patoloji test rehberi - Ankara Çocuk Sağlığı Ve Hastalıkları

ANKARA ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI HEMATOLOJİ ONKOLOJİ
E.A.H.
PATOLOJİ TEST
REHBERİ
Uzm. Dr. Esra KARAKUŞ
2012
PATOLOJİ LABORATUVARI
0
İÇİNDEKİLER
LABORATUVARDA ÇALIŞILAN TÜM TEST VE UYGULAMALAR ................................................................. 3
1- ÖRNEK TÜRÜ ....................................................................................................................................................... 3
2- ÖRNEK KABUL KRİTERLERİ .......................................................................................................................... 3
3- ÖRNEK RET KRİTERLERİ ................................................................................................................................ 4
4- ÖRNEKLERİN ETİKETLENMESİ .................................................................................................................... 4
5- ÖRNEK ALIMI İLE İLGİLİ KURALLAR ........................................................................................................ 4
6-ÖRNEKLERİN UYGUN ŞEKİLDE ALINMASI VE UYGUN ŞEKİLDE TRANSFERİ ............................... 5
7- ÖN HAZIRLIK İŞLEMİ GEREKTİREN TESTLERE AİT BİLGİLER......................................................... 6
8- ÖRNEKLERİN ÇALIŞMA ZAMANI.................................................................................................................. 6
9-SONUÇ VERME SÜRELERİ ................................................................................................................................ 7
PATOLOJİ LABORATUVARININ İŞLEYİŞİ ........................................................................................................... 7
1- MAKROSKOBİK VE MİKROSKOBİK DEĞERLENDİRME ........................................................................ 7
a)Kasetleme Prosüdürü ............................................................................................................................................. 7
b)Bloklama Ve Kesit Alma ....................................................................................................................................... 8
c)Parça-Blok Listeleme Prosedürü............................................................................................................................ 8
d)Kesitlerin Boyama Öncesi Hazırlanışı ................................................................................................................... 9
e)Hemotoksilen - Eozin Boyası ................................................................................................................................ 9
2- HİSTOKİMYASAL BOYAMA ............................................................................................................................ 9
a)Pap Boyası ............................................................................................................................................................. 9
b)Mgg Boyası............................................................................................................................................................ 9
c) Doku Giemsa Boyası .......................................................................................................................................... 10
d) Amyloid Boyası .................................................................................................................................................. 10
e) Demir Boyası (Bio-Optica) ................................................................................................................................. 10
f) Mason Trikrom Boyası (Bio-Optica) .................................................................................................................. 11
g) Zıehl-Neelsen Boyası (Bio-Optica) (Ezn) .......................................................................................................... 11
h) Wılson Dısease Staın (Bakır Boyası) (Bio-Optica) ............................................................................................ 11
ı) Silver İmpregnation For Reticulum (Bio-Optica)................................................................................................ 12
i) Enzymatıc Dıgestıon Dıastase (Bio-Optica) ........................................................................................................ 12
j) Pas Periodic Acıd Schiff (Bio-Optica) ................................................................................................................ 12
k)Kemik İliği Yaymada Pas Boyası ....................................................................................................................... 12
l) Oilred-O Boyası................................................................................................................................................... 13
m)Evg Boyası (Wieigert-Van Gieson) .................................................................................................................... 13
3- İMMUNHİSTOKİMYASAL YÖNTEM ............................................................................................................ 14
a) Sitolojik Materyallerin İmmünhistokimya Boyama Hazırlanışı ......................................................................... 14
b)Kesitlerin İmmünhistokimya Boyama Öncesi Hazırlanışı .................................................................................. 14
c)İmmünhistokimya Boyama İçin Kontrol Kesit Hazırlanması .............................................................................. 14
d)İmmünhistokimyasal Boyama ............................................................................................................................. 14
1
4-BAZI ÖZEL MATERYALLERİN ÇALIŞMA PROTOKOLLERİ ................................................................. 15
a)Bos Materyali ....................................................................................................................................................... 15
b)Bos Materyalinin Sitosantrifüjde İşlenişi ............................................................................................................ 15
c)Bos Materyalinin Normal Santrifüjde İşlenişi ..................................................................................................... 15
d)Fuchs-Rosenthal Kamara Kullanımı İle Birlikte Bos Prosedürü ......................................................................... 16
e)Kemik İliği Takibi................................................................................................................................................ 16
f)Lenf Nodu Takibi ................................................................................................................................................. 16
g)Karaciğer İğne Biyopsisi Takibi .......................................................................................................................... 16
h)Plevra Ve Batın Sıvılarında Hücre Bloğu Hazırlanması...................................................................................... 17
6- KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARI (KALİTE İNDİKATÖRLERİ) ........................................................ 17
7- PATOLOJİ RAPORLARININ HAZIRLANMASI: ......................................................................................... 18
8- PANİK TANI BİLDİRİM TALİMATI .............................................................................................................. 18
9- PATOLOJİ SONUÇLARININ HASTAYA VE HEKİME ULAŞTIRILMASI ............................................. 18
İNTRAOPERATİF KONSÜLTASYON (FROZEN SECTİON) ............................................................................. 19
Örneğin kabul ve ret kriterlerini.............................................................................................................................. 19
Dondurma işlemi / Kesme ve boyama ile ilgili işlemler ......................................................................................... 19
Sonucun bildirilmesini ............................................................................................................................................ 19
KONSÜLTASYON PROSEDÜRÜ ............................................................................................................................. 19
1- GELEN MATERYALLER İÇİN KONSÜLTASYON PROSEDÜRÜ ............................................................ 19
2- GÖNDERİLEN MATERYALLER İÇİN KONSÜLTASYON PROSEDÜRÜ .............................................. 19
ARŞİVLEMEYE YÖNELİK DÜZENLEME ............................................................................................................ 20
DOKU TAKİP SOLÜSYONLARI VE BANYO SULARI ........................................................................................ 20
LABORATUVAR SÜREÇLERİNE YÖNELİK PERFORMANS DEĞERLENDİRMESİ .................................. 20
REFERANSLAR........................................................................................................................................................... 21
2
LABORATUVARDA ÇALIŞILAN TÜM TEST VE UYGULAMALAR
1- ÖRNEK TÜRÜ
Patoloji laboratuvarına gelen örnekler beş başlık altında toplanır:
1. Ameliyatla alınan (eksizyon, rezeksiyon, amputasyon) doku ve organ örnekleri
2. Biopsi ile alınan (iğne, insızyonel, eksızyonel) doku ve organ örnekleri
3. Sitolojik materyaller
a) Yayma(servikal smear, meme başı, fırça gibi) ile gelen hazır preparatlar
b) İnce iğne aspirasyon biopsisi ile alınan preparatlar
c) Ponksiyon, aspirasyon ve lavaj gibi vücut boşluklarından alınan sıvılar
d) İdrar
e) Balgam
4. İntraoperatif konsültasyon(frozen) amacıyla alınan doku ve organlar
5. Tahnit
1.Ameliyat Materyalleri: Tiroid, meme, dalak, tonsil, adenoid, karaciğer, böbrek, uterus, over-tuba,
appendiks, safra kesesi, GIS vb. organlara ait total-parsiyel rezeksiyon, eksizyonel biyopsi materyallerini
içerir. Bu grup altında mesane ve açık ameliyat materyalleri ile kemik doku küretaj materyalleri de
bulunmaktadır.
