & Vertical Piping)) ...............................................................69
4.5.2 Ana Borular(Bina) Çizimi (Column Drawing) ......................................................................................70
4.5.3 Ayný Kattaki Ýçerisindeki Düþey Borular (Vertical branches within the same floor) .......................72
4.5.4 Eðri Boru Çizimi (Drawing of Curved Pipes) .......................................................................................73
4.5.5 Devreleri Birbirine Baðlamak (Connecting network section) ..........................................................75
4.5.6 Boru Çizimleri için Özel Komutlar (Special Commands for Pipe Construction)...........................78
4.5.7 Mevcut þebekenin düzenlenmesi (Modifying an existing network) ..............................................81
4.6 Reseptörler (Receptors)..........................................................................................................82
4.7 Fittings (Accessories) ..............................................................................................85
4.8 Semboller (Symbols)...............................................................................................88
4.9 Genel Semboller (General Symbols) ......................................................................89
4.10 Devreyi Kabul Et (Network Recognition and numbering) .....................................89
4.11 Hesaplamalara Git (Calculation) .........................................................................90
4.12 Hesaplara Göre Çizimi Güncelle (Drawing Update) ....................................................91
4.13 Lejant (Legend) ....................................................................................................91
4.14 Kolon Þemasý (Vertical Diagram)......................................................................................91
4.15 Kütüphane Yönetimi (Library Management) .................................................................96
5. AutoNET: Boru/Kanal/Kablo Tesisatlarý (Network Installation)........................99
5.1 Tipik Örnek (Typical Example) ............................................................................................99
5.2 Tek Borulu Isýtma Sistemi (Single-Pipe System) ..............................................................107
5.3 Ýki Borulu Isýtma Sistemi (Twin-Pipes System) ..................................................................115
5.4 Fan Coil Sistemi (Fan Coils) ..................................................................................118
5.5 Hava Kanallarý (Air-Ducts) ..................................................................................................119
5.5.1 Tek Çizgi Kanallarý Ýki Boyutlu Yap (Linear Drawing-Identification-Conversion into
two-dimensionel) .........................................................................................................................................119
5.5.2 Ýki Boyutlu Kanal Çizimi (Two-dimensional Air-duct Drawing) .......................................................124
5.5.3 3Boyutlu Kanal Çizimi (3D Air-duct Drawing) .................................................................................138
6. Plus Çizim Araçlarý ...................................................................................................145
6.1 Text Ýþlem Seçenekleri .........................................................................................................146
6.1.1 Aktif Text Yüksekliðini Belirle (Text Height) ..........................................................................................146
6.1.2 Aktif Text Fontunu Belirle (Select Style) ...................................................................................147
6.1.3 Text Gir - DTEXT (Text) ............................................................................................................147
6.1.4 Paragraflý Text Gir (Ptext) [Edit Paragraph (Ptext)] ............................................................................148
6.1.5 Aritmetik Seri Text/Rakam Gir (Arithmetic Progression) (Sequence) ........................................148
6.1.6 Text Gir (Stil Ekrandan Göstererek Al) (Set Style) ..............................................................................149
6.1.7 Text Edit (Text Edit)(DDEDIT).................................................................................................................149
6.1.8 DOS Text Edit (DOS Text Edit)(Etext) ........................................................................................149
6.1.9 DOS Sistemine (To DOS System) ...........................................................................................149
6.1.10 Windows Sistemine (To Windows System) ...........................................................................149
6.1.11 Metin Düzenle (Text Edit) (Export/Edit) ............................................................................................149
6.1.12 Stil Deðiþtir (Change Style) ..............................................................................................................150
6.1.13 Büyük harfi Küçük Harf veya Tersi (Capital-Lower case)
(Upper_Lower) ..........................150
6.1.14 Text Yüksekliði Deðiþtir (Change Height) (Ôheight) .......................................................................150
6.1.15 Text Strecth (Stretch) ...........................................................................................................150
6.1.16 Text tanzim Þekli (Sol-Sað vs.) (Justify)(Align) ..................................................................................150
6.1.17 Tesisat Devre No Açýsýný Deðiþtir (Change Numeration) (Angle_block)....................................151
6.1.18 Ekle Add) (Append) ............................................................................................................151
6.1.20 Text-Bul Deðiþtir (Search-Replace)(Search_Repl) ................................................................151
6.2 Text Çerçevesi Koy (Text Frame) .......................................................................................151
6.2.1 Dikdörgen Çerçeve Koy (Orthogonal) (Box_Txt)............................................................................151
6.2.2 Dairesel Çerçeve Koy (Circle_Txt) ....................................................................................................151
6.2.3 Eliptik Çerçeve Koy (Oval) (Elipse_Txt)..............................................................................................152
6.2.4 Poligon Çerçeve Koy (Polygon_Txt) ..................................................................................................152
6.3 Çizime Not Ekleme Ýþlemleri (Comments) ......................................................................152
6.3.1 Ucu Oklu, Ýþaret Çizgili,(Leader) Not Koy (Arrow) (Lead_A) ...........................................................152
6.3.2 Kalýn, Ucu Oklu, Ýþaret Çizgili,(Leader) Not Koy (Lead_W) .............................................................152
6.3.3 Ucu Noktalý, Oklu, Ýþaret Çizgili,(Leader) Not Koy (Lead_D) ..........................................................152
6.3.4 Ucu lassolu, Ýþaret Çizgili,(Leader) Not Koy (Lead_L) ....................................................................153
6.3.5 Ucu büyük lassolu, Ýþaret Çizgili,(Leader) Not Koy (Lead_LW) .......................................................153
6.4 Çizgi Tipi Seçimi (Lines).......................................................................................................153
6.4.1 Continious (Sürekli)..............................................................................................................................153
6.4.2 Dotted (Noktalý Noktalý) ......................................................................................................................153
6.4.4 Kesik Çizgi-Nokta (Kesik Çizgi-Nokta) ...............................................................................................153
6.4.5 Divide (Kesik Çizgi-Ýki Nokta) ..............................................................................................................153
6.4.6 3 Dot (Kesik üç çizgi Üç nokta) ........................................................................................................153
6.4.7 Center (Kesik-Kýsa Kesik) ....................................................................................................................154
6.4.8 Çift Çizgi Çiz ........................................................................................................................................154
6.4.9 Çizgi Kalýnlýðý Deðiþtir ..........................................................................................................................154
6.4.10 Çizgi Boyu Uzat/Kýsalt (Change Length).........................................................................................154
6.4.11 Çoklu Çizgi Boyu Uzat/Kýsalt (Trim-Extend) (Multiple Trim/Extend) ...............................................154
6.4.12 Üstüste Olan Çizgileri Sil (Clear) ......................................................................................................155
6.5 Layer ....................................................................................................................155
6.5.1 Ekrandan Göstererk Aktif(Current) Layer Yap (Layset) ....................................................................155
6.5.2 Ekrandan Göstererek Dondur (Layr_Frz) ..........................................................................................155
6.5.3 Ekrandan Göstererek Kapat (Layr_Off) ............................................................................................155
6.5.4 Ekrandan Göstererek Kilitle (Layr_Lok) ..............................................................................................155
6.5.5 Kilit Aç (Layr_Unl) .................................................................................................................................155
6.5.6 Ekrandan Göstererek Layer Bilgisi Al (Layr_see) ..............................................................................155
6.5.7 Ekrandan Göstererek Aktif Layere Taþý (MovCurNt) ........................................................................155
6.5.8 Ekrandan Göstererek Layerini Deðiþtir (ChgLayr) ...........................................................................156
6.5.9 Ekrandan Göstererek Layer Ýçeriðini Sil (DelLayer) ........................................................................156
6.5.10 Ekrandan Göstererek Layer Ýzole Et (OnlyCurn) ..........................................................................156
6.5.11 Ekrandan Göstererek Layer Rengi Deðiþtir ...................................................................................156
6.6 Blok Ýþlemleri (Blocks) ..........................................................................................................156
6.6.2 Patlat (Xplode) .....................................................................................................................156
6.6.3 Ölçek Büyüt Küçült (Scale Up/Down)(Cscale) ................................................................................156
6.6.4 Ölçek XYZ (Scale XYZ) (Bscale) ........................................................................................................157
6.6.5 Blok Say (Count) ...................................................................................................................157
6.6.6 Ekranda Blok Yerini Göster (Show) ....................................................................................................157
6.7.1 Tarama Tip, Açý ve Ölçek Seç (Features) ........................................................................................157
6.7.2 Polyline içini Tara (Hatch Polyline) .....................................................................................................158
6.7.3 Ekranda Serbest Noktalý Kontur Belirle (Point Hatch) .............................................................158
6.8.1 Dörtgene Yerleþtir (X ve Y Yönü Adetleri, a/2, a) (Parallelogram Grid) ........................................158
6.8.2 Éki Sembol Arasýna Yerleþtir (Among two symbols) ..............................................................159
6.8.3 Bir Sembol ve Bir Nokta Arasýna Yerleþtir (adet, a, a/2) (Among symbol and point).................159
6.9 DWG Dosyasý Byte Büyüklüðünü Optimize Et (Optimise Size) .......................................160
6.10 Aktif Çizim Katý (kotu) Seç, Deðiþtir (Current Height) ...................................................160
6.11 Reddedilen Tesisat Devresini Tek renkli Yap (Restore Colors of Network) ............160
6.12 Üstüste Çizilmiþ Fine Tesisat Hatlarýný Sil (Delete Duplicate Pipes) ...........................160
7. Örnekler) .....................................................................................................................160
7.1 Örnek 1 .................................................................................................................................160
7.2 Örnek 2 .................................................................................................................................169
7.3 Örnek 3 ..................................................................................................................................171
7.4 Örnek 4 .................................................................................................................................173
BÖLÜM II
Hesaplama Bileþeni
1. Giriþ ..............................................................................................................................176
1.1 Genel Bakýþ............................................................................................................................176
1.2 Programýn Genel Ýlkeleri (General Principles of the Package) ..................................178
1.2.1 Dosyalar...............................................................................................................................180
1.2.2 Seçenekler (Options)..........................................................................................................................190
1.2.3 Görünüm (View) ...................................................................................................................191
1.2.4 Pencereler (Windows) ...........................................................................................................191
1.2.5 Kütüphaneler (Libraries) .....................................................................................................................216
1.2.6 Yardým (Help).......................................................................................................................................218
1.2.7 ADAPT Manager ...................................................................................................................220
2. Isýtma Tesisatý Hesaplarý..........................................................................................222
2.1 Isý Kaybý Hesabý ....................................................................................................................222
2.1.1 Dosya (Files) .........................................................................................................................223
2.1.3 Görünüm (View) ..................................................................................................................................229
2.1.6 Yardým (Help).......................................................................................................................................239
2.2 Ýki Borulu Isýtma Sistemi (Twin Pipes System) ...................................................................240
2.2.1 Dosyalar (Files) .....................................................................................................................240
2.2.2 Seçenekler (Options) ..........................................................................................................................241
2.2.3 Görünüm (View) ..................................................................................................................................243
2.2.4 Pencereler (Windows)............................................................................................................................243
2.2.6 Yardým (Help).......................................................................................................................................261
2.3 Tek Borulu Sistem (Single Pipe System) .................................................................261
2.3.1 Dosyalar (Files) .....................................................................................................................262
2.3.Pencereler (Windows) ..............................................................................................................266
2.3.5 Kütüphaneler (libraries) ......................................................................................................................278
2.3.6 Yardým (Help).......................................................................................................................................281
2.4 Döþemeden Isýtma Sistemi (Infloor Heating System) ....................................................281
2.4.1 Dosyalar (Files) .....................................................................................................................282
2.4.3 Görünüm (View) ..................................................................................................................................284
2.4.6 Yardým (Help).......................................................................................................................................290
3. Klima ..........................................................................................................291
3.1 Soðutma Yükleri (Cooling Loads) .....................................................................................291
3.1.1 Dosyalar Files) ......................................................................................................................292
3.1.3 Görünüm (View) ..................................................................................................................................298
3.1.6 Yardým (Help).......................................................................................................................................316
3.2 Fan Coil'ler (Fan Coils) .........................................................................................317
3.2.1 Dosyalar (Files) .....................................................................................................................317
3.2.3 Görünüm (View) ..................................................................................................................................319
3.2.6 Yardým (Help).......................................................................................................................................331
3.3 Hava Kanallarý (Air Duct) ......................................................................................332
3.3.1 Dosyalar (Files) .....................................................................................................................332
3.3.3 Görünüm (View) ..................................................................................................................................335
3.3.4 Pencereler (Windows) ........................................................................................................................335
3.3.5 Kütüphaneler Libraries) ......................................................................................................................342
3.3.6 Yardým Help) ........................................................................................................................................345
3.4 Psikrometri .............................................................................................................................346
3.4.1 Dosyalar (Files) ....................................................................................................................................346
3.4.3 Görünüm (View) ..................................................................................................................................350
3.4.5 Yardým HELP) ........................................................................................................................................358
Önsöz
Bu kullanıcı kılavuzunun amacı ısıtma, soğutma ve klima çizim ve hesapları (ISK)
için entegre ortam olan FineHVAC programının kullanımının kolay anlaşılmasını
sağlamaktır. FineHVAC ISK çizim ve hesaplarını aşağıda belirtilen iki ana bileşen
içinde bir araya getirir.
•
Çizim Bileşeni: Kullanıcı çizim bileşeni olarak AutoCAD platformunu ya da
IntelliCAD'i içeren özerk CAD programını seçebilir. Her iki çizim programı da
benzer yeteneklere, aynı işletim özelliklerine ve ortak bir dosya formatına (dwg)
sahiptir. Her iki durumda çizim bileşeni, düşünür, öneride bulunur, çizer, ve her
ISK projesi için hesap bileşeninden gelen sonuçlardan tasarıma son şeklini verir.
•
Hesap bileşeni: En ileri düzey teknolojik standartlara uygun olarak tasarlanmış
olup, benzersiz kullanıcı dostu olma özelliği, genel kabul gören hesap
metodolojilerini kullanması ve sonuçları detaylı sunumu ile dikkat çeker. Hesap
bileşeni 8 ayrı modülden oluşur: Isı Kayıpları, Isı kazançları Psikrometri,Tek
Borulu Isıtma Sistemi, İki Borulu Isıtma Sistem, Döşemeden Isıtma Sistemi,
Fan coil Sistemi ve Hava Kanalı Hesap modülleri.Her bir hesap modülü modül
input verisini çizimden otomatik olarak alır ve bu sayede zamandan tasarruf
sağlarken sonuçların da olabildiğince güvenilir olmasını sağlar. Ayrıca her
modüldeki çalışma sayfalarına (tablolara el ile veri girilerek modüller bir çizim
olmaksızın bağımsız hesap programları olarak da kullanılabilirler.
Çok sayıdaki faydalı özelliği ile FineHVAC kolay öğrenilebilecek şekilde
tasarlanmıştır. Kullanım kolaylığı da hemen fark edilecektir. Kullanıcının yapması
gereken tek şey yazılıma alışmaktır.Sırasıyla Çizim ve Hesaplar bölümlerinden
oluşan bu kitap, kullanıcıya adım adım rehberlik ederek ve gerektiğinde yararlı
örnekler vererek, bu iki bileşenin ayrı ayrı ya da birlikte nasıl kullanılabileceğini
öğretecektir. İlk adım birinci sayfadaki yöntemi takip ederek yazılımı kurmaktır.
Eletra-4Μ destek birimi öğrenim sürecinin mümkün olduğunca hızlı ve etkili
olabilmesi için daima kullanıcının yanında olacaktır.
PROGRAMIN KURULMASI (Installation)
FineHVAC yazılımını yüklemek
için, aşağıdaki sırayı izleyin:
FineHVAC
CD’sini
CD-ROM
sürücüsüne (örneğin D:, E:)
yerleştirin. 4M Kurulum programı
ekrana gelir.
1. "FineHVAC" seçin. Ekranda
lisans anlaşması görüntülenir.
2. Lisans
anlaşmasının
kabul
edilmesi ile, kurulum programı
yazılımın yükleneceği sürücüyü
sorar.
3. Ekranda görülen “Uygulama
Seçimi”
penceresinde,
yüklenecek kütüphaneler ile
birlikte tüm modülleri seçin,
(eğer herhangi bir modülü
yeniden yüklüyorsanız, kütüphane
leri yeniden yüklemenize gerek
yoktur) Tamam tuşuna basın. Veri
bir
önceki
adımda
seçmiş
olduğunuz sabit disk sürücüsüne
aktarılır.
4. Yükleme
tamamlandıktan
sonra,
tüm FineHVAC simgelerini içeren
program
grubunu,
Başlat/Start
programlar
listesinde
oluşturulur.
Kullanıcı FineHVAC programını program
listesinden çağırarak ya da program
simgesine tıklayarak çalıştırabilir (bakın
Bölüm I, Konu 1). Kullanıcı aynı anda
birden çok uygulama modülünü çalıştırabilir (bakın Bölüm II, Konu 1).
Dikkat! Lütfen programı her çalıştırdığınızda donanım kilidinin PC’nizin paralel
portuna takılı olduğundan emin olun. Programın gerçekten donanım kilidini
“gördüğünden” emin olabilmek için 4M dizininden hdd32.exe programını çalıştırın. HASP
programı yüklendiğinde ilgili mesaj ekranda görüntülenecektir. Bu işlemin ardından
Windows yeniden başlatılmalıdır.
FINE – HVAC
- 5-
BÖLÜM I
CAD Bileşeni
FINE – HVAC
-7-
-8-
FINE - HVAC
1. Giriş
1.1 Genel Bakış
FineHVAC ısıtma, soğutma ve klima (ISK) projeleri için güçlü bir iş istasyonudur.
ISK hesaplamalarını otomatik olarak direkt çizimler üzerinden gerçekleştir ve tüm
proje sonuçlarının (hesap esasları raporu, Proje raporu, tam ölçekli çizimler,
malzeme listeleri, ve benzerleri) alınabilmesini sağlar. FineHVAC ISK tasarım
hesaplarını standart hesap yöntemlerini kullanarak otomatik olarak yaparak,
kullanıcıya çözümler sunar.
Bu kullanıcı kılavuzunun birinci bölümü (Bölüm I) FineHVAC’nın CAD bileşeninin
işletimini açıklamaktadır. Bu noktadan itibaren CAD bileşeninden “çizim ortamı”
olarak söz edilecektir. Önsözde de belirtildiği gibi, çizim ortamı AutoCAD platformu
olabileceği gibi, özerk CAD motoru IntelliCAD'de olabilir. 4M, IntelliCAD Tecnology
Consortium (ITC) üyesidir (www.intellicad.org sitesini ziyaret ediniz). Her iki çizim
programı da kullanıcı kılavuzu Bölüm-1’de açıklanan özelliklere ve ortak dosya
formatına (.dwg) sahiptir.
Program Paketi tamamen nesne tabanlı programlama felsefesi-OOP(Object
Oriented Philosophy) izlemektedir. Felsefenin uygulamadaki anlamı, paketin binayı
ve ISK tesisatını birbirleri ile bağlantılı ve karakteristiklere sahip mantıksal objeler
olarak ele aldığıdır. İleri programlama teknolojisi (C++) ile geliştirilen FineHVAC,
akıllıca ve güçlü olarak yapılandırılmış objeleri ile programa profesyonel bir
ilerleme yöntemi kazandırmakta ve binanın ve ISK tesisatının dizaynında her
tasarımcıya paha biçilmez bir yardım eli uzatan akıllı iş istasyonu niteliği
kazanmaktadır.
Paket yapısal olarak birbiri ile yakın işbirliği içinde olan ve tasarımcıya sanal olarak
üzerinde çalıştığı binanın etkisini veren iki ana modülden oluşur: a) binanın çizimi
ve programa tanımlanmasında kullanılan AutoBLD ve b) tesisatın tasarımında ve
çiziminde kullanılan AutoNET. PLUS modülü ise faydalı çizim yardımcı özellikleri
ile bu iki modülü desteklemektedir.
FINE – HVAC
-9-
AutoBLD Paketin “Mimari” alt sistemini oluşturur. Bina projesinin tasarım girdilerini
ve “tanımlamasını” oldukça akıllı ve etkili şekilde içine alır. AutoBLD komutlarını
kullanan tasarımcı, binayı ister “Duvar”, “Açıklık”, ve benzerleri gibi
özel
komutların yardımı ile tasarımlayarak, isterse bir dosyada mevcut bina verilerini
“yükleyip” onun yapısal elemanlarına “özellik” kazandırarak binayı kolaylıkla
“yerleştirebilir”. Özellik kazandırma işlemi yalnızca yapısal elemanlarla sınırlı
kalmayıp “Alan” gibi daha karmaşık kavramları da içerir. Bina “bilgilerinin” bu
mantıksal konfigürasyonundan ötürü, binanın geometrik ve kalite verileri ısı
kayıpları ve soğutma yükleri ile ilgili hesaplama tablolarına otomatik olarak dahil
edilir.
AutoNET binanın E/M (Electric/Mechanic) tesisatının tasarım girdilerini ve
“tanımlamalarını” içine alır. AutoΝΕΤ’in uzman komutlarından faydalanarak
kullanıcı
tesisatın tasarımını kolaylıkla yapabilir ve bunlara karşılık gelen
uygulamaların hesaplama tablolarını güncelleyebilir (ısıtma boru hatları gibi).
AutoNET otomatik olarak gerekli kontrolleri yapar ve kullanıcıya olası tasarım
hatalarını gösterir.
Son olarak, PLUS alt sistemi, özellikle sunum için proje çizimlerinin daha gelişmiş
süreçlerini hedefleyen bir dizi tasarım komutundan oluşmaktadır.
Yukarıda açıklanan alt sistemlerden her biri yapısı bir sonraki bölümde
açıklanacak olan bu kılavuzun ayrı bir konusunu oluşturmaktadır.
1.2 Çizim Ortamı İçinde Anlatılan Konular
Yukarıda da belirtildiği gibi, bu kullanıcı kılavuzunun birinci bölümü FineHVAC’nin
çizim ortamı ele almaktadır. Birinci bölüm paketin özelliklerinin en iyi şekilde
anlaşılabilmesi için büyük bir özenle aşağıda tanımlanan 7 konuya ayrılmıştır:
Konu 1 FineHVAC'nin tasarım bileşeninin genel felsefesini ve işletim ilkelerini
açıklamaktadır.
Konu 2 Tasarım yazılımı kullanımına alışkın olmayan kullanıcar için gerekli temel
tasarım ilkelerini ele almaktadır. AutoCAD veya IntelliCAD kullanıcıları bu konuyu
kısaca gözden geçirebilir veya atlayabilir.
Konu 3 Paketin “Mimari” alt sistemi olan AutoBLD’nin işletiminin yanı sıra
komutlarından olabildiğinde faydalanma yollarını ayrıntılı şekilde açıklamaktadır.
Konu 4 Gerekli yerlerde konuyla ilgili açıklayıcı örnekler vererek AutoNET’in temel
işletim ilkeleri üzerinde durmaktadır.
Konu 5 Her bir ISK tesisatının işletim tanımlamaları için referans olarak kullanılan
genel bir boru hattı tesisatını ele almaktadır.
Konu 6 Yukarıda da belirtildiği gibi proje çizimlerinin ayrıntılı olarak işlenmesi için
oldukça yararlı olan PLUS alt sisteminin tasarım özelliklerini açıklamaktadır.
Konu 7 Paket tarafından oluşturulmuş özel proje örneklerini vererek kullanıcının
daha önceki konularda açıklanan her şeyi pratik olarak da anlamasını sağlar.
- 10 -
FINE - HVAC
1.3 Çizim Ortamı Ana Menüsü
Program çalıştırıldığında, ana menü ekranda görüntülenir:
Tasarım bileşeninin komutlarından bahsederken, paketin aşağıda açıklanmış olan
ana seçenekleri üzerinde duracağız:
1. Dosya seçenekler grubu içerisinde bulunan proje dosyaları yönetim seçenekleri
(Yeni Proje (New Project), Proje Aç (Open Project) ve Proje Bilgileri (Project
Information)).
2. Mimari tasarım ve bina ile ilgili hesaplamalar (ısı yalıtımı, ısı kayıpları, soğutma
yükleri, ve benzerleri) için gerekli olan tüm komutları içeren AutoBLD seçenek
grubu.
3. Tasarım ve uygulama hesaplamaları (Tek Borulu Sistem, İki Borulu Sistem, ve
benzerleri) için gerekli olan tüm komutları içeren AutoΝΕΤ seçenek grubu.
4. Kullanıcı için bir dizi tasarım özelliğine sahip PLUS yardımcı seçenek grubu.
FineHVAC ile yeni bir proje
oluşturmaya başlamak için, yukarıda
adı geçen Dosya (File) yönetim
menüsündeki
ilgili
seçenek
kullanılarak
yeni
bir
proje
tanımlanmalıdır. "Yeni Proje" (New
Project) seçildiğinde, ekranda bir
proje adı yazılması gereken bir pencere açılır. Programda oluşturulmuş olan ve
üzerinde düzenleme yapmak istediğiniz ya da yalnızca görüntülemek istediğiniz
mevcut bir projeyi “yüklemek” için "Proje Seç" (Select Project) seçeneğini
kullanın. Ekranda sabit disk üzerinde bulunan mevcut projelerin bir listesi
görüntülenir.
FINE – HVAC
- 11 -
İlk olarak liste FINE dizininde bulunan tüm projeleri gösterir, ancak fare veya
klavyeyi kullanarak, bunları bir başka dizine aktarabilir ve aynı anda mevcut
projeleri izleyebilirsiniz. Lütfen projelerin dizinler altına BLD uzantısı ile alındığını
unutmayın. Mevcut bir proje seçildiğinde, proje yüklenir ve ekranda görüntülenir.
Yeni bir proje yaratıldıktan veya mevcut bir proje yüklendikten sonra yukarıda adı
geçen alt menü komutlarını kullanarak çalışmaya başlayabilirsiniz. Bu komutların
ayrıntılı açıklamalarını Kısım 3.6'da bulabilirsiniz. Bu açıklamalardan önce, Konu
2'de yer alan temel tasarım uygulamalarına kısaca bir göz atmanız tavsiye edilir.
AutoCAD veya IntelliCAD kullanmaya alışkın iseniz Konu 2'yi atlayabilirsiniz. Aksi
durumda bu konu mutlaka dikkatle okunmalıdır.
Not: Proje, proje çizimleri ve hesaplama dosyalarının (örneğin Isı yalıtımı)
saklandığı dizindir. Program, hesaplama dosyalarının yanı sıra çizim dosyalarının
da (proje dizini ile aynı isme sahip ana DWG dosyasını baz alarak) otomatik
yönetimini gerçekleştirir. Kullanıcı eğer isterse, yukarıda kullanılan standardın
dışına çıkabilir ve her proje için kendisinin belirleyeceği isimleri kullanabilir. Bu
"Farklı Kaydet" komutu ile gerçekleştirilir ve dosya proje dizinine kaydedilir (dosya
isimlerinde kullanılacak olan karakter sayısı ve türü ile ilgili herhangi bir kısıtlama
yoktur). Elbette ki kullanıcı tarafından tanımlanan dosyalar "Aç" komutu
kullanılarak yüklenebilir ve düzenlenebilir. Yukarıda da üzerinde durulduğu gibi
"Proje Seç" komutunun proje dizini ile aynı isme sahip ana proje dosyasını
çağıracağını bir kez daha hatırlatırız.
- 12 -
FINE - HVAC
2. Çizime Başlamadan
2.1 Genel Ayarlar
Paketin en büyük avantajı çizim ortamının yapısı ve özelliklerinin tüm 4M suitinde
aynı olmasıdır. Kullanılabilir çalışma alanı aşağıdaki gibidir
Pull-down Menus
Toolbars
GRAPHICS
AREA
Status Bar
cursor
Screen Menu
Command Line
Status Bar
Yukarıdaki şekilde gösterildiği gibi, ekran aşağıdaki “alanlara” bölünür:
• Komut satırı (Command line): Komut satırı, komutların girildiği ve komut
mesajlarının görüntülendiği alandır.
• Grafik alanı (Graphics area): Ekranın en geniş alanıdır. Çizimler bu alanda
yaratılır ve düzenlenir.
FINE – HVAC
- 13 -
• Grafik imleci (Graphics cursor): İmleç, çizim yapmak, nesne seçmek ve
menüler veya iletişim kutularından komutları çalıştırmak için kullanılır. Geçerli
komut veya harekete bağlı olarak, grafik imleci (ince artı), seçim kutusu, seçim
kutusu ile birlikte grafik imleci, ve benzerleri şeklinde görüntülenir.
• Çekme menüler (Pull-down menus): Bu menüler, imlecin Durum satırına
yerleştirilmesi ile ekranda görüntülenir.
• Ekran menüsü (Screen menu): Tüm çekme menüleri ve ekranın sağ tarafında
görülen alt menüleri kapsar (ekran menüsü AutoCAD “Tercihler” (Preference)
seçeneği kullanılarak etkinleştirilebilir veya etkinliği kaldırılabilir).
• Durum Satırı (Status Line): Geçerli katman, çizim durumu ve geçerli imleç
koordinatlarının görüntülendiği satırdır.
• İmleç menüsü (Cursor menu): Bu menü, imleç grafik alanında iken ve farenin
orta düğmesine veya <SHIFT>’e ve farenin sağ düğmesine aynı anda
bastığınızda görüntülenir.
Lütfen farenin her bir düğmesinin farklı bir fonksiyona sahip olduğunu unutmayın.
Fare düğmelerinin her birinin fonksiyonları aşağıda verilmiştir:
Sol düğme:
Komut, nokta veya nesne seçimi.
Sağ düğme
Enter
Orta düğme :
"Nesne Yakala" (Osnap) komutu (bakın Kısım 2.2.1).
Not: Farenizin yalnızca iki düğmesi varsa (veya üç düğmenin bulunmasına
rağmen, fare sürücüsünün ortadaki düğmenin işlev kazanacak şekilde
yüklenmemiş olması durumunda) ilk iki fonksiyon yukarıda açıklandığı şekilde
yerine getirilirken üçüncü fonksiyon "Shift" tuşuna ve farenin sağ tuşuna birlikte
basılarak yerine getirilebilir (<Shift> tuşu basılı iken sağ tıklama).
2.2 Çizim Yardımcıları (Drawing aids)
Bu bölümde kullanıcı tarafından kullanılabilecek temel çizim yardımcıları
açıklanmaktadır. Nesne Yakala (Osnap), Yatay/Düşey Çizim
(Ortho), Izgara ((Grid) ve Yakala (Snap) bu gruptaki
komutlardır.
2.2.1 Nesne Yakala Komutu (Osnap)
"Nesne Yakala" komutu oldukça faydalı bir çizim aracıdır:
İmlecin Seçme kutusu çerçevesi içinde bulunan nesnenin
yakalama noktasını seçmesini sağlar. Yakalama noktaları bir
veya daha fazla nesnenin belli karakteristik geometrik
noktalarıdır. Örneğin bir yay veya dilimin orta noktası veya uç
noktalarından biri; yay veya dairenin merkez noktası gibi. Bir
yakalama
noktası belirleyip, imleci onun yakınına
taşıdığınızda, program bir çerçeve ile bunu belirleyecektir.
"Nesne Yakala" komutu "SHIFT" tuşuna basılı iken farenin sağ
tuşuna tıklanarak veya farenin orta tuşuna (eğer farenin orta
tuşu varsa ve aktifse) tıklanarak veya ek araç çubuğu
üzerinden çalıştırılabilir. Aşağıda yer alan menü görüntülenir:
- 14 -
FINE - HVAC
-den, -dan (From): Çizimin, koordinatların girilmesi ile belirlenen mevcut
noktalarından birini seçer.
Uç nokta (Endpoint): Bir nesnenin iki uç noktasından, seçim noktasına en yakın
olan birini seçer.
Orta nokta (Midpoint): Bir dilim veya yayın orta noktasını seçer.
Kesişim (Intersection): İki nesnenin kesişim noktasını seçer.
Görünen kesişim (Apparent intersect): İki nesnenin (gösterildiğinde) uzaydaki
kesişim noktasını seçer.
Merkez (Center): Yay veya dairelerin merkez noktasını seçer.
Çeyrek dilim (Quadrant): Bir daire veya bir yayın çeyrek dilimlerini seçer.
Dikme (Perpendicular): Nesnenin, yaratılan son nokta ile dik açı yapacak birleşim
noktasını seçer.
Teğet (Tangent): Daire veya yay üzerindeki teğet noktasını seçer.
Düğüm (Node): Bir nokta seçer.
Ekleme (Insert): Blok veya metnin (arasına) ekleme (yapılacak) noktasını seçer.
En yakın (Nearest): Grafik imlecine en yakın nesne noktasını seçer.
Hızlı (Quick): En son çizilen noktayı (en yakın olanı değil) seçer. Sabitlenen
seçimde bir veya daha fazla sayıda yakalama noktası ile desteklenmelidir.
Yok (None): Sabitlenen seçim için tanımlanmış nesne yakalama noktalarındaki
seçimi kaldırır.
Notlar:
1. Bu yakalama noktaları bağımsız olarak seçilmez ancak bir başka program
komutu tarafından gerekli görüldüğünde tanımlanırlar. İstenen herhangi bir
yakalama noktası, “Ayarla’’ (Set) menüsündeki "Nokta Yakala“ komutu ile
seçildiğinde kalıcı olarak etkinleştirilebilir.
2. Yukarıda adı geçen yakalama noktalarından ayrı olarak FineHVAC, E/M
toplayıcılar (örneğin radyatörler, hidrolik toplayıcılar, ve benzerleri) bağlantı
noktalarının (örneğin anahtarlar, bataryalar, ve benzerleri) yakalanmasında
kullanılan “Bağlantı Noktası” (Connection Point) yakalama özelliğine sahiptir.
2.2.2 Yatay/Düşey Çizim (Ortho)
"Yatay/Düşey Çizim" özelliği imleci, sadece ‘yatay ve düşey yönlerde hareket
etmek üzere’ sınırlandırır. Durum çubuğu Yatay/Düşey Çizim komutunun
etkinleştirilmiş olduğunu “ORTHO” yu koyu renk harflerle göstererek belirtir.
(AutoCAD 12’de ayrıca ekranın sol üst köşesinde “O” göstergesi belirir). Komut,
ayrıca ilgili düğme simgesinin tıklanması ile veya F8 tuşuna basılarak da
etkinleştirilebilir veya etkinliği kaldırılabilir.
FINE – HVAC
- 15 -
2.2.3 Izgara (Grid)
Ekran ızgarası, sanal bir ızgaranın eksenel kesişim noktaları üzerinde bulunan
yatay ve düşey noktalar şablonudur. Izgara nokta aralıkları X ve Y ekseni üzerinde
birbirinden farklı olabilir. Izgara, ilgili düğme/simgenin tıklanması ya da F7 tuşuna
basılması ile etkinleştirilebilir veya etkinliği kaldırılabilir (Izgara etkin durumda iken
Durum Çubuğunda görüntülenir). Izgara yalnızca ekranda görüntülenebilen ve
çıktısı alınamayan görsel bir çizim yardımcısıdır. Izgaranın basılı olarak
alınabilmesini istiyorsanız bunu kendiniz çizmelisiniz.
2.2.4 Yakala (Snap)
Grafik imleci’nin konum koordinatları, grafik alanın üst kısmının ortasında
görüntülenir.
"Yakala" seçili olduğunda, grafik imleç’in hareketi ‘sürekli’ değil, çok kısa aralıkla
‘sekmeli’ olacaktır. Sekme aralığı (imlecin minimum hareket mesafesi), önceden
belirlenmiş (set edilmiş) X ve Y değerlerine bağlıdır. "Yakala" aktif iken imleç,
görünmez bir ızgaraya tutulmuş veya “yakalanmış” gibi hareket eder. "Yakala",
ilgili düğme/simge’nin tıklanması veya
F9 tuşu ile etkinleştirilebilr veya
kapatılabilir (etkin durumda iken Durum Çubuğunda görüntülenir). Komut etkin
durumda ise, ayrıca ekranın sol üst köşesinde "S" işareti görülür. Varsayılan
‘’Yakala’’ ayarı her iki eksen için de (X ve Y). 0.05 m’dir.
2.3
Çizim
Coordinates)
Koordinat
Sistemleri
(Drawing
Bir nokta belirlemeniz gerektiğinde, fareyi kullanabilir (koordinatları durum
çubuğunda görerek veya yakalama araçlarından yararlanarak) veya koordinatları
direkt olarak komut satırına ‘’Kartezyen’’ (Cartesian) veya ‘’Polar’’ (Polar) koordinat
sistemini ile girebilirsiniz. Her iki sistemde de ‘’Mutlak’’ (Absolute) veya ‘’Bağıl’’
(Relative) değerler kullanabilirsiniz (genelde bağıl koordinatlar daha uygun
olmaktadır).
Bağıl koordinatlar (Relative coordinates): Komut satırına (bağıl koordinatları
gösteren) @ sembolünü ve daha sonra x, y, z koordinatlarını (Kartezyen sistemi)
veya r<θ<φ koordinatlarını (polar sistem) girin. Kullanılan sistem (Kartezyen veya
polar) “, ” veya “< ” sembolü ile tanımlanır. z veya φ için herhangi bir değer
vermediğinizde bu değer otomatik olarak sıfır alınır. Örneğin, 2m yatay çizginin
ikinci (sağ) uç noktasını yerleştirmeye çalışıyorsanız, bu durumda:
Kartezyen koordinatlarını kullanıyorsanız @2,0 (bunun anlamı ikinci noktanın
birinci noktaya olan mesafesinin x ekseninde 2m. iken, y ekseninde 0m.
olduğudur) veya :
Polar koordinatlarını kullanıyorsanız @2<0 [bunun anlamı ikinci noktanın ilk
noktadan 2m uzaklıkta (r=2) ve 0 derece açıda (θ=0) olduğudur] girmelisiniz.
Bu sistemde belirlenecek bir noktanın koordinatı, bir önceki noktaya göre
tanımlandığından sabit bir orijin noktası söz konusu değildir. Bağıl koordinat
kullanılarak yapılacak her nokta tanımında ‘‘orijini bir önceki noktada olan, geçici
bir X,Y, eksen takımı’’ tanımlanmış olur. Bu geçici eksen takımını kullanarak gerek
‘’Kartezyen’’ ve gerekse ‘’Polar’’ koordinat sisteminde nokta tanımlaması
yapabilirsiniz.
- 16 -
FINE - HVAC
Mutlak koordinatlar (Absolute coordinates): Aynen bağıl koordinatlarda olduğu
gibi belirlenir ancak @ sembolü kullanılmaz. Mutlak koordinatlar, çizimin,
koordinatları 0, 0 olan ‘‘Mutlak referans noktası’’ na göre belirlenir.
Ölçüm sistemi F6 tuşuna basılarak etkinleştirilebilir, etkinliği kaldırılabilir veya
değiştirilebilir. Normalde yalnızca kartezyen koordinat görüntülenir. İlk basışta
koordinat görüntülemeyi bırakır. Bir sonraki basışta imleç başıboş gezinirken
kartezyen koordinat, komuttayken kutupsal koordinat görüntülenir.
2.4 Temel Çizim Komutları
2.4.1 Çizgi (Line)
"Çizgi" seçeneği ‘’düz çizgi’’ çiziminde kullanılır. Menüden “Çizgi”yi seçtiğinizde
veya komut satırına “Çizgi” yazdığınızda, sizden, sol tıklama ile veya komut
satırına göreceli veya kesin nokta koordinatları girilerek bir başlangıç noktası ile
aynı şekilde bir bitiş noktası belirtmeniz istenir.
2.4.2 Yay (Arc)
"Yay" komutu yay çizmek için kullanılır. Yay üç farklı şekilde çizilebilir: Varsayılan
yöntem yayın üç noktasını belirlemektir (“3-Nokta”). Alternatif olarak, yayın
başlangıç ve bitiş noktalarının yanı sıra ait olduğu dairenin merkezini de
belirleyebilirsiniz (Başlangıç, Merkez, Bitiş). Kullanıcı bunu anlamada güçlük
çekmeyecek ve farklı yay çizim yöntemlerine kolayca alışacaktır.
2.4.3 Polyline
Bu komut biribirlerine bağlı düz çizgi ve/veya yay kısımlarından oluşan çoklu
çizgileri tek bir nesne olarak çizmenizi sağlar. Komut; menünün kullanılması ile
veya komut satırına “Çoklu Çizgi” yazılarak gerçekleştirilir. Sizden, fareyi sağ
tıklayarak veya komut satırına göreceli veya kesin nokta koordinatlarını girerek bir
başlangıç noktası ile bir bitiş noktası belirtmeniz istenir. ‘’Yay, Kapat, Uzunluk gibi’’
(Arc,Close, Length etc.) komut seçenekleri görüntülenir. Yay moduna geçmek için
Y’yi (A), çizgi moduna dönmek için Ç’yi (L)ve çoklu çizgiyi kapamak için de K’yi
(C)seçmelisiniz.
2.5 Yardımcı Komutlar
Bu bölümde kullanıcı için oldukça faydalı olacak temel program komutlarının özet
açıklamaları bulunmaktadır. Bunlar "Yakınlaştır/Uzaklaştır", "Kaydır", "Seç", "Taşı",
"Kopyala" ve "Sil" (Zoom, Pan,
Select, Move, Copy, Erase)
komutlarıdır.
2.5.1
Yakınlaştır/Uzaklaştır
(Zoom)
"Yakınlaştır/Uzaklaştır" komutu
görüntülenen resmin mevcut
boyutlarını
arttırır
veya
azaltırken, kullanıcının çizimi
“daha yakından” veya “daha
FINE – HVAC
- 17 -
uzaktan” görüntülemesini sağlar. Farklı yakınlaştırma / uzaklaştırma yöntemleri
vardır. En fonksiyonel yöntem gerçek zamanlı yakınlaştırma/uzaklaştırma (realtime zoom) dır. (“lens/±” düğmesi). Gerçek zamanlı yakınlaştırma/uzaklaştırma
için fareyi kullanabilirsiniz. İmleci hareket ettirerek görüntüyü büyütebilir veya
küçültebilirsiniz. "Yakınlaştır/Uzaklaştır" komutunda, farenin sol butonu tıklayıp,
basılı tutarak ve imleci yukarı veya sağa hareket ettirerek görüntüyü büyütebilir,
aşağı ve sola hareket ettirerek küçültebilirsiniz. “Görünüm” menüsünde
“Yakınlaştır” ı seçerek veya komut satırına “Yakınlaştır” [veya yalnızca “Y” (Z)]
yazarak kullanabileceğiniz çok sayıda faydalı yakınlaştırma/uzaklaştırma seçeneği
bulunmaktadır. Bu seçenekler:
Tüm/Merkez/Dinamik/Boyutlar/Sol/Önceki/Vmax/pencere/<Ölçek(X/XP)>
[All/Center/Dynamic/Extents/Left/Previous/Vmax/Wndow/<Scale(X/XP)>] dir.
Bu seçeneklerden her biri farklı şekilde yakınlaştırma/uzaklaştırma yapar. En
yaygın olarak kullanılanı çizimin kullanıcı tarafından tanımlanan sanal bir
dikdörtgen bir çerçeve içinde bulunan bölümünü büyüten “Pencere” alt
seçeneğidir. Dikdörtgen yakınlaştırma/uzaklaştırma penceresini tanımlamak için
dikdörtgenin iki karşı köşesi, farenin sol tuşu tıklanarak belirlenir. Diğer
seçeneklerinin fonksiyonları aşağıda verilmiştir:
Tüm (All): Çizim sınırlarını temel alarak tüm görüntüyü ekrana getirir. Seçilen
nesnelerin çizim sınırları dışına çıkması halinde çizilen nesneleri görüntüler.
Kapsam (Extents): Ekrana çizili tüm nesneleri görüntüler. “Tüm” seçeneğinin
aksine “Kapsam” seçili olduğunda çizim sınırları yok sayılır.
Önceki
(Previous):
Bir
önceki
çizim
görüntüsünü
geri
yükler.
“Yakınlaştır/UzaklaştırÆÖnceki" tekrar tekrar seçildiğinde önceki 10 görüntü geri
yüklenebilir.
Merkez (Center): Çizimin ‘’ Merkez noktası’’ olarak belirlenen bir noktasını çizim
alanın merkezine taşır. Ekran yüksekliği kullanıcı tarafından tanımlanır. Çizim
Birimlerinde yükseklik
tanımlamak
için
yalnızca bir rakam
girin.
Eğer
Latin
karakteri “x” (çarpı) ile
birlikte bir rakam
girerseniz
ekran
görüntüsünün mevcut
görüntünün
girilmiş
olan
sayı
kadar
büyültülmüş
hali
olduğu kabul edilir.
“x” ardından girilen
sayının 1’den küçük
olması
durumunda
küçültme
etkisi
uygulanmış olacaktır.
Sol (Left): “Merkez” seçeneği etkisine sahiptir ancak burada yeni görüntünün sol
alt ucunu (merkezini değil) tanımlarsınız.
- 18 -
FINE - HVAC
Vmax:. Pencere seçimini kolaylaştırmak için çizimin genel görüntüsünü ve
çevreleyen alanı verir. Izgara yalnızca çizim sınırlarına kadar uzanır.
Dinamik (Dynamic): Bu seçenekte üç çerçeve görülür. Birinci çerçeve çizim
sınırlarını işaretler (sürekli kalın çizgi ile), ikinci çerçeve (yeşil noktalı çizgi) geçerli
görünümü gösterir ("Dinamik yakınlaştır/uzaklaştır" öncesinde) ve üçüncü çerçeve
(ortasında "X" bulunan) fare hareketlerini izler ve <Εnter> tuşuna bastığınızda
görüntülenecek yeni görünümü tanımlar. <Enter> tuşuna basmak yerine, yeni
çizim alanında farenin sol tuşuna basarsanız aynı zamanda ekranda görüntülenen
pencerenin çerçeve boyutunu da (konum dışında) değiştirebilirsiniz. Yeni
pencerenin çerçeve görüntüsü değişecek, “X” kaybolacak ve sağ tarafta bir ok
görülecektir. Pencere boyutunu değiştirmek için fareyi sağa veya sola doğru
hareket ettirin.
Pencerenin sol tarafı sol sınırdır. İstediğiniz boyutu elde ettiğinizde, <Enter>
tuşuna basın, ekranda yeni görüntü (konum ve boyut) belirir. Hatta, <Enter>
tuşuna basmak yerine tekrar sol tıklama ile istediğiniz boyut ve konumu elde
edene dek pencerenin konumunu değiştirmeye devam edebilirsiniz.
Ölçek (Scale): Boyutsuz bir rakam girin, görüntü hassas olarak ölçeklendirilir. Bu
komut, girilen rakam birden büyük ise (rakam>1) büyütme, birden küçükse
(rakam<1) küçültme etkisi sağlar. Çizim boyutlarının değiştirilmesi çizim sınırları ile
tanımlanan alana bağlıdır.
Ölçek (x) [Scale (x)]: Bu seçenekte rakam, Latin harfleri ile “X” in ardından
yazılmalıdır. “Ölçek” seçeneği ile aynı etkiye sahiptir ancak boyutları çizim sınırları
ile değil geçerli görünümle tanımlanan alana bağlı olarak değiştirir.
Yukarıda açıklanan klavye seçeneklerinin yanı sıra, "Yakınlaştır/Uzaklaştır"
komutu aşağıda açıklanan menü seçeneklerine de sahiptir:
Sınırlar (Limits): Çizim sınırlarını gösterir. İçe (In) “Ölçek (x)” komutunu 2x faktörü
(“lens/+” simge) ile otomatik olarak gerçekleştirir; Dışa (Out) aynı komutu 0.5x
faktörü (“lens/-” simge) ile gerçekleştirir.
2.5.2 Pan
"Kaydır" ("el" simgesi),
çizimin görünen kısmının
konumunu
değiştirir.
Böylelikle (daha önceden
görünmeyen) yeni bir
parçayı
izleyebilirsiniz.
Ekranın
görüntülenen
kısmı istenen alana ve
istenen
mesafede
(kapsamda)
hareket
eder.
2.5.3 Seç (Select)
Bu komut, belli bir görevi
yerine getirmek üzere
(sil, kopyala, vb.) bir veya daha fazla sayıda nesneyi (veya tüm çizimi) seçer.
"Seç" komutu aynı zamanda diğer AutoCAD komutları ile birlikte de kullanılır
FINE – HVAC
- 19 -
(örneğin, eğer “Sil” (Erase) komutunu kullanıyorsanız, "Seç" silinecek olan alanı
seçmek üzere otomatik olarak etkinleştirilir). Bundan başka, farenin sol düğmesini
kullanarak bir nesnenin "işaretlenmesi" de "Seç" komutunu etkinleştirecektir. "Seç"
komutunun işlevi son derece basittir: İstenen nesneleri sol tıklayarak seçin,
nesnelerin dış hatları noktalı çizgi halini alır. Seçimlerinizi onaylamak için sağ
tıklayın ve işlemi tamamlayın. Alternatif olarak, yukarıda açıklanan işaretleme
yerine, bir pencere tanımlayabilirsiniz ("Yakınlaştır/Uzaklaştır" komutunda olduğu
gibi). Bu durumda, pencere, imleç ekranın sol tarafından sağ tarafına doğru
hareket ettirilerek yaratıldığında, tamamı pencere içine giren tüm nesneler, veya
pencere, imleç ekranın sağ tarafından sol tarafına doğru hareket ettirilerek
yaratıldığında, tamamı pencere içine giren ve ilaveten pencerenin kestiği tüm
nesneler seçilir. “Seç” komutunu etkinleştirir ve komut satırına “Tüm” yazarsanız
tüm çizim seçilecektir. Son olarak, sağ tıklamadan (seçimi onaylamadan) önce
‘’Kaldır’’ (Remove) komutunu çalıştırarak bir veya daha fazla nesne üzerindeki
seçimi kaldırabilirsiniz.
2.5.4 Taşı (Move)
Bu komut, nesnelerin bir konumdan diğer bir konuma taşınmasını sağlar. “Taşı”
komutu etkinleştirildiğinde, aynı zamanda “Seç” komutu da etkinleştirilir. Böylelikle
kullanıcının taşımak istediği nesne(ler) önceki paragrafta açıklandığı gibi seçilir.
Taşınması İstenen nesneleri seçtikten sonra, sizden çizim üzerinde, yakalama
seçeneklerini kullanarak sabit bir ‘’temel nokta’’sı (base point) belirlemeniz istenir.
Temel noktasının taşınacağı yeni konumu belirlemeniz istendiğinde, fareyi veya
yakalama seçeneklerini kullanın. Bu işlemi tamamlandığında, seçilen nesneler
belirlenen yeni konuma taşınmış olur. Temel noktasını ve yeni konum noktasını
(mutlak veya bağıl) koordinat sistemi ile de belirleyebileceğinizi unutmayın.
2.5.5. Kopyala (Copy)
“Kopyala” seçeneği, nesnelerin bir konumdan bir başka konuma kopyalanmasını
sağlar. “Kopyala” yöntemi, “Taşı” yöntemine benzer. Tek fark kopyalanan
nesnelerin çizim içerisindeki orijinal konumlarında kalmasıdır.
Not: Ayrıca çizimin parçalarını kopyalayıp yapıştırmak için Windows “Kopyala” ve
“Yapıştır” (Paste) seçenekleri de kullanılabilir (metin düzenlemede olduğu gibi).
2.5.6 Sil (Erase)
Nesneleri silmek için bu seçeneği kullanın. İşlem son derece basittir: silmek
istediğiniz nesneleri yukarıda açıklandığı gibi seçin. Komut satırına “S” (E) yazın
ve <Enter> tuşuna basın. Alternatif olarak, komut satırına önce “S” (E) yazıp, daha
sonra sol tıklayarak nesneleri seçip, silmek için sağ tıklayabilirsiniz.
Dikkat! “Sil” komutu uygulama içerisinde özel bir “Çıkar” (Delete) komutu bulunan
(örneğin Duvar çıkar (Delete wall)) nesneler için kullanılmamalıdır.
2.5.7 Çizim Yerleştir (DDInsert)
Bu komut, kullanıcının çizim içerisine bir başka çizim (DWG dosyası) veya blok
yerleştirebilmesini sağlar. Bu komut seçili olduğunda, ekrana bir blok veya dosya
seçmenizi daha sonra da diskinizden ilgili dosya veya bloğu çağırmanızı isteyen
bir pencere açılır. Yerleştirilmek üzere seçilen çizimin uygun şekilde
- 20 -
FINE - HVAC
yerleştirilebilmesi için yerleşim noktası, ölçek faktörü, ve benzerleri
belirtmeniz istenir.
bilgilerini
2.5.8 Bloğu Dosya Olarak Kaydet (Wblock)
"Blok Sakla" komutu çizimin bir parçasını veya tamamını,çizim dosyanızdan ayrı
bir dosya içerisine blok olarak kaydedebilmenizi sağlar. Bu komut seçili olduğunda,
dosya ismi girmeniz ve kaydetmek istediğiniz çizim veya çizim parçasını seçmeniz
istenir. Bu komutun kullanımı, bir sonraki bölümde açıklanacak olan “Ekran Çizimi”
(Screen Drawing) komutuna benzer. Çizim içerisine blok yerleştirmek için yukarıda
açıklanan “Çizim Yerleştir” (DDinsert) komutunu kullanmalısınız.
2.5.9 Patlat (Explode)
“Patlat” komutu bir bloğu çok sayıda çizgiye dönüştürerek, onu bu şekilde
düzenlemenizi sağlar. Bu komut seçili ise, program sizden patlatmak istediğiniz
bloğu seçmenizi (“Nesne Seç”) (Select object) isteyecektir.
2.6 Grips
Bu paragrafta nesne düzenlemek
için oldukça faydalı bir yol olan
"Kancalar"
açıklanmaktadır.
Kancalar, nesnenin, grafik imlecin,
nesne üzerindeki ‘seçme kutuları’
üzerine yerleştirilip sol tıklanarak
seçilince görünür hale gelebilen
(aktifleşen)
karakteristik
noktalarıdır. Seçilen nesne, kontrol
noktalarını işaretleyen ve çok güçlü
düzenleme araçları olan kancalar
(küçük mavi kareler) ile birlikte
görüntülenir. Bir kancaya tıkladığınızda, kanca kırmızı olur ve komut satırında
aşağıdaki bilgi istemi görüntülenir: **UZAT**<Noktaya uzat>/Temel nokta /Kopyala
/Geri Al/Çık. (‘’STRETCH’’<stretch to point> /Base point/copy/undo/exit). <Enter>
tuşuna basın (veya sağ tıklayın) ve ilgili seçeneği, kelimenin büyük harflerini
yazmak suretiyle girin.
Komut tamamlandığında, kancalar kaybolur ve nesneler üzerindeki seçim kaldırılır.
Komut, ‘düzeltme’ (Correction) veya ‘kopyalama’ komutları gibi, önceden seçilebilir
bir düzenleme komutu ise, nesneler komutun otomatik çalıştırılması içinde yer alır.
Bu durumda, komut “Nesneleri seç” bilgi istemini geçersiz kılar ve işleme devam
eder. Kancalar ve nesneler üzerindeki seçimi kaldırmak için iki kez <Esc> tuşuna
basmalısınız. İlk basış, nesneler üzerindeki seçimi kaldırmak , ikinci basış
kancaların etkinliğini kaldırmak içindir.
Her nesnede kanca konumları farklıdır. Herhangi bir nokta için kanca, noktanın
kendisi; bir çizgi parçası için kancalar orta nokta ve iki uç noktası; bir yay için orta
nokta ve iki uç noktası; bir daire için merkez ve çeyrek dilim noktaları; bir ‘çoklu
çizgi’ için düz çizgi ve yay dilimlerinin uç noktaları ile yay dilimlerinin orta noktaları;
bir eğri için eğrilme noktaları; bir blok için yerleştirme noktası ve metin için
yerleştirme noktası, gibi.
FINE – HVAC
- 21 -
Aşağıda Uzat (Stretch), Taşı (Move), Döndür (Rotate), Ölçek (Scale) ve Ayna
(Mirror) komutlarının ayrıntılı açıklamaları bulunmaktadır.
2.6.1 Uzat (Stretch)
Bir kanca seçerken bu komutu çalıştırma prosedürünü de başlatmış olursunuz.
Ekranda aşağıdaki mesaj görüntülenir:
**UZAT**
<Noktaya uzat>/Temel nokta/Kopyala/Geri Al/Çık: (<Stretch to point>/Base
point/Copy/Undo/Exit):
Seçenekler aşağıda açıklanmıştır:)
Noktaya uzat (Stretch to point): Fare veya klavye kullanarak kancanın yeni
konumunu belirler. Nesne bu noktaya kadar uzatılır veya kısaltılır.
t ve enter (b and enter): ‘’Temel noktası’’ seçeneğine karşılık gelir. Bir önceki
seçenek (Noktaya uzat) seçili kancayı otomatik olarak temel nokta olarak kullanır.
Bu seçenek nesnenin uzatılması veya kısaltılması için farklı bir temel nokta
belirlemenizi sağlar.
k ve enter (c and enter): “Kopyala” komutuna karşılık gelir. Bu seçenek,
belirlenen noktalara bağlı olarak, uzatılıp, kısaltılarak, yeni nesnelerin
oluşturulması ile (kopyala) komutun çoklu kullanımına izin verir.
g ve enter (u and enter) En son yapılan hareketi iptal eden “Geri Al” (Undo)
komutunun karşılığıdır.
ç ve enter (x and enter): “Çıkış” (Exit) seçeneğinin karşılığıdır. İşlevini
tamamlayıp seçilen kancayı bırakmasına rağmen nesne seçili kalır ve kancalar
görüntülenmeye devam eder.
Enter: Bir sonraki komuta yönlendirir. ( Örn.‘’Taşı’’ya).
2.6.2 Taşı (Move)
Yukarıdaki “Taşı” komutuna benzeyen bu komut, seçili nesnelerin taşınmasını
sağlar. Ekranda aşağıdaki mesaj görüntülenir:
**Taşı**
<Noktaya taşı>/Temel
nokta/Kopyala/Geri
Al/Çık:
(Move
to
point/Base
Seçenekler aşağıda açıklanmıştır:
Noktaya taşı (Move to): Tutucuyu aynı zamanda seçili nesnelerin taşınacağı yeni
konuma yerleştirir.
t ve enter (b and enter): "Temel nokta" seçeneğine karşılık gelir. Taşıma için bir
başka temel nokta tanımlamanızı sağlar.
k ve enter (c and enter): “Kopyala” seçeneğine karşılık gelir. Bu seçenek,
belirlenen noktalardaki konumlarda aynı anda yeni nesnelerin oluşturulması
(kopyalanması) ile çok fonksiyonlu kullanıma izin verir.
g ve enter (u and enter): “Geri Al” seçeneğine karşılık gelir.
- 22 -
FINE - HVAC
ç ve enter (x and enter): “Çık” seçeneğine karşılık gelir. İşlemi tamamlar ve seçili
tutucu üzerindeki seçimi kaldırır. Bununla birlikte nesneler hala seçili ve tutucu
görülebilir durumda kalır.
Enter: Bir sonraki komuta yönlendirir. (Örn. ‘’Döndür’’e).
2.6.3 Döndür (Rotate)
Seçilen nesnelerin döndürülmesini sağlar. Ekranda aşağıdaki mesaj görüntülenir:
**Döndür**
<Döndürme açısı>/Temel nokta/Kopyala/Geri Al/Referans/Çık:: (<Rotation angle>/
Base point/Copy/ Undo/Reference/Exit):
Döndürme açısı (Rotation angle): İkinci bir nokta ile seçilen nesnelerin
döndürme açısını tanımlar.
t ve enter (b and enter): "Temel nokta" seçeneğine karşılık gelir. Nesnenin
döndürülmesi için bir başka temel nokta tanımlamanızı sağlar.
r ve enter (r and enter): “Referans” seçeneğine karşılık gelir. İki açı arasındaki
ilişki olarak dönüş tanımlamanızı sağlar. Bunlardan ilki yeni referans açısı ikincisi
de nesnelerin son konumlarının açısıdır.
Enter: Bir sonraki komuta yönlendirir. (Örn. ‘’Ölçeklendir’’e)
2.6.4 Ölçeği Büyüt/Küçült (Scale Up/Down)
Bu komut, seçilen nesnelerin büyütülüp, küçültülmesini sağlar. Ekranda aşağıdaki
mesaj görüntülenir:
**Ölçeklendir**
<Ölçeklendirme faktörü>/Temel Nokta/Kopyala/Geri Al/Referans/Çık:: (<Scale
factor>/Base point/ Copy/ Undo/Reference/Exit):
Ölçeklendirme faktörü (Scale factor): Kancaya bağlı ikinci nokta ile seçilen
nesnelerin ölçeğini (büyütme veya küçültme) tanımlar.
t ve enter (b and enter): ‘’Temel nokta" seçeneğine karşılık gelir. Nesnenin
büyütülmesi ya da küçültülmesi için bir başka temel nokta tanımlamanızı sağlar.
FINE – HVAC
- 23 -
r ve enter (r and enter): “Referans” seçeneğine karşılık gelir. Diğer iki uzunluk
arasındaki ilişki olarak ölçeklendirme tanımlamasına olanak tanır.
Enter: Bir sonraki komuta yönlendirir. (Örn. ‘’Ayna’’ya).
2.6.5 Aynala (Mirror)
Bu komut nesnelerin ayna görüntüsünü almanızı sağlar. Seçilen nesneleri, verilen
bir eksene simetrik olarak çizmek için kullanılır. Ekranda aşağıdaki mesaj
görüntülenir:
**AYNA**
<İkinci nokta>/Temel
nokta/kopyala/Geri
Al/Çık::
(<Second
point>/Base
İkinci Nokta (Second point): Seçilen nesnelerin simetriklerinin çizilmesi için
simetri ekseni belirleyen işaretleyici konumu ile birlikte ikinci bir nokta tanımlar. Bu
seçenekle, orijinal nesneler silinir. Orijinal nesnelerin silinmemesini istiyorsanız
“Kopyala” seçeneğini kullanmalısınız.
t ve enter (b and enter): "Temel nokta" seçeneğine karşılık gelir. Tanıtıcı dışında,
nesnenin simetri ekseninin ilk tanımlama noktası olacak bir başka temel nokta
tanımlamanızı sağlar.
Enter: Bir sonraki komuta yönlendirir. (Örn. ‘’Uzat’’a)
2.7 Yazdır (Print)
Bu bölüm kullanıcı bir çizim yaptıktan sonra onu bastırmak istediğinde okunabilir.
Herhangi bir çizim yazıcı veya çizici üzerinden basılabileceği gibi dosyaya da
yazdırılabilir. Yazdırma “Yazdır” [veya “Çiz” Plot)] komutu “Dosya” (File)
menüsünden seçilerek veya komut satırına yazılarak gerçekleştirilir. Yazdırmak
için yüklenmiş mevcut bir çizimin olması gereklidir. Kullanıcı herhangi bir yazıcı
veya çiziciye yazdırabileceği gibi aşağıda açıklanan pek çok baskı özelliğini de
kontrol edebilir:
•
Yazdırılacak çizim alanını seçin.
•
Yazdırılacak çizimi büyütün.
•
Ekran renklerini çıktı aygıtının renklerine ve çizgi genişliğine ilişkilendirin.
•
Çizici konfigürasyon dosyalarını (PCP) açın.
- 24 -
FINE - HVAC
•
Baskı kağıdının en üstünde veya en altında görülmesini istediğiniz üst bilgi, alt
bilgi, baskı tarihi ve saati, adınız, şirketinizin adı ve diğer bilgileri tanımlayın.
•
Baskı koordinatlarının merkezini belirleyin.
•
Baskı ön izlemesini gerçekleştirin.
•
Kağıt büyüklüğü ve baskı biçimi gibi baskı ön ayarını yeniden düzenleyin.
Baskı ön izleme (Previewing the printing)
1. Aşağıdakilerden birini gerçekleştirin:
•
Dosya> Baskı Ön izleme’yi seçin.
•
Araç çubuğunda (
•
bönizle (ppreview) yazın ve Enter tuşuna basın.
) simgesini seçin.
2. Baskı ön izlemeyi kontrol ettikten sonra aşağıdakilerden herhangi birini yapın:
•
Çizimi yazdırmak için, baskı iletişim penceresini görüntülemek üzere “Baskı
Ayarları”nı seçin.
•
Çizime geri dönmek için “Kapat”ı seçin.
A. Büyütmek için tıklayın.
B. Küçültmek için tıklayın. Eğer büyütme birkaç kez seçilmiş ise, çizimin orijinal
haline geri dönebilmek için kaç kez büyütme yapılmış ise o kadar küçültmeniz
gerekecektir.
FINE – HVAC
- 25 -
C. Baskı iletişim penceresini görüntülemek için tıklayın.
D. Çizimi yazdırmak için tıklayın.
E. Baskı ön izlemeden çıkmak ve çizime geri dönmek için tıklayın.
Bir çizimin basılması (Printing a drawing)
Baskı iletişim penceresi üç bölümden oluşur: ‘’Ölçeklendir/İzle’’ (Scale/View),
‘’Renk/Genişlik Eşle’’ (Color/Width Map) ve ‘’Gelişmiş’’ (Advenced). Bu
bölümlerden her birinde bulunan baskı ayarları tercihleri aşağıdaki bölümlerde
ayrıntılı şekilde açıklanmıştır.
Not: Gölgelendirilmiş görüntüler direkt olarak yazıcıdan bastırılamaz. Gölgeli resmi
bastırmak için önce resmi bir başka formata aktarmalı [ikil eşlem (.bmp) dosyası,
Postscript (.ps) dosyası veya TIFF (.tif) dosyası] ve daha sonra bir başka grafik
programından bastırmalısınız. Daha ayrıntılı bilgi için, Konu 14’de bulunan
"Gölgelendirilmiş resim yaratma’’ başlığı altına bakınız.
Çizimin basılması
1. Aşağıdakilerden birini yapın:
•
Dosya > Yazdır’ı seçin.
•
Araç çubuğunda ( ) simgesini seçin. Bu işlemde baskı iletişim penceresi
görüntülenmez. Çizim direkt olarak seçili yazıcıya gönderilir.
•
yazdır yazın ve Enter tuşuna basın.
2. Baskı iletişim penceresinden istenen ayarları seçin.
3. "Yazdır" tuşuna basın.
Not: FineHVAC yapmış olduğunuz ayarları her defasında kaydeder. Varsayılan
ayarlara geri dönmek için baskı iletişim penceresinde, "Sıfırla" düğmesine tıklayın.
Baskı ölçeği tanımlama ve izleme (Defining print scale and view)
Çizimin tamamını veya bir parçasını yazıcı veya çizici üzerinden bastırabilirsiniz.
Bu baskı iletişim penceresindeki ’Ölçeklendir/İzle’’ alanında hangi ayarların seçili
olduğuna bağlıdır. Ekranda görüntülenen bölümü veya çizimin belirlediğiniz bir
alanını bastırabilirsiniz.
Kağıt üzerindeki çizim konumu baskı alanı koordinatlarının başlangıç noktasının
ayarlanması ile tanımlanabilir. Yazdırılacak alanın en alçak sol üst köşesi kağıdın
en alçak sol üst köşesine karşılık gelir. Koordinatların başlangıç noktası genellikle
yazdırılacak alanın en düşük sol üst köşesinin kağıdın en düşük sol üst köşesine
mümkün olduğunca yakın olmasını ayarlayan 0,0 noktasıdır. Farklı koordinat
ayarları yapılarak, koordinat başlangıç noktası olarak farklı bir nokta da
kullanılabilir.
Bir plan çizerken genellikle nesneleri gerçek boyutları ile çizersiniz. Ancak çizimi
yazdırırken, son çizimin baskı ölçeği ayarını yapar veya programın çizim
boyutlarını baskı kağıdına göre ayarlamasını sağlarsınız. Çizimi belli bir ölçekle
bastırmak için, ölçeği çizim biriminin baskı birimine oranı olarak tanımlayın.
Ölçeği otomatik olarak basılacak çizime göre ayarlama (Setting the scale
automatically to the drawing to be printed)
- 26 -
FINE - HVAC
•
•
2. Baskı iletişim penceresinden, “Ölçeklendir/İzle” alanını seçin.
3. Çiziminizin yazdırma sayfasına sığdırılabilmesi için ölçek ayarlamak üzere
"Baskı alanını sayfaya sığdır" kutusunu işaretleyin.
Baskı ölçeği ayarlama (Setting the print scale)
•
•
2. Baskı iletişim penceresinde, “Ölçeklendir/İzle” alanını seçin.
3. ‘Baskı alanını sayfaya sığdır’’ seçeneğinin işaretli olmadığından emin olun.
4. “Kullanıcı Tanımlı Ölçek’’ alanında, baskı birimlerinin (inç veya milimetre)
çizim birimlerine oranını girin.
5. Baskı birimini tanımlamak üzere “İnç” veya “Milimetre”yi seçin.
Yazdırılacak olan çizim parçasını tanımlamak (Defining a drawing part to be
printed)
•
•
2. Baskı iletişim penceresinde, “Ölçeklendir/İzle” alanını seçin..
3. ‘’Baskı Alanı’’ alanında aşağıdakilerden birini işaretleyin:
•
‘’Geçerli Görünüm’’ – Ekran görüntüsünü yazdırır.
•
‘’Kaydedilen Görünüm’’ – Kaydedilmiş seçili görünümleri yazdırır.
•
‘’Boyutlar’’ – Nesnelerin çizim üzerinde kapsadıkları tüm boyutları yazdırır.
•
‘’Sınırlar’’ – Tanımlamış olduğunuz çizim alanı içindeki nesneleri yazdırır.
•
‘’Pencere’’ – Pencere içindeki alanın çizime olan oranını korurken, belli bir
pencere içerisinde bulunan çizim parçasını yazdırır.
‘’Pencere’’ seçeneğini seçmeniz durumunda pencere tanımlamalısınız.
‘’Görüntülenen Baskı Alanı’’ alanında pencerenin köşegen x ve y koordinatlarını
girin veya ekran alanını seçin.
Ekranda daha fazla alan olup olmadığına bakılmaksızın yalnızca pencere içindeki
alanı bastırmak için ‘’Yalnızca Belirlenen Pencere İçindeki Alanı Yazdır”
kutusunu işaretleyin.
4. ‘’Yazdırılacak Nesneler’’ alanında, aşağıdakilerden birini işaretleyin:
•
‘’Baskı Alanı İçindeki Tüm Nesneler’’ – Belirlenen baskı alanı içerisindeki tüm
nesneleri yazdırır.
FINE – HVAC
- 27 -
•
‘’Baskı Alanı İçindeki Seçili Nesneler’’ – Yalnızca belirlenen baskı alanı
içerisinde seçilen nesneleri yazdırır.
A. Yazdırmak istediğiniz çizim alanını seçmek için tıklayın.
B. Yazdırmak istediğiniz belli bir dikdörtgen alanın iki karşı köşesinin x ve y
koordinatlarını girin. Koordinatları ekranda tanımlamak için “Baskı Alanı Seç”i
işaretleyin.
C. Çizimin yalnızca belirlemiş olduğunuz bir dikdörtgen alan içindeki nesnelerini
yazdırmak için işaretleyin.
D. Ölçü birimi ve kağıt büyüklüğü tanımlamak için inç veya milimetreyi seçin.
E. Çizim ölçü biriminin inç baskı birimine oranını girerek baskı alanı için ölçek
tanımlayın.
F. Baskı alanını yazdırılacak sayfaya sığdırmak (çizimi baskı sayfasına sığdırmak
üzere en iyi ölçeği otomatik olarak ayarlamak) için bu seçeneği işaretleyin.
G. Seçilen pencere içindeki seçilen nesneleri yazdırmak için tıklayın.
H. Seçilen pencere içindeki tüm nesneleri yazdırmak için tıklayın.
Üst Bilgi ve Alt Bilgi Tanımlamak (Defining a header and a footer)
•
•
2. “Gelişmiş” alanını seçin.
3. ‘’Üst Bilgi’’ ve ‘’Alt Bilgi’’ alanlarında istenen bilgileri yazın.
Baskı alanının başlangıç koordinatlarını tanımlamak (Defining the origin of
the coordinates of the print area)
- 28 -
FINE - HVAC
•
•
3. ‘’Baskı Alanı Başlangıç Noktası’’ alanında aşağıdakilerden birini seçin:
•
Baskı alanı merkezini baskı kağıdında belirlemek için, “Sayfayı Ortala”
kutusunu işaretleyin.
•
Baskı alanı başlangıç koordinatlarını tanımlamak için x ve y koordinatlarını girin
veya “Başlangıç Noktası Seç” alanını tıklayarak çizim üzerinde bir nokta seçin.
Baskı konfigürasyon dosyalarını kullanmak (Using the print configuration
files)
Baskı konfigürasyon dosyaları belli bir çizim için yaratmış olduğunuz baskı
bilgilerini saklar. Böylelikle herhangi bir çizimin çıktısını almak istediğinizde baskı
ayarlarını yeniden yapılandırmak zorunda kalmazsınız. FineHVAC, AutoCAD
tarafından kullanılan PCP formatındaki dosyaları destekler. Bu özellik AutoCAD
tarafından yaratılmış PCP dosyalarının, bu dosyalar FineHVAC ile yaratılmış gibi
kullanılabilmesini sağlar.
Not: AutoCAD baskı iletişim penceresinden “Aygıt ve Varsayılan” seçeneğini
kullanarak AutoCAD PC2 dosyasını PCP formatına dönüştürebilirsiniz.
Bir PCP dosyasının açılması ve kaydedilmesi
•
•
3. ‘’Konfigürasyon Dosyası’’ alanında PCP dosyası açmak için ‘’Aç’’ı, mevcut
baskı ayarlarını yeni bir PCP dosyasına kaydetmek için ‘’Kaydet’’i seçin.
FINE – HVAC
- 29 -
A. Üst bilgi ve alt bilgi içeriği girin veya dizinlerden seçin.
B. PCP dosyasını açmak için tıklayın.
C. Geçerli baskı ayarlarını PCP dosyasına kaydetmek için tıklayın.
D. Çizim üzerinde bir nokta belirleyerek baskı koordinatlarının başlangıç noktasını
oluşturacak noktayı tanımlamak için seçin.
E. Baskı koordinatlarının başlangıç noktasını tanımlamak üzere x ve y
koordinatlarını girin.
F. Çizim merkezinin baskı kağıdı merkezi olarak tanımlanması için işaretleyin.
Renkler ve çizgi genişliklerini eşleştirme (Corresponding colors and line
widths)
Ekranda görüntülenen renkleri baskı esnasında kullanmak istediğiniz renklere
ayarlayabilirsiniz. Örneğin ekranda görüntülenen sarı rengi kırmızı ile
eşleştirebilirsiniz. Böylelikle ekranda sarı görüntülenen tüm renkler kırmızı olarak
ve tanımlamış olduğunuz çizgi genişliğinde basırılır.
Kalemlerin çiziciye eşleştirilmesinin yanı sıra FineHVAC ızgara yazıcılar da dahil
olmak üzere her tür yazıcı aygıtı destekler.
Çıktı rengini dönüştürmek (Converting an output color)
•
•
2. ‘’Renk/Genişlik Eşle’’ alanını seçin.
3. ‘’Çıktı Rengi’’ kolonunda düzenlemek istediğiniz rengi tıklayın. Çıktı rengi
ekranda aynı sırada görülen renge karşılık gelir.
4. Renk paletinden yeni çıktı renklerini seçin ve Enter tuşuna basın.
- 30 -
FINE - HVAC
5. ‘’Eşleme Özellikleri’’ alanında ayarlarınızı doğrulayın ya da değiştirin.
Not: Birden fazla ekran rengini belli bir çıktı rengi ile değiştirmek için, önce “Ekran
renkleri” kolonundan ekran renklerini daha sonra da çıktı rengini seçin.
Çizgi genişliğini düzenlemek (Modifying line width)
•
•
3. ‘’Çizgi Genişliği’’ kolonunda değiştirmek istediğiniz çizgi genişliğini seçin.
Çizgi genişliği ekranda aynı sırada görülen renge karşılık gelir.
4. Çizgi genişliği için yeni değeri girin.
Not: Çizgi genişliği tanımladığınızda, yazıcınızın sınırlandırmalarını inceleyin.
Tüm ekran renklerini siyah çıktı rengine dönüştürmek (Converting all screen
colors into black output color)
•
•
3. ‘’Ekran Renkleri’’ kolonunda tüm renkleri seçin. Bunun için, önce ilk rengi
seçin, kaydırma çubuğunu en alt noktaya götürün "Shift" tuşuna basın ve son
rengin üzerinde tıklayın.
4. ‘’Eşleme özellikleri” alanında önce ‘’Çıktı Rengi’’ daha sonra da ‘’Tamam’’
tuşuna basın. Alternatif olarak, ‘’Çıktı Rengi’’ kolonunda siyahı seçin (ekran
rengi 250).
Not: FineHVAC yapmış olduğunuz ayarları her defasında kaydeder. Varsayılan
ayarlara geri dönmek için baskı iletişim penceresinde, "Sıfırla" düğmesine tıklayın.
FINE – HVAC
- 31 -
A. Renk ekranda görüldüğü gibidir.
B. Düzenleme yapmak üzere çıktı rengi üzerine tıklayın.
C. Düzenleme yapmak üzere çizgi genişliği üzerine tıklayın.
D. Ayarlarınızı doğrulayın veya değiştirin.
Yazıcı veya çizici seçmek (Selecting Printer or Plotter)
Bir yazıcı ya da çizici üzerinden baskı yapmadan önce, uygun cihazı seçmiş
olduğunuzdan emin olun. Yazıcı veya çizici seçmek için:
•
Dosya > Baskı Ayarı’nı seçin.
•
yazdır yazın Enter tuşuna basın ve ‘’Baskı Ayarını’’ seçin
2. Listedeki “İsim” alanından, istediğiniz yazıcı ya da çiziciyi seçin.
Not: Kullanıcı AutoCAD veya IntelliCAD ortamı ve komutları hakkında daha fazla
bilgi edinmek isterse, satılmakta olan farklı kitaplardan yararlanabilir. AutoCAD bir
AutoDesk ürünüdür. 4M-IntelliCAD, IntelliCAD Technology Consortium
kuruluşunun 4M tarafından geliştirilip desteklenen bir ürünüdür.
- 32 -
FINE - HVAC
3.AutoBLD:Mimari Çizim Modülü
(AutoBUILD: Architectural Drawing)
Aşağıda ayrıntıları ile göreceğimiz gibi AutoBLD seçenek grubu mimari bir çizim
oluşturmak üzere bina yerleşimi için gerekli olan tüm özellikleri içine almaktadır.
İlgili AutoBLD menüsünde de gösterildiği gibi, farklı seçenekler alt gruplara
ayrılmıştır.
Genel olarak, ilk alt grup proje parametrelerinin tanımında kullanılan komutları,
ikinci alt grup çizim komutlarını, üçüncü alt grup hesaplamalarla ilgili bağlantılarda
kullanılan komutları, dördüncü alt grup AutoBLD kitaplıkları için yönetim
seçeneklerini ve beşinci alt grup bina denetiminde kullanılan komutları içerir.
Bundan sonraki bölümlerde, yukarıda adı geçen seçenekler, “Bina Tanımı”
seçeneğinden başlayarak tek tek açıklanacaktır.
FINE – HVAC
- 31 -
3.1 Mimari Belirle
Öncelikle, mimari çizim ‘’AutoBLD’’ çekme menüsünden “Bina Tanımı” seçeneği
sol tıklandığında ‘’Kat yönetimi’’ (Layers Management) diyalog kutusu ekranda
görüntülenir.
Bu ekranda, bina projesinin katları tanımlanır. Bunun anlamı (sadece bir başka
mimari çizim programı tarafından yaratılmış bir çizim kullanıldığı zaman) binanın
her katı için kot ve mimari çizimi (kat planı-DWG dosyası) tanımlamanız
gerektiğidir. Daha ayrıntılı olarak:
"Kat" (Level) alanında kat numarasını belirtin.
"Kot" (Elevation) alanında, kat seviyesinin kotunu belirtin. Kullanıcı kat kotu için
kendisi bir röper noktası tanımlayabilir (kaldırım veya yol kotu gibi). Aynı zamanda
röper noktasına bağlı olarak negatif kot da tanımlayabilirsiniz (örneğin -3m).
Mevcut kat planlarını kullanmak için "Dosya" (File) alanında ilgili DWG-çizim
dosyasının adını ve yolunu belirtin. Eğer mevcut bir DWG mimari çizimi yoksa,
dosya adını boş bırakın. DWG dosyası değil de onun yerine bir DXF dosyası
mevcutsa (kat planlarının AutoCAD dışında bir başka program ile yaratılmış
olması durumu), öncelikle AutoCAD DXFIN komutunu çalıştırarak bunu DWG
dosyasına dönüştürmeli, daha sonra da bu DWG dosyasını yukarıda açıklanan
seçeneği kullanarak yerleştirmelisiniz. Kat planlarının yerleşimi ve yönetimi
AutoCAD xref komutu kullanılarak gerçekleştirilir. AutoCAD ile dosyaları
açtığınızda herhangi bir sorunla (örneğin bulunamayan yazı karakterleri ve
menüler gibi) karşılaşmamanız için dosyaların doğru yerleştirilmesi gereklidir.
Diyalog kutusunun en altında kat dosyalarının yönetiminde kullanılmaya hazır üç
fonksiyon düğmesi bulunmaktadır:
• Yeni bir kat veya kat verilerinde yapılan değişiklikleri (örneğin kot, DWG çizimi)
kaydetmek için “Yeni” (New) düğmesini tıklayın.
• Her seferinde üzerinde çalışmak istediğiniz kat planı/dosyasını seçmek için
“Geçerli” (Current) düğmesini tıklayın.
- 32 -
FINE - HVAC
• İstediğiniz katı silmek için kat üzerine sol tıkladıktan sonra “Sil” (Delete)
düğmesini seçiniz. “Sil” komutu orijinal mimari DWG dosyasını silmeden proje
içerisinde ilgili katın kat planını kaldırır. Mimariyi AutoBLD kullanarak kendiniz
tasarlamışsanız, bunun öğeleri silinmeyecek ancak etkisiz duruma getirilecektir.
Bunları silmek istemeniz halinde önceden AutoCAD’in “Sil” komutunu kullanmış
olmalısınız.
• “OK” komutu, kat verilerini kaydetmeden ‘’diyalog kutusunu’’ kapatır. Verileri
kaydetmek ancak “Yeni” (New) komutu ile mümkündür.
Not: Kusursuz hesaplama , malzeme listesi, vb. elde edebilmek için mimari çizimin
1 çizim biriminin 1 metreye karşılık geldiği 1:1 ölçeği ile tasarlanması gerektiği
unutulmamalıdır. Mimari çizim yukarıda anılan ölçekte olmadığında kullanıcının
bunu “Ölçekle” (Scale) komutunu kullanarak gereği gibi ayarlaması gerekecektir.
Ayrıca farklı kat planları için bir ‘’ortak temel noktası’’ (common base point) olması
gerektiği son derece açıktır. Böylelikle tesisat şebekesinin kolonu, zemin kat
planına bağlı olarak, tüm katlarda üst üste gelebilen noktalardan geçecektir. Aksi
takdirde, kullanıcı, her seferinde “Taşı” (Move) komutunu kullanmak suretiyle, kat
planlarını uygun şekilde taşıyarak üst üste getirecek ve bu şekilde tüm kat
planlarındaki ortak temel nokta aynı mutlak koordinatlara sahip olacaktır. Bunun
için, kullanıcı, tüm katlarda var olan bir noktayı (örn. asansör boşluğunun aksı
veya bir merdiven boşluğunun dış köşesi), sanal olarak ‘’Ortak Temel Noktası’’
olarak tanımlayabilir. Daha sonra bu noktayı diğer katlarda tanımlamak için “taşı”
komutunu çalıştırabilir, “nesne seç”imi yapılması istendiğinde kat planının
tamamını seçer, “Yerleşim Temel Noktası” Base Point of Displacement) bilgi
isteminde tüm katlar için aynı ortak temel noktasını tanımlar ve daha sonra “İkinci
Yerleşim Noktası” (Second Point of Displacement) bilgi isteminde de ilk kat
planının koordinatlarını (örn. 0,0) girer.
Aşağıda göreceğiniz gibi, yapı elemanları parametrelerinin FINE tarafından
kullanılan standardizasyona göre ayarlanması (set edilmesi) sırasında zamandan
kazanabilmek amacıyla duvar ve açıklık çizimi komutları arasında diğer mimari
programlar tarafından yaratılan kat planlarının kopyalanmasını destekleyen
komutlar bulunmaktadır. (Bu prosedür, sadece, Isı Kayıpları, Soğutma Yükleri ve
Isı Yalıtım uygulamaları için kat planından otomatik tanımlama istendiğinde gerekli
olacaktır).
Not: Bunun yanı sıra, FINE, tarayıcı (Scaner) tarafından bitmap (ikil eşlem)
dosyası şeklinde yaratılan kat planının da kullanılabilmesini sağlar. Bu özel
durumda aşağıdaki adımları uygulayın:
Ekle->Izgara Görüntü’den (Insert->Raster Image) “ekle” (attach) tuşuna basın ve
kata ait taranmış (scanned) dosyayı seçin. Diğer kat çizimleri için de aynısını
yapın. Çizim dosyalarının boyutlarının daha küçük olmasından ötürü, PCX
formatında istenmesi veya taranması tavsiye edilir.
• Bunları ekledikten sonra, taranmış çizim üzerindeki herhangi bir mesafeyi (örn.
bir duvarın uzunluğunu) ölçün. Bunu, kaydedilmiş (üzerinde yazılı) ölçüyle
karşılaştırın. Kaydedilen uzunluk/Ölçülen uzunluk oranının çizime uygunluğunu
sağlamak için “Ölçekle” (Scale) komutunu çalıştırın. Örneğin, eğer çizim
üzerinde bir nesneyi 5 m olarak ölçmüşseniz ve kaydedilmiş ölçü 2.5 m ise,
ölçeği 2.5/5=0,5 eşitleme faktörü kullanarak çalıştırın.
FINE – HVAC
- 33 -
• Çizimlerinizi üst üste hizalayabilmek için bir temel noktası seçin. Bu nokta,
örneğin tüm katlarda var olan bir kolonun dış köşesi gibi sabit bir nokta
olmalıdır,. “Taşı” komutu ile bu sabit noktayı tüm katlarda sabit bir konuma
aktarın. Örneğin, “Taşı” komutunu çalıştırın ve temel noktası olarak belirlediğiniz
sabit noktayı (kolonun dış köşesini) seçin ve ikinci yerleşim noktasında temel
nokta için bir sayı verin, örn.10.5
Kullanıcı oldukça faydalı olan aşağıdaki komutlar hakkında bilgi sahibi olmalıdır:
• “Araçlar->Sıralama Görüntüle->Arkaya Gönder” (Tools->Display Order->Send
to Back) komutu, kat planını ekranda çizilmiş olan herhangi bir nesnenin
arkasına yerleştirir. Kat planının geri planda olmaması halinde, bazı çizim
çizgileri görülmeyecektir.
• "Düzenle-> Nesne-> Görüntüyü Makasla" (Modify->Object->Image Clip)
komutu, taranmış dosyanın çerçevesinin değiştirilmesinde kullanılır. Yeni
çerçeve dikdörtgen veya çokgen olabilir.
• "Düzenle-> Nesne-> Görüntü Çerçevesi "(Modify->Object->Image Frame)
komutu, taranmış dosyanın dış çizgilerinin görülebilir olup olmayacağını belirler.
Dış çizgiler etkin olmadığı zaman dosyayı değiştirip, düzenleyemezsiniz.
• "Düzenle->
Nesne->
Görüntü
Saydamlığı"
(Modify->Object->Image
Transparency) komutu, taranmış dosyanın saydam olup olmayacağını belirler.
Kullanıcını bu seçeneği “Açık” (On) duruma getirmesi tavsiye edilir (bunun
anlamı siyah renkli parçaların saydamlaşacağıdır).
3.2 Layer Yönet (Layers Management)
Bu seçenek kullanıcının, kat planları (layers) üzerinde çalışırken yapmak
isteyeceği küçük ve önemsiz ilave çizimleri yapabilmesinin hızlı ve pratik yolunun
belirler. Daha net açıklamak gerekirse, “Katman Yönetimi”ni seçtiğinizde aşağıdaki
diyalog kutusu ekranda görüntülenir:
- 34 -
FINE - HVAC
Kullanıcı, sadece ilgili grubun onay kutucuğunu tıklayarak istediği herhangi bir
eleman grubunu aktif/pasif duruma getirebilir. Onay kutucuğu işaretlendiğinde, ilgili
grup aktif duruma getirilir. Ekranda da görüldüğü gibi, kullanıcı tarafından
değiştirilebilen (aktif, pasif) katmanlar; temel elemanlar (Duvarlar, Kolonlar
(Sütunlar), Kirişler, vs.), yardımcı elemanlar (Ölçülendirmeler, tarama alanları) ve
kullanım alanlarının özelliklerini tanımlayıcı bölümlerden oluşur. Ayrıca, diyalog
kutusunun sol alt kısmında, ekranda aynı anda görüntülenemeyen Plan Görünümü
(Plan View) & 3-Boyutlu Görünüm (3D View) göstergeleri kullanıcının katmanları
ister Plan Görünümü ister 3-Boyutlu Görünüm içerisinde kontrol edebilmesine
yardım eder. Bir, iki denemeden sonra kullanıcı bu komutun ne kadar faydalı
olduğunu kolayca anlayacaktır.
AutoCAD’e aşina olanlar için yukarıdaki seçenek, kullanıcının daha önce
kullandığı, ancak katman adedinin (kat adedine bağlı olarak) çok fazla olmasından
ötürü oldukça kullanışsız olan AutoCAD “Katman Düzenle” (Set Layer)
komutundan kurtulmasını sağlar. İkinci alt grup seçeneği, yapısal elemanların,
çizim öncesinde düzenlenmesi ve seçimi ile ilgilidir.