2.Küçük Biyopsi Materyalleri: Deri biyopsileri (punch, eksizyonel), karaciğer iğne-wedge biyopsi materyali,
GIS endoskopik biyopsi materyalleri, Lenf nodu biyopsisi, diğer organ biyopsilerini içerir.
3.Sitoloji Materyalleri: Hazır yayma preparatlar ve sıvı formda tüpte ya da enjektörde gönderilmiş
materyallerden oluşur.
-Hazır yayma preparatlar alınan materyalin direkt klinik tarafından lama yayıldığı olgulardır.
-İnce İğne Aspirasyon Biyopsisi ( tiroid, meme, lenf nodu, transtorasik akciğer, diğer
organ ince iğne aspirasyon materyalleri)
-Sıvı formda gönderilen materyaller ( tüp ya da enjektörde)
- Plevra-periton ve perikard sıvısı
- BOS ( beyin omurilik sıvısı)
- Her türlü kist sıvıları ( tiroid, meme, …)
- İdrar
4.Frozan Materyalleri: Frozen işlemi ameliyat sırasında yapılan acil bir işlem olup dokuların hızla
dondurulup kesit alınarak incelenmesi esasına dayanır. Frozen işlemi sadece operasyon vb. tedavi şeklini
belirlemede, yol ayrımı gereken durumlarda kullanılır, kesin tanı için rutin incelemenin yerini tutmaz, bu
husus klinik doktorları tarafından unutulmamalıdır.
5.Hücre Bloğu Materyalleri: Direkt klinik tarafından gönderilen aspirasyon materyalinin doku takibi
yapılabilecek derecede katı kıvamda olması ya da sıvı materyalin santrifüj işlemi sonunda dipte bu nitelikte
materyal oluşması sonucunda uygulanan bir işlemdir. Sitoloji işlemi olarak kabul edilir ancak biyopside
olduğu gibi yapılan işlem doku takip işlemidir.
2- ÖRNEK KABUL KRİTERLERİ
1. Laboratuvara gelen materyallere yapılacak ilk işlem, laboratuvar defterinden sırası gelen protokol
numarasını tespit etmektir.
3
2. Materyale verilen bu protokol numarası üzerinden laboratuvar kayıt defterine, hasta istem kağıdına,
kabul edilen materyalin gönderildiği kabın üzerine ve Patos Bilgisayar Programına hasta kaydı
yapılır.
3. Laboratuvar kayıt defterine sırasıyla; protokol numarası, materyalin laboratuvara geliş tarihi ve saati,
hastanın adı-soyadı, hastanın yaşı ve cinsiyeti, hastaya ait bir adet barkod, gönderen servis adı,
gönderilen materyalin cinsi ve ön tanı bilgilerini içeren hasta kaydı yapılır.
4. Hasta istem kağıdının sağ üst köşesine sırasıyla; protokol numarası, materyalin laboratuvara geliş
tarihi, sonuç teslim tarihi, gönderilen materyalin adedi ve hangi laboratuvar çalışanı tarafından teslim
alındığı bilgileri altalta yazılarak kayıt yapılır.
5. Kabul edilen materyalin gönderildiği kabın üzerine; protokol numarası, hasta adı-soyadı ve
materyalin laboratuvara geliş tarihi bir etiket üzerine yazılarak yapıştırılır.
6. Patos bilgisayar programına hastanın protokol numarası ile giriş yapılır, hastanın barkod bilgileri,
materyalin alınış tarihi, laboratuvara geliş tarihi, materyalin alındığı doku-organ, alınma şekli, ön tanı
bilgileri yazılır.
7. Materyaller laboratuvara mümkün olan en kısa sürede ulaşmalıdır. Özellikle formol içerisinde
olmayan, laboratuvara taze olarak ulaştırılması gereken materyaller ve Frozen materyalleri hiç vakit
kaybedilmeden laboratuvara ulaştırılmalıdır.
8. Kabul edilen materyal katı ise gönderildiği kabın üzerine ad, soyad, protokol numarası, materyalin
gönderildiği tarih ve saat yazılmış olan bir etiket hazırlanarak yapıştırılır.
9. Kabul edilen materyal sıvı ise sitolojik değerlendirme ile ilgili gereken yaymalar ya da santrifüj
işlemleri bekletilmeden uygulanır.
10. Eğer sıvı materyalden artan miktar olursa bununda gönderildiği tüp üzerine yine ad, soyad, protokol
numarası, materyalin gönderildiği tarih ve saat yazılmış olan bir etiket hazırlanarak yapıştırılır.
11. Artan sıvı materyal üzerine artan materyalin miktarı kadar collection fluid (hücre koruyucu solüsyon)
ilave edilerek buzdolabında saklanır.
3- ÖRNEK RET KRİTERLERİ
1. Laboratuvara gelen bir materyalin kabul edilebilmesi için materyalin (sıvıya da katı) uygun bir kap
içerisinde gönderilmiş olması gerekir. (Örneğin BOS materyalleri yabancı cisim içermeyen, sterilize
edilmiş cam tüplerde ağzı kapalı olarak gönderilmelidir.) Katı materyaller %10’luk formol çözeltisi
içerisinde, formol çözeltisi dokuyu tümüyle kapatacak miktarda olacak şekilde gönderilmelidirler. (
%10’luk formol çözeltisi; 1litre stok formol çözeltisinin üzeri çeşme suyu ile 10 litreye
tamamlanarak hazırlanır).
2. Materyalin yanında patoloji istem kağıdı ve 2 adet hastaya ait barkod bulunmalıdır.
3. Patoloji istem kağıdında hastaya ait bilgiler tam ve doğru olmalıdır. Hasta kimliği, yapılan işlem,
numune niteliği, sayısı istem kağıdında bulunan bilgilerle uyuşmalıdır. İstem üzerinde mutlaka
doktor kaşesi bulunmalıdır.
4. Uygun kapta getirilmeyen, patoloji istem formlarında eksiklikler ve hatalar bulunan ya da barkodu
olmayan numuneler laboratuvara kabul edilmeyeceklerdir. Mevcut eksikliklerin klinik tarafından
giderilmesi sağlanacaktır.
4- ÖRNEKLERİN ETİKETLENMESİ
Patoloji laboratuvarında sitoloji ve biyopsi materyalleri iki ayrı gruba ayrılarak numaralandırılır.
1. Numaralandırma sistemi her yılın ilk iş gününden itibaren başlayan geliş sırasına göre sıralanan bir
sistemdir. Numara başında biyopsi için B harfi, sitoloji için S harfi ve sonunda ait olduğu yıl
bulunur.
ÖR: B- 129-2012
S- 25-2012
2. Aynı hastaya ait birden fazla materyal ya numara ya da harf ile alt gruplara ayrılarak sınıflanır.
5- ÖRNEK ALIMI İLE İLGİLİ KURALLAR
1. Cerrahi patoloji materyalleri büyüklüklerine uygun kaplarda %10 formoldehit içinde gönderilir.
4
2. Biyopsi kaplarının ağzı, dokudan daha büyük olmalı, biyopsi materyali bulunduğu kaptan rahat
çıkartılabilmektedir.
3. Örnekler bekletilmeden gönderilmelidir.
4. Balgam, idrar, seröz sıvılar, kist, aspirasyon sıvıları fiksatif solüsyona konmadan, sızdırmaz
kaplarda, en kısa sürede gönderilir.
5. İnce İğne aspirasyon biyopsileri, üzerlerine hasta isimleri yazılmış lamlara yayılarak ve havada
kurutularak gönderilir.
6. Tüm materyallerin mesai saatleri içinde gönderilmesi en uygun durumdur. Mesai saatleri içinde
gönderilemeyen seröz boşluk sıvıları, kist Aspirasyon sıvıları buzdolabında +4C de saklanmalıdır.
7. Hastadan alınan frozen (taze doku biyopsisi, organ ya da sitolojik materyal) kesinlikle
formaldehidsiz kapalı kaplarda, istem kâğıdı (istem kâğıdında; ameliyat yapılan odanın telefon
numarası, hastanın kimlik ve klinik bilgileri yer almalıdır) ile birlikte gönderilir.
6-ÖRNEKLERİN UYGUN ŞEKİLDE ALINMASI VE UYGUN ŞEKİLDE
TRANSFERİ
(uygun ısı, süre, taşıma kabı vs. belirtilerek),
 Hastalardan alınan histopatolojik / sitolojik örneklerinin alınması ve korunması ile ilgili aşağıdaki
kurallara uyulmalıdır
Standart Histopatolojik Örnekler :
Alınan doku kendi hacminin en az 5 misli %10’luk formol içine konulmalıdır.
 Bu işlemin örnek çıkar çıkmaz hiç vakit geçirmeden yapılması gerekir.
 Materyalin içine konulacağı kap, kendi hacminin ve üstüne eklenecek formolün hacmini alacak
büyüklükte olmalıdır.
 Dokunun en ince boyutu 1 cm’den fazla ise, solüsyonun doku içine tam olarak nüfuz edebilmesi için
inceltilmesi gerekir. Örneğin, laboratuvara ulaşma zamanı 3 saatten uzun ise bu durumda Patoloji
Laboratuarı ile temas edilmesi uygundur.
 Doku örnekleri formole konduktan sonra en geç 24 saat içinde laboratuara ulaştırılmalıdır. Gönderi
sırasında konteyner üzerine %10’luk formol içerdiği ve bu maddenin, tehlikeli-zehirli madde
olduğunu ifade eden uygun etiketlerle belirtilmelidir. Gönderi sırasında hem konteyner, hem de
gönderme formuna hasta adı-soyadı, doğum tarihi, T.C Kimlik numarası, gönderiyi yapan doktorun
adı-soyadı mutlaka yazılmalıdır.
 Büyük rezeksiyon materyallerinde transfer 3 saatten uzun sürecek ise organların usulüne uygun
şekilde açılması gerekir. Bu durumda Patoloji Laboratuarı ile temas edilmesi ve verilecek
 Talimatlara uygun davranılması gerekir. Eğer laboratuar ile temas imkanı yoksa, örnekler formol
içine konularak transfer edilene kadar buzdolabına (+4) konulmalıdır.
Özellikli Doku Örnekleri:
a.
Frozen kesit (intraoperatif patoloji konsültasyonu) için gönderilecek dokular: Bkz. İntraoperatif
patoloji konsültasyonu prosedürü (frozen section).
b.