3.3 Kat Mimarisini Başka Kata Kopyala Tümü
(Copy Building Level)
Binayı teşkil eden benzer katlar olması durumunda ve bir katın mimari verilerinin
bir diğerine kopyalanması istendiğinde bu seçenek kullanılır. AutoBLD çekme
mönüsünde yukarıdaki seçeneği etkinleştirdiğinizde, sizden “geçerli” (Current) kat
planının, bir başka kata kopyalanmasını istediğiniz parçalarını seçmeniz istenir
(kat planının tamamını
veya onun bir parçasını kopyalama seçeneği de
bulunmaktadır). Daha sonra sağ tıklama yaparak (bunun anlamı kopyalanacak
bölümlerin seçiminin onaylanmış olduğudur), ekranın altında istenen yere,
yarattığınız yeni katın (zeminden itibaren kaçıncı kat olduğunu belirten) sıra
numarasını girin. Yukarıda anlatılan işlemleri tamamladıktan sonra, ekranda yeni
bir kat planının yaratılmış olduğunu göreceksiniz.
3.4 Mimari Eleman Seç (Typical Elements)
Önce “Örnek Yapı elemanları” seçeneğinde <Enter> tuşuna basmalısınız. Bundan
sonra bu projede kullanılacak olan örnek yapı elemanlarının isim listesi ekrana
gelecektir. Başlangıçta bu örnek yapı elemanlarının her birinin içerik listesinde
yalnızca birkaç örnek yapı elemanı bulunur, kullanıcı isterse bu listelere, ileride
projesinde kullanmak üzere yeni örnek yapı elemanları ekleyebilir. Örnek yapı
elemanları, siz çizime başlamadan önce düzenlenmelidir ki daha sonra farkına
varacağınız gibi bu durum, özellikle hesaplama ortamı ile bağlantı kurulmasında
oldukça faydalıdır. Ön çizimin yapı elemanı verilerinin, hesaplama verileri olarak
hesaplama tablosuna aktarılmasının, tüm hesaplama
prosedürünü
kolaylaştıracağı unutulmamalıdır. Detaylı olarak açıklamak gerekirse, Örnek Yapı
elemanları seçeneğinde beş yapı eleman tipi mevcuttur:
• AÇIKLIKLAR (OPENINGS)
• DIŞ DUVARLAR (OUTER WALLS)
• İÇ DUVARLAR (INNER WALLS)
• DÖŞEMELER (FLOORS)
FINE – HVAC
- 35 -
• TAVANLAR (CEILING)
Her kategori, kitaplıklarından (libraries) seçilen belli yapı elemanlarından oluşan
(varsayılan) bir liste içerir. Kullanıcı bunları baz alabileceği gibi, yenilerini
düzenleyebilir veya kitaplıklarından seçim
yaparak listeye ekleyebilir.
Bunun için, ekrandaki ‘’örnek seçenekler’’ (typical options) liste kutusundaki
herhangi bir satırın üzerinde sol tıklamak veya ok ile herhangibir satırı seçip
<Enter> tuşuna basarak ‘’Kitaplık’’ (Library) düğmesini etkinleştirin ve bu düğmeyi
kullanarak ilgili kitaplığın içerik listesi ekrana getirin.
Kaydırma çubuğu veya okları kullanarak listeden istediğiniz elemanın üzerine gidin
ve seçtiğiniz elemanının ‘örnek seçenekler’ penceresine otomatik olarak
aktarılması için <OK> düğmesine veya <Enter> tuşuna basın.
Bu özellikler hakkındaki analitik bilgiler kitaplıklar bölümünde gösterilmiş ve
açıklanmıştır. Burada üzerinde durulması gereken önemli bir nokta, özellikle her
- 36 -
FINE - HVAC
bir duvarlarla ilgili ortalama ısı iletkenliği katsayısı k karakteristiği dışında, bu
elemanlara (duvarlara) özel bir ısı yalıtım tabakası ilave etmek suretiyle, geçerli ısı
iletkenliği katsayısı k değerini belirleyebilecek olmanızdır,. Bu işlem, örnek
seçenekler- dış duvarlar (Typical Options-Outer Walls) listesi penceresi ekranda
iken ilgili ‘’Isı Yalıtım tabakası’’ (Heat Insulation Sheet) düğmesi tıklanarak
yapılabilir. Sonuç olarak, Isı Yalıtım Tabakası kitaplık listesi ekrana gelir. Okları
kullanarak hareket edin ve seçilen ısı yalıtım tabakasını sol pencerede
görüntülenen duvarla ilişkilendirmek için <OK> düğmesine veya <Enter> tuşuna
basın. Aynı zamanda bu bilgi, ilgili ısı yalıtım tabakasına bağlı olarak F1, F2, F3,
vs. göstergesi ile birlikte örnek duvarlar listesinde görüntülenir. Aşağıda da
göreceğiniz gibi, bir duvarın k değerine bağlı bu ikili nitelendirme, ısıtma ve ısı
yalıtımı projesinin eş zamanlı tasarımının kilit noktasıdır.
3.5 Default Yapı Elemanları Belirle (Attributes)
Örnek Yapı elemanları verileri, belli bir projede kullanılacak olan yapı
elemanlarının temelini oluşturur. “Nitelikler” içerisinden herhangi bir “Örnek Yapı
Elemanı” alabilir ve bunu çizebilirsiniz. "Nitelikler" seçeneğini kullanarak, “Duvar”,
“açıklık”, vb. seçeneklerden her biri için geçerli durum tanımlaması yapabilirsiniz.
Böylece, bir yapı elemanı çizdiğinizde bu eleman, “Nitelikler” de tanımlanmış olan
tüm özellikleri otomatik olarak taşıyacaktır. Kullanılabilir “Nitelikler” seçenekleri
aşağıda verilmiştir:
Dış duvar (Outer wall): Açılan ‘’dış duvar’’ diyalog kutusunda “Tip” (Type)
düğmesine basarak açılan Dış Duvarlar liste kutusundan geçerli duvar tipini
belirleyin ve <OK> düğmesiyle diyalog kutusuna aktarın. Belirlediğiniz duvar tipi ile
ilgili özellikler (k katsayısı, duvar rengi, ağırlık ve Ashrae’ye göre tipi) diyalog
kutusunda görüntülenecektir. Bundan başka, kullanıcı aynı diyalog kutusunda
duvar yüksekliği (height) ve genişliği (width) için geçerli değerleri de tanımlayabilir.
İç duvar (Inner wall): Yukarıda anlatılanların tümü burada da geçerli olup ilave
olarak kullanıcının, duvar tipini, ‘’ısıtılan bir iç alana komşu bir iç duvar’’ mı (Inner
Wall) yoksa “ısıtılmayan bir iç alana komşu bir iç duvarı” mı (Inner Wall to a not
Heated Space) olduğu şeklinde belirleyebileceği ek bir seçenek daha bulunur.
FINE – HVAC
- 37 -
Pencere (Window): Açılan ‘’pencere’’ diyalog kutusunda pencere tipini
belirlediğinizde, belirlenen pencerenin özellikleri, otomatik olarak, cam ve çerçeve
türünün k katsayılarına bağlı olarak tanımlanacaktır. Ayrıca pencere açıklığının
yüksekliğini (height) ve pencerenin en altı ile döşeme arasındaki mesafeyi (rise) de
belirtebilirsiniz. Ayrıca “Model” seçeneğinde, pencerenin modelini de tanımlarsınız.
Pencerenin iç mi yoksa dış pencere mi olduğu, üzerinde bulunduğu duvar tipine
göre otomatik olarak değerlendirilir.
Sürgü P/K (Pencere/Kapı) Sliding W/D (Window/Door): Pencere bölümünde
anlatılanlar aynen burada da geçerlidir.
Kapı (Door): Kapı yüksekliğinin (height) yanı sıra, bağlantı noktasını (menteşe) ve
kapının açılma yönünü tanımlayabilirsiniz. Ayrıca ilgili kayar ekrandan kapı
modelini de seçebilirsiniz.
Açıklık (Opening): Pencere bölümünde anlatılanlar aynen burada da geçerlidir.
Döşeme (Floor): “Döşeme” özelliği her şeyden önce “Tip” (Type) düğme
komutunun kullanılması ile “Örnek Yapı Elemanları” üzerinden seçilecek tiple
- 38 -
FINE - HVAC
(bunun sonucunda k katsayısı, renk ve ağırlık gibi ısıtma ve klima tarafından
kullanılan özellikleri görebilirsiniz) ilgilidir. Ayrıca üç döşeme türünden birini
seçebilirsiniz, “Toprak Zemine” (To the Ground) “Isıtılmayan Alana” (To a Not
Heated Space) ve “Isıtılan Alana” (To a Heated Space). Bu bilgiler aynı zamanda
Yalıtım- Isıtma- Soğutma uygulamaları tarafından da kullanılmaktadır.
Tavan (Cealing): “Döşeme”ye benzer şekilde “Tavan’’ (Ceiling)’ “ tip” düğme
komutunun kullanılması ile “Örnek Yapı Elemanları” üzerinden seçilecek tiple ilgili
olup, aynı zamanda "Dış Ortama" (To Outer Environment), "Isıtılmayan Alana" (To
a Not Heated Spaces), "Pilotise" (To Pilotis) ve " Isıtılan Alana " (To a Heated
Space) şeklindeki dört tipten birini de seçebilirsiniz.
Ölçülendirme Parametreleri (Dimensioning Parameters): Bu komut aşağıda
gösterilen ve kullanıcıya ölçülendirmenin en iyi şekilde görüntülemesini sağlamada
(metinlerin ölçü çizgilerine olan mesafesi, metin konumu, yükseklik, oklar, ebatlar
ve çizgi renkleri, vb.) yardımcı olan diyalog kutusuna yönlendirme yapar.
Aşağıdaki “Ölçülendirmeyi Değiştir” (Change Dimensioning) komutu çizim içindeki
mevcut ölçü özelliklerinin değiştirilmesinde kullanılır.
FINE – HVAC
- 39 -
Not: "Nitelikler" => "Görünüm" (View) seçeneğinin amacı kullanıcının 3 boyutlu
resmi görüntülemek istediği açıyı tanımlayabilmesini sağlamaktır. Bir başka
deyişle, AutoSTAT seçenek grubunun en altında bulunan "3 Boyutlu Görünüm"
komutu bu seçenekte tanımlanmış olan görüntüleme özelliklerine “tabi olur”.
Görüntüleme açısı belirlemek için sadece ekranda görüntülenen iki açıyı
tanımlayın:
Bu açıları, açılan ‘’Görünüm Özellikleri’’ (Observetion Attributes) diyalog kutusu
penceresinde, ilgili değerleri yerine yazarak veya fareyi direk olarak grafik
değerlerin üzerine “götürüp” istenen nokta üzerinde sol tıklama yaparak
tanımlayabilirsiniz. (Bu seçenek sadece 3D ortamında çalışır.)
Metin Stili Alanı (Space Text Style): Bu komut, kullanıcının kat planlarındaki
çeşitli etiket metinlerinde kullanılan yazı karakterini ve metin yüksekliğini (basılı
metnin mm değeri) kolayca tanımlayabildiği aşağıdaki ekrana açar.
- 40 -
FINE - HVAC
Bundan başka, kullanıcı, Isıtılan ve Havalandırılan bölümlerdeki alanların
(mahallerin) isimlendirilmesi için kullanılanlar ile Yangın Koruma ve Sembolik
Tanımlar, vb. için kullanılanlar arasından farklı yazı karakterleri ve yükseklikleri
tanımlayabilir.
Genel (General): “Genel” seçeneği, onay kutucuklarına sahip bir diyalog kutusu
penceresini açar. Açılan pencerede ‘‘Çizim Öncesinde Diyalog kutularını
Görüntüle’’ (Display Dialogue Before Drawing) onay kutucuğu işaretlendiğinde
(onay verildiğinde) her bir yapı elemanının özelliklerini gösteren diyalog kutuları
çizim öncesinde görüntülenir. Örneğin,pencere çizimi seçmişseniz, pencere
özellikleri diyalog kutusu görüntüye gelecektir (böylece "OK" düğmesine basarak
çizime devam edebilirsiniz).
Aynı şekilde Geçerli Katman = Bina (Current Layer = Building) onay kutucuğu
işaretlendiğinde, kullanıcının, bina kullanıcı katmanını (örn. Build_floor1_user)
veya
üzerinde çalışmakta olduğunuz kullanıcı uygulama katmanını (örn.
Υdre_floor1_user, Apox_floor2_user vs.) geçerli katman olarak tanımlayabilmesini
sağlar. Örneğin, herhangi bir uygulama üzerinde çalışıyorken (mesela Drenaj
diyelim) ve bu uygulama üzerine Drenaj tesisatı ile ilgili olarak bir görüş yazmak
istiyorsanız, bina kullanıcı katmanının geçerli olarak değerlendirilmemesi için
‘Geçerli Katman=Bina’ seçeneğinin etkinliği, onay kutucuğundan kaldırılmalıdır.
Aksi takdirde bu açıklama, tesisata yapılacak her eklemede görüntülenecektir.
FINE – HVAC
- 41 -
Durum Çubuğundaki Gösterge Parametreleri (Display Parameters on Status
bar): Bu diyalog kutusundaki onay kutucukları işaretlendiğinde, Versiyon
(Version), Geçerli kat (Current Level), Geçerli Uygulama (Current Application) ve
Boru Türü (Pipe Kind) gibi parametrelerin durum çubuğunda görünümü sağlanır.
3.6 Kuzey İşareti (North Direction)
Çiziminizde kuzey yönünü belirlemek üzere bu seçeneği işaretleyin. Daha detaylı
açıklamak gerekirse, bu seçeneği çağırdığınızda çiziminize yerleştirilmek üzere
kuzey sembolü görüntülenecektir.
Yerleştirmeden önce çevirme de dahil olmak üzere AutoCAD’in tüm özellikleri
kullanılabilir. Sonradan (örn. Binayı çevirme yerine) kuzey sembolünü çevirmek
istemeniz halinde, AutoCAD’in “Çevir” (Rotate) komutunu kullanınız.
Notlar:
1. Kuzey sembolü daima WCS (World Coordinate System) üzerinde bulunur.
Kullanıcının daha sonradan referans sistemini değiştirmesi halinde sembol
tanınmaz.
2. Kendi sembolünüzü tanımlayabilirsiniz (dosya NORTH.DWG). Yapılandırılması
esnasında sembolün oku 0 derecesini göstermelidir.
3. Sembol ilgili AutoBUILD komutu kullanılarak yerleştirilmelidir. AutoCAD “Ekle”
(Insert) komutu ile yerleştirildiğinde sembol tanınmaz.
4. Mevcut bir ‘’Kuzey yönü’’ sembolü varken bir yenisi seçildiğinde, eskisi silinir.
5. Eğer Kuzey sembolü yoksa bu durumda 0 (sıfır) derece otomatik olarak kuzey
yönü olarak algılanır.
Bir sonraki alt grup daha sonra detaylı olarak açıklanacak olan yapı elemanları
çizim komutlarını içermektedir.
3.7 Duvar İşlem (Wall)
AutoBLD seçenekler kategorisinin ikinci alt grubunda yer alan “Duvar” seçeneğini
kullanarak duvar (veya duvar profili) çizebilir veya düzenleyebilirsiniz. Bu seçenek
- 42 -
FINE - HVAC
“Dış Duvar” (Outer Wall), “İç Duvar” (Inner Wall), “Profil” (Outline) ve “Dairesel
Duvar” (Circular Wall) gibi seçenekler alt grubu ile “Düzenle” (Modify), “Sil”
(Delete), “Uzat” (Extend), “Kır” (Break) , “Birleştir” (Join), “Kırp” (Trim) ve “Taşı”
(Move) gibi seçenekler alt grubundan oluşur. İlk grup duvar çizimini içine alırken
ikinci grup çizilmelerinin ardından bunlar üzerinde yapılacak işlemleri
kapsamaktadır. Son olarak, ayrıca çizim yapısını etkileyen “Tam Çizim” (Full
Drawing) seçeneği de bulunmaktadır. İlerleyen bölümlerde her alt grubun daha
detaylı açıklamalarına yer verilmiştir.
3.7.1 Duvar Çizimi (Wall Drawing)
İlgili komutun kullanılması ile çizilecek olan duvar, daha önceden “Duvar
Parametreleri”(Wall Parameters) seçeneği üzerinden seçmiş olduğunuz
parametrelere göre çizilir.. Gerçek şu ki, ekranın sağ tarafında aynı mönü içinde
birlikte bulunan “Duvar Parametreleri” ve “Duvar Çizimi” komutları çizim prosedürü
esnasında farklı duvarların çizimini ve seçimini hızlandırarak, kolaylaştırır. Daha
ayrıntılı şekilde, duvar çizimi komutlarının işleyişi aşağıda verilmiştir:
Dış Duvar Çiz (Outer Wall): mönüde <Enter> tuşuna basarak ,komutu
etkinleştirdikten sonra aşağıdaki bilgileri peş peşe girmeniz gerekmektedir:
i) duvarın başlangıç noktası (komut bilgi istemindeki uygulama mesajı şöyledir: “1.
nokta\Duvarla bağlantılı”) (1 st. point\Relative to wall)
ii) duvarın bitiş noktası (komut bilgi istemindeki uygulama mesajı şöyledir: “2.
nokta\Duvarla bağlantılı”) (2 nd. point\Relative to wall)
iii) Duvar çizgisi ile tanımlanan iki yarım düzlemden herhangi biri üzerinde bir
nokta verilerek ‘’duvar kalınlığının oluşacağı’’ yön (komut bilgi istemindeki
uygulama mesajı şöyledir: “Yan Nokta” (Side Point)).
Yukarıdaki işlemlerden sonra, duvarın çizilmiş olduğunu görürsünüz ve bunun
ardından daha önceden belirlemiş olduğunuz bitiş noktasından başlayarak, sağ
tıklama yapıncaya kadar bir başka duvar çizmeye devam edebilirsiniz, sağ
FINE – HVAC
- 43 -
tıklamanın anlamı durmak istediğinizdir. Çizim esnasında, duvar çiziminin sürekli
olabilmesi, kullanıcıyı bir çok hareket yapmaktan kurtarmasından ötürü oldukça
kullanışlı olduğunu fark edeceksiniz. Daha önce de belirtildiği gibi çizilen duvar,
“Eleman Parametreleri” bölümünde belirlenmiş ve kaydedilmiş olan, duvarın
kalınlığı, yüksekliği ve onun zemine olan mesafesi (seviye 0 olduğunda duvar
zeminden başlar) değerleri taşıyacaktır.
Duvar yüksekliği ve seviyesi için uygun değerler verilerek,
yüksekliklerinin eşit olmaması sorununun üstesinden gelinebilir.
duvarların
Buradan itibaren duvar yapımı teknikleri ve uygulamanın ilgili tüm özellikleri detaylı
olarak açıklanacaktır:
a) Basit Duvar (Simple Wall): Duvarın ilk noktasını tanımladıktan sonra ikinci
noktayı tanımlayacağınızda, koordinat sisteminde, çizilmekte olan duvarın
uzunluğunun yanı sıra hangi açıda çizilmekte olduğunu da görebilirsiniz. Kullanıcı
aynen AutoCAD’de olduğu gibi ister kartezyen ister polar koordinatlarda, çizmekte
olduğu duvar ölçüsü için bir rakam girer. Örneğin, 2 metre uzunluğunda yatay bir
duvar çizmek istiyorsanız,:
"Duvar Bitiş Noktası Gir " (Insert Wall End Point) komut bilgi isteminde
@2<0 yazın
eğer duvarın bitiş noktasının, başlangıç noktasına göre nerede bulunduğunu
biliyorsanız (bağıl mesafeler ∆x ve ∆y), bu durumda:
@2,3 yazabilirsiniz
(bunun anlamı birinci noktaya göre, ikinci noktanın x-ekseni üzerindeki
mesafesinin 2 m ve y-ekseni üzerindeki mesafesinin de 3 m olduğudur).
b) Başka duvarla birleştir(Join with another wall): Duvarı bir başka duvarla
birleştirmek istiyorsanız, bunu AutoCAD’in özel kenetleme (“osnap”) özelliklerini
kullanarak yapabilirsiniz. Bu şekilde, 3-düğmeli farenin orta düğmesine basarak
(veya <Shift> tuşunu basılı tutup, 2-düğmeli farenin sağ düğmesine basarak)
osnap komutunu etkinleştirebilir veya duvarın orta veya uç noktasını seçebilir veya
duvarı diğerine göre yatay konuma getirebilir veya en yakın noktayı
belirleyebilirsiniz. Örneğin, “Duvar” komutunu etkinleştirip, duvarın başlangıç
noktasını tanımlarsanız, duvar bu şekilde tam olarak bir öncekinin hemen ucuna
denk gelecektir [nesne kenetleme (osnap) kullanarak] ve bunun ardından, (b) ve
(c) işlemlerini yerine getirdiğinizde iki birleşik duvar yaratılmış olduğunu
görürsünüz. Gerekli olduğunda programın duvar bağlantısını otomatik olarak
“temizlemesi” de mümkündür. Bunun yanı sıra, “Osnap” komutunu kullanarak bir
nokta “yakalamış” olmadığınız halde, başlangıç veya bitiş noktalarından herhangi
birinin diğer duvarın içinde bulunması halinde program birleştirme işlemini
gerçekleştirecektir.
c) Duvarı bir başka duvarın konumuna bağlı olarak inşa etmek (Construction
a wall in a position relative to another wall): Burada bir başka duvarla
birleştirilecek olan duvarın bitiş noktasına olan mesafenin görüntülenebilme
seçeneği bulunmaktadır. Daha ayrıntılı şekilde, “Duvar” seçeneğinin seçilmesi ve
”R” tuşuna ["bağıl" (Relative) için] basılması ile, sizden fareyi hareket ettirmeniz ve
mevcut bir duvarı, ister içeriden ister dışarıdan, sağ veya sol tarafından seçmeniz
istenir. Bu yapılır yapılmaz imleç, otomatik olarak duvar yönünü alır ve ekranın üst
tarafındaki koordinatlar, daha önceden seçmiş olduğunuz duvarın sonuna olan
- 44 -
FINE - HVAC
uzaklığı gösterir. Ayrıca, koordinatın 0 (sıfır) olması, duvarı seçerken tıkladığınız
noktanın uzaklık değerinin sıfır olması demektir ki bu da, seçtiğiniz duvara doğru
uzayan duvarın tam olarak bittiği noktadır (sonudur). Bu şekilde, yeni oluşturulan
duvar, hiç çaba harcanmadan, bir diğerine göre istemiş olduğunuz kesin bağıl
mesafeye sahip olacaktır. Açıkça görülüyor ki, bu seçenek çizim esnasında istemiş
olduğunuz bağıl mesafelerin görüntülenmesinde oldukça faydalı olup, iç duvarların
veya duvarlar üzerinde bulunan açıklıkların çiziminde farklı varyasyonları
uygulanabilir.
İç Duvar Çiz (Inner wall): Bu komut “Dış Duvar” komutuna benzer. İç duvar
çizerken, dış duvarlarla ilgili olarak yukarıda anlatılanların tamamı bu komut içinde
geçerlidir.
Close yardımcısı (Frame): Bu seçenek kullanıcının aynı anda birden fazla
duvarın veya sınırlandırılması (çerçeve içine alınması) istenen alanın
tanımlamasını sağlar. İşe art arda gelen her duvarın başlangıç ve bitiş noktasını ve
daha sonra da duvarın genişlemesini (kalınlaşmasını) istediğiniz yönü belirterek
başlayın. Çerçevenin otomatik kapanmasını istiyorsanız, komut satırına sadece
“C” (Close) yazın ve
<enter> tuşuna basın. Geriye sadece duvarınızın
“genişlemesini’’ istediğiniz tarafını, tek bir nokta (sol tıklama) ile belirlemek kalır.
Dış Duvar Çerçevesi (Kenetle-Kesişim) [Outer Wall Frame (Snap-Intersect)]:
Bu seçenek, bir başka mimari uygulama tarafından yaratılmış ve “Bina Tanımı”
(Building Definition) ndan seçilen bir çizim üzerine çizim yaparken, kullanıcının,
binanın profilini ve dolayısıyla bina dış duvarlarını kolayca tanımlamasını sağlar.
Komutun çalıştırılması ile, dış çerçeve üzerinde tanımlanmış birbirini takip eden
FINE – HVAC
- 45 -
(ardışık) noktalar ile duvar köşelerinin (kesişim noktaları) otomatik kenetlenmesi
gerçekleşir ve böylece mevcut çizimin planının çizilmesi kolaylaşır.
Noktaların peş peşe tanımlanması tamamlandığında, sağ tıklama yaparak, duvarın
geçerli parametreleri ile birlikte mevcut mimari çizim üzerine çizildiğini
göreceksiniz.
- 46 -
FINE - HVAC
İç Duvar Çerçevesi (Kenetle-Kesişim) [Inner Wall Frame (Snap-Intersect)]: Bu
komut bir önceki ile aynı özelliklere sahip olup, iç duvar çerçevesi teşkilinde
kullanılır.
Daha sonra açıklanacak olan “Açıklık” (Opening) komutu ile birlikte bu iki komut
“Çizim Tanımlama” (Drawing Identification) komutları grubunu oluşturur ve bunlar
kat planlarının “tanımlayıcı” (Recognizing) kesitlerini destekleyerek bu şekilde bir
başka mimari çizim paketi tarafından (IDEA veya FINE dışında) yaratılan Mimari
Kat Planının yeniden tanımlanma süresi kısaltılmış olur. Dış ve iç duvarların ve
daha sonra da göreceğiniz gibi açıklıkların köşe noktalarının kenetlenmesi ile,
kullanıcı kolayca ve az sayıda hareketle mevcut kat planının yapısal elemanlarına
kimlik vererek bunları “kopyalayabilir” ve AutoBLD yapısal elemanlarının geçerli
parametreleri, bunlar için de aynen geçerlidir.
Yay duvar (Arcwall): Bu komut, kullanıcının bir yay veya daire ile tanımlanan
dairesel duvarlar çizebilmesini sağlar. Esneklik nedenlerinden ötürü, duvar, “Duvar
yayı” (Wall Arc) veya AutoCAD’in ilgili bir başka komutu kullanılarak yaratılacak
olan dairenin mevcut yayı ile tanımlanır. İç veya dış dairesel duvarla ilgili komutun
seçilmesinden sonra, uygulama sizden ilgili yayı seçmenizi ve bunun ardından da
iki uç arasındaki kiriş uzunluğuna karşılık gelen değeri (uygulama tarafından
otomatik olarak önerilen değerleri kabul edebilirsiniz) seçmenizi ister. Daha sonra
duvar ekranda çizilir. ”Yay duvar” komutu aşağıdaki alt komutlardan oluşur:
Dış yay duvar (Outer arcwall): Bu komutla daha önce belirlemiş olduğunuz duvar
yayına tekabül eden ve dış duvarın geçerli parametrelerini taşıyan Dış yay duvar
çizilir.
İç yay duvar (Inner arcwall): Bir önceki komuta benzer. Ancak çizilmekte olan
duvar, iç duvarın geçerli parametrelerini taşıyan bir İç Yay duvardır.
•
Yay duvar Değiştir (Change Arcwall): Açılan pencereden, seçilen bir yay
duvarın parametrelerini değiştirebilirsiniz.
•
. Yay duvar Sil (Delete arcwall): Seçili yay duvar silinir.
•
Yay (Arc): Bir İç veya dış yay duvar çiziminde kullanabileceğiniz bir yay çizilir
3.7.2 Fine Duvar Düzenleme (Wall Data Editing)
Duvar verilerini düzenlemek için kullanabileceğiniz komutlar aşağıda açıklanmıştır:
Fine Duvar Sil (Delete): Bu komut, herhangi bir duvar silindiğinde, kalan
duvarların ek yerlerinin otomatik olarak onarılmasını sağlar. Komut bilgi istemi
“Duvar Seç” (Select Wall) tir. Ayrıca AutoCAD “Sil” (Erase) komutunu kullanarak
da bir veya daha fazla duvar silebilirsiniz ancak bu durumda, ek olarak, kalan
duvarların ek yerlerinin onarılabilmesi için “Bina İmarı” (Building Reconstruction)
komutunu da kullanmanız gerekir ki bu durum, özellikle büyük çizimlerde çok
zaman kaybına sebep olur.
Fine Duvar Edit (Change): Bu komutu kullanarak mevcut duvarların
parametrelerini izleyebileceğiniz gibi istediğinizde bunları değiştirebilirsiniz.
Komutu etkinleştirir etkinleştirmez yapmanız gereken tek şey söz konusu duvarı
seçmektir. Duvar seçilir seçilmez duvar parametrelerini gösteren bir ‘’Duvar’’ (Wall)
diyalog kutusu açılacaktır.
FINE – HVAC
- 47 -
Bu parametreler daha önce açıklanmış olan “Nitelikler” penceresinde
görüntülenenlerle tıpatıp aynı olup, duvar için iki ilave uzunluk (iç ve dış uzunluk)
bulunmaktadır. Kullanıcı duvarın yüksekliğini ve kalınlığını değiştirebileceği gibi
aynı zamanda (kitaplıklardan bir başka duvar seçerek) tipini de değiştirebilir.
Ancak bu durumda “k katsayısı”, renk,
ağırlık,
vb.
parametreler
de
değişecektir.
Çoklu Duvar Edit (aynı anda) [Multiple
Change (Simultaneously)]: Eğer birden
fazla duvar seçerseniz, açılan ilgili
pencerede ortak parametrelerinden bir
tanesini,
örneğin
yüksekliklerini
değiştirebilirsiniz. Bu şekilde, aynı anda
birden fazla duvar düzenleneceğinden,
yapılması gereken hareket sayısı
azalmış olacaktır (örn. 1. kattaki tüm
duvarların yüksekliğini değiştir).
Fine Duvar Move (Move Wall): Bu seçenek, kullanıcının mevcut bir duvarı
taşıyabilmesini sağlar. Uygulama, gerekli olan yeni bağlantı noktalarını otomatik
olarak oluşturacaktır. Komut istemleri şunlardır:
Duvar Seç (Select wall): Taşımak istediğiniz duvarı seçin.
Yeni duvar Konumu gir (Enter new wall location): Duvarın yeni konumunu girin.
Fine Duvar Extend (Extend Wall): Bu seçeneği kullanarak mevcut bir duvarı
uzatabilirsiniz. Duvarın bir başka duvara kadar uzatılması halinde, uygulama,
gerekli olan yeni bağlantı noktalarını otomatik olarak oluşturacaktır. Komut bilgi
istemleri şunlardır:
Duvar Seç: Uzatmak istediğiniz duvarı seçin.
- 48 -
FINE - HVAC
Nokta/Duvar Seç (Select Point/Wall):Duvarı uzatmak istediğiniz noktayı seçin.
Burada, kullanıcının bunu bir başka duvara kadar uzatmak istemesi halinde komut
bilgi istemine (Nokta/Duvar Seç) “W” yazılır ve “Uzatılacağı Duvarı Seç” (Select
Boundary Wall) bilgi istemi görüntülenir. Daha sonra, önceden seçilmiş olan
duvarın uzayarak birleşmesini istediğiniz duvarı seçin.
Fine Duvar Trim (Trim Wall): Bu seçenek bir duvarın köşesinin çıkıntı yapan bir
parçasını silebilmemizi sağlar (AutoCAD’in Kırp (Trım) komutuna benzer). Bu
durumda, uygulama yine gerekli olan yeni bağlantı noktalarını otomatik olarak
oluşturacaktır. (tamir edecektir). Komut bilgi istemleri şunlardır:
Duvar Seç: “Kırpmak” istediğiniz duvarı seçin. Duvarın, kırpılmak istenen kenara
göre seçilmesi gerektiği hatırlatılmalıdır.
Nokta/Duvar Seç: Kırpmak istediğiniz kenara göre noktayı seçin. Bununla beraber,
bir duvarı diğer bir duvara göre kırpmak istemeniz halinde, Nokta/Duvar Seç
komut bilgi isteminde ”W” (Wall) yazın. Bunun ardından “Duvar Sınırı Seç”-“Duvar
Seç” bilgi istemleri görüntülenecektir. Daha sonra, önceden seçili kırpılacak
duvarın, kırpılma sınırını belirleyecek duvarı seçin.
Fine Duvar Break (Break Wall): Bu seçenek duvarın bir parçasını silebilmemizi
sağlar [AutoCAD’deki Kır (Break) komutuna benzer]. Komut bilgi istemleri
şunlardır:
Duvar Seç: “Kırmak” istediğiniz duvarı seçin.
Nokta/Duvar Seç: Duvar için ilk kırılma noktasını seçin.
Nokta/Duvar Seç: Duvar için ikinci kırılma noktasını seçin.
Duvarın bir parçasını kırmak değil de duvarı iki parçaya ayırmak istiyorsanız,
yapmanız gereken tek şey kesinlikle aynı noktaya sahip birinci ve ikinci noktaları
seçmektir (iki sol tıklama). Kırma işleminin bir başka duvara göre
gerçekleştirilmesini istiyorsanız, bu durumda
Nokta/Duvar Seç komut bilgi
isteminde “W” yazın. Bunun ardından, referans duvarını seçeceğiniz Duvar Sınırı
Seç – Duvar Seç bilgi istemi görüntülenecektir.
Fine Duvar Merge (Merge Wall): Bu seçenek aynı doğrultudaki iki duvarı tek bir
duvar olarak bir araya getirmemizi sağlar. Komut bilgi istemleri şunlardır:
Duvar Seç: Birinci duvarı ve hemen ardından da ikinci duvarı seçin.
Duvarlar eş doğrusal değilse ve komut bu nedenle mantıksal açıdan bir tek
duvarda birleştirilemiyorsa, ekranda, duvarlar aynı doğrultuda değil mesajı
görüntülenecektir.
Dikkat! Duvarlar nesne olduğundan ve komutlar da bunların özellik ve işlevlerine
uygun olarak tasarlandığından herhangi bir duvar veri işleminin yukarıda açıklanan
komutlara son derece sıkı biçimde uyularak gerçekleştirilmesi gerektiğinin altı
çizilmelidir. Bu nedenle, istenmeyen sonuçlar doğurabileceğinden Kopyala (Copy),
Uzat (Stretch) vb. AutoCAD komutlarının kullanımı yasaklanmıştır .
3.7.3 Fine Tam Çizimi (Full Drawig)
Bu seçenek tercihlidir ve iki boyutlu olarak çizim yaparken, 3 boyutlu mu yoksa
sadece 2 boyutlu çizimi mi otomatik olarak yaratmak istediğinizi belirler. 3 Boyutlu
çizim oldukça “ağır”dır ve eğer bunu kullanmayacaksınız, etkinleştirmeye gerek
FINE – HVAC
- 49 -
yoktur. 3 boyutlu çizim, otomatik olarak yaratıldığı herhangi bir anda
etkinleştirilebilir. Alternatif olarak, “Farklı Kaydet” komutunu (AutoCAD) kullanabilir
ve 2 Boyutlu çizimi bir başka çizim olarak kaydedebilir ve o dosyada 3 boyutlu
çizimi oluşturabilirsiniz.
Not: Bölüm 7.2’de bulunan örnekte “Tam Çizim” komutu, ilgili projenin kat
planlarında kullanılmıştır.
3.8 Pencere/Kapı (Opening)
“Açıklık” komutu etkinleştirilmişse, çizim yapmak üzere farklı açıklık türleri
(pencere, sürgü kapı, kapı, vs.) arasından seçim yapabileceğiniz veya halihazırda
çizilmiş olan bir açıklık için “Sil” (Delete), “Düzenle” (Modify) veya “Taşı” (Move)
komutlarından birini kullanabileceğiniz ikinci bir seçenek mönüsü açılır. Açıklık
çizimi aşağıdaki seçeneklere yönlendirme yapar:
Pencere Çiz (Window): “Pencere” seçeneği, açıklığın, üzerine yerleştirileceği
duvarı seçmenizi ve açıklığın başlangıç ve bitiş noktalarını tanımlamanızı ister.
Tüm bu işlemler fare kullanılarak ve her defasında <Enter> tuşuna basılarak
gerçekleştirilir. Pencere, önceden “Nitelikler” (Attributes)de belirlenmiş olan verileri
(yani pencere yüksekliği (height), pencerenin döşemeden yüksekliği (rise), k
katsayısı, vb.) otomatik olarak temin eder. Elbette ki, pencereyi hem kat planı
üzerinden hem de üç boyutlu (3D) görüntü içinden çizebilirsiniz. Pencere çizimi
sırasında, pencerenin otomatik olarak yerleştirileceği duvarın seçilmesinden
sonra, duvarın köşesine olan mesafe ekranın üst tarafındaki koordinat konumunda
gösterilirken imleç, izleme amacı ile duvara paralel olarak aktarılır. Gerek ölçümün
başlangıç noktası (0 mesafesi) ve gerekse iç veya dış taraf, iki kenardan yakın
olanı ile ve duvar seçimi esnasında “yakalanan” tarafla tanımlanır.
Not: Açıklık yerleştirme esnasında bir duvar seçtiğinizde “Seçili duvar yok” mesajı
alınırsa, bunun anlamı, seçilen noktanın altında ( “Bina Tanımı”nda tanımladığınız
mimari çizim çizgisi, döşeme veya çatı çerçevesi gibi) bir başka çizgi
bulunduğudur. Duvarı seçebilmek için, “Sıra Görüntüle” (Disply Order) komutunu
çalıştırın ve duvarları engelleyici elemanların arkasına göndermek için “Arkaya
Gönder” (Send to Back) seçeneğini işaretleyin.
Sürgülü Kapı/Pencere Çiz (Sliding window/door): Özellikler, pencere seçeneği
ile aynı olup, birinci nokta ,yerleşimin duvarın hangi tarafında (iç veya dış taraf)
ikinci yerleştirme noktası, kayar pencerenin/kapının kapanacağı duvarının
bulunduğu tarafı tanımlar. Duvar kenarına olan mesafe ölçümü ile ilgili olarak
pencere bölümünde verilen talimatlar burada da uygulanmalıdır.
Kapı Çiz (Door) “Kapı” seçeneği seçili
olduğunda, kapının yerleştirilmesini
istediğiniz duvarı “göstermeli”, kapının
başlangıç
ve
bitiş
noktalarını
tanımlamalı (başlangıç noktası aynı
zamanda kapının menteşe eksenini
tanımlar) ve son olarak kapının açılış
yönünü nokta ile (sol tıklayarak)
göstermelisiniz. Yan taraftaki şekilde,
1, 2 ve 3 nolu noktaların tanımlanma
sırasını görebilirsiniz.
- 50 -
FINE - HVAC
Birinci nokta ekran koordinatlarına veya bağıl koordinatlara göre tanımlanmıştır
(örn. @2.5,0 ile kapının menteşe ekseni duvar kenarından 2,5 m uzağa
yerleştirilecektir). İkinci nokta kapı genişliğini tanımlar ve bu değer “Kapı
Parametreleri”nde tanımlanan uzunluktan daha kısa olması halinde plandaki bu
değeri alır. Son olarak, üçüncü nokta ile kapının açılma yönünü ve kapının,
duvarın açıldığı taraftaki kenarıyla yüz olacağını belirledikten sonra kapı yerleşimi
tamamlanmış olur.
Duvar kenarından olan mesafelerin ölçülmesi ile ilgili olarak pencere bölümünde
verilen talimatların aynıları uygulanır.
Açıklık Çiz (Opening): Burada pencere için (yukarıya bakınız) verilen talimatlar
aynen uygulanmakta olup, tek fark çizilen görüntüdür. Duvar kenarından olan
mesafelerin ölçülmesi ile ilgili olarak pencere bölümünde verilen talimatların
aynıları uygulanır.
Yayduvara Pencere Çiz (Window of Arcwall): Normal duvar üzerine pencere
yerleşimindeki yöntem aynen izlenerek yayduvar üzerine pencere yerleştirilir.
Yayduvara Kapı Çiz (Door of Arcwall): Normal duvar üzerine kapı yerleşimindeki
yöntem aynen izlenerek yayduvar üzerine kapı yerleştirilir.
Xref Pencere Çiz (Window from Xref): Sizden öncelikle, pencerenin
yerleştirileceği duvarı, daha sonra da pencerenin iki kenarını tanımlamanız istenir.
Kenetleme otomatik olarak yapılır ve mimari dış referans pencere nesnesi
yaratılarak pencere duvara yerleştirilir (aşağıdaki ekrana bakınız).
FINE – HVAC
- 51 -
XREF Sürgü Pencere/Kapı Çiz (Sliding window/door, Door and Opening from
Xref)): Dış Referans (Xref) Kapı, Açıklık veya Sürgü Kapı/Pencere için yapılması
gereken işlem, yukarıda Pencere için açıklananın tamamıyla aynısıdır.
"Dış Referanstan (Xref) Pencere", " Dış Referanstan (Xref) Sürgü pencere/kapı", "
Dış Referanstan (Xref) Kapı" ve " Dış Referanstan (Xref) Açıklık" seçenekleri,
yukarıda da belirtildiği gibi bir başka mimari paket tarafından yaratılan kat
planından bir açıklık nesnesi oluşturmaya yardımcı olur.
Son olarak, açıklık yönetimi seçenekleri aşağıdaki şekilde gruplandırılmıştır:
Fine Açıklık Sil (Delete): Bir açıklığı silmek için bu seçeneği kullanın., “Sil”i
seçtiğinizde, silmek istediğiniz açıklığı seçin. Açıklık sildikten sonra, duvar
otomatik olarak silinen bölümü onaracaktır.
Fine Açıklık Edit (Change): İstenen herhangi bir açıklığın özelliklerini değiştirmek
için bu seçeneği kullanın. Bu komutu etkinleştirdiğinizde, sizden açıklığı seçmeniz
ve daha sonra açılan ve ’açıklık parametrelerini’ gösteren ekranda istenen yeni
‘açıklık yüksekliğini’, yeni ‘döşemeden yüksekliği’ ve yeni ‘tipi’ tanımlamanız
istenir.
Fine Açıklık Ortala (Center): Duvardaki herhangi bir açılığı, üzerinde bulunduğu
duvara ortalamak için, önce açıklığı ve sonra ilgili duvarı fare ile işaretleyerek bu
seçeneği kullanın.
Fine Açıklık Taşı (Move): İstenen herhangi bir açıklığın konumunu değiştirmek
için bu seçeneği kullanın. Komutu etkinleştirdiğinizde sizden önce açıklığı
seçmeniz ve üzerinde bir temel noktası belirlemeniz ve daha sonra da bu temel
noktasının taşınmasını istediğiniz yeni konumu tanımlamanız istenir. Taşıma
sırasında, orijinal noktaya olan mesafe koordinat konumunda gösterilir. Taşıma
hem 2 boyutlu zemin planında hem de 3 boyutlu görüntüde gerçekleştirilebilir.
- 52 -
FINE - HVAC
3.9 Mimari Kolon İşlemleri (Column)(Pillar)
“Kolon Yerleşimi” (Column Placement) seçildiğinde, çizeceğiniz kolon veya
sütunun gereken tüm özelliklerini gösteren aşağıdaki ‘’Column’’ diyalog kutusu
ekrana gelir.
Genel olarak, kolon tanımı hem noktalar hem de çoklu çizgilerle gerçekleştirilebilir.
Kolon kesitinin dikdörtgen olması halinde, ilgili (Orthogonal) onay kutucuğunu
etkinleştirerek, genişlik, kalınlık ve açı tanımlaması yapın. Kolon kesitinin yuvarlak
olması halinde, kolon çapını gösteren onay kutucuğunu etkinleştirin ve kolon
çapını girin. Kolon alt seviyesi (kotu) ve yükseklik değerlerini daha aşağıdaki ilgili
kutularına girin. Sağ tarafta “Doldurma” (Fiiling) bölümündeki açılan liste
kutusunun ‘’Boş’’ (None), ‘’Katı’’ (Solid) ve ‘’Tarama’’ (Hatch) şeklindeki 3 farklı
seçeneğinden birini seçerek kolon tanımlaması yapabilirsiniz. Tarama
seçeneğinde pencerede görüntülenen ilgili değerleri isteğinize göre değiştirip,
tarama
‘’ölçeği’’
(scale)
(tarama
yoğunluğu)
ve
tarama
açısını
tanımlayabilirsiniz.
Herhangi bir kolon şekli tanımlandıktan
sonra, örn. dikdörtgen, kullanıcı bunu
“OK” tuşuna bastıktan sonra imleç ile
çizime yerleştirebilir. Yakalama noktaları
ile kolon kenarını herhangi bir karakteristik
noktaya yerleştirebilirsiniz (örn. duvar
köşesine) ve daha sonra istediğiniz
şekilde yerleştirebilmek için bunu çevirebilirsiniz. kolonu yerleştirdiğinizde, eğer
duvar üzerine yerleştirmişseniz, AutoCAD “Gizle” (Hide) komutunu kullanarak
(bkz. örnek) istenmeyen çizgileri saklayabilirsiniz. Bu arada duvar özelliğini
korumaya devam eder (iki parçaya ayrılmaz).
FINE – HVAC
- 53 -
Not: Kolon silme işlemi AutoCAD "Sil" (Erase) komutu ile gerçekleştirilir. kolon
Kopyalama, ilgili AutoCAD ‘’Kopyala’’ (Copy) komutu kullanarak yapılabileceği
gibi, kolonlar ızgara şeklinde yerleştirilmek istediğinde “Sırala” Array) komutu da
kullanılabilir. Bunun yanı sıra, orijinal kolon veya bir diğer kopya üzerinde
yapılacak yeni değişiklikler,orijinal kolonun, Kopyala (Copy) komutu ile yaratılan
kopyalarında da geçerli olacaktır.
Değiştir (Change): Mevcut bir kolonun (ebatları dışında) Tipini, Alt seviyesini
(kotunu), Yüksekliğini, Taramasını, Tarama ölçeğini (tarama yoğunluğu) ve tarama
açısını yeniden düzenlemek için bu seçenek kullanılır. Komut çalıştırılıp bir kolon
seçildiğinde, söz konusu değişikliklerin yapılabileceği, ‘Kolon’ (Column) diyalog
kutusu ekrana gelir.
3.10 Döşeme-Tavan İşlemleri [Floors-Ceilings (or
Roofs)]
“Döşeme” (Floor), “Değiştir” (Change) komutlarının yanı sıra “Tavan” ve “Değiştir”
komutları, çevre ile temas eden Döşemeler ve Tavanların çiziminin (veya
düzenlenmesinin) kolaylaştırılmasında kullanılır. Bunların kullanılmasının amacı Isı
Yalıtımı, ısı Kayıpları ve Soğutma Yükleri hesaplarının birbirine bağlanması ve
aynı zamanda ısı iletkenlik katsayısı ve ilgili ısı yalıtım tabakası F’in yukarıdaki
hesaplama föyünü uygun şekilde güncellemesini sağlamaktır.
Fine Döşeme, Fine Tavan Çizimi (Floor or Ceiling Drawing): “Nitelikler”den bir
kez tipi seçtikten sonra, döşeme alanının veya tavanın bulunduğu kısımların
sınırları üzerinden döşeme veya tavanı tanımlayın. Tanımlama, dış çizgilerin
çoklu çizgi şeklinde çizilmesi ile yapılır. Bir katta birden fazla Döşeme veya Tavan
tanımlanabileceği açıklanmıştır (örn. zemin katta, zemin üzerine mermer döşeme,
zemin üzerine ahşap döşeme, ısıtılmayan mahal üzerine ahşap döşeme, vs.).
Fine Döşeme, Fine Tavan Edit (Floor or ceiling Change): Çizmiş olduğunuz
Tavan veya Döşemenin bazı parametrelerini (örn. çevre ile farklı tür ve şekilde
temas), değiştirmek isterseniz “Değiştir” (Change) seçeneğini kullanın ve ilgili
özelliği fare ile seçin ve <OK> ile onaylayın. Tavan veya Döşeme parametrelerini
gösteren diyalog kutusu, ‘’değiştir’’ komutundan sonra, parametresini değiştirmek
istediğiniz döşeme veya tavanı seçtiğiniz anda ekrana gelecektir.
3.11 Pafta, Antet ve Mimari dekorasyon Blokları
(Drawings-Symbols)
Bu seçenek, kullanıcının çizimi üzerine yerleştirmek üzere bir dizi çizim ve sembol
arasından seçim yapabilmesini sağlar. Bu çizim ve semboller 9 alt kategoride
gruplanmıştır:
1. Genel (General)
2. Yatak Odası Mobilyası (Bedroom Furniture)
3. Oturma Odası Mobilyası (Living-room Furniture)
4. Yemek Odası Mobilyası (Dining-room Furniture)
5. Mutfak Mobilyası (Kitchen Furniture)
- 54 -
FINE - HVAC
6. Ofis Mobilyası (Office Furniture)
7. Tesisatlar (Plumps) ?
8. Aksesuar Mobilya (Accessorial Furniture)
9. Çevre Alanı (ağaçlar, bitkiler, arabalar, vs.) (Circumambient Spaces)
Bu çizimler, aşağıda açıklanan ilgili “”Kitaplıklar-Çizimler” (Libraries-Drawings)
komutu
altındaki
açıklamalara
göre
kullanıcı
tarafından
çoğaltılıp
güncellenebilecek FINE Mimari Kitaplıkları çizimlerinden başka bir şey değildir.
Kullanılan ölçeğe bağlı olarak, çiziminiz için uygun kağıt boyutunu tahmin
edebilmenize yardımcı olacak işaret kümeleri ve işaretli kağıt çerçeveleri
içerdiğinden “Genel” (General) kategorisi daha kullanışlıdır.
Çiziminize bir sembol yerleştirmek için önce bunun ait olduğu kitaplık kategorisini,
daha sonra da istenen sembolü seçmelisiniz. Ayrıntılı olarak açıklamak gerekirse,
yukarıda anılan kitaplık kategorilerinden biri seçildiğinde, kitaplık kategorisinin
adını taşıyan ve o kategoriye ait özel slaytları ihtiva eden bir pencere açılır.
Kullanıcı buradan kat planına yerleştirmek istediği sembolü seçebilir. Yerleştirme
işlemi AutoCAD’in bilinen özellikleri kullanılarak gerçekleştirilir, özellikle de: seçilen
kitaplık sembolü veya çizim ekranında istediğiniz sembol üzerinde <Enter> tuşuna
basın ve daha sonra “OK” tuşuna basın (veya alternatif olarak üzerinde çift tıklama
yapın). Ekleme esnasında, program yerleşim açısı ile birlikte yalnızca çizim
yerleşiminin konumunu sorar. Bunun yanı sıra, “ölçek xy” (Scale xy) onay
kutucuğu (üst solda) etkinleştirildiğinde, ilgili sembolü, sembol yerleşimi sırasında
x ve y ile büyütebilir veya küçültebilirsiniz. Seçilen sembolü çiziminize
yerleştirdikten hemen sonra fareyi hareket ettirerek bunu çok daha kolayca
yapabilirsiniz.
3.12 Plan Görünümü Tanımlamaları (Definition of
Plan View Elements)
3.12.1 Mahal Tanımla (Space definition)
Bu seçenek kullanıcıya iki alternatif yoldan birini kullanarak bir veya daha fazla
alan tanımlama imkanı sağlar:
• her bir alanı çevreleyen duvarları tanımlayarak
• alnın herhangi bir iç noktasını tanımlayarak
• Duvarlar ile alan tanımı (Space definition by walls): Burada sizden,
tanımlanacak alanı çevreleyen duvarları seçmeniz istenir. Bunu çeşitli yollardan
yapabilirsiniz, duvarları tek tek seçerek veya bir duvar grubu seçip bunları bir
seçim penceresine alarak. Seçim penceresini soldan sağa doğru çizmeniz
halinde, tamamen pencerenin içinde kalan duvarları seçmiş olacaksınız. Seçim
penceresini sağdan sola doğru çizmeniz halinde ise, ilaveten, seçim
penceresinin kestiği duvarları da seçmiş olacaksınız (kullanıcı deneme
görüntülemesi yapabilir, her iki durumda da seçilen duvarlar kesik çizgi ile
görünecektir). Alanı çevreleyen duvarları seçtiğinizde <Enter> tuşuna basın.
Komut satırında, ‘alan adı’ sorusunu göreceksiniz. Alan adının yazılması ile,
program, söz konusu alanı “tanımış olur” ve böylece alan verilerini, ısı kayıpları
FINE – HVAC
- 55 -
ve soğutma yükleri hesaplama tablosuna gönderir. Bundan sonra alan adı ve
yüzölçümünün (yaklaşık olarak alanın merkezinde) ekranda yazılı olduğunu
• görürsünüz. Bu arada aynı zamanda seçili duvarların eksenini izleyen bir
çerçeve de ekrana gelir.
Elbette ki, her seferinde seçili duvarlar yalnızca tek bir kapalı alan oluşturmalıdır
(kapalı olmayan alanı tanımlayamazsınız). Aksi halde, program ilgili hata mesajını
verecek ve bunun yanı sıra çoğu zaman da hatanın yapıldığı noktayı gösterecektir.
Nokta ile alan tanımı (Space definition by point): Bu komut bir öncekinden
daha basittir. çünkü burada yalnızca tanımlamak istediğiniz alanın içinde bir
noktanın tanımlanması gerekmektedir. İmleci tanımlanacak alan içerisinde
herhangi bir noktaya taşıyıp, farenin sol tuşunu tıkladıktan sonra yapmanız
gereken tek şey, tanımlamak istediğiniz alana ait bir duvarı “göstermek”tir. Bunu,
fareyi hareket ettirerek kolayca yapabilirsiniz ve böylece oluşturulan çizgi-cetvel,
- 56 -
FINE - HVAC
aşağıdaki
şekilde
görülebileceği
gibi,alanın
herhangi
bir
duvarını
keser.
Farenin sol tuşunun bir kez daha tıklanması ile program, tanımlanan alanı kesik
çizgilerle “işaretler” (indicates) ve ‘’alan adı’’nı sorar. Alan adının girilmesi ile alan
tanımlaması tamamlanır ve bir önceki bölümde açıklandığı şekilde özellikleri
belirtilir.
Not: Alan tanımlama sırasında tanımlama yapılamayıp, alanın ‘açık’ olduğunu
belirten bir mesaj alınması halinde bunun anlamı, söz konusu alanı oluşturan
duvarlardan bazılarının birbirine eklenmemiş olduğudur. Birinci kat için alan adı ve
çerçeve BUILD_FLOOR1_SPACES katmanında, diğerleri için yalnızca katların
seri numarası değişerek sırasıyla yer alır. Böylece, kullanıcı AutoCAD “Katman
Kontrolü” (Layer Control) komutunu kullanarak ilgili katmanları etkinleştirebilir (Erit)
(Thaw) veya etkinliğini kaldırabilir (Dondur) (Freeze). Yazıyüzü renk tanımlaması
BUILD_SPACE_INFO katmanı üzerinden “Katman Kontrolü” komutu ile
gerçekleştirilir. Ayrıca çizgileri de Dondurabilirsiniz. Alan dış çizgileri için renk
tanımlamasının yanı sıra çizgi tipi BUILD_SPACE_LINES katmanın renk ve çizgi
tipi ile tanımlanır.
Kullanıcı bir alan belirlediğinde ve alanı yeniden tanımlamaksızın alan adını
değiştirmek veya düzeltmek istediğinde, bunu AutoCAD “Çiz” (Draw) seçeneği
altında bulunan “Metin” (Text), “Nitelikler” (Attributes), “Düzenle” (Edit) komut
dizisinin yardımı ile gerçekleştirebilir.
Bir alanı iptal etmek veya silmek istiyorsanız, yalnızca alan adını seçin ve
AutoCAD “Sil” (Delete) seçeneğini kullanın.
Alan tanımları ‘korunmalı’ olup, üzerlerinde yapılacak veri değişiklikleri otomatik
olarak güncellenir. Örn. önceden tanımlanmış bir alana bir açıklık eklenmesi veya
kaldırılması halinde değişen alan verileri, alanın yeniden tanımlanmasına gerek
kalmadan otomatik olarak güncellenir.
FINE – HVAC
- 57 -
.
3.13 Hesaplara Git (Calculations)
"Hesaplamalar" komutu bina çevresi ile ilgili Isı Kayıpları, Soğutma Yükleri
hesaplamalarının yanı sıra dolaylı olarak buna bağlı hesaplama uygulamalarına
(Psikrometri) yönlendirme yapar. Her bir uygulamaya ait hesaplamalar, hesaplama
bileşenleri (Bölüm II) ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Aşağıdaki bölümlerde
kullanıcının her bir hesaplama alt sistemine geçmesi ve çizim ortamına geri
dönmesi için yapılması gereken işlemler özetlenmiştir.
3.13.1 Isı Kayıplarına Git (Thermal Losses)
"Isı
Kayıpları"
seçildiğinde, program
size “Alan Ekle” (Insert
Space)
seçeneğini
kullanarak
yapmış
olduğunuz
alan
tanımına göre, kat planı
verilerini
hesaplama
tablolarına aktarmada
kullanılacak
olan
hesaplama dosyalarını
güncellemek
isteyip
istemediğinizi sorar.
"Evet"
(Yes)
seçeneğinin seçilmesi
ile,
“Isı
Kayıpları”
uygulamasının
hesaplama
alt
sistemine
yönlendirilirsiniz. kat planı verilerinin hesaplamalara aktarılmasını istemiyorsanız
(örn. bir önceki verileri saklamak istiyorsunuz) “Hayır”ı (No) seçin.
“Isı Kayıpları” uygulamasının hesaplama tablolarını (ADAPT/FCALC) güncellemek
için, “Isı Kayıpları” mönüsünden “Çizim Üzerinden Güncelle”yi (Update from
Drawing) (“Dosyalar” altındaki seçenek grubundan) seçmelisiniz. Veri aktarımı
tamamlandığında, program “Hesapla?” bilgi istemini verir. “Evet” seçildiğinde tüm
hesaplama tabloları çizim uygulamasında mevcut verilerle otomatik olarak
güncellenir. AutoFINE ve ‘Isı Yalıtım’ uygulamaları açık tutulduğunda sürekli
çizimden hesaplamalara, hesaplamalardan çizime hareket imkanı vardır. Daha da
ileri, eğer çizim üzerinde herhangi bir aşamada değişiklik yapmışsanız ve bu
değişikliğe göre hesaplamaların güncellenmesini istiyorsanız, tekrar AutoFINE
mönüsünden ‘Isı Yalıtımı’ nı seçip önceki yöntemi tekrarlamanız gerekir.
- 58 -
FINE - HVAC
3.13.Mahalleri Isı Kaybına Göre Update Et (Update Spaces
from Thermal losses)
Bu komut ile program tarafından hesaplanmış olan alan ısı kayıpları, hesaplama
tablolarına girildikten ve kat planına geri dönüldükten sonra denetlenmiş olarak
alanlar içerisinde ve alan isimleri altında gösterilir.
3.13.3 Isı Kazançlarına Git (Cooling Loads)
"Soğutma Yükleri" seçildiğinde aynen “Isı kayıpları” uygulamasında olduğu gibi
program, kat planı verilerini hesaplama tablolarına aktarmada kullanılacak olan
hesaplama dosyalarını güncellemek isteyip istemediğinizi sorar.
"Evet"
seçeneğinin seçilmesi ile, "Soğutma Yükleri" uygulamasının hesaplama alt
sistemine yönlendirilirsiniz.
Çizim ve Hesaplama uygulamaları arasındaki ortak çalışma göz önünde
bulundurulduğunda yukarıda ısı kayıpları bölümünde anlatılanların tümü burada da
aynen uygulanabilecektir.
3.14 Kütüphaneler (Libraries)
"Kitaplıklar" alt grubu önümüzdeki iki bölümde açıklanacak olan iki kitaplıktan
oluşur, Veri Kitaplıkları ve Çizim Kitaplıkları:
3.14.1 Kütüphaneler Bina Seçenekleri (Data Libraries)
Bu Kitaplıklar iki kategoriye ayrılmış olan bir dizi veriden oluşur:
- yapı elemanları
- iklim verileri
FINE – HVAC
- 59 -
Fine-M Kılavuzunun 3. Bölümüne göre bunlar, yapı elemanlarıyla (duvarlar,
açıklıklar, vs.) ilgili parametreleri içermektedirler.
3.14.2 Kullanıcı Blokları Kütüphanesi (Drawing Libraries)
Çizim Kitaplıkları, Mimari çizimin yaratılması sırasında ihtiyaç duyulabilecek bir dizi
mevcut çizimden oluşur. Çizimler, herhangi bir mevcut çizimin kolaylıkla
yerleştirilebilmesini sağlayan kitaplık yöneticisinin kullanılabilir özellikleri ile
düzenlenebilir.
‘Çizim Kitaplıkları’ seçildiğinde ‘Genel Kütüphane’ (General Library) diyalog kutusu
açılır. Kitaplıklara yeni bir çizim eklemek için öncelikle, diyalog kutusunun ‘Sembol
çeşitleri’ (Kind of Symbols) açılan liste kutusundan fare ile seçim yaparak
istediğiniz sembol kategorisini (Genel, Yatak odası Mobilyası vb.)( General,
Bedroom Furniture etc.) daha sonra da söz konusu kategori içinde sembol veya
çizimi yerleştirmek istediğiniz ‘Sembol Konumu’nu (Location of Symbol)
seçmelisiniz. Farklı sembol konumları üzerinde hareket edebilmek için sağ ve sol
okları kullanın. Sembolün seri numarasını (solda) ve ilgili ekranı (sağda)
göreceksiniz. Boş bir konum üzerine gelin ve yeni sembol girmek için alt taraftaki
okları kullanın. Daha detaylı olarak açıklamak gerekirse;
Eklemek istediğiniz çizimi (nesneyi) seçmek için “Nesne(leri) Seç” [Select
Objest(s)] düğmesine basın. Fareyi aynen silinecek, taşınacak, vb. nesneleri
seçmek için kullandığınız şekilde kullanarak nesneyi seçin. Nesneyi seçip, farenin
sağ düğmesiyle onayladığınızda otomatik olarak yeniden yukarıdaki diyalog
kutusu penceresi açılacaktır. Kitaplıktan çağırdığınız resmin yerleştirileceği yere
göre temel noktası (referans noktası) nı belirlemek için, ‘indirme noktası’nı
(Insertion point) kullanın.
Kitaplıkların slaytlarında (ekranları) görüntülenmesini istediğiniz nesne
“görüntü”sünü (image) tanımlamak üzere çizim girmek için “Kayar Ekran” (Slide
Screen) düğmesine basın. Pencere içine alarak tanımlama yapılması son derece
kolaydır (aynen Uzaklaştır/Yakınlaştır gibi). Resim tanımlamasından sonra
yukarıdaki diyalog kutusu penceresi tekrar açılacaktır.
İlgili slaytın güncellenmesi için “Slayt Gir” (Enter Slide) seçeneğini seçin.
‘Sembol’ Adı (Symbol Name) alanında yukarıda yazılan adı kaydetmek için
“Enter”ı seçin.
Yukarıda adı geçen komutları çalıştırıp, bir nesne seçtikten sonra “Çizim Gir”
(Enter Drawing) (ki bu düğme, nesne seçildiğinde otomatik olarak etkinleşip siyah
- 60 -
FINE - HVAC
renkli olarak görüntülenecektir), komutunu seçtiğinizde, sonuç olarak nesne bir
dosya içine kaydedilir.
AutoBLD’in son seçenek grubu kullanıcının binayı izlemesi için kullanılan farklı
yollarla ilgili olup, ilerideki bölümlerde açıklanmıştır.
Not: Programın yüklenmesi ile birlikte sabit diske yüklenen çizimlerden başka, ana
CD içerisinde (genellikle AutoFINE CD’si ile entegre halde bulunur) E/M
uygulamalarında kullanılabilecek pek çok ilave sembol ve detay bulunmaktadır.
Kullanıcı bu sembolleri direk olarak CD üzerinden seçebilir.
3.15 Mimariyi Test/Restore Et (Building
Reconstruction)
Bu seçenek bina çiziminin yeniden düzenlenerek iyileştirmesini sağlar. Planda
mimari çizimde değişiklik yapılması gereken istenmeyen durumlarla (örn. duvar
silme) sonuçlanan (örn. İstenmeyen çizgiler, bozuk çizgiler) durumlarda kullanılır.
Çizimin tamamının yeniden temiz olarak çizilmesi için “Bina İmarı” (yeniden
yapılanma) seçeneğini seçin, detaylı açıklamak gerekirse;
Genel (Total): Tüm binayı inceler ve sonuçta hataları düzeltir ancak lokal
düzenlemeden daha uzun sürer.
Lokal (Local): Kullanıcı tarafından seçilen bölümü inceler bu nedenle daha
hızlıdır.
3.16 Aktif Kat Plan Görünümüne Geç (Plan View
2D)
Hem binanın çizimi, hem de tesisatın çizimi üzerinde çalışırken kullanılabilecek en
önemli denetleme yoludur. Duvarları çizerken daima kat planında olmalısınız
böylelikle daha iyi bir denetime sahip olursunuz ve duvar “birleşmeleri” (joints)
doğru şekilde yaratılır. Program iki boyutlu plan görünümünü otomatik olarak
yaratır ve kullanır.
FINE – HVAC
- 61 -
3.17 Aktif Katı 3 Boyutlu Göster (3D View)
Bu komut geçerli katın kat planının, verilen görüntüleme açıları ile, üç boyutlu
incelemesi için
hızlı bir çözüm sağlar. Burada, Sakla (Hide) komutunun
çalıştırılması ile bazı elemanların saklanabilmesi mümkündür. Elbette, kullanıcı
binayı istediği noktadan görüntülemek için AutoCAD’in “görünüm ayarla” (setview)
komutunu kullanabilir.
- 62 -
FINE - HVAC
3.18 Tüm Binayı 3 Boyutlu Göster (Axonometric)
Bu komut binanın tamamının (tüm katlar için) “Görüntüleme Özellikleri” (Viewing
Features) içerisinde seçilmiş olan görüntüleme açıları ile üç boyutlu olarak
denetlenebilmesini sağlar.
3.19 Ekrandaki Görüntüden Dwg Oluştur (Saving
section of the drawing in other drawings)
3.19.1 Blok Sakla Komutu (Command Wblock)
Komut satırında “Blok Sakla”yı (Wblock) yazın ve daha sonra çiziminizin bir
bölümünün kaydedileceği dosyanın adını girin. ”Blok adı” (Block Name) komut
isteminde <Enter> tuşuna basın ve “indirme noktası”nı (Insertion point)
belirleyerek kaydedilecek nesneleri seçin.
3.19.2 Ekran Çizimi (Screen Drawing)
“Ekran Çizimi” (Screen Drawing) komutu çizimin herhangi bir bölümünün (örn. kat
planı, E/M tesisatı ile perspektif, vs.) bir dosya içerisine (DWG) kaydedilebilmesini
sağlar. Aynı amaçla kullanılan AutoCAD "Blok sakla" komutuna benzemektedir.
AutoCAD “Farklı Kaydet” (Save As) komutu ile karşılaştırıldığında, bunların
avantajı, yaratmış oldukları dosya boyutunun küçük olmasıdır.
“Ekran Çizimi” komutunun kullanımı kolaydır: Bu komutun seçilmesinden sonra,
program size ekranda görülen çizimin hangi bölümünü dosyaya kaydetmek
istediğinizi sorar. Elbette ki, çizimin tamamını [komut satırına “Tümü” (All) yazarak]
veya herhangi bir parçasını “seç” (select) komutu ile seçebilirsiniz. Seçme işlemi
tamamlandıktan sonra, program sizden bir süre beklemenizi ister ve daha sonra
çiziminizi kaydetmek istediğiniz dosya adını sorar (Dikkat! Proje adı ile aynı olan
bir isim girmeyin).
Dosya adının girilmesi ile, program projenin BLD dizininde bir dosya yaratır. Girilen
isimin mevcut olması halinde program bunu eski dosya ile değiştirmek isteyip
istemediğinizi sorar. Bunun ardından program sizi otomatik olarak yaratılan çizimi
görüntülemeniz ve düzenlemeniz için (istiyorsanız) bu çizim içerisine yönlendirir.
Komut çalıştırılmadan önce üzerinde çalışmakta olduğunuz proje çizimine geri
dönmek için, proje dosyanızı “Aç” (Open) ile veya yine “Proje Aç” komutunu
çalıştırarak seçmelisiniz. Bu şekilde ekran çizimi yaratılmadan önce bulunduğunuz
noktaya geri dönersiniz.
Not: "Blok sakla" komutu tüm blokları dış referanslarla birlikte tekli nesnelere
böler. Çiziminizin herhangi bir bölümü “Ekran Çizimi”ne dönüştürülemiyorsa
bunun anlamı yukarıdaki nesnelerden herhangi birinin bölünemez olduğudur. Bu
durumda " Blok sakla" komutunu kullanın.
Dikkat! “Ekran Çizimi” komutu çalıştırıldıktan sonra, çizimin değişkenleri değişmiş
olabilir ve bu da programın bazı komutlarının hata vermesine neden olur. Bu
sorunun giderilmesi için aktif olmayan komutları yüklemek üzere (komut satırında)
“Allowinit” komutu yazılır ve proje yeniden seçilir.
FINE – HVAC
- 63 -
4. AutoNET: Genel Özellikler (:General
Features)
AutoNET seçenek grubu, aşağıda detaylı olarak açıklanacağı gibi, tasarımcının
Elektrik/Mekanik tesisatını (E/M) çizmesi ve hesaplaması için ihtiyaç duyacağı tüm
kolaylıklara sahiptir. İlgili AutoBUILD komutunu (birinci komut) kullanarak öncelikle
“Bina Tanımlaması” (Identify Building) yapmanız gerektiğini unutmayınız, pratikte
bunun anlamı bina projesinin katlarını tanımlamanız gerektiğidir. Daha ayrıntılı
olarak, ilgili mimari kat planına (DWG dosyası) bağlı olarak binanın her katını ve
kat kotunu tanımlamalısınız. Bunun yanı sıra, farklı kat planlarında ortak bir temel
noktas’ı bulunması gerektiğini ve böylece şebeke kolonlarının, kat planları ile
bağlantılı olarak doğru noktalardan geçmesi gerektiğini not ediniz. Aksi takdirde,
kullanıcı, ilgili komutu kullanarak, temel nokta, tüm zemin planlarında aynı mutlak
koordinatlara sahip olacak şekilde kat planlarını uygun şekilde taşımalıdır.
Uygulamaya veya tesisat türüne bakılmaksızın, mönüdeki sıra ile AutoNET
grubunda bulunan tesisat şebekeleri ile ilgili komutlardan oluşan AutoNET genel
özellikleri aşağıda açıklanmıştır. Kullanıcı ana AutoNET ilkelerini anladıktan sonra,
her uygulamanın özel niteliklerinin açıklandığı 5. Bölüme başvurabilir, bu bölümde
genel özellikler analiz edilmiş ve her bir tesisat şebekesine uygulanan özel
olanaklar vurgulanmıştır.
4.1 Devre Rengi Belirle (Drawing Definition)
Binanın yukarıda açıklanan prosedüre uygun olarak tanımlanmasının ardından,
çizim verilerinin düzenlenmesi ile ilgili olarak daha fazla bilgi tanımlanabilir.
Özellikle, "Çizim Tanımlama" seçili olduğunda, her bir uygulama ve şebeke türü
için otomatik olarak kullanılacak tip ve rengi gösteren aşağıdaki ‘’Uygulama
Nitelikleri’’ (Application Attributes) diyalog kutusu ekran açılır. Diyalog kutusunun
‘açılan liste’sinden şebeke türü seçilince Renk (Color), Çizgi Tipi (Linetype) ve
Temizle (Clear) komut düğmeleri etkinleşir.
- 64 -
FINE - HVAC
“Renk” komutu her bir şebeke için istenen rengi atamak için kullanılırken “Çizgi
tipi” istenen çizgi tipini seçmek için kullanılır. ‘Açılan Liste’den bir satır
seçmediğiniz (şebeke seçimi yapmadığınız) zaman “Renk” ve “Çizgi tipi”
seçeneklerinin etkinliği kaldırılır (gri).
Örnek: Diyelim ki, Tek-borulu ısıtma sistemi dolaşım devresi çizgisinin rengini
sürekli (varsayılan) cyan (camgöbeği)
renginden kırmızı ve noktalı çizgiye
dönüştürmek
istiyorsunuz.
Bunu
gerçekleştirmek için, aşağıdaki ekranda
görüldüğü gibi “Tek-Borulu Isıtma
Sistemi Dolaşım Devresi” (Single Pipe
Heating System Circuit) satırını seçerek
bunun üzerini işaretleyin.
Daha sonra diyalog kutusunun alt sol
köşesin
de
bulunan ve etkinleşmiş olan “Renk” tuşuna
tıklayın. Renk seçimi yapmanızı sağlayacak yeni
bir pencere açılacaktır.
İkinci sırayı (kırmızı) seçin veya “Kod” alanında
AutoCAD renklerine göre renk kodunu yazın.
"OK" tuşuna basılması ile devre renginin artık
kırmızı olduğu bir önceki pencere güncellenmiş
olur. “Çizgi Tipi” üzerine tıklayıp benzer bir işlemi
gerçekleştirirseniz sürekli çizgiyi (örneğin) noktalı
çizgiyle değiştirebilirsiniz.
4.2 Tesisat Aç Kapat
(Applications Layers Management)
Bu komut, içinde birden fazla tesisatı etkinleştirebileceğiniz onay kutucuklarının
bulunduğu ve muhtemelen tesisatların
birbirinin üzerine (üst üste) binen kısımlarını
rahatlıkla
görebileceğiniz yandaki ‘Proje
Katmanları
Yönetimi’
(Project
Layers
FINE – HVAC
- 65 -
Management) diyalog kutusu ekranına yönlendirme yapar. [örn. yandaki ekranda
İkiz Boru Sistemi ve Elektrik Tesisatının binişik (üst üste) olduğu görülmektedir].
Program, çeşitli tesisat katmanlarını otomatik olarak yönetmekte olup, siz bir
tesisat seçtiğinizde, diğerleri kaybolurken ilgili tesisat görüntülenir. Bu özellik,
kullanıcıya, yukarıdaki “Proje Katmanları Yönetimi” komutu ile aynı anda
görüntülemek istediği tesisatları seçtiğinde veya seçimi kaldırdığında bir tesisattan
diğerine atlama imkanı sağlar. Bu şekilde, olası tasarım hataları önlenebilecektir.
4.3 Kattan Kata Tesisat Devresi Kopyala (Copy
Network of Level)
ΑutoNET örnek tesisat plan görünümlerini kopyalama ve bunları diğer katlara
yapıştırma özelliğine sahiptir ve bunu yalnızca bu amaç için bulunan özel “Kat
Şebekesi Kopyala” komutu ile gerçekleştirir. Bu komut, mimari kat planlarına özgü
eşadlı AutoBLD seçeneğine benzer bir işleve sahiptir.
AutoNET “Kat Şebekesi Kopyala’’ komutu etkinleştirildiğinde, sizden diğer kata
yapıştırmak istediğiniz şebekenin branşmanlarını seçmeniz (AutoCAD “Seç”
(Select)) daha sonra da şebekenin yapıştırılmasını istediğiniz katı seçmeniz istenir
ve seçili şebeke otomatik olarak etkinleştirilen yeni kata yapıştırılır.
Örnek: Diyelim ki birinci katın ısıtma tesisatını 2. kata yapıştırmak istiyorsunuz.
Öncelikle, “Bina Tanımı” seçeneğini kullanarak ikinci katı tanımladığınızdan ve kat
yönetimi ekranını görüntülediğinizden emin olun. İkinci katın bulunamaması
durumunda,yeniden bir ‘’ikinci kat’’ tanımlamalısınız. “Kat Şebekesi Kopyala”
komutunu seçtiğinizde, program sizden “Nesne Seç” komut istemi üzerinden neyin
kopyalanmasını istediğinizi tanımlamanızı ister.Tüm tesisatın kopyalanmasını
istiyorsanız “Tümü” (All) yazın veya pencere içine alarak tüm kat planını seçin ve
<Enter> tuşuna basın. Tüm zemin planı "daha belirginleşir".
- 66 -
FINE - HVAC
Sağ tıklama yaptığınızda (bunun anlamı seçimin onaylanmış olduğudur) program
size seçilen nesne sayısını söyler (burada 18) ve size seçili kat planının nereye
yapıştırılmasını istediğinizi sorar. (Komut satırında) 2 yazın ve <Enter> tuşuna
basın. Tesisat ikinci kata yapıştırılır. İkinci katın kat planını ve nasıl yapıştırıldığını
görüntüleyebilmek için ikinci katı etkinleştirmeniz gerekir.
Not: kolonların da kat planından seçilmiş olması halinde herhangi bir problem
oluşmaz çünkü program bunların mevcut olduğunu “anlar” ve bunları yeniden
kopyalamaz.
4.4 Tesisat Cinsi Seç (Select Application)
Bu seçenek istenen uygulamanın seçilebilmesini sağlar (örn. İkiz Borulu Isıtma
Sistemi, Fan Koiller, vs.).
Seçilen uygulamaya bağlı olarak, aşağıdaki AutoNET menü bölümü uygun şekilde
düzenlenecektir.
FINE – HVAC
- 67 -
Örnek: "Tek Borulu Sistem" (Single Pipe System) Uygulaması seçilince AutoNET
mönüsü aşağıdaki seçenekler yer almak üzere değişir:
Burada verilen tasarım seçenekleri Devre Borusu (Circuit Pipe), Besleme Borusu
(Supply Pipe), Dönüş Borusu (Return Pipe), İkili Boru (Double Pipe), Bina Ana
Boruları [Main Pipes (Build.)], Başlangıç Noktası (Start Point), Radyatörler
(Radiators), Otomatik Radyatör Yerleştirme Automatic Radiator Placement), Boru
Ekleme Parçaları (Fittings), Baca (Chimney) , Semboller (Symbols), Genel
Semboller (General Symbols), Şebeke Onayı (Net Recognition) , Hesaplamalar
Calculation), Çizim Güncelle (Drawing Update), Etiket (Label), Kolon Şeması
- 68 -
FINE - HVAC
(Vertical Diagram), Kitaplık Yönetim Librares
gruplanmıştır. Gruplama yöntemi oldukça basittir:
Management)i
şeklinde
İlk grup (Borular ve kolonlar) tek borulu sistem boru tesisatı şebekesi çizimine
aittir.
• İkinci grup, kullanıcının tesisat çizimi esnasında aralarından seçim yapabileceği
çeşitli materyal ve sembolleri içerir.
• ‘’Şebeke Tanıma” (Net Recognition) ve “Hesaplamalar” (Calculation) komutları
çizimin mantıksal işlemleri ile ilgili özel görevleri yerine getirirken, “Kitaplık
Yönetimi” altındaki komutlar (sayısal ve çizim verileri) program kitaplıklarının
güncelleme prosedürü ile ilgilidir.
Yukarıda da belirtildiği gibi, "Uygulama Seç" (Select Application) komutu, üzerinde
çalışmak istediğiniz uygulamanın seçilmesini ve ilgili uygulama tesisatının çizimini
destekleyen AutoNET mönü bölümünün buna uygun olarak ayarlanabilmesini
sağlar. Örnek Tek Borulu Sistem uygulaması yukarıda açıklanırken tüm
uygulamalar arasında bir ilgi bulunmaktadır. Bölüm 5’de her uygulama detaylı
olarak ayrıca açıklanmıştır.
Not: AutoNET mönüsünde gösterilen seçeneklerden
başka, her uygulamada bu özel uygulama için
kullanılan simgeleri içeren ilave bir araç çubuğu
bulunmaktadır. Örneğin, Tek Borulu Sistemde, yan
taraftaki ekranda görülen araç çubuğu görüntülenir.
Herhangi bir simgenin tıklanması ile ilgili komut
çalıştırılır. Bununla beraber, bir simge seçildiğinde
ve farenin sol tuşuna basıldığında, ilave simgekomutlarına sahip dikey araç çubuğu (çekme
mönüler) görüntülenir. Farenin sol tuşu basılı
tutulduğunda, seçili simge (bu farenin sol tuşu
serbest bırakıldığında imlecin olduğu yerde bulunandır) ilgili komutun
çalıştırılmasını sağlar. Bundan başka, bu simge mönüde kalır (bunun anlamı yatay
araç çubuğu içindeki ana simgenin yerine geçmiş olmasıdır). Kullanıcı bu çekme
mönülere kolayca alışacak ve bunların kullanımının sağladığı rahatlığı fark
edecektir.
4.5 Tesisatın Çizimi (Network Drawing)
Tesisat şebekesi çizimi tek çizgi ile, çizgiler çizerek ve bunları birbirine bağlayarak
aynen şebekenin gerçekte bağlandığı şekilde gerçekleştirilir. Kullanıcı çizimle ve
düz veya kavisli, yatay veya düşey şebeke branşmanları arasındaki bağlantılarla
ilgili bazı genel ilkeleri hatırda tutmalıdır.
4.5.1 Yatay & Düşey Boru Çizimi (Horizontal & Vertical
Piping))
Her şekilde, boru döşemesi çizimi aynen AutoCAD’de çizgi çizimi şeklinde
gerçekleştirilir. Kullanıcı, yatay veya düşey branşmanlar çizebilir. Düşey
branşmanların, aşağıda açıklanan ve aktif katın kotları içinde kalıp kolonlar gibi
katları kesmediği sürece, kolonlardan farklı olduğunu göz önünde bulundurunuz.
FINE – HVAC
- 69 -
Yatay boru döşemesi çizimi İkiz boru Sistemi için (gidiş ve dönüş) soğuk ve sıcak
su borularının ve Elektrik Tesisatları için kablo (veya diğer tesisatlar için ilgili
öğelerin) seçilmesi ile gerçekleştirilir.
Boru tesisatı kotu, geçerli kottur. Boru tesisatı kotunu değiştirmek “elev” komutu ile
gerçekleştirilebilir. komut satırına, “elev” yazdığınızda sizden yeni bir geçerli kot
tanımlamanız istenir. Bunun 0 olması halinde <Enter> tuşuna basın veya 0 dışında
bir başka değer olması halinde o değeri yazın. Bu noktada, belli bir seviyede
çizilmiş yatay bir boru hattının, mevcut bir başka boru hattına veya alıcı temas
noktasına bağlantı yapması gerektiğinde, programın boruyu otomatik olarak
“yükseltip” “alçaltacağı” ve böylece borunun, diğer boru veya alıcılarla
bağlantısının mümkün olacağı, vurgulanmalıdır. Bu şekilde, program üç boyutlu
boru döşemesi çizimini kolaylaştırırken kullanıcı gerçekte iki boyutlu ortamda
çalışmaktadır.
Dikkat! Yatay bir branşmanın düşey bir branşmana bağlanmış olması halinde,
tanımlamayı güçleştirebilecek daha fazla düşey branşman yaratılmaması için
“dikey” (Perpendicular snap) kenetleme kullanılmalıdır.
Herhangi bir şebeke tasarımında, bağıl koordinatlar üzerinden AutoCAD
tarafından sağlanan tüm olanaklardan yararlanılabilir.
Örnek: Zemin seviyesinde duvara paralel olacak yatay branşman çizmek
istediğinizi varsayalım (kot 0). “Boru” (Pipe) seçtikten sonra, ilk uç noktasını
tanımlamak üzere fareyi kullanın. Yatay hareketleri sağlamak için AutoCAD
“Ortho” özelliğini etkinleştirin çünkü bu komut, söz konusu örneğin çizilmesini
kolaylaştıracaktır.
Borunun diğer tarafına geçin ve ikinci uç noktasını tanımlamak için sol tıklama
yapın. Bu komutun işlevini sonlandırmak için sağ tıklama yapın.
4.5.2 Ana Borular(Bina) Çizimi (Column Drawing)
Binanın katlarını kesen tesisat kolonlarının çizilmesi, “Ana Borular(Bina)” [Main
Pipes (Build.)]
seçeneği ile mümkündür. Mönüden ilgili seçenek seçildiğinde, program önce,
tesisat kolonunun konumunu (“xy konumu gir” ) ister ve daha sonra da başlangıç
noktası yüksekliğini “İlk Nokta için Yükseklik Gir” (Enter Height for First Point) ile,
- 70 -
FINE - HVAC
bitiş noktasının yüksekliğini “İkinci Nokta için Yükseklik Gir” ( Enter Height for
Second Point) sorar.
Örnek: Başlangıç (first point) ve bitiş (second point) kotları 0 ila 3 olan bir tesisat
kolonu çizmek istediğinizi varsayalım. Konum noktasını (XY) girdiğinizde ve
ardından sırası ile 0 ve 3 yazdığınızda, kat planında yön değişimi sembolü
görüntülenir.
3 Boyutlu Görünüm” seçildiğinde, tesisat kolonu, aynen çizildiği gibi üç boyutlu
olarak görüntülenir:
Program şekilde görüldüğü gibi tesisat kolonu izdüşümüne yön sembolünü
otomatik olarak çizer.
Not: Sembol, ‘’Mark1’’ isimli bir “blok”tur. Sembol yerleştirildikten sonra, kullanıcı
bunu değiştirebilir, istediği bir başka sembol çizebilir veya “Blok Değiştirme”
(Replace Block) yapabilir.
FINE – HVAC
- 71 -
4.5.3 Aynı Kattaki İçerisindeki Düşey Borular (Vertical
branches within the same floor)
İniş-Çıkış sembolünü (Mark 1) kullanmadan aynı kat içerisindeki bir boruyu
yükseltmek veya alçaltmak istediğinizde “Boru” (Pipe) komutunu kullanabilirsiniz.
Örnek: Yan taraftaki ekranda görülen borunun boştaki
ucunu 2,5 metre yükseltmek ve pencere boyunca
ilerleyerek sonunda 1,5 metre aşağıya indirmek
istediğinizi varsayalım.
"Boru" komutunu çalıştırın ve “Bitiş noktası” kenetlemesi
(Endpoint snap)
ile borunun ucunu seçin. Bunun
ardından, “Sonraki noktayı gir” komut isteminde
@0,0,2.5 yazın bunun anlamı borunun sonraki ucunun
aynı x, y koordinatları üzerinde bulunduğu (bağıl
koordinatlar 0,0) ve yüksekliğin de (z) 2.5 m olduğudur.
Daha sonra fareyi pencerenin diğer kenarına doğru hareket ettirmek ve aşağı
dönülecek noktaya gelince @0,0,-1.5 yazarak bu noktadan “aşağı inerek” boruyu
çizmeye devam edebilirsiniz. Bunun anlamı 1,5 metrelik bir alçaltma yapılacağıdır.
Sağ tıklama boru çizimini sona erdirecektir. Çizimin daha iyi görüntülenebilmesi
için, “3 Boyutlu Görünüm” komutunu çalıştırın, aşağıda görülen ekran açılacaktır:
- 72 -
FINE - HVAC
Yukarıdaki çizim modunu kullandığınızda boru şebekesini 3 boyutlu olarak kolayca
çizebileceğinizi not edin.
4.5.4 Eğri Boru Çizimi (Drawing of Curved Pipes)
Kavisli boruları, kavisli borunun geçeceği noktaları girerek çizebilirsiniz. İlgili komut
bilgi istemleri aşağıda verilmiştir:
İlk nokta (First point): Borunun başlangıç noktasını girin.
Sonraki nokta (Next point): Bir sonraki noktayı, ondan sonrakini ve daha sonrakini
(art arda noktaları girip) yerleştirmek suretiyle borunun izleyeceği rotayı
tanımlayın.
Kullanıcı AutoCAD “grip”lerini (bkz. Bölüm 2) kullanarak kavisli boruları kolaylıkla
düzenleyebilir. Boru seçilir seçilmez, hareket ettirebileceğiniz küçük kutular
şeklinde ‘’kanca’’lar (grips) görüntülenir ve bu şekilde boru rotası değiştirilebilir.
Malzeme Listesi ve Hesaplamalar aşamasında program, boru uzunluğunu kesin
olarak ölçecektir.
Örnek: Resimde görülen kolektörden radyatöre giden kavisli bir hat çizmek
istediğinizi varsayalım.
"Kavisli Boru" seçilir seçilmez, kenetleme
noktaları etkinleştirilir. Bir “bağlantı noktası”
için, kolektörün üç besleme noktasından
birine yönlendirilirsiniz. Buraya sol tıklama
yapmalısınız. Daha sonra bunun çevresinde
hareket edip, aşağıdaki ekranda görüldüğü
gibi ikinci nokta, üçüncü nokta, ve diğerlerini.
tanımlamak üzere fareyi kullanın.
FINE – HVAC
- 73 -
Radyatör musluğu üzerinde son noktanın belirlenmesi “”bağlantı noktası”
kenetleme (Connection point snap) ve sağ tıklama ile yapılarak, aşağıdaki ekranda
görüldüğü gibi kavisli boru oluşturulur.
Yukarıdaki kavisli boruyu yavaşça hareket ettirmek istemeniz halinde, önce boruyu
seçmek üzere sol tıklama yapın. Karakteristik küçük kareler şeklinde, ‘’kancalar’’
(grips) görülecektir- ve bu karelerden herhangi birini (farenin sol tuşunu kullanarak)
sürükleyin. Kavisli bölüm uygun şekilde hareket edecektir.
- 74 -
FINE - HVAC
Nihai boru konumunu kalıcı hale getirmek için sağ tıklayın.
4.5.5 Devreleri Birbirine Bağlamak (Connecting network
section)
AutoCAD "Kenetle" (Snap) komutları kullanılarak şebeke bölümleri arasındaki
bağlantıların (düşey, yatay veya her ikisi) yanı sıra şebeke parçaları ve alıcılar
(radyatörler, aydınlatıcılar) arasındaki bağlantılar kolayca oluşturulabilir.
Örnek 1: Aşağıdaki kat planında iki farklı yüksekliğe (0m. Ve 2m.) yerleştirilmiş iki
yatay boru parçasının birleştirilmesi gerektiğini varsayalım.
“Üst” borunun
ucunu “tutup” başlayarak bağlantıyı “alt” borunun ucunda
bitirdiğinizde, üç boyutlu sunumdaki sonuç aşağıda görüldüğü gibi olacaktır:
FINE – HVAC
- 75 -
Öte yandan, borunun başlangıç ucu olarak “alt boru”nun ikinci (bitiş) uç olarak da
“üst boru”nun kullanılarak çizilmesi halinde, sonuç aşağıdaki gibi olacaktır:
Örnek 2: Aşağıdaki kat planında bulunan radyatörün kolon borusuna bağlanması
gerektiğini varsayalım.