Lenf Nodları;
 Lenfoma veya Lösemi gibi 1-3 adet arası çıkarılan, hematolenfoid sistem hastalıkları kuşkusu olan
lenf nodunun bütün olarak çıkarılması uygundur. Çıkarılan lenf nodu serum fizyolojik içinde ve
maksimum 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır. Gönderi formuna serum fizyolojik içinde olduğu
kırmızı kalemle “SF içinde” yazılarak belirtilmelidir. Eğer örnek 2 saatte ulaştırılamayacak ise uzun
eksenine dikey olacak şekilde küçük bir kesi ile kapsül bütünlüğü bozularak %10’luk formol içine
konulmalıdır.
SİTOLOJİ ÖRNEKLERİ GÖNDERME KOŞULLARI
1.VÜCUT SIVILARI:
a)Efüzyon sıvıları (Plevral, Peritoneal, Perikardiyal);
1.
Bu sıvılar alındıktan sonra sızdırmaz kapaklı ve temiz, şeffaf bir konteyner içine alınarak en geç 3
saat içinde oda sıcaklığında laboratuara ulaştırılabilecekse olduğu gibi gönderilebilir.
5
2.
Gönderme süresi 3 saatten çok olacaksa, buzdolabındaki +4 derecede 12 saate kadar bekletilebilir (en
geç 12 saat içinde transferi uygundur).
3.
Daha uzun süre beklemesi gereken örnekler varsa, bunlar üzerlerine kendi hacimleri kadar fiksatif
solüsyonu konularak 24 saate kadar bekletilebilir (Fiksatif solüsyon temini için labotuvarla temasa
geçilmelidir)
b)Meme Başı Akıntısından Yayma; Meme başından masaj yöntemiyle elde edilen akıntıdan 2-3 mm çapında
bir damla oluşturulur. Akıntı damlasına, temiz bir lam değdirilip, lama aktarılan sıvı, kan yaymalarına
benzer şekilde yayılır.
c)Beyin Omurilik sıvısı (BOS): Koşullar ne olursa olsun en geç 1 saat içinde laboratuara transfer edilir. Bu
gönderi mesai dışı olacak ise, bu durum hakkında laboratuara önceden bilgi verilir.
2.İNCE İĞNE ASPİRASYON ÖRNEKLERİ:
 Aspire edilen örnek, bekletilmeden temiz lamlara püskürtülüp ikinci bir lam yardımıyla ince bir
tabaka halinde yayılır ve yatay olarak havada kurutulur.
 Sonrasında, aspirasyon iğnesi koruyucu solüsyon [Phosphate buffer solüsyonu (PBS) ya da uygun
görüldüğünde %10’luk formaldehit solüsyonu] içerisine alınır.
 Aspire küçük doku partikülleri ya da pıhtı içeriyor ise; bunlar direkt olarak koruyucu solüsyon
içerisine konulmalı, ezilerek yaymaya çalışılmamalıdır.
 Aspire edilen örnek, yayılamayacak kadar çok miktarda ya da çok akışkan ise; birkaç yayma
hazırlandıktan sonra geri kalanı temiz bir saklama-taşıma kabına konularak en kısa sürede patoloji
laboratuarına ulaştırılır (buzdolabında (+4/-8 derecede) en fazla 24 saat bekletilebilir).
 Hazırlanan yaymalar ve hücre süspansiyonu en kısa sürede laboratuara gönderilmelidir.
 İİA işlemi sırasında “Hasta başı Materyal Yeterlilik Değerlendirmesi” yapıldığı durumlarda, Uzman
patolog aspire edilen materyalin kesin tanı için yeterliliğini sağlayacak şekilde gerekli prosedürleri
gerçekleştirir.
İlgili hemşire istek formunda istenen incelemelerin elektronik ortama aktarılmasını sağladıktan sonra
taşıyıcı eleman aracılığı ile patoloji laboratuarına iletir. Örneklerin alınması, hemşireye iletilmesi, taşıyıcı
elemanlarca patoloji laboratuarına teslim edilmesi sırasında “ patolojik örneklerin teslim formu “, teslim
alan/teslim eden şahıslarca imzalanır.
Patoloji sekreteri örneği teslim almadan önce numune kabı ile Patoloji istek formu üzerinde yapışık
olan hasta barkotlarını karşılaştırır, her ikisinde de barkot olduğundan emin olur ve her iki barkot da aynı
kişiye ait bilgilerin bulunduğunu doğrular.
Patoloji sekreteri gönderilmiş örnekteki hasta ismini ve hasta protokol numarasını elektronik
ortamdaki ileri tetkik modülündeki istenen inceleme bilgileri ile karşılaştırır, eksik ve veya hatalar varsa
ilgili sorumlu hemşire ile temasa geçerek düzeltilir.
Hastayı kabul edecek patoloji uzmanı seçimi yapıldıktan sonra hastanın patoloji laboratuarına kabul
işlemi onanır.
Laboratuara kabulü onanmış hasta, biyopsi/sitoloji protokol defterine kayıt yapılır ve patoloji
protokol numarası verilir.
Örneğin patoloji protokol numarası, patoloji sekreteri tarafından basılan barkot ile birlikte hem
patoloji istek form’unun üzerine hem de numune kabının üzerine yapıştırılır.
Patoloji protokol numarası hastanın örneğine ait tüm incelemelerde ve arşivleme sürecinde geçerli
olur.
7- ÖN HAZIRLIK İŞLEMİ GEREKTİREN TESTLERE AİT BİLGİLER
İntraoperatif konsultasyon (frozen çalışma) için ilgili klinisyenin çalışma isteğini belirtmesi ve
laboratuvarımızdaki teknik ekipman ve personelin hazır durumda olmasını sağlayacaktır.
8- ÖRNEKLERİN ÇALIŞMA ZAMANI
BİYOPSİ VE AMELİYAT MATERYALİ:
 1. gün: Materyalin kabulü ve fiksasyon
6







2. gün: Makroskobik inceleme ve doku takibi (12-24 saat)
3. gün: Bloklama ve Dondurma
4. gün: Mikrotomda kesit alma ve kesitlerin deparafinizasyonu
5. gün: Rutin boyama (H&E)
6-8.gün:Mikroskobik inceleme ve ileri tanı için ek histo ve immunohistokimyasal çalışma
9.gün: Raporlama
10.gün: Rapor teslimi
SİTOLOJİK MATERYAL:
 1.gün:Materyalin kabulü , yayma preperatların hazırlanması ve fiksasyon (30-60 dk)
 2.gün:Rutin boyama (H&E, PAP, MGG , vs.)