- 76 -
FINE - HVAC
İlk uç olarak bağlantı noktasının “bağlantı noktası kenetleme’’ (Connection point
snap) kullanılarak, ikinci uç olarak aranın ve üçüncü uç olarak da kolon üzerindeki
noktanın “dikme kenetleme’’ (perpendicular snap) kullanılarak bağlantısının
yapılması ile aşağıda gösterilen kesit yaratılır:
İzometrik görüntüde sonuç aşağıdaki gibi olacaktır:
FINE – HVAC
- 77 -
Dikkat! Yukarıdaki kat planında kolon bağlantısı için “bitiş noktası” (endpoint) veya
“en yakın” (nearest) kenetleme noktası (snap) kullanılmışsa, bağlantı doğru
şekilde gerçekleştirilemeyecektir. Kolon bağlantısının “dikme kenetleme’’
(perpendicular snap) ile gerçekleştirilmesi halinde hem daha düzgün bir bağlantı
elde edilebilecek, aynı zamanda üç boyutlu olarak da çalışmak mümkün olacaktır.
4.5.6 Boru Çizimleri için Özel Komutlar (Special
Commands for Pipe Construction)
Bu aslında, boru tesisatı çiziminin kolaylaştırmasını amaçlayan komutlar dizisidir.
Detaylı açıklamak gerekirse, iki temel komut bulunmaktadır:
Çift Boru ->Gidiş-Dönüş (Double Pipe->Supply-Return) İki boru arasındaki
mesafenin bilinmesi halinde ikili boru (örn. gidiş-dönüş) yalnızca rotanın
belirlenmesi ile çizilebilir.
Duvara Paralel Boru Çiz (Pipe paralel to wall): Kullanıcı tarafından işaretlenen
duvar(lar)a paralel olarakve duvara olan mesafesi mm birimi ile verilerek çizilen
borudur (aynı zamanda baskı ölçeğine de bağlıdır). Program size önce ilk noktayı,
bunun ardından da borunun belli bir sabit mesafede paralel olarak çizileceği duvar
veya duvarları (ardışık) sorar. Örneğin, aşağıda detaylı olarak gösterilen kat
planında banyo küvetinin bağlantı noktasının ilk nokta olarak girilmesi halinde,
odanın üç duvarı “işaretlenir” (marked) ve bu duvarlara paralel boru oluşturulur.
- 78 -
FINE - HVAC
Bunun nedeni, programın, ilk noktadan diğer iki nokta ile tanımlanan paralel
çizgiye düşey bir çizgi çizmesidir.
P1P2 ye Paralel Boru Çiz (Pipe paralel to points): Kullanıcı tarafından
tanımlanan otomatik kenetleme ile desteklenen noktalara paralel olarak bu
noktalarla tanımlanan kıvrımlı çizgiye belirlenen mesafede bir boru çizilir. Program,
ilk noktayı ve boru çizilmesi istenen yere paralel diğer noktaları art arda vermenizi
ister. Tüm noktalar verildiğiniz ve sağ tıklama yaptığınızda, mesafe vermeniz
istenecektir.
P1P2 ye Paralel Boru Çiz +Radyatöre Bağla (Pipe
paralel to Wall (or points) and receptor
Connection): Bu, yukarıda açıklanan “Duvara paralel
boru” ve “Noktalara paralel
boru” komutlara benzeyen
oldukça faydalı bir komuttur.
Bununla birlikte duvarlara veya
noktalara
paralel
olarak
çizilecek rota (boru döşemesi
veya kablo demeti) üzerine
bağlanacak
olan
alıcıların
(radyatör, aydınlatıcılar vb.)
seçilebilmesini sağlamaktadır.
Bu nedenle, 2-3 hareketle en
yakın düşey kolona bütün bir
radyatör takımını veya ilgili hava-kanalına menfezleri veya ana panoya çoklu
aydınlatıcı bağlamak mümkün olmaktadır.
FINE – HVAC
- 79 -
Komut işleyişinin daha iyi anlaşılabilmesi için, alıcılar bulunan bir banyoda boruyu
duvara paralel olarak ve alıcıları da bu hatta bağlamak istediğimizi varsayalım.
"Noktalara paralel ve alıcı bağlantılı soğuk su borusu”
(Cold water pipe paralel to points and receptor connection)
komutunu seçin, aşağıdaki seçenekler görüntülenecektir:
•
Alıcıları seç (Select receptors): Duvar üzerinde kesin
noktaları tanımlayarak, duvarın karşısındaki paralel
düzeneğe uygulanacak olan boruya bağlanacak
alıcıları seçin.
•
1. noktayı gir & Sonraki noktayı gir: Boruyu çizmek
istediğiniz noktaya paralel olan noktaları belirtin.
(Çizimde noktalar X işareti ile gösterilmiştir).
•
<1.00> noktasından mesafe (Distance from a point <1.00>): girilen noktalardan
başlayarak çizilecek olan borunun baskı mesafesini mm olarak belirtin.
Program boruyu çizer ve bunu alıcılara bağlar.
Mevcut Boruya Otomatik Reseptör Bağla (Connecting Receptors to an
existing
line):
Bu
komut
halihazırda mevcut bir boru veya
kablo şebekesine bağlanacak olan
alıcıları seçebilmenizi sağlar. Bu
komut sizden alıcıları ve bu
alıcıların
bağlanacağı
hattı
seçmenizi ister. Program, alıcı
bağlantı noktasından mevcut hat
üzerine bağlantıyı düşey olarak
gerçekleştirir ve çizer. Springerlerin
kat planına yerleştirilmiş olduğunu
ve bunları ana besleme borusuna
bağlamak istediğinizi varsayalım.
“alıcıları mevcut hatta bağla” (Connect receptors to an existing pipe) komutunu
seçtiğinizde aşağıdaki seçenekler ekrana gelecektir:
•
Alıcı seç: Mevcut hata bağlanmasını istediğiniz alıcıları seçin.
•
Boru seç: alıcıların bağlanmasını istediğiniz boruyu seçin.
Bunların ardından program alıcıları otomatik olarak ana boruya bağlar.
Çoklu borular (Multiple pipes): Bu komut çoklu paralel, gidiş veya dönüş, sıcak
veya soğuk su borularının, vb. çizimini destekler.
Yukarıda açıklanan komutlar şebeke çizimi ile ilgili olarak neredeyse tüm
uygulamalarda kullanılabilmektedir. Bundan başka her uygulamaya ait bölümde
açıklanan ve analiz edilen, ilgili uygulamaya bağlı pek çok özel komut da
bulunmaktadır (örn. Yakıt sistemi).
- 80 -
FINE - HVAC
4.5.7 Mevcut şebekenin düzenlenmesi (Modifying an
existing network)
Kullanıcı AutoCAD komutlarını kullanarak mevcut şebekeyi kolaylıkla yeniden
düzenleyebilir ve program bu şebekeyi tanımaya devam eder. Bu şekilde,
herhangi bir şebeke kesitinin kopyalanması, taşınması veya silinmesi sağlanır.
AutoCAD veya IntelliCAD “ gripleri” tarafından sağlanan faydalardan doğan
kullanım kolaylığının da vurgulanması gereklidir (örn. iki borunun karşılıklı birleşme
noktasının taşınması, vs.).
Çizim esnasında aşağıda açıklanan kurallara uyulmalıdır: Alıcıları (radyatörler/
menfezler/elektrikli aygıtlar,vs.) besleyen borular (veya hatlar), bu alıcıların ‘temas
noktaları’na (touch points) bağlanmalıdır. Açıkça ifade edilmesi gerekirse, bir
temas noktasına yalnızca tek bir boru veya hat bağlanmalıdır. kat planında
“yıldızlar” (stars) şeklinde görüntülenen temas noktası bağlantısı, 3-düğmeli
farede, farenin orta düğmesine tıklanması veya 2 düğmeli farede Shift tuşuna
basılı tutularak farenin sağ tuşuna basılması ile etkinleştirilebilen AutoCAD
“kenetle” (snap) fonksiyonu ile gerçekleştirilebilir. Bu nedenle, boru çizerken
farenin orta düğmesine bastığınızda, “temas noktasının” seçildiği bir sonraki ekran
görüntülenecektir (İngilizce mönüde NODE seçeneği). Alıcı üzerinde birden fazla
temas noktasının bulunması halinde, su şebekesi örneğinde olduğu gibi (soğuk ve
sıcak su), her bir temas noktası, iki temas noktasından hangisinin seçili olduğuna
bakılmaksızın ilgili şebeke için kullanılır (şebeke, temas noktasını otomatik olarak
tanımlayacak ve sıcak su bağlantı noktasını sıcak su borusu ile, soğuk su bağlantı
noktasını soğuk su borusu ile birleştirecektir.
Boru şebekesi branşmanlara (dallara) ayrılarak, döngü oluşturmadığı sürece bu
şekilde uzayıp gidebilir ancak gerçekte bunun uygulanabilmesi pek de mümkün
değildir. Bununla birlikte herhangi bir hata oluştuğunda, program (tanımlama
prosedürü esnasında) tüm kontrolleri gerçekleştirerek, hatayı ve konumunu
kullanıcıya bildirecektir. “tanımlama” (İdentification) öncesindeki gerekli adımlardan
biri de şebekenin başladığı (a) noktasının tanımlanmasıdır, bu besleme noktasıdır
(supply point) (a) Gerçekte, bu nokta su sayac(ları)ına, ısıtma sirkülasyon
pompasına, ana elektrik panosuna ve benzerlerine karşılık gelmektedir. Bu nokta
ekranda kare işareti olarak görüntülenir (şekle bakınız). İki farklı şebeke bulunması
halinde (örn. su tesisatındaki sıcak ve soğuk su şebekeleri) her şebeke için farklı
işaret taşıyan ilgili besleme noktaları tanımlanmalıdır. Özellikle su tesisatında,
ısıtıcılara ve kazanlara giden sıcak su besleme noktaları tanımlanmalıdır. Genel
olarak, her uygulamada, mönüler herhangi bir tesisat çizimi esnasında kullanıcının
rahatlıkla yönlendirilebilmesini sağlayan özel uygulama seçeneklerine sahiptir.
Tesisat çizimi esnasında yapılması gereken işlem sırası ile ilgili herhangi bir
sınırlama bulunmamasına karşın, aşağıdaki sıralamanın izlenmesi tavsiye
edilmektedir:
1. Alıcıların Yerleşimi (radyatörler, menfezler vs.)
2. Kolon borularının çizimi
3. Yatay bölümlerin (branşmanların) çizimi
4. Besleme nokta(lar)sının tanımlanması
5. Şebekenin Tanımlanması
FINE – HVAC
- 81 -
Program alıcı beslemelerini (hidrolik alıcılar, elektrikli alıcılar, gaz aygıtları, vb.)
sayısal kitaplık içerisindeki özellikleri ile birlikte algılar. Ayrıca, ısıtma ve klima
uygulamalarında her bir alan üzerindeki yükü otomatik olarak algılar ve bunu ilgili
radyatörlere veya (Fan Coil Units) FCU birimlerine veya menfezlere (hava
kanalları için) eşit olarak dağıtır. Bu dağıtım kullanıcının istediği şekilde,
hesaplama ortamı üzerinden değiştirilebilir.
4.6 Reseptörler (Receptors)
"Alıcıları" ın seçilmesi ile, hangi tesisat söz konusu ise (Tek-borulu ve Çift-borulu
Sistemde ‘’radyatörler’’, Elektrik kablo tesisatında aydınlatıcılar, düğmeler, prizler
vb.) o tesisata ait alıcıların, slaytlar şeklinde görüldüğü ekran açılır. Herhangi bir
tesisatın alıcıları, genelde tek bir sayfaya sığmadığından, ilave alıcıların
görüntülendiği sonraki sayfalara atlamak mümkündür.
Örnek: “Tek Borulu Sistem”de, “Alıcılar” seçimi, kullanıcının kat planına
yerleştirilmesini istediği Radyatörleri seçeceği aşağıdaki ekrana yönlendirilmesini
sağlar.
Alıcı yerleşimi aşağıdaki adımların izlenmesi ile kolayca gerçekleştirilebilir:
1. Alıcı (radyatör) ekranında bir alıcı (radyatör) seçin, <Enter> tuşuna daha sonra
da "OK" tuşuna basın (veya alternatif olarak çift tıklayın). Bunun ardından
alıcının kat planı üzerinde grafik imleci ile birlikte hareket ettiğini göreceksiniz.
2. Fareyi doğru şekilde hareket ettirmeniz halinde, alıcı, temel noktası (grafik
imlecinin artısı ile çakışan) istenen noktaya yerleştirilebilecek şekilde
taşınabilir.Seçiminiz teyit etmek için sağ tıklama yapın.
3. Fareyi yeniden hareket ettirmeniz halinde, alıcı temel nokta etrafında
dönecektir. Bu şekilde, alıcının yerleştirilmesini istediğiniz açıyı, yeniden sağ
tıklama ile onaylarsanız, alıcı son konumunda “dondurulacak”tır (freezes).
Yukarıdaki prosedür AutoCAD (veya IntelliCAD) blok ekleme prosedürünün tam
olarak aynı olup tek farkı çizimi büyütmek veya küçültmek gerekmemesidir.
- 82 -
FINE - HVAC
kat planı üzerine ‘alıcının tam şeklini’ veya ‘yalnızca alıcının temas noktalarını’
girip, yerleştirebileceğinizin de vurgulanması gereklidir. Bu, mevcut kat planı
üzerinde çizilmiş hidrolik alıcılar bulunduğu ve bunların yeniden çizilmesine gerek
bulunmayıp, yalnızca temas noktalarının taşınması ve böylece ilgili beslemelere ait
bilgilerin alınabilmesinin mümkün olduğu durumlarda oldukça önemli bir özelliktir.
Tüm alıcıların veya yalnızca temas noktalarının seçilmesi, ‘Radyatör’ (Radiators)’
diyalog kutusu ekranı’nın üst tarafında bulunan ‘Tam Çizim’ (Full Drawing) veya
‘Yalnızca Temas Noktaları’ (Touch Points Only) radyo düğmelerinden istenilenin
etkinleştirilmesi ile mümkün olacaktır.
Not: Alıcı slaytlarında isimler “kesik” (cut) olabileceğinden, iletişim kutusunun üst
tarafında seçilen alıcının tam adıyla birlikte “Geçerli sembol” göstergesi bulunur.
Alıcının çizim kotu (yüksekliği) ile ilgili olarak, alıcıların daima geçerli kotta
çizilmesi gerektiği hatırlatılmalıdır. Geçerli kot “Yükseklik Değiştir” (Change Height)
komutu ile değiştirilebilir.
Örnek: Menfezin yerden 2,85 m. yüksekliğe çizilmesi gerektiğini varsayalım.
“Yükseklik Değiştir” i seçtikten veya komut satırına “elev” komutunu yazarak bunu
çalıştırdıktan ve 2,85 değerini girdikten sonra fare ile ’alıcı ekranında seçtiğiniz tip
üzerine gelip <Enter> tuşuna ve sonra da “OK” tuşuna basın (veya alternatif olarak
çift tıklayın). Bunun ardından menfezin grafik imleci ile birlikte kat planı üzerinde
hareket ettiğini görürsünüz.
Fareyi doğru şekilde hareket ettirmeniz halinde, menfez , temel noktası (grafik
imlecinin artısı ile çakışan) ilgili noktaya yerleştirilebilecek şekilde taşınabilir.
FINE – HVAC
- 83 -
Şimdi fareyi hareket ettirmeniz halinde, menfezin temel nokta etrafında döndüğünü
görebilirsiniz. Bu şekilde, menfezi yerleştirmek istediğiniz açıyı, sağ tıklama ile
onayladığınızda ettiğinizde, menfez nihai konumunda görüntülenecektir.
Mimari kat planında halihazırda mevcut bulunması halinde (Mimar tarafından
çizilmiş olması halinde) menfezin tamamının çizilmeyip, yalnızca menfez seçim
penceresinin üst tarafında bulunan “Sadece Temas Noktaları” (Touch Points Only)
radyo düğmesinin etkinleştirilmesi ile menfezin uygun konuma yerleştirilmesi
mümkündür.
- 84 -
FINE - HVAC
Alıcı çizimi yukarıda açıklanmıştır. Ayrıca bu komutun aşağıda açıklanmış olan iki
uzantısı daha bulunmaktadır:
Izgarada birden fazla alıcı çizmek (Installing many receptors in grid): Bazı
uygulamalarda (Hava kanalları, Elektrikli aydınlatıcılar vb.) ızgaralardan (grids),
ızgara çizmek de mümkündür. Böylece daha az sayıda hareketle detaylandırılmış
kat planları hazırlanır. Aynı görev, “Plus” mönüsünde bulunan “Semboller ızgarası”
(Symbols grid) komutu ile de gerçekleştirilebilir ancak bu durumda alıcının çizime
önceden yerleştirilmiş olması gereklidir.
Otomatik alıcı yerleştirilmesi (Automatic receptor installation): Bazı
uygulamalarda alıcıların kat planında otomatik olarak çizilmesi mümkündür.
Detaylandırmak gerekirse, ısıtılacak alanlara radyatör veya fan coil çizimi veya
alanların merkezlerine menfez veya aydınlatıcıların çizimi gibi. Program ilgili
alıcıları otomatik olarak çizer ve kullanıcı daha sonra bunlar üzerinde istediği
değişikliği yapabilir (örn. taşı, sil,vs.).
4.7 Fittings (Accessories)
"Aksesuarlar" komutu, çizimlere eklenecek olan aksesuarların seçilmesinde
kullanılmakta olup, alıcılara da aynen uygulanabilmektedir.
Örnek: İki Borulu Sistem uygulamasında, aksesuarlar (Fittings) ekranı aşağıdaki
gibidir:
Şebekenin tanımlanabilmesi için aksesuarların boru şebekesine bağlanacak
olduğu “temas noktalarına” sahip olması gerektiğini vurgulamamız gerekir. Bir
sembol örn. Kolektör birden fazla temas noktasına sahip olabilir ki bu durumda
aksesuar “Şebeke Tanıma” (Net Recognition) da birleşme noktası olarak
numaralandırılır. Aslında program, çizgi üzerine bir sembol eklendiğinde, çizgiyi
otomatik olarak kesebilme özelliğine sahiptir. Bu özellik aksesuar (Fittings)
penceresinde “Boruyu kes” (Brake Pipe) onay kutucuğu ile tanımlanmıştır. Bu
seçenek etkinleştirildiğinde, program aksesuar yerleştirmek için boruyu otomatik
olarak “keser”.
FINE – HVAC
- 85 -
Bunun yanı sıra, aynı pencere içerisinde bir de, aksesuarın başlangıçta
yerleştirilmiş olduğu yere göre mi taşınacağını (böylece paralel olarak ve borunun
üzerine yerleştirilir) yoksa borunun mu taşınacağını (böylece aksesuar eklenebilir)
tanımlayan “Sembol Taşı” (Move Symbol) onay kutucuğu bulunmaktadır. Birkaç
denemeden sonra kullanıcı bu özelliklerin işleyişini ve faydalarını kolayca
anlayacaktır.
Örnek: Soğuk su borusuna bir vana yerleştirilmesi gerektiğini varsayalım.
Öncelikle, aksesuarlar (Fittings) ekranında üst kısımda bulunan “Boru Kes” ve
“Sembol Taşı” seçeneklerini etkinleştirin.
Bunun ardından, fare ile, ilgili konumdaki vanayı seçin ve "OK" tuşuna basın.
Aşağıdaki ekranda görüleceği gibi, program sizden görüntülenen çerçeve
üzerinden fareyi kullanarak sembolü yerleştireceğiniz boruyu belirtmenizi ister
(boruya “temas edilecek” olan nokta önemli değildir).
- 86 -
FINE - HVAC
Boru belirlendiğinde, seçilen aksesuarın grafik imleci üzerinde görüntüleneceği
aşağıdaki ekran açılırken program sizden aksesuarın boru üzerindeki konumunu
onaylamanızı ister (bunun borunun üzerinde veya yakınında olması gerekli değildir
ancak aksesuarın yerleştirilmesini istediğiniz “yükseklikte” (kotta) olması yeterlidir).
Borunun aksesuarın temas noktaları arasında “kesildiği” ve seçilen aksesuarın
yerleştirildiği işlemin sonucunu görmek için farenin sağ tuşuna basınız.
Not: Program Çatal’ arı ve T leri, borunun döşenme yönüne göre otomatik olarak
tanımlar ve hesaplama ortamı otomatik olarak güncellenir. Bu nedenle çizimde
görüntülenmelerini istemediğiniz sürece Çatal ve T biçimli parçaları eklemenize
gerek yoktur.
FINE – HVAC
- 87 -
4.8 Semboller (Symbols)
"Semboller" ilgili tesisatta kullanılabilecek kalorifer dairesi, Hidrofor üniteleri gibi
çeşitli genel semboller, konfigürasyonlar ve diğer çizimlerden oluşur.
Örnek. Su tesisatı için Hidrofor seçimi. "Semboller" seçeneğinden, "Detaylar"ın
(Details) seçilmesi ile aşağıda görülen "Detaylar" ekranı açılır.
İlk (Kalorifer Kazanı-Soğutucu-Soğutma Kulesi) detayın seçilmesi ile aşağıda
görülen ekran açılır.
- 88 -
FINE - HVAC
4.9 Genel Semboller (General Symbols)
“Genel Semboller” seçeneği, kullanıcının değişik faydalı çizimleri kaydedebildiği
(ve geri çağırabildiği) alt kitaplıklardan oluşan ‘’genel sembol kitaplığı’’ nı “açar”.
Bu kitaplıklarla diğer program kitaplıkları arasındaki fark, burada sayısal verilere
herhangi bir bağlantı olmayıp, bunların yalnızca çizimleri içeriyor olmasıdır.
Örnek. Yukarı-aşağı oklara göz atmak istediğinizi varsayalım. Bunun için “oklar”
adlı genel sembollerden 1 numaralı kitaplığı girin bunun ardından ekranda
kitaplıkta bununla ilgili sembolleri görüntüleyebilirsiniz (kitaplığın tüm “sayfalarını”
izleyebilmek
için
<İleri>
ve
<Geri>
tuşlarını
kullanın).
4.10 Devreyi Kabul Et (Network Recognition and
numbering)
Şebeke geçerli kurallara uygun olarak çizildiğinde ve besleme noktası
tanımlandığında “Şebeke Tanıma” seçeneği, şebekeyi istenen standart şablona
dönüştürür ve hesaplama tablosunu buna uygun olarak günceller. Güncelleme
esnasında, kat planı üzerinde birleşme noktaları ve alıcılar numaralandırılır.
Notlar:
1. Herhangi bir alıcının numaralandırılmamış olması, onun şebekeye bağlı
olmadığı anlamına gelir.
2. Herhangi bir şebeke bölümünün farklı renkte olması halinde, bu bölüm
şebekeye bağlanamaz. Bunu bağlayın veya bir önceki boru ile bağlanma
noktasında “Seçilen noktada kır”ı (Break at selected point) seçin.
3. Birleşme noktaları program tarafından 4MS1 yazıyüzü (font) ile
numaralandırılırlar. Karakter büyüklüğünü veya yazıyüzü tipini değiştirmek
istemeniz halinde AutoCAD üzerinden NODE.DWG dosyasını açmanız ve blok
niteliklerini düzenlemeniz gerekir.
4. Kullanıcının, birleşme noktası veya alıcı numarasını taşımak istemesi halinde
bunu AutoCAD grib özelliği ile yapabilir. Numarayı döndürmek istemesi halinde ise
tek bir sayı seçili iken AutoCAD DDATTDEF komutunu kullanarak bunu
gerçekleştirebilir.
FINE – HVAC
- 89 -
Bununla birlikte, sayıların döndürülmesi CNA komutu ile çok daha kolay yapılabilir
(veya PLUS mönüsünde, Metin (Text) alt-seçeneklerinden). Bu şekilde, bazı alıcı
veya aksesuarların numaralandırma metin açısını değiştirmek istediğinizde, PLUS
üzerinde “Metin->Numaralandırmayı Değiştir” komutunu çalıştırın, program sizden
alıcı veya aksesuarların numaraları için daha sonra değiştireceğiniz "Karakter
Büyüklüğü"nü seçmenizi isteyecektir (örn. (CNA45) 45° dönüş için). Bunun
ardından, program sizden numaralandırma karakter büyüklüğünü değiştirmek
istediğiniz alıcı veya aksesuarları seçmenizi ister. Tüm alıcılar veya aksesuarları
seçmek istemeniz halinde, “nesneleri seç” komut istemine ‘’Tümü’’ yazın. Şunu da
belirtmemiz gerekir ki, numaralandırma açısının değiştirilmesi halinde tanımlama
prosedürü tekrarlansa dahi bu aynen bu şekilde tutulacaktır.
4.11 Hesaplamalara Git (Calculation)
“Hesaplamalar” seçeneği sizi ilgili hesaplama ortamına yönlendirecektir
(ADAPT/FCALC) ki bunun anlamı, FINE daima açık kalırken geçerli uygulama
penceresinin otomatik olarak “açılmasıdır” (örn. Çift -boru için aşağıdaki pencere
gösterilir).
Çizimlerden veri aktarabilmek için, geçerli uygulamanın “Dosyalar” menüsünde
“Çizim Üzerinden Güncelle” (Update from drawing) seçilmelidir (İlgili hesaplamaları
gerçekleştirmek için “Hesaplasın mı” sorusu görüldüğünde “Evet” olarak
cevaplamanız gerekmektedir). Artık bundan sonra, ilgili uygulama için
ADAPT/FCALC Kullanıcı Kılavuzunda belirtilen tüm özellikleri uygulayın.
Bölümlerin numaralandırılması, şebeke bölümlerinin uzunlukları, alıcıların
beslemeleri ve aksesuarları ile birlikte hesaplama tablosuna aktarılacağı
unutulmamalıdır. Özellikle ısıtma ve Soğutma sisteminde, radyatörlerin (veya
klimada fan coil’ler – menfezler) yükleri (sırasıyla ısıtma veya soğutma yükleri)
otomatik olarak aktarılır. Bu son durumda, aynı alanda birden fazla radyatör
olduğundan (fan coil’ler / menfezler ) yükler program tarafından eşit olarak dağıtılır
(örn. iki radyatör varsa ve alan yükü 2000 kcal/h ise, her bir radyatör otomatik
- 90 -
FINE - HVAC
olarak 1000 kcal/h yük alacaktır). Elbette kullanıcı, eğer isterse, herhangi bir
değişiklik yapmak üzere hesaplamalara müdahale edebilir.
Örnek: Kalorifer tesisatı şebekesi kat planı tanımlandığında, “Hesaplamalar” sizi
aşağıdaki ekranda görülen ilgili hesaplama ortamına yönlendirir.
4.12 Hesaplara Göre Çizimi Güncelle (Drawing
Update)
Bu seçenek, kat planlarının hesaplamalara uygun gerekli ölçülerde (boru çapı,
radyatörler/FCU ve menfezlerin tipleri-çıkışları, vs.) otomatik olarak güncellenmesi
için kullanılır. Bu bilgi kullanıcının müdahale edebileceği tanımlanan katmanda
yukarıda ayrıntılı olarak açıklanan katman yönetimine uygun olarak otomatik
olarak kaydedilir.
Not: Kurulmuş olan katmana ilk olarak uygulamanın adı (örn. Tek Borulu Sistem
için MSOL), ikinci olarak katın adı (örn. ilk kat için FL001, ikinci kat için FL002,
vb.), ve üçüncü olarak da “Boru ölçüleri’’ (Dimensions) verilir. Bu nedenle, Tek
Borulu Sistem ve birinci kat için boru ölçüleri "MSOL_FL001_DIMENSIONS"
katmanında bulunur. Böylece, yukarıdaki katmana müdahale ederek, rengini yazı
karakteri tipini, vs. değiştirebilirsiniz.
Örnek: Yukarıda açıklanan pis su tesisatı şebekesi kat planının güncellenmesi her
bir bölüm için ilgili hesaplama kolonu sonuçları ile birlikte boruların boyutlarını da
otomatik olarak güncelleyecektir.
4.13 Lejant (Legend)
“Şablon” seçeneği, belli bir projede kullanılmış olan tüm sembollerle birlikte
kullanabileceğiniz bir şablon oluşturur. Bunu seçtiğinizde, program şablonun
eklenmesini istediğiniz konumu sorar. Konumu belirtmek için fareyi kullanın,
şablon otomatik olarak ekranda konum noktasının tam altında görüntülenecektir.
4.14 Kolon Şeması (Vertical Diagram)
Bu seçenek tesisatın kolon şemasının otomatik olarak oluşturulması ve birkaç
saniye içerisinde ekranda görüntülenebilmesinde kullanılır. Halihazırda kolon
şemasının bulunması halinde, program size bunu güncellemek isteyip
istemediğinizi sorar. Kolon şemasının yaratılabilmesi için, bir şebeke çizip
FINE – HVAC
- 91 -
tanımlamanız ve verileri hesaplama tablosuna girmeniz gerektiği son derece
açıktır, böylece program kolon şemasının oluşturulması için gerekli boru çapları,
birleşim noktaları numaraları gibi tüm verilere sahip olacaktır.
“Yarat” (Creation) komutu ile ekranda ‘’kolon şeması yöneticisi’’ penceresi açılır:
Bu pencere iki bölümden oluşur:
- Şebeke ağacına sahip bölüm
- Kolon şemasına sahip bölüm
Kullanıcı aşağıda gösterilen simgelerle (komutlar)
müdahale edebilir:
kolon şeması çıktılarına
Şebekenin çeşitli dallarını seçili kılar veya seçimi kaldırır.
Kolon şeması üzerinde şebeke kolonlarının sırasını değiştirir
Kolonlar üzerinde alt şebeke (branşman) bağlantı yönünü değiştirir
(sağ veya sol)
Her bir düğüm bilgisini okur.
Alt şebekeleri (branşmanları) tanımlar
Yukarıdaki simgelerin yardımı ile kolon şeması üzerinde yapılan değişiklikler
pencerenin ikinci bölümünde gerçek zamanlı olarak ekrana getirilir. Bu pencerenin
üst tarafında da kolon şemasının işlenmesinde kullanılabilecek bazı simgeler
bulunmaktadır:
- 92 -
FINE - HVAC
Düğmenin basılı tutulması ile çizimin seçili düğümü üzerinde sarı bir ok
görüntülenir.
Gerçek zamanlı kaydırma.
Gerçek zamanlı uzaklaştır/yakınlaştır.
Zum penceresi.
Genişletilmiş uzaklaştır/yakınlaştır
Bunun yanı sıra, üst sol kenarda ekranın görüntüsü ile ilgili olarak yapılacak
işlemlere ait simgeler bulunmaktadır. Açıklamak gerekirse:
Pencerenin sol tarafını gizler
Şebeke ağacı sol tarafta (düzenlenebilir) ve şema çizimi sağ tarafta
görüntülenir.
Kat adları düzenlenebilir kotları ile birlikte sol tarafta ve şema sağ
tarafta görüntülenir.
Çeşitli alt şebekeler (branşmanlar) sol tarafta (tanımlamaları ve
kolonlara göre olan konumları ile) ve şema sağ tarafta görüntülenir.
Alıcıların seri numaraları sol tarafta ve şema sağ tarafta görüntülenir.
Katmanlar nitelikleri ile birlikte sol tarafta ve şema sağ tarafta
görüntülenir.
Şebeke ağacının herhangi bir düğümüne “aktarılırız”.
Son olarak kolon şemasının başlatılması, yeniden
oluşturulması ve çizim parametrelerinin tanımlanması için
birkaç seçenek bulunmaktadır. Özellikle, bu parametreler
uygulamaya
bağlı
olup,
aşağıdaki
seçenekleri
içermektedir:
Katmanlar (Layers):
FINE – HVAC
- 93 -
Kullanıcı çizim ölçeğini, çeşitli katmanlara karşılık gelen renkleri ve kolon şeması
üzerinde yerleştirilen metin yüksekliğini (kağıda çizildiğinde mm biriminden)
tanımlayabilir.
Çizim boyutları (Drawing Dimensions):
kolon şemasının yaratılmasında göz önünde bulundurulacak olan çizim boyutları
ayrıca kağıt üzerinde mm çizimle tanımlanır.
Bloklar (Blocks):
Burada her uygulama için farklı şebeke başlangıç noktası ve tablo türleri
tanımlanabilir. Kullanıcı bir dizi dwg çizimi arasından seçim yapabilir.
Diğerleri (Others):
- 94 -
FINE - HVAC
kolon şemasının formu ile ilgili olarak bir dizi nitelik tanımlanır, bunlar;
• kolonların yoğunlaşması
•
Üzerlerinde bulunan düğümün kolektör olarak değerlendirileceği dal sayısı
•
z yüksekliği bilgisinin şema yaratılmasında göz önünde bulundurulup
bulundurulmayacağı
•
kolon şeması üzerindeki alt şebeke (branşman) borularının alıcının üst tarafına
mı yoksa alt tarafına mı yerleştirileceği
Son olarak, ‘’kolon şeması yöneticisi’’ ile ilgili düzenleme prosedürü esnasında
herhangi bir hata oluşması halinde programın ilgili mesaj ve uyarıları vereceği de
belirtilmelidir.
Kütüphaneler (Library Symbols)
Kitaplık sembollerinin çizim bilgileri çizim içinde bloklar halinde saklanır. Bu
şekilde, bloğun varlığı bize aşağıdaki tabloya göre sembolün tipi ve çizim üzerinde
bulunan bazı elemanların konumu hakkında bilgi verir:
FINE – HVAC
- 95 -
ORIO
GRD
PK
PZ
PTOUT
PTIN
Bir çizimde en az 2 ORIO blok bulunmalıdır.
Bu blok bize “y” ekseni referansını verir, bu şekilde bir seviyeye ait
tüm semboller, GRD seviye yüksekliği ile birlikte “y” boyunca
tanımlanacak şekilde yerleştirilirler.
Soğuk su akışı.
Sıcak su akışı
Su çıkışı
Su girişi
KATMANLAR
SYMBOLS
PIPES_1
PIPES_2
ATTRIBS
NUMBERS
LEVEL_LINES
LEVEL_TEXTS
SPACE_LINES
SPACE_TEXTS
Alıcı sembolleri
Ana şebeke boruları
Tali şebeke boruları
Çaplar (veya ebatlar)
Şebeke numaralama
Kot (seviye) çizgisi
Kot (seviye) metni
Alan tanımlama isimleri satırı
Alan tanımı isimleri
Not: Kolon şeması çizim dosyalarının isimleri program tarafından otomatik olarak
aşağıdaki şekilde tanımlanır: Proje Adı + XV + . + DWG, burada X uygulamaya
bağlı olarak herhangi bir karakteri gösterir. Örneğin TEST1DV.DWG bunun anlamı
TEST1.bld projesinin ikiz boru uygulamasının kolon şeması olduğudur.
4.15 Kütüphane Yönetimi (Library Management)
"Uygulama Kitaplık Yönetimi" (Application Library Management) seçeneği “Sayısal
veriler” (Numerical data) ve “Çizim verileri” (Drawing data) seçeneklerini içeren bir
alt mönüye yönlendirme yapar. İlk seçenek malzemelerin tüm sayısal verilerini
içeren kitaplıklara ve FINE ile ADAPT kitaplıklarının organizasyonuna (ADAPTFCALC hesaplamaları cildinde “Kitaplıklar” ile ilgili bölüme bakın) yönlendirme
yapar. "Çizimler" seçeneği her bir uygulama ile ilgili olarak aşağıdaki verilerin
görülebildiği diyalog kutusuna yönlendirme yapar:
- 96 -
FINE - HVAC
Sembol türü (Kind of Symbol): Bu, sembolün ait olduğu kategori türüdür (örn.
aksesuar, alıcılar, hidrofor ünitesi, konfigürasyonlar, vs.)
Sembol konumu (Location of Symbol): ‘’Sayısal veri’’ kitaplığının yanı sıra
çizimler içerisinde kitaplığa eklemek veya görüntülemek istediğiniz sembolün
konumunu gösterir.
Sembol adı (Symbol name): Bu “sayısal veri” kitaplıklarında kayıtlıdır. Ekranın
sağ tarafında slaytın kitaplık içerisinde bir konuma yerleştirilmesini sağlayan bir
dizi komut bulunur. Daha ayrıntılı olarak:
Kayar Ekran (Slide Screen): Kayar ekran çizim içerisinde dinamik
uzaklaştırma/yakınlaştırma yapılmasını sağlar. İlk olarak çizimin tamamında
“tümünü uzaklaştır/yakınlaştır” işlevini gerçekleştirir. Bunun ardından,
uzaklaştır/yakınlaştır özelliği kullanılarak slayt olarak kaydedilmesi istenen ekranın
tanımlanması mümkündür. Bu elverişliliği özellikle aynı zamanda bir çok sembolün
eklenmesi istendiğinde oldukça faydalıdır.
Slayt Gir (Enter Slide): Bu seçenek, geçerli ekranın, slayt olarak kaydedilmesini
sağlar. Sol tarafta bulunan bir dizi komut blok tanımlamanızı ve bunu kitaplığa
yerleştirmenizi sağlar. Aşağıda verilen sıra ile izlenmesi gereken aşağıdaki
komutlardan oluşur:
Düğüm Numarası (Node Number): Alıcı numarasının gösterilmesi gereken
konumun yanı sıra yazı tipini ve yüksekliği tanımlar (veya alıcı konumunu
verdikten sonra iki kez <Enter> tuşuna basın).
Temas Noktası (Touch Point): Alıcı temas noktalarını (bağlantı noktaları) ekler
ve yerleştirir.
Dikkat! Nihai çizimler üzerinde temas noktalarının basılmasını istemiyorsanız,
AutoCAD “Katman Yöneticisi”nde “temas noktaları” katmanının etkinliği
kaldırılmalıdır (“Dondur”u seç).
Ekleme Noktası (Insertion Point): Çizimin yerleştirileceği yere göre nokta
belirleyin.
Nesne(ler)i Seç [Select Object(s)]: Çiziminizin hangi nesnelerinin Bloğu
oluşturacağını seçin. Sembolün bir alıcı veya aksesuarı temsil etmesi halinde, alıcı
FINE – HVAC
- 97 -
niteliklerinin yanı sıra alıcı T noktalarının (temas noktaları) da tanımlanması
gerektiği de hatırlatılmalıdır.
Çizim Gir (Enter Drawing): Seçili bloğu ilgili kitaplık dizinine kaydetmek üzere bu
komutu çalıştırın.
Not: X uygulamasının çizim kitaplıkları \AFINE14\LIBS\DWG\DBX dizininde
bulunmaktadır. Örneğin X=C olan Tek Borulu Sistem uygulamasında (İkiz Borulu
Sistem uygulamasında olduğu gibi) çizimler \AFINE14\LIBS\DWG\DBC dizinine
kaydedilirler ve aşağıdaki şekilde adlandırılırlar:
GC1_a??.DWG, aksesuarlar 1,2,3,..,?? vs. çizimleri için
GC3_a??.DWG, radyatörler 1,2,3,..,?? vs. çizimleri için
GC3_c??.DWG, Alıcılar 1,2,3,..,?? vs. bağlantı noktaları için
Bu arada, X uygulamasının sayısal veri kitaplıklarının da \4M\LIBS\DATAF\DBX*.*
dizininde bulunduğunu not ediniz, örn. Tek Borulu Sistem uygulamasının sayısal
veri kitaplıkları \4M\LIBS\DATAF\DBC*.* dizininde bulunur ve bu şekilde devam
eder.
"Genel Semboller"(General Symbols) seçeneği, temas noktası dışında yukarıda
açıklanan her tür yönetim özelliğinin kullanılabilir durumda olduğu mevcut çizim
gruplarının bulunduğu alt mönülere yönlendirme yapar. Bunun yanı sıra, kullanıcı
mönüde ilgili konumu girerek sembol adını direk olarak tanımlayabilir (adın sayısal
veri çalışma kağıdında okunduğu uygulama kitaplıklarının aksine).
Not: Alıcılar ve aksesuarlara ait sembollerden başka, her uygulamada bazı
detaylar bulunur (ikinci seçenek olan “Detaylar”a bakınız). Bununla birlikte, FINE’ın
kullanılabilir her detayının programın kurulması esnasında PC’ye yüklenmesi
halinde, sabit diske çok büyük sayıda dosya yüklenmiş olacaktır. Bunun
önlenebilmesi için, başlangıçta yalnızca çok daha temel detaylar yüklenir. O
nedenle, paketin kullanıcısı program CD’si içerisinde kaydedilmiş tüm detayları
gözen geçirip, üzerinde çalıştığı uygulamalar için gerekli olanları seçip bunları
kendisi bir araya getirebilir. Özellikle “leptomer” dizininde eşit sayıda DWG
dosyasına karşılık gelen 200’ün üzerinde detay bulunmaktadır. Kullanıcı bunları
ekrandan izleyebilir (CD üzerinde çalışırken direk olarak “Aç” komutunu seçerek)
ve bunlardan bazılarını bilgisayarı üzerinde bulunan program kitaplıklarına
kaydetmek istediğinde yukarıda açıklanan prosedürleri takip edebilir.
- 98 -
FINE - HVAC
5. AutoNET: Boru/Kanal/Kablo
Tesisatları (Network Installation)
Bir önceki bölümde AutoNET seçenek grubu genel olarak açıklanmış ve çizim ve
Mekanik tesisatların hesaplanması ile ilgili tüm komut ve faydaları da gösterilmişti.
Bu bölümde her uygulamanın belli özellikleri ile ilgili AutoNET komutları
açıklanmıştır, bunun anlamı genel niteliklerin analizinin yapılmış olması ve her bir
tesisat şebekesinde uygulanan özel niteliklerin üzerinde durulduğudur. Doğal
olarak, bir önceki bölümde de üzerinde durulduğu gibi, AutoNET, kullanıcıya paketi
öğrenmesi ve kullanabilmesi için yardımcı olan genel bir çizim yöntemini adapte
etmektedir. Bununla birlikte, her uygulamanın genel bir çerçeve içerisinde
değerlendirilmesi mümkün olmayan belli bazı karakteristik özellikleri bulunduğu da
son derece açıktır (örn. tek borulu sistem devreleri, hava kanallarının iki veya üç
boyutlu çizimleri, tahliye sifonları, vs.). Bu bölümde bazı özgün karakteristikler
açıklanmıştır. Bununla beraber, bunların tam olarak anlaşılabilmesi için öncelikle
4. Bölümde bulunan genel AutoNET özelliklerini incelemelisiniz.
Bu nedenle, her bir uygulamanın karakteristik özellikleri AutoNET uygulama
mönüsünde bulunan uygulamaların sırasına göre aşağıdaki bölümlerde
açıklanmıştır. Her şeyden önce, referans olarak kullanılabilecek belli bir örnek
verilmesi faydalı olacaktır.
5.1 Tipik Örnek (Typical Example)
Bu bölümde verilen tipik örnek, kullanıcının Bölüm 4’ün içeriğini uygulamalı olarak
anlamasına ve ileriki bölümlerde açıklanacak olan konulara daha hızlı bir şekilde
adapte olabilmesine yardımcı olacaktır. Örneğin sadeleştirilebilmesi için yalnızca
daha basit olan boru komutlarının kullanıldığını göz önünde bulundurunuz.
Bununla beraber, kullanıcı daha sonra “duvara paralel”, “noktalara paralel” gibi
daha kompleks (ancak daha kesin) komutları da deneyebilir.
Bu özel örnek aşağıdaki kat planının boru tesisatını ele almaktadır:
FINE – HVAC
- 99-
Bunun iki katlı bir binanın zemin katının planı olduğunu ve “Bina Tanımı” içinde
0,00 ve 3,00 m değerlerinin verilmiş olduğunu varsayalım.
“elev” komutunu çalıştırıp, komut satırında geçerli yükseklik olarak 0,15 yazmanız
halinde, 0.15 m seviyesine aktarılacaksınız. Bunun ardından alıcı listesinden iki
radyatör seçin ve bunları Bölüm 5’de açıklandığı şekilde yerleştirin. Komut
satırında 1.10 yazın ve bir kez daha "elev" komutunu çalıştırarak banyo için bir
başka radyatör seçin. Şu ana kadar radyatörler uygun seviyelere (yüksekliklere)
yerleştirilmiş oldu.
Boru şebekesini çizmeye devam edin. “Boru” komutunu seçmeden önce, “elev”
komutunu çalıştırın ve çizime başlamak için yükseklik olarak 2.30 değerini girin.
- 100 -
FINE - HVAC
2.30 m seviyesine “yükselmek” için komut satırında @0,0,2.30 yazın ve duvara
düşey ve paralel olarak devam edin ( “Ortho” komutunun etkinleştirilmesi faydalı
olacaktır). Radyatör bağlantı noktasına ulaşır ulaşmaz, yatay bölümü
sonlandırmak için sol tıklama yaptıktan sonra, “Bağlantı noktası” kenetleme
özelliğini etkinleştirin ve cihazın bağlantı noktası olan yıldıza hedeflenerek
yeniden sol tıklama yapın. Son olarak, boru döşemesi çizimini bitirmek üzere sağ
tıklama yapın çünkü boru radyatörde sona erecektir.
“Boru” komutunu yeniden çalıştırın (son komut farenin sağ tuşunun kullanılması ile
tekrar edilebilir, bu nedenle bunun mönüden seçilmesine gerek yoktur) ve ana
borudan odaya kadar olan bölümü çizin. Daha sonra, “Boru” komutunu çalıştırın ve
‘’bağlantı noktası kenetlenmesi’’ ile bağlandığınız ikinci radyatörden, birinci
radyatörü kolona bağlayan yatay boruya kadar (“dikme” kenetleme ile) bağlantıyı
tamamlayın. Geriye odadaki diğer radyatör kaldı.
FINE – HVAC
- 101-
Kenetle özelliğini daha rahat kullanmak için uzaklaştır/yakınlaştır komutundan
yararlanabilirsiniz.
Bir önceki ekrana geri dönmek için “Uzaklaştır-yakınlaştır/Önceki”ni
(Zoom/Previous) seçin ve bir sonraki radyatörün bağlantı noktasında duruncaya
dek boru döşemesini duvarlara paralel olarak çizmeye devam edin. Tüm bunların
ardından, yaratılan kat planı aşağıda gösterilmiştir:
- 102 -
FINE - HVAC
“3 Boyutlu Görünüm” komutunu çalıştırıp, “Katman Yönetimi” komutu üzerinden
“Duvarlar’’ ve ‘’Kolonlar” katmanlarının onay kutucuklarından etkinlikleri
kaldırıldığında, duvarlar ve kolonlar kaldırılmış olacağından daha iyi izlenebilecek
ve görüntülenecek ekran aşağıdaki gibi olacaktır:
Tesisatın tamamlanması için yapılması gereken tek şey daha sonra şebeke
tanımlanmasının da mümkün olabilmesi için bir besleme noktası tanımlamaktır.
“Başlama Noktası” (Start Point)->’’Besleme noktası başlangıcı’’ (Supply start point)
komutunu çalıştırıp, borunun ilgili ucunu “Bitiş noktası”(endpoint) kenetleme ile
işaretleyecek olursanız, boru uç noktasına besleme noktası için bir sembol (küçük
kare) yerleştirilmiş olduğunu görürsünüz, bu sembol bir besleme noktasının
tanımlanmış olduğunu gösterir.
Bir daire için tesisat çizilmiş oldu. Aynı şekilde, farklı bir yoldan başlanarak diğer
dairelerin tesisatları da çizilebilir. İkinci katta da benzer bir tesisat bulunduğunu
varsayalım (örn. örnek apartman dairesi). AutoNET “Kat Kopyala” (Copy Floor)
komutunu çalıştırın ve “Tümü” (All) yazarak tesisatın tamamını seçin. Birinci kata
ait tesisat, otomatik olarak ikinci kata aktarılır. (Bunu “Bina Tanımı” seçeneği
üzerinden 2. katı etkinleştirip daha sonra birinci kata dönerek de kolayca
FINE – HVAC
- 103-
yapabilirsiniz). Kat kopyalama yalnızca şebekeler için geçerli olup, 2. kata ait
mimari kat planı olsun veya olmasın gerçekleştirilebilir (bu örnekte olduğu gibi).
Birinci kattan başlayarak mevcut olana paralel olarak yeni bir yatay bölüm
çizebilirsiniz bu şekilde ikinci kat tesisatı, yerleştirilmiş olacaktır. Bunun ardından,
borunun ikinci uç noktasından başlayarak, ikinci kata kadar yükselecek olan
kolonu çizebilirsiniz. “kolon” seçeneğini kullanın ve “İlk Yüksekliği Gir” bilgi
isteminde 0 değerini (bu boru uç noktasının bulunduğu mutlak seviyedir, örn.
birinci kat 1.5 m seviyesinde ve yatay boru 0 kat seviyesinde ise, 1.5 yazmalısınız)
ve “İkinci Yüksekliği Gir” bilgi isteminde değeri (3+2.8) girin. Bunun ardından kolon
için ok sembolü görüntülenecektir.
İkinci kata geçin (“Bina Tanımı” komutu üzerinden bunu etkinleştirerek). kolonun
ikinci kata doğru geçtiğini göreceksiniz.
Bunların ardından, “Şebeke Tanıma” yı (Net Recognition) seçince, şebeke
otomatik olarak numaralandırılır.
- 104 -
FINE - HVAC
Dikkat! Tanımlamanın gereği şekilde yapılmış olduğundan emin olabilmek için,
birleşme noktaları ve alıcıların numaralandırılmış olduğunu kontrol edin. Aksi
halde, numara bulunmayan noktalardan başlayarak boru hattı bağlantılarını
kontrol etmelisiniz. Hiç numara bulunmaması halinde, besleme noktası (hat
başlangıç noktası) doğru bağlanmamış demektir. Bu durumda, bağlantıyı “Sil”
komutunu kullanarak silmeli ve ilgili komutu kullanarak hattın “Uç noktası” üzerinde
bağlantıyı yeniden yapmalısınız..
Not: Tesisat branşman veya branşmanlarının tanımlama öncesindeki renklerde
olmamaları (veya beyaz renkte olmaları) halinde bunun anlamı, şebekenin geri
kalan kısmıyla olan hat bağlantıların doğru şekilde oluşturulmamış olduğudur.
Bazı durumlarda, bunun anlamı beyaz renkli hattın besleme borusuna hiç
bağlanmamış olduğu veya bağlanmış olmasına (görünmesine) rağmen hat
borusunun bağlantı noktasında bağlantı yapmak üzere kesilmemiş olduğudur. Bu
durumda boruyu bağlantı noktasında kesin (“Seçilen noktada kes”).
Şebekenin numaralandırılmasının ardından, hesaplama föyüne girebilirsiniz.
tanımlanan binanın yakıt gazı tesisatı uygulamasının da ilgili hesap föyüne
aktarıldığından ve hesaplanabileceğinden emin olunuz.
Dikkat! Hesaplamaları yapabilmek için, şebeke verilerinden en az bir parametreyi
(örn. boru tipi seçimi)., aynı değeri tekrar girerek de olsa (programın hesaplamayı
yapmasını “sağlamak” için) tanımlamalısınız
Çizime geri dönmeniz halinde, “Kat Planını Güncelle” (Update Ground Plan)
komutu hesaplanan boru çaplarını kat planlarınıza aktarır. Bölüm 2’de açıklanan
yardımcı gripleri kullanarak, üst üste binen rakamları kolayca birbirlerinden
ayırabilirsiniz. Tabii, yukarıdaki veriler “metin” olarak değerlendirildiğinden bunları
düzenlemek için diğer AutoCAD ve IntelliCAD komutunu da kullanabilirsiniz.
FINE – HVAC
- 105-
Son olarak, ikinci seçenek olan “Kolon Şeması”->”Yeni”(‘Vertical Diagram’->’New’)
tesisatın kolon şemasını oluşturur.
Numaralamanın, kolon şeması üzerinde de bulunmaya devam ettiğini ve kat
planları ile hesaplamalardaki numaralandırmayla tamamen eşleştiğini
görebilirsiniz.
Bunun yanı sıra, fazla “yayılmış” (overspread) olduğunu düşündüğünüz kolon
şemasının çeşitli bölümlerini “yuvarlamak”(Round up) için ”Taşı” komutunu
kullanarak, tüm bölümleri taşıyabileceğiniz gibi, gripleri de kullanabilirsiniz. kat
planına geri dönmek için, “Çizimler” seçeneği altında bulunan ilgili komutu
çalıştırın.
Not: Kolon şeması, ayrı bir çizim olarak (DWG) kaydedilir ve proje dizininde
bulunur. Bu dosyanın adı, uygulamanın adı, türü ve V harfinden (Düşey için)
oluşur.
Yukarıda, iki katta bulunan iki dairenin de Yakıt Gazı tesisatının çizimi ile ilgili basit
bir örnek incelenmiştir. Aynı metodolojinin izlenmesi ile, tasarımcı her kat ve
katlarda daha fazla sayıda daire üzerinde çalışma yapabilir. İlerideki bölümlerde
yukarıda bulunan örnek referans prototipi olarak kullanılacak ve her uygulama için
gerekli eklenti ve değişiklikler gösterilecektir.
- 106 -
FINE - HVAC
5.2 Tek Borulu Isıtma Sistemi (Single-Pipe System)
Genel AutoNET ilkeleri aynı şekilde Tek Borulu Sistem uygulamasına da
uygulanmaktadır. Bununla birlikte, Tek Borulu Sistem uygulaması için geçerli olan
standardizasyonun diğerlerinden belirgin ölçüde farklılık göstermesinden
kaynaklanan çeşitli farklılıklar bulunmaktadır. Genel olarak, Tek Borulu Isıtma
Sistemi şebekesi aşağıda açıklanan sıra ile çizilmektedir:
• Kat planları üzerine radyatörleri yerleştirin (otomatik veya manuel olarak)
• Radyatörler kat planları üzerine ya “Radyatörler” komutu çalıştırılıp,
kullanılacak olan türün açılan diyalog kutusundan seçilmesi ile (ebatlar
hesaplama ortamında tahmini olarak hesaplanacaktır) veya “Otomatik
radyatör tesisi” komutu çalıştırılıp, otomatik yerleştirmenin yapılacağı alanların
seçilmesi ile (alanların kat planında tanımlanmış ve bunların ısı kayıplarının
hesaplanmış olması halinde) yerleştirilir.
• Gidiş ve dönüş kolonlarının çizilmesi
• Kolonların başlangıç ve bitiş noktalarının (kotlarının) yanı sıra bunların sona
ereceği konumun tanımlanması. Kolon yüksekliklerinin bina katları için
tanımlanmış olan yükseklikler göz önünde bulundurularak verilmesi gerektiğini
unutmayın.
• kat planları üzerine kolektör yerleştirilmesi
kat planı üzerinde çeşitli bina katlarında bulunan gidiş ve dönüş kolektörlerini
yerleştirin. kolektör yerleştirilmesi “Aksesuarlar” komutunun çalıştırılması ve
açılan diyalog kutusundan isteğe uygun kolektörlerin seçilmesi ile
gerçekleştirilir. Kolektör bağlantı noktaları sadece çizim sembolleri olup, her
bağlantı noktasına birden fazla devre borusu bağlayabilirsiniz.
• Kolektörlerle kolonların yatay birleştirilmesi
Gidiş kolektörünü, gidiş kolonuna bağlayan hat borusunu çizin. Boru çizimi için,
kolektör “Bağlantı noktası” kenetlemesi üzerinden ilk noktayı seçin ve daha
sonra kolona “Dikme” (perpendicular) kenetlemesini gerçekleştirin. Kolon, okla
değil de okun ortasında bulunan nokta ile temsil edilir (bu nokta ,kat planındaki
kolonun iz düşüm noktasıdır).
• Her devre için kolektöründen başlayıp, durmanız gereken ilk radyatöre kadar (ilk
radyatöre kadar devrenin kavisli bölümünün oluştuğunu göreceksiniz) ilerleyip,
ilk radyatörden ikincisine ve dönüş kolektöründe sona eren son kavisli bölümün
çizilmesine kadar bu şekilde devam ederek devreleri çizin. Devreler düz veya
kavisli boruların kullanılması ile çizilebilir.
• Tesisatın gidiş ve dönüş noktasının tanımlanması
“Başlangıç Noktası” seçeneğini kullanıp, “Uç Noktası” kenetlemesi ile ilgili borunun uç
noktasını seçerek gidiş ve dönüş noktalarını tanımlayın.
FINE – HVAC
- 107-
• Şebeke Tanıma (Net Recognition)
“Şebeke Tanıma”
komutunun etkinleştirilmesi halinde, program alanlar
içerisindeki radyatör konumlarının yanı sıra devreleri de tanımlamakta ve
hesaplama tablosu ile bağlantıları hazırlamaktadır.
• Hesaplamalar (Calculations)
Tek Borulu sistam uygulamasının hesaplama programını çağırmak üzere
“Hesaplamalar” seçeneğini seçin burada “Dosyalar” altında “Çizim Üzerinden
Güncelle” seçeneği seçili olduğunda veriler, hesaplama tablosuna aktarılır.
• Çizimleri Güncelle (Update Drawings)
Bu seçenek seçili olduğunda, hesaplanan radyatör tipleri ve yüklerinin yanı sıra
devre verileri de kat planına aktarılır. kat planının önceden güncellenmiş olması
halinde, program sizden eski verileri silmek üzere kat planını yeniden
güncellemenizi isteyecektir.
• Devreler üzerine ok yerleştir (Insert arrows in circuit)
Gidiş kolektöründen dönüş kolektörüne giden rotayı izleyerek devreler üzerinde
otomatik olarak ok yerleştirmek için bu komutu çalıştırın.
• Kolon Şeması Yarat (Create Vertical Diagram)
Kolon şeması, hesaplama programı tarafından oluşturulan DXF dosyasına göre
yaratılır.
Not: Otomatik radyatör yerleştirilmesi ile ilgili kriterler aşağıda verilmiştir:
• Her alanda en az bir veya alan ısı kayıplarının kullanıcı tarafından
tanımlanabilecek minimum limiti (varsayılan alanın ısı kayıpları limiti 2000 kilo
kalori/saattir) aşması halinde daha fazla radyatör yerleştirilir.
• Radyatörler, eğer varsa pencereler altına yerleştirilir ve tipleri de bunların
yüksekliği, pencere alt seviyesi ile döşeme mesafesinden daha az olacak
şekilde ayarlanır.
Tek Borulu Sistem uygulaması ile ilgili olarak,
yukarıdaki işlemler AutoNET seçeneklerinin yanı
sıra sağ pencerede gösterilen ve bölüm 4.3’de
açıklanan simge çekme menülerine sahip ilgili araç
çubuğu kullanılarak gerçekleştirilir.
Aşağıdaki örnek ,Fine kullanarak Tek Borulu
sistem tesisatı çizimi metodolojisini daha iyi
anlamanıza yardımcı olacaktır.
Örnek 1 (Otomatik devre çizimi ile) [Example
1(with automated circuit drawings)]: Aşağıdaki
ekranda görülen ve üç radyatör ile iki kolektörün
yerleştirilmiş olduğu örneğe bakılarak, devre
kolayca çizilebilir. Öncelikle gidiş kolektörünün konumunu daha sonra radyatörleri
(art arda ve tek tek) ve son olarak da dönüş kolektörünün konumunu
işaretlemelisiniz. Bu şekilde, Tek Borulu Sistem devresi otomatik olarak yaratılır
(ekrana bakınız).
- 108 -
FINE - HVAC
Yaratılacak olan her boru bölümünde (örn. iki radyatör arasında), komut iki ara
yardımcı noktayı (grip noktaları) varsayılan olarak tanımlar ki bu noktaları
aşağıdaki örnek ekranda gösterildiği gibi daha sonra düz rotaları düzenlemek için
kullanabilirsiniz.
İsterseniz, devre yaratılırken ikiden fazla yardımcı nokta ekleyebilirsiniz.
FINE – HVAC
- 109-
Örnek 2 (basit, otomatik olmayan devre çizimi) [Example 2(with simple nonautomated circuit drawings)]: : Sol alt tarafta gösterilen ilgili gidiş ve dönüş
kolektörleri üzerinden aşağıdaki iki radyatörü besleyecek olan Tek Borulu Sistem
devresi çizmek istediğinizi varsayalım.
“Devre Kavisli boru” komutunu çalıştırın. “Bağlantı noktası” kenetlemesi üzerinden
(alt kolektörün gidiş kolektörü olarak düşünün) kolektörün bağlantı (besleme)
noktasından başlayarak ilk radyatörün bağlantı noktasında bitirin. Devrenin ilk
bölümünün çizilmiş olduğunu göreceksiniz.
Dönüş kolektörünün bağlantı noktasına ulaşılıncaya dek kalan bölümler benzer
şekilde çizilir.
- 110 -
FINE - HVAC
İki örnekte de belirtildiği gibi radyatör bağlantı noktalarından yalnızca biri kullanılır.
Bundan sonra aşağıdaki standart adımlar izlenmelidir:
Halen ikinci örnekte olduğumuzu ve oluşturulması gereken bir kolektör-kolon
bağlantısı ve tanımlanması gereken gidiş ve dönüş noktaları olduğunu varsayalım.
Önce kolonları yerleştirin. Gidiş kolonu için 0 ve 3 m yüksekliklerini vererek
“Besleme Ana Borusu” komutunu ve yine 0 ve 3 m yüksekliklerini vererek “Dönüş
Ana Borusu” komutunu çalıştırın.
FINE – HVAC
- 111-
Daha sonra kolektörleri radyatörlere bağlayın. “Besleme Ana Borusu” için
“Besleme Borusu”nu seçin ve Gidiş kolektörünün “Bağlantı Noktası”ndan
“Besleme Ana Borusu”na “Dikme” kenetlemeyi etkinleştirin. “Dönüş Ana Borusu”
için “Dönüş Borusu”nu seçin ve Dönüş kolektörünün “Bağlantı Noktası”ndan
“Dönüş Ana Borusu”na “Dikme” kenetlemeyi etkinleştirin.
kolonları besleyen ve kazan dairesinden gelen yatay bölümleri tanımlayın. “Dikme”
kenetlemeyi etkinleştirin ve bunları “Besleme Ana Borusu”na bağlamak için
“Besleme Borusu”nu ve “Dönüş Ana Borusu”na bağlamak için “Dönüş Borusu”nu
seçin. “Başlangıç Notası” olarak kazan dairesinden çıkan gidiş borusunun “Uç
Noktası”nı ve “Bitiş Noktası” olarak kazan dairesine giren dönüş borusunun “Uç
Noktası”nı tanımlayın. Bunlardan sonra, AutoNET mönüsünde “Şebeke Tanıma”
komutunu seçerek Tek Borulu Sistem Şebekesini tanımlayabilirsiniz.
- 112 -
FINE - HVAC
Yukarıdaki örnekte açıklanan ana özelliklerinden başka kullanıcı aşağıdakileri de
göz önünde bulundurmalıdır:
• Alan yükleri, alanda tesis edilmiş olan radyatörler üzerinden eşit olarak dağıtılır.
Bundan sonra, kullanıcı hesaplama ortamına müdahale edebilir ve toplam yükü
radyatörler üzerine istediği şekilde dağıtabilir.
• Program, programın başlangıçta kat planından “okuduğu” değeri değil de Isı
kayıpları tablosundaki ilgili, (muhtemelen) değiştirilmiş değeri alan yükü olarak
kabul eder.
• Her kat için bir kolona 15’den fazla devreye bağlantısına izin verilmezken, tek
bir devreye 7 adede kadar radyatör bağlanabilir.
• Aynı seviyedeki radyatörlerin kavisli boru ile bağlanmaları halinde, boru seviyesi
(kotu) ilk radyatör seviyesinde (kotunda) olmalıdır. Farklı seviyedeki
radyatörlerin bağlantı devresi için, borunun radyatör seviyesine yükseltilmesi
veya alçaltılmasını mümkün kılan düz boru kullanılmalıdır. . Herhangi bir
bağlantı olmaması halinde, daire yarıçaplarını gösteren bir sembolle problemin
oluştuğu yeri gösteren bir mesaj otomatik olarak görüntülenir. Problemi bu
noktada gidermeniz halinde sembolü silmek için “Sil” (Erase) komutunu
çalıştırın.
• Her şekilde, kolektörlerin bağlanabilmesi için, gerçekte mevcut olmasalar dahi
gidiş ve dönüş kolonları çizilmelidir (yalnızca Tek Borulu Sistemde).
• Kolon Şeması yaratmak için, “Kolon Şeması” (Vertical Diagram) penceresi
aktifken (bu yalnızca Tek Borulu Sistem uygulamasında kullanılır) hesaplama
ortamından “Yeni DXF dosyası” seçeneğini seçerek kolon şeması dosyasını
DXF dosyasına aktarın.
Son olarak, kullanım rahatlığı açısından program aşağıdaki hallerde bir dizi hata
mesajı görüntüler:
-
Borular birbirine bağlanmadığında (nokta görüntüsü vurgulanır)
-
Aşağıdaki durumlarda “YANLIŞ SEMBOL” (WRONG SYMBOL) mesajı
görüntülenir:
• gidiş/dönüş borularının radyatörde sona ermesi halinde (yanızca devreler
burada sona erebilir)
• radyatör veya aksesuarda 2’den daha fazla veya daha az devre borusu
sona erdiğinde (biri gidiş diğeri dönüş olmak üzere iki devre borusu
bulunmalıdır)
-
Aşağıdaki durumlarda hatanın oluştuğu noktada “YANLIŞ BAĞLANTI”
(WRONG CONNECTİON) mesajı alınır ve program tam olarak hatalı noktayı
gösterir:
• aksesuar üzerinde gidiş ve dönüş borularının aynı anda sona ermesi
halinde
• farklı özellikteki boruların (gidiş, dönüş, devre) aynı noktada sona ermesi
(bir birine bağlanması) halinde
• 2’den daha fazla veya daha az devre borusunun aynı noktada sona ermesi
halinde
FINE – HVAC
- 113-
Not: Otomatik komutlar (örn. radyatör yerleştirilmesi), bir noktaya kadar kullanıcı
tercihine “açık” çok sayıda kritere dayanmaktadır. Örneğin, alan yükünün 2000
Kkal/h ’ten fazla olması halinde kullanıcı bir alanda birden fazla radyatörün
otomatik olarak kurulmasını isteyebilir. \FINE… dizini altında bulunan "Autofine.ini"
dosyasının ilgili konumuna 2000 değeri girilmelidir. Sizin de görebileceğiniz gibi,
“ini” dosyası açıldığında diğer uygulamaların yanında, Tek Borulu Sistemle ilgili bir
bölüm bulunmaktadır:
[Tek borulu sistem]
Radyatör Isı Verimi = 2000
Radyatör Seçimi = 9,10,11,12
; baskı mm birimi üzerinden’ radyatör tipi metni’ ile radyatör arasındaki mesafe
Sembol ile Metin arası Mesafe y = 5
; baskı mm birimi üzerinden radyatör tipi metin yüksekliği
Metin Yüksekliği = 2
; baskı mm birimi üzerinden borular arası mesafe
Boru Mesafesi = 1
; baskı mm birimi üzerinden duvar veya noktalara olan boru mesafesi
Duvardan Boru Mesafesi=1
Oklar1 = 6,1,5
Oklar2 =14,13,17
Düğüm Blok Adı=Düğüm
Kullanıcı yukarıdaki metni Wordpad üzerinden düzenleyerek “mantıksal”
parametreleri değiştirebilir. Aşağıda kullanıcı tarafından (parametrik olarak)
tanımlanabilecek öğeler verilmiştir:
Radyatör Isı Verimi: İkinci radyatörün seçileceği verim sınırını verir.
Radyatör Seçimi: Kitaplıktan radyatör tipi seçiminde kullanılacak olan tercih
sıralamasını verir (ilk radyatör veya pencerenin altındaki uygun ilk radyatör seçilir)
Sembol Metni: Metin konumu (radyatör tipini içeren) ile radyatör arasındaki
mesafeyi girin.
Metin Yüksekliği: Radyatör tipinin gösterildiği yerde metin yüksekliğini girin.
Oklar: Birinci, ara ve son bina katının gidiş ve dönüş kolonları için ok tipi (oklar1,
oklar2) belirleyin.
- 114 -
FINE - HVAC
5.3 İki Borulu Isıtma Sistemi (Twin-Pipes System)
Temel AutoNET çizim ilkeleri burada da aynı şekilde uygulanır ve Kısım 5.1’de
verilen örnekle arasında pek çok benzerlik bulunur. Genel olarak, tipik bir iki borulu
ısıtma sistemi şebekesi (paralel gidiş- dönüş şebekeleri) aşağıdaki yönteme uygun
olarak çizilir:
• Kat planlarına radyatör yerleştirilmesi (otomatik veya el ile girilerek)
• Gidiş kolonlarının (basit veya duvarlara, noktalara paralel, vs.) çizimi
• Yatay gidiş borularının (kolonlarla radyatör bağlantısı) çizimi
• Aksesuar yerleştirilmesi (tercihli)
• Gidiş hattı başlangıç noktası (kazan çıkış noktası) seçimi
• Şebeke tanımlama
• Hesaplamalar (boru uzunlukları ve ilgili aksesuar numarası hesaplama
tablolarına otomatik olarak iki kez girilir)
• Hesaplanan tipler, radyatör yükleri ve boru çaplarının aktarımı da dahil olmak
üzere kat planı güncelleme
• Kolon şeması Yaratma
Gidiş hattı şebekesinin dönüş hattı şebekesine paralel olmaması halinde (veya
paralel olmaları ve kullanıcının bunları çizmek istemesi halinde), iki bağımsız hat
şebekesinin yanı sıra (biri gidiş diğeri dönüş için) şebekede bulunan iki noktanın
da (hat başlangıç ve bitiş noktası) çizilmesi gerekir. Tanımlamanın ardından, her
iki şebeke, hesaplama ortamı tarafından istenen geçerli standardizasyona göre
(bkz. İki Borulu Sistem hesaplama ortamı) hesaplama tablolarına aktarılır (gidiş
“.”ve dönüş “-“ ile).
Örnek: Aşağıdaki ekranda, yalnızca gidiş hattını çizmiş olduğumuz ancak buna
rağmen tesisatın analitik hesaplaması için yeterli olan İki Borulu tesisatın bir
bölümünü görmektesiniz:
FINE – HVAC
- 115-
Yukarıdaki örnekte radyatörler küçük yatay bölümlele (branşmanlarla) kolonlara
bağlanmıştır. Bununla beraber, ekranda görülen “şemsiye” tipi sistemde olduğu
gibi ‘alttan dağıtım-alttan toplama’, ‘alttan dağıtım-üstten toplama’, üstten dağıtım
üstten toplama’ ‘üstten dağıtım-alttan toplama’ gibi bir çok varyasyon olasılığı da
bulunmaktadır:
Kısım 5.1’deki örnekte olduğu gibi kullanıcı yatay ve düşey branşmanların yanı
sıra kolon çizmekte tamamen serbesttir. Şebeke başlangıç noktası “gidiş hat başı
Noktası” (Kalorifer Kazanı) komutu ile belirlenirken, dönüş noktası ancak bir dönüş
hattı şebekesinin bulunması halinde gereklidir.
Yukarıdaki örnekte açıklanan ana özelliklerinden başka kullanıcı aşağıdakileri de
göz önünde bulundurmalıdır:
• Alan yükleri, alanda tesis edilmiş olan radyatörler üzerinden eşit olarak dağıtılır.
Bu noktadan sonra, kullanıcı toplam yükü radyatörler üzerine kendi istediği
şekilde dağıtabilmek üzere hesaplama ortamına müdahale edebilir
• Program, alan yükü olarak, programın başlangıçta kat planından “okuduğu”
değeri değil de “Isı Kayıpları” içinde bulunan (muhtemelen) değiştirilmiş olan
‘alan yükünü’ kabul eder.
- 116 -
FINE - HVAC
Program aşağıdaki durumlarda hata mesajları verir:
-
gidiş veya dönüş hattı şebekesinde kapalı rota (kısa devre) bulunması halinde
-
Farklı özellikteki boruların (gidiş, dönüş) aynı noktada bitmesi halinde, o
noktada “YANLIŞ BAĞLANTI” (WRONG CONNECTİON) mesajı alınır.
-
Aşağıdaki durumlarda “YANLIŞ SEMBOL” (WRONG SYMBOL) mesajı alınır ve
hatanın oluştuğu konum daire içine alınarak gösterilir:
• Radyatör bağlantı noktasında 2’den fazla borunun sona ermesi halinde
• Bir radyatörde 2 aynı borunun (örn. 2 gidiş borusu) sona ermesi halinde
• Bir aksesuarda farklı boruların (gidiş ve dönüş) sona ermesi halinde
Dikkat! “Şebeke Tanımlama” sırasında şebeke bölümlerinin tanımlama
öncesindeki renklerde olmaması veya bunun yerine beyaz renkte olmaları halinde
bunun anlamı bu bölümlerin şebekeye hiç bağlanmamış olduğu (bu nedenle
bağlanmaları gerekir) veya bağlanmış olmasına (görünmesine) rağmen bağlantı
yapılan borunun bağlantı noktasında kesilmemiş olduğudur. Bu durumda boruyu
bağlantı noktasında kesin (“Seçilen noktada kes”).
Not: Tekli Boru Sisteminde kriterlerin parametrik tanımlamaları ile ilgili olarak
açıklanan her şey burada da aynen uygulanır. Parametreler “İki Borulu Sistem”
başlıklı dosyada \FINE.. dizini altında bulunan "Autofine.ini" dosyasında tanımlanır.
Üzerinden ikinci bir radyatörün seçileceği çıkış limitini tanımlamak üzere kullanıcı
ilgili metne (örn. Wordpad ile) müdahale ederek “mantıksal” parametreleri
düzenleyebilir, radyatör tiplerinin kitaplıkta istenen sıralaması, radyatöre göre
metin konumu (radyatör tipi ile), , radyatörün gösterileceği yerde metin yüksekliği,
vs.
Radyatör Isı Verimi = 2000
Radyatör Seçimi = 9,10,11,12
;baskı mm birimi üzerinden ‘radyatör tipi metninin’ radyatöre olan mesafesi
Sembol ile Metin arası Mesafe y=5
; baskı mm birimi üzerinden radyatör tipi metni yüksekliği
MetinYüksekliği=2
Boru Mesafesi=1
; baskı mm birimi üzerinden duvar veya noktalara olan boru mesafesi
Duvardan Boru Mesafesi=1
Oklar1=6,1,5
Oklar2=14,13,17
Düğüm Blok Adı=Düğüm nokta
FINE – HVAC
- 117-
5.4 Fan Coil Sistemi (Fan Coils)
Fan Coil tesisatı çizmenin iki farklı yolu bulunur.
İlk durumda, gidiş ve dönüş boruları, duvarların veya asma tavanların üst kısmında
paralel bir yol izler. Bu nedenle, program kullanılarak yapılan tesisat çizimi ile ilgili
olarak İki Borulu tesisat şebekesi hakkında açıklananların tümü aynen burada da
uygulanabilir. İkinci durumda, merkez borular bir kolektöre yönlendirilir ve her Fan
Koil buradan döşeme içi boruyla doğrudan bağımsız olarak beslenir. Bu nedenle,
kullanıcı, kolektörleri yerleştirmeli (aksesuar kitaplığından seçim) ve buradan
başlayarak FCU’ları (Fan Coil Unit) düz veya kavisli borularla bağlamalıdır
Bunun yanı sıra, hesaplanan soğutma yüklerinin hesap föyüne aktarılması için,
kullanıcı “Dosyalar” menüsüne girmeli Klima Yükleri programında ve “Fan Koil’ler”
seçeneği üzerinde <Enter> tuşuna basmalıdır. Burada ayrıca “Toplam Yük”ün mü
(örn. soğutma için yalnızca FCU’lar kullanıldığında), “Alan Yükleri”nin mi (örn. bir
FCU ve alandaki havayı önceden soğutan merkezi klima ünitesi bulunduğunda)
yoksa “Havalandırma Yükleri”nin mi (nadiren) aktarılmak istendiği seçilebilir. Aksi
halde, kullanıcı hesaplama tablosunda her bir FCU’ya karşılık gelen yükü el ile
girmek zorundadır. Açıkça görülmektedir ki, birden fazla FCU ünitesinin bulunması
halinde, alan yükleri, belli bir alanda tesis edilmiş olan Fan Koil’ler üzerinden eşit
olarak dağıtılır. Bu noktadan sonra, kullanıcı toplam yükü Fan Koil’ler üzerine
kendi istediği şekilde dağıtabilmek üzere hesaplama ortamına müdahale edebilir.
Bundan başka kullanıcı aşağıdakileri de göz önünde bulundurmalıdır:
• Alan yükleri, belli bir alanda tesis edilmiş olan Fan koil’ler üzerinden eşit olarak
dağıtılır. Bu noktadan sonra, kullanıcı toplam yükü Fan Coil’ler üzerine kendi
istediği şekilde dağıtabilmek üzere hesaplama ortamına müdahale edebilir
• Program, alan yükü olarak, programın başlangıçta kat planından “okuduğu”
değeri değil de “Soğutma Yükleri” içinde bulunan (muhtemelen) değiştirilmiş
alan yükünü kabul eder.
Program aşağıdaki durumlarda hata mesajları verir:
• gidiş veya dönüş şebekesinde kapalı rota bulunması halinde
• Farklı özellikteki boruların (gidiş, dönüş) bittiği noktada “YANLIŞ BAĞLANTI”
(WRONG CONNECTİON) mesajı alınır.
• Aşağıdaki durumlarda YANLIŞ SEMBOL” (WRONG SYMBOL) mesajı alınır:
-
FCU bağlantı noktasında 2’den fazla borunun sona ermesi halinde
- Bir FCU’da 2 aynı özellikteki borunun (örn. 2 gidiş borusu) sona ermesi
halinde
- Bir aksesuarda farklı özellikteki boruların (gidiş ve dönüş) sona ermesi
halinde
- 118 -
FINE - HVAC
Not: Mantıksal parametreler – çizim komutları, (\FINE... dizininde) “Autofine.ini"
dosyasında Fan Coil’ler ile ilgili metin kısmında tanımlanır:
[Fan Koil’ler]
Sembol ile duvar arası mesafe X=5
;mm
Sembol ile duvar arası mesafe Y=5
;mm
Boru Mesafesi =1
; baskı mm birimi üzerinden duvarlara veya noktalara olan boru mesafesi
Duvardan Boru Mesafesi =1
Oklar1=6,1,5
Oklar2=14,13,17
Düğüm Blok Adı=Düğüm nokta
Alan içerisinde otomatik kurulum için fan coil ünitesinin duvara olan mesafesini x
ile tanımlamak üzere “SymboltoWallx” komutunu çalıştırmanız gerektiğini
unutmayın. "SymboltoWally" komutu bir öncekine benzer ancak mesafesi y ile
tanımlanır. “DüğümBlokAdı” komutu şebeke tanımlamasında kullanılacak olan
bloğu belirler.
5.5 Hava Kanalları (Air-Ducts)
Hava kanalı şebekesi tek boyutlu olarak çizilebilir böylece otomatik olarak
tanımlanabilir ve hesaplama tablosuna aktarılır. Bunun yanı sıra, detaylı ve
eksiksiz hava kanalı kat planı çizimleri için iki veya üçboyutlu çizim olanağı da
bulunmaktadır. Bu üç olanak bağımsız olarak kullanılabileceği gibi birbirleri ile
birleştirilerek de kullanılabilirler. Bunun en önemli yararı, lineer çizimden (tek
boyutlu) başlayarak iki boyutlu çizimin otomatik olarak yaratılabilmesidir. Öncelikle
lineer (tek boyutlu) şekli çizin, şebeke tanımlamasını gerçekleştirin, hesaplamaları
yapın ve hesaplama sonuçları üzerinden (hava kanalı ve menfez boyutları) kat
planını güncelleyin. Daha sonra hava kanallarının iki boyutlu çizimini hesaplama
sonuçlarına dayanarak tamamen otomatik olarak almak üzere “Lineer çizimi iki
boyuluya dönüştür” komutunu çalıştırın. Elbette ki, kullanıcı, program tarafından
sağlanan ve lineer şebeke ile desteklenen farklı “iki boyutlu çizim” komutlarını
bağımsız olarak kullanabilir ve hesaplanan boyutlar kat planı üzerindeki farklı bir
katmanda görüntülenir. Ayrıca bağımsız olarak (yalnızca bu şekilde) üç boyutlu
çizim komutlarını da kullanabilir. Lineer, iki boyutlu ve üç boyutlu hava kanalı çizimi
hakkında daha ayrıntılı bilgi için sonraki iki kısmı inceleyiniz.
5.5.1 Tek Çizgi Kanalları İki Boyutlu Yap (Linear DrawingIdentification-Conversion into two-dimensionel)
Lineer şebeke çizimi ile ilgili olarak yukarıda açıklananların tümü burada da aynen
uygulanır. Daha ayrıntılı olarak, ister veriş ister çıkış olsun lineer hava kanalı
şebekesi aşağıdaki yönteme uygun olarak çizilir:
FINE – HVAC
- 119-
• Kat planlarına menfezlerin yerleştirilmesi (otomatik veya el ile girilerek)
• Düşey kanalların çizimi
• Yatay kanalların çizimi (menfezlere bağlantı)
• Hat başlangıç ve bitiş noktalarını (veriş ve çıkış noktası) tanımlama
• Şebeke Tanıma
• Hesaplamalar
• Hesaplanan boyutların aktarılmasıyla kat planlarını güncelleme
Yukarıdaki prosedür veriş şebekesinin yanı sıra dönüş şebekesi için de ayrıca
uygulanmalıdır.
Örnek: Aşağıdaki kat planında menfezler tavana kurulmuş, kanallar tek boyutlu
olarak çizilmiş, veriş noktası (fan) yerleştirilmiştir, veriş şebekesi tanımlamaya
hazırdır.
Bunun yanı sıra bir de çıkış şebekesi (örn. iki dairesel menfeze sahip) olduğunu
varsayalım. Kat planı aşağıdaki şekilde görünecektir:
- 120 -
FINE - HVAC
Tüm bağlantılarda, kanaldan menfeze giden branşmanın, uygulamada menfez
kanal üzerine yerleştirilmiş olsa bile, açıkça gösterilmesi gerektiğini (çok kısa bir
branşman bile olsa) unutmayın.
Program aşağıdaki durumlarda hata mesajları verecektir:
• Farklı özellikteki kanalların (veriş, dönüş) aynı noktada sonlanması halinde
“YANLIŞ BAĞLANTI” (WRONG CONNECTİON) mesajı alınır.
• Aşağıdaki durumlarda “YANLIŞ SEMBOL” (WRONG SYMBOL) mesajı alınır:
-
Bir menfezde ikiden fazla kanal sona erdiğinde
-
aksesuar üzerinde farklı özellikteki kanallar (veriş ve dönüş) sona
erdiğinde
Sonuç olarak, bir kanal üzerinde menfezler bulunması durumunda, çok küçük
kesitler üzerinden bile olsa bunların kanala bağlanması gerektiği hatırlatılmalıdır.
Buna rağmen asla kanal üzerinde bulunmamalıdırlar, çünkü bu şekilde
tanımlanmaları mümkün değildir . Program, menfezler için farklı bir birleşme
noktası algılarken, kanal üzerindeki “menfez kolu” noktası için bir başkasını algılar.
Şebeke tanımlaması ve her bir menfeze dağıtılan yükle ilgili olarak FCU’lar için
açıklanmış olan konular burada da aynen uygulanır: Hesaplanan soğutma
yüklerinin aktarılması için, kullanıcı Klima Yükleri programında “Dosyalar”
menüsüne girmeli ve “Hava Kanalları” seçeneği üzerinde <Enter> tuşuna
basmalıdır. Burada ayrıca “Toplam Yük”ün mü, “Alan Yükleri”nin mi yoksa
“Havalandırma Yükleri”nin mi aktarılmak istendiği seçilebilir. Aksi halde, kullanıcı
hesaplama tablosunda her bir menfeze karşılık gelen yükü el ile girmek
zorundadır. Yükler ve farklı alanlarda bulunan hava beslemeleri, alanda kurulmuş
olan menfezler üzerinden eşit olarak dağıtılır. Bu noktadan sonra, kullanıcı toplam
yükü menfezler üzerine kendi istediği şekilde dağıtabilmek üzere hesaplama
ortamına müdahale edebilir.
Lineer şebeke tanımlandıktan ve kat planları güncellendikten sonra, çizilmiş (ve
tanımlanmış) olan lineer hava kanalı şebekesinin otomatik olarak iki boyutlu çizime
FINE – HVAC
- 121-
dönüştürülebilmesi için (aşağıda analiz edilecek olan bir dizi parametreyi göz
önünde bulundurarak) “Lineer Çizimi İki Boyutlu Çizime Dönüştür” komutunu
çalıştırın.
Örnek: Tanımlanan hava kanalı şebekesi aşağıdaki ekranda gösterilmiştir:
Aşağıda gösterilen iki boyutlu şebekeye dönüştürülecektir (aşağıda açıklanacak
olan “AutoFine.ini" dosyasının parametrelerine göre):
Not: Mantıksal parametreler – çizim komutları, (\FINE... dizininde) “Autofine.ini"
dosyasında Hava Kanalları ile ilgili metin kısmında tanımlanır:
- 122 -
FINE - HVAC
Aşağıdaki örnekte görüldüğü gibi, hava kanalı metin kısmında, parametre değerleri
iki boyutlu tasarımın çizim mantığını belirler:
[Hava kanalları]
; Tekli çizgiyi 2 Boyutluya dönüştürmede kullanılan açı türü
Otomatik Eğri=2
; Açı eğriliği yarıçapının hava kanalı genişliğine oranı
İç Yarı çapının Genişliğe Oranı=0.5
Merkezi Kanal Uzunluğu Katsayısı=2.5
Daraltılacak Olan Kanal = Min
Genişletilecek Olan Kanal =Max
; Daraltılacak Olan Kanal = Max Min Max En Sağ En Sol
Genişletilecek Olan kanal =Max Min Max En Sağ En Sol
FINE – HVAC
- 123-
; Esnek hava kanalları rotasının eğrilik yarıçapı
Esnek Eğri=1
; Esnek kanalların blokları arası mesafe
Esnek Blok Mesafesi =0.1
; Esnek kanalın uçlarındaki minimum uzunluğu
Esnek Kenar Mesafesi =0.2
Düğüm Blok Adı = Düğüm
5.5.2 İki Boyutlu Kanal Çizimi (Two-dimensional Air-duct
Drawing)
Lineer şebekenin otomatik olarak iki boyutlu çizime dönüştürülmesinden başka,
hesaplamalar ve kat planı güncellemesi önceden yapılmamış olsa bile program,
kat planları üzerinde bağımsız iki boyutlu hava kanalı çizimine olanak tanır. Bu,
kullanıcıyı, her biri entegre çizim işlemi ile bağlantılı olan bir dizi slayda
yönlendiren “İki boyutlu çizim” seçeneğinin yardımı ile gerçekleştirilir. Bu şekilde,
örneğin, kullanıcı düz kanal bölümü seçtiğinde, ilgili çizim yöntemi kanal uzunluğu
ve genişliğinin yanı sıra yön bilgilerini de isteyecektir. Buna göre, kullanıcı dirsek
seçtiğinde, ilgili çizim yöntemi başlangıç noktası ve ilgili açı büyüklüğü bilgilerini
isteyecektir. Bunun dışında, tüm bu işlemler bir sıra içerisinde gerçekleştirilebilir ve
böylece kullanıcı şebekeyi art arda çizebilir ve her bir bölüm veya aksesuar bir
öncekinin sona erdiği noktada otomatik olarak yerleştirilir. Bunun yanı sıra, lineer
şebeke tüm boyutsal verileri ile birlikte kat planı üzerinde gösterilir. Yukarıda
anlatılanları özetleyecek olursak, hava kanalları çiziminin olası hataları önleyerek
kolayca ve hızlı biçimde gerçekleştirilebileceği son derece açıktır. İki boyutlu çizim
menüsünün her bir slaydına karşılık gelen çizim komut işlemlerinin tek tek
açıklanmasından önce, iki boyutlu çizimin iki genel ilkesinin özetlenmesi
gerekmektedir:
Her bir hava kanalı bölümü iki farklı şekilde oluşturulabilir:
a) bağımsız bölüm şeklinde (As an independent section): Bu seçenekte
kullanıcı, tüm verileri sağlamalıdır (örn. başlangıç genişliği, yön, uzunluk vs.)
b) Çizilmiş olan bölümün hemen ardına (Consecutively to an already drawn
section): Bu durumda program bir önceki bölümden aksesuarın yönünü ve
başlangıç genişliğini okur. Açıkça görülmektedir ki, tesisatın büyük bir bölümü
diğerlerinin hemen ardına yerleştirilmek suretiyle oluşturulduğundan, bu prosedür
oldukça önemli bir kullanım kolaylığı sağlamaktadır. Bu nedenle, hava kanalı
çizimi için varsayılan değer diğer bir hava kanalı kenarını baz alarak çizilen “Çizgi”
seçeneğidir.
Not: Ana çizgiler otomatik olarak BUILD_FLOORx_BODIES katmanına ve
yardımcı çizgiler de BUILD_FLOORx_LIMITS katmanına yerleştirilir ve bu şekilde
farklı çizgi genişliği ile çizilebilirler (katmanla yerleştirildiği şekilde).
İki boyutlu çizim komutlarının yanı sıra bunların kullanıcı tarafından uygulanma
şekilleri aşağıda gerekli tüm detayları ile tek tek açıklanmıştır (komut satırına
yazılabilen köşeli parantez içindeki komut adları ile birlikte).
- 124 -
FINE - HVAC
• Düz Hava Kanalı (Straight Air-duct) (AERE): AERE komutu düz hava kanalı
çiziminde kullanılır.
Program çizim sırasında hava kanalının genişliğinin,
yönünün ve uzunluğunun verilmesini ister.
Yukarıda da değinildiği gibi, hava kanalı oluşturmak için
iki yol vardır. Bunlardan ilki bir başka hava kanalının
izlenmesidir, bu şeklide program başlangıç genişliğini ve kurulum yönünü
“anlamış” olur. Ayrıca oluşturulduğunda, tüm verilerin tarafınızdan sağlanması
gerektiği son derece açıktır.
Daha ayrıntılı olarak, önceki komuta ait seçenekler aşağıda gösterilmiştir:
Hava kanalı uç noktası seç Noktalar/<Çizgi>: Önceden çizilmiş olan hava kanalı
bölümünün uç noktasını seçin.
Hava kanalı uzunluğu: Yazarak veya fareyi kullanarak hava kanalı uzunluğunu
girin.
Hava kanalını ayrıca çizmek istiyorsanız aşağıdaki adımları izlemelisiniz:
Hava kanalı uç noktası seç Noktalar/<Çizgi>: Hava kanalının Başlangıç
Noktalarını ayrıntılı olarak eklemek istediğinizi gösteren “P” (Point) yazın.