 3.gün :Mikroskobik inceleme ve tanı koyma
 4.gün: Raporlama
 5.gün: Rapor teslimi
FROZEN MATERYAL:
Materyal laboratuvara ulaştığı anda inceleme başlar, dokunun özelliğine göre 5-20 dakika içinde tanı verilir.
Verilen tanı ameliyathaneler uzak olduğu için öncelikle telefonla materyali gönderen doktora ulaştırılır.
Takibinde ön rapor yazılır, kalan materyalin rutin incelenmesi sonunda 5-10 gün içinde kesin raporu ile
birlikte servisine gönderilir.
9-SONUÇ VERME SÜRELERİ
Sitolojik materyal için 10 iş günü Biyopsi ve Ameliyat materyali için 15 iş günü
PATOLOJİ LABORATUVARININ İŞLEYİŞİ
1- MAKROSKOBİK VE MİKROSKOBİK DEĞERLENDİRME
Sitoloji materyalleri görevli doktor kontrolündeki teknisyen tarafından incelemeye hazır hale
getirilir.Biyopsi materyalleri görevli doktor tarafından geldiği gün ve yeterli takip olmayan dokularda ertesi
gün olmak üzere muayene edilir. Görevli doktor tarafından tamamı ya da dokuların büyük kısmını
örnekleyen parçalar alınarak bir gece boyunca devam eden doku takip işlemine alınır. Standart makroskobik
örnekleme klavuzlarına göre makroskopik inceleme yapılır. Bu işlem sonucunda alınan parçalar kasetlere
konulur. Bu işlem esnasında parçaların kesit alınılacak olan tarafları alta getirilerek kaset içerisine
yerleştirilmelerine özen gösterilir. Dik yatacak ve lümen aranacak parçalar için özel notlar alınır (kasetleme
prosüdürü aşağıda anlatılmıştır).
Takip işlemi biten dokulara görevli teknisyenler tarafından bloklama, kesit ve boya işlemi uygulanır
(Ayrıntılar aşağıda özetlenmiştir.)
İncelemeye hazır sitoloji ve biyopsi materyalleri görevli doktor tarafından mikroskobik incelemeye alınır.
Bazı biyopsilerde tanı verebilmek için yeni kesitler, bazılarında histokimyasal ve immunhistokimyasal
boyama işlemleri gerekebilir. Bu işlemlerin hangisinin gerekli olduğu görevli patoloji uzmanı tarafından ilk
inceleme sonunda belirlenir, bu biyopsilerin raporlama işlemi bu boyalar incelendikten sonra gerçekleşebilir.
Boyama işlemleri bazen tekrar gerektirebilmektedir (Boyama işlemleri aşağıda özetlenmiştir).
a)Kasetleme Prosüdürü
1. GROS işlemi sırasında laboratuvara kabul edilen katı materyallerden uzman doktor tarafından alınan
parçalar kasetlere konularak işleme alınırlar.
2. Bu kasetler materyalden alınacak parça sayısına göre belirlenir ve üzerlerine hasta ile ilgili bilgiler
kaydedilir.
3. Kasetlerin üzerine hastanın protokol numarası ve birden çok parça alınacak hastalar için bu
parçaların sıralamasını belirten harfler yazılır. Bu harfler A’dan başlayarak her kasete bir sonraki
harf verilmek suretiyle devam ettirilir.
7
4. Parçaların kesitlerde görülmesi istenen yüzleri kasetlere konarken alt tarafa doğru getirilir.
5. Dik yatacak veya lümen aranacak parçalar için istem kağıdı üzerine not alınır.
6. GROS işlemi süresince parça-blok listesi de tutularak hangi kasete kaç parça alındığı bu listeye
yazılır.
7. GROS işlemi bitiminde kasetler sıkıca kapatılarak parçaların Doku Takip-Tespit cihazında
kaybolması engellenir. Çok küçük parçalar için bez keseler kullanılarak parça kaybının önüne geçilir.
8. Kapatılan kasetler Doku Takip-Tespit cihazının sepetine yerleştirilir. Bu sepet vakit kaybetmeden
Doku Takip-Tespit cihazına takılır ve Doku Takip-Tespit işlemi başlatılır. Böylece parçaların
kuruyarak zarar görmesi engellenmiş olur.
b)Bloklama Ve Kesit Alma
1. Kasetler akşam saatlerinde Doku Takip-Tespit Cihazının sepetine yerleştirilirler. Sepete konulan
kasetlerin seviyesi sepetin daldırılacağı kimyasal çanaklarının sıvı seviyesini geçmemelidir. Bu
kimyasal doldurulan çanaklar Doku Takip-Tespit cihazına aittir ve bunlardaki sıvı seviyesi sık sık
kontrol edilmelidir. Kimyasalların kirlilik durumuna göre bunlar 15gün ile 30 gün arasında
değiştirilirler.
2. Sepet Doku Takip-Tespit cihazına yerleştirilerek cihaz akşamdan çalıştırılır. Bu işlem yaklaşık 12
saat sürer.
3. Ertesi gün sabah Doku Takip-Tespit cihazından alınan kasetler doku gömme cihazında işleme
alınırlar. Bu işlem sabah 8:30’da başlar, kaset sayısına göre ortalama 1-2 saat sürebilir. Bu işlem
yapılırken bir taraftan da yapılan işleme göre parça-blok listesi hazırlanır. Eksik veya fazla parça
çıkması gibi sorunlar not alınır.
4. Doku gömme cihazında blok haline getirilen kasetler en az 30 dakika soğumaya bırakılır.
5. Bloklar soğuduklarında çevrelerinde kalan fazla parafin temizlenerek mikrotom cihazındaki blok
tutucu kafaya yerleştirilebilecek hale gelmesi sağlanır
6. Mikrotom cihazında bloklardan kesitler alınır. Bu işleme sabah saat 10:30 gibi başlanır. Bu işlem de
blok sayısına göre ortalama 1-2 saat sürer.
7. Doku gömme işlemine başlarken bir yandan da benmari havuzu temiz su ile doldurularak çalıştırılır.
Bu şekilde önceden ısıtılarak 40-45 Cº’ye ayarlanmış benmari havuzuna bırakılan kesitler lam
yardımıyla havuzdan alınır. Farklı hastalara ait bloklardan kesitler alındıkça benmari havuzundaki su
temiz bir gazlı bez su yüzeyinde gezdirilerek temizlenir. Bu sayede aynı gün kesitleri alınan hastalar
arasındaki bulaş riski ortadan kalkmış olur.
8. Kesitlerin alındığı lamlara, ait oldukları bloğun numarası doğru ve tam olarak yazılmalıdır. Ayrıca
parça-blok listesine alınan kesit sayısı (HE boyası ve boyasız) kaydedilmelidir.
9. Hazırlanan preparatlar sepetlere dizilerek 70 Cº’lik etüve yerleştirilir ve 1 saat bekletilir.Sepetlerin
70 Cº’lik etüve yerleştirilmesi ortalama olarak saat 12:00’ye denk gelir.Daha sonra öğlen arasında
kesitlerin boyama öncesi hazırlanışı protokolü uygulanmaya devam edilir.
10. Endoskopik materyallerin birkaçı birarada kasetlense bile mutlaka tek tek bloklanmalıdırlar.
c)Parça-Blok Listeleme Prosedürü
1. Parça-blok listeleme işlemi için çizelge halinde hazır olarak bulunan parça-blok listeleme şablonu
alınır.
2. Hastaların protokol numarası yazılarak öncelikle GROS işlemi sırasında kayıt yapılır.
3. Doku Takip-Tespit cihazından çıkan kasetlere bloklama işlemi yapılırken yine parça-blok listesine
kayıt yapılır. Kasetlerden çıkan parça sayısı ile GROS işleminde alınan parça sayısı karşılaştırılır.
Eksiklikler not edilir.
4. Bloklardan kesit alınırken yine parça-blok listesine kayıt yapılır. Her bloktan alınan kesit sayısı
parça-blok listesine not edilir. Ayrıca bu kesitlerden boya yapılacak olanların yapılacakları boya
çeşitleri, boyanmayacak olan kesitlerin adeti belirtilerek kayıt yapılır.
5. Kesitler boyanıp, kapatılıp, mikroskopik incelemeye uygun hale geldiğinde mapeye numara sırasına
göre, mapenin sol üst köşesinden başlayarak sağa doğru dizilirler. Hazırlanan parça-blok listesi de
preparatların dizildiği mapeye eklenir.
8
d)Kesitlerin Boyama Öncesi Hazırlanışı
1. Hazırlanan kesitler 1 saat 70 Cº’lik etüvde bekletilerek parafinin erimesi sağlandıktan sonra ksilol
kabına alınır
2. Kalan parafinin uzaklaşması için 2 ayrı ksilol kabında toplam 1 saat bekletilir
3. Kalan ksilolün preparatlardan uzaklaştırılması için 2 ayrı alkol kabında toplam 30 dakika bekletilir
4. Kalan alkolün uzaklaştırılması için preparatlar 5 dakika akan çeşme suyunda yıkanarak histokimya
ve diğer boyamalar için hazır hale gelir.
e)Hemotoksilen - Eozin Boyası
1. Kesitlerin boyama öncesi hazırlanışı bölümünde son basamak olarak anlatıldığı üzere preparatlar 5
dakika akan çeşme suyunda yıkanır
2. Sudan çıkarılan preparatlar iyice silkelenir
3. Preparatlar 3 dakika hematoksilende bekletilir
4. Preparatlar 5 dakika akan çeşme suyunda bekletilir
5. Preparatlar asit alkole 1 kez batırılıp çıkarılır
6. Daha sonra 5 dakika akan çeşme suyunda bekletilirler
7. Preparatlar 1 kez %2’lik amonyağa batırılır
8. Daha sonra 5 dakika akan çeşme suyunda bekletilir
9. 5 dakika alkolde bekletilir
10. 2 dakika 30 saniye eozin’de bekletilir
11. Preparatlar 4 ayrı alkol kabına batırılıp çıkarılır
12. Preparatların havada iyice kuruması beklenir
13. Kuruyan preparatlar 2 ayrı kapta bulunan ksilolde en az 30 dakika bekletilir
14. Entellan kullanılarak preparatların üzeri lamel ile kapatılır.
İşlemde kullanılan çözeltilerin hazırlanışı;
1. Hematoksilen solüsyonu kullanıma hazır olarak mevcuttur.
2. Amonyak çözeltisi; %2’lik olarak hazırlanarak kullanılır.
3. Asit-Alkol çözeltisi; 1l Asit-Alkol çözeltisi hazırlamak için %96’lık alkolden 700ml, 300 ml distile su
ve 5 ml hidroklorik asit ilave edilerek hazırlanır.
4. Eozin solüsyonu hazır olarak mevcuttur.
2- HİSTOKİMYASAL BOYAMA
Kesitlerin boyama öncesi hazırlanışı işleminde anlatıldığı üzere 3. aşamaya gelen preparatlar üzerlerinde
kalan alkolün uzaklaştırılması için distile su içerisine birkaç kez batırılıp çıkartılarak yıkanırlar. Bu işlem
sonrasında preparatlar histokimyasal boyamaya hazır hale gelirler.
a)Pap Boyası
1. Hematoksilen-Eozin boyasında 9. basamak uygulandıktan sonra PAP boyama işlemine başlanır
2. Preparatlar 7 dakika OG6 boyasında bekletilir
3. 3 dakika alkolde bekletilir
4. EA50 boyasında 5 dakika bekletilir
5. Sırasıyla 4 ayrı alkol kabına batırılıp çıkartılır
6. Preparatlar iyice kuruması için dışarda bırakılır
7. Kuruyan preparatlar 2 ayrı kapta bulunan ksilolde en az 30 dakika bekletilir
8. Entellan kullanılarak preparatların üzeri lamel ile kapatılır.
OG6 ve EA50 boyaları hazır solüsyon olarak mevcuttur.
b)Mgg Boyası
1. MGG boyası için preparatların havada en az 1 saat tespit edilmiş olması gerekmektedir
2. MGG boyasının ilk aşmasında My-Grünwalds boyasında 3 dakika bekletilir
9
3.