İlk genişlik noktası: Hava kanalı uç noktalarından birinin ilk noktasını tanımlayın.
İkinci genişlik noktası: Hava kanalı uç noktasının ikinci noktasını tanımlayın
(genişlik)
• Redüksiyonlar (Contractions)(AERL, AERR, AERM)
Hava kanalı redüksiyon çizimi için bu komutlar kullanılır. Daha ayrıntılı olarak,
kullanılabilir üç çizim metodu bulunmaktadır:
Sola redüksiyon (AERL komutu)
FINE – HVAC
- 125-
Sağa redüksiyon (AERR komutu)
Ortaya redüksiyon (AERM komutu)
Bu komuta ait seçenekler şunlardır:
Hava kanalı uç noktası seç Noktalar/<Çizgi>: Mevcut hava kanalı bölümünün uç
noktasını seçin.
Hava kanalı bitiş genişliği: Hava kanalı bitiş genişliğini ister yazarak ister fareyi
kullanarak girin. Bitiş genişliği m olarak verilir.
Hava kanalı uzunluğu: Redüksiyon uzunluğunu m olarak verin.
Hava kanalı yönünü belirt: Hava kanalı için çizim yönünü belirtin.
Hava kanalı uzunluğu: El ile girerek veya fareyi kullanarak hava kanalı uzunluğunu
tanımlayın.
Program gereken minimum redüksiyon uzunluğunu önerir. Daha kesin sonuç için,
aşağıda verilen formüller kullanılır:
Tek-taraflı Redüksiyon, C=(Α-Β)x4
Çift-taraflı Redüksiyon, C=(Α-Β)x2.5
Burada C= redüksiyon uzunluğu, Α= başlangıç genişliği, Β= bitiş genişliği
Bununla birlikte redüksiyonu ayrıca çizmek istediğinizde aşağıdaki adımları
izlemelisiniz:
Hava kanalı uç noktası seç Noktalar/<Çizgi>: Hava kanalının Başlangıç
Noktalarını ayrıntılı olarak eklemek istediğinizi gösteren “P” yazın.
İlk genişlik noktası: Hava kanalı uç noktalarından birine ait genişliğin ilk noktasını
tanımlayın.
İkinci genişlik noktası: Hava kanalı uç noktasının ikinci noktasını tanımlayın
(genişlik)
Hava kanalı yönünü belirt: Hava kanalı yönünü belirtin.
Hava kanalı uzunluğu: El ile girerek veya fareyi kullanarak hava kanalı uzunluğunu
tanımlayın.
Hava kanalı bitiş genişliği: Bitiş genişliği m olarak tanımlayın.
- 126 -
FINE - HVAC
• Dirsek (Curve)(AERC)
Bu komut seçili olduğunda, hava kanalına ait
dirseği çizebilirsiniz. dirseğin çizilebilmesi için,
genişlik, dönüş açısı ve iç dönüş yarıçapı
gereklidir.
Bu komut için sağlanan komutlar aşağıda verilmiştir:
Hava kanalı uç noktası seç: Hava kanalının uç noktasını seçin.
Hava kanalı dönüş yönünü belirtin: dirseğin hangi yöne doğru çizileceğini belirtin.
Dönüş açısı <90>:
derecedir).
dirseğin dönüş açısını tanımlayın (varsayılan değer 90
İç dönüş yarıçapı <>: dirseğin iç dönüş yarıçapını tanımlayın. Programın izin
verilen minimum iç yarıçapını ve RL=iç yarıçap ve A= dirsek genişliği olduğu
RL>=A/2 formülünü önerdiği işaret edilmelidir.
Dirseği ayrıca çizmek istediğinizde, aşağıdakileri tanımlamanız gerekecektir:
İlk genişlik noktası: Hava kanalı genişliğinin birinci noktasını tanımlayın
İkinci genişlik noktası: Hava kanalı genişliğinin ikinci noktasını tanımlayın
Hava kanalı yönü: dirseğin dönüş yönünü tanımlayın
Dönüş açısı <90>: dirseğin dönüş açısını tanımlayın.
İç dönüş yarıçapı: dirseğin iç dönüş yarıçapını tanımlayın.
• İç ve dış yarıçapı eşit olan Dirsek (Curve with equal iner and outer radius)
(AERS)
İç ve dış yarıçapı eşit olan dirsekler çizmek için bu
komutu çalıştırın, bu yukarıdaki komutla (ΑERC)
aynı şekilde işler. Aradaki tek fark dış yarıçapın
önceki eğrininkinden kısa ancak iç yarıçapa eşit
olmasıdır.
• Köşeli Dirsek (Angle) (AERΖ)
İç dönüş yarıçapı olmayan köşeli dirsek
çizmek için bu komutu çalıştırın. Daha
kesin olarak, iç ve dış açıların her ikisi
de 90 derecedir. Yukarıdaki komuta
benzer şekilde işler, aralarındaki fark iç
yarıçapı uzunluk bilgisinin gerekli
olmamasıdır.
FINE – HVAC
- 127-
•
İç yarıçapına sahip köşeli Dirsek (Angle with inner radius) (AERO)
Daha önce olduğu gibi köşeli dirsek çizmek üzere
bu komutu çalıştırın, aradaki fark burada iç
yarıçapını belirleyebilmenizdir.
• Uzatmalı Redüksiyon Dirsek (Expansion-Contraction curve) (AEROC)
Uzatmalı redüksiyon dirsek çizmek için bu
komutu çalıştırın A’nın bitiş genişliği, B’nin
başlangıç genişliği olması halinde, iç yarıçap RL
değeri, RL=0.75*A formülü ve dış eğri Ro= B +
0.75*A formülü ile hesaplanır.
“Pantolon paçası” şeklindeki kollar
• Pantolon paçası Dirsek (Trousers with curves) (AERCC)
Aşağıdaki veriler girildikten sonra i “pantolon
parçası dirsek” çizmek için bu komutu çalıştırın:
Hava kanalı uç noktası seç
Noktalar/<Çizgi>:
Yukarıda daha önce açıklanmış olan bu komutu
kullanarak hava kanalının uç noktasını seçin.
İlk hava kanalının genişliğini tanımla <Sol>/sağ: İlk
parçanın genişliğini yazarak veya fareyi kullanarak
tanımlayın. İlk parçanın yerleştirileceği taraf
<Sol>/sağ etiketi ile (varsayılan ayar sol taraftır- sol)
ve ekranda fare ile işaret edilen taraf ile gösterilir.
Yerleştirme tarafını değiştirmek istiyorsanız, <Enter> tuşuna basarak veya sağ
tıklama ile bunu kolayca yapabilirsiniz.
Dönüş açısı <90>: Dirseğin dönüş açısını tanımlayın (varsayılan değer 90
derecedir).
İç dönüş yarıçapı: Dirseğin iç dönüş yarıçapını tanımlayın.
İkinci parça çizimi: Yukarıda gösterildiği gibi, dönüş açısını ve iç dönüş yarıçapını
art arda tanımlayın.
Hava kanalının bir başka kesitten ayrı olarak çizmek istiyorsanız, “pantolon paçası
dirsek” başlangıç noktalarını ayrıntılı olarak eklemek istediğinizi göstermek üzere
“Hava kanalı uç noktası seç Noktalar/<Çizgi> komutunda “P” tuşuna basın. Bunun
ardından aşağıda açıklanan adımlar izlenecektir:
- 128 -
FINE - HVAC
•
Aynı kot üzerinde eğrilere sahip “pantolon paçası”(Trousers with curves
at the same level) (AERICC)
Aynen bir öncekinde olduğu gibi, kavisli “pantolon
paçası” çizmek için bu komutu kullanın, ancak
burada iki bölüm aynı kot üzerindedir. Daha
ayrıntılı olarak, program daha kısa kavisli olan
bölüme düz hava kanalı ekleyecek ve böylece iki
ayrı kavisli bölüm aynı kot üzerinde sonlanacaktır.
• İç ve dış yarıçapı eşit eğriye sahip “pantolon paçası” (Trousers with
curves of equal iner and outer radii) (AERSS)
Öncekinde olduğu gibi, iç ve dış yarıçapı eşit olan
eğrilere sahip “pantolon paçası” çizmek için bu
Aynı kot üzerinde iç ve dış yarıçapı eşit olan eğri bölümlere sahip “pantolon
paçası” Trousers with curves of equal iner and outer radii and with sections
at the same levels) (AERISS)
Öncekinde olduğu gibi, aynı kot üzerinde iç ve dış
yarıçapı eşit olan eğri bölümlerine sahip “pantolon
paçası” çizmek için bu komutu çalıştırın.
• Köşeli “pantolon paçası” (Trousers with angles) (AERZZ)
Yukarıdaki gibi, köşeli “pantolon paçası” çizmek
için bu komutu çalıştırın.
FINE – HVAC
- 129-
• Aynı kotta bölümleri olan köşeli “pantolon paçaları” r(Trousers with
angles and section at the same level) (AERIZZ)
Bir öncekinde olduğu şekilde, aynı kotta sona eren köşeli
“pantolon paçası” çizmek için bu komutu çalıştırın.
• İç dönüş yarıçapına sahip köşeli “pantolon paçaları” (Angled Trousers
with iner radius) (AERΟΟ)
İç dönüş yarıçapına sahip köşeli “pantolon paçaları”
çizmek için bu komutu çalıştırın.
• Aynı kot üzerinde iç yarıçapına ve bölümlere sahip köşeli “pantolon
paçaları (Trousers with angles with iner radius and sections at the same
level)(AERIΟΟ)
Bir öncekinde olduğu şekilde, aynı kotta sona eren iç
yarıçapına sahip köşeli
bölümleri olan “pantolon
paçaları” çizmek için bu komutu çalıştırın.
• Düz ve kavisli bölümlere sahip “pantolon paçaları” Trousers with straith
and curved section) (AEREC)
Bir kavisli, bir de düz bölüme sahip “pantolon
paçaları” çizmek için bu komutu çalıştırın.
• Aynı kot üzerinde düz ve kavisli bölümlere sahip “pantolon paçaları”
(Trousers with straith and curved section) (AERIEC)
- 130 -
FINE - HVAC
Bir öncekinde olduğu gibi aynı kotta sona eren bir
kavisli, bir de düz bölüme sahip “pantolon paçaları”
çizmek için bu komutu çalıştırın
• İç ve dış yarıçapı eşit bir kavisli ve bir düz kesiti bulunan “pantolon
paçası” Trousers with straith and curved section at the same level)
(AERES)
Aynı kotta iç ve dış yarıçapı eşit bir kavisli ve bir
düz kesiti bulunan “pantolon paçası” çizmek için bu
• Aynı kot üzerinde iç ve dış yarıçapı eşit bir eğimli ve bir düz bölümü
bulunan “pantolon paçası” (Trousers with straith and curved section at
the same level with equal inner and outer radius sactions)) (AERIES)
Bir öncekinde olduğu gibi aynı kot üzerinde iç ve dış
yarıçapı eşit bir eğimli ve bir düz bölümü bulunan
“pantolon paçası” çizmek için bu komutu çalıştırın.
• Bir düz bir köşeli kesite sahip “pantolon paçaları” (Trousers with straight
and angled sections)(AEREZ)
Bir düz bir köşeli bölüme sahip “pantolon paçaları”
• Aynı kot üzerinde bir düz bir köşeli bölüme sahip “pantolon paçaları”
(Trousers with straight and angled sections at the same level) (AERIEZ)
FINE – HVAC
- 131-
Bir önceki gibi, bir düz bir köşeli bölüme sahip “pantolon
paçaları” çizmek için bu komutu çalıştırın, buradaki fark
iki bölümün eşit yüksekliğe sahip olmasıdır.
• Bir düz kesit ve iç dönüş yarıçapı bulunan köşeli “pantolon paçası””
(Trousers with straight section and angle with inner radius) (AEREΟ)
Bir düz ve iç dönüş yarıçapına sahip bir köşeli
bölümü bulunan “pantolon paçaları” çizmek için bu
• Aynı kot üzerinde bir düz bölümü ve iç dönüş yarıçapı bulunan köşeli
“pantolon paçası” (Trousers with straight section and angle with inner
radius at the same level) (AERΙEΟ)
Bir önceki gibi, bir düz bölümü ve iç dönüş yarıçapına
sahip bir köşeli bölümü bulunan “pantolon paçaları”
çizmek için bu komutu çalıştırın, aradaki fark çizilen
kesitlerin yüksekliğinin eşit olmasıdır.
• Genel “Pantolon paçası”(General Trousers) (ΑΕRP)
Bu seçim, istediğiniz türde kavis veya açıya sahip “pantolon paçası” çizebilmenizi
sağlar.
Bu komutun seçenekleri aşağıda verilmiştir:
Toplam hava kanalı genişliği Noktalar\<Çizgi>: Hava kanalının uç noktasını seçin
veya hava kanalı genişliğini tanımlamak üzere “Noktalar” komutunu kullanın.
Eşit Kot? Evet/<Hayır>: Hava kanalının her iki bölümünün de eşit kotta olup
olmayacağını tanımlayın.
İlk hava kanalı tipi aerE/aerR/aerL/aerM/aerC/aerS/aerA: İlk “pantolon paçası”
bölümünün tipini tanımlayın. Bunu, yukarıda seçim kutusu mesajında gösterilen
ilgili bölümün büyük harfini yazarak yapabilirsiniz.
İkinci bölüm tipi aerE/aerR/aerL/aerM/aerC/aerS/aerA: Burada da ikinci “pantolon
paçası” bölümü tipini tanımlayın.
Hava Kanalı Yer değişimi (Air-duct Displacement)
• AERCEC Yer Değişimi (AERCEC Displacement)
- 132 -
FINE - HVAC
İki eğri ve bunları bağlayan bir düz bölüm
çizerek, hava kanalının paralel yer değişimini
çizmek için bu komutu kullanın. Çizimin
yapılabilmesi için, hava kanalı genişliğini, yer
değişimi
uzunluğunu
ve
eğri
açısını
girmelisiniz.
Komut seçenekleri aşağıda verilmiştir:
Hava kanalı uç noktası seç Noktalar/<Çizgi>: Hava kanalının uç noktasını seçin
yada “Noktalar” seçeneğini işaretleyerek hava kanalı genişliğini tanımlayan iki
nokta belirtin.
Hava kanalı yer değişimi yönü: Hava kanalının yer değişimi yönünü fareyi
kullanarak işaretleyin.
Yer değişimi uzunluğu: Yer değişimi uzunluğunu sayısal olarak girin veya yer
değişimi mesafesini işaretleyen iki nokta seçin.
Dönüş açısı: Yer değişiminin iki kavisli bölümüne ait dönüş açısını tanımlayın.
İç dönüş açısı: İç dönüş açısını belirtin. Program istenen minimum iç açıyı önerir.
Bunun ardından çizilmiş olan yer değişimini görebilirsiniz.
• İç ve dış yarıçapı eşit olan kavisli hava kanalının yer değişimi
(Displacement of curved air-duct with equal inner and outer radius)
(AERSES)
Bu komut bir önceki ile aynı şekilde işler aradaki fark yer değişimi çiziminde
kullanılan eğrilerin eşit iç ve dış yarıçapa sahip olmasıdır.
• Köşeli hava kanallarının yer değişimi (Displacement of angled air-ducts)
(AERZEZ)
köşelerin kullanılmasıdır.
• İç yarıçapına ve köşelere sahip hava kanallarının yer değişimi
(Displacement of air-ducts with angles and inner radius) (AEROEO).
kullanılan köşelerin aynı zamanda iç yarıçapına sahip olmasıdır.
Yükselme-Alçalma
• Yükselen veriş hava kanalı (Elevating induction air-duct)(ΑΕRPU)
Bu komut veriş hava kanalının kesitinin düşey kotunu
yükseltir.
• Alçalan veriş hava kanalı (Lowering induction air-duct)( (ΑΕRPD)
FINE – HVAC
- 133-
Bu komut veriş hava kanalının kesitinin düşey
kotunu düşürür.
• Yükselen dönüş hava kanalı (Elevating outlet air-duct)(ΑΕREU)
Bu komut dönüş hava kanalının kesitinin düşey
kotunu yükseltir.
• Alçalan dönüş hava kanalı (Lowering outlet air-duct) (ΑΕRED)
Bu komut dönüş hava kanalının kesitinin düşey
kotunu düşürür.
• Veriş hava kanalı kesiti (ΑΕRGU)
Bu komut veriş hava kanalı için kesit yaratır.
• Dönüş hava kanalı kesiti (ΑΕRGD)
Bu komut dönüş hava kanalı için kesit yaratır
• Esnek hava kanalı (AERF)
Esnek hava kanallarını çizmek için bu komutu
çalıştırın. Programın esnek hava kanalını
çizebilmesi için, esnek hava kanalının rotasının
yanı sıra genişliği de vermelisiniz. Daha ayrıntılı
olarak, bu komuta ait seçenekler aşağıda
verilmiştir:
- 134 -
FINE - HVAC
Hava kanalı uç noktası seç Noktalar/<Çizgi>: Esnek olanın bağlanacağı hava
kanalının uç noktasını seçin veya “Noktalar” seçeneğini işaretleyerek hava kanalı
genişliğini tanımlayan iki nokta belirtin.
İlk noktayı belirtin: Hava kanalı rotasının başlangıç noktasını belirtin.
Sonraki noktayı belirtin:. Sonraki noktaları belirtin.
Dönüş yarıçapı: Hava kanalı rotasının değiştiği noktalarda dönüş yarıçapını
belirtin.
Esnek hava kanalı bölümleri arasındaki mesafe <0.10>: çizilecek olan esnek hava
kanalı bölümleri arasındaki mesafeyi belirtin veya programın önerdiği varsayılan
değeri kabul etmek için yalnızca <ENTER> tuşuna basın.
Bunların tümünü yaptıktan sonra ekranınızda esnek hava kanalı çizimini
görebilirsiniz.
• Yuvarlak hava kanalı (Circular Air-duct) (AERRC)
Yuvarlak hava kanalı çizim felsefesi,
dikdörtgen hava kanalınınki ile aynı olup,
aralarındaki fark bunun ortasından geçen
noktalı bir eksen çizgisinin çizilmesi ve
böylece
hava
kanalının
diğerlerinden
ayrılmasıdır.
• Yuvarlak hava kanalı redüksiyonu (Contraction of circular Air-duct)
(AERRL, AERRR, AERRM)
Bu komutlar kullanıcının yuvarlak hava kanalı redüksiyon çizimlerini yapabilmesini
sağlar. Bunların işleyişi, dikdörtgen redüksiyonlara benzemekte olup, farkı hava
kanalının ortasından geçen noktalı bir eksen çizgisinin çizilmesidir. Daha ayrıntılı
olarak:
AERRL komutu sola doğru tek taraflı yuvarlak redüksiyon çizer.
AERRR komutu sağa doğru tek taraflı yuvarlak redüksiyon çizer.
AERRM komutu ortaya doğru tek taraflı yuvarlak redüksiyon çizer
• Yuvarlak hava kanalı eğrisi (Circular air-duct curve)(AERRC)
Dikdörtgen hava kanalı çiziminde kullanılan prosedürün aynı izlenerek, yuvarlak
hava kanalı eğrisi çizilir, buradaki fark eğrinin ortasında noktalı bir eksen çizgisi
çizilmesidir.
• Yuvarlağı dikdörtgene dönüştürmek (Convert
rectengular) (AERCTRM, AERCTRL, AERCTRR)
from
circular
into
Bu komut redüksiyon komutu ile aynı şekilde işlemekte olup, aradaki fark, hava
kanalı redüksiyonuna ilave olarak, hava kanalını yuvarlaktan dikdörtgene
dönüştürebilmesidir.
• Dikdörtgeni yuvarlağa dönüştürmek (Convert from rectengular into
circular) (AERRTCM, AERRTCL, AERRTCR).
Bu komut bir önceki komuta benzer şekilde işler.
• Yuvarlak hava kanalı kesiti (Cross-section of circular air-duct)(AERKT)
FINE – HVAC
- 135-
Bu komut yuvarlak hava kanalının kesitini çizer.
• Kol (Arm)(AERB)
Yuvarlak hava kanalına kol (branşman)çizmek için bu komutu
çalıştırın.
• Elastik Birleştirici (Elastic connector) (AERT)
Elastik birleştirici (Konektör) (örn. fan bağlantısı)
• Ses emici (Sound absorber)(AERN)
Ses emici çizmek için bu komutu çalıştırın.
•
Isıtma Elemanı (Heating Element) (AERTH)
Isıtma elemanı çizmek için bu komutu çalıştırın.
•
Soğutma Elemanı (Cooling Element)(AERPS)
Soğutma elemanı çizmek için bu komutu çalıştırın
Çizilen hava kanalı bölümlerinin dönüşümü (Conversion of drawn air-duct)
• Hava kanalının uzatılması (Extwension of air-duct)
Hava kanalının uzatılması “Uzat” (Strecth) komutunun kullanılması
gerçekleştirilebilir. Daha ayrıntılı olarak, komut satırında Uzat yazın
ile
Bu komut aşağıdaki seçeneklere sahiptir:
Pencere veya poligon ile uzatılacak nesneleri seç Nesneleri seç: Yandaki şekilde
görüldüğü gibi bir pencere içerisinde uzatmak istediğiniz hava kanalı uç noktasını
seçin.
- 136 -
FINE - HVAC
Yer değişimi temel noktası: Yer değişiminin dayanacağı bir referans noktası
tanımlayın. En yaygın olarak kullanılan seçim hava kanalı uç noktası üzerinde bir
noktadır.
Yer değişimi ikinci noktası: Hava kanalının uzatılmasını istediğiniz yerde ikinci bir
nokta tanımlayın.
• Hava kanalı bölümlerinin yerini değiştirmek (Shifting of air-duct sections)
Bu durumda da “Uzat” komutu kullanılır. Yeri değiştirilecek olan elemanların seçimi
yandaki şekilde gösterildiği şekilde gerçekleştirilir.
Örnek: Adım adım aşağıdaki şebeke bölümünü çizmek istediğinizi varsayalım (bu
lineer çizimin otomatik dönüşümüdür).
“2 Boyutlu çizim” menüsünde
düz bölüm (ilk slayt) seçin.
Nokta<Çizgi> seçimi bilgi
isteminde,
noktaları
kullanarak başlangıç tarafını
tanımlamak için “P” (Point)
tuşuna
basın.
Program
sizden, ilk noktayı (sol tıklama
ile seçilen rasgele bir nokta
olabilir) ve daha sonra da
ikinci noktayı (@0,1 yazarak
bağıl koordinatlara göre ilk
noktadan 1 m uzaklıkta olacak
şekilde
seçilebilir)
tanımlamanızı
isteyecektir.
Daha sonra, “Kurulum yönü tanımla” bilgi
isteminde sağa doğru bir nokta belirtin ve
son olarak “uzunluk belirt” bilgi isteminde
FINE – HVAC
- 137-
10 yazın (10 m anlamına gelir). Ekranda da görebildiğiniz gibi, şu ana dek birinci
düz bölüm çizilmiş oldu.
Şimdi, 2 boyutlu çizim slaytlarından, “Merkezi Redüksiyon” redüksiyonunu seçin
(4. slayt) ve (nokta<çizgi>) bilgi isteminde, redüksiyonun yerleştirileceği çizgi
üzerine “tıklayın”. “Hava kanalı bitiş genişliği tanımla” bilgi isteminde, 0.7 (0,7
metre) yazın. Bunun ardından, “hava kanalı uzunluğu” bilgi isteminde, program
tarafından önerilen 0.75 değerini aynen bırakın. Bu kez “Eğimli Pantolon Paçası”
kolunu (listede 12. slayt) seçerek çizim devam edin. Çizgiye bir kez daha tıklayın
ve program tarafından istenen sıra ile, “1. hava kanalı genişliği (sol <Sol>
“gittiğiniz” sürece)” değerini 0.4 (m), dönüş
açısı değerini 90 derece (varsayılan değeri
kullanın) ve iç dönüş yarıçapı değerini 0,20
m (program tarafından önerilen değer) ve
daha sonra dönüş açısını (ikinci hava kanalı
için) tekrar 90 derece ve iç yarıçapını da
0.15 olarak (yine önerilen değer) ayarlayın.
Tüm bu işlemlerin ardından , yan taraftaki
şeklin çizilmiş olduğunu görebilirsiniz.
İlk bölümü çizdiğiniz şekilde, <Noktalar>
yerine <Çizgi> üzerinden “işaretleme”
yaparak 5 metrelik düz bir bölümle çizime devam edin ve son olarak örneği
tamamlamak üzere 90 derecelik bir eğri çizin. Kullanıcı “uzat” komutunun yanı sıra
program tarafından sağlanan diğer aksesuarları kullanarak farklı bölümleri
uzatmak veya kısaltmanın ne kadar kolay olduğunu fark edecektir.
Not: Hava kanallarının 2 boyutlu çiziminin lineer çizim üzerinden otomatik olarak
yaratılmış olması halinde, prosedürün tamamı Fine uzmanının uzman editörü
tarafından tanımlanabilecek belli bazı kuralları izleyebilir. Bu şekilde, "Otomatik
Eğri=2" komutu, hava kanalı diyagramının lineerden iki boyutluya
dönüştürülmesinde kullanılan açı tipini (ilgili kitaplıktan alınan seri numarası)
gösterir. Bundan başka, aşağıdaki parametrelerle birlikte, dönüş açısı eğriliğinin
yarıçapının hava kanalı genişliğine oranı da (İç Yarı çapın Genişliğe Oranı=0.5)
tanımlanır:
Merkezi Boru Uzunluğu Katsayısı=2.5
Daraltılacak Olan Boru = Min (olası değerler Min, Maks, En Sol,En Sağ)
Genişletilecek Olan Boru = Maks (olası değerler Min, Maks, En Sol,En Sağ)
Buna ek olarak, esnek hava kanalları rotasının eğrilik yarı çapı (EsnekEğri=1),
esnek blok mesafesi (Esnek Blok Mesafesi=0.1) ve (varsa) uçları arasında ölçülen
minimum esnek uzunluğu da (Esnek Kenar Mesafesi=0,2) tanımlanır. "Düğüm
Blok Adı" komutu şebeke tanımlamasında kullanılacak olan bloğu belirtir.
5.5.3 3Boyutlu Kanal Çizimi (3D Air-duct Drawing)
İki boyutlu çizimin yanı sıra (el ile girilerek veya otomatik lineer çizim dönüşümü
sonrasında), Fine aynı zamanda üç boyutlu hava kanalı çizimini de seçili
kılmaktadır. Her iki çizim yöntemi de tamamen bağımsız olup, üç boyutlu olarak
çizim yapmak için iki boyutlu çizimle başlamanıza gerek yoktur. Bu nedenle, 3
boyutlu ve 3 boyutlu çizimin her tür kombinasyonunu yapmak [ yalnızca 2 boyutlu,
- 138 -
FINE - HVAC
yalnızca 3 boyutlu, 2 boyutlu ve 3 boyutlu, 2 boyutlu ve 3 boyutlu çizimin bir
parçası (inşaat detayları ile ilgili parça) vs.] mümkündür.
“HAVA KANALLARI” seçeneği seçili olduğunda Üç boyutlu Hava Kanalı Çizimi,
AutoNET menüsünde bulunan 3 boyutlu çizim alt sistemi tarafından desteklenir. “3
Boyutlu Çizim” seçildiğinde, ekranda her biri tam çizim uygulaması ile bağlantılı
olan bir dizi slayt görüntülenir.
Örneğin, düz kanal bölümü seçildiğinde, ilgili yöntem sizden bunun uzunluğunu,
genişliğini ve yönünü girmenizi ister. Benzer şekilde, dirsek seçildiğinde, program
sizden kanalın başladığı bölümü girmenizi ve ilgili açıyı belirlemenizi ister. Bundan
başka, tüm bu işlemler artarda gerçekleştirilebilir ve bu şekilde kullanıcı şebekeyi
kesintisiz olarak çizebilir ve her bölüm veya aksesuarı, bir öncekinin sona erdiği
yerde otomatik olarak çizime dahil edebilir. Tüm boyutsal bilgileri taşıyan lineer
şebekenin kat planı üzerinde izlenebileceğini düşündüğünüzde, hava kanalı
çiziminin en az hata yapma olasılığı ile kolayca tamamlanabileceği son derece
açıktır. Menü slaytlarına karşılık gelen her bir çizim komut işleminin detaylı olarak
açıklanmasından önce iki boyutlu çizimin iki genel ilkesini açıklamamız
gerekmektedir:
Kanalın her bir bölümü iki şekilde oluşturulabilir:
a) Çizilmiş olan profilin parçası olarak (As part of an already drawn frame):
Bu durumda program orijinal genişliği, çizilen profilden “okur” ve kullanıcı profilin
bir tarafında 3 boyutlu nesnenin yönünü tanımlar.
b) Çizilmiş olan bir başka bölümün parçası olarak (As part of another,
already drawn, section): Bu durumda program orijinal genişliği çizilen bölümden
“okur” ve kullanıcı bir önceki bölümün bir tarafında 3 boyutlu yeni nesnenin yönünü
tanımlar. Pek çok kanal bölümünün bir öncekini izlemesi sayesinde bu özelliğin
çizimi ne denli kolaylaştırdığı son derece açıktır.
Not: Hava kanalı bölümleri otomatik olarak BUILD_FLOORx_BODIES_3D
katmanına ve yardımcı çizgiler de BUILD_FLOORx_LIMITS_3D katmanına
yerleştirilir ve bu şekilde farklı çizgi yükseltisi ile çizilebilirler (katmanla yerleştirildiği
şekilde).
3 boyutlu çizim komutları aşağıdaki şekilde gruplandırılmaktadır:
a) Çizim referansı olarak kullanılan başlangıç yardımcı bağlantı profillerini
yaratmak için kullanılan ve “3 Boyutlu Çizim” alt menüsünde bulunan komutlar
b) “Hava kanalları” seçilirken slaytlar penceresinde görüntülenen 3 boyutlu
aksesuar komutları
(a) grubunda bulunan komutlar aşağıda verilmiştir:
• Dikdörtgen profil (Rectengular frame) (REB3D).
Üzerinde 3 boyutlu hava kanalı çizimine başlayacağınız başlangıç dikdörtgen
profili çizmek için bu komutu çalıştırın.
Sizden girmenizi istenen veriler:
İlk tepe: Kullanıcıdan profilin ilk tarafındaki tepe noktasını belirtmesi istenir.
İkinci tepe: Kullanıcıdan profilin yan tarafındaki ikinci tepe noktasını belirtmesi
istenir.
FINE – HVAC
- 139-
Profil yüksekliği (m): Kullanıcıdan çizilecek olan profil yüksekliğini belirtmesi istenir.
• Profil Böl (Splite frame)
“Pantolon paçası” görünümünde kanal çizimine başlamak üzere çizilmiş olan profili
iki parçaya bölmek için bu komutu çalıştırın.
• Üç noktalı dikdörtgen profil (Three-point rectengular frame)
Üzerinde 3 boyutlu hava kanalı çizimine başlayacağınız başlangıç dikdörtgen
profili çizmek için bu komutu çalıştırın.
Sizden girmenizi istenen veriler:
İlk tepe: Kullanıcıdan profilin ilk tarafındaki tepeyi belirtmesi istenir.
İkinci tepe: Kullanıcıdan profilin yan tarafındaki ikinci tepeyi belirtmesi istenir.
Üçüncü tepe: Kullanıcıdan profilin yan tarafındaki üçüncü tepeyi belirtmesi istenir.
Menüden “3 boyutlu Kava Kanalları”nı seçtiğinizde, 3 boyutlu çizim komutları ile
birlikte (b grubu) aşağıdaki pencere görüntülenir. Bu komutlar ve bunların
çalıştırılma şekilleri aşağıda detaylı olarak açıklanmıştır (komut satırına yazılabilen
köşeli parantez içindeki komut adları ile birlikte).
• Düz hava kanalı (Straight Air-duct) (AERE3D)
AERE3D komutu düz hava kanalı çiziminde kullanılır. Sizden bir önceki bölümün
yan tarafını ve kanal uzunluğunu belirtmeniz istenecektir.
Komut mesajları şunlardır:
Hava kanalı temeli: Çizilmiş olan hava kanalı veya profilin yan tarafını seçin.
Hava kanalı uzunluğu (m): Kanal uzunluğunu yazın (veya fareyi kullanarak
tanımlayın).
• Temel Hava kanalı (Basic Air-duct)(AERG3D)
- 140 -
FINE - HVAC
AERG3D komutu rasgele şekil ve/veya konumdaki hava kanallarının çiziminde
kullanılır (yan kanallar, farklı başlangıç ve bitiş boyutlarına sahip kanallar, vs).
Çizim sırasında, sizden bir önceki bölüme ait kenarın yanı sıra kanalın uzunluğu,
bitiş genişliği ve yüksekliği ile bitiş konumunu belirtmeniz istenecektir.
Komut mesajları şunlardır:
Hava kanalı temeli: Çizilmiş olan hava kanalı veya profilin yan tarafını seçin.
kullanarak girin.
Hava kanalı bitiş yüksekliği (m): Hava kanalı bitiş yüksekliğini ister yazarak ister
fareyi kullanarak girin.
Bitiş temel merkezi konumu: Kanalın bitiş konumunu belirtin.
• Tek taraflı redüksiyon (One-sided contraction) (AERD3D)
Bu komut hava kanalının tek taraflı redüksiyon çiziminde kullanılır. Komut
mesajları:
Hava kanalı temeli: Mevcut hava kanalının, redüksiyonun çizilecek olan bölüm
veya profil tarafını seçin.
Redüksiyon uzunluğu<>: Redüksiyon uzunluğunu m olarak girin
Program istenen minimum redüksiyon uzunluğunu önerir. Redüksiyon uzunluğu
aşağıdaki formül ile hesaplanır:
C=(A-B)x4
Burada C= redüksiyon uzunluğu, A= başlangıç genişliği ve B= bitiş genişliğidir.
• Çift taraflı redüksiyon (Double-sided contraction) (AERM3D).
Bu komut merkeze bağlı hava kanalı redüksiyon (çift taraflı) çizimi için kullanılır
Komut mesajları şöyledir:
Hava kanalı temeli: Mevcut hava kanalının, redüksiyonun çizilecek olan bölüm
tarafını seçin.
Hava kanalı bitiş yüksekliği (m): Bitiş redüksiyon yüksekliğini m olarak yazın.
Hava kanalı uzunluğu: Kanal uzunluğunu yazın (veya fareyi kullanarak
tanımlayın).
Program istenen minimum redüksiyon uzunluğunu önerir. Redüksiyon uzunluğu
aşağıdaki formül ile hesaplanır:
C=(A-B)x2.5
Burada C= redüksiyon uzunluğu, A= başlangıç genişliği ve B= bitiş genişliğidir.
• Eğri (Curve) (AERC3D)
FINE – HVAC
- 141-
Kavisli hava kanalı bölümü çizmek için bu komutu çalıştırın. Kavisi çizmek için,
kavisin çizileceği bir önceki bölümün yan tarafını, dönüş açısını ve iç dönüş yarı
çapını belirtmelisiniz.
Komut mesajları:
Hava kanalı temeli: Mevcut hava kanalının, eğri çizilecek olan bölüm tarafını seçin.
Dönüş açısı <90>: Kavisin dönüş açısını tanımlayın (varsayılan değer 90
derecedir).
İç dönüş yarıçapı <>: Kavisin iç dönüş yarıçapını belirtin. Program izin verilen
minimum iç yarıçap değerini önermekte ve bu değer RL’nin iç yarıçap ve A’nın da
kavis genişliğini gösterdiği RL ≥ A2 formülünden elde edilir.
• Eşit iç ve dış yarıçapına sahip eğri (Curve with equal inner and outer radii)
(AERS3D)
Bu komut eşit iç ve dış yarıçapına sahip eğri çizer ve bir önceki eğri (ΑERC3D) ile
aynı şekilde işlev görür. Aradaki tek fark iç yarıçapa eşit olan dış yarıçapın küçük
olmasıdır.
• Açı (Angle)(AERΖ3D)
Bu komut iç yarıçapı bulunmayan açı çizimi için kullanılır. Daha ayrıntılı olarak, iç
ve dış açıların her ikisi de 90 derecedir. Komut eğri komutlarında olduğu gibi, iç
yarıçap değerinin girilmesine gerek duyulmadan çalıştırılır.
• İç yarıçapına sahip açı (Angle with inner radius) (AERO3D)
Bu komut bir açı çizer ancak burada iç yarıçapını da belirtebilirsiniz.
• Redüksiyon eğrisi (Contraction curve)(AEROC3D)
Bu komut redüksiyon eğrisi çizer. A bitiş genişliği ve B başlangıç genişliği ise bu
durumda iç yarıçap (RL) RL=0.75*A formülü ve dış yarıçap da Ro=B+0.75*A
formülü üzerinden hesaplanır.
Örnek: Aşağıda bulunan 3 boyutlu detayları çizin.
- 142 -
FINE - HVAC
“3 Boyutlu Çizim” menüsünde kanalın
dikdörtgen kesiti olan “Dikdörtgen
Profil”i
seçip,
boyutlarını
(örn.
genişlik=1 ve yükseklik=1) ve yönünü
(örn. sağa) girerek çizime başlayın.
Daha sonra “3 Boyutlu Çizim” ->
“Hava Kanalları” menüsünden ilk
slaydı seçin ve “Hava kanalı temeli”
seçmeniz
istendiğinde
profili
işaretleyin. “Hava kanalı uzunluğu”
belirtmeniz istendiğinde, örneğin 10 m
değerini girin. Burada, “3 Boyutlu
Görünüm”ü seçtiğinizde, kanalın ilk
dikdörtgen kesitli bölümünün çizilmiş olduğunu göreceksiniz.
“3 Boyutlu Çizim” -> “Hava Kanalları”nı seçip, slayt listesinden 5. eğriyi seçerek
devam edin. “Hava kanalı temeli” seçimi bilgi isteminde eğrinin iç eksenine karşılık
gelen profil kenarını tıklayın. “Hava kanalı açısını” belirtmeniz istendiğinde açıyı 90
derece olarak girin ve iç yarıçapını 0.2 olarak ayarlayın. Bu değerleri verdikten
sonra, yan taraftaki şekilde görülen üç boyutlu nesnenin çizilmiş olduğunu
görebilirsiniz.
Bunun ardından, daha önceki gibi dikdörtgen kesitli bir bölüm çizin ancak bu kez
eğrinin
serbest
ucuna
ait
profili
tanımlamalı
(“Hava
kanalı
temeli”
seçmeniz istendiğinde) ve “Hava kanalı
uzunluğu” belirtmeniz istendiğinde, 5 m
değerini girmelisiniz.
Yeni
uçta
“pantolon
paçası”
görünümünde bir kanal tanımlamak
istediğinizi varsayalım. Bu nedenle,
“pantolon paçası”nın iki eğrisini çizmek
üzere iki profil oluşturmak için “Profil
Böl”ü seçin. İlk profil genişliği olarak 0.5
girdiğinizde, profilin iki dikdörtgen bölüme ayrılmış olduğunu göreceksiniz.
FINE – HVAC
- 143-
Yukarıda görüldüğü gibi, “pantolon paçasının” iki eğrisini yaratmak üzere mevcut
“eğrilerden” birini seçin. Son olarak, çizimi tamamlamak üzere iki kenar üzerinde
iki dikdörtgen bölüm ilave edin. Kullanıcı, ayrıca diğer 3 boyutlu aksesuar türlerini
çizerek de alıştırma yapabilir.
- 144 -
FINE - HVAC
6. Plus Çizim Araçları
Giriş bölümünde belirtildiği gibi, Fine, PLUS genel menüsü altında çok geniş bir
seçenekler grubuna sahiptir.
Bunlar, çizim esnasında kullanıcıya yardımcı olmak üzere program içerisine
yerleşik bir dizi ilave çizim araçlarıdır.
PLUS seçenekler menüsünde bulunan ilk seçenek, ölçek tanımlamada kullanılan
“Baskı Ölçeği”dir (Printing Scale) .
Bunun ardından, PLUS seçenekler menüsü, her biri kendisine has araçlara sahip
çizim araçları genel menüsünü içerir. Bu menüler aşağıda listelenmiştir:
FINE – HVAC
- 145-
METİN (TEXT)
METİN ÇERÇEVESİ (TEXT FRAME)
AÇIKLAMALAR (COMMENTS)
ÇİZGİLER (LINES)
KATMANLAR (LAYERS)
BLOKLAR (BLOCKS)
TARAMA (HATCH)
Her kategoriye ait araçlar aşağıda detaylı olarak açıklanmıştır.
6.1 Text İşlem Seçenekleri
Metin menüsü seçeneği, özellikle çizim içerisinde metin düzenlenmesinde faydalı
çok sayıda araç içermektedir.
Bu araçlar aşağıda menüde görüntülendikleri sıra ile açıklanmıştır. Parantez içinde
yazılan komutlar, söz konusu komutların AutoCAD veya IntelliCAD’de bulunan
benzerlerini göstermektedir.
6.1.1 Aktif Text Yüksekliğini Belirle (Text Height)
Yukarıdaki komutu kullanarak, çizimin geçerli yüksekliğini çizim milimetre birimi
olarak ayarlayabilirsiniz.
- 146 -
FINE - HVAC
6.1.2 Aktif Text Fontunu Belirle (Select Style)
Yukarıdaki komutu kullanarak, kullanmak istediğiniz yazı tipini belirleyebilirsiniz.
Bu durumda seçilen yazı tipi, geçerli yazı tipi olacaktır.
6.1.3 Text Gir - DTEXT (Text)
Bu komut, uygulama tarafından istenen metin yüksekliği ve açısını belirlediğinizde,
çizim üzerinde direk olarak metin yazabilmenizi sağlar. <Enter> tuşuna iki kez
bastığınızda yükseklik ve açının varsayılan değerleri korunur ve istediğiniz metni
hemen yazabilirsiniz.
FINE – HVAC
- 147-
6.1.4 Paragraflı Text Gir (Ptext) [Edit Paragraph (Ptext)]
Bu komut paragraf metin editörünü etkinleştirir. Bu komutun kullanılması ile
aşağıdaki bilgi istemleri görüntülenir:
Ortala/Düzenle/Sığdır/Sağ/Serbest/?/<Başlangıç noktası> (Center/Edit/Fit/Right
/Slack /?/<Startpoint>): Metnin başlangıç noktasını belirtin.
Metin yüksekliği <0.2000> (Text Height<0.2000>): Metin yüksekliğini çizim birimi
ile belirtin. <Enter> tuşuna basıldığında, varsayılan değer kabul edilir.
Dönüş açısı <0> (Rotation angle<0>): Metin yazma açısını belirtin.
Satır aralığı <0.3000> (Inter_line spacing<0.3000>): Metin satır aralığını belirtin.
Maksimum satır uzunluğu <2.000> Maximum line length<2.000>): Metnin
maksimum satır uzunluğu çizim birimi (Çizim Birimi) üzerinden ayarlanır.
Metin (Text): Metni yazın. Yeni bir satıra yazmak istiyorsanız, geçerli satırın
sonuna gelmeden önce sadece <Enter> tuşuna basın.
6.1.5 Aritmetik Seri Text/Rakam Gir (Arithmetic
Progression) (Sequence)
Yukarıdaki komut çiziminiz üzerimde birbirini izleyen bir dizi harf veya rakam
yerleştirir. Bu, benzer nesnelerin (örn. anahtarlar, ışıklar, yangın kutuları, vs.)
otomatik numaralandırılmasında oldukça kullanışlıdır. Komut çalıştırıldığında,
aşağıdaki bilgi istemleri görüntülenir:
Alfabetik <Α> veya Sayısal <S> Sıralama <A veya S>? (Alphabetic <A> or
Numerical <N> or N>?): Alfabetik sıralama istendiğinde “A”, sayısal sıralama
istendiğinde “S” yazın.
“A” yazdığınızda şu bilgi istemleri alınır:
İlk harf hangisi? (Which is the first letter?): Sıralamanın başlangıç harfini belirtin
örn. B
Metin hizalama <Sol Sağ Orta.>? (Text alignment<Left Right Cen. Mid.>?): Metin
hizalamasının sola, sağa, ortaya mı olacağını belirtin.
Yazma açısı? (Writing Angle?): Metin yazma açısını derece cinsinden belirleyin
Önek <Ö> veya Sonek <S> Ekle? (Add Prefix <P> or Suffix <S>?):
Numaralandırma sonucu metne önek veya sonek eklemek isteyip istemediğinizi
belirtin.
İlave metin (Added Text): Önek veya sonek olarak kullanılacak sonraki metni
belirtin.
Metin noktalarını ver (Give Text Points): Metnin yerleştirilmesini istediğiniz
noktaları belirtin.
“S” (‘’N’’) yazdığınızda şu bilgi istemleri alınır:
İlk sayı hangisi? (Which is the first number?): Numaralama başlangıç hanesini
belirtin.
Eklenecek sayı? (Number to be added?): Sıralamayı oluşturmada kullanılacak
adımı belirtin.
- 148 -
FINE - HVAC
Metin hizalama <Sol Sağ Orta.>? (Text Alignment <Left Right Cen. Mid.>?): Metin
hizalamasının sola, sağa, ortaya mı olacağını belirtin.
Yazma açısı? (Writing Angle?): Metin yazma açısını derece cinsinden belirleyin
Önek <Ö> veya Sonek <S> Ekle? (Add Prefix <P> or Suffix <S>?):
Numaralandırma sonucu metne önek veya sonek eklemek isteyip istemediğinizi
belirtin..
İlave metin (Added Text) : Önek veya sonek olarak kullanılacak metni belirtin.
Metin noktalarını ver (Give Text Points) : Metnin yerleştirilmesini istediğiniz
noktaları belirleyin.
6.1.6 Text Gir (Stil Ekrandan Göstererek Al) (Set Style)
Mevcut metin parametrelerini (yazı tipi, karakter yüksekliği, vs.) metin yazmak
istediğinizde yukarıdaki komut kullanılır. Komut bilgi istemleri şunlardır:
Mevcut metni seç (Select existing Text): Yeni metin yazmada baz alınacak metin
parçasını seçin.
Hizala/stil/<başlangıç noktası> (Justify/Style/<start point>): Metnin başlangıç
noktasını belirtin. Bununla birlikte H (J) tuşuna basarak metin hizalamayı yada S
(S) tuşuna basarak karakter stilini ayarlayabilirsiniz.
Dönüş açısı <0> (Rotation angle<0>): Metin yazma açısını belirleyin.
Metin (Text): Metni yazın.
6.1.7 Text Edit (Text Edit)(DDEDIT)
Yukarıdaki komutu kullanarak, mevcut metni düzenleyebilirsiniz (düzenleme).
Ayrıca aşağıdaki kelime işlem komutlarını da kullanabilirsiniz.
6.1.8 DOS Text Edit (DOS Text Edit)(Etext)
Yukarıdaki komut, metin satırının düzenlenmesinde yararlıdır. Mevcut tüm Türkçe
ve İngilizce karakterleri kullanabilirsiniz. Komut bilgi istemi:
Düzenlenecek metni al (Pick text to edit): Düzenlemek istediğiniz metni seçin.
Metni seçtikten sonra, içerisinde metni düzenleyebileceğiniz metin editörü açılır.
Tüm değişiklikler yapıldıktan sonra, <Enter> tuşuna basın, böylece ekrana geri
dönmüş olacaksınız.
6.1.9 DOS Sistemine (To DOS System)
Metin,DOS’ sisteminde kullanılan yazı tipleri ile yazılmış metne dönüştürülür.
6.1.10 Windows Sistemine (To Windows System)
Metin Windows’ sisteminde kullanılan yazı tipleri ile yazılmış metne dönüştürülür.
6.1.11 Metin Düzenle (Text Edit) (Export/Edit)
Bu komut bir metin parçasının tamamını
düzenleyebilmenizi sağlar. Komut bilgi istemleri:
metin
editörü
kullanarak
nesneleri seç (Select objects): Düzenlemek istediğiniz metni seçin. Uygulama
mevcut konumunda bulunan metin satırlarından oluşmaktadır. Metin editörünü
FINE – HVAC
- 149-
açarak, istediğiniz değişiklikleri yapabilirsiniz. İşlemler tamamlandığında, <F10>
(EXIT) tuşuna basın “Metin Güncellensin mi? (E/H)” (Y/N) bilgi istemine “E” (Y)
cevabı verdiğinizde metin güncellenir.
6.1.12 Stil Değiştir (Change Style)
Karakter stilinin (stil) değiştirilmesi için yukarıdaki komut kullanılır. Daha ayrıntılı
olarak, komut bilgi istemleri şunlardır:
Genel <G> veya Seçmeli <S> (Global <G> or Selective <S>): G tuşuna basılması
ile mevcut metnin tamamı düzenlenirken S tuşuna basıldığında yalnızca seçili
metin düzenlenir:
Nesneleri Seç (Select objects): Düzenlemek istediğiniz metni seçin.
Yeni stil adı (veya?) [New style name (or?)]: Yeni karakter stilini belirleyin.
6.1.13 Büyük harfi Küçük Harf veya Tersi (Capital-Lower case)
(Upper_Lower)
Yukarıdaki komut küçük harfli karakterlerin büyük harfe, büyük harfli karakterlerin
küçük harfe dönüştürülmesinde kullanılır. Ayrıntılı olarak, bilgi istemleri:
hangi harf <Büyük mü Küçük mü>? (What case <Upper or Lower>?): (B) (U)
(Büyük) tuşuna basılması ile metin büyük harfe, (K) (L) (küçük) tuşuna basılması
ile küçük harfe dönüştürülecektir.
6.1.14 Text Yüksekliği Değiştir (Change Height) (Τheight)
Yukarıdaki komut istediğinizde metin yüksekliğini değiştirmek için kullanılır. Bunu
seçiğinizde sizden istenecek bilgiler aşağıda verilmiştir:
Yeni metin yüksekliğini gir (Enter new text height): Yeni karakter yüksekliğini çizim
birimi üzerinden belirtin.
6.1.15 Text Strecth (Stretch)
Yukarıdaki komut metin uzatılması veya kısaltılmasında kullanılır. Bu komut
seçildikten sonraki komut bilgi istemleri:
Uzatılacak metni seç (Select text to stretch): Uzatmak istediğiniz metni seçin.
Uzatma yönü <Sol veya Sağ>? (Side to stretch <Lef tor Right>?): Metni hangi
tarafa doğru uzatmak istediğinizi belirtin.
6.1.16 Text tanzim Şekli (Sol-Sağ vs.) (Justify)(Align)
Yukarıdaki komut metnin hizalanmasında oldukça faydalıdır. Bunu seçtiğinizde
sizden istenecek bilgiler aşağıda verilmiştir
Yeni Hizalama (Sol/sağ vs.)[New Justification(Left/Right etc): Yeni hizalamayı
belirleyin.
- 150 -
FINE - HVAC
6.1.17 Tesisat Devre No Açısını Değiştir (Change Numeration)
(Angle_block)
Yukarıdaki komut, şebeke içindeki alıcıların (örn. hidrolik reseptörler, radyatörler, vs.)
numaralandırma metin açısını değiştirmede kullanılır. Bilgi istemleri:
Düğüm numaralandırma metni açısı (Node
Numaralandırma metninin yeni açısını belirtin.
numbering
text
angle)
:
Düğüm numaralandırma metni yüksekliği (Node numbering text height): Karakter
yüksekliğini belirtin.
Nesneleri Seç (Select objects): Numaralandırma metinlerinin açısını düzenlemek
istediğiniz ralıcıları seçin.
Yeni Hizalama (Sol/sağ vs.) (New Alignment (Left/Right etc): Yeni hizalamayı
belirtin.
6.1.18 Ekle Add) (Append)
Yukarıdaki komut, bir kelimenin sola veya sağa doğru uzatılmasında (önek veya
sonek) kullanılır. Bu komutu seçtiğinizde, istenen kelimeyi seçin, “sola mı sağa mı”
sorusunu yanıtlayarak, eklenmesi istenen metni yazın, burada yapmış olduğunuz
işlemlerin sonucunu görebilirsiniz.
6.1.19 Ekrandan Göstererek sağa/sola text ekle (Replace)
Bu komut çizim içinde bir metin parçasının bir başkası ile değiştirilmesinde
kullanılır. Bu komutun işleyişi oldukça basittir: önce değiştirmek istediğiniz kelimeyi
belirleyin ve daha sonra da yeni kelimeyi girin.
6.1.20 Text-Bul Değiştir (Search-Replace)(Search_Repl)
Bu komut çizim içinde bir metin parçasının bir başkası ile değiştirilmesinde
kullanılır. Değiştirilecek olan metnin çizim içerisinde birden fazla yerde bulunması
halinde, tekrarlanan bu metin her birinde değiştirilecektir. Bu komutun işleyişi
oldukça basittir: önce değiştirmek istediğiniz kelimeyi belirleyin ve daha sonra da
yeni kelimeyi girin.
6.2 Text Çerçevesi Koy (Text Frame)
6.2.1 Dikdörgen Çerçeve Koy (Orthogonal) (Box_Txt)
Bu komut, bir kelime veya metin parçasının kutu (dikgen çerçeve) içerisine
yerleştirilmesi için kullanılır. Yapmanız gereken tek hareket istenen kelimeyi
seçmek ve daha sonra <Enter> tuşuna (veya farenin sağ tuşuna) basmaktır, bunu
yaptığınızda ekranda, seçmiş olduğunuz kelimenin çerçeve içerisine alındığını
görebilirsiniz.
6.2.2 Dairesel Çerçeve Koy (Circle_Txt)
Bu komut, bir kelime veya metin parçasının yuvarlak içerisine yerleştirilmesi için
kullanılır. Yapmanız gereken tek hareket istenen kelimeyi seçmek ve daha sonra
<Enter> tuşuna (veya farenin sağ tuşuna) basmaktır, bunu yaptığınızda ekranda,
seçmiş olduğunuz kelimenin yuvarlak içerisine alındığını görebilirsiniz.
FINE – HVAC
- 151-
6.2.3 Eliptik Çerçeve Koy (Oval) (Elipse_Txt)
Bu komut, bir kelime veya metin parçasının oval (elips) bir çerçeve içerisine
yaptığınızda ekranda, seçmiş olduğunuz kelimenin oval bir çerçeve içerisine
alındığını görebilirsiniz.
6.2.4 Poligon Çerçeve Koy (Polygon_Txt)
Bu komut, bir kelime veya metin parçasının çokgen (poligon çerçeve) içerisine
yaptığınızda ekranda, seçmiş olduğunuz kelimenin çokgen içerisine alındığını
görebilirsiniz.
6.3 Çizime Not Ekleme İşlemleri (Comments)
Plus seçeneklerinin Açıklamalar menüsü çizime bir açıklama veya referans
yerleştirilmesini sağlayan araçları kapsamaktadır. Bu araçlar, menüde
görüntülendikleri sıra ile açıklanmıştır.
6.3.1 Ucu Oklu, İşaret Çizgili,(Leader) Not Koy (Arrow)
(Lead_A)
Yukarıdaki komut, çiziminizde belli bir noktayı işaretlemek veya not eklemek üzere
ok kullanabilmenizi sağlar. Komut bilgi istemleri şöyledir:
Ok bitiş noktası (Arrow ending point): İşaretlemek istediğiniz noktayı ve bunu
izleyen noktaları belirtin.
Açıklama ekle? <Y> (Add Comment?<Y>): Belirlediğiniz
istediğinizde “Y”, aşağıdaki bilgi istemleri alınacaktır:
metni
yazmak
Yükseklik (Height): Karakter yüksekliğini belirleyin. Buna ait değer metnin geçerli
değeridir (geçerli değeri kullanmak istiyorsanız, sadece <Enter> tuşuna basın).
Dönüş açısı <0> (Rotation angle <0>): Yazılacak metnin açısını belirleyin.
Metin (Text): Metni yazın.
6.3.2 Kalın, Ucu Oklu, İşaret Çizgili,(Leader) Not Koy
(Lead_W)
LEAD_A (Ok) komutu ile aynı şekilde çalışır. Aradaki fark gösterdiğiniz noktada
“kalın” bir ok (geniş ok) yaratılmasıdır.
6.3.3 Ucu Noktalı, Oklu, İşaret Çizgili,(Leader) Not Koy
(Lead_D)
LEAD_A (Ok) komutu ile aynı şekilde çalışır. Aradaki fark gösterdiğiniz noktada bir
nokta yaratılmasıdır.
- 152 -
FINE - HVAC
6.3.4 Ucu lassolu, İşaret Çizgili,(Leader) Not Koy
(Lead_L)
LEAD_A (Ok) komutu ile aynı şekilde çalışır. Aradaki fark gösterdiğiniz noktada bir
kement yaratılmasıdır.
6.3.5 Ucu büyük lassolu, İşaret Çizgili,(Leader) Not Koy
(Lead_LW)
Bu komut dinamik olarak bir kement yaratır. Daha az nesneyi kavramanızı
sağlayan kement komutunun aksine daha fazla nesnenin kavranması için bunu
kullanabilirsiniz.
6.4 Çizgi Tipi Seçimi (Lines)
Plus seçeneklerinin Çizgiler menüsü, yan
taraftaki şekilde görülenler gibi farklı çizgi tipleri
çizmede kullanılan araçların yanı sıra çizgileri
düzenleyen araçları içerir. Bu araçlar menüde
görüntülendikleri sıra ile açıklanmıştır.
6.4.1 Continious (Sürekli)
Bu komut geçerli katman üzerinde sürekli çizgi
çizmek için kullanılır. Komutu seçtiğiniz andan
itibaren, fareyi kullanarak çizgiyi çizmeye
başlayabilirsiniz.
6.4.2 Dotted (Noktalı Noktalı)
Bu komut geçerli katman üzerinde ‘noktalı’ kesik çizgi çizmek için kullanılır.
Komutu seçtiğiniz andan itibaren, fareyi kullanarak çizgiyi çizmeye
başlayabilirsiniz.
6.4.3 Dashed (Kesikli)
Bu komut geçerli katman üzerinde ‘çizgili’ kesik çizgi çizmek için kullanılır. Komutu
seçtiğiniz andan itibaren, fareyi kullanarak çizgiyi çizmeye başlayabilirsiniz.
6.4.4 Kesik Çizgi-Nokta (Kesik Çizgi-Nokta)
Bu komut geçerli katman üzerinde ‘çizgili-noktalı’ çizgi çizmek için kullanılır.
Komutu seçtiğiniz andan itibaren, fareyi kullanarak çizgiyi çizmeye
başlayabilirsiniz.
6.4.5 Divide (Kesik Çizgi-İki Nokta)
Bu komut geçerli katman üzerinde ‘çizgili-iki noktalı’ çizgi çizmek için kullanılır.
Komutu seçtiğiniz andan itibaren,fareyi kullanarak çizgiyi çizmeye başlayabilirsiniz.
6.4.6 3 Dot (Kesik üç çizgi – Üç nokta)
Bu komut geçerli katman üzerinde ‘çizgili- üç noktalı’ çizgi çizmek için kullanılır.
FINE – HVAC
- 153-
6.4.7 Center (Kesik-Kısa Kesik)
Bu komut geçerli katman üzerinde ‘çizgili-boşluklu’ çizgi çizmek için kullanılır.
6.4.8 Çift Çizgi Çiz
Bu komut geçerli katman üzerinde ‘ikili’ çizgi çizmek için kullanılır. Komutu
seçtiğiniz andan itibaren, fareyi kullanarak çizgiyi çizmeye başlayabilirsiniz.
6.4.9 Çizgi Kalınlığı Değiştir
Bu komut mevcut çizginin genişliğini düzenlemek için kullanılır. Daha ayrıntılı
olarak, komut bilgi istemleri şunlardır:
Nesneleri seç (Select objects): Genişliğini değiştirmek istediğiniz çizgileri seçin.
Seçilen nesnelerin yeni genişliği (New width of selected object): Yeni genişliği
çizim birimi üzerinden belirtin (çizim birimleri).
6.4.10 Çizgi Boyu Uzat/Kısalt (Change Length)
Yukarıdaki komut çizgiyi herhangi bir yöne doğru uzatır. Komut bilgi istemleri:
…ya uzatılacak nesneyi seç (Select the entity near end to): Uzatmak istediğiniz
çizgileri seçin.
Eklenecek uzunluk (Amount to add): Eklenecek uzunluğu belirtin.
6.4.11 Çoklu Çizgi Boyu Uzat/Kısalt (Trim-Extend)
(Multiple Trim/Extend)
Yukarıdaki komut çoklu Kırpma veya Uzatma işlemini gerçekleştirir. Daha ayrıntılı
olarak, komut bilgi istemleri şöyledir:
Kırpmak mı uzatmak mı istiyorsunuz (Do you want to Trim or Extend): Kırpmak mı
yoksa Uzatmak mı istiyorsunuz seçeneğine ‘K’ (T) kırpmak veya ‘U’ (E) uzatmak
cevabı verdiğinizde, aşağıdaki bilgi istemleri görüntülenir:
Kesme kenarlarını seçin (Select cutting edges): Kesmek istediğiniz kenarları seçin.
Nesneleri seç (Select objects): İstenen çizgileri seçin.
Çizgiyi kırpılacak nesneler üzerinden sürükleyin.
İlk Nokta (First point): Kırpılacak olan çizgileri kesen çizginin ilk noktasını belirtin.
İkinci Nokta (Second point): ikinci noktayı belirtin.
Yukarıdaki komutta Uzatmayı ‘U’ (E) seçtiğinizde, aşağıdaki bilgi istemleri
görüntülenir:
Sınır kenarlarını seç (Select boundary edges): Uzatmak istediğiniz kenarları seçin.
Nesneleri seç (Select objects): İstenen satırları seçin.
Çizgiyi uzatılacak nesneler üzerinden sürükleyin.
İlk Nokta (First point): Uzatılacak olan çizgileri kesen çizginin ilk noktasını belirtin.
İkinci Nokta(Second point): ikinci noktayı belirtin.
- 154 -
FINE - HVAC
6.4.12 Üstüste Olan Çizgileri Sil (Clear)
Bu komut çizimi, diğerinin tam üzerinde bulunan ‘çoklu çizgilerden’ temizler.
6.5 Layer
Plus seçeneklerinden Katmanlar menüsü, katman düzenlemek için kullanılan
araçları içerir. Bu araçlar menüde görüntülendikleri sıra ile açıklanmıştır. Yine,
burada da parantez içerisindeki İngilizce komutlar AutoCAD veya IntelliCAD içinde
bunlara benzeyen ilgili komutları gösterir.
6.5.1 Ekrandan Göstererk Aktif(Current) Layer Yap
(Layset)
Bu komut, geçerli katmanı, o katmana ait bir nesneyi seçerek düzenleyebilmenizi
sağlar. Komut bilgi istemi:
Mevcut katman üzerinde nesne seç Select an Entity on an existing layer):
Düzenlemek istediğiniz katmanın parçası olan bir nesne seçin.
6.5.2 Ekrandan Göstererek Dondur (Layr_Frz)
Yukarıdaki komut seçmiş olduğunuz nesne katmanını dondurur. Bu katmanın
geçerli katman olması halinde, bu katmanı dondurmanın mümkün olmadığını
belirten bir mesaj alınır.
6.5.3 Ekrandan Göstererek Kapat (Layr_Off)
Yukarıdaki komut seçmiş olduğunuz nesne katmanının etkinliğini kaldırır. Bu
katmanın geçerli katman olması halinde, bu katmanı dondurmanın mümkün
olmadığını belirten bir mesaj alınır. Bir önceki ‘Dondur’ komutundan farkı, ‘Kapat’
komutunun söz konusu katmanın blokları arasında bulunmayan blokların etkinliğini
kaldırmamasıdır. Örneğin, bir binanın üstten görünümünün AutoBUILD ile çizilmiş
olduğunu düşünelim bu durumda pencereler “duvar” bloğu içinde kalan bloklar
görünümünde olacaktır. Duvar katmanının etkinliğini kaldırmak için Kapat
(LAYR_OFF) komutunu kullandığınızda, pencereler aktif durumda kalırken,
Dondur (LAYER_FRZ) komutunu kullanmış olsaydınız hem duvarlar hem de
pencereler “dondurulacaktı”.
6.5.4 Ekrandan Göstererek Kilitle (Layr_Lok)
Yukarıdaki komut seçmiş olduğunuz nesne katmanını kilitler. Bu komut ayrıca
geçerli katman üzerinde de kullanılabilir.
6.5.5 Kilit Aç (Layr_Unl)
Bu komut yukarıdaki komutun tersi olup, Kilitle (Layr_Lok) komutu kullanılarak
daha önceden kilitlenmiş olan katmanın kilidini kaldırır.
6.5.6 Ekrandan Göstererek Layer Bilgisi Al (Layr_see)
Tamamen yardımcı olan bu komutun kullanılması ile, seçmiş olduğunuz nesne
katmanını görüntüleyebilirsiniz.
6.5.7 Ekrandan Göstererek Aktif Layere Taşı (MovCurNt)
Bu komut diğer katmanlardaki nesneleri geçerli katmana taşır. Bilgi istemleri:
FINE – HVAC
- 155-
Değiştirilecek nesneleri seç (Select the objects to be changed): Geçerli katmana
taşımak istediğiniz nesneleri seçin.
6.5.8 Ekrandan Göstererek Layerini Değiştir (ChgLayr)
Bu komut, mevcut nesnelerin katmanını bir diğeri ile değiştirebilmenizi sağlar.
İşleyişi basittir: Değiştirmek istediğiniz katmana ait nesneleri seçin. Bunları
seçtikten sonra, <Enter> tuşuna (veya farenin sağ tuşuna) basın, bunun ardından
daha önceden seçmiş olduğunuz nesnelerin taşınmasını istediğiniz nesne
katmanını seçmelisiniz.
6.5.9 Ekrandan Göstererek Layer İçeriğini Sil (DelLayer)
Bu komut söz konusu katmana ait bir nesneyi işaretleyerek seçeceğiniz katman
üzerinde bulunan tüm nesneleri siler. Bu komutu etkinleştirdikten sonra, yapmanız
gereken tek şey silmek istediğiniz katmana ait bir nesne seçmektir. Seçilen nesne
dışında katmana ait tüm nesneler silinir.
6.5.10 Ekrandan Göstererek Layer İzole Et (OnlyCurn)
Bu komut, seçilen nesne katmanını, geçerli katman olarak belirlerken, diğer tüm
katmanları dondurur. Komut bilgi istemi:
Katman üzerinde nesne seç (Select an entity on the layer): Geçerli olmasını
istediğiniz katman nesnesini seçin.
6.5.11 Ekrandan Göstererek Layer Rengi Değiştir
Bu komut katman rengini değiştirir. Öncelikle sizden rengini değiştirmek istediğiniz
nesneyi seçmeniz istenir, bunu seçmek için fareyi kullanabilirsiniz. Bunun ardından
da, yeni rengin seri numarasını belirtmeniz istenir.
6.6 Blok İşlemleri (Blocks)
Plus seçeneklerinin Bloklar menüsü blokların işlenmesinde kullanılan araçları
içerir. Bu araçlar menüde görüntülendikleri sıra ile açıklanmıştır.
6.6.1 Değiştir (Replace)
Yukarıdaki komutun kullanılması ile bloklar bir başka blokla değiştirilebilir. Komut
bilgi istemleri:
Bir bloğu diğeri ile değiştir.
Nesneleri seç (select Entities): Değiştirmek istediğiniz blokları seçin.
Yeni blok adını gir (Enter the name of the new block): Daha önceden seçilmiş
blokların yerini alacak bloğun adını belirtin.
6.6.2 Patlat (Xplode)
Yukarıdaki komut AutoCAD veya IntelliCAD bloklarını (ve AutoCAD veya
IntelliCAD’in aynalanmış bloklarını) patlatır.
6.6.3 Ölçek Büyüt Küçült (Scale Up/Down)(Cscale)
Bu komut bir bloğu veya metin parçasını, bunların çizime eklenme noktalarına
göre küçültüp, büyütebilir. Komut bilgi istemleri:
- 156 -
FINE - HVAC
yeniden ölçeklendirilecek metin ve blokları seç (Select text and blocks to rescale)
nesneleri seç (Select objects): : Tarama ölçeğini (yoğunluk katsayısı) belirtin.
yeni ölçek katsayısı (New scale factor): Büyütme/küçültme katsayısını belirtin.
eski ölçek katsayısı (Old scale factor): Eski katsayıyı belirtin.
6.6.4 Ölçek XYZ (Scale XYZ) (Bscale)
Bu komut, bloğun çizime yeniden eklenmesine gerek duyulmadan, X,Y ve Z’ye
göre farklı bir şekilde yerleştirilmiş olan bir bloğu büyütmenizi sağlar. Komut bilgi
istemleri:
yeniden ölçeklendirilecek bloğu seç (Select block to rescale)
Χ ölçeği katsayısı (X scale factor): X-eksenine göre ölçek katsayısını belirtin.
Y ölçeği katsayısı (Y scale factor): Y- eksenine göre ölçek katsayısını belirtin.
Z ölçeği katsayısı (Z scale factor): Z- eksenine göre ölçek katsayısını belirtin.
6.6.5 Blok Say (Count)
Bu komut bir bloğun çizim içerisine kaç kez eklendiğini sayabilir. Komut bilgi
istemleri:
Blok adını ver ... (Give me the name of the block…): Çizim içerisine kaç kez
eklendiği sayılacak olan bloğun adını belirtin.
6.6.6 Ekranda Blok Yerini Göster (Show)
Yukarıdaki komutu kullanarak, çizim içerisindeki diğer nesnelerin etkinliğini
kaldırarak, bloğun eklenmiş olduğu konumları görüntüleyebilirsiniz. Komut bilgi
istemleri:
Blok adını gir .... (Enter the name of the block…): İzlemek istediğiniz bloğun adını
belirtin.
6.7 Tarama İşlemleri (Hatch)
Plus seçeneklerinin Tarama menüsü, tarama tipini belirleyebileceğiniz ve çizim
alanlarının taranmasını (gölgelendirilmesini) gerçekleştirebileceğiniz bir dizi komut
içerir.
6.7.1 Tarama Tip, Açı ve Ölçek Seç (Features)
Yukarıdaki komutu kullanarak, Tarama tipini, baskı ölçeğini ve baskı açısını
belirleyebilirsiniz.
FINE – HVAC
- 157-
Vurgulama tipi seçimi “Tarama” düğmesine basılarak gerçekleştirilir ve “tarama”
düğmesine basıldığında, farklı vurgulama türlerine ait resimler (slaytlar)
görüntülenir.
6.7.2 Polyline içini Tara (Hatch Polyline)
Bu komut bir önceki Tarama komutunu kullanarak mevcut kapalı bir çoklu çizginin
içini taramanızı (doldurmanızı) sağlar. Daha ayrıntılı olarak, bu komutu
seçtiğinizde, sizden taramak (doldurmak) istediğiniz ilgili kapalı çoklu çizgiyi
belirlemeniz istenir, bu durumda bunu seçmek için fareyi kullanırsınız. Bu
işlemlerden sonra, seçilen alanın daha önce “Parametreler” penceresinde
belirlemiş olduğunuz Tarama tipi ve yoğunluğu ile doldurulmuş olduğunu
görebilirsiniz.
6.7.3 Ekranda Serbest Noktalı Kontur Belirle (Point Hatch)
Bu komutu kullanarak, sadece dış hat noktalarını belirleyerek bir alanı
vurgulayabilirsiniz. Komut bilgi istemleri:
Nokta alarak tarama yapın (Draw hatch by picking points)
Tarama şablonu adı (Hatch pattern name): İstediğiniz tarama tipi adını belirtin.
Tarama ölçeği (Hatch scale): Tarama ölçeğini (yoğunluk katsayısı) belirtin
Tarama açısı (Hatch angle): Açıyı belirleyin.
İlk Nokta First point): Vurgulamak istediğiniz çerçevenin ilk noktasını belirleyin
Sonraki nokta (Next point): İstenen çerçeve tam olarak belirlenecek şekilde ikinci,
üçüncü ve son noktayı belirleyin.
6.8 Çoklu SembolBloğu Yerleştirme İşlemleri (Symbol
Grid)
Yukarıdaki seçenek ilerleyen bölümlerde açıklanmış olan üstten görünüm
içerisinde sembol ızgarası (örn. aydınlatıcılar düzeneği, asma tavan
dekorasyonları, vs.) yaratılmasını kapsayan 3 alt seçeneğe yönlendirme yapar. Bu
komutun, aynen yukarıda açıklandığı şekilde kullanıldığı ilgili alıcıların
yerleştirilmesi sırasında pek çok uygulama komutu ile (örn. elektrik uygulamaları)
karşı karşıya geldiği not edilmiştir.
6.8.1 Dörtgene Yerleştir (X ve Y Yönü Adetleri, a/2, a)
(Parallelogram Grid)
Paralel kenar ızgara komutu, a, a/2 kuralına göre içerisine seçili sembollerin (örn.
aydınlatıcılar) yerleştirilebileceği dikdörtgen bir ızgara (düşey veya değil)
yaratmanızı sağlar. Daha ayrıntılı olarak, komut bilgi istemleri:
Blok Seç (Select Block): Fareyi kullanarak Izgara üzerine yerleştirilmesini
istediğiniz sembolü seçin.
İlk köşeyi seç (Select first corner): Izgaranın yerleştirileceği alanın ilk köşesini
belirtin (bkz. Yardımcı şekil).
İkinci köşeyi seç (Select next corner): Izgaranın yerleştirileceği alanın ikinci
köşesini belirtin (şekil).
- 158 -
FINE - HVAC
Üçüncü köşeyi seç (Select third corner): Izgaranın yerleştirileceği alanın üçüncü
köşesini belirtin (şekil).
sayısı belirt (Specify number of columns): Izgaranın istenen
(şekil).
sayısını belirtin
Sıra sayısı belirt (Specify number of rows): Izgaranın istenen sıra sayısını belirtin
(şekil).
Dönüş açısı belirt (Specify rotation angle): Gerek duyulması halinde dönüş açısı
değerini belirtin (başlangıç değeri 0).
Yukarıdaki işlemler tamamlandıktan sonra, yaratılan ızgarayı ekranınızda
görüntüleyebilirsiniz.
6.8.2 İki Sembol Arasına Yerleştir (Among two symbols)
Bu komutu kullanarak, ızgara yaratabilir hatta daha da iyisi, iki sembol arasındaki
serilerde düzen oluşturabilirsiniz (örn. iki aydınlatıcı arasına fazladan 5 aydınlatıcı
yerleştirmek istediğinizde). Semboller arasındaki mesafe birbirine eşit olacaktır.
Komut bilgi istemleri bir önceki komut bilgi istemlerine benzer.
6.8.3 Bir Sembol ve Bir Nokta Arasına Yerleştir (adet, a,
a/2) (Among symbol and point)
Bu komutu kullanarak, ızgara yaratabilir hatta daha da iyisi, bir sembol ve bir nokta
arasındaki serilerde düzen oluşturabilirsiniz (örn. bir aydınlatıcı ve karşısındaki
koridor duvarı arasına fazladan 3 aydınlatıcı yerleştirmek istediğinizde). Semboller
arasındaki mesafe birbirine eşit olacak (α mesafesi) ve “Nokta”dan mesafesi de
α/2 olacaktır. Komut bilgi istemleri önceki iki komutun bilgi istemlerine benzer.
FINE – HVAC
- 159-
6.9 DWG Dosyası Byte Büyüklüğünü Optimize Et
(Optimise Size)
Bu komut, projenizin dosya büyüklüğünü en iyi şekilde düzenler ve proje dosyası
büyüklüğünün aşırı arttığı durumlarda oldukça faydalıdır.
6.10 Aktif Çizim Katı (kotu) Seç, Değiştir (Current
Height)
Çalışmak istediğiniz kotu belirtin (örn. Alıcı yerleştirmek veya yatay boru çizmek
için, vs.) Geçerli kotu düzenlemek istediğiniz her defasında, bu komutu
seçmelisiniz.
6.11 Reddedilen Tesisat Devresini Tek renkli Yap
(Restore Colors of Network)
Şebeke düzeni oturduktan sonra, eğer şebeke tamamen yerine oturmamışsa
(beyaz renkli alt şebekeler varsa) bu komutu kullanarak orijinal renkleri geri
yükleyebilirsiniz.
6.12 Üstüste Çizilmiş Fine Tesisat Hatlarını Sil
(Delete Duplicate Pipes)
Bu komut yanlışlıkla birbirinin üzerine çizilmiş olan boruları (veya kabloları veya
kanalları, vs) siler (örn. bir boru –yanlışlıkla- bir diğerinin üzerine çizildiğinde ve
görülmez olduğunda, uygulama bunu otomatik olarak “siler”.
7. Örnekler (Examples)
7.1 Örnek 1
Bu bölümde açıklanan örnek program
CD'si içinde “\Çalışmalar” klasöründe
“Test1.bld” adlı dosyada bulunabilir.
“Proje Seçimi” komutu ile kullanıcı ilgili
adı geçen yolda bu dosyayı arayabilir
(veya tüm "test1.bld" dizinin sabit diske
kopyalanmış olması kaydıyla, dosyayı
sabit disk üzerinden seçmesi daha
uygun olacaktır).
İlgili şekillerde de görüldüğü gibi, örnek,
, 5 normal kat, 1 zemin kat (pilotis), 1
bodrum katından ve sofitadan oluşan 7
katlı bir apartman binasıdır. Binanın
mimari kat planları Mimar tarafından
- 160 -
FINE - HVAC
DWG dosyası olarak verilmiş ve başka bir mimari program tarafından yaratılmıştır.
Kat planlarının dosya adları "ypo.dwg", "pil.dwg", "1os.dwg", "2os.dwg", "3os.dwg",
"4os.dwg", "5os.dwg" ve "dvma.dwg" olup, bunlar "Test.bld" dizinine
kaydedilmişlerdir.
“TEST1.BLD" projesini seçin ve “Değişiklikler bir önceki projeye kaydedilsin mi?”
bilgi istemini “H” (N) şeklinde cevaplayın. Bu işlemlerden sonra proje yüklemesine
başlanacaktır.
Not: Bu noktada, diğer kullanıcılar tarafından sağlanan AutoCAD veya IntelliCAD
uygulama çizimlerinin kullanılması durumunda projede kullanılan bazı yazı tipleri
bulunamayabilir. Bu durumda, belli bir yazı tipi girmeniz istendiği ilk seferinde,
bunu farklı uygulamalarda kullanılan tüm yazı tiplerini bulabileceğiniz FINE CD'si
içindeki “\FONTS\ACAD" dizininden seçebilirsiniz.
Proje yüklendiğinde, Tek Borulu Sistem kat planına (uygulamanın ve son “Proje
Kaydet” işlemine ait katın) karşılık gelen aşağıdaki ekranı görebilirsiniz:
FINE – HVAC
- 161-
“Bina Tanımı” (Building Definition) seçeneği seçildiğinde, karşılık gelen katlara ve
DWG dosya adlarına sahip katları görebilirsiniz.
Bu özel pencerede, kullanıcı Kısım 4 ve 5’e göre çeşitli tesisatların nasıl çizilmiş
olduğunu görmek üzere “Bina Tanımı” seçeneği üzerinden herhangi bir katı
etkinleştirebilir ve “Uygulama Seç” (Select Application) seçeneği üzerinden
herhangi bir uygulamayı seçebilir. Kullanıcı, daha sonra bir adım daha ilerleyerek,
projeleri değiştirerek, düzenleyebilir ve yine istediği sonuçları alıp, programa daha
da alışarak daha özenli adımlarını gerçekleştirebilir.
- 162 -
FINE - HVAC
Aşağıda, Isıtmadan başlayarak her E/M tesisatını ayrıca ele alarak, bu özel
projenin tamamlanması için izlenmesi gereken adımları özet olarak tekrarlamaya
çalışacağız.
Isıtma (Heating):
Binanın ısıtılması için Tek Borulu Sistem seçilmiştir. Tek
Borulu Sistem tesisatının çizilmesinden önce her katın ısıtılacak alanlarına ait ısı
kayıpları hesaplanmalıdır. Mevcut kat planlarının farklı bir Mimari Program ile
yaratılmış olması halinde (FINE veya IDEA dışında), ısı kayıpları kat planı
üzerinden otomatik olarak hesaplanamaz. Bunun mümkün olabilmesi için, mevcut
çizim üzerinde duvarları ve açıklıkları FINE kullanarak yeniden çizmelisiniz.
AutoCAD (veya IntelliCAD) “Nesne Seçimi Ayarları” (Object Selection Settings)
seçeneğini ve daha sonra “Nesne Sınıflama Yöntemi” (Object Sort Method)
seçeneğini kullanmanız halinde bunu pratik olarak yapmanız kolaylaşacaktır.
Açılan iletişim penceresinde “Nesne Seçimi” (Object Selection) seçeneğini
etkinleştirin ve diğer tümünün etkinliğini kaldırın (böylece kullanıcı tarafından
seçilen noktalar kenetlenir).
Aslında bu işlem ısıtılan 5 kat için (3,4,5,6,7. katlar) gerçekleştirilir. Çizilmiş olan
duvarlar ve açıklıklar her kat için “3 Boyutlu Görünüm” seçilerek görüntülenebilir.
FINE – HVAC
- 163-
Bunun nedeni, “Katman Yönetimi” (Layers Management) penceresinde, duvarların
ve açıklıkların yalnızca 3 boyutlu görünümde etkinleştirilip, FINE’ın kat planları
modunda görüntülenememesidir. Bu nedenle, kat planlarında görüntülenen
çizimler, Mimar tarafından verilen mimari kat planlarıdır.
Duvarların ve açıklıkların çizilmesinin ardından bunu “Plan Görünümü
Elemanlarının Tanımı” (Definition of Plan View Elements) komutunun kullanılması
ile (örn. nokta ile) her alan için mekan tanımı prosedürü izler. Bu şekilde, ısı
kayıplarının otomatik hesaplaması için (klima projesi için gerekli olan soğutma
yüklerinin hesaplamasında olduğu gibi) gerekli arka plan yaratılmış olacaktır.
Not: Kat planlarının FINE ile (veya 4M mimari programi olan IDEA) çizilmiş olması
halinde, kat planının yeniden çizilmesine gerek yoktur, alanların tanımlanması
yeterli olacaktır.
Bu nedenle, AutoBLD seçenekleri menüsünden “Hesaplamalar” -> “Isı Kayıpları”
(Calculations->Thermal Losses) menüsüne geçip, “Isı kayıplarını Güncelle…’’
(Update Thermal Losses…) (bunlar örnekte hesaplanmış olduğundan yeniden
hesaplanmalarına gerek yoktur) bilgi isteminde “HAYIR”ı (NO) seçerek, Isı
Kayıplarının hesaplama uygulamasına girin. 3,4,5,6,7.Katların detaylı
karakteristikleri ve ısı kayıplarının analitik hesaplamasına sahip alanları içerdiği
son derece açıktır.
Isı kayıplarının biliniyor olması kaydıyla, boru döşeme tesisatını çizmeye başlayın.
- 164 -
FINE - HVAC
Bu amaçla, kullanıcı, örnekte bölüm 5.2’de verilen talimatları adım adım izlemiş,
örn. radyatör yerleştirilmesi, tüm bina için gidiş ve dönüş kolonlarının çizimi ve
bunun ardından tüm katlara a) gidiş kolektörü, b) dönüş kolektörü, c) ilgili
kolonlardan ilgili kolektörlere gidiş ve dönüş boru hattı döşemesi ve son olarak d)
her seferinde gidiş kolektörü bağlantı noktasından başlayarak dönüş kolektörü
bağlantı noktasına kadar tüm devrelerin çizimini uygulamıştır.
Herhangi bir tesisat çizimi içerisinde yer
alan ilgili tüm detaylar kullanıcı
tarafından yandaki ekranda görülen
kolon ve devre bağlantıları ile ilgili
detaylar gibi kolaylıkla gözlemlenebilir.
Bu
kullanıcın
olası
şüphelerden
kurtulmasına yardımcı olacaktır.
Şebekenin hat başlangıç noktalarını,
örn. gidiş ve dönüş noktasını, görmek
için kolonların başladığı alanı, yani
ısıtılmayan bodrum katındaki kazan
dairesi alanını ve kolonlara doğru giden
yatay gidiş ve dönüş borularının uç
noktalarını gözden geçirin.
kolonları, radyatörleri ve devre boru döşemesini gözlemlemek için ara kata “çıkın.”
(elevate)
FINE – HVAC
- 165-
Not: Tüm çizimlerin ekranda aynı anda görüntülenmesini engellemek için, “Plus”
menüsünde bulunan “Katman Dondur” (Freze Layer) komutunu çalıştırın ve izleme
sürecini engelleyen (yukarıdaki ekrandan izlendiği gibi şebekenin mimari kat
planından izole edilmesi için) katmanların etkinliğini kaldırın.
Mimari kat planını katmanının izole edilmesi ile boru şebekesinin görüntülenmesi
gerçekten iyileştirilir:
- 166 -
FINE - HVAC
Yukarıdaki çizimle ilgili olarak, aynen bu özel örnekte gerçekleştirildiği şekilde, ilgili
seçenek
üzerinden
tek
borulu
sistem
şebekesini
tanımlamak
mümkündür.’’AutoBLD’’ menüsünden “Aksonometrik” seçilip, bunun ardından
“Bina Tanımı” gerçekleştirildiğinde, tüm tesisatın aksonometrik şeması (İzometrik
görünüşü) ekranda görüntülenir:
FINE – HVAC
- 167-
“Şebeke Tanıma” (Net Recognition) açıldığında, “Yeniden güncelle “ bilgi
isteminde yeniden “HAYIR”ı seçerek, AutoNET seçenekler dizisinden
“Hesaplamalar”a girebilirsiniz. Şebekenin matematiksel modelinin yanı sıra
hesaplama sonuçları da (boru çapları, radyatör tipleri ve sonuçlar, vs.) hesaplama
tablolarında görülebilir. “Sonuçlar” -> “Kolon Şemasında”da da görülebilecek
(yeniden yaratmaya gerek yoktur) bir kolon şeması yaratmak için “Yazdır”
komutunda “kolon şeması DXF” seçeneğini seçin. Hesaplama sonuçlarının “Çizim
Güncelleme” komutu üzerinden çizim üzerinde gösterildiği çizime geri dönmek için
“Geri Dön”ü (Return) seçin. Projeye ait son çizimleri (basılacak olan taslakları)
oluşturmak üzere, her bir kat planının ayrıca düzenlenmesi ve ister AutoCAD
“farklı Kaydet” (Save As) komutu ister FINE “ekran Çizimi” (Screen Drawing)
komutu kullanılarak ve son olarak da “blok sakla” (wblock) üzerinden (ve geçerli
çizimde olduğu şekilde kalabilmesi için daha sonra “geri al” (Undo) komutunu
seçerek) ayrı bir dosya çizimi olarak kaydedilmesi mümkündür. Bu projede kat
planının yanı sıra kolon şeması için de bu yöntem izlenmiştir. Bu nedenle,
AutoCAD "Aç" (Open) komutu DWG dosyalarının tek tek yüklenmesini
kolaylaştırır. Bunları proje dizininde (Τest.bld) bulabilirsiniz. Bunun ardından son
çizimler görüntülenebilir (örn. 1. katın "ther1os.dwg" isimli bir sonraki ısıtma çizimi:
Aynı şekilde kolon şeması için (Therkat.dwg):
- 168 -
FINE - HVAC
Not: Hesaplama tablolarının, sofitanın ısıtılmadığı göz önünde bulundurularak
çizimler üzerinden yeniden güncellenmesi halinde, hesaplamalara ait şebeke
elemanlarında kat sayısı 1 eksiltilmelidir, örn. 8’den 7’ye, ve daha sonra
hesaplamaların gerçekleştirilebilmesi için 7. kat hesaplama tablosunda üst devre
için ısı düşüşü (örn. 15 derece) verin.
7.2 Örnek 2
Bu ikinci örnek FINE CD'si içinde
“\Çalışmalar" dizininde “Test1.bld” adlı
dosyada bulunabilir. “Proje Seçimi”
komutu seçildiğinde, kullanıcı bu
dosyayı adı geçen ilgili yolda arayabilir
(yada tüm "test2.bld" dizinin sabit diske
kopyalanmış olması kaydıyla, dosyayı
sabit disk üzerinden seçmesi daha
uygun olacaktır).
Aşağıdaki
çizimin
“Aksonometrik”
komutunun
çalıştırılması
sonucu
izometrik görüntünün yanı sıra, “Bina
Tanımı” tablosunda da görüldüğü gibi,
ikinci örnek, çift daireli ve 6 katlı bir
apartman binasına aittir.
FINE – HVAC
- 169-
Note: Mimari kat planı çizimleri FINE AutoBLD üzerinden oluşturulur. İşlemlerin
hızlandırılması için, iki boyutlu duvarlar kullanılmıştır (“Duvar” -> “Tam Çizim”
komutunun “Duvarın üç boyutlu çizilmesine izin verilsin mi?” bilgi isteminde
“HAYIR” seçeneği etkinleştirilir).
Bu bölümde incelenen binanın örnek mimari kat planı aşağıdaki ekranda
gösterilmiştir:
- 170 -
FINE - HVAC
Kullanıcı tüm proje tesisatlarını ve çeşitli ilgili detayları birinci örnekte olduğu gibi
görüntüleyebilir. Örneğin; Tek Borulu Sistem uygulaması için 3.katın kat planı
seçildiğinde, ekranda tesisat çizimi görüntülenir:
Isıtmanın yanı sıra, ikinci örnek sıhhi tesisat ve elektrik şebekeleri, asansörler ve
telefon tesisatı ile ilgili projeleri de kapsamaktadır.
7.3 Örnek 3
Bu örnek tek kata yerleştirilmiş endüstriyel E/M tesisatına ait projenin son
tasarımlarını içermektedir. Daha ayrıntılı olarak, hava kanalları tesisatları
üzerinden Klima sistemini içerir (FINE’ın diğer ilgili modülleri ile çalışılmış olan
Sıhhi Tesisat ve Elektik Şebekesi ve Yangın Koruma tesisatı ile birlikte). Proje
çizimlerine CD içerisinde bulunan
"\Çalışmalar" dizinindeki "Yam.bld" adlı
dosyadan ulaşılabilir. Bu çizimler yüklendiklerinde (“Aç” komutunu çalıştır) ekranda
görüntülenirler. Örneğin, klima ve yangın koruma tesisatı kat planları aşağıdaki iki
ekranda görüntülenirler:
FINE – HVAC
- 171-
Kullanıcı tüm proje tasarımını girebilir ve ilgili tüm detayları izleyebilir.