4.
5.
6.
7.
Preparatlar çeşme suyuna tutularak üzerlerindeki boya akıtılır
Önceden hazırlanmış %10’luk Giemsa boyasında 7 dakika bekletilir
Preparatlar çeşme suyuna tutularak üzerlerindeki boya akıtılır
Preparatlar kuruması için 30 dakika havada bırakılır
Entellan kullanılarak preparatların üzeri lamel ile kapatılır.
My-Grünwalds boyası hazır solüsyon olarak mevcuttur.
%10’luk Giemsa çözeltisi hazırlamak için; 225ml distile suya laboratuvarda hazır solüsyon olarak bulunan
Giemsa boyasından 25ml eklenir.
c) Doku Giemsa Boyası
1. Kesitlerin boyama öncesi hazırlanışı işleminde anlatıldığı üzere akan çeşme suyunda 5 dakika
yıkanarak boyamaya hazır hale gelen preparatlar, önceden hazırlanmış %20’lik Giemsa
solüsyonunda 45 dakika bekletilir
2. Preparatlar akan çeşme suyunda 5 dakika yıkanır
3. Preparatlar %96’lık alkole birkaç kez batırılıp çıkarılarak renk ayarlaması yapılır
4. Preparatlar havada dik olarak 30 dakika kurumaya bırakılır
5. Preparatlar 2 ayrı kapta bulunan ksilolde toplam 15 dakika bekletilir
6. Entellan kullanılarak preparatların üzeri lamel ile kapatılır.
Helikobakter için modifiye Giemsa boyası yapılır. Bu boyamada:
 Kesitler deparafinizasyon ve hidrasyon işlemlerine tabi tutulduktan sonra yani boyanmaya hazır hale
geldikten sonra %2,5’luk Giemsa’da 40 dakika bekletilir.
 Daha sonra normal doku Giemsası işleminin ikinci basamağından aynı şekilde devam edilir.
Kullanılan çözeltilerin hazırlanışı;
 Doku Giemsa boyamasında kullanılan %20’lik Giemsa solüsyonundan 100 ml hazırlamak için;
20 ml Giemsa boyası ile 80 ml distile su karıştırılır.
 Modifiye Giemsa boyamasında kullanılan %2,5’luk Giemsa solüsyonundan 100 ml hazırlamak için;
2,5 ml Giemsa (Merc9024) boyası ve 100 ml distile su karıştırılır. (mililitre’yi ölçmek için
1000µl’lik mikropipet kullanılır)
d) Amyloid Boyası
1. Amyloid boyası mutlaka kontrolü ile çalışılmalıdır. Kontrol kesiti hazır olarak elimizde mevcuttur ve
her amyloid boyası yapıldığında tekrar tekrar kontrol olarak kullanılabilir. Ancak kontrol kesit tekrar
kullanılmadan önce mutlaka Asit-Alkol ile muamele edilerek soldurulmalıdır.
2. Kesitlerin boyama öncesi hazırlanışı işleminde anlatıldığı üzere akan çeşme suyunda 5 dakika
yıkanarak boyamaya hazır hale gelen preparatların üzeri Kristal viyole solüsyonu ile kaplanır
3. Preparatlar bu şekilde 15-20 dakika bekletilirler.
4. Preparatlar akan çeşme suyunda 5 dakika yıkanırlar.
5. Preparat çeşme suyu dolu bir şaleye konarak derhal uzmana ulaştırılır.
6. Preparatların solmadan mikroskopik incelemeye tabi tutulması sağlanır.
İşlemde kullanılan çözeltiler;
Stok çözeltisi hazırlanması için; 100 cc %96’lık alkolle, 14 gr Kristal viyole toz boyası (herhangi bir marka)
karıştırılır. Bu çözelti stok çözeltisi olup süresiz olarak kullanılabilir.
Kristal viyole solüsyonu hazırlanması için; Stok çözeltiden 10 cc alınır, bunun üzeri distile su ile 300 ml’ye
tamamlanır. Her kullanımda yeni Kristal viyole solüsyonu hazırlanması gerekmektedir.
e) Demir Boyası (Bio-Optica)
1. 50 ml'lik bir kaba; 30 ml distile su, 4 ml Reagent B ve A şişesinin tamamı ilave edilir
2. Kesitler hazırlanan bu solüsyonda 20 dakika bekletilir
3. Distile su ile yıkanır
4. Kesitlerin her birine 10 damla Reagent C damlatılarak 5 dakika bekletilir
10
5.
6.
7.
8.
9.
Distile su ile yıkanır.
Kesitler 1-2 kez alkol kabına batırılıp çıkarılır
Havada 30 dakika kuruması beklenir
Ksilolde 10-15 dakika bekletilir
Entellan kullanılarak kesitlerin üzerine lamel yapıştırılır.
f) Mason Trikrom Boyası (Bio-Optica)
1. Kesitlerin üzerine 6 damla Reagent A ve 6 damla Reagent B konarak 10 dakika bekletilir
2. Boya yıkanmadan, kesit üzerinden akıtmak suretiyle giderilir
3. Kesitlerin üzerine 10’ar damla Reagent C konularak 4 dakika bekletilir.
4. Distile suya 3-4 saniye batırılıp çıkarılarak yıkanır
5. Üzerlerine 10’ar damla Reagent D konularak 4 dakika bekletilir
6. Distile su ile yıkanır biraz uzun olabilir.
7. Üzerlerine 10’ar damla Reagent E konularak 10 dakika bekletilir
8. Boya yıkanmadan kesit üzerinden akıtılır
9. Kesitlerin üzerine 10 damla Reagent F konularak 5 dakika bekletilir.
10. Distile su ile yıkanır
11. Kesitler 2-3 kez alkole batırılır sondakialkode 1 dakika bekletilir.
12. Havada 30 dakika kuruması beklenir
13. Ksilolde 10-15 dak bekletilir
14. Entellan yardımıyla kesitlerin üzerine lamel yapıştırılır.
g) Zıehl-Neelsen Boyası (Bio-Optica) (Ezn)
1. Kesitlerin üzerine 10 damla Carbonfuchsin damlatılarak dokunun üzerinin tamamen kapatılması
sağlanır.