- 172 -
FINE - HVAC
7.4 Örnek 4
“Tsoyra.bld” adlı bu örnek bir apartman binasının ısıtma projesini kapsamaktadır.
Örnek kat planı aşağıda verilmiştir:
Kullanıcı programa alışabilmek için projeyi görüntüleyebilir ve düzenleyebilir. Bu
projede çeşitli kazan dairesi detayları incelenmeye değerdir. (1. Kat)
FINE – HVAC
- 173-
- 174 -
FINE - HVAC
BÖLÜM II
Hesaplama Bileşeni
FINE – HVAC
- 175-
1. Giriş
1.1 Genel Bakış
Bu kitabın ikinci bölümü (Bölüm II) önsözde belirtildiği gibi FINE HVAC
Hesaplama Bileşeni’ni ve bu bileşeni oluşturan modül hesap programlarını
açıklamaktadır.
Isı Kaybı Hesabı (Heating Loads), Tek Borulu Isıtma Sistemi (Single Pipe
System), İki Borulu Isıtma Sistemi (Twin Pipes System), Döşemeden Isıtma
Sistemi (Infloor System), Isı Kazancı Hesabı (Cooling Loads), Fan Coil Sistemi
(Fan Coils), Hava Kanalı Sistemi (Air Ducts) ve Psikrometri (Psychrometry)
başlıklı 8 modülden oluşan bu bileşen, geçerli teknik standartlara uygun hesaplama
yöntemini kullanıcı dostu arabirimleriyle birlikte kullanarak hesap raporlarını oldukça
detaylı olarak yazdırmaya hazır hale getirmesiyle, kullanıcısına kolaylık
sağlamaktadır. Ayrıca her bir uygulamanın hesap tablolarına manuel olarak veri
girilerek bağımsız olarak kullanılabileceği gibi, FINE HVAC Çizim bileşeniyle de
kullanılabilir. Böylece program verileri, çizimler üzerinden otomatik olarak alarak
özellikle zamandan tasarruf sağlarken, hesaplarda kullanılan verilerin uygulamaya
çok yakın olması ile de güvenilir olmasını sağlar. İlerleyen bölümlerde FINE HVAC
Hesaplama Bileşeni, ADAPT veya FCALC olarak da anılmıştır (FCALC, FINE
CALCulations Component kısaltması ve ADAPT da bağımsız versiyonun eski adı).
Yukarıdaki 8 modül tasarlanırken, güvenilir bir hesaplama bileşeni olması için,
Uluslar arası geçerli teknik standartlara uygun hesaplama yöntemlerini, daha hızlı
ve hatasız kullanılabilir hale getirmişitir. Daha ayrıntılı olarak:
•
Metodolojik bütünlüğü ile ilgili olarak, Uluslararası Standart ve Yönetmeliklere
uygun tek program olup, kullanıcının uygun metodolojiyi seçebilmesini sağlar
(örn. Carrier - Ashrae CLTD (Cooling Load Temperature Differance) – Isı
Kazançları Hesabı Ashrae TFM (Transfer Function Method) Yöntemleri, Isı
Kaybı Hesapları DIN77 - DIN 83, Hava Kanalı Hesaplarında Eşit Hızlar, Eşit
Basınçlar ve Statik Geri Kazanım(Static Regain) Yöntemleri, Elektik
Tesisatında VDI). Her durumda, hesaplamaların maksimum doğuluğu, hızı ve
güvenilirliğinin sağlanması için program ileri tekniklerden ve matematik
modellemelerinden yararlanır. (örn. psikrometri denklemlerinin analitik sistemi,
hidrolik simülasyon modeli, vs.)
•
İşlevsellik konusunda ise program, tamamında kullanıcı dostu arabirimi ile ayrı
pencereler içerisinde hesap tabloları ve raporları bir bütün oluşturacak şekilde
bulunduran hesap modüllerini içermektedir. Tüm modüllerde aynı olan
şablonlar (araç çubukları, düğmeler ve birleşik veri giriş hücreleri) ile kullanım
ve öğrenim kolaylığı sunmaktadır. Bu ortak arabirim felsefesi ile modüllerden
bir tanesinin öğrenilmesi, tüm programın öğrenilmesi için yeterli olacaktır. Her
modül kendisi için özel olarak tasarlanan veri girişi ve hesap tablosu esasına
sahiptir.
- 176 -
FINE - HVAC
•
Bu yeni hesaplama tabloları, 4M’in Mekanik Uygulamalar için geliştirmiş olduğu
en son gelişme olup, şu ana kadar yapılan proje hesaplarında problemsiz
olarak kullanıldığından, çoğu tasarımcının güvenini kazanmıştır.
Herhangi bir uygulamanın detaylı açıklamalarına geçmeden önce, kullanıcı, bu
kitabın II Bölümünde programın genel felsefesini ve farklı modüllerin ortak ilkelerini
detaylı olarak açıklayan birinci konuyu dikkatlice okumalıdır. Bunun ardından,
kullanıcı ilgili modül ile ilgili kısmı okumalı ve programı ile pratik yapmalıdır bu
şekilde söz konusu modül ve dolayısıyla tüm program hızlı bir şekilde
öğrenilebilecektir.
Not: Bu kullanıcı kılavuzunun başında açıklanan program kurulumunun
tamamlanmasının ardından, Windows dizini altında (örn. C:\Windows) program
dizinleri ile ilgili aşağıdaki varsayılan parametreleri içeren ADAPT.INI dosyası
otomatik olarak yaratılır: dosyasında;
• LibsPath=C:\4M\LIBS\DATAF (programın kütüphanelerine ait yol)
• OfferPath=C:\4M\LIBS\OFR (Sunum kütüphanelerine ait yol)
• ProjectsPath=C:\4M\CALC (Projelere ait yol)
Gerekli olduğunda kullanıcı ADAPT.INI dosyasını açabilir ve arşiv yollarını
dikkatlice düzenleyebilir.
FINE – HVAC
- 177-
1.2 Programın Genel İlkeleri (General Principles of
the Package)
Her
uygulamanın
kendisine
özgü
farklılıklarına rağmen (yan taraftaki
pencereye
bakınız),
programın
Hesaplama Bileşeni aynı felsefe ve ortak
prensiplerini baz almakta olup, bunlar
kullanıcının
programı
kolayca
öğrenebilmesine ve kullanabilmesine
yardımcı
olmaktadır.
Bu
Bölümde
açıklanacak konular, programın herhangi
bir uygulamasını çalıştırdığımızda (FINE,
simge veya ADAPT ile), uygulamalardan
her birini nitelendiren özellikler yerine
ortak özellikleri hakkında olacaktır. İlk
olarak aşağıda resmi görünen, tüm
uygulamalarda küçük değişiklikleri dahi
olsa dahi ortak olan uygulama başlangıç
penceresi ekrana gelecektir.
Başlangıç penceresi, ileride daha ayrıntılı olarak açıklanacak olan “Şablon Olarak
Kaydet” seçeneği ile kullanıcının ihtiyaçları doğrultusunda serbestçe
düzenlenebilir. Ekran ve print alım parametrelerinin (daha sonra açıklanacak)
seçilebilmesi ve kullanıcının, programı kendi ihtiyaçlarına göre rahatça
düzenleyebilmesi oldukça faydalıdır.
Uygulama
penceresinin
en üstünde,
uygulama
menüsünün
genel
seçenekleri
görüntülenir
ve bunlardan
her biri birden
fazla
alt
seçeneğe
sahip olabilir.
Sizin
de
göreceğiniz
gibi, ana pulldown
seçenek
grupları genel olarak, "Dosyalar" (Files), "Opsiyonlar" (Options), "Görünüm"
(View), “Pencereler” (Windows), "Kütüphaneler" (Libraries) ve "Yardım"
(Help) isimleri altında toplanmış olmasına karşın uygulamaya bağlı olarak bu ortak
menüde birkaç küçük farklılık olabilir. İlerleyen bölümlerde, yukarıda adı geçen
- 178 -
FINE - HVAC
seçenek ve alt seçenekleri ana hatları ile genel olarak açıklayacağız ve bunlar
daha sonra her uygulama için ayrıca incelenecektir.
FINE – HVAC
- 179-
1.2.1 Dosyalar
Yaygın olarak bilinen windows pencereleri menüsünde bulunan Dosyalar
seçeneği, her uygulamanın menüsünde yer almaktadır.
Dosyalar seçeneği ile Proje dosyalarının yönetimini
sağlayacak seçenekleri içermektedir.(Yeni Proje, Proje
Seçimi, Projeyi kaydet vb. ile yazdırma seçenekleri) Bu seçenekler ayrıca ikon
olarak toolbar2da bulunmaktadır.
Yeni proje (New Project): Yeni projeyi kaydederek hesaplara başlamalısınız. Bu
projeyi kaydederken kullanacağınız proje adını yazın. Program otomatik olarak,
proje adına “.BLD” uzantısını ekleyerek, söz konusu proje dosyalarının otomatik
olarak saklanacağı bir klasör oluşturur. Bu pencerede göreceğiniz gibi, sabit diskin
geçerli adresinde bulunan dosyalar arasında mevcut projeler listesi görüntülenir.
Proje klasörlerinin bld uzantısına sahip olduğunu ve koyu renkle gösterildiğine
dikkat ediniz.
Not (Notes): Yeni bir projeye başlarken, projede kullanılacak başlangıç değerleri,
ADAPT.bld olarak adlandırılan orijinal çalışma klasöründen okunur. Kullanıcı,
Adapt.bld projesini açıp, bu değerleri kullanacağı değerlere göre düzelterek ve son
olarak projeyi kaydederek, herhangi bir uygulamaya ait başlangıç değerlerini kendi
tercihleri doğrultusunda tanımlayabilir (örn. iki borulu ısıtma sisteminde hız üst
limitini değiştirebilir).
Proje Seçimi (Project Selection): Bu seçeneğin tıklanması ile açılan pencereden
açmak istediğiniz (düzenlemek veya yalnızca görüntülemek için) mevcut proje
klasörünü seçin. Proje adını doğrudan açılan pencerenin üst tarafında ki proje adı
kısmına yazabileceğiniz gibi sağ alt taraftaki Sürücü (Drive) veya sağ taraftaki
Dizin (Directory) seçme
özelliğinden yaralanarak
veya
doğrudan
sol
tarafta
görüntülenen
proje listesini kullanarak
ta seçebilirsiniz. Kısaca
her hangi bir Windows
uygulaması için geçerli
olan
kuralların
tümü
aynen geçerlidir. Bunun
yanı sıra, daha sonra göreceğiniz gibi, “Dosyalar” seçeneği grubunun en altında
en yeni projeleri otomatik olarak seçebilme özelliği de bulunmaktadır. Bir başka
kullanışlı seçenek de projelerin “filtrelenme” (filtration) özelliğidir. Burada
“düzenleme” (modification) alanı “Tüm çalışmalar” (All the Studies) değerine
sahiptir. Daha somut olarak, aşağı ok tuşuna basılması ile görüntülenen listeyi
etkinleştirerek geçen yıl, ay, hafta, gün veya bugüne ait projeleri seçebilirsiniz.
Dikkat! Kayıt esnasında yeni bir proje adı verilmediğinde veya mevcut bir projenin
adı seçilmediğinde, program proje adını otomatik olarak ADSIZ (UNNAMED)
olarak tanımlar. ADSIZ projesine yeni veri eklediğinizde veya mevcut bir projeyi
yeni bir proje olarak kaydetmek istediğinizde, “Dosyalar” menüsünden “Farklı
Kaydet”’i seçiniz ve farklı bir dosya adı yazarak kaydediniz.
- 180 -
FINE - HVAC
“Güncelle” veya “Çıkış” ‘’Update from’’ or ‘’Exit To’’): Uygulamalarda,
“Çizimden Güncelle” seçeneği kullanıldığında, uygulamanın hesap tabloları,
otomatik olarak güncellenecektir. Burada önemli olan husus, çizilen tesisatın FINE
tarafından kontrol edilerek kabul edilmiş olması ve çizim programı içerisinden
“Hesaplara Git” komutunun çalıştırılmasıdır. Böylelikle mevcut tesisatın çizim
bilgileri ortak kullanılan bir dosyaya yazılmakta ve hesap tablosu uygulaması
tarafından okunabilmektedir. Çizim ile hesap programlarının ayrı olarak çalışması
halinde “Çizimden Güncelle” komutu herhangi bir değişikliğe neden olmamaktadır.
Dikkat! “Çizimden Güncelle” seçeneği hesaplama tablolarını otomatik olarak
güncellediğinden ve mevcut veri olduğu halde bunların üzerine boş tabloları
yazabileceğinden dikkatle kullanılmalıdır. Örneğin, önceden FINE ile kabul
edilmemiş bir proje için “Çizimden Güncelle”yi seçtiğinizde, boş karakterler hesap
tablolarına aktarılacaktır.
Kaydet (Save): Bu seçenekle açmış olduğunuz ve sabit disk üzerinde çalışan
projeyi kaydedebilirsiniz.
Farklı Kaydet… (Save As…): Bu seçenekle, açmış olduğunuz projeyi, ikinci proje
ismi kullanarak sabit disk üzerindeki farklı bir klasöre kaydedebilirsiniz. Bu şekilde
üzerinde çalışmakta olduğunuz projeyi farklı bir isimde kolayca kopyalayabilirsiniz.
Şablon(Prototip) Yükle (Load Prototype): Bu seçenekle, kaydedilmiş olan
şablon ekranda görüntülenir. Daha önce üzerinde durulduğu gibi, Şablon(Prototip)
uygulama penceresinin özel bir ayarı olup, aynı zamanda kullanıcının tercihleri
doğrultusunda bazı varsayılan değerlere sahiptir. Özellikle, pencere durumunu
(açık, kapalı), pencerelerin, konumunu, büyüklüğünü, yazı tiplerini ve yazı
büyüklüklerini Şablon olarak tekrar yüklenir.
Şablon Olarak Kaydet (Save as Prototype): Bu seçenekle çalıştığınız
uygulamadaki pencere, yazı ve ikon ayarlarını Şablon olarak kaydedebilirsiniz.
Örneğin, “Hava Kanalları” uygulamasında ilk olarak aşağıdaki pencerelerin
açılmasını istiyorsanız ve ekranda aşağıdaki ayarları almak için gerekenleri
yapmalı daha sonra da “Şablon Olarak Kaydet” seçeneğine tıklamalısınız. Bundan
böyle yapılacak olan her “Şablon(Prototip) Yükle” seçiminde ayarlanan şablon
açılacak, pencerelerden seçilenler ile büyüklük ve ayarları da gelecektir.
FINE – HVAC
- 181-
Print Alım Şablonları (Printing Prototypes): Bu seçenek çok çeşitli baskı
şablonları sunar. Bir prototip kaydedin
(yukarıda açıklanan normal şablonda
olduğu gibi) ve daha sonra “Baskı Alım
Şablonları ”nı seçin.
Şablon adı tanımlandığında yandaki
iletişim penceresi açılır. Örneğin iki
haneli bir sayı ile ilk alana 01 ve
ikincisine açıklama yazılır. Daha sonra
“Farklı Kaydet” tuşuna basın. Bir
prototipi görmek veya düzenlemek
üzere “Yüklemek” istiyorsanız “Yükle”
tuşuna
basın.
(Yazdırmak
için
kullanılacaksa yazdır menüsü ile
çağırmanız
gerekmektedir.)
”Sil”
(Delete) tuşuna bastığınızda, seçili
şablon silinir.
Dikkat! Print Alım şablonlarının düzeltilmesi, sadece yazdırılırken kullanılan
şablonlar için geçerlidir. Rapor üretici tarafından oluşturulan şablonlar üzerinde
etkisi bulunmamaktadır.
Notlar: Şablon isimleri ile ilgili olarak:
1. Çalışılan uygulama içerisinde bir şablon kaydedildiğinde, uygulama adını ve
CFG uzantısını içeren dosyaya ayarlar kaydedilir (örn. Isı kayıpları için
APOL.CFG, İki Borulu Isıtma Sistemi için DSOL.CFG, vb.).
- 182 -
FINE - HVAC
2. Print Alım Şablonları her uygulamada için, uygulama adı, PN harfleri ve
kullanıcı tarafından verilen iki haneli rakam, örn. 01, 02, kullanılarak kaydedilir.
Şablon dosyalarının uzantısı .RTF’ dir. Örneğin, Isı Kaybı Uygulaması’nda ilk
şablonun adı APOLPN01.CFG, ikinci şablonun adı APOLPN02.CFG olmaktadır.
Şablon isimleri, kullanıcının işini kolaylaştırmak için verilmiştir.
Aşağıdaki dört seçenek hesapların ve raporların yazdırılmasında kullanılmaktadır.
Yazdırılıyor (Print): Bu seçenek ile “Yazıcı Ayarları”nda (Printer Settings)
önceden yapılmış olan ayarlara göre söz konusu hesapların veya raporların
yazdırılmasında kullanılır. “Baskı Önizleme” (Print Preview) seçeneğini kullanarak
belgenin yazdırılma sonucu üzerinde tam kontrole sahip olabilir.
"Yazdırılıyor" seçildiğinde, yazıcılardan sisteme sürücüleri yüklenmiş olanları
listeye gelir. Yazıcı ayarlarında, sadece yazıcıların kendi sürücüleri ile sağladığı
ayar değişiklikleri yapılabilmektedir. Kullanıcı “TAMAM” (OK) tuşuna tıklayarak
çalışmanın tüm öğelerini bastırabileceği gibi, Dosyalar menüsünden, “İçerik
Yazdırılıyor” seçeneği ile yazdırılacak içerikler tek tek seçilerek yazdırılabilir.
İstenilen sayfaların yazdırılabilmesi için, “Sayfalar” (Pages) seçimi ile istenen
sayfalar da seçilebilir. Yazdırma içeriğini , “Dosyaya Yazdır” özelliği ile ancak
otomatik yazıcıya gönderildiğinde basılabilecek bir prn-tipi dosya yaratılır. (örneğin
file.prn lpt1 dosyasını kopyalayarak). Son olarak, kullanıcı “Kopya Sayısı” (Number
of Copies), istediği kopya adedini yazıp, kopyaların harmanlanmasını seçerek
belgelerini yazdırabilir.
İçerik Yazdırılıyor (Printing Contents): İçeriği çalışılan uygulamaya bağlıdır ve
çalışmayı oluşturan farklı öğeleri içerir. “İçerik Yazdırılıyor” seçeneği ile yazdırmak
istediğiniz hesap ve rapor öğelerini kolaylıkla seçebileceğiniz bir pencere açılır.
Örneğin; “Isı Kayıpları”nda aşağıdaki öğeleri içeren bir pencere açılır:
FINE – HVAC
- 183-
Kullanıcının yazdırmak istediği öğeler her bölüm önündeki ilgili işaretleme
kutusunun işaretlenmesi ile (seçilmiş olduğunu gösterir) kolayca seçilebilir.
Pencerenin en üstünde sağ tarafta bulunan “Tümü” (All) ve “Hiçbiri” (None) tuşları,
tüm öğeleri seçmenize veya seçimi iptal etmenize yardım eder (bundan sonra eğer
istiyorsanız listeyi yeniden düzenleyebilirsiniz). “TAMAM” (OK) tuşuna
tıkladığınızda seçimlerinizi onaylar ve pencereden “çıkarsınız” ancak “İptal”
(Cancel) tuşunu tıkladığınızda seçimlerinizi onaylamadan pencereden “çıkmış”
olursunuz. Son olarak, yukarıda açıklanan “Şablon Olarak Kaydet” seçeneğinin
aynı zamanda “Baskı İçeriğini” de etkilediğini ve bu şekilde kullanıcının her
uygulama için tercihlerini yalnızca bir kez ayarlamasını sağladığını unutmayın.
İçerikler, iki tip çıktı türünden(Uygulama-Kullanıcı) oluşmaktadır. “Uygulama”
(Application) türünde, içerikler korunmuş olup, bunları değiştirme veya silme
imkanımızın yoktur. Bunun yanı sıra, içeriklerden bazıları ise “Kullanıcı” (User)
türüne karşılık gelir ve kullanıcı tarafından serbestçe tanımlanabilir. Her
uygulamada kullanıcı tarafından değiştirilebilecek bu tür yazdırılabilir içerik çeşitleri
bulunmaktadır. Bu, öncelikle “işlem” (Process) simgesinin seçilmesi (notepad ile
birlikte) ve daha sonra kelime işlem bileşeninde ilgili değişikliklerin yapılması ile
gerçekleştirilir. Örneğin, “Branşman” (Branch of Network), “Uzunluk” (Length) ve
“Toplam Sürtünme” (Total Friction) başlıklarını yazıp, bunların altına bu
uygulamanın ilgili değişkenlerini (parametreleri) girerek iki borulu uygulama
içerisinde çıktı tanımlayabiliriz. Bu parametreler söz konusu projenin “kullanıcı
Raporu” (user printout) içerisinde gerçek değerlerini alacaktır. Bu rapor üreteci
özelliği, kullanıcıya kendi tercihleri doğrultusunda kendi raporlarını oluşturma
özgürlüğü sağlar.
Print Alım Parametreleri (Printing Parameters): Bu seçenek, üst bilgi, kenarlık,
sayfa numaraları, yazıtipleri, vs. gibi print alımında kullanılacak parametrelerinin
ayarlandığı bir pencere açar.
Görüldüğü gibi, “Print Alım Parametreleri” penceresi bazı ihtiyaçları karşılayan ve
aşağıda açıklanmış olan bir dizi “sekme” içerir.
- 184 -
FINE - HVAC
Çerçeve Yazısı (Frame Text): Kullanıcı, sayfa numaralandırmanın yanı sıra
üstbilgi ve altbilgileri de düzenleyebilir. Böylece yazdırılacak sayfaların sağ ve sol,
üst ve alt kenarlarında, logolar, firma bilgileri, referans numaraları kullanılabilir.
Özellikle sayfa numaralandırması ile ilgili olarak, sayının girileceği yerde (metinde)
kod /b yazıldığında, sayfa numaralarının herhangi bir logo ile birlikte girilebileceği
hatırlatılmalıdır. Örneğin, "Sf.\b” yazıldığında, ilk sayfa için Sf. 1, ikinci sayfa için
Sf. 2 ve bu şekilde devam ederek basılacaktır. Kod, metin içerisinde herhangi bir
yere yazılabilir.
Üstbilgi, altbilgi, sayfa numarası için istenen yazı tipi ve yazı büyüklüğü ayarı için
ilgili yerler için üstbilgi, altbilgi ve sayfa numarasının seçilmesi ve daha sonra “Yazı
Tipi” (Font) tuşuna tıklanarak yazı tipleri ve yazı büyüklüğü ayarları yapılabilir.
Bunun ardından yazı tipi ayarları için standart pencere açılır.
FINE – HVAC
- 185-
Dikkat! Bu pencere içerisinde ayarlanan yazı tipi veya yazı tipleri tüm baskı
metnine değil yalnızca çerçeve içerisindeki metinlere uygulanır.
Çerçeve (Frame): Bu sekme “Sayfa Çerçevesi” (Page Frame), “Üstbilgi altını
Çizmek” (Header Underline) ve “Altbilgi üzeri çizgili” (Footer Strikethrough)
seçeneklerini için kullanılır.
Bunun yanı sıra, yukarıdaki çerçevelerin üst ve alt konumlarında üst ve alt bilgi
bölümünün dikey olarak ayrılması istendiğinde, “İç Bölümlemeler” ayarlarından,
“Üstbilgi” ve “Dip Not” için seçenekler kullanılabilir. Aşağıda sayfa çerçevesi,
üstbilgi çerçevesi, altbilgi çerçevesi ve merkezi üstbilgi bölümlemesi ile ilgili bir
örnek verilmiştir.
- 186 -
FINE - HVAC
Son olarak, çerçevenin kağıt kenarlarına olan mesafesinin yanı sıra genişliğini de
pencerenin sol tarafta (Border Margin) bölümünde bulunan seçenekleri kullanarak
ayarlanır. Kağıt ve kenar boşlukları için yazıcının yazdırılabilir alanı dışına çıkacak
mesafelerde ayarlamak mümkün olmayacaktır. Bu nedenle, 0 gibi düşük bir değer
girildiğinde, program izin verilen minimum değeri vererek düzeltecektir.
Sayfalandırma (Pagination): Bu sekme, kullanıcının ilk sayfa numarasının
başlayacağı değeri düzeltmek için ve yazdırılabilir alanın kenarlarından ilgili kenar
boşluklarını ayarlamasını sağlar. Bununla birlikte, sayfa numaralandırmanın
güncellenebilmesi için “Sayfa Numaralandırma”nın daha önceden “Çerçeve
Yazısı” (Frame Text) içerisinde ayarlanmış olması gereklidir.
FINE – HVAC
- 187-
Şablon: Bu sekme “Aktif Mod” olan şablon üzerinden veya kaydedilmiş print
şablonu kullanarak baskı alınmasını sağlar.
İkinci durumda, “Kaydedilmiş Şablon” (Saved Prototype) işaretleme kutusunu
tıklayın ve açılan listeden istenen Baskı Prototipini seçin.
Bundan başka, yukarıdaki pencerenin sağ tarafında “RTF Şablon Düzenle” (Edit
RTF Prototype)ve “RTF Şablon Seçimi” (RTF Prototype Selection) seçenekleri
verilmiştir. Bu seçenekler, kullanıcının bir çalışmayı RTF tipi dosyaya aktarması
sırasında sırasıyla altbilgi ve üstbilgi ayarlayıp, seçebilmesini sağlar.
Bağlantılar (Links): Eğer ilgileniyorsanız, bu son pencerede “MS-Word
Bağlantısı” ve “CAD Bağlantısı” seçenekleri verilmiştir [aşağıda “RTF’e Export”
(Export to RTF) komutuna bakın].
“Print Alım Parametreleri” penceresinin en üstünde sekmenin aktif olduğuna
bakılmaksızın, alt tarafta “Yazıcı Seçimi” (Printer Selection), “Kaydet” (Save) ve
“Yükle” (Load) seçeneklerinin yanı sıra print alım parametrelerinde yapılan
seçimlerin kabul ve iptal edilmesi için “Tamam” ve “iptal” tuşları bulunmaktadır.
Yazıcı Seçimi (Printer Selection): Sisteme kurulan yazıcıları seçebileceğiniz ve
gerek duyulduğunda bunların ayarlarını düzenleyebileceğiniz (örneğin düşey veya
yatay baskı) Windows’un “Yazıcı Ayarları” (Print Setup) penceresi açılır.
- 188 -
FINE - HVAC
Kaydet-Yükle (Save-Load): “Kaydet” seçeneği kullanıcının print şablonlarının
parametrelerine ait bir değerleri (çerçeveler, üstbilgi, altbilgi, baskı stili) bir dosyaya
kaydedebilmesini ve gerek duyulduğunda “Yükle” komutunu kullanarak bunları geri
çağırabilmesini sağlar. Yüklemede olduğu gibi kaydetme işlemi sırasında da
kullanıcının dosya adını yazabileceği ve
kayıtlı dosyalar listesini görebileceği bir
pencere açılır.
“Baskı
Parametreleri”
dosyalarının
düzenlenebilme özelliği ile birlikte “Print
Alım Şablonları Prototipi” ayarlama
özelliği
proje
raporlarının
yazdırılmasında (output) tam bir kontrole
sahip olabilmenizi sağlar.
Elbette ki, her durumda da kullanıcı
baskı öncesinde yapmış olduğu seçimlerin sonuçlarını “Baskı Önizleme” komutunu
kullanarak izleyebilir.
Baskı Önizleme (Print Preview): Windows felsefesini uygulayan “Baskı
Önizleme” seçeneği, tüm raporların yazdırıldığında kağıt üzerindeki durumunu,
ekranda sayfa sayfa görüntüler. <PageUp> ve <PageDown> tuşlarını veya
"Önceki Sayfa"-"Sonraki Sayfa" (Previous Page-Next Page) seçeneklerini
kullanarak önceki veya sonraki sayfaları izleyebilir, “Uzaklaştır/yakınlaştır” (Zoom)
seçeneği ile üzerinde bulunduğunuz ekranda, metin büyüklüğünü küçültüp
büyütebilir ve son olarak “Çıkış” (Exit) seçeneği ile (alternatif orak <Esc> tuşu ile)
Baskı Önizleme durumundan çıkabilir ve bir önceki konuma dönebilirsiniz.
RTF’e Aktar (Export to RTF): Bu seçenek, proje raporunun, çalışma klasörüne
(.BLD) otomatik olarak kaydedilecek RTF tipi (Rich Text Format) bir dosyaya
gönderilmesinde kullanılır (Dosya adı ise uygulama adından alınır. Örneğin Isı
kayıpları proje raporları için ΑPOL.RTF).
Word Bağlantısı (Link to Word): Bu komut, kullanıcıyı proje raporlarının gözden
geçirilebileceği Word programına yönlendirir. Bunun mümkün olabilmesi için,
“Bağlantılar” isimli son sekmede bulunan "MS-Word ile Bağlantı" seçeneğinin
FINE – HVAC
- 189-
etkinleştirilmesi gereklidir. Bu durumda, RTF dosyası otomatik olarak daha
önceden açıklanmış “Şablonlar” sekmesinde tanımlanan üstbilgi ve altbilgileri
kullanacaktır.
4M Editörüne Bağlantı (Link to 4M Editor): Bu komut bir önceki komut olan
(Word Bağlantısı) komutu ile aynı işleve sahip olup aralarındaki tek fark metnin 4M
Editörüne aktarılmasıdır.
Çıkış (Exit): Uygulamadan çıkış.
Not: Uygulamalardaki Dosyalar menüsünde, “Çıkış” seçeneğinin hemen üzerinde
kullanıcı tarafından kullanılan en son 5 adet çalışmayı gösterilir. (Örneğin
c:\4m\calc\meleth). Son çalıştığınız projelerden biriyle tekrar çalışmak istediğinizde
menüde ki bu listeden seçmeniz durumunda ve yükleme otomatik olarak
gerçekleşir. Bu son çalışmalar arasında ADSIZ bulunmamaktadır.
1.2.2 Seçenekler (Options)
“Seçenekler” seçenek dizisi her uygulama için başlıkları ve şablon
parametrelerini içerir. Üstbilgi, tüm uygulamalarda ortak olup, aşağıdaki pencerede
görülen İşveren, Proje, Adres, Tarih, Proje Yöneticileri ve Notlar gibi bilgileri içerir.
Uygulamalardan bazıları için parametrelerden farklılık olabilir. (örneğin İki Borulu
Isıtma Sistemi için “Devre Seçenekleri” ve Isı Kaybı Hesabı için “Bina Verileri”, vb)
ve uygulamaya bağlı olarak
birden
fazla
seçeneğe
karşılık
gelebilir.
Bu
nedenle, her uygulamanın
ilgili
bölümünde
detaylı
olarak
açıklanacaktır.
Kullanıcı,
herhangi
bir
uygulama
için,
proje
hesaplarında
kullanılan
ancak
hesaplama
tablolarında değiştirilebilen
ve genel olarak kabul
edilebilir değerler olan (
borulardaki maksimum su
hızı, boruda metre başına sürtünme kayıpları limiti, vs.) bu temel parametreleri
atayabilir. Bu temel hesap parametreleri, hesap içinde kullanılırken kesinlikle
aşılamamaktadır.
Not: Daha önce de belirtildiği gibi, hesaplamalarda kullanılan ve kullanıcı
tarafından belirlenen değerlerin, tüm projelerde hazır olarak tekrar gelmesi için
ADAPT.bld projesi içerisinde bu değerlerin değiştirilmesi ve kaydedilmesi
gerekmektedir
Burada, hesaplama tablolarında yaygın olarak kullanılan aşağıdaki düğmelerin
açıklanması faydalı olacaktır:
Bu ok birden fazla alternatif için liste bulunduğunu gösterir.
Bu sembol birden fazla alternatifin yanı sıra tablodan seçilecek değerlere
yönlendirme yapar.
- 190 -
FINE - HVAC
İki ok bir parametre değerinin belli bir kademe ile (örn. 1 ile) arttırılıp,
azaltılmasını sağlar.
Sağ ok bizi seçenekler menüsüne yönlendirir.
1.2.3 Görünüm (View)
Görünüm komut grupları, menü seçeneklerinde bulunan araç çubuklarını içerirler.
Bu araç çubukları mantıksal birimlerde gruplandırılır. Örneğin, “Dosyalar”, “Kelime
işlem”, “Yardım”, “Sayfa Yönetimi” (tabloların kullanıldığı uygulamalarda) ve
diğerleri ile ilgili araç çubukları görünüm grubuna girmektedir. Örneğin araç
çubuklarından biri olan “Kapı/Pencereler” etkinleştirildiğinde (ilgili menü seçeneği
üzerinde tıklanır ve böylece onay işareti görünür) menüde ilgili araç çubuğu açılır.
Araç çubuğu mevcut yerinden, kullanıcının istediği yere taşınabilir. (Örneğin
ekranda en üst sağ, en üst sol, çalışma ekranı üzerinde herhangi bir alana). Bu
işlem, herhangi bir Windows uygulamasındaki gibi, farenin sol tuşunun yardımıyla
araç çubuğunun sürüklenip, istenen konuma taşınması ile (fare düğmesine
basılarak) kolayca gerçekleştirilebilir. Yukarıda araç çubukları “açık” olarak
ekranda görülüyor.
Ayrıca, ekrandaki görüntünün iyileştirilmesi için ilk olarak font büyüklüğü
değiştirilebilir veya aktif olan penceredeki ekranın ölçek yüzdesi değiştirilerek,
metin büyüklüğü arttırılıp azaltılabilir. Örneğin, %150 tanımlandığında, hesaplama
tablosu ekranda %50 oranında büyütülür. Kullanılabilir ölçek %(Yüzde) değerleri
50, 75, 100, 150 ve 200’dür.
Dikkat! Aktif olan pencerede, ölçek veya uzaklaştır/yakınlaştır komutları yalnızca
ekrandaki karakterlerin sadece görünümü değişir, yazıcı baskısındaki büyüklüğü
değişmez. Yazdırılacak karakterlerin büyüklüğü, tanımlanmış olan belli bir yazı
tipinin büyüklüğüne bağlıdır. (örneğin 12, 14, vs.)
1.2.4 Pencereler (Windows)
"Pencereler" seçeneği, hesaplama tabloları da dahil olmak üzere bunların ekran
üzerindeki olası tüm düzenleme seçenekleri ile birlikte pencereler içerisinde
herhangi bir uygulamadan alınan sonuçları içerir. Pencere düzenlemesi ile ilgili
olarak, ekranda bunları “Basamakla” (Cascade) ve “Döşe” (Tile) olarak
görüntüleyeceğimiz iki alternatif şeklin yanı sıra gerekli değişikliklerle bunları bir
başka düzen içerisinde görüntülememiz de mümkündür.
Üzerinde çalışacağımız pencereyi menüden seçerek veya pencerenin içinde
herhangi bir yerde farenin sol tuşuna basarak (pencere ekranda görülüyorsa)
seçebiliriz. Her iki durumda da pencere etkinleştirilir ve menüde pencere adının
yanında gösterge onay işareti bulunur.
Ayrıca, pencerelerin pek çoğu için, geçerli pencerenin seçilmesi ile menüde ilave
seçeneklerde ana menüye ilave edilir. (Örneğin pencerede görüntülenen
sonuçlara girilen parametreler) ve/veya tali seçenek anahtarları peş peşe yapılan
tıklama ile etkinleştirilir veya etkinlikleri kaldırılır bu arada aktif durumda
olduklarında bunların hemen yanında bir işaret görüntülenir.
"Pencereler" -> "Basamakla" (Windows->cascade) seçildiğinde, tüm pencereler
birbirinin arkasında açılır (aktif pencere en önde):
FINE – HVAC
- 191-
"Döşe" (Tile) seçildiğinde, tüm pencereler yan yana dizilerek görüntülenir:
Son olarak, “Simge Düzenleme” (Icons Arrangement) seçildiğinde, simgeler,
penceresin en altındaki çubukta “küçültülmüş” pencereler halinde olması kaydıyla
ekranda düzenlenirler.
Uygulama sonuçlarını içeren pencereler arasında en göze çarpanı “Hesaplama
Tablosu” adını taşıyan ve temel veri ve hesaplamaların girildiği çizelgedir.
“Hesaplama Tablosu” tüm uygulamalar için hesaplama merkezidir, bu
nedenle gelecek bölümde buna geniş yer ayrılacaktır.
Dikkat! Hesaplama işlemi devam ederken pencere içerikleri sürekli
güncellendiğinden, açılan pencere sayısı ne kadar az tutulursa işlem hızı o derece
artacaktır. Sonuç olarak, işlem hızının kullanıcı açısından büyük önem taşıması
halinde, ekranda sadece ihtiyaç pencerelerin açılmaması tavsiye edilir.
- 192 -
FINE - HVAC
1.2.4.1a Hesaplama Tablosu: Genel Felsefesi (Calculation
Sheet:General Philosophy)
Hesaplamalar, belli bir uygulamanın özel ihtiyaçlarını karşılamak üzere 4M
tarafından geliştirilen olan hesaplama bileşeni içinde gerçekleştirilir. Tablo
düzeni, her uygulama için farklı görünümlere ve işlevlere sahiptir.
“Hesaplama Tablosu”nun düzeni ve işlevleri uygulamadan uygulamaya farklılık
gösterse de, genel yapı olarak aşağıdaki 3 tipte bulunmaktadır.
Ι. Boru/Kanal Tesisatı (Installation Network): Uygulamanın Boru/Hava Kanalı
Tesisatı ile ilgili olması halinde (örn. İki Borulu Isıtma Sistemi, Tek Borulu Isıtma
Sistemi veya Hava Kanalları ve Fan Coil’ler vs.) hesap tablosu aşağıdaki gibi
standartlaştırılır. Daha ayrıntılı olarak, tesisattaki branşmanlar için satırlar
kullanılmıştır, Devrenin verilerin tabloya girişi için ları (örn. uzunluk) kullanmakta,
ayrıca hesap sonuçlarıda devamındaki larda gösterilmiştir. Örnek olarak aşağıda
İki Borulu Isıtma Sisteme ait bir çizelge verilmiştir:
Tesisattaki devrenin program tarafından anlaşılabilmesini sağlamak üzere tüm
uygulamalarda standart bir yol izlenmelidir. Söz konusu tip aşağıdaki örnekle çok
daha iyi anlaşılabilecektir:
Yan taraftaki şekilde görüldüğü gibi bir devre
olduğunu varsayalım. Bu devre branşmanlar,
ana hatlar, birleşme noktalar (nod) ve
Radyatör/FCU’lerden oluşmaktadır. Devreyi
programa tanıtabilmek için, hem birleşme
noktalarına (nod) (1,2,3) hem de terminallere
(4,5,6) isteğe bağlı sayılar verdik. Her
birleşme noktasına sayı (1’den 99’a kadar)
veya harf (büyük veya küçük harf, örn. A, d,
vb.) veya harf, rakam kombinasyonu (örn. A2, AB, eZ, 2C, vb) atanabilir. Ana
mantıksal sınırlama, başlangıç noktasına daima 1 sayısının atanmasıdır. Ayrıca,
başlangıç noktası olan 1 rakamının dışında birden fazla başlangıç noktasına sahip
şebekeler hariç) aynı şebeke içerisinde aynı sayının iki kez kullanılmasına izin
verilmez. Devrenin hesaplama tablosunda gösterilebilmesi için birleşme
noktalarının numaralandırılmasından sonra hesaplama tablosunun ilk una girilen
şebekenin farklı kısımlarına isim verilmesi yeterlidir. Devre içerisinde sıralaması
önemli değildir, birleşme noktalarının sıralaması boru içindeki su akışının yönü ile
FINE – HVAC
- 193-
eşleşecek şekilde, ilk içerisinde her bölümün birleşme noktasını (ki aralarına
nokta koyarak) gireriz. Yukarıdaki örnekte, 1.2, 2.3, 2.6, 3.4 ve 3.5 bölümleri
doldurulmalıdır (sıralama isteğe bağlıdır). Satırın diğer kolonlarında, aynı zamanda
hesap sonuçları ile oluşan çıktıları ve kalan kolonların güncellenmesini etkileyen
tesisat tipine bağlı olan bir dizi veri (Örneğin Parça uzunluğu ve parçadaki fittings
vb) gireriz.
Kullanıcı bir uygulamayı kullanarak kazanmış olduğu kolay kullanım alışkanlığını,
diğer uygulamalarda ki bazı farklılık ve eklentilerine rağmen, kullanabilmektedir.
ΙΙ. Mahal Isı Kazancı veya Isı Kaybı (Space Sheets): Binanın alanları, duvar,
pencere vb yapı elemanlarının kullanılarak hesapların yapıldığı uygulamalarda bu
tipteki tablolar kullanmaktadır. Her mahal için yapılan ısı kaybı veya Isı kazancı
hesapları birleşerek tüm hesapları oluşturur.
Mahal hesaplama tablosunda, her bir yapı elemanının hesaplarda kullanılacak
özel değerlerinin aynı satır üzerine yazıldığını görürüz. Satırda ilk olarak duvarlar
için D1, D3, Pencere ve Kapılar için A1, A2 ve Döşemeler için D1 gibi kodlamalar
ile yön, uzunluk, genişlik ve yüzey alanını vb yazıldığını görürüz. Tabloda bu
değerleri yazdığımız renkten farklı olan (mavi)n renginden farklı olan açıklığın
sağlanması için farklı renkle) her bir satır öğesi ile ilgili hesaplama sonuçları
üzerinden otomatik olarak güncellenir. Ayrıca, tüm lara ait veriler üzerinden
gerçekleştirilen hesaplamaların sonucu olarak alan tablosunun alt bölümünde
toplam sonuçlar verilir. Isı kayıpları hesaplamasının bir özeti olan aşağıdaki
örnekte, sağ altta oda kısmi kayıplarının toplamını görebiliriz.
ΙΙΙ. Veri Tabloları (Data Tables): Kalan tüm uygulamalar bu son
standardizasyonda gösterilmektedir. Burada, veriler genellikle tablo halinde
gösterilir ve çıktı sonuçları diğer tablo ve dokümanları veya teknik raporları
günceller.
- 194 -
FINE - HVAC
Ait olduğu standardizasyon kategorisine (I, II yada III) bakılmaksızın her
hesaplama çizelgesi bazı genel kurallarla nitelendirilir.
Bu şekilde, yukarıdaki hesaplama tablosunu (İki Borulu Sisteme ait) referans
noktası olarak alıp, başlangıçta girilen değerleri yok saydığımızda, başlık alanını
(her kendi başlık ve birimlerine sahiptir), çok sayıdaki satırda değer girilen alanı
(daha iyi görüntüleme ve açıklık sağlanması için noktalı çizgilerle ayrılmış) ve
üzerinde bulunduğumuz hesaplama çizelgesindeki konumuna bağlı olarak faydalı
bilgilerin görüntülendiği bir araç çubuğu görebiliriz. Hesaplama tablosu genel
olarak pek çok faydalı bilgi içerdiğinden ve her uygulamada hesaplamaların
merkezi olduğundan, bunun üst oka (pencerenin en üstünde sağda bulunan)
tıklanarak ekran üzerinde büyütülmüş olarak kullanılması oldukça faydalı olacaktır,
bu şekilde tüm bilgisayar penceresi alanından faydalanılabilir. Bir sonraki bölümde
“Hesaplama Tablosu”na alışmanız sağlanacak, burada yapılacak olan açıklamalar
her uygulama için geçerli olacaktır.
1.2.4.1b Hesaplama Tablosu: Düzenleme Fonksiyonları
(Calculation Sheet:Editing Functions)
Öncelikle, daha önce de belirtildiği gibi, kullanıcı, Hesaplama Tablolarının
açıldığı çerçevelerde, “hem hesaplamalar alanı (böylece değerler istenen
büyüklük ve stilde görüntülenir) hem de başlıklar alanı (böylece başlıklar
kullanıcının istediği şekilde görüntülenir) için ‘’Yazıtipi” (Font) seçeneğini kullanma
olanağına sahiptir.
Başlıklar alanı ile ilgili olarak, kullanıcı aynı zamanda fareyi kullanarak genişliğini
arttırabilir veya azaltabilir: fare imleci iki komşu u ayıran düşey çizgi üzerinde iken,
ikili ok şeklini alır ve bunun ardından farenin sol tuşuna basılması (ve basılı
tutulmaya devam edilmesi) ve sürüklenmesi ile, genişliği fare hareketinin yönüne
bağlı olarak artar veya azalır. Aşağıdaki hesaplama çizelgesinde farklı genişliklere
sahip ları görebiliriz:
FINE – HVAC
- 195-
Kullanıcı tarafından kullanılabilecek yukarıdaki alternatif görüntüleme olasılıkları
grafik kartı çözünürlüğü, ekran büyüklüğü gibi pek çok faktöre bağlı olup bu
nedenle muhtemel işlemler kullanıcının takdirine bırakılmıştır. Hatta, aynı
zamanda kullanıcının “Prototip Yükleme” imkanı da bulunmaktadır. Bununla
beraber en iyi görüntüleme sonuçlarının yüksek çözünürlüklü ve geniş ekranlardan
alınabileceğini unutmayınız.
Değer girilen alan konumuna erişim, fare ve klavyedeki ok tuşlarının kullanılması
ile gerçekleştirilir. Fare imleci değer girilen alana taşındığında, fare imlecinin bazı
hücrelerde düşey çizgi (|) şeklini, bazılarında ise (X) (yasak işareti) şeklini aldığını
görebiliriz. Bu hücreler içerisinde bulunan değerler, hesaplama sonuçları
olduğundan, bunları değiştiremeyiz.
Fare imlecini, (+) artı işareti şeklini aldığı hücreye (veya küçük karelere) taşıyıp,
farenin sol düğmesini tıkladığımızda, hücre dış çizgilerinin koyu renk aldığını
görebiliriz ve hücre içeriğini değiştirebilir veya değer girebiliriz. Aynı şekilde,
• <Enter> tuşu ile bir alt hücreye,
• <Tab> tuşu ile sağ taraftaki bir sonraki hücreye giderek yer değiştirebiliriz.
Ayrıca, pencere genişliğinin tüm ları içine alacak kadar geniş olmaması halinde,
hesaplama tablosunun tamamını yatay veya düşey kaydırma tuşlarını kullanarak
bunu aşağı yukarı, sağa sola hareket ettirerek izleyebiliriz. Bunun yanı sıra değer
girmek üzere herhangi bir a olan erişim engellendiğinde fare imleci trafik yasak
işareti şeklini alır. Bu şekilde, kullanıcı incelenmekte olan miktarın hesaplamaların
otomatik sonucu olan türemiş bir miktar olduğu konusunda bilgilendirilmiş olur.
Herhangi bir uygulamanın Hesaplama Tabloları içine değerleri girerken aşağıdaki
faydalı komutları daima hatırında tutmalıdır:
• Hücre içeriğini silmek (Deleting cell content): Bir hücre üzerinde <Del>
tuşuna basılması ile, içeriğindeki değer silinir ve hücre boşalır.
• Satır silmek (Deleting a row): <Ctrl>&<Del> tuşlarına birlikte basılması ile,
üzerinde bulunduğumuz sıra silinir.
• Satır eklemek (Inserting a row): <Ctrl>&<Ins> tuşlarına birlikte basılması ile,
üzerinde bulunduğumuz hücrenin hemen altına yeni (boş) bir satır eklenir.
• Satır başına gitmek (Moving to the beginning of a row): <Ηοme> tuşuna
basılması ile, otomatik olarak üzerinde bulunduğumuz satırın ilk una gideriz.
- 196 -
FINE - HVAC
• Satır sonuna gitmek (Moving to the end of a row): <End> tuşuna basılması
ile, otomatik olarak üzerinde bulunduğumuz satırın son una gideriz.
• Tablonun üst kısmına gitmek (ilk - ilk sıra) [Moving to the upper part of the
sheet (first column- first row)]: <Ctrl>&<PgUp> tuşlarına birlikte basılması ile,
otomatik olarak hesaplama tablosunun ilk -ilk sırasına gideriz.
• Tablonun alt kısmına gitmek (ilk – son sıra) [Moving to the lower part of
the sheet (first column- last row)]: <Ctrl>&<PgDn> tuşlarına birlikte basılması
ile, otomatik olarak hesaplama tablosunun son sırasına gideriz.
• Son olarak, üst hücreden bir alt hücreye <Εnter> tuşunu kullanarak ve sol
hücreden sağ hücreye <Tab> tuşunu kullanarak gidebileceğinizi de
unutmayınız.
Not: Söz konusu uygulamaya bağlı olarak yukarıda açıklanan işlevlerde
bazı çok küçük farklılıklar olabilir.
Ek olarak, hesaplama tablosunda pek çok Windows uygulamasında bulunan, satır
alt kümesinin (veya tüm hesaplama tablosunun) Kes-Kopyala- yapıştır türündeki
komutları, satır ve genişliği tanımı, seçili alanın yazı tipi (yazı tipi nitelikleri,
hizalama, vs) gibi bir dizi hesap tablosu fonksiyonu bulunur. Tablonun belli bir
alanının (veya “tümünü seç” komutu ile tümünün) seçilmesi ve daha sonra farenin
sağ tuşuna basılması ile, ekranda ilgili komutlara sahip küçük bir menü açılır.
Hesaplamalarla ilgili bir başka faydalı komut da Geri Al / İleri Al (Undo/Redo)
komutudur. Tüm bu düzenleme komutları aynı zamanda diğer pencerelere de
uygulanabilir.
Kopyala-yapıştır (Copy/Paste) komutundan başka, bir satırı tekrarlamak
istediğimizde (örnek branşman), ilk içeriğini girmek yeterli olacaktır, örn. bölüm
adı, bu boş bırakılan bölüm adı dışında satırı aynen kopyalayacaktır.
Hesaplama tablosu etkinleştirildiğinde, ana menü seçeneklerine ilave olarak
“Hesaplama Tablosu” (Calculation Sheet) ve de tali olarak “Baskı parametreleri”
(Printing Parameters) seçenekleri görülür. “Baskı Parametreleri”nin seçilmesi ile
kullanıcının basılı Hesaplama Tablosu görünümüne müdahale edebileceği diyalog
kutusu açılır. Ayrıntılı olarak, kullanıcı, yatay ve/veya düşey çizgiler, istenen
şekilde gölgelenmiş baskı zemin rengine sahip hesaplama tablosunun başlıkları
için ızgaranın yanı sıra koyu renk çerçeve veya normal çerçeve tanımlayabileceği
gibi açık renk çerçeve tanımlamayabilir.
Daha önce de vurgulandığı gibi, Hesaplama Tablosu penceresi tüm uygulamaların
merkezidir. Bununla birlikte, bir çalışma ile ilgili olan tüm hesaplama sonuçları
Hesaplama Tablosu içine alınamadığından, her uygulamada çalışmanın tamamını
oluşturacak şekilde bu tamamlayıcı sonuçların yer aldığı ilave pencereler
bulunmaktadır. Bu pencerelerin fonksiyonel açıklamaları her uygulamanın
konusunu oluşturmaktadır. Her şeye rağmen, uygulamaya bakılmaksızın
kullanılabilir pencereler arasından ortak felsefeye sahip olan bazılarını ayırabiliriz
(örn. ‘Malzeme Listesi – Maliyet’’ Penceresi, ‘’Teknik Açıklamalar” Penceresi
vs.).(‘’Bill of Material-Costing’’ window, ‘’Technical Description’’ window) İlerleyen
bölümlerde bu pencerelere ait “formlar” uygulamalardaki sıralamalarına
bakılmaksızın detaylı olarak açıklanmıştır.
FINE – HVAC
- 197-
1.2.4.2 Malzeme Keşfi – Maliyet (Bill of Materials-Costing)
Tesisatla direk ilgili tüm uygulamalarda (örn. İki Borulu Sistem, Fan Coil’ler vs.)
“Malzeme Listesi- Maliyet” penceresi bulunur. Bu pencere, bir tablo içerisinde, bir
tesisata ait malzemelerle birlikte hesaplama tablosundan alınan miktarları ve ilgili
kitaplık değerlerini içerir.
Örnekte görüldüğü gibi, tablo sütunlarında “birim fiyat” (unit price), “miktar”
(quantity), “indirim %” (discount %), “KDV” ve “Toplam Fiyat” (Total Price) gibi
bilgiler bulunurken, malzemeler tablo satırlarında detaylı olarak listelenmiştir (örn.
borular, fitings, vs.). Hesaplamalar otomatik olarak gerçekleştirilir ve sonuçlar son
sütunda görüntülenir. Kullanıcı malzeme listesi-maliyet tablosunu hesaplama
tablosuna benzer şekilde düzenleyebilir. Bunun anlamı, <Enter> ve <Τab>
tuşlarını kullanan aynı dolaşım kurallarının burada da uygulanabileceğidir, bunun
yanında <Del> tuşu ile hücre içeriğinin silinmesi, <Ctrl>&<Del> tuşları ile satır
silmek veya satır eklemek, vs de
mümkündür. Ayrıca sütun genişliği de
aynen hesaplama tablosunda yapıldığı
şekilde değiştirilebilir.
“Malzeme Listesi” penceresi etkin
durumda iken (yalnızca etkinleştikten
sonra)
ana
menüde
“Teklif
Parametreleri” (Offer Parameters) ve
“Baskı
Parametreleri”
(Printing
Parameters) başlık adına sahip iki tali
seçenek görüntülenir:
İlk gruptaki parametrelerin kullanılması ile kullanıcı, Malzeme Listesi –Teklif
tablosundaki bazı sütunları (örn. KDV ve İndirim) çıkarma ve bunun yanı sıra
“Teklif Kütüphanelerı’’ ndan (Offer libraries) seçilmiş olan malzemelerin “Analitik
Tanımlamaları”nın (Analytical Descriptions) geçişini seçebilir (veya seçimi
kaldırabilir).
İkinci parametre grubu ile kullanıcı, baskı işlemini gerçekleştirebilir ve Malzeme
Listesi (veya Teklif) tablosu için çerçeve (normal veya koyu) veya yatay/düşey
çizgiler ve bunun başlığı için düşey tarama istenip istenmediğini tanımlayabilir.
Malzeme
Listesi
penceresi
etkinleştirildiğinde
açılan
kullanılabilir
pencereler
arasında
bir
tanesi
de
tamamlayıcı
malzemeler
kitaplığından
malzeme seçimi seçeneğidir. Bu seçenek,
her uygulamanın ana Kütüphanelerı içinde
bulunmayan malzemeleri içeren ve “Teklif
Kütüphanelerı” adını taşıyan malzeme kitaplığı ve donanım grubuna yönlendirme
yapar. Bu Kütüphanelerın amacı aynı zamanda inşaat işleri ile de uğraşan
kullanıcıya, faydalı gördüğü herhangi bir şeyi eklemesinde yardımcı olmaktır (örn.
yapıya yerleştirilecek hırdavat, ekipman ve işler, vb.). Teklif Kütüphanelerında yer
mahal malzemeler tüm uygulamalarda ortaktır, yani bunları içeren herhangi bir
uygulamadan seçilebilirler. “Teklif Kütüphanelerı”ndan malzeme seçimi sütun satırı
üzerinde iken tuşa tıklanarak (veya <F11> tuşuna basarak) ve açılan listeden önce
kitaplık kategori listesi ve daha sonra da söz konusu malzemenin seçilmesi ile
- 198 -
FINE - HVAC
gerçekleştirilir. Aynı zamanda, son çağrılan kitaplıktan tuşu kullanarak (veya <F8>
tuşunu) malzeme seçebilme olasılığı da bulunmaktadır (bu şekilde Kütüphanelera
erişmek istediğimiz her seferinde kitaplık kategorisi seçilmesi gerekmez).
Kullanılabilir tüm bu beceriler sayesinde, kullanıcının proje maliyeti hakkında
kolayca fikir sahibi olması, ilgili tesisatın kurulumu için Ekonomik Teklif hazırlaması
ve bunu istenen şekilde bastırmasının mümkün olacağı son derece açıktır.
FINE – HVAC
- 199-
1.2.4.3 Proje Raporu (Technical Description)
“Teknik Açıklama” penceresi, kullanılabilir mevcut tüm kelime işlem özellikleri ile
birlikte farklı teknik açıklama prototipleri seçimine ve aşağıda göreceğimiz gibi yeni
prototiplerin de kullanıcının istediği şekilde serbestçe yapılandırılmasına imkan
tanıyarak,
projenin
teknik
açıklamasının oluşumunu destekler.
“Teknik
Açıklama”
seçiminin
yapılması ile, sarı zeminde proje
sonuçları ile güncellenen ilgili başlık
penceresi
görüntülenir
(kelimeparametrelerinin bulunduğu yerde).
Teknik Açıklama penceresi etkin
durumda iken, ana menüde “Teknik
Açıklama” adı altında ilave bir
seçenek
görüntülenir
(hemen
“Pencereler” seçeneği altında). Bu
menüden
“Prototip
Seçimi”nin
seçilmesi ile ekranda, üzerinde
çalıştığımız
uygulamada
kullanılabilecek mevcut prototiplerin
listesi ile birlikte prototip yönetimi penceresi açılır.
İlgili prototipin seçilmesi ile [fare yardımıyla ve “Yükle” (Load) tuşunu kullanarak],
Teknik açıklama penceresinde ilgili metin (ayrıca sarı renkli arka planda ve
projenin güncellenen sonuçları ile birlikte) görüntülenir.
Herhangi bir şekilde mevcut bir prototipi değiştirmek istediğimizde (geçici bellek
alanındaki açıklamayı yeniden yazarak), sağ üstte buna bir isim ve iki haneli bir
sayı verdikten sonra “Kaydet” tuşunu kullanarak kolayca kaydedebiliriz. (“Baskı
Prototipleri”nde olduğu gibi). Ayrıca “Sil” (Delete) tuşunu kullanarak herhangi bir
prototipi
silebiliriz.
- 200 -
FINE - HVAC
Genel olarak, daha önce de belirtildiği gibi, teknik açıklama prototipi yalnızca
metinden değil aynı zamanda kelime-parametrelerinden (köşeli parantez içinde)
oluşmaktadır. Kelime parametreleri üzerinde çalıştığımız projede hesaplanan
değerlerle otomatik olarak değiştirildiğinden, bu kelime parametrelerinin yardımı ile
kullanıcı değerleri teknik açıklama prototiplerine geçirebilir. (örneğin, İki Borulu
Sistemin teknik açıklama metninde bulunan [KALORİFER KAZANI KUVVETİ]
kelime-parametresi otomatik olarak projede hesaplanan ısı kuvveti değeri ile, örn
35.000 Kkal/s, değiştirilir).
Projenin teknik açıklamasında istenen herhangi bir değişiklik, kelime
parametresinin yerinin değiştirilmesi veya metnin istediğimiz şekilde düzenlenmesi
ile, “Prototip Düzenle” (Edit Prototype) simgesine basılarak gerçekleştirilebilir.
Ayrıca metnin son halinin düzenlenmesi için kullanılan “Metin Düzenle” (Edit Text)
simgesi de bulunmaktadır. Kullanıcı yalnızca prototipi değil aynı zamanda proje
sonuçlarının yerini almış olan verileri de düzenlemek istediğinde bu komut oldukça
faydalıdır (ilk simge program tarafından yerleştirilmiş olan parametre değerlerinin
değiştirilmesine izin vermez). Basit bir örnek, kullanıcının yukarıda anlatılanları
kolayca anlayabilmesine yardımcı olabilir. Herhangi bir değişiklik yaptıktan sonra
kullanıcının fikrini değiştirmesi halinde, daha önce belirtildiği gibi “Yükle” düğmesi
ile istenen prototipin kurtarılabilmesi (Geri getirilebilmesi) elbette ki mümkündür.
Not: Teknik açıklamalar üzerinde işlem yapmak üzere kendi kelime işlemcinizi
(örneğin Word) kullanmak istemeniz halinde, ilgili prototip dosyalarının RTF
dosyası olduğunu ve program dizininde bulunduklarını unutmayınız (örn. İki Borulu
Sistem için 4M\CALC\DSOL\ ve Tek Borulu Sistem için 4M\CALC\ΜSOL\ ve
bunun gibi). Prototip dosya adları, uygulama adı (örn. DSOL), TP harfleri (Teknik
Açıklama), prototip listesinde bulunduğu sıraya göre 01, ,02, 03 sayıları ve son
olarak RTF uzantısından oluşur. Örneğin, listedeki ilk teknik açıklama prototipi
(Tek Borulu Sistem için) MSOLTP01.RTF’dir (4M\CALC\MSOL dizininde
kayıtlıdır). Aynı zamanda, “Prototip Seçimi” (Prototype Selestion) seçeneğine
basılması ile görüntülenen listedeki prototip açıklamaları, prototip metinleri ile aynı
dizin içinde ayrı bir dosyada saklanır. Dosya adı, uygulama adı (ilk 4 harfi) TP
harfleri ve LST uzantısından oluşur. Örneğin, Tek Borulu Sisteme ait prototiplerin
listesini içeren dosyanın adı ΜSOLTP.LST olup 4M\CALC\MSOL dizininde
kayıtlıdır..
1.2.4.4 Kabuller (projeye ait) [Assumptions (of the Project)]
Tüm uygulamalar “Kabuller” penceresinde, “Baskı İçeriği”nde (Printing Contents)
seçilir seçilmez basılı proje konusunda görülecek olan genel projenin genel
Kabuller metnini içermektedir. Kabuller fonksiyonu Teknik Açıklama fonksiyonuna
oldukça benzemekte olup, aradaki tek fark burada metin düzenleme için iki değil
tek simge bulunmasıdır (burada parametre-kelimeleri yoktur). Bu şekilde, menüde,
ilgili prototip yönetimi penceresini görüntüleyen “Prototip Seçimi” alt seçeneği ile
birlikte “Kabuller” seçeneği görülür. İlgili Varsayım prototipinin seçilmesiyle (“Yükle”
komutuyla), Varsayım penceresinde ilgili prototip açılır.
Teknik Açıklama’da olduğu gibi kullanıcı metin düzenleyebilir ve yeni prototipler
tanımlayabilir.
FINE – HVAC
- 201-
Not: Varsayım prototip dosyaları program dizininde bulunur (örn. İki Borulu
Sistem için 4M\CALC\DSOL\ ve Tek Borulu Sistem için 4M\CALC\ΜSOL\ ve
bunun gibi). Prototip dosya adları, uygulama adı (örn. DSOL), PR harfleri, prototip
listesinde bulunduğu sıraya göre 01, ,02, 03 sayıları ve son olarak RTF
uzantısından oluşur. Bunun yanı sıra, “Prototip Seçimi” seçildiğinde programda
görüntülenen listedeki prototip açıklamaları, prototip metinleri ile aynı dizin içinde
ayrı bir dosyada saklanır. Dosya adı, uygulama adı (4 karakter) PR harfleri ve LST
uzantısından oluşur. Örneğin, Tek Borulu Sisteme ait prototip giriş listesini içeren
dosyanın adı ΜSOLPR.LST olup 4M\CALC\MSOL dizininde kayıtlıdır.
1.2.4.5 Kapak Sayfası (söz konusu projeye ait)[Cover Page (of the
Project issue)]
“Kapak Sayfası” projenin basılı ilk sayfasıdır ve program, kullanıcının farklı tipteki
kapak sayfaları arasından seçim yapmasına veya istediği şekilde kendi kapak
sayfasını yaratmasına olanak tanır.
“Kapak” (Cover) fonksiyonu Teknik Açıklama fonksiyonu ile tamamen aynıdır. Bu
şekilde, “Kapak” seçeneği menüde “Prototip Seçimi” vs. alt seçenekleri ile birlikte
görüntülenir. Prototip seçilmesi ile (“Yükle” komutuyla) ekranda ilgili kapak sayfası
görüntülenir.
- 202 -
FINE - HVAC
Not: Prototip kapak sayfası dosyaları program dizininde bulunur (örn. İki
Borulu Sistem için 4M\CALC\DSOL\ ve Tek Borulu Sistem için 4M\CALC\ΜSOL\
ve bunun gibi). Prototip dosya adları, uygulama adı (örn. DSOL), CP (kapak
sayfası) harfleri, prototip listesinde bulunduğu sıraya göre 01, ,02, 03 sayıları ve
son olarak RTF uzantısından oluşur. Bu şekilde, örneğin, Tek Borulu Sistem için
listedeki ilk teknik açıklama prototipi MSOLTP01.RTF’dir (4M\CALC\MSOL
dizininde kayıtlıdır). Bunun yanı sıra, “Prototip Seçimi” seçildiğinde programda
görüntülenen listedeki prototip açıklamaları, prototip metinleri ile aynı dizin içinde
ayrı bir dosyada saklanır. Dosya adı, uygulama adı (4 karakter) CP harfleri ve LST
uzantısından oluşur. Örneğin, Tek Borulu Sisteme ait prototip giriş listesini içeren
dosyanın adı ΜSOLCP.LST olup 4M\CALC\MSOL dizininde kayıtlıdır.
1.2.4.6 Metin Düzenleme-Dahili Kelime İşlemci (Text Editing-Word
Processor)
Kullanıcının gerekli olan tüm yönetim ve düzenleme araçlarına sahip olabilmesini
sağlamak üzere, yazılım paketinde gelişmiş özelliklere sahip yerleşik bir Kelime
İşlemci (aynen Word gibi) bulunmaktadır. Bu kelime işlemci aynı zamanda
programın rapor üretecini temel almaktadır. Özellikle, ekranın üst kısmında
bulunan ilgili simgeler üzerinden metin düzenleme programının her açılışında,
uygulama menüsünün yerini metin düzenleme programı menüsü alır.
Metin düzenleme programının seçenek grupları aşağıdakilerden oluşur: "Dosyalar"
(Files), "Düzenle" (Edit), "Görünüm" (View), "Ekle" (Insert), "Yazı Tipi’’ (Font),
"Paragraf’’ (Paragraph), "Tablo" (Table) ve "Diğer seçenekler" (Other Options).
Detaylı olarak, metin düzenleme programının komutları aşağıdaki grup ve alt
gruplarda toplanmıştır:
FINE – HVAC
- 203-
Düzenleme Komutları (Editing Commands)
Kes (Cut)
Kopyala (Copy)
Yapıştır (Paste)
Sil (Delete)
Özel Yapıştır (Paste Special)
Resim Düzenle (Edit Picture)
Geri Al (Undo)
İleri Al (Redo)
Tümünü Seç (Select All)
Yeniden Sayfalandır (Repaginate)
Bölüm Düzenle (Edit Section)
Stil Düzenle (Edit Style)
Çerçeve Çizim Nesnesi Düzenle (Edit Frame Drawing Object)
Çizim Nesnesi Düzenle (Edit Drawing Object)
Yatay Temel Konumu (Vertical Base Position)
Sayfa Üstbilgi Altbilgi Düzenle (Edit Page Header Footer)
Birinci Sayfa Üstbilgi Altbilgi (First page Header Footer)
İlk Sayfa Başlığı Yarat (Create First Page Header)
İlk Sayfa Altbilgisi Yarat (Create First Page footer)
İlk Sayfa Başlığı Sil (Delete First Page Header)
İlk Sayfa Altbilgisi Sil (Delete First Page Footer)
Dipnot Metni Düzenle (Edit Footnote text)
Ole Nesnesi Düzenle (Edit Ole Object)
Satır içi Ime (Inline Ime)
Çizgi Düzenle (Line Edit)
Öne Satır Ekle (Insert Line Before)
Arkaya Satır Ekle (Insert Line After)
Çizgi Sil (Delete Line)
Çizgi Bloğunu Kopyala (Copy Line Block)
Çizgi Bloğunu Taşı (Move Line Block)
Çizgi Birleştir (Join Line)
Çizgi Böl (Splite Line)
- 204 -
FINE - HVAC
Görünüm komutları (View Commands)
Sayfa Görünümü (Page Mode)
Sığdırılmış Görünüm (Fitted View)
Cetvel (Ruler)
Araç Çubuğu (Tool Bar)
Durum Çubuğu (Status Bar)
Paragraf İşaretleyici (Paragraph Marker)
Gizli Metin (Hidden Text)
Alan Adları (Field Name)
Hyperlink İmleci (Hyperlink Cursor)
Sayfa Üstbilgi Altbilgi (Page Header Footer)
Sayfa Kenarlığı (Page Border)
Uzaklaştır/yakınlaştır (Zoom)
Ekle Komutları [Insert (Add) Commands]
Kesme Ekle (Insert Break)
Sayfa Kesme (Page Break)
Bölüm Kesme (Section Break)
Sütun Kesme (Column Break)
Resim Ekle (Embed Picture)
Link Picture (Link Picture)
Ole Nesnesi (Ole Object)
Çerçeve (Frame)
Çizim Nesnesi (Drawing Object)
Sayfa Sayısı (Page Number)
Sayfa Sayımı(Page Count)
Dipnot (Footnote)
Bookmark (Bookmark)
Veri Alanı (Data Field)
Metin Giriş Alanı (Text Input Field)
İşaretleme Kutusu Alanı (Checkbox Field)
Kesilmemiş Alan (Non Breaking Space)
Kesilmemiş Kısa Çizgi (Non Breaking Dash)
Satır Devamı Çizgisi (Optional Hyphen)
FINE – HVAC
- 205-
Yazı tipi Komutları (Font Commands)
Normal (Normal)
Kalın (Bold)
Altı çizili (Underline)
Çift Altçizgi (Double Underline)
İtalik (Italic)
Üstsimge (Superscript)
Altsimge (Subscript)
Vurgulu (strike)
Yazı tipleri (Fonts)
Stil (Style)
Metin Rengi (Text Color)
Arka plan Rengi (Background Color)
Aralık Bırakma (Spacing)
Gizli (Hidden)
Kutulanmış (Boxed)
Korumalı (Protect)
Hyperlink (Hyperlink)
Paragraf Komutları (Paragraph Commands)
Normal (Normal)
Ortala (Centre)
Sağa Yasla (Right Justify)
İki Yana Yasla (Justify Both)
Çift Satır Aralığı Double Space)
Sola Girinti (Ident Left)
Sağa Girinti (Ident Right)
Asılı Girinti (Hanging Ident)
Birlikte Tut (Keep Together)
Sonraki ile Birlikte Tut (Keep with Next)
Yalnız Son Satır (Widow Orphan Control)
Kenarlık ve Gölgelendirme (Border and Shading)
Paragraf Aralığı (Paragraph Spacing)
Arka plan Rengi (Background Color)
Madde İmi (Bullet)
Numaralandırma (Numbering)
- 206 -
FINE - HVAC
Sekme Ayarla (Set Tab)
Sekme Temizle (Clear Tab)
Tüm Sekmeleri Temizle (Clear All Tab)
Stil (Style)
Tablo Komutları (Table Commands)
Tablo Ekle (Insert Table)
Satır Ekle (INsert Row)
Sütun Ekle (Insert Column)
Hücreleri Birleştir (Merge Cells)
Hücreyi Böl (Splite Cell)
Hücreleri Sil (Delete Cells)
Satır Konumu (Row Position)
Satır Yüksekliği (Row Height)
Başlık Satırı (Header Row)
Satırları Birlikte Tut (Keep Row Together)
Hücre Kenarlığı (Cell Border)
Hücre Gölgelendirme (Cell Shading)
Hücre Rengi (Cell Color)
Hücre Düşey Hizalama (Cell Vertical Align)
Geçerli Sütunu Seç (Select Current Column)
Izgara Çizgilerini Göster (Show Gridlines)
Diğer Seçenekler (More Options)
Ara (Search)
İleriye Doğru Arama (Search Forward)
Geriye Doğru Arama (Search Backward)
Değiştir (Replace)
Atla (Jump)
Koruma Kilidi (Protection Lock)
Izgaraya Tuttur (Snap to Grid)
Arka plan Resmi (Background Picture)
Genel standardizasyona uygun olarak, ana seçenekler her komutun yanında
(menüde) yazılı olan fonksiyon tuşlarının birlikte kullanılması ile çağrılabilir.
Yukarıdaki komutlardan her birinin detaylı olarak açıklanabilmesi için çok fazla yer
ayrılması gerekeceğinden, kullanıcı herhangi bir Word kullanım kitabına
başvurmalıdır.
FINE – HVAC
- 207-
Bunun yanı sıra, metin-düzenleme programı etkin durumda iken, metin
penceresinin üst tarafında “kılavuz”lar (guides) ve sekme sembolleri ile mesafeleri
gösteren bir “cetvel” (Ruler) bulunur.
Genel olarak, Word’de uygulananların aynıları burada da geçerlidir. Sağ ve sol
kenar boşluklarını tanımlamak için kullanılan “kılavuzlar”la ilgili olarak, sol kılavuz
bütün olarak taşınabilirken (fare ile üzerine tıklanıp, sürüklenerek), üst kılavuz her
paragrafı girintili olarak başlatmak için ilgili konuma taşınabilir.
Metin hizalama (sekmeler) [Text alignment (tabs)] ile ilgili olarak, sola, ortaya
ve sağa yaslama için 3 sekme türü kullanılabilir. Bir satıra SEKME koymak için,
önce istenen sekme türünü seçin (sekme sembolüne tıkladığınızda – cetvelin sol
ucunda- birbiri ardına 3 sekme türü görürsünüz, cetvel üzerinde sekmeyi koymak
istediğiniz noktada sol tıklama yapın (kaldırılmasını istediğinizde, üzerine tıklayın
ve cetvelin dışına sürükleyin). Yukarıdaki cetvel şeklinde 3 farklı konumda bulunan
3 farklı sekme görüyorsunuz.
Birden fazla satıra SEKME (TAB) koymak için, önce, fareyi kullanarak siyah renge
dönecek şekilde satırları seçin (Windows’un “seç” komutuna benzer şekilde) ve
daha sonra cetvel üzerine SEKME koyun. SEKME fonksiyonu “Sekme” tuşuna
basıldığında cetvelin ilk SEKME noktasıyla aynı hizadaki kelime yada cümleyi
etkiler. Genel olarak, SEKME noktaları metin hizalaması için oldukça güçlü bir
araçtır.
Dikkat! Kelime İşlemciden çıkmak ve bir önceki masaüstüne dönmek için ilk
menüde “Dosya”nın altında bulunan “Çıkış” komutunu seçmelisiniz.
Daha önce üzerinde durulduğu gibi, programın Rapor Üreticisi (Report Generator)
yukarıda açıklanan kelime işlemciyi baz almaktadır. Rapor tanımlamak için,
kullanıcı herhangi bir uygulamanın değişkenlerini (parametreler) metnin içinde sağ
tarafa eklemelidir (örn. başlıkların altına). Örneğin, ''net_sec'' parametresi “Şebeke
branşmanı” başlığının altına yerleştirilmelidir. Tüm bu parametreler otomatik olarak
program tarafından hesaplanan kesin değerleri alır.
Yeni çıktı oluşturmaya bir örnek: İki borulu ısıtma sistemi uygulamasında yeni bir
çıktı yaratmak istediğimizi varsayalım, uygulamayı çalıştırdıktan sonra, “yeni çıktı”
üzerine tıklayarak yeni bir “kullanıcı baskı çıktısı” (user
(new output) simgesi
printing output) tanımlamamız gerekir.
- 208 -
FINE - HVAC
Aynı zamanda, standart isim (örneğimizdeki Noname0000015) üzerine tıkladıktan
sonra bu yeni çıktıya bir isim de verebiliriz. Daha sonra “çıktı işlem” (output
processing) simgesine tıklar ve bu şekilde otomatik olarak kelime işlemciye
yönlendiriliriz. Burada, tablolar ekleyip, başlık ve notlar, vs. yazıp (resme bakın)
yeni baskı çıktı sayfasını tanımlayabiliriz.
Not: Tablo çizgilerinin kalınlığı “tablo” komut grubunda bulunan “hücre
kenarlıklarının kalınlığı” (wideness of cell outline) komutu ile tanımlanmalıdır.
Metinler aşağıdaki şekilde eklenmesi gereken değişkenlerle (parametreler) birlikte
baskı çıktılarında gösterilecektir:
“Değişken ekleme” (Insertion of a variable) simgesi, sol tarafında uygulama ile
ilgili veriler ve sağ tarafında da kullanılabilir değişkenlerin bulunduğu bir pencere
açar. İlgili değişkenleri seçip, bunları metin içine yerleştirdiğimizde çıktımızı
yaratmış oluruz. Aynı zamanda, birimler de aynı şekilde seçilen (ve ilgili
parametrenin yanına konan) değişkenlerdir.
FINE – HVAC
- 209-
“Değişken ekleme” simgesinin yanı sıra aynı zamanda “Tablo alanı ekleme”
(Insert of a table field) simgesi de bulunmaktadır. Bu simge tablo satırları gibi
tekrarlanan değişkenler için kullanılır. Örneğin, bir sonraki resimde görülen
tablonun değişkenleri bu simgenin kullanılması ile “iki borulu sistem
hesaplamaları” grubundan seçilmiştir.
- 210 -
FINE - HVAC
Sonuç Dosyalarının Yazdırılması (Printing Outputs Files)
Kullanıcı tarafından tanımlanan baskı çıktı dosyaları her uygulamada bulunan
“Raporlar” (Reports) klasöründe saklanır. İki tip baskı çıktı dosyası bulunur. RPR
uzantılı olanlar ve RP uzantısına sahip olanlar. Birincisi, sadece bir kez basılacak
olan çıktıları kapsarken, PRT hesaplama tabloları verilerini içermesi kadar gerekli
olan sayıda tekrarlanabilmektedir. “Raporlar” klasöründe ayrıca “notepad” ile
düzenlenebilen ve kullanıcı tarafından tanımlanmış olan baskı çıktı kodlarını içeren
bir xxx.RPI dosyası bulunur
Not: hesaplama tablolarında olduğu gibi, sayfa başlıklarında da kullanıcı,
aşağıdaki pencerede örnekte gösterildiği gibi, önce bu sayfa başlıklarını seçip,
daha sonra “satır başlığı” (line header) komutunu çalıştırarak bunları “başlık”
olarak tanımlamalıdır (kelime işlemci menüsünün “tablo” komut grubundan):
Her ne kadar yukarıda açıklanan konsept her uygulama için aynı da olsa, her
uygulama kendi özel parametrelerine sahiptir. Vurgulanan (geçerli) parametre
adının pencerenin araç çubuğunda görüleceğini not edin.
Dikkat! Rapor üreteci tarafından yeni bir çıktı yaratılması sırasında, kullanıcı
aşağıdaki iki nokta hakkında dikkatli olmalıdır:
•
Özellikle değişkenler için Kopyala-Yapıştır komutunu kullanmaktan kaçının.
• Kelime işlemciden, kelime işlemci penceresini kapatarak değil, “Dosya”>”Kapat” (File -> Close) komutunu kullanarak çıkın.
FINE – HVAC
- 211-
1.2.4.7 Kolon Şeması (Vertical Diagram)
Şebeke uygulaması söz konusu olduğunda, bu pencerede, hesaplama tablosu
verilerine ve ilgili polar koordinatlara (gereği şekilde girilmiş) göre şebekenin kolon
şeması gösterilir. Aşağıdaki ekranda kolon şemasına bir örnek verilmiştir:
Şebekenin AutoNET ile tasarlanmış olması halinde, kolon şeması otomatik olarak
yaratılacağını ve bu nedenle kolon şeması yaratmaya gerek olmayacağını yeniden
hatırlatalım (elbette, kullanıcı isterse bir tane yaratabilir). “kolon şeması” penceresi
etkinleştirildikten sonra, ana menüde aşağıda açıklanan
“Tasarım Ölçeği” (Design Scale), “Sayfa Görüntüleme”
(Page Display), “Parametreler” (Parameters), “Baskı
Parametreleri” (Printing parameters) ve “ DWG ve/veya
DXF Dosyasına Aktar” (Export to DWG or/and DXF File)
tali parametrelerini içeren eşadlı bir seçenek görüntülenir:
Ölçeği (Printing Scale): Tasarım ölçeği ayarlanır veya
düzenlenir (örn. 1:100, 1:50 vb.).
Sayfa Göster (Show Page): Basılmak üzere seçilen
(Yazıcı Ayarlarında) sayfa kenarlıklarının seçilen kağıda
sığmaması halinde bunlar noktalı çizgi ile gösterilir.
Bu tali seçenek aslında peş peşe tıklamalarla
etkinleştirilebilen ve etkinliği kaldırılabilen bir anahtardır ve
etkin durumda iken hemen yanında bir onay imi görülür.
- 212 -
FINE - HVAC
Son olarak, “Baskı Ön izleme” seçeneğini kullanarak, kullanıcının basılı kolon
şemasının kesin şeklini görüntüleyebileceği yeniden hatırlatılır (“Baskı İçeriği”nde
“kolon şemasının” seçilmiş olması halinde). “Görünüm” seçenek dizisindeki tüm
komutlar burada da aynen geçerlidir, örn. kullanıcı tüm kolon şemasının yanı sıra
istenen sayfaları görüntülemek için “Uzaklaştır” (zoom out) komutunu bir veya
daha fazla sayıda kullanabilir (ayar ölçeğine bağlı olarak daha az veya daha çok)
veya çeşitli detayları görmek için yatay ve düşey kayar tuşlarla “Yakınlaştır” (zoom
in) seçeneğini kullanır.
Çizim Parametreleri (Parameters): Yandaki pencerede görülen iletişim
kutusunda en önemli kolon şeması çizim parametreleri görülmektedir, örn. baskı
ölçeği, kağıt boyutları, çerçeve, tasarım konumu ve tasarım etiketi ayarları.
Bu parametreleri kullanarak kullanıcı uygun şekilde oluşturulmuş olan kolon
şemasını görüntüleyebilir.
FINE – HVAC
- 213-
DWG ve DXF dosyalarına aktar (Export to DWG and DXF Files): DWG veya
DXF dosyaları bir başka tasarım paketi (örn. AutoCAD, IntelliCAD vs) kullanarak
daha ileri işlem yapmak üzere sabit disk üzerinde yaratılırlar (tasarım klasörü
içinde). Özellikle, tasarım dosyasının adı; uygulama adı (4 harf, İki Borulu Sistem
için DSOL, Fan Coil’ler için FANC), DK şeklinde iki karakter (örn. DÜŞey) ve son
olarak uygun şekilde DWG veya DXF uzantılarından oluşur.
Örneğin, MEL projesinin İki Borulu Sistem Tesisatına ait kolon şemasının DWG
dosyası MEL.BLD klasöründe oluşturulacak olan DSOLVR.DWG dosyası
olacaktır.
1.2.4.8 Tesisat Çizimi (Network Drawing)
Bu pencere, hesaplama tablosu verilerine ve ilgili polar koordinatlara (gereği
şekilde girilmiş) göre şebekenin kaba çizimini içerir. Örneğin, yukarıda açıklanan
kolon şeması ve ilgili çizimin aynı anda yüklenmesi halinde, sonuç aşağıda
gösterilmiştir:
- 214 -
FINE - HVAC
Yukarıda kolon şeması ile ilgili olarak açıklananların tümü “Tasarım Ölçeği” ve ana
menünün (ilgili pencere aktif durumda iken) “Çizim” seçeneği ile birlikte gelen diğer
tali seçeneklere de aynen uygulanır.
1.2.4.9 Sistem ve Elemanların Raporu (Other Result Windows)
Her uygulamada her biri belli hesaplamalarla ilgili çeşitli sonuç pencereleri
bulunmaktadır. Örnek olarak, Isıtma uygulamasında (aşağıdaki ekrana bakın),
Kalorifer Kazanı ve Sirkülatör seçim pencereleri ile, Kanal fanı seçim penceresi bu
tür pencerelere örnektir. Bu pencereler her uygulamada analitik olarak
açıklanmıştır.
FINE – HVAC
- 215-
1.2.5 Kütüphaneler (Libraries)
Kütüphaneler, her uygulamanın yanı sıra ilave veriler içinde incelenen özel
tesisatlar için gerekli malzemeleri kapsar. Örneğin, Isıtma içinde, Kütüphaneler
radyatör, boru, aksesuar, kazan, sirkülatör vs. gibi daha küçük Kütüphanelerdan
oluşur. Kütüphaneler, her ne kadar, tanımladıkları malzeme türüne bağlı olarak
gruplansalar bile, ki bu nedenle her uygulama kapsamı içinde dikkatle incelenirler,
aynı zamanda genel kategoriler içerisinde de gruplanabilirler, bunlardan en
önemlileri:
Borular (Pipes): Uygulama her ne
olursa olsun, borular ilgili verilerle
birlikte (nominal çap, iç çap ve maliyet)
bölüm listesinin gösterildiği küçük
tablolarda özetlenen tür ve sertliklerine
göre
genel
kategoriler
içinde
gruplandırılır.
Reseptörler (Alıcılar): Reseptörler;
radyatörler, fan coil’ler, menfezler vs.
olabilir. Hangi uygulamanın sonucu
olduklarına bakılmaksızın, reseptör
kitaplığının içeriği liste şeklinde gösterilir:
- 216 -
FINE - HVAC
Listeden belli bir reseptör seçildiğinde,
hesaplamalar için gerekli olan veri pencerenin
sağ tarafında görüntülenir. Bazı durumlarda,
ilave veriler içeren bir başka pencere
görüntülenir. Örneğin, "Radyatörler"de, tip ve
ana özelliklerin yanı sıra, radyatör aralığını (dilim
sayısı veya ebatlara göre gruplandırılan) ve ilgili
randımanı (yandaki pencereye bakın) gösteren
bir pencere bulunurken, "Menfezler" de, tip ve
ana özelliklerin yanı sıra, açıklık boyutları
aralığını gösteren bir pencere bulunur.
Fittings: Boru ekleme parçaları Kütüphanelerı
tesisat
şebeke
uygulamalarında bulunur ve
çeşitli boru ekleme parçalarını
liste halinde gösterirken her
aksesuarın ana özellikleri de
(z direnci ve maliyet) belirtilir.
Çeşitli Malzemeler (Verious
Materials) (örn. Kazan dairesi
ekipmanı):
Malzeme
Kütüphanelerı neredeyse her
uygulamanın bir parçasıdır.
Sirkülatör
veya
pompa
Kütüphanelerı,
şebeke
uygulamalarında aşağıdaki ekranda görülen temsili örnekten oluşur.
FINE – HVAC
- 217-
1.2.6 Yardım (Help)
Bu seçenek kullanıcının farklı yollar izleyerek her uygulama-programı kullanmayı
öğrenmesini desteklemeyi hedefleyen çok sayıda seçenekten oluşur. Ayrıntılı
olarak açıklamak gerekirse, aşağıdaki alt seçenekleri içerir:
İçerik ve Dizin (Contents and Index): Modern html formunda klasik Windows
yardımına benzer (bağlantılar, Internette arama, vs.) Daha ayrıntılı olarak, anahtar
kelimeler ve bunun yanı sıra yardım dokümanları içinde çeşitli Hypertext
metinlerini kullanan İçerik ve Dizin yardımı ile, kullanıcı ilgilendiği konuyu kesin
olarak belirtebilir ve programın hem teorik yönü hem de kullanımı ile ilgili herhangi
bir sorunu çözebilir.
Not: İçerik Kategoriler-Alt kategoriler ve kategoriler ve alt kategorilerin çift
tıklanması ile “çağrılarak” direk olarak erişilebilen Konular olarak üç görünüm
halinde düzenlenmiştir. Her konuda ilgili konulara yönlendirme yapan seçilebilir altı
çizili kelimelerin yanı sıra alt tarafta kullanılabilir başvuru kaynakları da
bulunmaktadır. Arama sırasında, bir önceki sayfaya dönüş “Geri” (Back) tuşunun
kullanılmasıyla gerçekleştirilir. Bir Konu ayrıca anahtar kelimelerin kullanılması,
Dizinin açılması ve anahtar kelimenin alfabetik listeden seçilmesi veya kelimenin
yazılmasıyla (ilk harf Büyük olacak şekilde) da arattırılabilir. Son olarak, Yardım
penceresinin en üstünde “Gizle” (Hide) düğmesi ( içerik ve dizini içeren sol tarafı
gizlemek için kullanılır ve “Göster” (Show) düğmesine dönüşür), “Yazdır” (Print)
düğmesi (ilgili konunun bastırılmasında kullanılır) ve “Seçenekler” (Options)
düğmesi (daha az önemli olan diğer komutları içeren) bulunmaktadır.
4Μ web bağlantısı (Link to the 4M web): Kullanılabilir bir Internet bağlantısı
bulunduğunda, bu seçenek bizi otomatik olarak 4M web sitesine yönlendirir.
E-posta gönder (Send e-mail): E-posta gönder komutu ile kullanıcı şirketin
destek departmanına e-posta gönderebilir.
- 218 -
FINE - HVAC
E-posta ile sor (Ask by e-mail): “E-posta ile sor” komutu ile, kullanıcının sorunu
ve kesin olarak hangi şartlar altında oluştuğunu tanımlayabileceği veya yorum
yapabileceği 4M web sitesinin standart soru formu açılır.
Online Kayıt (On line Registration): “Çevrim içi Kayıt” seçeneği ile yeni kullanıcı
kişisel bilgilerini şirketin Veritabanına kaydedilmek üzere gönderebilir.
Doldurulduktan sonra (faks veya posta ile) gönderilebilecek bir kayıt kart
bulunduğundan bu adım zorunlu değildir ancak yine de Internet üzerinden
gönderimi daha uygun bulanlar tarafından kullanılabilir.
Sorular-Cevaplar (Questions-Answers): “Sorular-Cevaplar” seçeneği ile
kullanıcı kullanmakta olduğu programla ilgili En Sık Sorulan Sorulara (SSS) verilen
Cevaplar hakkında bilgilendirilebilir. Bu seçenek Internet üzerinde yaygın olarak
kullanıldığı şekilde çalışır.
Çevrimiçi Versiyon Yükseltme (On line Upgrade): Çok önemli bir seçenek olan
“Çevrimiçi Yükseltme” ile kullanıcı belli durumlarda programlarının en yeni
sürümlerini “yükleme” imkanına sahiptir. Daha ayrıntılı şekilde, paket uygulamaları
ve en son yükseltme tarihlerinin görüntülendiği bir ekran açılır (bu şekilde
kullanıcının CD’si üzerinde bulunan tarihle karşılaştırılarak daha yeni bir
sürümünün bulunup bulunmadığı kontrol edilir).
Web üzerindeki Teknik Makaleler (Technical Essays in the Web): “Web
üzerindeki Teknik Makaleler” seçeneği ile kullanıcı kullandığı uygulamalara ait
teknik makaleleri, bunları sabit disk sürücüsüne “indirerek”, güncelleyebilir.
Yapması gereken tek şey, “Web üzerindeki Teknik Makaleler” seçeneğinin
seçilmesi ile yönlendirileceği site içerisinde bulunan Talimatları adım adım
izlemektir.
Web içindeki Proje şablonları (Project patterns in the Web): Bu seçenek ile
kullanıcı programı kolayca öğrenebilmek için 4M sitesinden bazı proje şablonlarını
indirebilir. Yapması gereken tek şey, bu seçeneğin seçilmesi ile yönlendirileceği
site içerisinde bulunan Talimatları adım adım izlemektir.
Hakkında (About): Kullanıcı tarafından satın alınan ürünün tam sürüm
versiyonunun görüntülendiği bir “Hakkında”
ekranı açılır. Kullanıcıya destek veren Internet
seçeneklerinin önemi çok büyük olduğundan
bunlar arasında bulunan “canlı” (live) özelliği
sürekli güncellenmekte ve geliştirilmektedir
(örn. yeni proje şablonları, kapsamlı teknik
makaleler,
yardımcı
programlar,
vs.).
Kullanıcı bunun yanı sıra 4M sitesi üzerinden
de (www.4m.gr adresinde) bu hizmetlere
erişebilir.
FINE – HVAC
- 219-
1.2.7 ADAPT Manager
ADAPT Yöneticisi, kullanıcının projeleri ve örnek olay incelemeleri hakkında genel
bir fikre sahip olmasına yardımcı olan ve diğer uygulamalar içinde bulunan bir
program özelliğidir. Daha ayrıntılı olarak, ADAPT Yöneticisi aşağıdakilere olanak
tanır:
•
Başlık ve detayları ile birlikte hangi çalışmaların detaylandırılmış olduğunu
(örn. ısı kayıpları, soğutma yükleri, hava kanalları, vs.) incelemek üzere
proje Seçmek. Bir çalışma üzerine tıklandığında, ilgili uygulama (program)
otomatik olarak çalışır ve bu çalışmaya ait dosyaları yükler.
•
Projenin bir başka dosyaya (bld dosyası) kopyalanması ve daha sonra
içeriğinde bulunan bir veya daha fazla çalışmanın saklanması veya
silinmesi
•
Tam otomatik işlem üzerinden her uygulamaya ait en yeni sürümlerin canlı
güncellemesinin yapılması.
ADAPT Yöneticisi ana menüsünün sol tarafında, uygulamaları görüp, çift tıklama
ile çalıştırabilirsiniz.
İlgili simge üzerine tıklayarak ADAPT Yöneticisinin ana ekranının düşey veya
yatay görünümünü seçebiliriz. Daha sonra, aşağıdaki komutlardan biri seçilebilir:
Proje Seçimi (Project Selection): Bir proje seçilmesi ile ilgili tüm bilgileri
görüntüleyebiliriz. Özellikle, ortadaki sütunda, seçili proje için geliştirilmiş olan
örnek olay incelemelerini görebiliriz. Bu projeye ait belli bir çalışma seçtiğimizde
(örn. ısı kayıpları), sağ tarafta bu çalışmanın başlık ve detaylarını görebiliriz. Çift
tıklama ile ilgi uygulama çalışır ve örnek çalışmanın “içeriği” (contents) yüklenir.
Herhangi bir uygulama vurgulandığında ve daha sonra farenin sağ tuşuna
basılarak açıklan ekranda “ekle” (add) seçildiğinde, açık çalışmaların listesini
görebiliriz. İlgili uygulamayı çalıştırmak üzere bu çalışmalardan herhangi birini
(siyah renkle gösterilen) seçebiliriz.
Farklı Kaydet (Save As): Yüklenmiş proje dosyasını bir başka dosya içine (farklı
bir isimle) kaydedebiliriz.
- 220 -
FINE - HVAC
Kapat (Close): Evet/hayır (Yes/No) menüsünde seçimimizi onayladıktan sonra
proje dosyasını kapatırız.
Proje Başlıkları (Project Titles): Proje başlıklarını görebilir ve düzenleyebiliriz.
(Live Update) : Canlı Güncelleme prosedürü için 4 sütundan oluşan özel bir menü
bulunmaktadır: Yüklenen uygulamalar (ilk sütun), bilgisayarımızda yüklü
sürümlerin tarihleri (ikinci sütun), çevrimiçi sürümlerin tarihleri (4M sunucusu) ve
son olarak uygulamalara ait işaretleme kutuları. Bilgisayarımızdaki herhangi bir
uygulamanın 4M sunucusundaki en yeni sürümden eski olması halinde bu kutular
otomatik olarak işaretlenir. Elbette ki, seçim yapma konusunda son söz
kullanıcınındır. Daha sonra, alt sağ tarafta “Güncelle” (Update) düğmesine
tıklanmasıyla, canlı güncelleme işlemi başlatılır ve uygulamalar güncellenir. Yeni
dosyalar bulunması gereken yolda bulunur bir başka deyişle yükleme işlemi
yapmaya gerek yoktur.
FINE – HVAC
- 221-
2. Isıtma Tesisatı Hesapları
Isıtma paketi, bağımsız veya birbiriyle ilişkili olarak çalışan dört uygulamadan
oluşur. Bu uygulamalar aşağıda listelenmiştir:
• Isı Kaybı Hesabı (Thermal Looses): Isı kayıpları binanın her katında ve
odasında hesaplanır. Bu işlem genel olarak ısıtma projesinin ilk adımını
oluşturur.
• İki Borulu Sistem (Twin Pipes System): İki Borulu Isıtma Sistemi tesisatı için
gerekli tüm hesaplamalar yapılır ve daha sonra ilgili ekipman (radyatörler,
borular, kazanlar, brülörler, sirkülatörler, emniyet aygıtı, depo, baca, vs.) seçilir.
• Tek Borulu Sistem (One Pipe System): Tek Borulu Isıtma Sistemi tesisatı için
gerekli tüm hesaplamalar yapılır ve daha sonra ilgili ekipman (radyatörler,
borular, kazanlar, brülörler, sirkülatörler, emniyet aygıtı, depo, baca, vs.) seçilir.
• Döşemeden Isıtma Sistemi (Infloor Heating System): Döşemeden Isıtma
Sistemi tesisatı için gerekli tüm hesaplamalar yapılır ve daha sonra ilgili
ekipman (radyatörler, borular, kazanlar, brülörler, sirkülatörler, emniyet aygıtı,
depo, baca, vs.) seçilir.
Bu dört Isıtma uygulaması aşağıda bulunan 2.1-2.4 bölümlerinde detaylı olarak
açıklanmıştır.
2.1 Isı Kaybı Hesabı
Isı Kayıpları programını çalıştırmak için ilgili simgeye çift tıklayın. Bir süre sonra,
ana
menü
penceresi
açılır:
Sizin de görebileceğiniz gibi, ana menü seçenekleri aşağıda ikincil seçenekleri ile
birlikte
açıklanmış
olan
"Dosyalar"(Files),
"Seçenekler"(Options),
- 222 -
FINE - HVAC
"Görünüm"(View), “Pencereler”(Windows),
"Yardım"(Help) şeklinde gruplara ayrılmıştır.
"Kütüphaneler"(Libraries)
ve
2.1.1 Dosya (Files)
“Dosyalar” seçeneği her bir uygulama için geçerli olan ve Bölüm 1.2.1’de detaylı
olarak açıklanmış olan tali seçeneklerden oluşur.
Özetleyecek olursak, seçenekler kısaca aşağıda açıklanmıştır:
Yeni Proje (New Project): Yeni projeyi bir dosyaya kaydetmek için bir isim verin.
Proje Seçimi (Project Selection): İstenen (mevcut) proje dosyasını seçip,
yükleyeceğiniz bir pencere açılır.
Dikkat! Yeni veya mevcut bir proje seçilmediğinde, program otomatik olarak
ADSIZ projesini geçerli kabul eder. ADSIZ (UNNAMED) projesine yeni veri
eklemek ve bunu farklı bir isimle kaydetmek istediğinizde, “Farklı Kaydet”i (Save
As) seçin ve yeni proje adını yazın.
Çizim üzerinden Güncelle (Update from Drawing): FINE paketi ile birlikte
kullanılması halinde proje hesaplama tabloları çizim verileri üzerinden güncellenir.
Bu seçenek hesaplama tablosunda kaydedilmiş olan verileri değiştirir.
Dikkat! “Çizim Üzerinden Güncelle” seçildiğinde, projeyi önceden açılmayıp, Fine
paketi kullanılarak odalar kat planları üzerine yerleştirilmediğinde, hesaplama
tablolarında bulunan verilerin yerini boşluklar alır.
Export: Bu seçeneği yalnızca ısı kayıpları hesaplaması tamamlandığında ve “İKİ
BORULU SİSTEM” (TWIN PIPES SYSTEM), “TEK BORULU SİSTEM” (One pipe
system) veya “DÖŞEMEDEN ISITMA SİSTEMİ” (INFLOOR HEATING SYSTEM)
ısıtma sistemi şebekesi üzerinde çalışmak istediğinizde ilgili tali seçeneği
işaretleyerek seçebilirsiniz böylece yardımcı bağlantı dosyaları oluşturulabilir.
Bundan başka, Isı kayıplarından “YÜK DAĞILIMI” (Cost Distribution) (Isı
sarfiyatına ait) veya “SİSTEMLER- PSİKROMETRİ” içine veri aktarmak
istediğinizde, ilgili tali seçenekleri seçmelisiniz. Yukarıda adı geçen tali
seçeneklerden herhangi birini seçtiğinizde, ilgili uygulamaya ait hesaplama
tablolarının otomatik olarak güncellenebilmesi için yardımcı dosyalar yaratılır bu
arada eksik bilgi girilmesi halinde ekranda yardımcı mesajlar görüntülenir. Böyle
bir durumda, hatayı düzeltmeli ve ilgili tali seçeneği bir kez daha seçmelisiniz.
Örneğin, "Yük Dağılımı" seçildiğinde ve “Belirtilmemiş özellikler” (Unspecified
Properties) mesajı alındığında, program tarafından tanımlanmamış alanın
hesaplama tablosunu etkinleştirmeli ve mahal tanımlanarak “Yük Dağılımı"
yeniden seçilmelidir. Dosyalar yaratıldıktan ve ilgili uygulama etkinleştirildikten
sonra, veri sorgulaması için [örn. Yük dağılımında, ilk grupta “Dosyalar” altında
“Kayıplara Bağlantı” (Link to Looses) seçeneği bulunur] ilgili seçeneğin
işaretlenmesi ile hesaplama tabloları güncellenebilir.
Not: Tüm tesisatı Fine ile tasarlamış olmanız halinde, “Aktar” -> “İki Borulu
Sistem” (Export to -> Twin Pipes System), “Tek Borulu Sistem” veya “Döşemeden
Isıtma Sistemi” komutunu kullanmamalısınız çünkü “Ağ Tanıma” (Net Recognition)
FINE – HVAC
- 223-
seçildiğinde program bu 3 uygulamanın hesaplama tablolarını otomatik olarak
günceller.
Kaydet (Save): Üzerinde çalışmakta olduğunuz proje (önceden verilmiş olan
isimle) sabit disk üzerine kaydedilir.
Farklı Kaydet (Save As): Üzerinde çalışmakta olduğunuz proje yeni bir isimle
farklı bir dosyaya kaydedilir.
Prototipi Geri Yükle (Restore Prototype): Kaydedilmiş prototip ekranda
görüntülenir.
Prototip Olarak Kaydet (Save As Prototype): Kullanıcı tarafından yaratılmış
olan ve bu seçenek seçildiğinde ekranda görüntülenen form Prototip olarak
kaydedilir.
Baskı Prototipleri (Printing Prototyps): Baskı prototip yönetimi penceresi
etkinleştirilir.
Baskı (Printing): Proje konusu baskı önizleme çıktısının ardından “Baskı İçeriği”
ve “Baskı Parametrelerinde” önceden seçilen seçeneklere göre bastırılır.
Baskı İçeriği (Printing Contents): İlgili pencerede gösterildiği gibi, bastırmak
istediğiniz proje öğelerini seçebilirsiniz:
- 224 -
FINE - HVAC
Baskı Parametreleri (Printing Parameters): İstenen baskı parametreleri daha
önce Kısım 1’de açıklanan prosedüre göre bu pencerede seçilebilir.
Baskı Ön izleme (Print Preview): Projenin tamamı, aynen basıldığında
görüntüleneceği şekilde ekranda sayfa-sayfa görülür.
RTF’e Aktar (Export to RTF): Proje öğelerinden oluşan bir RTF dosyası yaratılır
(proje dizininde, APOL.RTF adıyla). Bunun yanı sıra, direk MS_Word bağlantısı
istenildiğinde kullanıcı bu komutu kullanabilir.
MS-Word Bağlantısı (Link to MS-Word): Proje öğelerinden oluşan bir RTF
dosyası yaratılır (proje dizininde, APOL.RTF adıyla).
4M Editörüne Bağlantı (Link to 4M Editor): Proje öğelerinden oluşan bir RTF
dosyası yaratılır (proje dizininde, APOL.RTF adıyla).
Çıkış (Exit): Bu komutla uygulamanın çalışmasına son verilir.
Projenin 3 temel veri kategorisi bulunmaktadır: Proje seçenekleri, bina verileri ve
örnek veriler.
2.1.2.1 Proje Biligleri (Project Options)
“Proje Seçenekleri”, ilgili formda görüldüğü gibi, İşveren, Proje, Konum, Tarih ve
Proje Yöneticisi gibi verileri yazabileceğiniz proje başlıklarından oluşur.
FINE – HVAC
- 225-
2.1.2.2 Bina Bilgileri (Building Data)
“Bina Verileri” seçildiğinde, özellikle bina ile ilgili öğelerin bir listesini ve bazı ilave
verileri gösteren bir pencere açılır. Bu öğeler ve bunlara verilen değerler
pencerede görüntülendikleri sırayla hemen aşağıda açıklanmıştır:
•
Ortalama Dış hava sıcaklığı (Meam minimum Outdoor temperature):
Tasarımcı, kitaplığa kaydedilmiş olan şehirlere ait iklim verilerini içeren listeyi
görebilir (F11 tuşuna veya alanda bulunan ilgili düğmeye basarak) ve ister
buradan bir değer seçer isterse de istenen sıcaklık değerini direk olarak girer.
•
İç mahal sıcaklığı (Desired indoor temperature): Birden fazla değer
bulunduğunda tasarımcı daha çok genel iç mekan sıcaklığını girer. Bu değer,
isteğe bağlı olarak, farklı bir sıcaklığın gerekli olduğu yerler için mekan
mahallerı içerisinde düzenlenebilir. İç mekan sıcaklığını seçmek üzere,
kullanıcı F11 tuşuna veya alanda bulunan ilgili düğmeye basıldığında açılan
yardımcı tabloya başvurabilir.
•
Isıtılmayan mahaller sıcaklığı (Not-heated spaces teperature): Isıtılmayan
bina mahallerının (örn. merdivenler) sıcaklığı bu alana yazılmalıdır veya
kullanıcı F11 tuşuna veya alanda bulunan ilgili düğmeye basıldığında açılan
yardımcı tabloya başvurabilir.
•
Toprak sıcaklığı (Soil temperature): (Döşeme altı veya dış duvara bitişik)
Toprak sıcaklığı bu alana girilmelidir.
Not: Yukarıdaki değerler her bir yapı elemanı için ∆t sıcaklık farkını tanımlar
ve otomatik olarak kullanıcının hesaplama tablosuna eklediği her yeni yapı
elemanına aktarılır. Kullanıcı hesaplama tablosunda bulunan her yapı elemanı için
bu değerler üzerinde düzenleme yapabilir. Hesaplama tablosuna bazı yapı
elemanları eklediğinizde ve yukarıdaki sıcaklıklardan herhangi birisi üzerinde
düzenleme yaptığınızda, yalnızca düzenleme yapılmayan sıcaklığa sahip
elemanlar değişecektir. Örneğin, “İstenen iç mekan sıcaklığı” olarak 20°C ve
“Isıtılmayan mahaller sıcaklığı” olarak 12°C tanımlandığında, iç duvarlar için ∆t
değeri ∆t=20°C-10°C=10°C değil, ∆t=20°C-12°C=8°C olarak değişirken farklı bir
∆t değerine sahip her bir iç duvar için sıcaklık farkı değişmeden aynı kalacaktır
çünkü program bunların kullanıcı tarafından düzenlenmiş olduğunu varsayar.
•
Hesaplama Metodolojisi (Calculation Methodoloji): “1” mi yoksa “2” mi
yazdığınıza bağlı olarak hesaplamalar sırasıyla eski (1977) veya yeni (1983)
DIN standardını uygular. Bu seçenek aşağıdaki yardımcı tabloların (Örn. R
yada r sayısı) hesaplama yöntemini (örn. yeni DIN standardında 10 metreden
yüksek binalar için rüzgara bağlı artış için otomatik hesaplama) tanımlar.
Bununla birlikte, Türkiye’de genelde uzun çatı kırmaları kullanıldığından
genellikle DIN 1977 kullanımı tercih edilmektedir.
•
Bina Durum katsayısı H (Building Characteristic number Hk): Bu binanın
rüzgara ne denli maruz kaldığına bağlıdır (kullanıcı F11 tuşuna veya alanda
bulunan ilgili düğmeye basıldığında açılan ve ilgili DIN’i baz mahal yardımcı
tabloya başvurabilir)
- 226 -
FINE - HVAC
•
İşletme zammı (Shut-Down Period): Şu 3 seçenekten bir tanesi seçilmelidir.
"0 ara saatleri" (I- Tesisat sürekli çalıştırılır ancak geceleri ateş azaltılır), "8-12
ara saatleri" (II- Ateş hergün 10 saat tamamen söndürülür) veya "12-16 ara
saatleri" (III- Ateş hergün 14 saat veya daha uzun süre tamamen söndürülür).
Yaygın kullanılmasından ötürü üçüncü seçenek varsayılandır. (İşletme
durumuna göre ‘’Birleştirilmiş Artırım Katsayısı’’ (Zd) tablodan seçilir)
•
Oda Durum Zammı R (DIN 59) veya r (DIN 83) [Space Characteristic
number Rκ (DIN 59) or r (DIN 83)]: İç açıklıkların dış açıklıklara oranına bağlı
olarak seçili DIN’e göre yardımcı bir tablo açılır (F11 tuşuna veya alandaki ilgili
düğmeye basılarak).
•
Ortalama mahal zammı (%) (Mean Space increment): Bu değer yalnızca
otomatik olmayan artış hesaplamalarında (son seçeneğe bakınız) kullanılır, her
oda için kolayca tanımlanabildiğinden, kullanıcı tarafından tercihe bağlı olarak
değiştirilebilir ve hemen yanında bulunan köşeli parantez içindeki “yol gösterici”
(advisory) tanımlardan etkilenmez. Isıtma sistemi sürekli olarak çalışacak
şekilde düzenlendiğinden yeni DIN standardının durmalara bağlı artışı yok
saydığını not edin.
•
Kat Zammı Zw [Number of Levels (1-15)]: Isıtılması gereken kat sayısı (1-15)
burada belirtilir. Uygulamada bu katlardan herhangi birisini sınırsız sayıda
mahal sığdırılabilir.
•
Kat Yüksekliği (Typical Level Height): Standart kat mesafesi (örn. 3 m) kat
mesafesi için varsayılan değerdir. Bu seçenek, kullanıcının hesaplama tablosu
içinde her alana, kayıplar tablosunda düzenlenmesi gereken mahaller dışında,
bu değeri yazma zorunluluğunu ortadan kaldırmasından ötürü oldukça
faydalıdır.
•
Birim Sistemi (Unit System) (Κcal/h veya Watt): Burada sonuçlar için
kullanılması istenen birimi belirtmelisiniz. Kullanıcı dilediği an birimi değiştirir ve
sonuçlar otomatik olarak değiştirilir.
•
Toprak Temaslı Döşeme (Flor on ground level): Toprakla teması olan kat
numarasını girmelisiniz (örn. 2. kat), bu şekilde kat mesafeleri ve yüksekliğe
uygun yarık artışı (DIN 1983) otomatik olarak hesaplanabilir.
•
Otomatik Zam Hesaplamaları (Automatic Increment Calculation): Kutuyu
işaretlediğinizde, her mekan için artış yüzdesi, seçilen DIN’le birlikte otomatik
olarak yeniden düzenlenir. Bu nedenle, durma (işletme durumu) ve duvarlardan
ve ısı kayıplarını etkileyen özel durumlardan ötürü her mahal için artış yüzdesi
analitik olarak gösterilir.
2.1.2.3 Genel Seçenekler (Typical Options)
Bu terim binanın ilgili pencerede özetlenen yapı elemanlarının genel türlerini
tanımlamada kullanılır:
FINE – HVAC
- 227-
Pencerede görüldüğü
belirlenebilir:
•
gibi,
aşağıdaki
yapı
elemanlarının
sınıflandırılması
Dış Duvarlar (External Walls) (D1, D2, vs): Isı iletkenlik katsayısı k bağımsız
olarak girilebileceği gibi, alanda bulunan ilgili düğmeye basıldığında açılan
listenin ilgili sütununda bulunan duvarlar arasından da seçilebilir.
Aslında, bu liste “Kütüphaneler” altındaki ilgili ikincil seçenekler üzerinden
kullanıcı tarafından güncellenebilen dış duvar kitaplığını içerir
•
İç Duvarlar (Internal Walls)(İ1, İ2, vs): Isı iletkenlik katsayısı k, dış duvarlarda
olduğu şekilde yazılır (alandaki ilgili düğmeye basıldığında, kitaplıkta kayıtlı iç
duvarların bulunduğu ve duvarın seçilebileceği yardımcı bir tablo açılır).
•
Döşemeler (Floors) (F1, F2 vs): Isı iletkenlik katsayısı k girilir (alandaki ilgili
düğmeye basıldığında, kitaplıkta kayıtlı döşemelerin bulunduğu katın
seçilebileceği yardımcı bir tablo açılır).
•
Tavanlar (veya Çatılar) [Ceilings or Roofs)] (T1, T2 vs): Isı iletkenlik
katsayısı k girilir (alandaki ilgili düğmeye basıldığında, kitaplıkta kayıtlı
tavanların bulunduğu ve tavanın seçilebileceği yardımcı bir tablo açılır).
- 228 -
FINE - HVAC
•
Pencere/Kapılar (Openings) (A1, A2 vs): Kullanıcı, açıklık boyutlarını
(genişlik, yükseklik), ısı iletkenlik katsayısı k (alandaki ilgili düğmeye
basıldığında, direk olarak
bir
pencerenin
seçilebileceği yardımcı bir
tablo açılır), hava nüfuz
katsayısı (infiltrasyon) a
(alandaki ilgili düğmeye
basıldığında, bir başka
yardımcı tablo açılır) ve
yaprak sayısını (bir, iki, vs.)
girmelidir. Boş bırakılacak
veriler daha sonra kayıplar
hesaplama tablosu içine girilebilir. Örneğin, aynı tip ve yükseklikte (2.20) ancak
farklı uzunlukta Fransız pencereleri söz konusu olduğunda, standart açıklık A1
tanımlanabilir ve kullanıcı uzunluk dışında her özellik için bir değer girebilir.
Hesaplama tablosunda A1’in çağrılması ile, uzunluk haricinde tüm veriler
aktarılır bu durumda daha sonra doldurulması gereken uzunluk alanıdır.
Not: “Örnek Seçenekler” içinde herhangi bir değeri yeniden düzenlediğinizde,
tüm hesaplama tabloları geçerli değerlerle otomatik olarak güncellenecektir. Bu
şekilde, kullanıcı yapı elemanları parametreleri üzerinde tam bir kontrole sahip
olacak ve toplam bina kayıplarının çeşitli inşaat seçeneklerinden nasıl etkilendiğini
görebilecektir (örn. çift camlı pencereler, daha az veya daha çok yalıtım ve bunun
gibi).
Bu seçenekler dizisi bölüm 1.2.3’de detaylı olarak açıklanan “Araç çubukları” tali
seçeneğini içerir.
“Pencereler” seçeneği, içinde analitik proje hesaplamalarının gösterildiği bir dizi
hesaplama ve sonuç pencerelerine sahiptir. “Isı Kayıpları” uygulaması için
hesaplamaların merkezini oluşturan ana pencere aşağıdaki bölümde ayrıntılı
olarak açıklanmış olan Isı kayıpları Hesaplama Tablosudur.
2.1.4.1 Isı Kaybı Hesaplama Tablosu (Thermal Looses Calculation
Sheet)
Alan kayıplarına ait hesaplama tabloları binanın ilgili kat
sayfaları içinde bulunur. Katlardan birini seçtiğinizde, yönetim
araç çubukları ile birlikte kat mahallerı için ilgili kayıp
tablolarını içeren bir liste açılır:
FINE – HVAC
- 229-
Elbette ki, yeni bir proje yaratıldığında bu liste boştur. Bu listeye girdiğinizde (fare
ile) ve menüde simgeye (aşağıda “+” işareti ile) tıkladığınızda veya <Ins> tuşuna
bastığınızda, istenen alanın adını (örn. Mutfak, Banyo vs) yazabileceğiniz küçük
bir pencere açılır. “TAMAM” (OK) düğmesine bastığınızda, bu mahal listeye girer
ve yapmanız gereken tek şey ısı kayıpları tablosuna mahal boyutlarını girmektir.
Aynı şekilde, mahal adı seçiminden sonra Alan Sil (“x” işareti ile) simgesine
tıkladığınızda veya klavyede <Del> tuşuna bastığınızda, söz konusu mahal silinir.
Son olarak, bir ara alana gidip
<Ctrl>&<I> tuşlarına basarak veya
ekleme simgesine (ortada “+” işareti
şeklindeki) tıklayarak Alan Ekleme
olanağı
da
bulunmaktadır,
bu
nedenle
tüm
mahaller
bunun
ardından taşınır ve boş satır yaratılır
(burada bir başka mahal tanımlanabilir).
Not: Mevcut bir alanı yeniden adlandırmak istediğinizde, yapmanız gereken
tek şey mahal adı üzerine tıklamak veya “Alanı Yeniden Adlandır” (Rename
Space) düğmesine basarak <Enter> tuşuna basmaktır. Daha sonra değiştirmek
istediğiniz eski adı gösteren küçük bir pencere açılır.
Isı kayıpları tablosunu “Büyüttüğünüzde” (daha önce büyütülmemişse), ilgili
verilerin yanı sıra belli bir alanın ısı kayıplarını hesaplamak için doldurulması
gereken satır ve sütunları görebilirsiniz.
- 230 -
FINE - HVAC
60 adede kadar farklı yapı elemanının eklenebileceği ve iki bölüme ayrılabilen
tabloda sol tarafta yer mahal her Mahal (Space) için , sağ tarafta bir Isı Kaybı
Tablosu yer almaktadır.
En üstte (On the upper part), kayıplar tablosunun her satırı bir yapı elemanını
gösterirken, her sütun da eklenecek ve tablonun tamamlanma işlemi sırasında
sonuçları otomatik olarak verilecek olan verileri göstermektedir. Bu verilerin
girilmesi ile ilgili talimatlar araç çubuğunda görüntülenir. Her satır için, ilk sütun
öncelikle doldurulması gereken yapı elemanı türüne aittir. Örnek eleman söz
konusu olduğunda, bina örnek veri tablosunun ilgili verileri otomatik olarak
doldurulur. Örneğin, bir satırın ilk sütununda A1 yazılmışsa, örnek açıklık 1’e ait
ebatlar ve ilgili k katsayısı aynı satırın ilgili sütunlarına aktarılır (F11 tuşuna
basıldığında örnek veriler görüntülenir). Örnek olmayan yapı elemanları için seri
numarası girilmez (örn. A, D, vs.). Her durumda, otomatik olarak doldurulan
sıcaklık farkı, genel veri tablosunun doldurulması sırasında girilen değerler
arasındaki fark iken “eşit Yüzeyler Sayısı” (Surfaces equal Number) sütunundaki 1
değeri otomatik olarak doldurulur. Elbette ki kullanıcının istekleri doğrultusunda bu
değerler değiştirilebilir.
Her satırdaki yapı elemanı için, aşağıda yer mahal tanımlamalar: Maruz kalma,
hemen bunun önünde bulunan elemandan çıkarılabilen bir elemanı gösterdiğinden
"Çıkarım" (Ç ile) [Subtracted (by S)] göstergesi, yapısal elemanın kalınlık
(opsiyonel), uzunluk ve yüksekliği, benzer yüzeyler sayısı, ısı iletkenlik katsayısı
ve sıcaklık farkı. Aşağıdaki durumlarda açıklıklar otomatik olarak kaldırılır:
• Açıklıkların, ait oldukları duvarın altına girilmiş olmaları halinde.
FINE – HVAC
- 231-
• Açıklıklar ve ilgili duvarlar için ortak yön girilmiş olması halinde (veya ısıtılmayan
iç açıklıklar veya iç duvarlar söz konusu olduğunda “I”, yatay açıklıklar/çatı
pencereleri için “H”, Piloti Çatı için “P”- Piloti için Dikkat! Çatı girilir -örn. C1-,
Döşeme değil !).
• İlgili sütunda “Ç” göstergesinin (Çıkarım) [(S) Subtrahend] bulunması halinde
(açıklıklar için başlangıçta otomatik olarak eklenir).
Not: Toprak Temaslı Döşeme için ikinci sütunda “F” girilirken, Katın ısıtılmayan
alanın üstünde olması halinde “I” girilir. Dış alana komşu Tavan için (veya çatı
arasına komşu tavanlar için) “C” girilirken iç alana komşu olanlar için “I” ve pilotiye
komşu olanlar için de “P” girilir.
Ekranın en altında (On the bottom side) tablonun geneli ile ilgili veriler bulunur:
Bunlar toplam artış (zamlı ısı kayıpları), pencere/kapı aralıklarından veya hava
değişikliklerinden kaynaklanan kayıplar (infiltrasyon ısı kaybı), ısı iletkenliği ve
toplam mahal kayıplarına bağlı toplam kayıplar ve bunların yanı sıra Yük dağılımı
ve Tek Borulu Sistem uygulamalarına bağlantı için kullanılan bazı ilave verilerdir.
Tüm bu veriler 3 sütunda düzenlenir, bunlardan ilk ikisi parametreleri gösterirken,
üçüncüsü alana ait toplam sonuçları gösterir. Daha ayrıntılı olarak:
İlk sütunda (In the first column) durma (II. Ve III.
İşletme konumlarında) durmadan kaynaklanan artış
yüzdelerinin yanı sıra üzerinde düzenleme
yapılabilecek olan istenilen artış yüzdesi görülür.
Toplam artış yüzdesi otomatik olarak genel veri
tablosunda bulunan ve tasarımcı tarafından
düzenlenebilir değere eşitlenir. Tasarımcı, kendi
değerlendirmelerini baz alabileceği gibi DIN artış değerini de baz alabilir. DIN artış
değeri sağ tarafta köşeli parantez içinde görüntülenir ve seçilen metodolojiye (DIN)
göre sonuç verir ve iki bileşenden oluşur: Yöne bağlı artış ZH ve Durmalar (ZU) ile
Soğuk Duvarlara (ZA) bağlı genel artış ZD (ZD=ZU+ZA). ZD için bir değer elde
edilebilmesi için, iki satır aşağıda bulunan ebatlarla otomatik olarak elde edilen
mahal boyutlarının (ve sonuç olarak alanın komşu alanının) bilinmesi gereklidir.
Eski DIN’e göre toplam artış ZD değeri göz önünde bulundurulurken, yenisine göre
ZU yok sayılır ve Yalnız (ZA)değeri değerlendirmeye alınır.
İlk sütunun daha aşağısında, “Bina Verileri”nin altına girilmiş olan R, H ve ZΓ
değerleri yer alır. Bu değerler, 3. sütunun ortasında görüntülenen kayıplar olan
pencere/kapı aralıklarına bağlı kayıpların (infiltrasyon ısı kaybı) hesaplanmasında
otomatik olarak değerlendirmeye alınır.
Kullanıcı, R (veya r) (oda durum katsayısı), H (bina durum katsayısı) ve ZΓ
(yükseklik zammı) değerlerini değiştirebilme imkanına sahip olduğundan,
hesaplamalara müdahale edebilir. Yeni DIN kullanıldığında, eGA katsayısı
kullanılarak yükseklik 10 metrenin üzerine çıkarıldığında H katsayısı otomatik
olarak artar. Bu değerlerden herhangi birinin sıfır olması durumunda, pencere/kapı
aralıklarına bağlı kayıplar da sıfırdır ve bunun basınçlı havalandırma olduğunda
gerçekleştirilmesi gerekir (bu şekilde mahal aşırı basınç altındadır).
- 232 -
FINE - HVAC
İkinci sütunda (In the second column) üst bölümde bulunan mahal boyutları
(Uzunluk, Genişlik, Yükseklik) komşu alanın (durmalara bağlı artış hesaplaması
için) ve hava değişikliklerine bağlı kayıpların hesaplanmasında kullanılır. İkincisine
ait hesaplama sağ alt satıra girilen saat başı değişiklik sayısı değiştikçe
gerçekleştirilir.
Aşağıya Yük Dağılımı programının yanı sıra her özellik için
ısı kayıplarının genel sonuçları (Pencereler) ile ortak
çalışmayı sağlamak için özelliğin sembolik adını girin (örn.
1A, 1B, A1, 1IS veya istediğiniz bir başka isim).
Devre topolojisi (Tek Borulu Sistem programına bağlantının
sağlanması için) ve özellik kodu (ısıtma yük dağılımı
programına bağlantının sağlanması için) son iki satırda
tanımlanabilir. Daha ayrıntılı olarak, iki sayı girilmesi
gereklidir:
• Alandan geçen devrenin ve kolonun seri numarası (kata göre devre ve 1’den
başlayan kolon numarası). Örneğin, binanın ilk kolonu ve kolonun ikinci
devresinin belli bir mahal üzerinden geçmesi halinde, söz konusu katta 1.2
yazmalısınız.
• Devre içindeki radyatör seri numarası (her devrede 1’den başlayarak radyatör
numarası. Aynı alanda birden fazla radyatörün bulunması halinde, bunların seri
numarası nokta kullanılarak girilir (örn. 1.2 veya 2.4 vs). İki borulu sistemlerde
giriş yapılmasına gerek yoktur çünkü herhangi bir mahal yükünü direk olarak
buradan çağırabilirsiniz.
Notlar:
•
Bir mahal üzerinden iki farklı devrenin geçmesi halinde, her bölümde ilgili
devrenin tanımlanması için alanın iki parçaya ayrılması tavsiye edilir (örn.
Oturma odası parça A, Oturma odası parça B). Bunun mümkün olmaması
halinde, Tek Borulu Sisteme müdahale edebilir ve gerekli değişiklikleri
yapabilir.
•
Fine kullanarak, devreleri kat planı üzerinde tasarlamış olmanız halinde, önceki
iki alanı doldurmanızın gerekli olmadığı açıkça görülmektedir çünkü topoloji
verilmiş ve program bunu otomatik olarak değerlendirmeye almıştır.
Son olarak, üçüncü sütunda (in the third
column), mahal ısı kayıplarının toplam sonuçları
verilir. Öncelikle, kayıplar tablosunun (mahal
kayıpları) son sütununda kayıpların toplamı olan Isı
İletkenliğine bağlı Toplam Kayıplar verilir. İlk
sütundaki artış yüzdesine karşılık gelen artış (zam)
mutlak değeri aşağıda gösterilir. Önceki iki değerin
toplamı, aşağıda sağ tarafta görülen Isı
İletkenliğine bağlı Toplam Kayıplarını (Isı Kayıpları Sonucu) verir. Bunun ardından,
pencere/kapı aralıklarından kaynaklanan ve Havalandırmaya bağlı mahal kayıplar
gösterilir (bunlardan biri diğeri ile birlikte verilir). Son olarak, 3. sütunun Toplam
Alan Kayıplarını veren önceki değerleri toplamı aşağıda gösterilir.
FINE – HVAC
- 233-
Not: Program tarafından sunulan “Çıkarım” (subtrahend) veri seçeneği (kullanıcı
tarafından seçildiğinde) pek çok avantaj sağlamaktadır:
•
Kullanıcı eğer isterse kayıplar hesaplama tablosunda bağımsız elemanlar (örn.
ana kirişler, mesnetler ve Duvar tablosundan alınan alçak duvarlar)
tanımlayabilir ve ısı kayıpları hesaplamalarında mümkün olan maksimum
kesinliği elde eder.
•
FINE ile birlikte ADAPT kullanıldığında tüm yapı elemanları (ana kirişler, vs.)
otomatik olarak tasarımdan hesaplama tablosuna “Çıkarılmış” olarak aktarılır
ve zaman kaybetmeksizin maksimum hesaplama doğruluğu sağlar.
•
Hesaplama tablolarında bunların kolay yönetilebilmesinin yanı sıra tam ve açık
veri ve sonuç analizi gerçekleştirilir.
Verilerin özenle girilmesi gerektiğinde (Fine tarafından kat planları üzerinden
otomatik olarak güncellenmediklerinde), bunların hızlı bir biçimde girilebilmesi için
program örnek kat (uygulamada oldukça yaygındır) ve örnek mahal kopyalama
özelliğine sahiptir:
Örnek Kat (Typical Level) : Herhangi bir alanın tanımlanmadığı boş bir kata
gittiğinizde, program otomatik olarak bunun örnek bir kat olup, olmadığını sorar ve
burada “Evet” veya “Hayır” şeklinde yanıt vermeniz gerekir. Evet cevabı vermeniz
halinde, boş katın mahal çalışma tablolarını güncellemek için önceden
doldurulmuş olan katlar arasından seçim yapabileceğiniz bir liste görüntülenir.
Örnek Alan (Typical Space): Program her bir alanın, ister aynı kat üzerinde ister
farklı kat üzerinde olsun (örn. kullanıcı kat 5’e ait mahal 1’i eğer isterse kat 3’e ait
mahal 5’e kopyalayabilir) bir diğerine (örnek alan) kopyalanmasına izin verir. Bu
aşağıdaki şekillerde gerçekleştirilebilir:
• Kopyalamak istediğiniz kat ve alana gidin.
• <Ctrl>&<Ins> tuşlarına basın veya menüde “Kopyala” simgesine tıklayın.
• Kopyalama işleminin gerçekleştirilmesini istediğiniz kat ve alana gidin. Elbette ki
bu mahal önceden tanımlanmış olmalıdır (Yukarıda anlatıldığı gibi, <Ins>
tuşuna basılıp, adlandırılarak). Henüz tanımlanmamışsa bunu tanımlamanız
gerekir.
• <Shift>&<Ins> tuşlarına basın veya menüde “Yapıştır” simgesine tıklayın.
Kopyalamak istediğiniz mahal çalışma sayfası değerleri mahal çalışma
sayfasına aktarılır.
2.1.4.2 Devreler-Radyatörler-Özellikler (Circuits-RadiatorsProperties)
“Devreler- Radyatörler-Özellikler” penceresi, sahip oldukları özelliklerle birlikte, her
biri bir alana ait devreler ve radyatörlere sahip bina mahallerının listesini içerir. Bu
pencerenin yardımı ile, kullanıcı yukarıdaki verileri kontrol edebilir ve eksiklikleri
tespit edebilir. Bu pencere, özellikle sırasıyla dağılım ve Tek Borulu Sisteme (veya
Döşemeden Isıtma Sistemi) giden bağlantı dosyalarının yaratılması esnasında
programın “Belirtilmemiş Özellik” (Unspecified Property) veya “Eksik Devreler”
(Incomplete Circuits) mesajı verdiği durumlarda oldukça faydalıdır.
- 234 -
FINE - HVAC
2.1.4.3 Kayıplar Genel Verileri (Overall Data of Looses)
Her kata ait mahallerı, isimleri ile birlikte bunların seri numaralarını ve kayıplarını
ve bunların yanında genel kayıp toplamlarını gösteren bir liste açılır.
2.1.4.4 Özellikler Isı Kayıpları (Properties Thermal Looses)
Yük dağılımı programı için gerekli olan Özellikler ve Qol kayıplarının (sırasıyla
Açıklıklar ve pencere/kapı aralıklarına bağlı, Toplam) bulunduğu bir liste açılır. Bir
bağlantı dosyası yaratıldığında, bunlar Dağılım programında bulunan veri çalışma
tablosunu güncelleyecek olan kayıplar değerleridir.
2.1.4.5 Kabuller (Assumptions)
“Baskı İçeriği”nde seçilir seçilmez basılı proje konusunda görülecek olan genel
Kabuller metni belirtilir. “Kabuller” seçildiğinde, tali seçenek olan “Prototip Seç” ile
birlikte menüde “Kabuller” seçeneği görüntülenir. Herhangi bir Varsayım prototipi
seçtiğinizde, bir pencerede ilgili metin açılır (bkz. Kısım 1).
Not: Varsayım prototip dosyaları APOLPR01.RTF, APOLPR02.RTF adları ile
4M\CALC\APOL\ dizinindedir. Liste halindeki prototip açıklamaları APOLPR.LST
dosyasında bulunur.
2.1.4.6 Ön Kapak [Cover(of the oroject issue)]
“Kapak” penceresi projenin basılı ilk sayfasıdır ve program, kullanıcının farklı
tipteki kapak sayfaları arasından seçim yapmasına yada istediği şekilde kendi
kapak sayfasını yaratmasına olanak tanır.
Not: Kapak sayfası prototip dosyaları APOLCP01.RTF, APOLCP02.RTF adları
ile 4M\CALC\APOL\ dizinindedir. Prototip açıklamaları APOLCP.LST dosyasında
bulunur.
FINE – HVAC
- 235-
2.1.4.7 Enerji Analizi (Energy Analysis)
Program Derece Gün yöntemini kullanarak Enerji Analizi yapabilmektedir.
Program, ısı kayıpları sonuçlarını baz alarak her şehir için yıllık bazda ölçülen
Derece Günleri (hava verilerinden) bazında ve tanımlanan sıcaklık sınırları içinde
büyük şehirler için gerekli olan enerji tüketimini otomatik olarak hesaplar. Bu veriler
“Kütüphaneler” içinde bulunur ve kullanıcı tarafından güncellenebilir.
Kütüphaneler, yapı elemanları türlerinin yanı sıra sıcaklık verilerini de
kapsamaktadır. Kullanıcı tarafından güncellenebilmeleri sayesinde kullanıcı kendi
verilerini istediği şekilde girebilir. Isı kayıpları uygulamasına ait Kütüphaneler
kategorisinin bölümleri aşağıdaki bölümlerde açıklanmıştır:
2.1.5.1 Pencere/Kapılar (Openings)
Burada, kısmi ısı iletkenlik katsayıları, cam katsayısı ve maliyetleri ile nitelendirilen
çeşitli açıklık türleri bulunmaktadır.
2.1.5.2 Dış Duvarlar (External Walls)
Burada, kısmi ısı iletkenlik katsayıları ve en azından ısı kayıpları hesaplamaları
açısından çok da büyük önem taşımayan bir kısım veriler ile nitelendirilen çeşitli
dış duvar türleri bulunmaktadır.
- 236 -
FINE - HVAC
2.1.5.3 İç Duvarlar (Inner Walls)
Burada, Dış Duvarlardakine benzeyen verilere sahip İç Duvar türleri bulunur.
2.1.5.4 Döşemeler (Floors)
Burada çeşitli Döşeme türleri, bunların ısı iletkenlik katsayıları ve ısı kayıpları
hesaplamalarında kullanılmayan bir takım artı nitelikler bulunur.
FINE – HVAC
- 237-
2.1.5.5 Tavanlar (Ceilings)
Burada çeşitli Tavan (veya Çatı) türleri, bunların ısı iletkenlik katsayıları ve ısı
kayıpları hesaplamalarında kullanılmayan bir takım artı nitelikler bulunur.
2.1.5.6 Kış Mevsimi Dış mekan Sıcaklıkları (Outside
Winter Temperatures)
Büyük şehirlere ait liste, mevcut meteorolojik veriler doğrultusunda, bunların kış
mevsimindeki minimum sıcaklıkları ile birlikte burada gösterilir. Bunun yanı sıra, bu
şehirlerden bazıları için, veri bulunuyorsa, sırasıyla 10, 15, 18 ve 25 referans
sıcaklıkları için derece gün hakkında veri bulunur. Özellikle önceden belirtilmiş
olan referans sıcaklıklarının altında ve üstünde kmahal değerler için derece gün
sayısı not edilir. Bu veriler “Pencereler” altında bulunan “Enerji Analizi”
seçeneğinde değerlendirmeye alınır.
- 238 -
FINE - HVAC
2.1.5.7 Kış Mevsimi İç Mekan Sıcaklıkları (Recommended
Winter Indoor Temperatures)
Burada, kış şartlarında kullanım şekillerine bağlı olarak belli mahaller için tavsiye
edilen iç mekan sıcaklıklarını gösterilir.
Bu seçenek kullanıcının farklı yollar izleyerek Isı Kayıpları uygulamasını
kullanmayı öğrenmesini desteklemeyi hedefleyen çeşitli tali seçenekten oluşur.
FINE – HVAC
- 239-
2.2 İki Borulu Isıtma Sistemi (Twin Pipes System)
İki Borulu Sistem, ilgili simgeye çift tıklanması ile çalıştırılır ve bir süre sonra, ana
menü ekranı açılır:
Sizin de görebileceğiniz gibi, ana menü seçenekleri aşağıda tali seçenekleri ile
birlikte açıklanmış olan "Dosyalar", "Seçenekler", "Görünüm", “Pencereler”,
"Kütüphaneler" ve "Yardım" şeklinde gruplara ayrılmıştır.
2.2.1 Dosyalar (Files)
“Dosyalar” seçeneği her uygulama için geçerli olan ve bölüm 1.2.1’de detaylı
olarak açıklanan tali seçeneklerden oluşur. Bunları kısaca özetlememiz gerekirse;
Yeni proje (New project): Yeni projeyi bir dosyaya kaydetmek için ona bir isim
verin.
Proje Seçimi (Project Selection): İstenen (mevcut) (egzisting) proje dosyasını
seçip, yükleyeceğiniz bir pencere açılır.
ADSIZ UNNAMED) projesini geçerli kabul eder. ADSIZ projesine yeni veri
As)seçin ve yeni proje adını yazın.
Bu nedenle, benzer bir yöntem izlenmediğinde bu seçenek kullanılmamalıdır.
- 240 -
FINE - HVAC
Prototip Yükle (Load Prototype): Kaydedilmiş prototip ekranda görüntülenir.
kaydedilir.
Baskı Prototipleri (Printing Prototypes): Baskı prototip yönetimi penceresi
etkinleştirilir.
Baskı (Printing): Proje konusu daha önce “Baskı Parametreleri” ve “Baskı
İçeriği”nde seçilmiş olan seçeneklere göre baskı ön izleme çıktısının ardından
bastırılır.
Baskı Parametreleri (Printing Parameters): İstenen baskı parametreleri Kısım
1’de anlatıldığı şekilde bu pencereden seçilebilir.
Baskı Ön izleme (Print Preview): Söz konusu projenin tamamı tam olarak
basıldığında görüleceği şekilde sayfa sayfa ekranda görüntülenir.
ASCII Dosyasına Aktar (Export to ASCII Files): Proje öğelerinden oluşan bir
ASCII dosyası (Metin Dosyası) dosyası yaratılır (proje dizininde, DSOL.TXT
adıyla).
dosyası yaratılır (proje dizininde, DSOL.RTF adıyla).
dosyası yaratılır (proje dizininde, DSOL.RTF adıyla).
(proje dizininde, DSOL.RTF adıyla).
Bu, genel veriler (proje başlıkları) ve şebeke verileri olarak ikiye ayrılan proje temel
verilerini gösterir.
2.2.2.1 Proje Seçenekleri (Project Options)
Genel veriler, proje kimliği ile ilgili başlıkları içerir. Başlangıçta bunlar “Başlıklar”
(Headings) altında doldurulan genel proje verilerinden otomatik olarak güncellenir.
Kullanıcı burada bilgi veya söz konusu proje ile ilgili görüşlerini girebilir.
2.2.2.2 Şebeke Seçenekleri (Network Options)
Bu seçenek kullanıcı tarafından tanımlanması gereken ve aşağıdakilerden oluşan
şebeke verilerine yönlendirme yapar:
•
Giriş Suyu Sıcaklığı (Entering Water Temperature): Su giriş sıcaklığı
santigrat derece (°C) olarak girilir.
FINE – HVAC
- 241-
•
Radyatördeki Sıcaklık Düşümü (Radiators Temperature Drops): Sıcaklık
farkı (∆t) girilir. (giriş eksi dönüş =radyatörlerdeki sıcaklık düşüşü). Olağan
değer
∆t=15 (bazı kitaplar giriş tn değeri 90 olduğunda ∆t=20 olarak alır).
Düşük sıcaklıktaki İki Borulu Sistem Şebekesinde (tn=60) ∆t=10 olduğu not
edilmelidir.
•
Oda sıcaklığı (Room temperature): Oda sıcaklığı (genellikle 20°C).
•
Ana boruların türü (Main pipes type): Ana boru türü seçilir (örn. bakır boru).
•
Ana boruların mutlak pürüzlülüğü (Main pipes roughness) : Seçmiş
olduğunuz borunun türüne göre otomatik bir değer mahal ana borunun sertlik
değeri verilir.
•
Tali boruların türü (Secondary pipes type): Şebeke içinde ikinci bir boru
kullanılacağında tali boru türü seçilir (örn. kolonlar için bakır boru ve yatay boru
döşemesi için plastik boru).
•
Tali boruların mutlak pürüzlülüğü (Secondary pipes roughness): Seçmiş
olduğunuz borunun türüne göre başlangıçta otomatik bir değer mahal tali
borunun sertlik değeri verilir.
•
Maksimum su hızı (Maximum water velocity): Burada, hesaplanan boru
çaplarına bağlı olarak maksimum su hızı belirtilir. Tasarımcı bunu tamamen
değiştirebileceği gibi (her şebeke bölümü için) hesaplama tablosundan tercihli
olarak da değiştirebilir (belli bir bölümiçin).
Tavsiye edilen su hızları (m/s):
a) Mesken mahallerındaki boru döşemeleri için, w=0.3-0-5m/s.
b) Demir ve bakır borulu küçük ve orta şebekelerdeki depolama mahallerı, bodrum
katları, zemin katlar, mağazalar, merdivenlerdeki boru döşemeleri için w= 0.4-0.7
m/s.
c) Oturulmayan mahallerdaki Merkezi Şebeke Boru Döşemesi ile ilgili olarak büyük
tesisatlardaki (80.000 ve 300.000 kCal/h) demir ve bakır borulu İki Borulu Sistem
Şebekeleri için w= 0.7-1.2m/s.
d) Oturulmayan mahallerdaki Merkezi Şebeke Boru Döşemesi ile ilgili olarak çok
büyük tesisatlardaki (80.000 ve 300.000 kCal/h) demir ve bakır borulu İki Borulu
Sistem Şebekeleri için w= 0.7-1.2m/s.
Genel Bina Yönetmeliğine göre akış gürültüsünü kontrol etmek üzere, boru
döşemesi içindeki su hızının maksimum değerleri aşmaması gerekir.
- 242 -
İç boru çapları (in)
Maksimum hız
m/sn
1
1
2
1.32
3
2
4
2.3
FINE - HVAC
•
Borulamada metre başına sürtünme limiti (Friction limit perm eter length
of piping) (mwg/m): Burada, şebeke içinde hangi hesaplamaların
gerçekleştirildiğine bakılarak maksimum sürtünme kaybı seviyesi verilir. Boru
döşemesi hesaplamalarında iki kriterin bulunması (Maksimum Hız ve her metre
boru için Sürtünme kaybı limiti) tasarımcıya şebekenin hesaplanması ve
boyutlandırılmasında çok büyük olanaklar tanır.
•
Sirkülatör sayısı (Number of circulators): Birden fazla olması halinde
şebekeye kurulması gereken sirkülatör (Sirkülasyon pompası) sayısını girin.
•
Birim Sistemi (Unit System): Gerçekleştirilecek olan hesaplamalara göre
birim sistemi (kCal veya Watt) seçin.
•
Genleşme kabı türü (Expansion tank type): Tesisata yerleştirilecek olan
(açık veya kapalı) genleşme kabı türünü seçin.
•
Borulama metre başına sıcaklık düşüşü (Temperature drop perm eter
length of piping): Borunun yalıtım derecesini ifade eden katsayıdır (en iyi
şekilde yalıtılmış olan borularda bu değer sıfıra eşittir).
Bu seçenekler dizisi bölüm 1.2.3’de detaylı olarak açıklanan “Araç çubukları”
(Toolbars) tali seçeneğini içerir.
Hesaplamaların merkezi aşağıdaki bölümde detaylı olarak açıklanan hesaplama
tablosu penceresidir.
2.2.4.1 Hesaplama tablosu (Calculation Sheet)
Bu tablonun her satırı farklı bir şebeke bölümünü gösterirken her sütun
doldurulması gereken veya verilerin girilmesi sırasında otomatik olarak elde edilen
verilere ayrılmıştır. Bu verilerin girilmesi ile ilgili talimatlar araç çubuğunda
görüntülenir. Her satırda öncelikle birinci sütunun bölüm tasarımları ile ilgili
mahallerı doldurulmalıdır. Şebekenin standartlaştırılma şekli daha ileride
açıklanacak olan ilkeleri baz almaktadır. Aşağıdaki şekilde gösterilen standart İki
FINE – HVAC
- 243-
Borulu Sistem Şebekesinin incelendiğini varsayalım. Daha sonra da geri dönüş
şebekesi incelenecektir.
Buradaki
şekilde,
hem
birleşme
noktaları (1,2,3) hem de radyatörler
(4,5,6) numaralandırılmıştır.
Her birleşme noktasına rakam (1’den
99’a kadar) veya harf (büyük veya küçük
harf, örn. A, d, vb.) veya harf, rakam
kombinasyonu (örn. A2, AB, eZ, 2C, vb)
atanabilir. Tek kısıtlama, sirkülatör
başlangıç noktasına daima 1 rakamının
atanmasıdır. Birden fazla sirkülatör
bulunması halinde de bunlar için de 1
rakamı kullanılabilir (bu şekilde program bunları başlangıç noktaları olarak
algılayabilir).
Bunun yanı sıra, aynı şebeke içerisinde aynı rakamın iki kez kullanılmasına izin
verilmeyeceği anlaşılmaktadır. Tüm hesaplama tablolarının aynı şebekeyi
gösterdiği ve (birden fazla tablo olduğunda <Home> ve <End> yardımcı tuşlarının
yanı sıra okların kullanılmasıyla) menü üzerinden erişilebileceği gibi, sayfalar
üzerinden de <PgUp> ve <PgDn> tuşları kullanılarak erişilebileceği not edilmelidir.
Şebekeyi numaralandırdıktan sonra, (sıralaması önemli değildir), birleşme
noktalarının sıralaması boru içindeki su akışının yönü ile eşleşecek şekilde, ilk
sütun içerisinde her bölümün iki birleşme noktasını (aralarına nokta koyarak)
yazarak her bölümü proje hesaplama tablosuna ayrı ayrı girin. Yukarıdaki örnekte,
1.2, 2.3, 2.6, 3.4 ve 3.5 bölümleri doldurulmalıdır (sıralama isteğe bağlıdır).
Her bölümde iki birleşme noktası arasına (örn. yukarıdaki şekilde bölüm 1.2 veya
2.3) aşağıdaki bilgiler verilmelidir:
a) Boru uzunluğu (m cinsinden), klasik iki borulu sistemde dönüş branşmanı
tahmini (çift uzunluktur) ve daha ileride detaylı olarak göreceğiniz gibi, ayrı
geri dönüş bölümünde normal uzunluk, ve
b) Bölgesel aksesuar direnci (söz konusu sütunda F12 tuşuna veya ilgili
alandaki ilgili düğmeye basıldığında detaylı olarak doldurulur). Bir radyatöre
yönlenen bölümler üzerinde yer mahal diğer aksesuarların dirençlerine
ilavaten radyatörün kendisi tarafından üretilen direnci belirtmeniz gerektiğini
(örn. z=2.5) unutmayınız.
Her satırda, birleşme noktası ve radyatörün arasına (örn. şekilde bölüm 2.6), boru
uzunluğu ve aksesuarların lokal direncinden başka ayrıca radyatör beslemesi de
girilmelidir. Bu direk olarak girilebileceği gibi (sütun 4’deki ilgili sıcaklık farkı hemen
silinir) sıcaklık farkı ve mahal yüküne bağlı olarak otomatik olarak da
hesaplanabilir. Bu son ve çok yaygın görülen durumda, bu veriler hesaplama
tablosunun son sütunlarında veya alternatif olarak F12 tuşuna basıldığında açılan
ekranda görülebilir. Bu son özellik, özellikle bir önceki sürümden bu fonksiyonu
kullanmaya alışkın olan kullanıcılar için verilmiştir.
- 244 -
FINE - HVAC
Kayıplara bağlantı kurulmuş olması ve ilgili yükün mahal için gerekli olan toplam
yüke karşılık gelmesi şartıyla mahal yükü (kat ve mahal numarasının girilmesi ile)
alınır. Aynı alanda birden fazla radyatörün bulunması halinde, tasarımcı yükü
uygun şekilde dağıtmak üzere müdahale edebilir. Yukarıdaki pencerede, şebeke
polar koordinatları verilmelidir (yukarıdaki örneğe baktığımızda bölüm 1.2, 2.6 ve
3.5 için 0 derece, bölüm 2.3 için 90 derece ve bölüm 3.4 için 180 derece verilir) bu
şekilde çizim ve kolon şeması doğru olarak tasarlanır. Bu şekilde, herhangi bir
şebeke türünün doğru ve ölçekli olarak tasarlanabileceği vurgulanmalıdır. Son
olarak, ilgili radyatör genel veriler (tasarımcı tarafından değiştirilebilir) içinde
tanımlanan giriş sıcaklığı ile birlikte yukarıdaki pencerede hesaplanır. Radyatör
hesaplaması için seçili kitaplık içinde radyatör türünün seri numarasının girilmesi
veya (F11 tuşuna basılarak) radyatör Kitaplığına erişilerek, okları kullanıp <Enter>
tuşuna basılarak tipin seçilmesi yeterlidir.
Yükler verildiğinde, radyatör bulunmayan bölümlerin (örn. 2.3) beslemeleri ilave
edilir ve otomatik olarak besleme sütununda gösterilir.
Her şebeke bölümündeki yüke bağlı olarak ve bu bölüm için geçerli maksimum
hızın verilmesi ile, bölüm borusunun çapı oluşturulur. Bütün bunlara rağmen,
tasarımcı 6. sütunda F11 tuşuna basarak ve ekranda görülen kitaplıktaki standart
çaplar listesinden seçim yaparak bir başka standart çap da verebilir. Bölüm her ne
şekilde tanımlanmış olursa olsun, şebekenin ilgili bölümündeki boru tesisatı ve
aksesuarlarının basınç düşümüü (ilgili sütunlara bakın) ve etkin su hızı tam olarak
hesaplanacaktır.
Not: Diğer konuların yanı sıra, standart kesit seçimi mevcut iki borulu ısıtma
sistemleri üzerinde yapılan çalışmada bunların hidrolik özelliklerinin detaylı
analizinin yapılmasına yardımcı olur.
Aksesuarlar her bölümde, ilgili sütunda F11 tuşuna basılarak açılan ilgili aksesuar
penceresinden seçilerek ayrı ayrı girilir.
FINE – HVAC
- 245-
Bu noktada, her aksesuar tipi veya bunların kombinasyonu için (her kesitte 5 farklı
aksesuar türüne kadar) aksesuar numaraları verilmelidir. Aynı zamanda, aynı
aksesuarların tekrar girilmesini önlemek ve sistemin direk olarak hesaplama
tablosundan (yalnızca sistem artan numaralandırması girilerek) oluşturulmasını
sağlamak üzere aksesuarlar için (üst aksesuar için) artan sayı sistemi atama
özelliği de bulunmaktadır.
Özel aksesuarların tanımlanması ile, branşmanları dengelemek üzere şebekenin
kısıtlanabileceğini hatırlatmamız gerekir. İleride göreceğiniz gibi, “Bölümlerdeki
Sürtünme Kayıpları” (Section Friction Drop) penceresi sistemin ne kadar dengede
olduğunu gösterir ve dolaylı olarak hangi branşmanlarda daralma olduğuna işaret
eder.
Örnek (benzer) bölümlerin otomatik olarak aktarılması için bunları geri çağırmak
(ilk sütundaki isimleri ile) mümkündür
Geri
Dönüş
(Tichelmann)
Şebeke
Hesaplamaları
[ReverseReturne(Tichelmann or Three Pipes System)Network Calculation]: Yukarıda
açıklanan klasik İki Borulu Sistemden başka, gidiş ve dönüşün tamamen paralel
şebekelerden oluşmayıp, farklı yol izlediği geri-dönüş şebekesi tanımlama olasılığı
da bulunmaktadır. İkinci şebekeyi yukarıda açıklanmış olana benzer şekilde,
bağlantı yerleri farklı numaralandırılmış kabul ederek bu tür bir şebeke tanımlamak
oldukça kolaydır.
Dikkat! Radyatörlerin numaralandırılmasına gerek yoktur çünkü bunlar önceden
numaralandırılmıştır.
Numaraları (veya harf ve rakamları) bağlantı noktaları ve radyatörlerle
eşleştirdikten sonra, hesaplama tablosunun ilk sütununu “-” yerine “.” ile
bölünen dönüş bölümleri ile su akışının tersine (örn. yukarıdaki örnekte radyatör 5
içindeki dönüş gidiş rotasına göre (1:3:5) değil de bir başka rota üzerinden
oluşturulmuşsa 13-5). Dönüş şebekesinin 1 numaralı noktada dönüş noktasına
sahip olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. (örn. bölüm 1-13 dönüşün terminal
noktası olabilir). Bununla beraber, kullanıcı basit bir örnek üzerinde çalışarak gidiş
ve dönüş için eş zamanlı örnekleme yapabileceğinden bu standardizasyon
mümkün olan en basitidir. Örneğin, bir radyatör yükü değiştiğinde, hem gidiş hem
de dönüş yükleri değişecek ve bunun sonucunda boru çapları etkilenecektir.
- 246 -
FINE - HVAC
Programın, ısı yüklerini direk olarak şebek yüklerinden alma özelliği bulunduğu
hatırlatılmalıdır (bu durumda, sonraki sütunda bulunan sıcaklık farkı silinir).
Son olarak, hesaplama tablosunda <Ctrl>&<Ins> yada <Ctrl>&<Del> tuşlarını
kullanarak sırasıyla satır eklemek veya satır silmenin mümkün olacağı da
belirtilmelidir. Oklar veya fare kullanıldığında, <Tab> tuşuna basıldığında imleç
sağa veya sola doğru hareket ederken, <Enter> tuşuna basıldığında aşağı doğru
hareket eder.
Kalorifer dairesi ekipmanlarına ait seçenekler (Kalorifer kazanı, Brülör, Sirkülatör,
vs.) hesaplama tablosunun altında “Pencereler” menüsünde bulunur.
2.2.4.2 Kalorifer Kazanı (Boiler)
“Toplam Isı Yükü Qol" (Total Thermal Load Qol) hesaplama tablosu verileri ile
otomatik olarak güncellenir. Bu mahal ancak hesaplamalar tamamlanmadığında
veya şebekenin birleşme noktası 1 (başlangıç) bulunmadığında boş bırakılır.
Artış katsayısı girildiğinde (örn. %25 artış için 0.25), Kalorifer kazanının gücü
hesaplanabilir. “Seçili kalorifer kazanı tipi” (Type of Selected Boiler) satırında F11
tuşuna veya alandaki ilgili düğmeye basıldığında, ana kitaplıkta bulunan tipler
görüntülenir ve kullanıcı bunlar arasından dilediğini seçebilir. Bununla ilgili tüm
özellik ve veriler otomatik olarak kalorifer kazanı seçim tablosuna aktarılır. Doğal
olarak, düzenleme yapılması mümkündür ancak kalıcı olmaları açısından ana
kitaplık içinde yapılmalıdır.
2.2.4.3 Brülör- Yakıt Deposu (Burner-Fuel Tank) Brülör ve depo seçimi
için gerekli veriler çizim ekranına yazılır ve Brülör aynen Kalorifer kazanında
olduğu gibi F11 tuşuna veya alandaki ilgili düğmeye basılarak kitaplıktan seçilir.
Özellikle, Brülör ısı gücü bir önceki “Brülör Seçimi” (Boiler Selection)
penceresinden otomatik olarak aktarılır. Yakıt termojenik gücü q ve çıkış n
değerlerinin bilinmesi halinde (kullanıcı bu parametreleri yeniden düzenleyebilir)
saat başına yakıt tüketimi brülör seçimine bağlı olarak hesaplanır.
FINE – HVAC
- 247-
Depoyla ilgili olarak, kullanıcı bunun ebatlarını yazmalıdır. Bu şekilde önceden
tanımlanmış olan yeterli gün sayısı ve günlük çalışma saatlerine göre kapasite
gereksinimi fazlasıyla karşılanabilir. Bunun yanı sıra, “Malzeme Listesi- Maliyet”
(Bill of Materials-Costing) penceresine dahil edilebilmesi için depo maliyeti de
yazılmalıdır.
2.2.4.4 Sirkülatör (Circulator)
Program, kullanıcının, birden fazla (5 adede kadar) sirkülatör kullanmasına olanak
tanır. Kullanıcı, sadece bir sirkülatör seçebileceği gibi [F11 tuşuna basılarak veya
alandaki ilgili oka basarak “Sirkülatör seçimi” (Circulator selection) komutunu
seçerek] programın, şebeke karakteristik eğrisinin en yakın Sirkülatör eğrisi ile
kesişim noktasını tanımladığı noktada,Tersine çözüm için de bir Sirkülatör seçebilir
(F7 tuşuna basılarak veya alandaki ilgili oka basarak “Hidrolik Çözüm Yöntemi ile
Sirkülatör seçimi” komutunu seçerek) ve tüm diğer sonuçlar bunu baz olarak alır.
Bunun yanı sıra, ikinci durumda, program uygun olmayanları otomatik olarak
dışarıda bırakarak, herhangi bir tesisatın gereksinimlerini karşılayan sirkülatörler
listesini gösterir.
Şebeke branşmanlarından her birini kapsayan sirkülatörün, Sirkülatör sıra
numarası (Debisi ve Manometrik yüksekliği) yazılarak şebekenin başlangıç
bölümüne (örn. 1.2) yerleştirilmesi gerektiğini göz önünde bulundurun.
- 248 -
FINE - HVAC
Seçili Sirkülatörün sıra numarası ile ilgili olarak (yalnızca bir sirkülatör
bulunduğunda 1) aşağıdaki veriler görüntülenir:
• Hesaplama tablosu verilerine göre m3/s biriminden Su debisi.
• En çok direnç gösteren şebeke bölümü (kritik devre) ki bu en yüksek sürtünme
değerine sahip branşmandır.
• Şebeke Toplam (borular ve aksesuarlar) Sürtünmesi: Hesaplama Tablosunda
hesaplanmıştır, mss biriminden, ve En çok Direnç Gösteren Branşmana karşılık
gelir.
• Kalorifer kazanı Sürtünme katsayısı C, kalorifer kazanı içindeki suyun basınç
düşümü hesaplamasında baz alınan değerdir. C katsayısı C = Dp (mss) / Q2
(m3/h) formülü üzerinden hesaplanır ve bu formülde Dp belli bir Q aralığında
kalorifer kazanı üreticisi tarafından verilen su basınç düşümüdür. Yukarıdaki
değerlerin bilinmemesi halinde, katsayı C’nin tahmini değerinin bulunabilmesi
için kalorifer kazanı gücüne göre C değerinin verildiği aşağıdaki tablodan
yararlanılabilir.
FINE – HVAC
- 249-
Brülör Gücü
C
25.000
0.02
35.000
0.01
45.000
0.008
55.000
0.005
75.000
0.003
90.000
0.003
100.000
0.003
115.000
0.002
130.000
0.0015
• 3-yönlü Vana Sürtünme katsayısı (3-way Valve Friction Coefficient). Kalorifer
kazanında olduğu gibi, sürtünme C katsayısı verilmelidir. Bilinmeyen çok sayıda
değer bulunmasından ötürü C katsayısının
hesaplanmasının mümkün
olmaması halinde, vana çapına göre C katsayısı değerlerinin bulunduğu
aşağıdaki örnek tablodan yararlanılabilir.
3-yönlü Valf Çapı
C
DN 20
¾”
0.19
DN 25
1”
0.08
DN 32
1 ¼”
0.03
DN 40
1 ½”
0.012
DN 50
2”
0.005
DN 65
2 ½”
0.0016
DN 80
3”
0.00075
DN 100
4”
0.00031
DN 125
5”
0.00014
• Çek Valf Sürtünme katsayısı (Not Return Valve Friction Coefficient). Kalorifer
kazanında olduğu gibi, sürtünme C katsayısı verilmelidir. C katsayısının
hesaplanmasının mümkün olmaması halinde, çekvalf çapına göre C katsayısı
değerlerinin bulunduğu aşağıdaki örnek tablodan yararlanılabilir.
Valf Çapı
- 250 -
C
DN15
½’’
0.58
DN 20
¾’’
0.085
DN 25
1’’
0.035
DN 32
1 ¼’’
0.015
DN 40
1 ½’’
0.008
DN 50
2’’
0.004
DN 65
2 ½’’
0.0008
DN 80
3’’
0.0003
DN 100
4’’
0.00015
FINE - HVAC
• K mahal Sürtünmeler için Sürtünme katsayısı (diğer parçalar için Sürtünme
katsayısı)(Fristion Coefficient of other parts). Güvenlikle ilgili nedenlerden ötürü,
teorik olarak hesaplanan sürtünme değerleri yaklaşık %20-30 arttırılmalıdır.
Yukarıdaki sürtünme değerleri birlikte girildiğinde, sonuç, tesisatın toplam basıncı
(Hm) olacaktır (mss biriminden).
Program Kütüphanelerından bir Sirkülatör tipi seçmek için “Seçili Sirkülatör Tipi”
(Type of Selected Circulator) alanında F11 veya F7 tuşuna (hidrolik çözüm
isteniyorsa) basın. Bunun ardından, seçili sirkülatörün özellikleri (Debi, basınç
(Manometrik yükseklik), vs. özellikleri ve çalışma eğrileri) görüntülenir. Seçili
Sirkülatör(ler)in tesisatın Debi, Basınç vb. gereksinimlerini karşılaması gerektiği
açıkça görülmektedir.
Örnek: Aşağıdaki basit şebeke üzerinde çalıştığımızı düşünelim:
Şebekenin çözümlenmesi için klasik yöntem kullanıldığında, radyatörlerdeki
sıcaklık düşümünün ∆t=10°C olduğunu varsayarsak, sonuçlar aşağıdaki gibi
olacaktır:
“Hidrolik Simülasyon” yöntemi kullanılan şebekenin ve klasik yöntemle önceden
hesaplanan toplam yük değerinin çözümlenebilmesi için kullanıcının yapması
gereken tek şey F7 tuşuna basarak bir sirkülatör seçmektir. Bu yapıldığında
sonuçlar (söz konusu sirkülatör için) aşağıdaki ekranda gösterildiği şekilde yeniden
düzenlenecektir:
FINE – HVAC
- 251-
Radyatörlerdeki sıcaklık düşümünün değiştiği ve farklı değerlere sahip olduğu
görülüyor (ilk metodolojide varsayılan 10 değerinin altında ve üstünde). Klasik
yöntemin genel olarak yakındaki radyatörlerin aşırı yükselmesine ve uzaktakilerin
de aşırı düşmesine neden olduğu sonucuna varılmaktadır.
2.2.4.5 Genleşme Kabı ve Baca (Expansion Tank and Chimney)
Genleşme Kabı ve Baca
seçmek için aşağıdaki mahallerı
doldurmalısınız: Genleşme kabı
ile ilgili olarak, kapalı durumda
iken (genelde olduğu gibi),
kullanıcı tesisatın statik ve kesin
basıncının (bar üzerinden) yanı
sıra radyatör tipini belirtmelidir,
bu şekilde sistem su içeriği
hesaplanabilir. Tesisatın statik
basıncının (bar biriminden)
tesisatın genleşme kabı ve üst
radyatör arasındaki mesafe ile
ilgili olduğu unutulmamalıdır. 10
mss’nin 1 bara eşit olduğu
düşünüldüğünde (kesin olarak
9.81 mss=1 bar), Statik Basınç
bar biriminden hesaplanabilir.
Tesisatın Kesin Basıncı ile ilgili
olarak, üst radyatörlerde hava
bulunduğunda Statik Basınç
güvenlik katsayısı ile (0.7 bar değerinde) arttırılmalıdır.
Su genleşmesi ve genleşme kabının minimum hacmi hesaplandığında, yapılması
gereken tek şey, gereken minimum hacmi geçecek şekilde Kütüphanelerdan
genleşme kabını seçmektir (F11 tuşuna veya alandaki ilgili düğmeye basılarak).
- 252 -
FINE - HVAC
Açık genleşme kabı bulunduğunda, güvenlik ve ana boru çapları girilmelidir.
Boyutlar (uzunluk, genişlik, yükseklik) aşağıdaki mahallera yazıldığında gerekli
olan hacim otomatik olarak bulunur ve sonuç olarak geçerli hacim görüntülenir.
Bunun yanı sıra, maliyet tahmini için ilgili masraf belirtilmelidir.
Baca ile ilgili olarak, kullanıcı gerekli baca kesitini tahmini olarak bulmak için
toplam yüksekliği vermelidir. Bu durumda, verilen boyutlar bu kesite eşit veya
büyük bir mahal oluşturmalıdır. Bunun yanı sıra “malzeme Listesi- maliyet”
penceresinde maliyet tahmini yapılabilmesi için baca maliyeti belirtilmelidir.
2.2.4.6 Şebeke Çizimi (Network Drawing)
Her bir şebeke branşmanı için (bkz. Hesaplama tablosu) polar koordinat girilmiş
olması kaydıyla, (numaralandırılan) şebeke ekranda gösterilir.
Kullanıcının hesaplama tablosunu kullanarak (Fine paketini kullanarak otomatik
olarak değil) kolon şeması yaratmak istemesi halinde, her şebeke çizelgesinde
polar koordinatların verilmiş olması şartıyla yukarıdaki seçenek kolon şeması
yaratır. Özel nitelikleri hesaplama tablosundan aktarılmış olan Kalorifer dairesi alt
tarafta bulunur. kolon şeması yönetimi, bölüm 1.2’de detaylı olarak anlatılmıştır.
FINE – HVAC
- 253-
2.2.4.8 Boru Basınç Kaybı (Sections Frictions Drop)
Bu seçenek her bir terminal rotasındaki toplam sürtünme kaybını gösterir, bu
şekilde tasarımcı şebekenin dengede olup olmadığını görebilir.
Kullanıcının, bazı branşmanlar arasında oldukça büyük sürtünme kaybı farkı
olduğunu düşünmesi durumunda (yukarıdaki ekran örneğinde şebeke nerdeyse
dengededir), hesaplama tablolarını değiştirebilir (boru çapını değiştirip, ilgili
aksesuarı yerleştirerek) ve yapmış olduğu değişikliklerin sonucunu görmek üzere
“Kesit Sürtünmesinde Düşüş” penceresine geri dönebilir. Sirkülatör seçiminde
kullanılan kriterlerden biri olan en çok direnç gösteren şebeke branşmanı alt
taraftaki ekranda görüntülenir. Son olarak, geri-dönüş iki borulu boru sisteminde,
tüm bölümlerin (branşmanların) (hem gidiş hem dönüş kolları) yanı sıra bunların
en çok direnç gösteren kombinasyonlarının da değerlendirmeye alındığı göz
önünde bulundurulur.
2.2.4.9 Keşif Listesi – Maliyet (Bill of Materials-Costing)
Söz konusu proje ile ilgili malzeme listesi maliyet sonuçları görüntülenir.
- 254 -
FINE - HVAC
Kullanıcı, birim maliyet veya miktarları yeniden düzenleyip, indirimleri girerek,
maliyet ve miktarları ile birlikte işçilik ve malzemeleri ekleyerek malzeme listesi
maliyet tablosunu düzenleyebilir. Genel olarak bölüm 1.2’de açıklananların tümü
burada da geçerlidir.
2.2.4.10 Devre Kontrolü (Network Check)
Bu seçenek seçildiğinde, çeşitli şebeke kontrollerini ve son çözümleme için
kullanıcının hatırında bulundurması gereken olası hataları içeren bir pencere açılır.
Daha ayrıntılı olarak, her devre sıcaklık düşümüne karşı kontrolden geçer
(program, sıcaklık düşümünün 20°C’yi geçtiği devreleri gösterir ve işaretler).
Bunun yanı sıra, borular içindeki su hızı tasarımcı tarafından ayarlanan maksimum
limite göre kontrol edilir.
2.2.4.11 Boyler Hesapları (Hot Water Storage Tank Calculation)
Bu seçenek işaretlendiğinde, tesisatın Sıcak Su Depolama Tankının seçileceği bir
sonraki pencere açılır.
2.2.4.12 Teknik Açıklama (Technical Description)
“Teknik Açıklama” penceresi, farklı teknik açıklama prototipleri ve metin
düzenleme stilleri seçimine imkan tanıyarak, projenin teknik açıklamasının
oluşumunu destekler. Kısım 1’de
açıklandığı gibi, Teknik Açıklama
penceresi etkin durumda iken, İki
Borulu Sistem uygulamasının ana
menüsünde “Teknik Açıklama” adı
altında ilave bir seçenek görüntülenir
(hemen “Pencereler” seçeneği altında).
Bu
menüden
“Prototipler….”in
seçilmesi ile ekranda İki Borulu
Sisteme ait teknik açıklama ile ilgili
farklı prototipler listesini içeren bir
pencere açılır.
İlgili prototipin seçilmesi ile ilgili Teknik
açıklama
penceresinde
projenin
güncellenen sonuçları ile birlikte
ekranda görüntülenir.
FINE – HVAC
- 255-
Bölüm 1.3’de belirtildiği gibi, düzenleme simgeleri kullanıcının ister prototipi isterse
güncellenen sonuçları yeniden düzenleyebilmesine olanak tanır.
Not: Teknik açıklama prototip dosyaları DSOLTP01.RTF, DSOLTP02.RTF
adları ile 4M\CALC\DSOL\ dizinindedir. Prototip açıklamaları DSOLTP.LST
“Baskı İçeriği”nde (Printing Contents) seçilir seçilmez basılı proje konusunda
görülecek olan genel Kabuller metni belirtilir. "Kabuller" seçildiğinde, tali seçenek
olan "Prototip Seç" ile birlikte menüde "Kabuller" seçeneği görüntülenir. Herhangi
bir Varsayım prototipi seçtiğinizde, bir pencerede ilgili metin açılır (bkz. Kısım 1).
Not: Varsayım prototip dosyaları DSOLPR01.RTF, DSOLPR02.RTF adları ile
4M\CALC\DSOL\ dizinindedir. Prototip açıklamaları DSOLPR.LST dosyasında
bulunur.
2.2.4.14 Ön Kapak [Cover (of the Project issue)]
“Kapak ” penceresi projenin basılı ilk sayfasıdır ve program, kullanıcının farklı
tipteki kapak sayfaları arasından seçim yapmasına veya istediği şekilde kendi
Not: Kapak sayfası prototip dosyaları DSOLCP01.RTF, DSOLCP02.RTF adları
ile 4M\CALC\DSOL\ dizinindedir. Prototip açıklamaları DSOLCP.LST dosyasında
bulunur.
- 256 -
FINE - HVAC
“İki Borulu Sistem” uygulama Kütüphanelerı kalorifer dairesi ekipmanının
(Kalorifer, Brülör, Sirkülatörler, Genleşme kapları, vs.) yanı sıra borular, radyatörler
ve aksesuarlardan oluşur. Her kitaplık kategorisinde, piyasada bulunabilen çeşitli
malzeme türleri bulunmakla birlikte elbette ki bunlar kullanıcının istediği malzeme
türleri ile güncellenebilirler. Aşağıdaki bölümlerde kitaplık kategorileri her malzeme
türüne ait karakteristik niteliklerin üzerinde durularak açıklanmıştır.
2.2.5.1 Borular (Pipes)
“Borular” kitaplığı, çeşitli ısıtma borularından oluşur ve burada bunların tür ve
sertlikleri de (örn. Bakır boru, Plastik boru, vs) belirtilir.
Belli bir boru tipini seçip “Ebat” tuşuna bastığınızda, gerekli tüm verilerle (nominal
çap, iç çap, maliyet ve kod) birlikte kullanılabilir boru çaplarının bir listesini içeren
küçük bir pencere açılır.
FINE – HVAC
- 257-
2.2.5.2 Radyatörler (Radiators)
“Radyatörler” kitaplığında, hesaplamalar için gerekli olan tüm özellikleri ile birlikte
çeşitli radyatör tipleri bulunur.
Listeden bir radyatör seçtiğinizde, pencerenin sağ
tarafında söz konusu radyatör tipi ile ilgili bazı
genel veriler (Yükseklik, Alan/Dilim, kod)
görüntülenir. Belli bir boru tipini seçip “Ebatlar”
tuşuna bastığınızda, seçili radyatör tipinin tüm
serisine ait randımanı gösteren bir pencere açılır.
Radyatörün dilimlerine göre gruplandırılmış
olması halinde “Ebat” sütunu dilim sayısını veya
standart boyutlardaki radyatörler için artan
sıralamayla farklı uzunlukları gösterir.
2.2.5.3 Fittings
‘’Teçhizat’’ Kütüphanelerı çeşitli boru döşemesi aksesuarlarını liste halinde
gösterirken, aynı zamanda her aksesuarın ana özellikleri de (z direnci ve maliyet)
belirtilir.
- 258 -
FINE - HVAC
2.2.5.4 Kazan (Boilers)
Bu kitaplıkta ana özellikleri (Isıtma Kapasitesi, Su İçeriği, Ebatlar, Maliyet, Kod) ile
birlikte çeşitli kalorifer kazanı tipleri bulunur
2.2.5.5 Brülörler (Burners)
Bu kitaplıkta maliyet ve kodları ile birlikte çeşitli brülör tipleri bulunur.
2.2.5.6 Sirkülatörler (Circulators)
Bu kitaplıkta ana özellikleri (Ebat, Debi, Manometrik yükseklik, Çalışma Eğrisi,
Motor Gücü, Elektrik Verileri, Maliyet, Kod) ile birlikte çeşitli sirkülatör tipleri
bulunur
FINE – HVAC
- 259-
“Çalışma eğrisi” tuşuna basıldığında, seçili sirkülatör eğrileri ve her sirkülatör tipine
ait (hızı) Q (Debi ve Hm (Manometrik yükseklik) için ilgili değerlerin gösterildiği bir
çizelge açılır. Bu simülasyon bitişik pencerede gösterildiği gibi Q ve H için 4 değer
çiftini baz alır.
Sirkülatör kitaplığı güncellenebilir yani kullanıcı, eğriler için ilgili koordinatları
vererek kitaplığa girmiş olduğu sirkülatör için karakteristik eğrileri serbestçe
tanımlayabilir.
2.2.5.7 Genleşme Kapları (Expansion Tanks)
Bu kitaplık Genleşme Kaplarını bunların Kapasite, Bağlantı Ebatı, Maliyet ve Kodu
ile birlikte gösterir.
- 260 -
FINE - HVAC
Not:. Tüm Kütüphaneler, düzenlemek istediğiniz malzeme kartına erişilerek
veya yeni malzeme ekleyip, ilgili verilerin girilmesi ile kolayca güncellenebilir.
“TAMAM” tuşuna bastığınızda, yapılan değişiklikler kaydedilirken “İptal” tuşuna
basarsanız yapılan değişiklikler iptal edilecektir.
Bu seçenek kullanıcıyı bölüm 1.2.6’da açıklanmış olan diğer destek seçeneklerine
yönlendirir
FINE – HVAC
- 261-
2.3 Tek Borulu Sistem (Single Pipe System)
Tek Borulu Sistem, ilgili simgeye çift tıklanması ile çalıştırılır ve bir süre sonra, ana
menü ekranı açılır:
Yeni proje (Newproject): Yeni projeyi bir dosyaya kaydetmek için ona bir isim
verin.
Proje Seçimi (Project Selection): İstenen (mevcut) (existing) proje dosyasını
ADSIZ (UNNAMED) projesini geçerli kabul eder.ADSIZ projesine yeni veri
Isı Kayıpları üzerinden Güncelle (Update from Thermal Looses): Programın
Hesaplama Tabloları Isı Kayıpları verileri ile güncellenmektedir. Bu fonksiyon
yalnızca devre topolojisinin mahal tablolarında belirtilmiş olması ve “Isı Kayıpları”
uygulaması içindeki ilk seçenek grubunun “Aktar” (Export) seçeneğinde Tekli Boru
- 262 -
FINE - HVAC
Sistemi dosyalarının yaratılmış olması halinde kullanılabilir (bkz. Isı Kayıpları el
kitabı).
Farklı Kaydet...(Save As…): Üzerinde çalışmakta olduğunuz proje yeni bir isimle
kaydedilir.
Baskı Prototipleri (Printing Prototype): Baskı prototip yönetimi penceresi
etkinleştirilir.
bastırılır.
Baskı Ön izleme Print Preview): Söz konusu projenin tamamı tam olarak
dosyası yaratılır (proje dizininde, MSOL.RTF adıyla)
dosyası yaratılır (proje dizininde, MSOL.RTF adıyla).
(proje dizininde, MSOL.RTF adıyla)
Her uygulamada olduğu gibi proje başlıklarını girin.
2.3.2.2 Devre Seçenekleri (Network Options)
Bu tek borulu ısıtma şebekesi ile ilgili bir dizi veriden oluşur (bunlar aşağıda
açıklanmıştır).
•
Alan Sıcaklığı (Space Temperature): İstenen mahal sıcaklığını °C olarak girin
(genelde 20° C).
•
Su giriş sıcaklığı (Entering water temperature): Su giriş sıcaklığı santigrat
derece (°C) olarak girilir. (dönüş sıcaklığı otomatik olarak hesaplanır)
FINE – HVAC
- 263-
•
Beher katta Su Sıcaklık düşümü (Water temperature drop per level)
(%):Tesisatın kolon şemasındaki küçük kayıplara bağlı olarak her kat için
(isteniyorsa) sıcaklık düşümü yüzdesini girin.
•
Devrelerdeki Su Sıcaklık düşümü (Water temperature drop at the circuit):
Devrelerdeki sıcaklık düşüşünü girin (genel olarak 15°C). Bu değer yalnızca
eşit sıcaklık düşümü yöntemi kullanılması halinde girilmelidir.
•
Ana borular için maksimum hız sınırı (Maximum velocity limit for the main
pipes) : Ana borular içindeki suyun maksimum hız sınırını girin.
Not: Kat besleme kolonları için w=0.6-1.0 m/s iken, şebekenin ‘’kalorifer
kazandan İlk kattaki branşmana giden”(Boiler-room to first-floor Branch) bölümü
için marjinal w=1.4 m/s değeri girebilirsiniz.
Genel Bina Yönetmeliğine göre akış gürültüsünü kontrol etmek üzere, boru
şebekesi içindeki su hızının, maksimum değerleri aşmaması gerekir.
İç boru çapları
Maksimum Hız (m/sn)
( in )
1
1
2
1,32
3
2
4
2,3
•
Devreler için maksimum su hız sınırı (Maximum water velocity limit for
the circuits): Devrelerdeki suyun istenen maksimum hız sınırı. Genelde,
zeminde bakır veya plastik boru bulunan Tek Borulu Sistem devreleri için su
hızı w= 1.0-1.2 m/s olmalıdır.
•
Ana boruların türü (Main pipes type): Ana boru türü seçilir (örn. bakır boru).
•
Ana boruların sertliği (Main pipes roughness k) : Seçmiş olduğunuz
borunun türüne göre otomatik bir değer mahal ve kullanıcı tarafından yeniden
düzenlenebilecek olan ana borunun sertlik değeri verilir. Program tarafından
kullanılan birim µm’dir.
Not: Aşağıdaki tabloda belirleyici boru sertlik değerleri bulunmaktadır.
Boru tipi
Sertlik k (µm)
Belirleyici Standart
Bakır boru
1,5
DIN 1754 and DIN
1786
Demir boru
150
DIN 2440
Plastik boru
7
DIN 8077/78
•
Devre boruları türü (Circuit pipes type): Devre boruları için boru türünü
girmek üzere seçim yapın (örn. bakır boru).
•
Devre boruları sertliği (Circuit pipes roughness): Seçmiş olduğunuz
borunun türüne göre otomatik bir değer mahal ve kullanıcı tarafından yeniden
düzenlenebilecek olan sertlik değeri verilir.
- 264 -
FINE - HVAC
•
İstenen devre borusu ebatları (Desired circuit pipes size): Devre boru
ebatlarını (çap) girin. Başlangıçta bu tüm devreler için aynı olacaktır.
Hesaplama tablolarında, belli devreler için çap tercihe bağlı olarak
değiştirilebilir (bununla beraber uygulamada çoğu kez aynı çapa sahip
döngüler kullanılır).
•
Radyatör Vana Ayarı (Desired switch Regulation) (%): Radyatör vanalarının
başlangıç ayarını girin (genel olarak %50). Devrenin son radyatörü için, pek
çok mühendis vanayı %100 açık olarak ayarlar. Program Fine ile birlikte
kullanılıyorsa bu ayar otomatik olarak girilir.
•
Vana Eşdeğer Uzunluğu (Switch Equivalent Length): Vana eş değer
uzunluğunu (m olarak) girin. Varsayılan olarak, program her radyatör için bir
vana bulunduğunu varsayar.
•
Branşman Eşdeğer Uzunluğu (Branch Equivalent Length): Kol eş değer
uzunluğunu (m olarak) girin. Varsayılan olarak, program her devre için iki kol
(giriş & dönüş) bulunduğunu varsayar.
•
Eğri Eşdeğer Uzunluğu (Equivalent length of the curve): Devre boru
eğrisinin eş değer uzunluğunu (m olarak) girin. Varsayılan olarak, program her
radyatör için iki eğri bulunduğunu varsayar.
•
Ana boru uzunluk artışı (Increment of main pipes length) (%):Ana boru
uzunluklarındaki ortalama tahmini artışı girin (%25-30).
•
Kat sayısı (Number of levels): Tek borulu sistem üzerinden ısıtılacak olan kat
sayısını girin.
•
Birim Sistemi (Unit system): Birim sistemini (kCal veya Watt) seçin.
•
Genleşme kabı türü (Expansion tank type): Tesisata yerleştirilecek olanaçık veya daha yaygın kullanılan kapalı genleşme kabı türünü seçin.
•
Hesaplama Yöntemi (Calculation Method): Tesisatın hesaplanmasında
kullanılacak olan yöntemi seçin. Program üç seçenek sunar: 1) otomatik
dengelemeli (sabit basınç düşümü veya sürtünme) (self-balancing) metodu 2)
eşit sıcaklık düşümü metodu (of egual temperature drps) ve 3) ters
çözümlü hidrolik simülasyon (hydraulic simulation with reverse solution)
metodu. Eşit sıcaklık düşümü metodunda, program, her devrede sıcaklık
düşümünün eşit olacağını varsayar ve bunun gerçekten bu şekilde
gerçekleşeceğinden emin olmak için gereken kısıtlamaları hesaplar. Otomatik
dengelemeli yöntem ile program devreleri otomatik olarak dengeler (herhangi
bir şekilde müdahale edilmediğinde pratikte de gerçekleşen budur). Bu nedenle
her devrenin sıcaklığı farklıdır (şebekenin ne denli asimetrik olduğuna bağlı
olarak büyük farklılıklarla). Otomatik dengelemeli yöntem genelde mühendisler
tarafından tercih edilmektedir çünkü diğerlerine göre uygulaması ve bakımı zor
ayarlamalar yapılmasını gerektirmemektedir. Bu yöntemlerin her ikisinde de
seçili sirkülatörün özelliklerini buluruz (manometrik yükseklik/debi). Üçüncü
yöntem üçü arasında en hassas olanıdır çünkü, tesisatın ve sirkülatörün
karakteristik eğrilerini baz alarak, kullanıcı tarafından seçilen sirkülatör ile
şebekeyi tersinden çözümler. Bir başka deyişle, bu, tesisatın kesin Hidrolik
Simülasyonudur.
FINE – HVAC
- 265-
Bu seçenekler dizisi pek çok uygulamada ortak olan (bkz. bölüm 1.2.3) “Araç
çubukları” tali seçeneğini içerir.
2.3.Pencereler (Windows)
Ana hesaplamalar penceresi, gerekli olan verilerin girildiği ve ilgili hesaplamaların
gerçekleştirilerek, sonuçların görüntülendiği Hesaplama Tablosudur.
Tek Borulu Sistem programının merkezi olan Hesaplama Tablosu aşağıdaki
bölümde anlatılmıştır.
2.3.4.1 Hesaplama Tablosu (Calculation Sheet)
Tek Borulu Isıtma Sistemi hesaplama tablosu aşağıdaki şekilde görülür:
Her hesaplama tablosu, tek borulu sistem ile ısıtılan bina katına aittir.
Tablonun her satırı, katta bulunan farklı bir devreyi, söz konusu bu katı ısıtan
kolona ait bölümü (veya sadece daha yüksek katlarda bulunan devreleri beslemek
üzere bunun üzerinden geçen) veya iki kolonu birbirine bağlayan yatay bölümü
gösterir.
Tablonun her sütununda kullanıcı tarafından girilen veya program tarafından
hesaplanan veriler bulunur.
Şebeke Hesaplama Tablosunda, kullanıcı her katta bulunan devreleri ve söz
konusu kata ısıtma ortamını sağlayan kolonları girmelidir.
Her kolon-devre satırı, aralarında nokta “.” bulunan kolon ve devre seri numaraları
ile numaralandırılır, örn. “2.3” sayısının anlamı “2. kolon, 3. devredir”.
Her katta, devreler 1’den başlayarak numaralandırılır. Birden fazla kolon
bulunması halinde, her kolona ait devrelerin numaralandırılması 1’den başlar
- 266 -
FINE - HVAC
(örneğin, 1. kolona ait devreler 1.1, 1.2, vs., 2. kolona ait devreler 2.1, 2.2, vs.
olacaktır).
Her kolon-devre satırının söz konusu devrenin detaylı özelliklerinin bulunduğu bir
tabloya karşılık geldiğini unutmayın. Bu tablonun etkinleştirilmesi için, istenen
satıra gidin ve F11 tuşuna basın veya farenin sağ tuşuna bastığımızda açılan
listeden
“Tek Borulu Sistem Devreleri Hesaplamaları”nı seçin. Veri girişi
hakkındaki talimatlar ekranın en altında görüntülenir.
Son olarak, her kat için, şebeke kolonlarının, son devrenin hemen altında her
kolon için merkez kolon numarası yazılarak girilmesi gerektiğini unutmayın.
Örneğin, merkez kolon 1’in 5. katı besleyen ve 4. kattan gelen bölümü son
devrenin hemen altına “1” yazılarak 5. kata verilir. 1. katta, yine “1” sayısıyla
gösterilen merkez kolon 1’e ait bölüm kalorifer dairesi kolektörüne giden bölümdür.
Söz konusu katın kolektöründen başlayan diğer bir kolon bulunması halinde, bu
her iki kolonu gösteren rakamların aralarına tire “-“ konarak yazılması ile
tanımlanır. Örneğin, bölüm “1-2” üzerinde çalışmakta olduğunuz katın altındaki
kata ait kolektörün iki düşey bölümünü bağlayan yatay bölümdür. Bu şekilde tek
borulu ısıtma şebekesi tesisatının herhangi bir şekli standartlaştırılmış olur.
Aşağıda verilen örnekler (basit ve gelişmiş) yukarıda yapılana açıklamaların çok
daha rahat anlaşılmasını sağlayacaktır.
A. Basit örnek (Simple example)
Bu örnekte, merkez kolona sahip iki katlı binanın ısıtılması için gerekli verileri
gireceğiz. Kolon şeması çizimi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.
•
Isıtılacak olan iki kat bulunduğunu (Zemin Kat ve 1. kat) belirtmek üzere “Bina
verileri” menüsünün altında “Kat sayısı” alanında “2” seçerek başlayın.
•
Bu örnekte yalnızca bir kolon bulunduğundan 1 sayısı verilecektir.
•
Her katta bulunan şebeke devrelerini numaralandırın. Hem zemin kat hem de1.
kat üzerinde 1.1 ve 1.2 devrelerini tanımlayın. İlgili girişler şekil üzerinde
gösterilmiştir.
•
Her devreye ait radyatörlere, gidiş kolektörü tarafından beslendikleri
sıralamaya göre bunların devre üzerindeki sıra numaralarını atayın. Örneğin,
devre 1.1’de, Radyatörler 1 ve 2 çizimde gösterildiği şekilde girilmiştir.
FINE – HVAC
- 267-
Tesisat verileri standartlaştırıldıktan sonra, hesaplama tablosuna girilebilir.
Girilmesi gereken veriler aşağıda gösterilmiştir:
Yukarıdaki verilerin “Devre Numarası” alanına yazılmasından sonra, gidiş
kolektörüne giden ve dönüş kolektörüne geri dönen devre boru uzunluğunu
gösteren her devreye ait toplam uzunluğu girmelisiniz. Bunun ardından, her
devreye ait yük, F11 tuşuna basıldığında veya farenin sağ tuşuna bastığımızda
açılan listeden “Tek Borulu Sistem Devre Hesaplamaları” seçildiğinde açılan
“Devre Seçenekleri” tablosuna girilir.
Devre radyatörlerinin yerleştirildiği yerde ısıtılan alanı girin. Kat 2 devre 1.1 için,
önce mahal 2.1’de bulunan “radyatör 1” (Kat 2, mahal 1) ve daha sonra da
MCal/saat biriminden (1MCal/saat = 100 KCal/saat) bunun yükünü girin. “Radyatör
tipi” sütununa gidin ve F11 tuşuna basarak kullanılacak olan radyatör tipini seçin.
“Radyatör” sütununda program radyatör büyüklüğünü gösterecektir. Geri kmahal
devreler için de aynı yöntemi uygulayın.
- 268 -
FINE - HVAC
B. Gelişmiş örnek (Advanced example)
Bu örnekte, pek çok kolon ve dahili kolon bağlantısına sahip daha karmaşık bir
tesisat incelenecektir. Standardizasyon ve veri giriş yöntemi aşağıda açıklanmıştır:
α) Bir üst kota yönlenen bir kolon rotası seçin (örnekte siyah çizgi ile işaretli olan)
ve bunu “kolon 1” olarak adlandırın. Diğer kolonları da “2”, “3” ve “4” olarak
adlandırın.
β) Her kottaki devreleri aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi numaralandırın.
Yukarıdaki standardizasyona göre, kot çalışma sayfalarına aşağıdaki veriler
girilmelidir.
KAT 3
1.1
(Kat 3’te 1. kolon 1. devre )
1.2
1.3
1
(Kat 3 kolektöründen kat 2’ye giden kolon bölümü)
KAT 2
1.1
(Kat 2’de 1. kolon 1. branşman devresi)
1.2
(Kat 2’de 1. kolon 2. branşman devresi)
2.1
(Kat 2’de 2. branşman 1. devre )
2.2
2.3
5.1
(Kat 2’de 5. kolon 1. devre )
5.2
FINE – HVAC
- 269-
5.3
5
(Kat 2 kolektöründen kat 1’e giden kolon 5 bölümü)
2
(Kat 2 kolektöründen kolon 1’deki bağlantıya giden kolon 2 bölümü)
1
(Kat 2 kolektöründen kolon 2’deki bağlantıya giden kolon 1 bölümü)
1-2
(kolon 1 ve 2 bağlantısı)
1
(Kat 2’de kolon 1 ve 2 bağlantısından kat 1’de branşman 3 ve 4
bağlantısına giden kolon 1 kesiti)
KAT 1
1.1
(sıfır uzunlukla çünkü tüm katlarda 1.1 bulunmalıdır)
4.1
4.2
4.3
3.1
3.2
3.3
4
(Kat 1 kolektöründen branşman 3 bağlantısına giden branşman 4 bölümü)
3
(Kat 1 kolektöründen branşman 4 bağlantısına giden branşman 3 bölümü)
1-3
(branşman 3 ve kolon 1 bağlantısı)
1-4
(branşman 4 ve kolon 1 bağlantısı)
1
(Kat 1’de branşman 3 ve 4 bağlantısından kalorifer dairesi kolektörüne
giden kolon 1 bülümü)
1-5
(kalorifer dairesi kolektöründeki kolon 5 ve 1 bağlantısı)
1
(kalorifer dairesi kolektöründen kalorifere kazanına giden kolon1 bölümü)
3. kat kolon 1’e bağlı (1.1) devresinin (aynı zamanda sıcaklık düşümünün
tanımlandığı devre olup, bu sıcaklık düşüşüne göre otomatik dengeleme yöntemi
kullanıldığında, şebekenin tamamı dengelenir).
daima kalorifer dairesinde
sonlanması gerektiğine dikkat çekilmesi oldukça önemlidir. Bunun yanı sıra, söz
konusu katta kolon 1 için devre bulunmaması halinde, (standardizasyonla ilgili
nedenlerden ötürü) örnekte kat 1’de gösterildiği gibi, ilk kolonda “1.1” işaretini
girerek (sıfır uzunluk ve yük ile) sanal bir 1.1 devresi olduğunu düşünmelisiniz.
Not: Örnekte de görüldüğü gibi, kolon 1 seçiminde baz alınan kriterler aşağıda
verilmiştir:
•
Üstteki katta bir devre bulunması
•
Üstteki katın en çok direnç göstern devresinin bulunması (yük ve uzunluk)
•
Kalorifer dairesinde sonlanması
Kmahal kolonları dilediğiniz şekilde numaralayabilirsiniz.
Her devre ve radyatörler ilgili verilerin girilmesi yöntemi aşağıda “Devre Tablosu”
ve “Radyatör Alt tablosu” bölümlerinde detaylı olarak açıklanmıştır.
- 270 -
FINE - HVAC
Ι. Devre Tablosu (Circuit table)
Hesaplamalar, “şebeke verileri” seçeneğinde yapılan seçime bağlı olarak, eşit
sürtünme (otomatik dengelemeli) veya eşit sıcaklık düşümü metoduna (düzenleyici
aksesuarlar- regülatörler kullanılarak dengeleme) uygun olarak gerçekleştirilir. Her
satırda, başlangıç olarak branşman tahsisine karşılık gelen ilk sütunu
doldurmalısınız.
İlk yöntem (otomatik dengeleme) seçildiğinde, son katın ilk devresi için sıcaklık
farkını girin. Giriş yükü, dirençler ve toplam basınç düşümü (boru çapının bilindiği
varsayıldığından) (devre yükü) / (sıcaklık farkı) oranından hesaplanır. Diğer tüm
devrelerde, giriş yükü ve sıcaklık düşümü otomatik olarak hesaplanır (devre yükleri
biliniyor), bu şekilde tüm şebeke ekleme noktaları eşit toplam basınç düşüş
değerlerine sahip olmaktadır. Her sütun devresi yüküne ve ilgili boru uzunluğu
artışına ait veriler ilgili devre radyatör alt tablosundan alınır.
ΙΙ. Devre Seçenekleri Alt Tablosu (Circuit Options Subtable)
Devreler tablosunun ilgili satırında farenin sağ tuşuna bastığımızda açılan listeden
“Tek Borulu Sistem Devreleri Hesaplarını” seçtiğimizde veya F11 tuşuna
bastığımızda alt tablo görüntülenir. Bu tablo ısı kayıplarının önceden hesaplanmış
olması şartıyla mahal yüklerini gösterir.
Bu alt tabloda yer mahal veriler aşağıda verilmiş ve açıklanmıştır:
FINE – HVAC
- 271-
•
Alan numarası (Space Number): İlgili ısı kayıpları değerlerinin otomatik
olarak aktarılabilmesi içim mahaller tanımlanır. Özellikle, kat ve mahal (bu
kattaki) sıra numaraları ortalarına nokta işareti konularak girilir (“kat alanı” örn.
1.1, 2.4, vs.).
•
Giriş suyu sıcaklığı (Inlet Water Temperature): program tarafından
hesaplanan giriş suyu sıcaklığıdır (°C olarak). İlk radyatör için, sıcaklık şebeke
verilerinde tanımlanan giriş suyu sıcaklığına eşittir (her kattaki sıcaklık düşümü
ile, kat 2 ve üzeri, azalır).
•
Alan Isı Yükü (Space Thermal Load): Radyatörün yerleştirildiği yerdeki mahal
yüküdür (veya alanda birden fazla radyatör bulunması halinde kayıpların bir
bölümü). Alan ısı yükü, devre topolojisi ve radyatör sayısı kullanılarak otomatik
olarak hesaplanır. Kullanıcı, eğer isterse, bu değeri yeniden düzenleyebilir.
Bununla beraber, kullanıcının ilk sütunda mahal sayısı girmiş olması halinde,
görüntülenen yük toplam mahal yükünü gösterir ki bu durumda kullanıcı bunu
birden fazla radyatör üzerine dağıtmak istemesi halinde yeniden
düzenlemelidir.
•
Su Akışı (Water Flow): Radyatöre giden su akışı, radyatör yükü ve giriş
sıcaklığı baz alınarak hesaplanır.
•
Sıcaklık Farkı (Temperature Difference): Radyatörler üzerindeki, otomatik
olarak hesaplanan, sıcaklık farkıdır (°C olarak).
•
Oda Sıcaklığı (Room Temperature): °C olarak verilir ve başlangıçta şebeke
verilerinde girilmiş olan değere sahiptir. Elbette ki, kullanıcı belli bir mahal için
bu değeri değiştirebilir.
•
Geçerli Radyatör Sıcaklığı (Effective Radiator Temperature): Geçerli
radyatör sıcaklığı tεν = tµ-tχ = (tπ+tε)/2 - tχ formülünün kullanılması ile hesaplanır,
bu formülde tχ ısıtılan alanın sıcaklığı, ve genel olarak (tπ+tε)/2’ya (tπ burada
giriş su sıcaklığı olup, tε dönüş sıcaklığıdır) eşit olan tµ, radyatörün ortalama su
sıcaklığıdır.
•
Yükü (Q60 Load): Otomatik olarak hesaplanır ve giriş su sıcaklığı 90°C, dönüş
su sıcaklığı 70°C ve mahal sıcaklığı 20°C olduğunda radyatör tarafından
üretilen yüke eşittir. Bu şekilde, tεν=(90+70)/2-20 = 60. üreticilerin büyük
çoğunluğu randıman tahminini Q60 değerini baz alarak yapmaktadır. Bu
nedenle, radyatör seçimi bu yükü baz alarak yapılmalıdır. Aynı zamanda
program Kütüphanelerında da radyatör randımanı Q60 ile eşleşir.
•
Radyatör Tipi (Radiator Type): Radyatör tipi alanda ilgili düğmeye
basıldığında açılan listeden seçilebileceği gibi listede istenen tipin karşısında
bulunan seri numarasının direk olarak yazılması ile de seçilebilir (örn. “5” tip III
905’e karşılık gelir).
•
Hesaplanmış Radyatör Yükü (Estimated Radiator Load): Seçili radyatörün
gerçek yükü görüntülenir.
•
Vana Ayarlama (%) Switch Regulation): Başlangıçta, pek çok mühendisin
vanasını %100 açık olarak ayarladığı devrenin son radyatörü hariç, şebeke
verilerinde girilen ayarlar uygulanır. Son kolonun eşdeğer uzunluğunun da
değiştirilmiş olması halinde kullanıcı bu ayarı değiştirebilir (vananın sürtünme
diyagramına göre).
- 272 -
FINE - HVAC
•
Vana Eşdeğer Uzunluğu (Switch Equivalent Length): Başlangıçta şebeke
verilerinde girilen değer uygulanır. Ayarlar değişmişse, eş değer uzunluğunun
yeni kesin değeri girilmelidir (vananın sürtünme diyagramına göre). Sürtünme
diyagramının bulunmaması halinde, kullanıcı aşağıdaki tablodan yararlanabilir
(boru eşdeğer uzunlukları):
Devre Boru
Çapı
Radyatör Vanası Ön ayarı (%)
20
35
50
60
75
90
100
15
1.8
2.3
3.2
3.7
5.1
6.9
7.9
16
2.0
2.5
3.6
4.0
5.5
7.8
8.3
18
3.7
4.7
6.7
7.9
10.8
14.0
15.8
"Bağımsız" (Indipendent) değerlerin girilmesi gerekli iken diğerleri otomatik olarak
hesaplanır. Kayıplarla ilgili bir çalışma gerçekleştiriliyorsa, mahal sıra numaraları
(“kat alanı”) ve ilgili yükler önceden ilgili sütunlara aktarılmış olmalıdır. Geride
yapılması gereken tek şey olarak ilgili sütun üzerinde iken F11 tuşuna basarak
kitaplıktan radyatör tipi seçmektir. Aynı alanda 2 veya 3 radyatör bulunması
kaydıyla herhangi bir kayıp çalışması yapıldığında, toplam yük bunlar üzerine eşit
olarak dağıtılır. Elbette ki, kullanıcı bundan sonra istediği değişikliği yapabilir.
Bunun yanı sıra, yukarıda açıklanan değerlerin çoğu otomatik olarak girilir ancak
yine de kullanıcı bunlar üzerinde değişiklik yapabilir. Yukarıdaki veriler üzerinde
yapılan herhangi bir değişiklik hesaplama tablosunun ilgili değerlerini etkiler ve
bunlar ekranda anlık olarak görüntülenir. Bu şekilde, kullanıcı projenin tamamını
görüntüleyip, kontrol edebilir.
Not: Bu noktada, yukarıda anlatılan genel standartlardan farklı bazı özel
durumlara değinmeliyiz. Bu durumlar şunlardır:
•
Çatıda bulunan Kalorifer dairesi ((Boiler-room on the roof): Katların
sıralamasının ters çevrilmesi halinde yukarıda açıklanan standardizasyon
yöntemi bu duruma uygulanabilir. O halde, 3 katın bulunması durumunda, en
üstte bulunan kat, Kat 1; orta kat, Kat 2 ve en alt kat, Kat 3 olarak
değerlendirilir (Kat 1 daima kalorifer dairesine en yakın olandır).
•
Bileşik sistem (Mixed system) (Tek ve İki Borulu Sistemlerin kombinasyonu):
Tek ve iki borulu tesisat kombinasyonu halinde, önce, yukarıda anlatılan
şekilde tek borulu sistemi çözümleyin daha sonra da, tüm tek boru bloğunu,
sıcaklık farkının silindiği ve beslemenin direk olarak tek borulu çalışma
sonucunda bulunan değere eşit olarak ayarlandığı şebekenin parçası olarak
tanımlayarak iki borulu sistemi çözümleyin. Bundan başka, tek borulu sistem
sürtünmekayıplarının
diğer
iki
borulu
tesisatın
branşmanlarının
sürtünmekayıplarına eşit olduğundan emin olunuz (bu şekilde şebeke mümkün
olduğunca dengelenir).
•
Kalorifer kazanı (Boiler): Bir kalorifer kazanı bulunduğunda, bunu sistem
içinde tek radyatörlü devreymiş gibi yerleştirin. Girilen yük kalorifer kazanı
büyüklüğüne bağlıdır. (her şekilde 5.000-10.000 Kkal/saat aralığında olacaktır).
FINE – HVAC
- 273-
•
Diğer özel durumlar (Other special cases) programın çok yönlülüğü ve
kullanıcının gittikçe artan deneyimi sayesinde çözümlenir.
İki Borulu Sistemde uygulanan her şey aynen burada da geçerlidir: Artış katsayısı
girildiğinde (örn. %25 artış için 0.25), Kalorifer kazanının gücü hesaplanabilir.
“Seçili kalorifer kazanı tipi” satırında F11 tuşuna veya alandaki ilgili düğmeye
basıldığında, ana kitaplıkta bulunan tipler görüntülenir ve kullanıcı bunlar
arasından dilediğini seçebilir. Bununla ilgili tüm özellik ve veriler otomatik olarak
kalorifer kazanı seçim tablosuna aktarılır. Doğal olarak, düzenleme yapılması
mümkündür ancak kalıcı olmaları açısından ana kitaplık içinde yapılmalıdır.
Not: “Hesaplama Tablosu” içindeki veriler girildiği halde, “Toplam ısı yükü Qολ"
alanının henüz güncellenmemiş olması halinde, bunun nedeni Kalorifer dairesinde
sonlanan kolon bölümünü belirtmemiş olmanız olabilir. Kolonların, ilgili kolon
numarasını, örn. 1, taşıyan devrelerden sonra belirtildiğini unutmayın.
2.3.4.3 Brülör – Yakıt Deposu (Burner-Fuel Tank)
Brülör ve depo seçimi için gerekli veriler ilgili pencereye yazılır ve Brülör aynen
Kalorifer kazanında olduğu gibi F11 tuşuna veya alandaki ilgili düğmeye basılarak
Kütüphanelerdan seçilir (ayrıca bkz İki Borulu Sistem).
Önceden tanımlanmış olan yeterli gün sayısı ve günlük çalışma saatlerini baz
mahal kapasite gereksinimi fazlasıyla karşılayabilmesi için depo boyutları
girilmelidir. Bunun yanı sıra, “Malzeme Listesi- Maliyet” penceresine dahil
edilebilmesi için depo maliyeti de yazılmalıdır.
Toplam şebeke yükü ve en çok direnç gösteren şebeke branşmanlarının toplam
sürtünme değerleri otomatik olarak gösterilir:
Program iki seçenek sunar:
•
Basit sirkülatör seçimi (Simple circulator selection): Tesisat
gereksinimlerini karşılayacak: Kalorifer kazanı, giriş ve çek valfine ait sürtünme
kaybı kaybı değerlerini yazın. Güvenlik nedenlerinden ötürü kmahal sürtünme
kaybı değerlerini de yazarak işleme devam edin (bunlar toplam şebeke
sürtünme kaybı değerinin %20-30’u olarak hesaplanmalıdır). Yukarıdaki
sürtünme kaybı değerlerinin toplamı sonucunda tesisat direnci (mss
biriminden) bulunur. Program Kütüphanelerından bir Sirkülatör tipi seçmek için
“Seçili Sirkülatör Tipi” alanında F11 tuşuna veya alanda bulunan oka basın.
Bunun ardından, seçili sirkülatörün özellikleri (Debi, Basınç (Manometrik
yükseklik) ve diğer özellikleri) görüntülenir. Seçili Sirkülatör(ler)in tesisatın debi
ve basınç gereksinimlerini karşılaması gerektiği açıkça görülmektedir (ayrıca
bkz. İki Borulu Sistem)
•
Ters çözüm için Sirkülatör seçimi (Selecting a circulator for Reverse
solution): Bu durumda, sirkülatör seçimi [F7 tuşuna basılarak veya alandaki
ilgili oka basarak “Hidrolik Çözüm Yöntemi ile Sirkülatör seçimi” (Circulator
selection by Hydraulic Solution Method) komutunu seçerek] programın, şebeke
karakteristik eğrisine en yakın Sirkülatör eğrisi (işlem noktası) ile kesişim
- 274 -
FINE - HVAC
noktasını tanımlamasını sağlar ve bu nokta da kmahal sonuçları belirler (hız
değerleri, yükler, radyatörler, vs).
Bunun yanı sıra, ikinci durumda, program uygun olmayanları otomatik olarak
dışarıda bırakarak, herhangi bir tesisatın gereksinimlerini karşılayan
sirkülatörler listesini gösterir. (ayrıca bkz İki Borulu Sistem).
2.3.4.5 Genleşme Kabı – Baca ((Expansion Tank-Chimney)
Genleşme Kabı ve Baca seçmek için aşağıdaki mahallerı doldurmalısınız:
Genleşme kabı ile ilgili olarak, kullanıcı tesisatın statik ve kesin basıncının (bar
üzerinden) yanı sıra radyatör tipini belirtmelidir, bu şekilde sistemde bulunan su
miktarı hesaplanabilir. Daha sonra su genleşmesi ve genleşme kabının minimum
hacmi hesaplandığında, yapılması gereken tek şey, gereken minimum hacmi
geçecek şekilde Kütüphanelerdan genleşme kabını seçmektir (F11 tuşuna veya
alandaki ilgili düğmeye basılarak).
Açık genleşme kabı bulunduğunda, güvenlik ve ana boru çapları girilmelidir.
Boyutlar (uzunluk, genişlik, yükseklik) aşağıdaki mahallera yazıldığında gerekli
olan hacim otomatik olarak bulunur ve sonuç olarak geçerli hacim görüntülenir.
Bunun yanı sıra, maliyet tahmini için ilgili masraf belirtilmelidir.
Baca ile ilgili olarak, kullanıcı gerekli baca kesit alnını tahmini olarak bulmak için
toplam yüksekliği vermelidir. Bu durumda, verilen boyutlar bu kesit alanına eşit
veya büyük bir mahal oluşturmalıdır. Bunun yanı sıra “malzeme Listesi- maliyet”
penceresinde maliyet tahmini yapılabilmesi için baca maliyeti belirtilmelidir.
Bu seçenek şebekeye ait kolon şeması oluşturur. Özel nitelikleri hesaplama
tablosundan aktarılmış olan Kalorifer dairesi alt tarafta bulunur.
FINE – HVAC
- 275-
2.3.4.7 Keşif Listesi –Maliyet (Bill of Materials-Costing)
Söz konusu proje ile ilgili malzeme listesi- maliyet işleminin sonuçları bir form
içinde görüntülenir (ayrıca bkz. Bölüm 1.3).
Kullanıcı, maliyet veya miktarları yeniden düzenleyip, indirimleri girerek, maliyet ve
miktarları ile birlikte işçilik ve malzemeleri ekleyerek malzeme listesi maliyet
tablosunu düzenleyebilir.
2.3.4.8 Devre Kontrolleri (Network Checks)
Bu seçenek seçildiğinde, çeşitli şebeke kontrollerini ve son çözümleme için
kullanıcının hatırında bulundurması gereken olası hataları içeren bir pencere açılır.
Daha ayrıntılı olarak, her devre sıcaklık düşümüne karşı kontrolden geçer
(program sıcaklık düşümünün 20°C’yi geçtiği devreleri gösterir ve işaretler). Bunun
yanı sıra, borular içindeki su hızı tasarımcı tarafından ayarlanan maksimum limite
göre kontrol edilir.
2.2.4.9 BOYLER (Hot Waters Storage Tanks Calculations)
- 276 -
FINE - HVAC
Bu seçenek, tesisatın boyler kazanının seçileceği bir sonraki pencereye
yönlendirme yapar.
2.3.4.10 Teknik Açıklama (Technical Description)
“Teknik Açıklama” penceresi, bölüm 1.2’de açıklandığı gibi farklı teknik açıklama
prototipleri ve çoklu metin düzenleme stilleri seçimine imkan tanıyarak, projenin
teknik açıklamasının oluşumunu destekler.
Not: Teknik açıklama prototip dosyaları MSOLTP01.RTF, MSOLTP02.RTF
adları ile 4M\CALC\DSOL\ dizinindedir. Prototip açıklamaları MSOLTP.LST
“Baskı İçeriği”nde (Printing Contents) seçilir seçilmez basılı proje konusunda
görülecek olan genel Kabuller metni belirtilir. "Kabuller" seçildiğinde, tali seçenek
olan "Prototip Seç" (Select Prototype) ile birlikte menüde "Kabuller" seçeneği
görüntülenir. Herhangi bir Giriş prototipi seçtiğinizde, bir pencerede ilgili metin
açılır (bkz. Kısım 1).
Not: Varsayım prototip dosyaları ΜSOLPR01.RTF, ΜSOLPR02.RTF adları ile
4M\CALC\ΜSOL\ dizinindedir. Prototip açıklamaları ΜSOLPR.LST dosyasında
bulunur.
2.3.4.12 Kapak (Cover)
Not: Kapak sayfası prototip dosyaları ΜSOLCP01.RTF, ΜSOLCP02.RTF
adları ile 4M\CALC\ΜSOL\ dizinindedir. Prototip açıklamaları ΜSOLCP.LST
2.3.5 Kütüphaneler (libraries)
Aynen İki Borulu Sistem uygulamasında olduğu gibi Tek Borulu Sistem uygulama
Kütüphanelerı kalorifer dairesi ekipmanının (Kalorifer, Brülör, Sirkülatörler,
Genleşme kapları, vs.) yanı sıra borular ve radyatörlerden oluşur. Bu Kütüphaneler
kullanıcı tarafından güncellenebilir.
“Borular” kitaplığı, çeşitli ısıtma borularından oluşur ve burada bunların tür ve
sertlikleri de (örn. Bakır boru, Plastik boru, vs) belirtilir. Belli bir boru tipini seçip
“Ebat” (size) tuşuna bastığınızda, gerekli tüm verilerle (nominal çap, iç çap, maliyet
ve kod) birlikte kullanılabilir boru çaplarının bir listesini içeren küçük bir pencere
açılır.
2.3.5.2 Radyatörler (Radiators)
“Radyatörler” kitaplığında, hesaplamalar için gerekli olan tüm özellikleri ile birlikte
çeşitli radyatör tipleri bulunur.
FINE – HVAC
- 277-
Listeden bir radyatör seçtiğinizde, pencerenin
sağ tarafında söz konusu radyatör tipi ile ilgili
bazı genel veriler (Yükseklik, Alan/Dilim, kod)
görüntülenir. Belli bir boru tipini seçip “Ebatlar”
(Sizes) tuşuna bastığınızda, seçili radyatör
tipinin tüm serisine ait randımanı gösteren bir
pencere açılır. Radyatörün dilimlerine göre
gruplandırılmış olması halinde “Ebat” sütunu
dilim sayısını veya standart boyutlardaki
radyatörler için artan sıralamayla farklı
uzunlukları gösterir.
2.3.5.3 Kalorifer Kazanları (Boilers)
Bu kitaplıkta ana özellikleri (Isıtma Kapasitesi, Su miktarı, Ebatlar, Maliyet, Kod) ile
birlikte çeşitli kalorifer kazanı tipleri bulunur
- 278 -
FINE - HVAC
2.3.5.4 Brülörler (Burners)
Bu kitaplıkta maliyet ve kodları ile birlikte çeşitli brülör tipleri bulunur.
2.3.5.5 Sirkülatörler (Circulators)
Bu kitaplıkta, İki Borulu Sistem uygulamasında olduğu gibi, ana özellikleri (Ebat,
Debi, Basınç (Manometrik yükseklik), Çalışma Eğrisi, Motor Gücü, Elektrik Verileri,
Maliyet, Kod) ile birlikte çeşitli sirkülatör tipleri bulunur
“Çizelge” tuşuna basıldığında, seçili sirkülatör eğrilerini ve her sirkülatör ölçeği
(hızı) için ilgili Q (besleme) ve Hm (Manometrik yükseklik) değerlerini gösteren
çizelge görüntülenir. Bu simülasyon dört çift Q ve Hm değerini baz alır.
FINE – HVAC
- 279-
Sirkülatör kitaplığı güncellenebilir, bunun anlamı kullanıcının, eğrilerin ilgili
koordinatları vererek Kütüphanelera eklediği sirkülatörün karakteristik eğrilerini
sınırlandırma olmaksızın tanımlayabileceğidir.
Bu kitaplıkta Genleşme Kapları, bunların Kapasite, Bağlantı vana ölçüleri, Maliyet
ve Kodu ile birlikte gösterilir.
yönlendirir.
2.4 Döşemeden Isıtma Sistemi (Infloor Heating
System)
Döşemeden Isıtma Sistemi programı, ilgili simgeye çift tıklanması ile çalıştırılır ve
bir süre sonra, ana menü ekranı açılır:
- 280 -
FINE - HVAC
Yeni proje (New Project): Yeni projeyi bir dosyaya kaydetmek için ona bir isim
verin.
ADSIZ (UNNAMED)projesini geçerli kabul eder.ADSIZ projesine yeni veri eklemek
ve bunu farklı bir isimle kaydetmek istediğinizde, “Farklı Kaydet”i (Save As) seçin
ve yeni proje adını yazın.
Isı Kayıpları üzerinden Güncelle (Update from Thermal Looses): Programın
Hesaplama Tabloları Isı Kayıpları verileri ile güncellenmektedir. Bu fonksiyon
yalnızca devre topolojisinin alan tablolarında belirtilmiş olması ve “Isı Kayıpları”
uygulaması içindeki ilk seçenek grubunun “Aktar”(Export)seçeneğinde Tekli Boru
Sistemi dosyalarının yaratılmış olması halinde kullanılabilir (bkz. Isı Kayıpları el
kitabı).
kaydedilir.
bastırılır.
istediğiniz proje öğelerini seçebilirsiniz::
önce Kısım 1’de açıklanan prosedüre göre bu pencerede seçilebilir
dosyası yaratılır (proje dizininde, DAPE.RTF adıyla)
dosyası yaratılır (proje dizininde, DAPE.RTF adıyla).
FINE – HVAC
- 281-
(proje dizininde, MSOL.RTF adıyla)
Bunlar, projenin üç kategoriye ayrılmış olan temel verileridir.
Her uygulamada belirtildiği gibi bunlar çalışmaya ait başlıklardır.
2.4.2.2. Şebeke Seçenekleri(Network Options)
• Mahal sıcaklığı (Spaca Temperature): Bu, ısıtılacak olan alanların istenen
sıcaklığıdır (°C).
• Gidiş suyu sıcaklığı (Entering water temperature): Kalorifer kazanı
tarafından ısıtılan gidiş suyu sıcaklığı (°C).
• Her kat için su sıcaklık düşümü (Water Temperature drop per
level(%):İstendiği takdirde, program, merkezi kolonlardaki ısı kayıplarından
kaynaklanan kattan kata küçük sıcaklık düşüşlerini (%) göz önünde
bulundurulabilir.
• Ana borularda maksimum hız limiti (Maximum velocity limit fore the main
pipes): Bu, ana borularda aşılmaması gereken suyun üst hız limitidir (m/s).
• Devrelerde maksimum hız limiti (Maximum velocity limit fore the circuit):
Bu, devrelerde aşılmaması gereken suyun üst hız limitidir (m/s).
• Ana boruların türü (Main pipe type): Ana boru olarak kullanılacak bir boru
türü seçilir (örn. bakır boru).
• Ana boru mutlak pürüzlülüğü (Main pipe roughness): Sertlik, seçilen boru
türüne göre otomatik olarak doldurulur ve kullanıcı tarafından düzenlenebilir.
• Devre borusu türü (Circuit pipe type): Devre boru döşemeleri için boru türü
seçilir (örn. bakır boru).
• Devre borusu mutlak pürüzlülüğü (Circuit pipe roughness): Sertlik, seçilen
boru türüne göre otomatik olarak doldurulur ve kullanıcı tarafından
düzenlenebilir.
• İstenen devre borusu çapı (Desired circuit pipe size) :
devreler için geçerli olacak devre borusu çapı seçilir. Bu
tablolarında bulunan istenen devrelerde tercihe bağlı
düzenlenebilir. Buna rağmen uygulamada eşbiçimli çap
edilmektedir.
Başlangıçta tüm
çap, hesaplama
olarak yeniden
döngüleri tercih
• Döşeme Isı Direnci Katsayısı (Yukarı) [Coefficient of floor Thermal
Resistance (Upward)]: İlgili katsayı değeri m2K/w biriminden girilir (F11 tuşuna
veya alandaki uygun düğmeye basıldığında açıklayıcı bir tablo açılır).
• Döşeme Isı Direnci Katsayısı (Aşağı) [Coefficient of floor Thermal
Resistance (Downward)]: İlgili katsayı değeri m2K/w biriminden girilir (F11
tuşuna veya alandaki uygun düğmeye basıldığında açıklayıcı bir tablo açılır).
- 282 -
FINE - HVAC
• Devrelerdeki boru arasındaki mesafesi (Pipe distance in circuit): RA aralığı
m olarak verilir.
• Ana boru özel dirençler ztop (Main pipe accessory resistance ztop) Toplam
aksesuar direnci değeri girilir (F11 tuşuna veya alandaki uygun düğmeye
basıldığında açıklayıcı bir tablo açılır).
• Giriş ve Çıkış vanalarının z katsayısı (Coefficient z of Entering and Leaving
switches): Giriş ve çıkış vanalarının z direnç değeri girilir (F11 tuşuna veya
alandaki uygun düğmeye basıldığında açıklayıcı bir tablo açılır).
• Birim sistemi (Unit system): Birim sistemi seçilir (KCal/h veya watt)
• Genleşme kabı türü (Expansion tank type): Açık veya (genelde) kapalı
genleşme kabı seçilir.
Bu seçenek bölüm 1.2’de çok daha analitik olarak açıklanan “Araç çubukları” tali
2.4.4.1 Hesaplama tablosu (Calculation Sheet)
Döşemeden ısıtma şebekesinin kolonları ve devreleri (döngüleri) şebeke
hesaplama tablosuna eklenir. Uygulanan standardizasyona göre, devreler her kat
ve kolonda (1’den başlayarak) numaralandırılır. Her tablo belli bir kata ve her tablo
satırı da herhangi bir merkezi kolonun farklı bir devresine ayrılırken hesaplama
tablosunun her sütunu veri ekleme işlemi sırasında el ile girilecek veya otomatik
olarak
hesaplanacak
olan
verilere
ayrılmıştır.
Bir gerçeğe dikkat çekmemiz gerekir, söz konusu devrenin detaylı özelliklerini
içeren devre alt tablosu F12 tuşuna basıldığında veya her kolon-devresi satırına
(nokta ile ayrılmış kolon ve devre seri numarası ile sembolize edilir, örn. kolon 2
devre 3 için “2.3”) karşılık gelen ilgili sütunda iken farenin sağ tuşuna bastığımızda
açılan listeden “İlave Veriler”i (Additional Data) seçtiğimizde görüntülenecektir.
FINE – HVAC
- 283-
Herhangi bir veri girişi ile ilgili yardımcı talimatlar ekranın (alttan) ikinci satırında
görüntülenir. Son olarak, her kat için şebekenin kolonlarının, tablonun birinci
sütununda son devrenin hemen altına, her kolon için merkezi kolon numarası
yazılarak girileceği de hatırlatılmalıdır. Bu standardizasyon tamamen Tek Borulu
Sistem için uygulanana (yukarıya bakın) benzemektedir. Bu standardizasyon
uygulandığında, her şebeke devresi için veriler yalnızca kat tablolarına değil
(devre tablosu) fakat aynı zamanda devre alt tablolarına da girilmelidir. Aşağıda
bulunan (a) ve (b) paragraflarında veri ekleme ile ilgili geniş kapsamlı açıklamaları
bulabilirsiniz:
(a) Döşeme içi Devresi Hesap Tablosu [Infloor Circuit (loop)Table]
Yukarıda da üzerinde durulmuş olduğu gibi, hesaplama tablosunun her bir satırı ile
ilgili olarak, veriler öncelikle devre sembolizmini gösteren ilk sütuna girilmelidir.
Boru uzunluğu otomatik olarak ikinci sütunda gösterilir (gerekli hesaplamaların
yapılması kaydıyla). Aynı sütunda, ekranın sol üst köşesinde otomatik olarak
açılan tablonun kullanılarak toplam z (direnç) değerinin verilmesi ile F12 tuşuna
basılarak veya farenin sağ tuşuna bastığımızda açılan listeden “İlave Veriler”
seçeneğini işaretleyerek devreye ekstra aksesuarlar (dirsekler, vanalar, vs.)
eklenebilir. Önceden F12 tuşuna basılması veya farenin sağ tuşuna bastığımızda
açılan listeden “İlave Veriler” seçeneği işaretlenmesi ve açılan ekrana (devre alt
tablosu) belli verilerin girilmiş olması şartıyla 3. sütunda devre yükü görüntülenir.
Daha ayrıntılı olarak, katın ve söz konusu devre tarafından ısıtılan alanın sıra
numarasını (örn. 2.3’ün anlamı kat 2 alan 3’tür) pencerenin ilk satırına veya alan
yükünü direk olarak üçüncü satıra (MCal/h biriminden) girmelisiniz.
Her bir alan ısı kaybı hesaplaması sırasında, Döşemeden ısıtma sisteminin en az
16 saat çalışma süresine gereksinim duyduğu göz önünde bulundurulmalıdır.
Sık sık, üzerinde çalışılan alanların yüksek ısı randımanlı ayrı bir ilave devre ile
kaplanması gerekmektedir. Bu tür devreler termal “bölge” (zone) olarak
adlandırılır. Burada amaç mesken sahibi tarafından normalde kullanılmayan
döşeme alanlarını (örn. dış duvarlara yakın veya taşınamaz mobilyaların altında
bulunan alan, vs.) kapatan bir bölgeye sahip olmaktır. Maksimum döşeme sıcaklığı
35°C olarak alındığından bu bölge temel alan yükünü karşılamamıza olanak tanır.
Alan yüklerinin, ısı kayıpları hesaplamaları sırasında değerlendirilmesi gereken kat
kayıplarını içermemesi gerektiğini unutmayın. İkinci satırda, sırasıyla yaşama
alanı, banyo veya yüksek ısı randımanı alanı için 1, 2 ve 3 ile gösterilen ve izin
verilen maksimum döşeme sıcaklığını etkileyen alan tipini girmelisiniz. Devre alt
tablosunun diğer verileri aşağıda açıklanacaktır. Bu şekilde, pencereden Esc tuşu
ile çıktığınızda devre satır verilerinin girilmiş olduğunu göreceksiniz.
Dikkat! Ortalama su sıcaklığının (devre alt tablosundaki) giriş sıcaklığından
(sıcaklık verileri) daha yüksek olması halinde sonuçlar görüntülenmeyecektir. Bu
nedenle, giriş sıcaklığını yükseltmeli veya devre alt tablosunda devre boru
aralıklarını (RA) yeniden düzenlemelisiniz.
- 284 -
FINE - HVAC
Sonuçlar devre satırında görüntülendiğinde, şebeke verilerinde seçilen söz konusu
boru çapı için tüm öğelerin (su debisi, devredeki sıcaklık düşümü, akış hızı,
sürtünmeler, vb.) hesaplanmış olduğu görülebilir. İstenirse, “istenen boru ebadı”
(desired pipe size) sütununda iken F3 tuşuna basılarak değiştirilebilir (ekranın en
altındaki ilgili mesaja bakın). Sondan üçüncü sütunda, tesisatın gereği şekilde
çalışması için gerekli olan kısıtlama hesaplanır (hassas ayar aygıtları ile). En çok
direnç gösteren tesisat devreleri ile
ilgili olarak, kısıtlama otomatik
olarak etkisiz kılınır (kritik devre).
(b) Devre alt tablosu (Circuit
Sub-table)
Yukarıda da üzerinde durulduğu
gibi, F12 tuşuna veya devre
tablosunun ilgili satırında iken
farenin sağ tuşuna bastığımızda
açılan listeden “İlave Veriler”i
seçtiğimizde kontrol alt tabloya
aktarılır.
Bu alt tablonun sütunlarında
görüntülenen veriler, bir önceki
ekranda da görülebileceği gibi,
aşağıda verilmiştir.
• Isıtılan alan (Heated space): kat
ve alan sıra numaraları girilir
(örn. 1.2).
FINE – HVAC
- 285-
• Alan türü (Space type): Sırasıyla bu alanın ısıtılan alan mı, banyo mu yoksa
yüksek ısı randımanlı alan mı olduğu tanımlanır.
• Alan yükü (Space load): “Isıtılan alan” seçiminden sonra yada direk olarak
yazıldığında görüntülenen toplam alan yüküdür.
• Döşeme alanı (Floor surface): Isıtılan alanın yüzey alanını girin (m2 olarak).
• Mahal Sıcaklığı
biriminden).
(Space
temperature):
İstenen
alan
sıcaklığıdır
(°C
• Isıtılan Alan Altında Bulunan Mahal Sıcaklığı (Under heated Space Room
temperature): Isıtılan alanın altında bulunan alanın sıcaklığı (°C) olarak girilir.
• Isı iletim katsayısı (Yukarı) (Coefficient of thermal Resistance (Upward)
(W/m2K).
• Isı iletim katsayısı (Aşağı) (Coefficient of thermal Conduction (Downward)
(W/m2K).
• Isı akış yoğunluğu (Density of thermal flow) (Mkal/hm2).
• Ortalama döşeme sıcaklığı (Mean floor temperature): Program tarafından
hesaplandığı şekilde ortalama döşeme alanı sıcaklığı (°C olarak) görüntülenir.
• Maksimum ortalama döşeme sıcaklığı (Maximum mean flor temperature):
İzin verilen maksimum döşeme alanı sıcaklığı °C olarak görüntülenir (DIN
4725E). Ayrıntılı olarak açıklamak gerekirse, oturum alanları için tFBmax ≤ 29 °C,
çevre bölgeler için tFBmax ≤ 35 °C ve banyolar için tFB ≤ ti + 9 °C olup burada ti
alan sıcaklığıdır.
• İstenen ortalama döşeme sıcaklığı (Desired mean floor temperature):
İstenen ortalama döşeme alanı sıcaklığını (°C olarak) girin.
• Isı transfer yoğunluğu düzeltilen değeri (Corrected value of heat transfer
density): Isı akış yoğunluğunun düzeltilen değeri hesaplanır ve gösterilir.
• Eksik Isı Gücü (Fall Sort Thermal Power): Söz konusu boru döşemesi
tertibatı ile karşılanamayan gücü gösterir. Sonuç olarak, tasarımcı ya boru
döşemesi aralıklarını kısaltacak ya ısı alanı tanımlayacak veya radyatör tesis
edecektir.
• Boru Mesafesi RA (Pipes Distance RA)
• Ortalama su sıcaklığı (Mean water temperature): Ortalama su sıcaklığı
hesaplanır ve gösterilir.
• Aşağıya doğru ısı akış yoğunluğu (Density of thermal flow downward):
Program tarafından hesaplandığı şekilde aşağıya doğru ısı akış yoğunluğu
gösterilir.
• Döşemeden ısıtma sistemi toplam gücü (Total Power of infloor heating
system): Tesisatın toplam döşemeden ısıtma gücü hesaplanır.
• Devre uzunluğu (Circuit length): Yukarıda açıklanan tüm veriler göre gerekli
olan devre uzunluğu (şebeke kesiti) hesaplanır.
• Besleme ve devre dönüş uzunluğu (Supply and return circuit length):
Sütundan devreye uzanan toplam giriş ve dönüş uzunluğunu girin.
- 286 -
FINE - HVAC
Yukarıdaki değerlerden bazıları (kırmızı olanlar) otomatik olarak hesaplanırken,
bazıları da el ile girilmelidir. Her iki durumda da çok yaygın olan varsayılan
değerler önceden girilir, bu şekilde kullanıcı tüm alanlara veri girmek zorunda
kalmaz.
Yukarıdaki veriler üzerinde yapılacak herhangi bir değişiklik, ekranda anlık olarak
görüntülenen devre tablosu verilerinde ilgili değişikliklere neden olacaktır. Bu
şekilde, kullanıcı işlemi tam olarak denetler ve kontrol altına alır.
Tüm bu parametrelerin hesaplamalarla ilgili kesin sonuçları verdiğini ve her bir
döşemeden ısıtma tesisatı için temel bir gereklilik olduğunu unutmayınız.
Hesaplamalarla ilgili olarak, alan tipinin maksimum döşeme sıcaklığını otomatik
olarak tanımladığı (1: yaşama alanı, 2: banyo, 3: yüksek ısı çıkışlı alan) konusuna
açıklık getirilmelidir. Ortalama döşeme sıcaklığının maksimum değerden yüksek
olması halinde, istenen ortalama döşeme sıcaklığı girilmelidir. Bu durumda, devre
tüm kayıpları karşılamayacaktır. Bu nedenle, kalan ısı gücü görüntülenir. Bundan
başka, boru aralığı, her alanda kullanıcı tarafından tanımlanan önemli
parametrelerden birini oluşturur. Bu aralık kısaltıldığında, devre boru uzunluğu
artar ve su sıcaklığı düşer. Her durumda, devre uzunluğunun söz konusu boru tipi
üreticisi tarafından belirlenen belli bir sınırı aşmaması gerektiği ve bununda
yaklaşık 150 m olduğu kabul edilir. Çeşitli testler yapılarak ve yukarıdaki
parametrelerden her birini ve tümünü düzenleyerek çeşitli öğelerin bağlantı şeklini
kolayca anlayabilecektir. Tesisatın en iyi şekilde tasarlanabilmesi için programın
deneysel müdahalelere olanak tanıdığı son derece açıktır.
Not: Hesaplamalarda kullanılan formüller aşağıda özetlenmiştir:
qfb = Qn/Afb
tfb = (qfb/ages)+tl
RA=da+ ar cosh z x 2/m
z= { 2[ (th - tl) + Kb (tl - ta)]}/{3 (ac/kc) (tfb-tl) + 2 Kb (tl-ta) - (th-tl)}
m = 0.45 x ( (kb + kc) / λb da )
Kb= κb/(κb+κc)
Kc= κc/(κb+κc)
l= 100 x Afb / (RA 100)
qde = (th - ta) κb
bu formüllerde:
qfb
yukarı ısı akışı yoğunluğu (W/m2)
Qn
kat kaybı olmaksızın ısı yükü (W)
Afb
mekan alanı (m2)
tfb
ortalama döşeme alanı sıcaklığı (°C)
ages alan ısıtma için iletim ısı aktarımı dağılım katsayısı (W /m2 K)
l
devre borusu uzunluğu (m)
da
boru çapı (m)
FINE – HVAC
- 287-
ac
borunun alt köşesinden döşemenin üst tarafına iletim ısı aktarımı katsayısı
(W /m2 K)
κc
borunun üst köşesinden döşemenin üst tarafına iletim ısı aktarımı katsayısı
(W /m2 K)
κb
borunun alt köşesinden döşemenin alt tarafına iletim ısı aktarımı katsayısı
(W /m2 K)
ta
ısıtılan alan üzerindeki oda sıcaklığı (°C)
th
ısıtma ortalama sıcaklığı (°C)
tl
oda sıcaklığı (°C)
λb
borular arasında kullanılan malzemenin ısı iletkenlik katsayısı (W/m K)
RA
boru aralığı (m)
Kalorifer Kazanı seçim penceresi aynen Tek Borulu ve İki Borulu Sistemde olduğu
gibi çalışmaktadır: Artış katsayısı girildiğinde (örn. %25 artış için 0.25), Kalorifer
kazanının gücü hesaplanabilir. “Seçili kalorifer kazanı tipi” satırında F11 tuşuna
veya alandaki ilgili düğmeye basıldığında, ana kitaplıkta bulunan tipler görüntülenir
ve kullanıcı bunlar arasından dilediğini seçebilir.
2.4.4.3 Brülör – Yakıt Deposu (Burner-Fuel tank)
Tek veya İki Borulu Sistem uygulamalarında olduğu gibi, verilen yeterli gün sayısı
ve günlük çalışma saatleri baz alınarak, Kütüphanelerdan brülör seçimi için
kapasite gereksinimlerini dengeleyecek şekilde depo boyutları girilerek F11 tuşuna
veya alandaki ilgili düğmeye basılmalıdır.
Tek Borulu Sistemde uygulananlar burada da aynen geçerlidir. Tüm
sürtünmekayıplarının toplamı tesisatın yenilmesi gereken basıncına (manometrik
yüksekliğine) (mss biriminden) karşılık gelir. Program Kütüphanelerından bir
Sirkülatör tipi seçmek için “Seçili Sirkülatör Tipi” alanında F11 tuşuna veya alanda
bulunan oka basın. Bunun ardından, seçili sirkülatörün özellikleri (Debi, Basınç
(Manometrik yükseklik) ve diğer özellikleri) görüntülenir. Seçili Sirkülatör(ler)in
tesisatın debi ve basınç gereksinimlerini karşılaması gerektiği açıkça
görülmektedir
2.4.4.5 Genleşme Kabı – Baca (Expansion tank-Chimney)
Tek Borulu Sistemde uygulananlar Genleşme Kabı ve Baca seçiminde de aynen
geçerlidir. Genleşme Kabı için, gereken minimum hacimden küçük olmayacak
şekilde Kütüphanelerdan genleşme kabı seçin (F11 tuşu veya alandaki ilgili
düğme) Baca ile ilgili olarak, gerekli baca kesitini tahmini olarak bulmak için toplam
yüksekliği ve ebatları verilmelidir.
Bu seçenek şebekeye ait kolon şeması oluşturur. Özel nitelikleri hesaplama
tablosundan aktarılmış olan Kalorifer dairesi alt tarafta bulunur.
- 288 -
FINE - HVAC
2.4.4.7 Keşif Listesi – Maliyet (Bill of Materials-Costing)
Söz konusu proje ile ilgili malzeme listesi- maliyet işleminin sonuçları görüntülenir.
maliyet tablosunu düzenleyebilir.
“Proje Raporu” penceresi, Kısım 1’de açıklandığı gibi farklı Proje Raporu
prototipleri ve çoklu metin düzenleme stilleri seçimine imkan tanıyarak, projenin
Proje Raporusının oluşumunu destekler.
Not: Proje Raporu prototip dosyaları DAPETP01.RTF, DAPETP02.RTF adları
ile 4M\CALC\DAPE\ dizinindedir. Prototip açıklamaları DAPETP.LST dosyasında
bulunur.
Bölüm 1.2.4’de açıklandığı gibi projeye ait genel Kabuller metni belirlenir.
Not: Varsayım prototip dosyaları DAPEPR01.RTF, DAPEPR02.RTF adları ile
4M\CALC\DAPE\ dizinindedir. Prototip açıklamaları DAPEPR.LST dosyasında
bulunur.
Not: Kapak sayfası prototip dosyaları DAPECP01.RTF, DAPECP02.RTF adları
ile 4M\CALC\ΜSOL\ dizinindedir. Prototip açıklamaları DAPECP.LST dosyasında
bulunur.
Aynen Tek ve İki Borulu Sistem uygulamasında olduğu gibi Tek Döşemeden
Isıtma Sistemi Kütüphanelerı kalorifer dairesi ekipmanının (Kalorifer, Brülör,
Sirkülatörler, Genleşme kapları, vs.) yanı sıra borular ve radyatörlerden oluşur. Bu
nedenle İki Borulu Sistem ve Tek Borulu Sistemle ilgili olarak sırasıyla bölüm 2.2
ve 2.3’e bakınız.
yönlendirir.
FINE – HVAC
- 289-
3. Klima (Air Conditioning)
Klima paketi bağımsız olarak veya birbiriyle ilişkili olarak çalışan dört uygulamadan
oluşur. Bu uygulamalar aşağıda listelenmiştir:
• Soğutma yükleri (Cooling Loads): Her bina katı ve alanında Soğutma yükleri
hesaplanır (Ashrae veya Carrier yöntemi kullanılarak), bu genelde Klima
projesinin ilk adımını oluşturan işlemdir.
• Fan Coil’ler (Fan coils): Fan Coil’ler tesisatı için gerekli tüm hesaplamalar
yapılır ve gereken ekipmanlar seçilir (Fan Coil üniteleri, borular, soğutma
sistemi, pompa, emniyet aygıtı, vs.).
• Kanallar (Ducts): Kanal tesisatı için gerekli tüm hesaplamalar yapılır (bilinen üç
yöntemden biri ile) ve gereken ekipmanlar seçilir (kanal ebatları, kanal
menfezleri- fan vs.).
• Sistemler-Psikrometri
(Systems-Psychrometry):
Analitik
psikometrik
denklemlere dayanılarak klimalı alanlardaki hava dağılımı tahminleri yapılır,
Psikrometrik Çizelgede psikrometrik değişim gösterilir ve uygun klima ünitesi
seçilir.
Bu dört Klima uygulaması aşağıda bölüm 3.1-3.4’de detaylı olarak açıklanmıştır.
- 290 -
FINE - HVAC
3.1 Soğutma Yükleri (Cooling Loads)
Program yüklendiğinde, ekranda "Dosyalar", "Seçenekler", “Pencereler”,
"Kütüphaneler" ve "Yardım" seçenek grupları ile birlikte ana menü görüntülenir.
3.1.1 Dosyalar
“Dosyalar” seçeneği her bir uygulama için geçerli (bkz. Bölüm 1.3.1) geçerli olan
tali seçeneklerden oluşur. Özetle açıklamak gerekirse, bunlar:
Proje Seçimi (Project Selection): İstenen (mevcut) (existing) proje dosyasını
ADSIZ (UNNAMED) projesini geçerli kabul eder. ADSIZ projesine yeni veri
As)seçin ve yeni proje adını yazın.
Çizim üzerinden Güncelle (Update From Drawing): FINE paketi ile birlikte
Export: Yük çalışması tamamlandığında, Isı Kayıpları ve FKLIM’nın yanı sıra
diğer klima uygulamalarına (Sistemler, Fan Coil’ler, Kanallar) bağlı dosyalar
yaratılabilir.
Aşağıdaki örnekte gösterildiği gibi, dosya yaratılması sırasında sizden toplam
yükleri mi yoksa yalnızca havalandırma yükleri veya alan yüklerini mi göz önünde
bulundurmak istediğiniz sorulacaktır. Bu, tasarımcıya alan ihtiyaçlarını karşılamak
üzere çeşitli alternatif yollar sağlamaktadır (örn. tüm yükleri karşılayacak kanallar
kullanımı veya alan yükleri için havalandırma ve fan coil’ler için kanal kullanımı,
vs.).
FINE – HVAC
- 291-
kaydedilir.
etkinleştirilir.
Baskı (Printing): Proje konusu baskı ön izleme çıktısının ardından “Baskı İçeriği”
Baskı İçeriği (Printing Contents):
Bastırmak
istediğiniz
proje
öğelerini seçebilirsiniz:
Baskı Parametreleri (Printing
Parameters):
İstenen
baskı
parametreleri daha önce Kısım
1’de açıklanan prosedüre göre bu
pencerede seçilebilir.
dosyası yaratılır (proje dizininde, KLIM.RTF adıyla).
dosyası yaratılır (proje dizininde, KLIM.RTF adıyla).
(proje dizininde, KLIM.RTF adıyla).
Çıkış (Exit): “Klima Yükleri” uygulamasından çıkış.
- 292 -
FINE - HVAC
Bunlar projenin temel seçenekleri olup aşağıdaki kategorilere ayrılmışlardır: Proje
seçenekleri (proje başlıkları), özel bina verileri, yapı elemanları verileri ve örnek
bina açıklık verileri.
Diğer uygulamalarda olduğu gibi, Proje Seçenekleri proje niteliğini gösteren
başlıklar ve isimlerle belirtilir.
3.1.2.2 Aylar (Months)
Referans ay seri numarası (Referance month serial number):Bu, bazı özel ve
geçiş sonuçlarını (örn. Doğu tarafındaki
pencerelere bağlı saat başına alan
yükleri) ekranda göstermek istediğimiz
aya ait seri numarasıdır. Bu şeklide
gerçekleştirilir çünkü çok sayıda ayın
incelenmek istenmesi halinde aşırı
şekilde biriken geniş bilgi hacmi
kullanıcının bu denli detaylı bilgi
edinebilmesini oldukça güçleştirecektir.
Hesaplamaların yoğunlaşması halinde,
sonuçlar kullanıcının istediği sayıda ayı
içine alabilir (aşağıya bakınız).
Hesaplama ayları seri numaraları (Calculation month serial numbers):
Burada, kullanıcı hesaplamaların gerçekleştirilmesini istediği aylar için seri
numarası girer (Nisan’dan Eylül’e kadar). Hesaplama ayları ekranın düşey
sütununda herhangi bir sıra ile düzenlenebilir ve dilediğinde kullanıcı tarafından
değiştirilebilir.
3.1.2.3 İç mekan şartları (Indoor conditions)
İstenen iç mekan sıcaklığı (Desired indoor temperature): Klimalı alanlardaki
istenen sıcaklık değeridir (°C). F11 tuşuna veya alanda bulunan ilgili düğmeye
basıldığında açılan yardımcı kitaplık tablosunda <Enter> tuşuna basılarak istenen
sıcaklık seçilebilir. Alternatif olarak, istenen sıcaklık direk elle yazılarak da
girilebilir.
İstenen iç mekan nemi (Desired indoor humidity): Klimalı alanlardaki istenen
bağıl nem (%) değeridir. F11 tuşuna veya alanda bulunan ilgili düğmeye
basıldığında açılan yardımcı kitaplık tablosunda <Enter> tuşuna basılarak istenen
nem değeri seçilebilir. Bu şekilde en düşük nem sınırının seçilmiş olacağı ancak
kullanıcının tablo verilerine başvurarak bunu değiştirebileceği hatırlatılır.
FINE – HVAC
- 293-
Dış mekan ve klimalı olmayan alanlar arasındaki sıcaklık farkı ((Difference
between outdoor and non air-conditioned spaces): Dış mekan ortamı ve
klimalı olmayan alanlar ile arasındaki sıcaklık farkı (°C olarak) girilir.
Zemin ve klimalı alanlar arasındaki sıcaklık farkı ((Temperature difference
between ground and air-conditioned spaces): Zemin ve klimalı alanlar
ilearasındaki sıcaklık farkı girilir (°C). Bu fark ilgili hesaplamalarda göz önünde
bulundurulur.
3.1.2.4 İklimsel Veriler (Climatologic Data)
Seçilmiş olan şehre aittir. Başlangıçta,
şehir seri numarası İzmir’i gösteren 2’dir.
Bu sayının değiştirilmesi veya direk
olarak bir başka şehrin seçilmesi (F11
tuşuna veya alandaki ilgili düğmeye
basıldığında şehirler kitaplığı açılır) ilgili
iklimsel verilerin görüntülenmesini sağlar
(maksimum sıcaklıklar ve 6 aylık
dalgalanmaların yanı sıra yaz aylarındaki
ortalama
bağıl
nem).
Yukarıdaki
değerlerin
bibliyografyadaki
verilerle
uyumlu
olduğunu
ancak
kullanıcı
tercihleri
doğrultusunda
yeniden
düzenlenebileceğini (genellikle arttırılarak) not ediniz.
3.1.2.5 Bina verileri (Building Data)
Aşağıdaki ekranın bina ile ilgili verileri, kullanılan birimler ve hesaplama
metodolojisi, girilir.
Yükselti (Altitute): Binanın yükseklik değeri girilir (m olarak).
Sisli Alan (Area with Fog): Genel olarak sisli alanlar için bu kutuyu işaretleyin,
alanda sis bulunmadığı belirtilmişse bunu boş bırakın. Varsayılan, doğal olarak
ikincisidir.
(Bina) kat sayısı [Number of (building) Levels]: 15 adede kadar bina katı
bulunabilirken her katta uygulamada sınırsız sayıda alan yerleştirilebilme özelliği
bulunmaktadır.
Genel Kat Yüksekliği (Typical Level Height): Bina katları arasındaki mesafeyi
gösteren ve m biriminden ifade edilen ortak değerdir. Burada tanımlanan mesafe
- 294 -
FINE - HVAC
hesaplama tablolarında duvar yüksekliğini otomatik olarak güncellerken kullanıcı
dilediği yerlerde değişiklik yapabilir.
Birim sistemi (Unit System): Sonuçlar (klima yükleri), kullanıcın tercihi
doğrultusunda üç farklı birim ile ifade edilebilir (KCal/h, Watt, Btu/h). Program
içinde güç üniteleri ile ilgili tüm veri tablolarının KCal/h biriminden ifade edildiğini
hatırlayınız.
Hesaplama Metodolojisi (Calculation Methodology): Program, kullanıcının
Carrier, Ashrae CLTD ve Ashrae TFM hesaplama metodolojilerinden birisini
seçebilme gibi önemli bir olanak tanır. Bunun yanı sıra, kullanıcı bu yöntemlerden
birini kullanarak veri girişi işlemini tamamladığında, buna ait sonuçları, kullanılan
yöntemi değiştirerek, diğer yöntem sonuçları ile karşılaştırabilir. Bu durumda,
kullanıcı çatı verilerini genel veri tablosuna girerken son derece dikkatli olmalıdır
(aşağıya bakınız) çünkü standardizasyon her yöntem için farklıdır. Bir başka
deyişle, her bir yöntemi çağırmadan önce standart çatı verileri değiştirilmelidir. Bu
aynı zamanda, bu metodoloji seçildiğinde (bir sonraki bölüme bakın), kullanıcının
örnek duvarların yanı sıra örnek çatılarda Ashrae duvar tipi bulunup bulunmadığını
kontrol edebilmesi için de oldukça yararlıdır.
Not: Ashrae TFM (Aktarım Fonksiyonu Yöntemi) Metodolojisi, soğutma yüklerinin
hesaplanmasında Aktarım Fonksiyonunu göz önünde bulundurur. Bu yöntem
seçildiğinde, program bir önceki (1997) Ashrae el kitabında TFM yöntemi hakkında
açıklanan her şeyi tam olarak uygular. Söz konusu duvarlar olduğunda, program
Yunan Duvarları ile ilgili olarak Atina Ulusal Teknik Üniversitesi Isı Ana Bilim
Dalının verilerini göz önünde bulundurur, bu veriler ilgili proje ve kitaplarda
yayınlanmıştır. Bu nedenle, program duvar Kütüphanelerı NTUA kodlamasını (G1,
G2, vb.) kullanarak genişletilmiş ve güncellenmiştir. Son olarak, alanların her
birinde yüklerin depolanması aynı zamanda alanın belli karakteristiklerine de (örn.
Döşeme tipi, aydınlatma, asma tavan tipi, vs.) bağlı olduğundan bu bilgiler
hesaplama tablosunun en altında bulunan “Sistem veya Bölge” alanında F11
tuşuna basıldığında açılan pencereye girilir.
Zam Değeri (Increment Factor): İstenen herhangi bir alanda kullanıcı alanın ayrı
ayrı yüklerine göre artış gösterecek olan genel bir artış katsayısı tanımlayabilir
(örn. %5). Bu aynı zamanda F11 tuşuna veya hesaplama tablosunun en altında
bulunan “Sistem veya Bölge” alanındaki ilgili düğmeye basıldığında açılan pencere
üzerinden de yapılabilir. Genel artış değeri bina veri tablosunda tanımlanabilir.
Başlangıç kontrol zamanı– Son kontrol zamanı ((Initial checking time-Final
checking time): “Bina verileri” menüsünün bu son iki seçeneği ile kullanıcı
hesaplama sonuçlarını almak istediği zaman aralığı dilimini tanımlayabilme
imkanına sahiptir (örn. Başlangıç süresi 8 ile bitiş saati 18). Doğal olarak, seçim
tüm 24 saatlik dilimi kapsayacak şekilde de yapılabilir (saat 01:00’den 24:00’e
kadar) ancak sonuç hacmi oldukça büyük olacaktır.
FINE – HVAC
- 295-
3.1.2.6 Genel Seçenekler (Typical Options)
Bu terim binayı karakterize eden bazı ortak eleman türlerine karşılık gelmektedir,
daha ayrıntılı olarak;
• Genel yapı elemanları (duvarlar, katlar, çatılar)
• Genel açıklıklar (kapılar, pencereler)
• Genel günlük programlar (aydınlatma, insanlar)
Genel yapı elemanlarıyla
bulunmaktadır:
ilgili
olarak,
aşağıdakileri
tanımlama
olanağı
• Tanımlanan ısı iletkenlik katsayısı k ile birlikte 11 adet dış duvara kadar, ağırlık
(100, 300, 500, 700 kg) ve renk (açık, ara renk, koyu) ile bunların yanı sıra
Ashrae standardizasyonu (A, B, C, D, Ε, F, G). Burada, kullanıcı, ilgili listenin
görüntülenebilmesi için alandaki ilgili düğmeye veya F11 tuşuna bastıktan sonra
ilgili kitaplıktan istenen genel verileri seçebilmektedir. Kullanıcı k katsayısı ve
ağırlık için değer girdiğinde, Ashrae ile tip seçimi gerçekleştirilemez çünkü böyle
bir kural bulunmamaktadır. Bununla birlikte, kullanıcı tipi seçerek bunun
ardından k katsayısını yeniden düzenleyebilir. Bu durum, formülde dikkate
değer bir değişiklik meydana getirmez. Yine de, ilgili Ashrae duvar tipi
bulunmuyor olsa da, program Yunan Şartları için oldukça yaygın olarak
kullanılan “C” tipini otomatik olarak değerlendirmeye alır.
• Tanımlanan ısı iletkenlik katsayısı k ile birlikte 8 adede kadar iç duvar
• Tanımlanan ısı iletkenlik katsayısı k ile birlikte 8 adede kadar döşeme
• Tanımlanan ısı iletkenlik katsayısı k ile birlikte 5 adede kadar çatı, ağırlık (50,
100, 200, 300 kg), renk (açık, ara renk, koyu), Carrier tipi (güneşli, gölgeli, su
altında, sulu) ile bunların yanı sıra Ashrae (tip 1, 2, 3 …, 11 asma tavanlı veya
değil) (seçilen yönteme göre ekrandaki yardım talimatlarına bakınız). Ashrae
standardizasyonu ile ilgili olarak, duvarlar için yukarıda açıklanan talimatların
benzerleri burada da uygulanır. Üçüncü sütundaki veriler konusunda dikkatli
olmalısınız (renk ve tip) çünkü “tip” her yöntemde farklı bir anlam taşımaktadır.
- 296 -
FINE - HVAC
Açıklıklar söz konusu olduğunda, her biri, boyutları (m), k katsayısı, soğurma
(absorption) katsayısı, çerçeve katsayısı (1: ahşap çerçeve, 2: çerçevesiz veya
metal çerçeveli) ve hava sızıntı katsayısı α (ısıtmada geçerli olan aynı katsayı) ile
belirtilmiş 16 adede kadar açıklık tanımlanabilir. soğurma katsayısı ile ilgili olarak,
detaylı bir yardımcı tablo görüntülenecektir (F11 tuşuna veya alandaki ilgili
düğmeye basıldığında).
3.1.2.7 Eşzamanlılık Seçenekleri
(Coincidence Options)
Program aydınlatmanın yanı sıra insanlar için de
genel
günlük
çizelge
tanımlama
seçeneği
sunmaktadır. Her iki durumda da 11 saatlik bir süreyi
kapsayan katsayı sütunu görülmektedir. Bu katsayılar
(önceden belirlenmiş değeri 1 olan) gün saatlerine
(sabah 8 ile akşam 6 arası) karşılık gelir ve adı geçen
bu saatler için ilgili yükleri (aydınlatma veya insanlar)
çarpar. Örneğin değeri 1 olan katsayının belli bir
saate karşılık gelmesinin anlamı, söz konusu saatte
toplam yükün (aydınlatma veya insanlar) 0.6 ile
çarpılarak değerlendirmeye alınması olup, bu da
yükün %60’I anlamına gelir.
Bu seçenekler dizisi bölüm 1’de detaylı olarak açıklanan “Araç çubukları” tali
hesaplama ve sonuç pencerelerine sahiptir. “Klima Yükleri” uygulaması için
hesaplamaların merkezini oluşturan ana pencere aşağıdaki bölümde ayrıntılı
olarak açıklanmış olan Yük Tablosudur.
3.1.4.1 Hesaplama Tablosu (Calcultion Sheet)
Alan yüklerine ait hesaplama tabloları binanın ilgili kat sayfaları içinde bulunur.
Katlardan birini seçtiğinizde, yönetim araç çubukları ile birlikte kat alanları için ilgili
yük tablolarını içeren bir liste açılır:
FINE – HVAC
- 297-
Doğal olarak yeni bir proje yaratıldığında bu liste boştur. Bu listeye girdiğinizde
(fare ile) ve menüde simgeye
(aşağıda
“+”
işareti
ile)
tıkladığınızda veya <Ins> tuşuna
bastığınızda, istenen alanın adını
(örn.
Mutfak,
Banyo
vs)
yazabileceğiniz küçük bir pencere
açılır. “TAMAM” düğmesine bastığınızda, bu alan listeye girer ve yapmanız
gereken tek şey klima yükleri tablosuna alan boyutlarını girmektir.
Aynı şekilde, alan adı seçiminden sonra Alan Sil (“x” işareti ile) simgesine
tıkladığınızda veya klavyede <Del> tuşuna bastığınızda, söz konusu alan silinir.
(program sizden bu seçeneği onaylamanızı istedikten sonra).
Son olarak, bir ara alana gidip <Ctrl>&<I> tuşlarına basarak veya ekleme
simgesine (ortada “+” işareti şeklindeki) tıklayarak Alan Ekleme olanağı da
bulunmaktadır, böylelikle o noktadan sonraki tüm alanlar taşınır ve boş satır
yaratılır (burada bir başka alan tanımlanabilir).
Not: Mevcut bir alanı yeniden adlandırmak istediğinizde, yapmanız gereken
tek şey alan adını seçmek ve <Enter> tuşuna basmaktır, dilediğinizde
değiştirebileceğiniz eski adı gösteren küçük bir pencere açılır. Alana adını
değiştirmek için “Alanı Yeniden Adlandır” (Renamr Space) düğmesine de
basabiliriz.
Klima yükleri tablosunu ekranda “Büyüttüğünüzde”, ilgili verilerin yanı sıra belli bir
alanın yükünü hesaplamak için doldurulması gereken satır ve sütunları
görebilirsiniz.
- 298 -
FINE - HVAC
Alan verilerini gösteren ekran iki bölüme ayrılır; üstte bulunan bölüm alanın yapı
elemanlarından kaynaklanan yükleri gösterirken altta bulunan bölüm aydınlatma,
insanlar, cihazlar, vs.den kaynaklanan ilave yükleri gösterir.
Ekranın en üstünde, her satır, alana ait bir yapısal elemanı gösterirken, her sütun
da eklenecek ve tablonun tamamlanma işlemi sırasında sonuçları otomatik olarak
verilecek olan verileri göstermektedir. Toplamda, her bir mekan için veri
girilebilecek 60 alan bulunur. Bu verilerin girilmesi ile ilgili talimatlar ekranın en
altında (araç çubuğunda) görüntülenir.
Her satırda, genel yapı elemanlarını (örn. D1, A1, vb.) gösteren ilk sütun
başlangıçta doldurulmalıdır, standart bina elemanlarının ilgili verileri ise otomatik
olarak doldurulur. Örneğin, bir satırın ilk sütununda A1 yazılmışsa, örnek açıklık
1’e ait ebatlar ve ilgili k katsayısı aynı satırın ilgili sütunlarına aktarılır (F11 tuşuna
basıldığında örnek veriler görüntülenir). “eşit yüzey sayısı” (Surfaces equal
number) sütunundaki 1 değeri otomatik olarak doldurulur. Elbette ki kullanıcının
istekleri doğrultusunda bu değerler değiştirilebilir.
Daima veri girilmesi gereken alanlar şunlardır:
• Oryantasyon (Yön) (8 çeşit) Alandaki ilgili düğmeye bastığımızda açılacak olan
tablodan seçer veya el ile gireriz.
• Uzunluk (m)
• Yükseklik (m)
• Eşit yüzey sayısı
FINE – HVAC
- 299-
Not: 3. sütun “Çıkarım”ı gösterir, bu şekilde hesaplama tablosunun ilk
sütununda bulunan yapı elemanlarını (örn. D1, A2, vb.) “Çıkarılmış” olarak
tanımlama imkanı sağlar (pek çok eleman arasında yalnızca Açıklıklar otomatik
olarak Düşülecek miktar olarak girilir, bunun anlamı ise, ilk sütuna bir açıklık
girildiğinde “Çıkarılmış” sütununa “A” ifadesinin girileceğidir). CAD Bileşeni ile
Hesaplama Bileşeninin birlikte kullanıldığı durumlarda bağımsız yapı elemanları
çizimden hesaplamalara otomatik olarak (“Çıkarılmış” olarak) «geçerken», bu
sütun, kullanıcıya, istediği takdirde, hesaplamalarda maksimum kesinliği sağlamak
üzere, soğutma yükleri hesaplama tablosundaki bağımsız verileri (örn.
Duvarlardan Çıkarılmış kolonlar, kirişler, payandalar) tanımlama imkanı verir.
Genelde, bu şekilde veri ve sonuçların tam ve kesin analizi ve kontrolünü
yapabilmek mümkün olmaktadır.
Tercihen, son 3 sütuna, gölgelendirme hesaplaması için gerekli veriler girilebilir.
Üç farklı gölgelendirme mekanizması bulunmaktadır:
• Perde, tente, vs. bağlı gölgelendirme (Shading due to curtains, tents, etc):
Bu yalnızca aynı anda pencerelerin toplam yüzeyini kaplayan perdeler ve
tentelerin bulunduğu pencereler için geçerlidir. Her iki durum için de en çok
kullanılan değerler ve renge göre gölgeler, F11 tuşuna veya alanda ilgili
düğmeye basıldığında etkinleşen yardımcı tabloda görüntülenir.
• Çıkıntılara bağlı gölgelendirme (Shading due to projections): Bu özellikle
açıtlara uygulanmakla birlikte duvar yüzeyleri için de kullanılabilir. İlgili satır ve
sütunda iken farenin sağ tuşuna bastığımızda “İlave Veriler”den seçim
yapabiliriz ve bitişik şekle ait pencere ekranın sağ köşesinde açılır. Burada
açıtın yatay ve/veya düşey çıkıntı genişliğini (m olarak) ve buna olan mesafesini
kesinlikle girmeniz gerekmektedir. Örneğin, A1 penceresinin 0,5 m üstünde asılı
duran bir metre genişliğindeki balkon için, A1 penceresi için (tablonun açılması
için F11 tuşuna bastıktan sonra) yatay çıkıntı genişliği alanında 1 ve yatay
çıkıntı mesafesi alanında 0,5 yazmalısınız.
• Diğer gölgelemeler (Shaing inserted arbitrarily): Kullanıcı, ekranın alt sağ
köşesinde açılan ilgili pencerenin yardımı ile farklı saatler için kendi
gölgelendirme katsayılarını seçebilme imkanına sahiptir. Bu seçenek, binaya ait
olmayan (örn. komşu binalar) elemanlara bağlı gölgelendirmenin bulunduğu
durumlarda kullanılır. 0 gölgelendirme katsayısının anlamı pencerenin tamamen
gölgeli olduğu, 1 gölgelendirme katsayısının anlamı hiç gölgelenmemiş olduğu
ve 0 ile 1 arasındaki katsayının anlamı da kısmen gölgelenmiş olduğudur.
Yukarıdaki tabloda da göreceğiniz gibi, kullanıcı belli saatlere karşılık gelen
gölgelendirme katsayılarını girmektedir. Diğer tüm ara saatlerle ilgili olarak,
gölgelendirme katsayısı lineer interpolasyon yöntemi kullanılarak otomatik
olarak hesaplanır.
Notlar:
• Bir açıklıkta son iki sütunun her ikisinin de doldurulmuş olması halinde, öncelik
son sütundadır.
• Gölgelendirmelerin hesaplandığı yeri göstermek üzere her tablonun ilgili satır ve
sütununda «GÖLGE» ifadesi görüntülenir.
- 300 -
FINE - HVAC
•
Her bir gölgelendirme verisi giriş modunda,
düğmesine veya F8 tuşuna
bastığımızda veya özel araç çubuğunda “Gölgeler” seçildiğinde ekranda her
saat için (referans ayı) hesaplanan ilgili gölgelendirme katsayısı görüntülenir.
Tablonun ilk sütununa girilen yapı elemanı verilerine dönecek olursak, otomatik
olarak ortaya çıkan 2 katsayı bulunduğuna işaret edilir: ısı iletkenlik katsayısı ve
taşınabilir duvar yüzeyi (removable wall surface):
Isı iletkenlik katsayısı k otomatik olarak ilgili genel yapı elemanları üzerinden
hesaplanır.
Aşağıdaki şartlar altında, taşınabilir duvar yüzeyi buna ait açıklıklar alanından
otomatik olarak hesaplanır:
• Tabloda duvarın hemen altına duvara ait açıklık ve ya açılıklar girildiğinde.
• Pozlandırma değeri duvar ve açıklık (veya açıklıklar) için aynı olduğunda.
• Açılıklar için otomatik olarak girilen “S” (Çıkarım) (Subtrahend) değerinin 3.
sütuna girilmesi gerektiğinde.
Genel olarak, yukarıda açıklananlar aynı zamanda açıklıklara bağlı taşınabilir çatı
yüzeylerine de (Çatı pencereleri) uygulanmaktadır. Aradaki tek fark, ikinci sütuna
pozlandırma yerine “Y” (yatay) [‘’H’’ (Horizontal)] girilmesidir.
Bunun yanı sıra, aynı uygulama iç açıklıklara bağlı (örn. ahşap kapılar) taşınabilir
iç duvar yüzeyleri durumunda da geçerlidir. Aradaki tek fark ikinci sütuna
pozlandırma yerine “I” (iç açıklık) (Internal opening) girilmesidir.
Pozlandırma sütununun “I” ile işaretlenmiş olması halinde, ilgili yapı elemanının
dahili olarak değerlendirilmesi gerektiğini unutmayın (genel verilerde girilen
klimasız alanlar ile arasındaki fark da diğerleri ile birlikte değerlendirmeye alınır).
Bu şekilde, bir döşeme veya tavanın ısıtılmayan alana komşu olması halinde “I”
yazılması gerekirken, toprak temaslı döşeme veya dış ortama açık tavan veya çatı
bulunması halinde bu alan boş bırakılmalıdır.
Yukarıdaki veriler üzerinde yapılacak herhangi bir değişiklik, ekranda anlık olarak
görüntülenen kayıplar tablosu değerlerinde ilgili değişikliklere neden olacaktır.
Özellikle alan yükleri hesaplaması söz konusu olduğunda, her an, ekranın sağ alt
köşesinde maksimum Alan Yükü Değerleri görüntülenir, daha ayrıntılı olarak
açıklamak gerekirse:
• Maksimum makul alan yükü
• Maksimum potansiyel alan yükü
• Maksimum toplam alan yükü
Tasarımcının her yapı elemanı ve saat başına analitik hesaplamaları görmek
istemesi halinde yapması gereken tek şey F7 veya
tuşuna basmak veya özel
araç çubuğundan “Yükler” (Loads) komutunu seçmektir, bu şekilde her bir yapı
elemanına bağlı analitik yüklerin yanı sıra her saat için toplamlar ekranda
görüntülenecektir. Bu şekilde kullanıcı veri girişi prosedürünün her aşamasında
tam bir denetim ve kontrol imkanına sahip olacak ve bunlara uygun şekilde
müdahale edebilecektir (örn. bunun alan yükünde oldukça fazla bir artışa neden
olacağını düşündüğünde açıklığı küçültebilir).
FINE – HVAC
- 301-
Ekranın sol alt tarafında İnsanlar, Cihazlar, Aydınlatma ve Havalandırmanın
neden olduğu ilave yüklere ait sonuçlar görüntülenir. Daha ayrıntılı olarak, bu
veriler iki kategoriye ayrılır: İnsanlar ve Cihazların neden olduğu toplam yükler sol
sütunda görüntülenirken, Aydınlatma ve Havalandırmaya bağlı toplam yükler sağ
sütunda görüntülenir.
a) İnsanların neden olduğu yükler (Loads due to people): Bireylerin neden
olduğu yüklerle ilgili olarak, ekranda, aşağıdaki verilerin girilmesi gerektiği bitişik
pencere açılır:
Hesaplama metodolojisi (insanlar/yüzey m2 veya insanlar) [Calculation
methodology (people/m2 of space or people)]:
Her tür faaliyet ile ilgili olarak kişi sayısı: (örn. oturan 2 kişi, ışıklı ortamda çalışan
iki kişi vs.).
Bina Tipi: Bina tipi belirtilerek,bu tipe göre program içerisinde bulunan günlük
çalışma süreleri tablosu seçilmiş olmaktadır. Kullanıcı, kendi oluşturduğu günlük
çalışma süreleri tablosunu kullanmak isterse Seçenekler menüsünden eşzamanlı
Seçeneklerini seçmelidir.
- 302 -
FINE - HVAC
b) Cihazlardan kaynaklanan yükler (Loads due to application): Cihazlarla ilgili
olarak ekranda, alanda bulunan her birimin tip ve sayısının veya üretici tarafından
belirlenen birim ‘’duyulur ısı’’[(sensible heat gain) (SHG)] ve ‘’gizli ısı’’ [(latent heat
gain) (LHG)] yükünün direk olarak girilebileceği bir pencere açılır.
c) Aydınlatmadan kaynaklanan yükler (Loads due to lightining): Aydınlatma
ile ilgili olarak, ekranda, aşağıdaki verilerin girilmesi gerektiği bir pencere açılır.
• Hesaplama
metodolojisi
(Calculation Methodology): Toplam
alan ışıklandırma gücünü mü (Watt)
yoksa alan yüzey birimi başına düşen
gücü
mü
(Watt/m2)
girmek
istediğinize bağlı olarak sırasıyla Tip
1 veya 2 girin. İkinci durumda alan
yüzey değerinin biliniyor olması
gerekmektedir. Bu, yalnızca, alan boyutlarının girildiği son bir tek satıra
(havalandırma) girilebilir..
• Flüoresan lambalarının gücü (Power of fluorescent lamps): Flüoresan
lambalarının (eğer varsa) gücü
watt biriminden yazılır.
• Akkor
lambalarının
gücü
(Power
of
incandescent
lamps)
(Watt):
Akkor
lambalarının (eğer varsa) gücü
watt biriminden yazılır.
• Bina tipi (Building type):
Ekranda açılan tabloya bakılarak bina tipine ait seri numarası girilir (örn. ofis,
restoran vb.). “Bina tipi” tanımlaması programda hazır bulunan ilgli günlük
aydınlatma programının seçimine yönlendirme yapar. Kullanıcının kendi
programını belirlemek istemesi halinde, çatışma verileri menüsünde bunu
belirterek, bu aşamada “Eşzaman Seçenekleri”ni (Coincidence Options)
seçmesi gerektiğini unutmayınız. Bunun yanı sıra, kullanıcı gün içi saatlerdeki
aydınlatmada değişiklik yapmak istemeyebilir. Bu durumda, “bina tipi” alanında
1 sayısı bırakılmalıdır.
FINE – HVAC
- 303-
d) Havalandırmadan kaynaklanan yükler (Loads due to Ventilation): Bunlar
kapı/pencere dilatasyon açıklıklarına (slots) bağlı yüklere veya hava
değişikliklerinden kaynaklanan yüklere bağlıdır. Hava değişikliklerinden
kaynaklanan
yükler
yalnızca
kullanıcı
tarafından
istendiği
takdirde
değerlendirmeye alınır. <F11> tuşuna veya alandaki ilgili düğmeye basıldığında,
kullanıcı uzunluk, genişlik, yükseklik ve saat başına düşen hava değişimi sayısına
(n) ait değerleri girebilir. Hava sirkülasyonunun zorunlu olmadığı durumlarda,
kapı/pencere dilatasyon açıklıklarına bağlı kayıpların oluşması muhtemeldir.
Benzer durumda, hava değişiklikleri sayısının 0 olması gerekirken, slot katsayısı
değeri yaklaşık olarak 0,5 olmalıdır (bkz. Hesaplama Kabullerı).
Notlar:
• Merkezi klima sistemi bulunması halinde, hava değişikliklerine bağlı yükler
alana değil ilgili klima ünitesine “yüklenir” (bunlarla ilgili hesaplamalar
Hesaplama Kabullerı bölümünde detaylı olarak açıklanmıştır).
• Slotlardan (kapı/pencere dilatasyon açıklıklarından) kaynaklanan kayıplar
yalnızca takılacak Fan Coil’ler bulunması durumunda hesaplamalara dahil
edilirken hava kanalları ile ilgili aşırı basınçtan kaynaklanan hesaplamalarda yok
sayılırlar.
Sistem veya Zon (System or Zone): Merkez sütunun en altında bulunan zon
veya birim sıra numarası, yalnızca alanları gruplamak istediğinizde girilmelidir (50
alan grubuna kadar tanımlanabilir), bu şekilde her grup için toplam hesaplamalar
bağımsız olarak gerçekleştirilebilir. Varsayılan zon veya ünite rakamı 1’dir. Bir
zonun klima yük gereksinimleri (genellikle) bir veya daha fazla ünite ile
karşılanabilir. Daha az rastlanan ikinci durumda, üniteler üzerindeki yük dağılımı
tahsisi tasarımcıya bırakılır.
F11 tuşuna veya “Sistem veya Zon” alanındaki ilgili düğmeye basıldığında, söz
konusu alanla ilgili artış, sıcaklık ve bağıl nem değerlerini girebileceğiniz aşağıdaki
pencere etkinleştirilmiş olur. Bazı durumlarda, özellikle 3. yöntemle (Ashrae TFM)
ilgili olarak, alan çevresi türü (çok inceden kalına 1-4 arası değerlerle), hava
sirkülasyonu (düşükten yükseğe 1-4 arası değerlerle), işletim tipi (24 saatlik veya
değil) ve katsayı a (yandaki tabloya bakın) da ayrıca tanımlanabilir. Son 4 alandan
her birinde F11 tuşuna veya alandaki ilgili düğmeye basıldığında, kullanıcının
üzerinde çalışılmakta olan alan için ilgili değerler arasından uygun olanı
seçebileceği listenin bulunduğu yardımcı bir tablo açılır.
- 304 -
FINE - HVAC
Yukarıdaki tüm ilave yüklere ait duyulur (sensible) yük bölümü yapı elemanlarının
toplam yüküne eklenir ve alt toplam, toplam oda duyulur yüküne karşılık gelir.
Bireyler ve cihazlara bağlı potansiyel yükler toplandığında, toplam alan potansiyel
yükü bulunur. Toplam duyulur yük + toplam potansiyel yük = toplam alan yükünü
oluşturur. Her saat için bu değerler aşağıda açıklanan hesaplama tablosunda
gösterilir.
Verilerin daha hızlı girilebilmesi için, analitik olarak girilmeleri gerektiği durumlarda
(yani, FINE üzerinden çizimlerden otomatik olarak güncellenmediklerinde),
program kullanıcının örnek katı (uygulamada oldukça yaygındır) ve örnek alanı
kopyalayabilmesine olanak tanır:
Örnek Kat (Typical Level): Herhangi bir alanın tanımlanmadığı boş bir kata
gittiğinizde, program otomatik olarak bunun örnek bir kat olup, olmadığını sorar ve
burada “Evet” veya “Hayır” şeklinde yanıt vermeniz gerekir. Evet cevabı vermeniz
halinde, boş katın alan yükü çalışma sayfalarını güncellemek için önceden
doldurulmuş olan katlar arasından seçim yapabileceğiniz bir liste görüntülenir.
Örnek Alan (Typical Space): Program her bir alanın, ister aynı kat üzerinde ister
farklı kat üzerinde olsun (örn. kullanıcı kat 5’e ait alan 1’i eğer isterse kat 3’e ait
alan 5’e kopyalayabilir) bir diğerine (örnek alan) kopyalanmasına izin verir. Bu
aşağıdaki şekillerde gerçekleştirilebilir:
• Kopyalamak istediğiniz kat ve alana gidin.
• <Ctrl>&<Ins> tuşlarına basın veya menüde “Kopyala” simgesine tıklayın.
• Kopyalama işleminin gerçekleştirilmesini istediğiniz kat ve alana gidin. Elbette ki
bu alan önceden tanımlanmış olmalıdır (Yukarıda anlatıldığı gibi, <Ins> tuşuna
basılıp, adlandırılarak). Henüz tanımlanmamışsa bunu tanımlamanız gerekir.
• <Shift>&<Ins> tuşlarına basın veya menüde “Yapıştır” simgesine tıklayın.
Kopyalamak istediğiniz alan çalışma sayfası değerleri geçerli alan çalışma
sayfasına yapıştırılır.
FINE – HVAC
- 305-
Not: Yukarıdaki hesaplama tablosu sonuçları yalnızca “Hesaplama
tabloları”nın Baskı menüsü içinde Baskı İçeriği seçilmiş olması durumunda
bastırılabilir. Bununla birlikte, sonuçların çeşitliliğine bağlı olarak, kullanıcı, “Baskı
İçeriği “ penceresindeki seçimleri yeniden düzenleyerek bunların bazılarını
bastırılmamak üzere ayırabilir. Bu pencere, hesaplama tablosu penceresi etkin
durumda iken “Pencereler”in hemen sağ tarafında bulunan menüden seçilir. En
altta, kullanıcının her sonuç bölümünü farklı bir sayfaya bastırmak istemesi halinde
işaretlemesi gereken “Sayfa Kesme” (Page Break) adlı bir alan bulunur.
3.1.4.2 Sıcaklık Farkları (Temperature Differences)
Bu pencereye ait sonuçlar direk olarak uygulanan metodolojiye bağlıdır. Bunun
anlamı, yönteme ait bazı ara sonuç girişlerinin gösteriliyor olmasıdır.
Ι. Carrier yöntemi seçildiğinde, sıcaklık düzeltme katsayıları hesaplanır ve
ekranda gösterilir. Bu katsayılar, denetleme nedenleri ile, genel veriler ekranının
en üstünde otomatik olarak açılan aşağıdaki tabloda (referans ayına karşılık gelen
değerler için) özetlenir.
- 306 -
FINE - HVAC
Bu katsayı değerleri aşağıdaki unsurlara karşılık gelmektedir:
• D.B. Tashihi (D.B. Correction): Bu katsayılar tablo 1’den (Carrier) elde edilir
ve söz konusu gün içi dalgalanmayla ilgili olarak (tablo 1’deki düşey eksen) saat
15:00’e kadar saat başı hava sıcaklık dalgalanmalarını gösterir.
• Düzeltilen hava sıcaklığı (Correction ambient temperature): Ay içindeki
maksimum günlük sıcaklıkla birlikte her saat başı için yukarıdaki D.B. katsayısı
değerlerinin toplamından oluşur.
• Pencere iletkenliği (Window conductivity): Klimalı alanların iç mekan
sıcaklığı ile saat başı ortam sıcaklığı arasındaki farkın hesaplanması ile bulunur.
• Klimasız alanların sıcaklık farkı ∆t (Non air-conditioned space temperature
differnce Dt): Her saat için, klimalı ve klimasız alanlar arasındaki sıcaklık farkı
(∆t) ile pencere iletkenlik katsayıları arasındaki farkın hesaplanması ile bulunur.
Ekranda gösterilen yukarıdaki tüm değerler referans ayına karşılık gelir ve sabah 8
ile akşam 6 arasındaki zaman dilimine aittir.
Son olarak, en altta Duvar düzeltme katsayısı hesaplanır (Wall correction
coefficient): Bu, akşam üzeri saat 3 için hava ve iç mekan sıcaklığı arasındaki
farkın ve günlük sıcaklık dalgalanmasının biliniyor olması halinde 5. bölümün 4.
tablosunda elde edilen sayıdır.
FINE – HVAC
- 307-
ΙΙ. Ashrae yöntemi seçildiğinde, aşağıdaki öğeler hesaplanır ve ekranda
gösterilir:
• Hava sıcaklıkları (Ambient temperatures): Bunlar Carrier yönteminde
değerlendirmeye alınan ortam sıcaklıklarının aynılarıdır (bu şekilde iki
metodoloji arasında karşılaştırma yapılması mümkündür).
• İç mekan ve dış hava sıcaklıkları farkı (Indoor and Ambient temperatures
differences): Her saat için klimalı alanlardaki iç mekan sıcaklıkları ve hava
sıcaklığı arasındaki farkın hesaplanması ile bulunur.
• Ortalama hava sıcaklığı (Avarage Ambient temperatures): Ortalama sıcaklık
kullanılarak hesaplanan (1) referans ayının ortalama hava sıcaklığıdır.
• Düzeltme DT (Correction DT): Ayın yanı sıra, duvar ve çatı pozlaması ile ilgili
Ashrae düzeltme katsayısıdır.
İlk iki değer referans ayına karşılık gelmekte ve sabah 8:00 ile akşam 18:00
saatleri arasındaki zaman dilimine aittir.
3.1.4.3 Bina Yükleri Özeti (Buildings Loads Rundown)
Her ay ve saat için havalandırma dahil edilmeden toplam bina yükleri gösterilir.
- 308 -
FINE - HVAC
3.1.4.4 Bina Yükleri Analizi (Buildings Loads Analysis)
Tüm yükler ve bunların toplamı her ay ve saat için gösterilir ve detaylı olarak
açıklanır (ünite havalandırma yükleri ile birlikte).
3.1.4.5 Sistem Yükleri Analizi (System Loads Analysis)
Tüm yükler ve bunların toplamı her ay ve saat için gösterilir ve her Sistem için
detaylı olarak açıklanır (ünite havalandırma yükleri ile birlikte).
3.1.4.6 Diyagram: Havalandırma Dışında Toplam Yük (Total Loads
Without Ventilation)
Havalandırma dışında bina toplam yükleri ile ilgili olarak saat ve hesaplama ayı
başına düşen yük varyasyonunu gösteren aşağıdaki çizelge görüntülenir.
FINE – HVAC
- 309-
3.1.4.7 Diyagram: Havalandırma ile birlikte Toplam Yük (Total
Loads With Ventilation)
Havalandırma ile birlikte bina toplam yükleri ile ilgili olarak saat ve hesaplama ayı
başına düşen yük varyasyonunu gösteren yukarıdaki çizelge görüntülenir.
3.1.4.8 Sistemler Diyagramı (System Diagram)
Her sistem için toplam yüklerle ilgili olarak saat ve hesaplama ayı başına düşen
yük varyasyonunu gösteren aşağıdaki çizelge görüntülenir.
- 310 -
FINE - HVAC
Not: Varsayım prototip dosyaları KLIMPR01.RTF, KLIMPR02.RTF adları ile
4M\CALC\KLIM\ dizinindedir. “PROTOTİP SEÇ” seçildiğinde liste halinde
görüntülenen prototip açıklamaları KLIMPR.LST dosyasında bulunur.
3.1.4.10Ön Kapak (Cover)
“Kapak” penceresi projenin basılı ilk sayfasıdır ve program, bölüm 1.3’de
açıklandığı gibi, kullanıcının farklı tipteki kapak sayfaları arasından seçim
yapmasına veya istediği şekilde kendi kapak sayfasını yaratmasına olanak tanır.
Not: Kapak sayfası prototip dosyaları KLIMCP01.RTF, KLIMCP02.RTF adları
ile 4M\CALC\KLIM\ dizinindedir. Prototip açıklamaları KLIMCP.LST dosyasında
bulunur.
Kütüphaneler, yapı elemanları
türlerinin yanı sıra sıcaklık verilerini de
kapsamaktadır. Kullanıcı tarafından güncellenebilmeleri sayesinde kullanıcı kendi
verilerini istediği şekilde girebilir. “Soğutma Yükleri” uygulamasına ait
Kütüphaneler kategorisinin bölümleri aşağıdaki bölümlerde açıklanmıştır:
3.1.5.1 Pencere/Kapılar
Bu kitaplıkta kısmi ısı iletkenlik katsayıları, cam katsayısı ve maliyetleri ile
nitelendirilen çeşitli açıt türleri yer almaktadır.
FINE – HVAC
- 311-
3.1.5.2 Dış Duvarlar (External Walls)
Bu kitaplıkta kısmi ısı iletkenlik katsayıları, ağırlık, renk ve Ashrae’ye göre tipleri ile
nitelendirilen çeşitli dış duvar türleri bulunmaktadır.
3.1.5.3 İç Duvarlar (Inner Walls)
Burada, Dış Duvarlarınkine benzeyen niteliklere sahip İç Duvar türleri bulunur.
3.1.5.4 Döşemeler (Floors)
Bu kitaplıkta kısmi ısı iletkenlik katsayıları, ağırlık ve Ashrae’ye göre tipleri ile
nitelendirilen çeşitli döşeme türleri bulunmaktadır.
- 312 -
FINE - HVAC
3.1.5.5 Tavanlar (veya Çatılar) (Ceilings)
Bu kitaplıkta kısmi ısı iletkenlik katsayıları, ağırlık, renk ve Ashrae’ye göre tipleri ile
nitelendirilen çeşitli tavan türleri bulunmaktadır.
3.1.5.6 Yaz Mevsimi İklimsel Verileri (Summer Climatologic Data)
Mevcut meteorolojik verilere göre, ortalama maksimum sıcaklıkları, dalgalanmaları
ve yaz mevsimi bağıl nem değerleri ile birlikte en göze çarpan şehirlerin bulunduğu
bir liste mevcuttur.
FINE – HVAC
- 313-
Şehir listesinde herhangi bir şehri ve sonra da sağ
tarafta bulunan “Sıcaklıklar” tuşunu tıkladığınızda,
söz konusu Şehir için yukarıda açıklanan konularla
ilgili değerleri gösteren küçük bir pencere açılır.
Nisan-Eylül dönemi için gereken değerlerin uygun
şekilde girilmesi ile kullanıcının bu Kitaplık listesine
daha fazla Şehir eklemesi veya bu değerleri
yeniden
düzenlemesinin
mümkün
olacağı
görülmektedir.
3.1.5.7 Tavsiye Edilen İç Mekan
Sıcaklıkları (Recommended Indoor Temperatures)
Burada, kullanım amaçlarına göre farklı alan kategorileri için iç mekan sıcaklıkları
önerilir.
- 314 -
FINE - HVAC
3.1.5.8 Tavsiye Edilen İç Mekan Nem Miktarı (Recommended
Indoor Humidity Values)
Burada, kullanım amaçlarına göre farklı oda kategorileri için iç mekan nem değeri
tavsiye edilir.
Bu seçenek bölüm 1.3’de açıklandığı gibi program talimatlarını açıklar.
FINE – HVAC
- 315-
3.2 Fan Coil’ler (Fan Coils)
Fan Coil’ler uygulaması seçildiğinde "Dosyalar", "Seçenekler", "Görünüm",
“Pencereler”, "Kütüphaneler" ve "Yardım" seçenekler grubunu içeren aşağıdaki
menü görüntülenir.
Bu seçenekler ve bunların tali seçenekleri aşağıdaki bölümlerde analitik olarak
açıklanmıştır:
“Dosyalar” seçeneği her bir uygulama için geçerli olan (bkz. Bölüm 1.3.1) tali
seçeneklerden oluşur. Özetleyecek olursak, seçenekler kısaca aşağıda
açıklanmıştır:
ADSIZ (UNNAMED) projesini geçerli kabul eder. ADSIZ projesine yeni veri
- 316 -
FINE - HVAC
kaydedilir.
Baskı Prototipleri (Printing Prototypes): Baskı prototip yönetimi penceresi
etkinleştirilir.
Baskı (Printing): Proje konusu baskı ön izleme çıktısının ardından “Baskı İçeriği”
MS-Word Bağlantısı Link to MS-Word): Proje öğelerinden oluşan bir RTF
dosyası yaratılır (proje dizininde, FANC.RTF adıyla).
dosyası yaratılır (proje dizininde, FANC.RTF adıyla).
(proje dizininde, FANC.RTF adıyla).
Çıkış (Exit): “Fan Coil’ler” uygulamasından çıkış.
Genel veriler (proje başlıkları) ve şebeke verileri olarak iki bölüme ayrılan projenin
temel verilerini gösterir.
Diğer uygulamalarda olduğu gibi, Proje Seçenekleri proje niteliği ile ilgili
başlıklardan oluşur.
3.2.2.2 Şebeke Seçenekleri (Network Options)
İlgili pencerede görüldüğü gibi şebeke seçenekleri aşağıda verilmiş olan şebeke
parametrelerini gösterir:
• Su sıcaklığı (Water temperature)
• Fan Coil Üniteleri (Su) sıcaklık farkı (Fan Coil Units (water) temperature
differance)
• Kuru termometre sıcaklığı.(Dry bulb temperature)
• Islak termometre sıcaklığı (önceki kuru termometre sıcaklığına bağlı ).(wet bulb
temperature)
• Ana Boru Türü (Main pipe type)
FINE – HVAC
- 317-
• Ana Boru Sertlik Katsayısı (Main pipe roughness factor)
• Tali Boru Türü (Secondary pipe type)
• Tali Boru Sertlik Katsayısı (Secondary pipe roughness factor)
• Maksimum su hızı (boru çapı seçimi için üst limit) (Maximum water velocity)
• Boru Döşemesinin her metresi için Sürtünme Sınırı (Rriction Limit perm eter
Length of Piping) (boru çapı seçimi için üst sınır) su besleme sistemlerinde
tavsiye edilen maksimum basınç düşüşü 30 m.lik her eşdeğer boru uzunluğu
için 30 kPa, yani yaklaşık %10, veya her 100 m.lik eşdeğer boru uzunluğu için
10 mss.
• Pompa sayısı (Number of pumps)(1-5).
• Birim sistemi (Unit system) (KCal/h veya Watt veya ΒTU/h).
• Soğutma motoru türü (Type of cooling engine) (hava veya su soğutmalı).
• FCU Türü (Type of FCU): fan coil’in üreticisinin kategorisi (örn. FYROGENIS).
Bu seçenekler dizisi Kısım 1’de detaylı olarak açıklanan “Araç çubukları”
taliseçeneğini içerir.
hesaplama ve sonuç pencerelerine sahiptir. Uygulama hesaplamalarının merkezini
oluşturan ana pencere aşağıdaki bölümde ayrıntılı olarak açıklanmış olan Fan Coil
Şebekesi Hesaplama Tablosudur.
- 318 -
FINE - HVAC
Şekilde görüldüğü gibi, bu tablonun her satırı farklı bir şebeke bölümüne karşılık
gelmekte olup her sütun, girilecek veya bilgi girme işlemleri sırasında otomatik
olarak sonuçlanacak olan hesaplamalarla ilgilidir. Bilgi girilmesine ilişkin talimatlar,
durum çubuğunda görüntülenir. Her satırda öncelikle bölüm tanımlamalarını
ilgilendiren ilk sütun alanını doldurun.
Şebeke standardizasyonu bölüm 1.3.1’de açıklanan bildik prensiplere
dayanmaktadır. Çalışmaya konu olarak bitişik şekildeki basit şebekeyi göz önünde
bulundurun.
Bu şekilde, birleşme noktaları (1,2,3) ve Fan Coil birimleri (4,5,6) numaralanmıştır.
Her birleşme noktasına bir rakam (1’den 99’a kadar) veya bir harf (örneğin A) veya
harfler ile rakamların bir kombinasyonu (örneğin A2, AB, 3C, vs.) verilebilir.
Numaralandırmadaki tek sınırlandırma, 1 rakamının, pompanın yerleştirileceği
noktaya ayrılacak olmasıdır. Buna ek olarak, bilinen nedenlerle, aynı rakam aynı
şebekede iki kere yer almamalıdır. Tüm hesaplama tablolarının aynı şebekeye ait
olduğunu ve bunlara hem menüden ve hem de <PgUp> ve <PgDn> tuşlarını
kullanarak tablodan erişebileceğinizi not edin.
FINE – HVAC
- 319-
Şebekeyi numaralandırdıktan sonra, proje hesaplama tablosundaki her bölümü, ilk
sütuna her bölümün iki birleşme noktasını, aralarına bir nokta koyarak ve boru
bölümündeki su akış yönü ile uyumlu bir sırada eşleşecek şekilde, ayrı ayrı giriniz
(birbirini izledikleri sıra önemli değildir). Yukarıdaki örnekte, 1.2, 2.3, 2.6, 3.4 ve
3.5 bölümleri (isteğe bağlı bir sırayla) doldurulmalıdır.
İki birleşme noktası arasındaki her bölüm için (örneğin, yukarıdaki şekilde 1.2 veya
2.3 bölümleri) için, aşağıdaki bilgiler mevcut olmalıdır:
• Boru uzunluğu (dönüş borusu dahil) ve
• Bölgesel aksesuar direnci (karşılık gelen sütundaki alanda F11 veya uygun
düğmeye basıldıktan sonra ayrıntılı olarak girilen)
Boru uzunluğu ve bölgesel aksesuar direncine ek olarak, fan coil akış oranı (flow
rate) da her sırada, bir birleşme noktasıyla bir fan coil birimi arasına, girilmelidir
(örn. şekildeki 2.6 bölümü). Bu direk olarak girilebileceği gibi (sütun 4’teki karşılık
gelen sıcaklık farkı silindikten sonra), sıcaklık farkı ile alan soğutma yükü
biliniyorsa, otomatik olarak da hesaplanabilir.
Son olarak ve daha yaygın olan durumda, F12’ye basmak veya herhangi bir
sütunun üzerindeyken farenin sağ tuşuna bastığımızda açılan listeden “İlave
Veriler”’i seçmek gerekli olacaktır. Bu durumda, aşağıdaki ekran açılacaktır:
Soğutma yükleri programına bir bağlantı kurulmuş olduğu göz önüne alınarak,
alan yükü, duyulur ve gizli ısı, otomatik olarak girilir (eğer kat ve alan numaraları,
örneğin 1.2, girilmiş ise) ve toplam akış, alan için gerekli olan toplam akışa karşılık
gelir.
Aynı alanda birden fazla Fan Coil birimi varsa, tasarımcı yükü uygun biçimde
tahsis edecek şekilde müdahale etmelidir. Yukarıdaki pencerede, şebeke polar
koordinatlarının, çizim ve düşey çizelgeleri doğru tasarlanacak şekilde, verilmesi
gereklidir (yukarıdaki örneğe bakılarak, 1.2, 2.6 ve 3.5 bölümlerine 0 derece ve 2.3
bölümü için 90 derece ve 3.4 bölümü için 180 derece verilmelidir). Bu durumda,
herhangi bir şebeke tipinin doğru ve ölçülendirilmiş bir şekilde tasarlanabileceği
vurgulanmaktadır. Son olarak, ilgili fan coil yukarıdaki pencerede proje
seçeneklerinde tanımlanmış olan (tasarımcı tarafından değiştirilebilecek) giriş
sıcaklığı ile hesaplanmaktadır. Fan coil biriminin hesaplanması, şebeke verilerinde
tanımlanmış olan ve yukarıdaki pencerede gösterilen fan coil birimleri dosyasında
otomatik olarak yapılmaktadır.
- 320 -
FINE - HVAC
Eğer soğutma yükleri biliniyorsa, fan coil bulunmayan bölümlerdeki (örneğin 2.3)
akış oranları toplanır ve akış oran sütununda otomatik olarak gösterilir
Her şebeke bölümündeki akış oranına ve bu
bölüme karşılık gelen maksimum hıza bağlı
olarak, bölüm borusunun çapı belirlenir.
Bütün bunlara karşın tasarımcı, 6. sütundaki
alanda F11 veya uygun tuşa basarak ve
ekranda beliren kitaplık listesindeki standart
çaplardan birini seçerek, başka bir standart
çap girebilir.
bölümün tanımlanma şekline bakılmaksızın,
ilgili şebeke bölümündeki aksesuarların biliniyor olması koşuluyla, etkin su hızı ve
basınç düşümleri (bakınız ilgili sütunlar) doğru biçimde hesaplanabilir.
Her bölümdeki aksesuarlar, ilgili sütundaki alanda F11 veya uygun tuşa basılarak
ilgili aksesuar penceresinin etkinleştirilmesi ile ayrı ayrı girilir.
Bu noktada, her aksesuar tipi ve hatta onların kombinasyonları için aksesuar
numaraları (her bölüm için 5 farklı aksesuar tipine kadar) girilmelidir. Aynı
aksesuarların defalarca yeniden tekrarlanarak doldurulmasını önlemek ve sistemin
direk olarak hesaplama tablosundan (sadece sistem sıra numarasının girilmesiyle)
girilmesini sağlamak amacıyla, aksesuar sistemlerine bir sıra numarası verme
olanağı da bulunmaktadır. Değişik branşmanları dengelemek için, özel
aksesuarların girilmesinin şebekeyi sınırlandıracağına dikkat edin. “Bölüm
Sürtünme Düşüşleri” (Section Friction Drop) seçeneği sistemin ne kadar iyi
dengelenmiş olduğunu ve, dolaylı olarak da, hangi branşmanların sınırlandırmaya
gereksinim duyacağını göstermektedir.
Tipik (benzer) bölümlerin bulunması durumunda, bunları otomatik olarak transfer
etmek için (ilk sütundan isimleriyle) çağırmak mümkündür.
FINE – HVAC
- 321-
Ters-Dönüşlü Şebeke Hesaplamaları (Reverse-Return Network Calculations)
(Tichelmann): Yukarıda tanımlanan klasik (iki borulu) şebekelere ek olarak, gidiş
ve geri dönüşün kesinlikle paralel şebekeler olmadığı ve farklı yollar izlediği, ters
dönüşlü bir şebekenin tanımlanması olanağı da mevcuttur. Bu tür bir şebeke,
yukarıda tarif edilene benzer ve birleşme noktaları farklı numaralandırılmış ikinci
bir şebekenin bulunduğu varsayılarak, kolaylıkla tanımlanabilir.
Dikkat! FCU birimlerinin numaralandırılmasına gerek yoktur, çünkü zaten
numaralıdırlar.
Birleşme noktalarına ve FCU birimlerine numaralar (veya harflerle numaralar)
verildikten sonra, hesaplama tablosunun ilk sütununu dönüş bölümleri ile, “.”
yerine “-“ kullanarak ve su akış yönünün tersi yönünde doldurunuz (örneğin
yukarıdaki örnekte, 5 radyatörüne dönüş, gidiş yoluna (1:3:5) göre değil de başka
bir yöne doğru oluşuyorsa 13-5). 1 noktasının aynı zamanda dönüş şebekesinin
geri dönüş noktası olduğuna da dikkat edilmelidir (örneğin 1-13 bölümü dönüş
şebekesinin terminal noktasıdır). Bununla birlikte, bu standardizasyon, kullanıcının
gidiş ve dönüşün aynı anda simülasyonu ile basit bir örnek üzerinde çalışarak elde
edeceği, mümkün olan en basit olasılıktır. Örneğin, eğer bir radyatör yükü
değişirse, hem gidiş ve hem de dönüş yükü değişecek ve bu da sonuçta boru
çaplarını, vs etkileyecektir.
3.2.4.2 Soğutma Sistemi (Cooling System)
Bu pencerede bir Soğutma Sistemi (Kütüphanelerdan, alan içinde F11 veya uygun
tuşa basıldığında) seçilmekte ve bunun çalıştırma özellikleri girilmektedir. Soğutma
Sistemi için ayrıntılı hesaplamaların, Psikometri uygulamaları içerisinde
yapıldığına dikkat ediniz.
- 322 -
FINE - HVAC
3.2.4.3 Pompa (Pump)
Bu program beş taneye kadar pompa kullanımına izin vermektedir. Seçilen pompa
için, şebekedeki toplam akış oranı ve en çok direnç gösteren şebeke branşmanları
için toplam sürtünme kayıpları otomatik olarak görüntülenmektedir.
Her şebeke branşmanının gereksinimlerini kapsayan pompanın, Pompa sıra
numarasının girilmesiyle şebekenin başlangıç bölümünde (örneğin 1.2)
ayarlanması gerektiğine dikkat ediniz.
Seçilen pompanın sıra numarası ile ilgili olarak (sadece bir pompa mevcutsa, 1),
aşağıdaki bilgiler görülür:
• Hesaplama tablosu bilgilerine göre, m3/h olarak hesaplanmış Su debisi
• En yüksek sürtünme kayıplarını temsil eden En Çok direnç gösteren Şebeke
Branşmanı
• Yukarıdaki En Çok direnç gösteren Şebeke Branşmanına karşılık gelen Toplam
Şebeke (borular ve aksesuarlar) Sürtünme Değeri (manometrik yükseklik) mss
olarak.
• Kalorifer Kazanı, 3-yollu Vana, Çekvalf Sürtünmesi ve Diğer Sürtünmeler, mss
olarak (güvenlik nedenleriyle, bunun ötesindeki sürtünme kayıpları da
önerilmekte ve bunların teorik olarak yaklaşık %20-30 artırılıp uygulanması
öngörülmektedir
Yukarıdaki sürtünme değerleri de eklenecek olursa, sonuç, şebekenin toplam
manometrik yüksekliği (mss cinsinden) olacaktır. Program kütüphanelerinden bir
sirkülatör tipini seçmek için, alanın üzerinde F11’e veya “Seçilen Sirkülatör Tipi”
alanında uygun tuşa basınız. Daha sonra seçilen sirkülatörün özellikleri (Debi,
Manometrik yükseklik ve diğer özellikler) gösterilir. Seçilen sirkülatör(ler)in
kurulumun debi ve basınç kaybı gereksinimlerini karşılaması gerektiği açıktır.
FINE – HVAC
- 323-
3.2.4.4 Genleşme Kabı (Expansion tank)
Genleşme Kabı seçimi için, kurulumun statik ve son basıncını (bar olarak) girin.
Tesisatın Statik Basıncının (bar olarak), tesisatın genleşme kabı ile daha yukarıya
yerleştirilmiş bulunan FCU birimi arasındaki uzaklığa karşılık geldiğine dikkat edin.
10 mss’nin 1 bar’a karşılık geldiğini düşünerek (tam olarak 9.81 mss = 1 bar),
Statik Basınç bar cinsinden hesaplanabilir. Tesisatın Son Basıncı ile ilgili olarak,
yukarıdaki Fan coil’lerinin hava içermesi durumunda, Statik Basınç bir emniyet
faktörü (0.7 barlık) ile artırılmalıdır.
Suyun genleşmesi ve genleşme kabının minimum hacmi hesaplanır ve geriye
sadece genleşme kabının, gereken minimum hacim aşılacak şekilde,
Kütüphanelerdan (alanın içinde F11 veya uygun tuşa basılarak) seçilmesi kalır.
3.2.4.5 Tesisat Çizimi (Network Drawing)
Her bir şebeke branşmanı için (bkz. Hesaplama tablosu) polar koordinat girilmiş
olması kaydıyla, (numaralandırılan) şebeke ekranda gösterilir.
yaratır. Özel nitelikleri hesaplama tablosundan aktarılmış olan Makina dairesi alt
tarafta bulunur. kolon şemasının oluşturulması ve basılması hakkında daha
ayrıntılı bilgi için Kısım 1’e bakınız.
3.2.4.7 Devre Boru Basınç Kaybı (Section Friction Drop)
Bu seçenek, tasarımcının şebekenin dengede olup olmadığını göreceği şekilde,
her terminal yolundaki toplam sürtünmeyi gösterir. Eğer kullanıcı belirli
branşmanlar arasında büyük sürtünme farklılıklarının mevcut olduğunu
düşünüyorsa, hesaplama tablolarını (boru çaplarını değiştirerek veya sınırlayıcı bir
- 324 -
FINE - HVAC
aksesuar dahil ederek) değiştirebilir ve değişikliklerinin sonucunu görmek için
“Kesit Sürtünme Düşüşü”’ne geri dönebilir. Pompa seçimi için kriterlerden biri olan
en çok direnç gören şebeke kolu, ekranın alt yanında görüntülenir.
Son olarak, ters-dönüşlü sistemlerde, en çok direnç gören
şebeke
kombinasyonları kadar tüm branşmanların (hem gidiş ve hem de dönüş
branşmanları) da değerlendirildiğine dikkat çekilmelidir.
3.2.4.8 Keşif Listesi- Maliyet (Bill of materials-Costing)
“Proje Raporu” penceresi, bölüm 1.3’te açıklandığı gibi farklı Proje Raporu
prototipleri ve metin düzenleme stilleri seçimine imkan tanıyarak, projenin Proje
Raporusının oluşumunu destekler.
Not: Proje Raporu prototip dosyaları FANCTP01.RTF, FANCTP02.RTF adları
ile 4M\CALC\FANC\ dizinindedir. Prototip açıklamaları FANCTP.LST dosyasında
bulunur.
Kabuller metni belirtilir. "Kabuller" seçildiğinde, tali seçenek olan "Prototip Seç" ile
birlikte menüde "Kabuller" seçeneği görüntülenir. Herhangi bir Giriş prototipi
FINE – HVAC
- 325-
Note: Varsayım prototip dosyaları FANCPR01.RTF, FANCPR02.RTF adları ile
4M\CALC\FANC\ dizinindedir. Prototip açıklamaları FANCPR.LST dosyasında
bulunur.
- 326 -
FINE - HVAC
3.2.4.11 Ön Kapak (Cover)
Not: Kapak sayfası prototip dosyaları FANCCP01.RTF, FANCCP02.RTF adları
ile 4M\CALC\FANC\ dizinindedir. Prototip açıklamaları FANCCP.LST dosyasında
bulunur.
“Fan Coil’ler” uygulama Kütüphanelerı; boruları, FCU birimlerini ve aksesuarlar ile
makine dairesi ekipmanlarını içermektedir (Soğutma Sistemleri, Pompalar,
Genleşme Kapları, vs). Her kitaplık kategorisi, pazarda bulunabilecek değişik
malzeme tiplerini içerir, ancak doğal olarak, kullanıcı tarafından istenen malzeme
tipleri ile güncelleştirilebilir. Her malzeme tipi için karakteristik bilgilerin yer aldığı
malzeme Kütüphanelerı aşağıdaki bölümlerde anlatılacaktır.
3.2.5.1 Fittings
Bağlantı parçalarına ilişkin Kütüphaneler, listeler halinde değişik boru sistemi
aksesuarlarını içermekte ve her bağlantı parçasının ana özellikleri de burada
belirtilmektedir (Z direnç katsayısı ve maliyeti).
“Borular” kitaplığı, tanımları ve sertlik durumlarıyla birlikte, değişik ısıtma borusu
tiplerini kapsamaktadır (örneğin Bakır boru, Plastik boru, vs.).
Belirli bir boru tipini seçtiyseniz ve “Boyut” tuşuna bastıysanız, karşınıza mevcut
boru çaplarının sıralanmış olduğu ve bunu, nominal çap, iç çap, maliyet ve kod
numarası gibi gerekli tüm bilgilerin izlediği küçük bir tablo çıkacaktır.
FINE – HVAC
- 327-
3.2.5.3 Fan Coil Birimleri (Fan Coil Units)
"Fan Coil’ler" kitaplığı, hesaplamalar için gereken tüm özellikleriyle birlikte değişik
birim tiplerini kapsamaktadır. Özellikle, her üretici için ayrı bir başlık altında, fan
coil boyutları (200, 400, vs.), Z katsayıları, kod numaraları ve maliyetler
görüntülenir.
“Yükler” tuşuna basıldığında, çeşitli sıcaklıklara karşılık gelen çıktılar (kuru
termometre, ıslak termometre ve su giriş sıcaklığı) görüntülenir.
Not: Fan-Coil Z katsayısının hesaplaması: Fan-Coil’deki Z katsayısı basınç
düşümünü
karakterize
etmektedir
ve
aşağıdaki
formül
kullanılarak
hesaplanmaktadır:
Z = Dp / Q 1.747
burada:
Dp Fan-Coil’daki basınç düşümüdür (mH2O olarak)
Q Fan- Coil’daki su debisidir (m3/h olarak)
3.2.5.4 Soğutma Grubu (Cooling Engines)
Özellikleriyle birlikte çeşitli Soğutma Sistemleri bulunmaktadır.
- 328 -
FINE - HVAC
3.2.5.5 Pompalar (Pumps)
Çeşitli Pompa tipleri, ana teknik özellikleri (Boyut, debi, Basınç (Manometrik
yükseklik), Motor Gücü, Elektriksel Bilgiler, Maliyet, Kod) ve, İki Borulu Isıtma
Sistemindekine benzer biçimde, Q, ve Hm değerlerinin 4 çiftiyle simüle edilmiş
karakteristik eğrileriyle birlikte, Kütüphanelerda mevcuttur. Mevcut Kütüphaneler,
bunları değiştirmede ve yeni bilgiler girmede serbest olan kullanıcı tarafından
güncelleştirilebilir.
Bu kitaplık Tank Kapasiteleri, Bağlantı çapları,Vana ölçüleri, Maliyetleri ve
Kodlarıyla birlikte çeşitli Genleşme Kabı tiplerini içermektedirler.
FINE – HVAC
- 329-
Not: Tüm Kütüphaneler, değiştirmek istediğiniz malzemenin kartına ulaşılarak
veya yeni bir malzeme ekleyip gereken ilgili bilgileri girerek basit bir şekilde
güncelleştirilebilir. Eğer “TAMAM” düğmesini tıklarsanız, değişiklikler kaydedilir;
“İptal” düğmesini tıklarsanız, yapılan değişiklikler iptal edilmiş olur.
Bu seçenek kullanıcıyı, bölüm 1.3’de açıklandığı gibi, diğer kullanıcı yardım
seçeneklerine yönlendirmektedir.
- 330 -
FINE - HVAC
3.3 Hava Kanalları (Air Duct)
Hava kanalı simgesine çift tıkladığınızda "Dosyalar", "Seçenekler", "Görünüm",
“Pencereler”, "Kütüphaneler" ve "Yardım" seçenek grupları ile birlikte ekranda
aşağıdaki menü görüntülenir.
Bu seçenekler ve bunların tali seçenekleri ileriki bölümlerde detaylı olarak
açıklanmıştır.
verin.
Dikkat! Yeni yada mevcut bir proje seçilmediğinde, program otomatik olarak
FINE – HVAC
- 331-
kaydedilir.
etkinleştirilir.
bastırılır.
dosyası yaratılır (proje dizininde, AERA.RTF adıyla)
dosyası yaratılır (proje dizininde, AERA.RTF adıyla).
(proje dizininde, AERA.RTF adıyla)
Çıkış (Exit): Hava Kanalı uygulamasından çıkış
Genel veriler (proje başlıkları) ve şebeke verileri olarak iki bölüme ayrılan projenin
temel verilerini gösterir.
başlıklar ve isimlerle belirtilir.
- 332 -
FINE - HVAC
3.3.2.2 Tesisiat Seçenekleri (Network Options)
İlgili ekranda görüldüğü gibi, şebeke bilgileri aşağıdaki parametrelerle ilgilidir:
• Besleme Havası sıcaklığı (Air Supply temperature): Veriş menfezlerinden
alana giren havanın sıcaklığıdır (15-16°C).
• İstenen Ortam sıcaklığı (Desired Spaces temperature): Bu, klimalı
ortamlardaki istenen sıcaklıktır (sadece Psikometri öngörülmemişse önemlidir).
• Havalandırma kanalı malzemesi (Air-Duct Material): Kullanılacak Hava
kanalı malzemesi seçilir (alanda <F11> veya uygun tuşa basılacak olursa, ilgili
kitaplık görüntülenir).
• Havalandırma Kanalı Mutlak Pürüzlülük Faktörü (Air-Duct roughness
Factor): Kanal malzemesine bağlı olan hava kanalı sertlik katsayısı girilir. Eğer
kanal malzemesi Kütüphanelerdan seçilmişse, sertlik değeri de otomatik olarak
güncelleştirilir.
• Maksimum hava hızı (Maximum air velocity): Hava kanallarındaki hava hızı
üst limiti ile ilgilidir. Bu değer eşit basınç düşümleri yöntemi uygulandığında bir
üst limit olarak kullanılır veya bunun yerine eşit hızlar yöntemi uygulandığında
bu değer hava hızının değeri olarak alınır.
• Metre başına basınç düşümü (Pressure drop perm eter): Metre (m) başına
basınç düşmesi, eşit basınç düşüşleri yöntemi uygulandığında m başına ilgili
şebeke basınç düşüşünün değeri olup bunun yerine eşit hızlar yöntemi
uygulandığında hiçbir önemi yoktur
• Kanal Tipi (Type of Cross Section): (Yuvarlak, kare veya dikdörtgen):
Şebekenin en uzun bölümündeki kesit tipi girilir.
FINE – HVAC
- 333-
• İstenen Hava-kanalı boyutları Desired Air-duct dimensions) (genişlik ve
yükseklik): İstenen hava kanalı boyutları sadece, tasarımcının genişlik veya
yükseklik olarak sabit bir tanımlamada bulunabildiği ve kuşkusuz doğal olarak
en yaygın seçim olan dikdörtgen şeklindeki hava kanalları seçildiğinde
saptanmalıdır. Hava kanallarının dikdörtgen biçimindeki kesitlerinin her iki
boyutu da (Yuvarlak veya kare biçimli kesitlerde bir boyut) tanımlandığı zaman,
her şebeke branşmanındaki hız ve basınç düşümünün, mevcut yöntemlerden
herhangi birinin prensiplerine başvurmadan saptandığına dikkat ediniz. Bunun
aksine, sadece tek bir boyut (yükseklik veya genişlik) girilmiş ise, diğer boyut;
hesaplama yöntemiyle otomatik olarak hesaplanır. Doğal olarak, burada
saptanmış olan yükseklik veya genişlik, tasarımcıyı sınırlandırmaz, çünkü her
zaman onu şebekenin belirli bir bölümünde değiştirmek olanağı vardır..
• Hava-kanalı boyutlarının yuvarlanma aşaması (Rounding steps of Air-duct
dimensions): mm düzeyindeki hassasiyete gerek olmadığında, hava kanalı
kesit değeri bunun yaklaşık katları şeklinde yuvarlanır (örneğin 50 mm).
• Menfezlerin Gürültü Seviyesi (Grilles Sound Level): Menfezlerdeki gürültü
seviyesinin (db olarak) aşılmaması gereken üst limiti ile ilgilidir. Bu limit belirli bir
oda menfezinde seçilen bir değer olarak da değiştirilebilir.
• İstenen menfez boyutları (Desired Grilles dimensions): Yukarıda istenen
hava kanallarıyla ilgili olarak verilenlere benzer talimatlar uygulanır.
• Fan Sayısı (Number of Fans): Tesisatta bulunan fanların sayısını gösterir (1-5)
• Birim sistemi (Unit system): Κcal/h, Watt veya Btu/h
• Hesaplama Metodolojisi (Calculation Methodology): Bu program mevcut 3
hava kanalı hesaplama yöntemleri arasından seçim yapma olanağı verir a) Eşit
Hızlar Yöntemi b) Eşit Sürtünme Kayıpları Yöntemi ve c) Statik Basınç Geri
Kazanım Yöntemi.
• Minimum Hava hızı (Minimum Air velocity): Bu, Geri kazanım Yönteminin
seçilmesi durumunda, minimum hava hızını göstermektedir. Tasarımcı, hava
çıkışlarındaki hızın çok düşük olduğu varsayıldığında, minimum hız limitinin
girilmesine izin verildiğini hatırından çıkarmamalıdır.
Not: Tasarımcı, Geri Kazanım yöntemi seçildiğinde, her yeni bölüm girildiğinde
basınç geri kazanım hesaplamalarını yeniden yapmamak için, fanda başlayan
şebeke bölümü girişlerini tüm diğer bölümlerle ilgili girişler tamamlanıncaya kadar
ertelemesinin yararlı olacağını unutmamalıdır (bakınız hesaplamalar).
Bu seçenek dizisi “Araç Çubukları” tali seçeneğini içermektedir.
“Pencereler” seçeneği bir dizi hesaplama ve içlerinde analitik proje
hesaplamalarının sunulduğu sonuç pencerelerini içermektedir. Uygulama
hesaplamalarının çekirdeğini oluşturan ana pencere, aşağıdaki bölümde
açıklanmakta olan Hava kanalı Hesaplama Tablosudur.
- 334 -
FINE - HVAC
Şekilde görüldüğü gibi, bu tablonun her satırı farklı bir şebeke bölümüne karşılık
gelmekte olup her sütun, girilecek veya veri girme işlemleri sırasında otomatik
olarak sonuçlanan hesaplamalarla ilgilidir. Veri girilmesine ilişkin talimatlar, durum
çubuğunda görüntülenir. Her satırda öncelikle bölüm tanımlamalarını gösteren ilk
sütuna ait alanı doldurunuz.
Şebeke
standardizasyonu
daha
önce
açıklanan
prensiplere
dayanmaktadır.
Çalışmamıza konu olarak, yandaki şekilde
görülen basit şebekeyi düşününüz. Bu şekilde
birleşme noktalarına (1,2,3) ve menfezlere
(4,5,6)
şeklinde
sayılar
verilmiştir.
Numaralandırmadaki tek kısıtlama 1 rakamının
fanın yerleştirilmiş olduğu yere verilmiş
olmasıdır (eğer birden fazla fan mevcutsa
(klima veya havalandırma birimleri) 1 sayısı
onların her birine de verilmelidir). Bununla birlikte, hiçbir sayının aynı şebekede iki
kere verilmemesi gerektiği açıktır (bütün hesaplama tablolarının aynı şebekeden
söz etmekte olduğuna dikkat ediniz. Şebekeyi numaralandırdıktan sonra, proje
hesaplama tablosundaki her bölümü, ilk sütuna her bölümün iki birleşme noktasını
boru bölümündeki su akış yönü ile uyumlu bir sırada girecek şekilde (aralarına bir
nokta koyarak), ayrı ayrı giriniz (birbirini izledikleri sıra önemli değildir).
Yukarıdaki örnekte, 1.2, 2.3, 2.6, 3.4 ve 3.5 bölümleri girilmelidir. Eğer (c) yöntemi,
yani basınç geri kazanım yöntemi seçilmiş ise, hesaplamalar sırasında zaman
kazanmak için 1.2 bölümünün en son girilmesi önerilmektedir.
İki birleşme noktası arasındaki her bölüm için (örneğin, yukarıdaki şekilde 1.2 veya
2.3 bölümleri) için, a) kanal uzunluğu ve b) yerel aksesuar direncinin girilmesi
gerekmektedir.
FINE – HVAC
- 335-
Boru uzunluğu ve bölgesel aksesuar direncine ek olarak, hava akış oranı da her
satırda, bir birleşme noktası ile bir menfez arasına, girilmelidir (örneğin şekildeki
2.6 bölümü). Akış oranı doğrudan doğruya girilebilir (sütun 4’teki karşılık gelen
sıcaklık farkı silindikten sonra) veya sıcaklık farkı ile alan yükü biliniyorsa, otomatik
olarak hesaplanabilir. Soğutma yükleri programına bir bağlantı kurulmuş olduğu
göz önüne alarak, alan yükü otomatik bir şekilde girilir (eğer kat ve alan
numaraları, örneğin 1.2, girilmiş ise) ve sonuç alış oranı, alan için gerekli olan
toplam akışa karşılık gelir. Eğer ortamın havalandırılması için birden fazla menfez
mevcutsa, tasarımcı akış oranını uygun biçimde dağıtarak müdahale etmelidir.
Ara şebeke bölümleri için akış oranını saptamak, bu kesite ait menfezler üzerinden
akış oranına dayalı olarak hesaplanmakta olduklarından, gerekli değildir (örneğin
yukarıdaki şekilde yer alan 1.2 veya 2.3 bölümleri). Eğer kullanıcı yukarıdaki
bölümlerde herhangi bir rakam girmeye çalışırsa, bu bölümlerdeki akış oranı
hesaplanmakta olan değerler olduklarından, bu rakam otomatik olarak silinecektir.
Genel olarak, akış oranları, ara bölümler için program tarafından hesaplamalar
yapıldığından, sadece menfezli bölümler için girilmelidir..
Not: Her alandaki toplam hava akış oranı, yaklaşık olarak hem duyulur alan
yüküne ve hem de veriş ve dönüş havaları arasındaki sıcaklık farkına dayalı
olarak, veya daha önce Psikrometrik Hesaplamalar yapılmışsa, hassas biçimde
hesaplanabilir (bakınız Psikrometri).
Yukarıdaki tüm verilerin biliniyor olması
halinde, menfezsiz bölümlerdeki (örneğin
2.3) akış oranı değerleri toplanır ve akış
oranı
sütununda
otomatik
olarak
görüntülenir.
Her şebeke bölümündeki akış oranlarına
ve hesaplama yöntemine (eşit basınç
veya hız) dayalı olarak, her bölümdeki
hava-kanalı boyutları ile, mevcut olduğu
yerlerde, menfezlerin standart ölçüleri
saptanmaktadır. Tasarımcı bütün bu
bilgilere, F12’ye basarak veya söz
konusu bölüme karşılık gelen herhangi bir
satırın sütununda farenin sağ tuşuna
bastığımızda ortaya çıkan listeden “İlave
Veriler”’i seçerek ulaşabilir.
Bundan sonra, ekranda yanda görülen
pencere
açılır.
Hava-kanalı
kesiti
(yuvarlak, dikdörtgen, kare) ve onun istenen boyutları genel bilgilerde girilenlerdir,
ancak tasarımcının başka herhangi bir istenen boyutu değiştirmesine veya giriş
yapmasına izin verilmektedir.
Yukarıdaki boyutlara dayalı olarak, etkin hava hız ve basınç düşme değerleri de
hesaplama tablosunda hesaplanabilmektedir.
Pencerenin en üst kısmında, çizim ve kolon şamaları doğru tasarlanacak şekilde,
şebekenin polar koordinatlarının verilmesi gerekmektedir (yukarıdaki örnekle ilgili
olarak, 1.2, 2.6 ve 3.5 bölümlerine 0 derece, 2.3 bölümüne 90 derece ve 3.4
- 336 -
FINE - HVAC
bölümüne 180 derece açıları verilmelidir). Bu durumda, herhangi bir şebeke tipinin
doğru ve ölçülendirilmiş bir şekilde tasarlanabileceği vurgulanmaktadır. Sonuç
olarak yukarıdaki pencerede, ilgili menfez boyutları da, genel verilerde belirtilmiş
olan gürültü düzeylerini aşmayacak şekilde, saptanmaktadır. Alanın üzerinde
F11’e veya uygun tuşa basılarak ilgili kitaplıktan bir menfez tipi seçildikten sonra,
menfez boyutları otomatik olarak hesaplanmış olmaktadır
menfezin genişliği, yüksekliği ve mevcut gürültü düzeyi pencerenin altında
görüntülenmektedir. Pencerenin ortasında, istenen boyutların girilmesinin mümkün
olduğuna dikkat ediniz (genel olarak bunlardan biri genel veriler arasında
girilmekte ve diğerleri otomatik olarak hesaplanmaktadır).
Not: Mesafe, menfez ile hava akımının hızının 0.25 m/s değerine düştüğü
nokta arasındaki yatay uzaklıktır.
menfez mesafeleri aşağıdaki formül kullanılarak saptanır:
σ = L x √ F/Q= L/(u x √ F) = L/(√ Q√ u)
burada:
L:
menfez mesafesi
FINE – HVAC
- 337-
F:
menfez alanı, m2
u:
hava hızı (m/s olarak)
Q:
Akış oranı
σ:
menfez katsayısı
Her bölüm için hava-kanalı şebekesinin aksesuarları (örneğin dirsekler, Tbağlantıları, vs.), yukarıda boru sistemleri için anlatıldığı şekilde, sütun 10’daki
alanda ilgili pencerenin F11’e veya uygun tuşa basılarak harekete geçirilmesiyle
girilir. Burada, her aksesuar tipinin sıra numarasının veya toplam Z katsayısının
(pencerenin altındaki) veya bu ikisinin bir kombinasyonunun girilmesi gerekir. Aynı
aksesuarların defalarca tekrarlanarak girilmesini önlemek amacıyla aksesuar
sistemleri için bir sıra numarasının (üstte) girilmesi ve sistemin doğrudan doğruya
hesaplama tablosundan (aksesuar sütununda sistem sıra numarasının direk
olarak girilmesiyle) girilmesi olanağı da vardır. Eşit basınç düşümü yöntemini
kullanmanız ve şebekeyi dengelemek istemeniz durumunda, damperlerin uygun
bir biçimde ayarlanabilir olduklarına dikkat edin (eşit basınç düşümü metodunda
şebekelerin iyi “dengelenmeleri”’nin, sadece şebekeler simetrik biçimde
tasarlanmışlarsa mümkün olduğunu unutmayınız). “Bölüm Sürtünme Düşüşü”
seçeneği şebekenin ne kadar iyi dengelenmiş olduğunu, ve dolaylı olarak da,
hangi branşmanların damperlerin kullanımıyla kısıtlamaya gereksinim duyduğunu
göstermektedir.
Bunun yerine statik basınç geri kazanım yöntemi uygulanacak olursa, bu durumda
her şebeke bölümündeki sürtünme kayıpları, önceki ve sonraki bölümlerin
hızlarına da bağlı olan, geri kazanılmış statik basınçla dengelenmektedir. Böylece,
fanda (yukarıdaki örnekte bölüm1.2) başlayan ilk şebeke bölümüne ait olan ve
elbette ki, kullanıcının hava kanalı kesitinin iki boyutunu da belirlemiş olduğu
bölümler için olanlar hariç, son sütunda hiçbir şey görünmemektedir (sıfır
sürtünme kaybı). Sonuç olarak, bu durumdaki toplam sürtünme kayıpları fanda
başlayan ilk bölümdeki sürtünme kayıplarına eşittir.
Yukarıdakilerin tümü hava veriş şebekesi için de geçerlidir. Dönüş şebekesi, yine
birleşme noktalarının ve dönüş menfezlerinin benzer biçimde saptanmalarıyla; ve
her menfeze veriş menfezleriyle karşılaştırıldığında biraz daha düşük bir akış
oranı verilmesiyle standardize edilmektedir (örneğin, odayı biraz aşırı-basınçlı hale
getirmek için hava veriş akış oranının %70-80’inin verilmesiyle). Dönüş
şebekesinin tamamen bağımsız olduğu ve tüm odalarda menfez bulunmadığı
açıktır. Fan en çok kullanılan veriş ve dönüş branşmanı için sürtünme kayıplarının
üstesinden gelmek zorunda olduğundan, buna karşılık gelen sürtünme kayıpları
hesaplama tablosunda eklenmekte ve gösterilmektedir (aşağıya bakınız).
Tipik (benzer) hava-kanalı şebeke bölümlerinin bulunması durumunda, bunları
otomatik olarak transfer etmek için (ilk sütunlarındaki isimleriyle) çağırmak
mümkündür.
Not: Hava-kanalı programı başka herhangi bir havalandırma projesi için de
kullanıma uygundur. Bir havalandırma şebekesini hesaplamak için, tek farkı yük ve
sıcaklık farklarının (ilgili ilk sütundan) çıkarılması olmak üzere, daha önce
anlatıldığı biçimde öncelikle standardize edilmelidir ve menfezlerle sonlanan tüm
bölümler için akış oranları girilmelidir. Buna ek olarak, ikinci bir şebeke
olmadığından, bölümler “-“ ile değil “.” İle girilmelidir.
- 338 -
FINE - HVAC
3.3.4.2 Fanlar (Fans)
Program beş adede kadar fan kullanımına izin vermektedir. Seçilen Fan için en
çok kullanılan branşmanın toplam şebeke akış oranı ve toplam sürtünme kayıpları
pencerede gösterilmektedir.
Her şebeke branşmanı için gereksinimleri kapsayan Fanın şebekenin başlangıç
bölümünde (örneğin 1.2), sıra numarası girilerek (F12’ye basıldıktan sonra seçim
yapılması veya “Şebeke Bölümüi”’nde farenin sağ tuşuna basıldıktan sonra beliren
listeden “İlave Veriler”’in seçilmesi veya hesaplama tablosunun son sütununa
doğrudan doğruya girilmesi suretiyle) ayarlanması gerektiğine dikkat ediniz.
Fan sıra numarasıyla ilgili olarak (sadece 1 fan mevcutsa, 1) aşağıdaki bilgiler
görüntülenir:
• Hesaplama tablosu verilerine göre, m3/h olarak, hesaplanmış hava debisi
• En yüksek sürtünme kayıplarını veren branşman olan En Çok Kullanılan
Şebeke BÖLÜMÜ (dal).
• Yukarıdaki en çok kullanılan branşmana karşılık gelen ve hesaplama
tablosunda hesaplanmış bulunan, mss cinsinden, Toplam Şebeke (borular ve
aksesuarlar) Sürtünmesi.
• Filtre, Hava-Hava Isı Dönüştürücü, Klima Ünitesi Sürtünme değerleri ile Diğer
Sürtünme değerleri, mss olarak (güvenlik nedenleriyle, bunun ötesindeki
sürtünme kayıpları da önerilmekte ve bunların teorik olarak yaklaşık %20-30
artırılıp uygulanması öngörülmektedir
Yukarıdaki sürtünme değerleri eklenecek olursa, sonuç, tesisatın toplam basıncı
(mss cinsinden) olacaktır. Program Kütüphanelerından bir fan tipini seçmek için,
alanın üzerinde F11’e veya “Seçilen Fan Tipi” alanında uygun tuşa basınız.
FINE – HVAC
- 339-
Daha sonra seçilen fanın özellikleri (Debi, Basınç ve diğer özellikler) gösterilir.
3.3.4.3 Şebeke Çizimi (Network Drawing)
Herhangi bir diğer şebeke uygulamasında olduğu gibi, her bir şebeke branşmanı
için (bkz. hesaplama tablosu) polar koordinat girilmiş olması kaydıyla,
(numaralandırılan) şebeke çizimi ekranda gösterilir.
yaratır. Özel nitelikleri hesaplama tablosundan aktarılmış olan Fan, alt tarafta
bulunur. Kolon şemasının oluşturulması ve basılması hakkında daha ayrıntılı bilgi
için Bölüm 1.3.4’e bakınız.
3.3.4.5 Bölüm Sürtünme Düşüşü (Section Friction Drop)
Bu seçenek, tasarımcının şebekenin dengede olup olmadığını göreceği şekilde,
her terminal yolundaki toplam sürtünmeyi gösterir. Eğer kullanıcı belirli
branşmanlar arasında büyük sürtünme farklılıklarının mevcut olduğunu
düşünüyorsa, hesaplama tablolarını (boru çaplarını değiştirerek veya sınırlayıcı bir
aksesuar dahil ederek) değiştirebilir ve değişikliklerinin sonucunu görmek için
“bölüm Sürtünme Düşüşü”’ne geri dönebilir. Fan seçimi için kriterlerden biri olan
en çok direnç gören şebeke kolu, ekranın alt yanında görüntülenir.
3.3.4.6 Malzeme Listesi – Maliyet (Bill of Materials)
“Proje Raporu” penceresi, bölüm 1.3.4’de açıklandığı gibi farklı Proje Raporu
prototipleri ve metin düzenleme stilleri seçimine imkan tanıyarak, projenin Proje
Raporusının oluşumunu destekler.
- 340 -
FINE - HVAC
Not: Proje Raporu prototip dosyaları AERATP01.RTF, AERATP02.RTF adları
ile 4M\CALC\AERA\ dizinindedir. Prototip açıklamaları AERATP.LST dosyasında
bulunur.
seçtiğinizde, bir pencerede ilgili metin açılır (bkz. bölüm 1.3.4).
Not: Varsayım prototip dosyaları AERAPR01.RTF, AERAPR02.RTF adları ile
4M\CALC\AERA\ dizinindedir. Prototip açıklamaları AERAPR.LST dosyasında
bulunur.
3.3.4.9 Kapak (söz konusu projeye ait) (Cover)
Not: Kapak sayfası prototip dosyaları AERACP01.RTF, AERACP02.RTF adları
ile 4M\CALC\AERA\ dizinindedir. Prototip açıklamaları AERACP.LST dosyasında
bulunur.
3.3.5 Kütüphaneler Libraries)
“Hava-kanalları” uygulama Kütüphanelerı kanal malzemelerini, menfezler,
aksesuarları ve fanlar ile yaygın Teklif Kütüphanelerını içermektedir. Diğer
uygulamalarda olduğu gibi, her kitaplık kategorisi pazarda bulunabilecek değişik
malzeme tiplerini içerir, ancak tabii ki, kullanıcı tarafından istenen malzeme tipleri
ile güncelleştirilebilir. Her malzeme tipi için karakteristik bilgilerin yer aldığı
malzeme Kütüphanelerı aşağıdaki bölümlerde açıklanmıştır. Aşağıdaki
bölümlerde, Kütüphaneler kategorilerine göre anlatılmaktadır.
3.3.5.1 Bağlantı Parçaları (Fittings)
Bağlantı parçalarına ilişkin Kütüphaneler, listeler halinde değişik hava-kanalı
aksesuarlarını içermekte ve her bağlantı parçasının ana özellikleri de burada
belirtilmektedir (Z direnç katsayısı ve maliyeti).
FINE – HVAC
- 341-
3.3.5.2 Kanal Malzemeleri (Duct Materials)
Bu kitaplık, tanımları (örneğin Kalaylı Levhadan, Plastikten, vs.), sertlik durumları,
özgül ağırlıkları ve kodlarıyla birlikte, değişik malzemeleri kapsamaktadır.
Belirli bir tipi seçtiyseniz ve “Kalınlık” tuşuna bastıysanız, her genişlik için
kullanılmakta olan kalınlıkların ve ilgili maliyetlerinin sıralanmış olduğu bir tablolistesi açılacaktır.
3.3.5.3 Menfezler (Grilles)
"Menfezler" kitaplığı standart boyutları ve hesaplamalar için gerekli olan diğer tüm
özellikleriyle birlikte değişik menfez tiplerini kapsamaktadır.
Kullanıcı kitaplığa kendi menfezlerini girmek istediğinde menfez tanımlarının yanı
sıra onları karakterize eden tüm sayısal bilgileri de doldurmalıdır.
Notlar:
•
Z Katsayısı Hesaplama: Z katsayıs menfezlerdeki basınç düşümünü gösterir
ve aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanır:
Z = 2.11637 x 10-4 x ( Dp x A2 x B2 / Q2 )
burada:
Dp Menfezdeki basınç düşümü (mmH2O olarak)
A ve B menfez boyutları (mm)
- 342 -
FINE - HVAC
Q menfezlerdeki hava akış oranı (m3/h olarak)
•
Alan Katsayısının Hesaplanması (Range Coefficient Calculation): Alan
katsayısı aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmaktadır:
s = L x √ F/Q= L/(u x √ F) = L/(√ Q√ u)
burada:
L: menfez aralığı (m olarak)
F: menfez alanı (m2 olarak)
u: hava hızı (m/s olarak)
Q: menfezdeki hava akış oranı (m3/s olarak)
•
Akış oranı katsayısının hesaplanması (Calculation of the flow ratio
coefficient): menfez simetrik değilse (örneğin K104 B), menfezin geniş
tarafındaki akış oranı küçük tarafındaki orandan farklıdır. Kullanıcı A tarafının
akış oranının B tarafındaki akış oranına olan orantısını verecektir. Şirketlerin
teknik bültenlerinde A tarafı genellikle küçük taraf ve B tarafı ise geniş tarafı
temsil etmektedir. LA ve LB mesafeleri A ve B taraflarına aittir. Eğer menfez
simetrik ise, bu alanı doldurmaya gerek yoktur.
FINE – HVAC
- 343-
3.3.5.4 Fanlar (Fans)
Fanlar kitaplığı özellikleriyle birlikte çeşitli fanları içermektedir.
3.3.6 Yardım Help)
yönlendirir.
- 344 -
FINE - HVAC
3.4 Psikrometri
Bu program, analitik psikometri eşitliklerine dayalı olarak, klimalı alanlarda klima
biriminin seçimi ve hava dağıtım fonksiyonlarını yerine getirilmesini sağlar ve, aynı
zamanda da, kullanıcıya sonuç olarak psikrometrik şemalar üzerinde psikrometrik
değişimi verir. Bu program yüklendiğinde, beliren ilk ekranda “Dosyalar”,
“Seçenekler”, “Görünüm”, “Pencereler” ve “Yardım” seçenek grupları bulunur.
olarak açıklanan tali seçeneklerden oluşur.
Bunları kısaca özetlememiz gerekirse;
verin.
eklemek ve bunu farklı bir isimle kaydetmek istediğinizde, “Farklı Kaydet”i /Save
Soğutma Yükleri üzerinden Güncelle (Update from Cooling Loads): Bir yük
çalışmasının gerçekleştirilmiş olması şartıyla, Psikrometri hesaplama tabloları bu
seçeneğin kullanılması ile güncellenebilir.
Aktar (Export): Tasarımcı Psikrometri çalışmasını ve her alan için gerekli hava
hesaplamasını tamamladıkta sonra, alanlara hava temin edecek olan Hava
kanallarını hesaplamaya devam edebilir. Mevcut bu seçenekle, ısıtma ve soğutma
için gerekli olan hava miktarı “Hava kanalları”na aktarılır.
kaydedilir.
etkinleştirilir.
FINE – HVAC
- 345-
bastırılır.
Baskı
İçeriği
(Printing
Contents): İlgili pencerede
gösterildiği gibi, bastırmak
istediğiniz proje öğelerini
seçebilirsiniz:
Baskı
Parametreleri
(Printing
Parameters):
İstenen baskı parametreleri
daha önce Kısım 1’de
açıklanan prosedüre göre bu pencerede seçilebilir.
dosyası yaratılır (proje dizininde, PSYC.RTF adıyla).
dosyası yaratılır (proje dizininde, PSYC.RTF adıyla).
(proje dizininde, PSCY.RTF adıyla).
Çıkış (Exit): “Psikrometri” uygulamasından çıkış.
Bunlar tesisatın temel verileridir. Genel veriler (proje başlıkları), hesaplama
parametreleri, iç mekan ve dış mekan koşulları ile, son olarak, alan verileri
bölümlerine ayrılır.
başlıklar ve isimlerle belirtili
3.4.2.2 Hesaplama Parametreleri (Calculation Parameters)
"Hesaplama
Parametreleri”
seçeneğine
girildiğinde,
belirli
projenin
karakteristiklerine göre girilmesi gereken psikrometrik hesaplama parametreleri
ekranda belirir. Bu parametreler aşağıda sıralanmaktadır:
• Psikrometrik şemanın minimum sıcaklığı (Minimum temperature of the
psychrometric chart): Psikrometrik şemanın grafik sunumu için kullanılan
minimum sıcaklıkla ilgilidir ve -20° C ile 20° C arasında değişir.
• Psikrometrik şemanın maksimum sıcaklığı(Maximum temperature of the
psychrometric chart): Psikrometrik şemanın grafik sunumu için kullanılan
maksimum sıcaklıkla ilgilidir ve 35° C ile 65° C arasında değişir.
• Birim Sistemi (Unit System): KCal/h veya Watt veya Btu/h
• Temiz Hava (Fresh air): Gerekli temiz hava. Ya m3/h cinsinden bir miktar
olarak veya yüzde olarak girilir.
- 346 -
FINE - HVAC
• Hava-kanalı kayıpları (Air-duct looses): Havalandırma-kanalı kayıpları,
kayıplar hesaplamalar sırasında göz ardı edilecekse kutu işaretlenerek veya
hesaplanacaksa kutu boş bırakılarak değerlendirmeye alınır.
• Fan kayıpları (Fan losses): Fan kayıpları, hesaplamalarda göz ardı
edilecekse, “Hayır” seçeneği veya fan klima biriminin yukarı doğru akış yönünde
yerleştirilmişse “Önce” seçeneği veya fan klima biriminin aşağı doğru akış
yönünde yerleştirilmişse “Sonra” seçeneği işaretlenerek hesaplamalara alınır.
• By-pass katsayısı (By-pass factor):: 0-1 arasında değişen klima biriminin bypass katsayısını gösterir (analitik değerler için aşağıya bakın).
• Soğutucu sıcaklık farkı (Coolant temperature difference):
• Isıtma ortalama sıcaklık farkı (Heating medium temperature difference):
3.4.2.3 3 İç Mekan Şartları (Indoor Conditions)
İstenen iç mekan şartları aşağıdaki pencerede verilir.
Daha ayrıntılı olarak, aşağıdaki öğeler girilmelidir:
• Yaz mevsiminde istenen iç mekan sıcaklığı (Desired indoor temperature in
summer): Soğutulmuş odaların istenen sıcaklığı (°C olarak) ile ilgilidir.
• Yaz mevsiminde istenen iç mekan bağıl nemi (Desired indoor relative
humidity in summer): Soğutulmuş odaların istenen bağıl nemi (% olarak) ile
ilgilidir.
• Kış mevsiminde istenen iç mekan sıcaklığı (Desired indoor temperature in
winter): Isıtılmış odaların istenen sıcaklığı (°C olarak) ile ilgilidir.
• Kış mevsiminde istenen iç mekan bağıl nemi (Desired indoor relative
humidity in winter): Isıtılmış odaların istenen bağıl nemi (% olarak) ile ilgilidir.
3.4.2.4 Dış Mekan Şartları (Outdoor Conditions)
Yazın olduğu kadar kışın da gün içerisinde istenen dış mekan sıcaklık ve bağıl
nem değerlerini gösterir.
FINE – HVAC
- 347-
3.4.2.5 Alanlar(Spaces)
Her alan için klima birimlerinin hesaplamalarında kullanılan bilgiler bu pencerede
girilmelidir.
Daha ayrıntılı olarak, her alan aşağıdaki öğeler girilmelidir:
• Alanın bulunduğu kat (The level where the space is)
• Alanın sıra numarası (The serial number of the space)
• Alanın adı (The name of the space)
• Alanın ait olduğu sistem. (Tha system where the space belongs)
- 348 -
FINE - HVAC
• Alanın ait olduğu sistemle ilgili olarak, maksimum yükün görüldüğü saat. (The
hour when the maximum load appears,regarding the system where the space
belongs)
• Alanın duyulur soğutma yükü (The sensible cooling load of the space)
• Alanın gizli soğutma yükü. (The latent cooling load of the space)
• Alanın ısı kayıpları. (The thermal losses of the space)
• Alana gereken taze hava miktarı. (The required fresh air quantity of the space)
Alanın bilgileri, sadece Soğutma Yükleri ve Isıtma Yükleri’ne bir bağlantı
kurulmuşsa, otomatik olarak hesaplanabilir.
Bu seçenekler dizisi, Kısım 1’de ayrıntılı olarak anlatılan tali “Araç Çubukları”
seçeneğini içermektedir.
“Pencereler” seçeneği, içinde analitik proje hesaplamalarının sunulduğu bir dizi
hesaplama ve sonuç pencerelerini içerir.
3.4.4.1 Psikometrik Nokta Hesaplamaları (Psychrometric Point
Calculation)
Bu seçenek seçildiğinde, temel psikrometrik hesaplamalar yapılır. Altı temel
psikrometrik miktardan ikisi verildiğinde ve F8 tuşuna veya araç çubuğundan
tuşuna basıldığında, geri kalan dört miktar hesaplanabilir.
3.4.4.2 Sistemler (Systems)
Psikrometri uygulamasının ana penceresi olan bu seçenek seçildiğinde, içinde
odaların gruplandırılmış olduğu Sistemlerin her biri için klima birimi hesaplamaları
gerçekleştirilir.
FINE – HVAC
- 349-
Sistemler penceresi, üst tarafta Soğutma ve Isıtma başlıklarını görüntülerken, sol
tarafta sistemler listesini (Sistem 1, Sistem 2, vs.) vermektedir. Bu şekilde
kullanıcı, Soğutma veya Isıtma sistemlerinden herhangi birine
erişebilir ve aşağıdaki bölümde verilen talimatları izleyebilir.
Sonuçların daha iyi izlenebilmesi için, kullanıcının tüm bilgileri
içeren yukarıdaki pencereyi veya sadece psikometrik şemayı veya
sonuçları izleyebilmesini sağlayan özelliği üzerinde durulmalıdır. Yukarıdaki 3
gözlemleme yöntemi arasında seçim yapmak, “Sistemler” penceresi aktif durumda
iken araç çubuğunun ilgili 3 simgesinden birine (bakınız yandaki resim) tıklamakla
mümkün olmaktadır. Veriler, uygulanabilir yöntemler ve hesaplama sonuçları ile
ilgili olarak, aşağıda hem soğutma hem de ısıtma uygulamaları için ayrıntılı bir
açıklama yer almaktadır.
3.4.4.2.1 Soğutma (Cooling)
Bir Soğutma Sistemini hesaplamak için, aşağıdaki bilgiler girilmelidir:
• Yaz mevsiminde istenen iç sıcaklık(Desired indoor temperature in
summer): : Soğutulmuş odaların istenen sıcaklığını (°C olarak) gösterir.
• Yaz mevsiminde istenen iç bağıl nem (Desired indoor relative humidity in
summer):: Soğutulmuş odaların istenen bağıl nemi (% olarak) gösterir.
• Yaz mevsiminde dış mekan sıcaklığı (Outdoor temperature in summer)::
Sistemin doruk noktadaki saatte(peak hours) dış ortam sıcaklığını (°C olarak)
gösterir.
- 350 -
FINE - HVAC
•
Yaz mevsiminde dış mekan bağıl nemi (Outdoor relative humidity in
summer): Sistemin doruk noktadaki saatte dış ortam bağıl nemini gösterir (%
olarak).
•
• Sistemin Duyulur Isısı (System Sensible Heat): Sistemin doruk noktasındaki
saatte (peak hour) duyulur soğutma yüküdür. Sistemin doruk noktası saatinde,
Sisteme dahil odaların duyulur soğutma yüklerinin toplamından oluşur ve
“Sistemler” seçeneğinde değiştirilemez.
• Sistemin Gizli Isısı (System Latent Heat): Sistemin doruk noktasındaki saatte
Gizli soğutma yükü ile ilgilidir. Sistemin doruk noktası saatinde, Sisteme dahil
odaların gizli soğutma yüklerinin toplamından oluşur ve “Sistemler” seçeneğinde
değiştirilemez.
• Temiz hava (Fresh air): Gerekli temiz hava m3/saat cinsinden miktar olarak
veya yüzde olarak verilebilir.
• Miktar (m3/h) veya yüzde olarak temiz hava (Fresh air as quantity (m3/h) or
percentage): Sistemin m3/h olarak veya bununla ilgili yüzde değeri olarak
toplam temiz havası ile ilgilidir. Sistemin temiz havasının miktar olarak verilmesi
durumunda, Sistemde bulunan odaların temiz hava miktarlarının toplamı olarak
hesaplanır ve “Sistemler” seçeneğinde değiştirilemez.
• Hava kanalı kayıpları (Air-duct Losses): Hava-kanalı kayıpları, göz ardı
edileceklerse “hayır” veya hesaplamalarda dikkate alınacaklarsa “Evet” şeklinde
verilebilirler.
• Hava-kanallarındaki yük kayıp yüzdesi (Percentage of loads in the airducts): Sadece hava-kanallarındaki muhtemel yük kayıpları hesaplamalarda
dikkate alınacaksa girilir ve toplam yükün yüzdesi olarak verilir.
edilecekse, “Hayır” değeri veya fan klima biriminin Veriş yönünde
yerleştirilmişse “Önce” değeri veya fan klima biriminin dönüş yönünde
yerleştirilmişse “Sonra” değeri verilerek hesaplamalara alınır.
• Toplam fan yükü (Total fan load): Sadece fan yükü hesaplamalarda dikkate
alınacağında girilir.
• By-pass katsayısı (By-pass factor): 0-1 arasında değişen klima biriminin bypass katsayısını gösterir.
Dikkat! By-pass faktörü birim soğutma elemanını karakterize eder ve bundan
ötürü, soğutma elemanıyla hareket eden hava yüzdesini ifade eder.
Kullanıma bağlı olarak, by-pass katsayısı aşağıdaki tabloda görülen değerlere
sahiptir:
FINE – HVAC
- 351-
By-pass
Katsayısı
Uygulama Tipi
Örnekler
0.30 ila 0.50
Düşük toplam yük
Evler
veya yüksek gizli yük
0.20 ila 0.30
Oldukça düşük toplam yük veya
düşük duyulur ısı katsayısı
Evler
Küçük mağazalar
Fabrikalar
0.10 ila 0.20
Tipik Konfor Uygulamaları
Mağazalar
Bankalar
Fabrikalar
0.05 ila 0.10
Yüksek iç mekan duyulur yükleri
veya havalandırma için yüksek
dış mekan hava akışı
Büyük mağazalar
Restoranlar
Fabrikalar
0 ila 0.10
%100
dış
uygulamaları
mekan
havası
Ameliyathaneler
Fabrikalar
Klima birimi çıkışındaki hava sıcaklığı, yüksek oranda by-pass katsayısına
bağlıdır. Aynı sistem ve aynı çalıştırma koşulları için by-pass katsayısı
artırılırsa, hava çıkış sıcaklığı da artacak; buna karşılık by-pass katsayısı
düşürülürse, hava çıkış sıcaklığı da düşecektir.
• Soğutucu sıcaklık farkı (Coolant temperature difference: Soğutma
elemanından geçtikten sonra, soğutucu sıcaklık farkına dayalı olarak,
soğutucunun gerekli miktarı hesaplanabilir.
Yukarıdaki tüm öğelerin değerleri belirlendikten sonra, tasarımcı burada aşağıda
tanımlanan I ve II aşamalarını izlemelidir:
I. Yöntem Seçimi (Method Selection): Birinci alandaki oka basılacak olursa,
programda bulunan altı yöntemi listeleyen bir pencere açılır:
1. Kurutmayla Soğutma, Tekrar Isıtmadan (Cooling with Drying, Without
Reheating): Bu en yaygın yöntemdir.
2. Kurutmayla Soğutma, Tekrar Isıtmayla (Cooling with Drying, With
Reheating): Genellikle gizli yükün toplam yüklerle karşılaştırıldığında yüksek
olduğu durumlarda kullanılır (örneğin balo salonları).
- 352 -
FINE - HVAC
3. Kurutmayla Soğutma, dönüş havası by-pass (Cooling with Drying, With
return air by-passe): Dönüş havasının bir kısmı birimin soğutma elemanı
üzerinden by-pass edilir.
4. Kurutmayla Soğutma, %100 temiz hava (Cooling with Drying 100% fresh
air): veriş havasının tamamen dış mekandan gelmesinin gerektiği
uygulamalarda (örneğin ameliyathaneler).
5. Kurutmasız Soğutma, Önceden soğutulmuş hava (Cooling without Drying,
pre-cooled air): Bu yöntem, oda yükleri Fan Coil’ler veya başka bir ünite
tarafından karşılandığında, klima birimi sadece taze hava yükünü
karşılayacaksa seçilmelidir.
6. Kurutmayla Soğutma, Önceden soğutulmuş hava (Cooling with Drying,
pre-cooled air): Önceki yöntemde olduğu gibi, ancak kurutma ile.
ΙΙ.
Hesaplamanın
Etkinleştirilmesi
(Calculation
Activation):
Sistemler
tuşuna basılması, her Sistemin klima
ekranında iken F8 veya araç çubuğunda
biriminin hesaplamalarını etkinleştirir. Çözümün sonuçları hemen altta, psikometrik
şema ilgili psikometrik değişimleri sağda gösterirken görüntülenir. Daha açık bir
biçimde, aşağıdaki sonuçlar görülür:
• Hava karışımı koşulları (kuru ve ıslak termometre sıcaklıkları, mutlak ve bağıl
nem)
• Klima birimindeki hava giriş koşulları (kuru ve ıslak termometre sıcaklıkları,
mutlak ve bağıl nem)
• Klima birimindeki hava çıkış koşulları (kuru ve ıslak termometre sıcaklıkları,
• Klimalı odalardaki hava giriş koşulları (kuru ve ıslak termometre sıcaklıkları,
mutlak ve bağıl nem). Alanlardaki hava veriş sıcaklığını değiştirmenin 2 yolu
bulunduğuna dikkat ediniz:
• Klima biriminin by-pass katsayısının değiştirilmesi
• Hesaplama yönteminin değiştirilmesi ve “Hava veriş By-pass” yönteminin
kullanılması.
• Etkin duyulur ısı katsayısı
• Sistemin duyulur ısı katsayısı
• Klima birimi duyulur ısı katsayısı
• Klima birimi tarafından aktarılan havanın, taze havanın, veriş havası ve geri
dönüş havasının miktarları
• Temiz hava yükleri
• Klima birimi yükleri, ve son olarak
• Soğutma elemanı debisi
3.4.4.2.2 Isıtma (Heating)
Bir Isıtma Sistemini hesaplamak için, aşağıdaki bilgiler girilmelidir
• Kış mevsiminde dış mekan sıcaklığı (Outdoor temperature in winter)
FINE – HVAC
- 353-
• Kış mevsiminde dış mekan bağıl nemi (Outdoor relative humidity in
winter)
• Sistemin duyulur yükü (System sensible load): Sistemin duyulur ısı yüküdür.
Sisteme dahil odaların duyulur ısı yüklerinin toplamından oluşur ve “Sistemler”
seçeneğinde değiştirilemez.
• Sistemin Gizli Yükü (System latent load): Sistemin gizli ısı yükü ile ilgilidir.
Sisteme dahil odaların gizli ısı yüklerinin toplamından oluşur ve “Sistemler”
seçeneğinde değiştirilemez
• Temiz hava (Fresh air): Gerekli temiz hava m3/saat cinsinden miktar olarak
yada yüzde olarak verilebilir
• Miktar (m3/h) veya yüzde olarak temiz hava (Fresh air as quantity (m3/h) or
percentage): Sistemin m3/saat olarak veya bununla ilgili yüzde değeri olarak
toplam temiz havası ile ilgilidir. Sistemin temiz havasının miktar olarak verilmesi
durumunda, Sistemde bulunan odaların temiz hava miktarlarının toplamı olarak
hesaplanır ve “Sistemler” seçeneğinde değiştirilemez.
• Hava-kanalı kayıpları(Air-duct Losses): Hava-kanalı kayıpları, göz ardı
edileceklerse “hayır” veya hesaplamalarda dikkate alınacaklarsa “Evet” şeklinde
verilebilirler.
• Hava-kanallarındaki yük kayıp yüzdesi (Load loss percentage in air-duct):
Sadece hava-kanallarındaki muhtemel yük kayıpları hesaplamalarda dikkate
alınacaksa girilir ve toplam yükün yüzdesi olarak verilir.
edilecekse, “Hayır” değeri veya fan klima biriminin yukarı doğru akış yönünde
yerleştirilmişse “Önce” değeri veya fan klima biriminin aşağı doğru akış yönünde
yerleştirilmişse “Sonra” değeri verilerek hesaplamalara alınır.
• Fan toplam yükü (Fan total load): Sadece fan yükü hesaplamalarda dikkate
alınacağında girilir.
• By-pass katsayısı (By-pass factor): 0-1 arasında değişen klima biriminin bypass katsayısını gösterir.
• Isıtma ortalama sıcaklık farkı (Heating medium temperature difference):
Su debisinin hesaplanabilmesi için soğutucunun sıcaklık farkı (genellikle 5
derece) girilir.
• Kış mevsiminde istenen sıcaklık (Desired temperature in winter): Isıtılmış
ortamlarda istenen sıcaklıktır
• Kış mevsiminde istenen bağıl nem(Desired relative humidity in winter):
Isıtılmış ortamlarda istenen bağıl nemdir (%).
Yukarıdaki değerleri girdikten sonra, bu noktada aşağıda tanımlanan I ve II
aşamalarının izlenmesi gerekmektedir:
I. Yöntem Seçimi (I. Method Selection): Birinci alandaki oka basılacak olursa,
programda bulunan dokuz yöntemden biri seçilebilir:
1. Nemlendirme ile Isıtma – Buhar (soğutma önceden yapılmış) [Heating with
Humidification-Steam(cooling has preceded)]: Bu yöntem, bir buhar
- 354 -
FINE - HVAC
nemlendiricisi ile havanın ısıtılması ve nemlendirilmesini içerir. Hava giriş
miktarları önceden soğutma hesaplamalarında yapıldığı şekildedir.
2. Nemlendirme ile Isıtma - Buhar (soğutma önceden yapılmamış) [Heating
with Humidification-Steam(cooling has not preceded)]
3. Nemlendirmeden Isıtma (soğutma önceden yapılmış) [Heating without
Humidification (cooling has preceded)]
4. Nemlendirmeden Isıtma (soğutma önceden yapılmamış) [Heating without
Humidification (cooling has not preceded)]
5. Nemlendirmeden Isıtma, Önceden soğutulmuş hava (Heating without
Humidification, Pre-cooled air)
6. Nemlendirme ile Isıtma - Buhar, Önceden soğutulmuş hava (Heating with
Humidification-Steam , Pre-cooled air)
7. Nemlendirme ile Isıtma - Püskürtme (soğutma önceden yapılmış) [Heating
with Humidification-Spraying (cooling has preceded)]
8. Nemlendirme ile Isıtma - Püskürtme (soğutma önceden yapılmamış)
[Heating with Humidification-Spraying (cooling has not preceded)]
9. Nemlendirme ile Isıtma - Püskürtme, Önceden soğutulmuş hava (Heating
with Humidification- Spraying, Pre-cooled air)
ΙΙ.
Hesaplamanın
Etkinleştirilmesi
(Calculation
Activation):
Sistemler
ekranında iken F8 veya araç çubuğunda
tuşuna basılması, her Sistemin klima
biriminin hesaplamalarını etkinleştirir. Çözümün sonuçları hemen altta, psikometrik
şema ilgili psikometrik değişimleri sağda gösterirken görüntülenir. Daha açık bir
biçimde, aşağıdaki sonuçlar görülür:
• Hava karışımı koşulları (kuru ve ıslak termometre sıcaklıkları, mutlak ve bağıl
nem)
• Klima birimindeki hava giriş koşulları (kuru ve ıslak termometre sıcaklıkları,
• Klima birimindeki hava çıkış koşulları (kuru ve ıslak termometre sıcaklıkları,
• Klimalı odalardaki hava giriş koşulları (kuru ve ıslak termometre sıcaklıkları,
mutlak ve bağıl nem).
• Etkin duyulur ısı katsayısı
• Sistemin duyulur ısı katsayısı
• Ünite duyulur ısı katsayısı
• Klima birimi tarafından aktarılan havanın, taze havanın, veriş havasının ve geri
dönüş havasının miktarları
• Temiz hava yükleri
• Klima birimi yükleri,
• Soğutma elemanı debisi ve son olarak
• Nemlendirme su miktarı
FINE – HVAC
- 355-
3.4.4.3 Alan Şartları – Soğutma (Space Conditions-Cooling)
Tüm alanlar için veriş ve dönüş havası ile hava verişinden sonraki hakim koşullar
(kuru ve ıslak termometre sıcaklığı, mutlak ve bağıl nem) gösterilmektedir.
3.4.4.4 Alan Şartları – Isıtma (Space conditions-Heating)
Tüm alanlar için veriş ve dönüş havası ile hava verişinden sonraki hakim koşullar
(kuru ve ıslak termometre sıcaklığı, mutlak ve bağıl nem) gösterilmektedir.
3.4.4.5 Sistem Şartları – Soğutma (System conditions-Cooling)
Her sisteme ait alanlar için veriş ve dönüş havası ile hava verişinden sonraki
hakim koşullar (kuru ve ıslak termometre sıcaklığı, mutlak ve bağıl nem)
gösterilmektedir.
3.4.4.6 Sistem Şartları – Isıtma (System conditions-Heating)
Her sisteme ait alanlar için veriş ve dönüş havası ile hava verişinden sonraki
hakim koşullar (kuru ve ıslak termometre sıcaklığı, mutlak ve bağıl nem)
gösterilmektedir.
3.4.4.7 Klima üniteleri (Air-Conditioning units)
Klima Ünitelerinin seçimi için gerekli tüm veriler görüntülenmektedir.
- 356 -
FINE - HVAC
Not: Varsayım prototip dosyaları PSYCPR01.RTF, PSYCPR02.RTF adları ile
4M\CALC\PSYC\ dizinindedir. Prototip açıklamaları PSYCPR.LST dosyasında
bulunur.
Not: Kapak sayfası prototip dosyaları PSYCCP01.RTF, PSYCCP02.RTF adları ile
4M\CALC\PSYC\ dizinindedir. Prototip açıklamaları PSYCCP.LST dosyasında
bulunur
3.4.5 Yardım HELP)
Bu seçenek kullanıcıyı, bölüm 1.3’e göre, destek seçeneklerine yönlendirir.
Not: Kullanıcıya kolaylık sağlaması bakımından programda
parametrelere ait Kısaltmalar ve İşaretler aşağıda sıralanmıştır.
kullanılan
Ι. KISALTMALAR
adp
ünite çiğ noktası
BF
by-pass (atlama) katsayısı
(BF)(OALH)
dış mekandaki atlanmış (by-pass edilmiş) havanın gizli ısısı
(BF)(OASH)
dış mekandaki atlanmış (by-pass edilmiş) havanın duyulur ısısı
(BF)(OATH)
dış mekandaki atlanmış (by-pass edilmiş) havanın toplam ısısı
db
kuru termometre
dp
çiğ-noktası
ΕRLH
etkin oda gizli ısısı
ΕRSH
etkin oda duyulur ısısı
ERTH
etkin oda toplam ısısı
ESHF
duyulur ısının etkin katsayısı
GSHF
duyulur ısının birim geçerli katsayısı
GTH
ünite toplam ısısı
GTHS
ünite toplam ilave ısısı
OALH
dış mekan havası gizli ısısı
OASH
dış mekan havası duyulur ısısı
OATH
dış mekan havası toplam ısısı
rh
bağıl nem
RLH
oda gizli ısısı
RLHS
oda ilave gizli ısısı
RSH
oda duyulur ısısı
FINE – HVAC
- 357-
RSHF
duyulur oda ısısı katsayısı
RSHS
ilave duyulur oda ısısı
RTH
oda toplam ısısı
SHF
toplam gizli ısı
TLH
toplam duyulur ısı
ΙΙ. İŞARETLER
Vba
her klima birimi için by-pass edilmiş hava debisi
Vda
kuru hava akış oranı
Voa
dış mekan hava akış oranı
Vra
dönüş hava akış oranı
Vsa
veriş hava akış oranı
- 358 -
FINE - HVAC
h
özel entalpi (toplu ısı)
hadp
birim çiğ-noktası entalpisi
hes
etkin yüzey sıcaklığındaki entalpi
hea
veriş hava entalpisi
hla
çıkış hava entalpisi
hm
dış mekan havası entalpisi –dönüş hava karışımı
hoa
dış mekan havası entalpisi
hrm
oda havası entalpisi
hsa
indüklenmiş hava entalpisi
t
sıcaklık
tadp
birim çiğ-noktası sıcaklığı
tedp
giriş kuru termometre sıcaklığı
tes
etkin yüzey sıcaklığı
tew
giriş su sıcaklığı
tewb
giriş ıslak termometre sıcaklığı
tldb
çıkış kuru termometre sıcaklığı
tlw
çıkış su sıcaklığı
tlwb
çıkış ıslak termometre sıcaklığı
tm
dış mekan havası – dönüş hava karışımı kuru termometre sıcaklığı
toa
dış mekan havası kuru termometre sıcaklığı
trm
oda kuru termometre sıcaklığı
tsa
indüklenmiş havanın kuru termometre sıcaklığı
W
özel nemliliğin nem içeriği
Wadp
çiğ-noktasındaki nem içeriği
Wea
verişhavası nem içeriği
Wes
etkin yüzey sıcaklığındaki nem içeriği
Wla
çıkış havası nem içeriği
Wm
dış mekan havası –dönüş havası karışımı nem içeriği
Woa
dış mekan havası nem içeriği
Wrm
oda havası nem içeriği
Wsa
indüklenmiş hava nem içeriği
FINE – HVAC
- 359-
- 360 -
FINE - HVAC

Kullanıcı Kılavuzu - 4M

Transkript

Benzer belgeler

FineHVAC

SMS ile Kimlik Doğrulama SMS ile Kimlik Doğrulama

Kan glukoz ölçer

+ ACH550 Motor Sürücü Ürünleri Türkçe Teknik

PDF olarak İNDİR.