2. Lam altından çakmakla ısıtılabilecek pozisyonda olabilmesi için uygun bir aparat üzerine alınır.
3. Çakmak ateşi dikkatli bir şekilde camın altından tutulur. Bu işlem sırasında camın çatlamamasına ve
boyanın kaynamamasına özen gösterilmelidir.
4. Lam üzerinden duman çıkması sağlanınca ısıtma işlemi sona erer.
5. Lam 10 dakika bekletilir.
6. 5 dakika akan çeşme suyunda yıkanır.
7. 15 sn süresince metilen mavisine batırılıp çıkarılır.
8. 1-2 dakika akan çeşme suyunda yıkanır.
9. Kesitler 1-2 kez alkole batırılır
10. Havada 30 dakika kuruması beklenir
11. Ksilolde 10-15 dak bekletilir
12. Entellan yardımıyla kesitlerin üzerine lamel yapıştırılır.
Metilen mavisi çözeltisi;
a) 1 gr metilen mavisi
b) 50 ml distile su
c) 20 ml sülfirik asit
d) 30 ml %96’lık alkol bagetle karıştırılır
e) Çözelti hazırlanırken mutlaka bu sıra izlenmelidir.
f) Hazırlanan bu solüsyon tekrar tekrar kullanıma uygundur.
h) Wılson Dısease Staın (Bakır Boyası) (Bio-Optica)
a) 50 ml’lik bir kap alınır. Bu kaba 40 ml distile su ve 20 damla Reagent C ilave edilerek karıştırılır.
Böylece Rhodinane solüsyonu hazırlanmış olur
b) Distile sudan geçirilerek boyamaya hazır hale getirilmiş olan kesitler hazırlamış olduğumuz bu
Rhodinane solüsyonuna konur ve 37Cº’lik etüvde 20 saat bekletilir. Preparatların etüve konulduğu
saat bir yere not edilerek 20 saat sonrası hesaplanır ve ertesi gün bu saate preparatlar etüvden
çıkartılır
11
c) Ertesi gün preparatlar etüvden çıkartıldıktan sonra Buffer solüsyonunda 3 kez yıkanır. Buffer
solüsyonu hazırlanması için 100 ml’lik bir kap alınır. Bu kaba 80 ml distile su, bunun üzerine 20
damla Reagent A ve 20 damla Reagent B damlatılır.3 ayrı bufferdan geçirilir.
d) Preparatların üzerine Reagent D’den damlatılır ve 5 dakika bekletilir
e) ayrı Buffer solüsyonunda yıkanır
f) Kesitler 1-2 kez alkole batırılır
g) Havada kuruması beklenir
h) Ksilolde 10-15 dak bekletilir
i) Entellan yardımıyla kesitlerin üzerine lamel yapıştırılır.
ı) Silver İmpregnation For Reticulum (Bio-Optica)
a) Kesitlere dokunun üzerini örtecek kadar, eşit miktarda Reagent A ve
b) Reagent B damlatılır (ortalama 5’er damla) 5 dakika bekletilir
c) Distile su ile yıkanır
d) Reagent C damlatılır 3 dakika bekletilir (Parlaklaşma gözlenene kadar süre uzatılabilir)
e) 2 ayrı distile suda yıkanır.
f) Reagent D damlatılır 3 dakika bekletilir
g) 2 ayrı distile su ile yıkanır
h) Reagent E damlatılır 3 dakika bekletilir
i) Distile su ile yıkanır
j) Reagent F damlatılır 5 dakika bekletilir ayrı distile su ile yıkanır
k) Reagent G damlatılır 5 dakika
l) Akan çeşme suyunda 5 dakika yıkanır
m) Kesitler 1-2 kez alkole batırılır
n) Havada kuruması beklenir
o) Ksilolde 10-15 dak bekletilir
p) Entellan yardımıyla kesitlerin üzerine lamel yapıştırılır.
i) Enzymatıc Dıgestıon Dıastase (Bio-Optica)
a) Kapsül B, A şişesinin içerisine dökülür. İyice çalkalanılır, köpük oluşabilir
b) Oluşan solüsyon bir kaba alınır. Kesit her tarafı solüsyonla kaplanacak şekilde solüsyona batırılır. 40
Cº’de 30 dakika veya oda sıcaklığında 1 saat bekletilir
c) Distile su ile yıkanır
d) PAS boyama işlemine geçilir.
j) Pas Periodic Acıd Schiff (Bio-Optica)
a) Preparatlara Reagent A damlatılır 10 dakika bekletilir
b) Distile su ile yıkanır
c) Reagent B damlatılır 20 dakika bekletilir
d) Distile su ile yıkanır
e) Reagent C damlatılır 2 dakika bekletilir
f) Yıkamadan akıtılır
g) Reagent D damlatılır 2 dakika bekletilir
h) Distile su ile yıkanır
i) Reagent E damlatılır 3 dakika bekletilir
j) Akan çeşme suyunda 5 dakika yıkanır
k) Kesitler 1-2 kez alkole batırılır
l) Havada kuruması beklenir
m) Ksilolde 10-15 dak bekletilir
n) Entellan yardımıyla kesitlerin üzerine lamel yapıştırılır.
k)Kemik İliği Yaymada Pas Boyası
a) Havada kurutulmuş lam 1 dk. Formalin – Alkol solusyonunda bekletilir.
12
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
o)
p)
q)
5 dakika distile suda yıkanır.
3.% 0,5 lik Periodik asitte 5 dk. oda ısısında bekletilir.(0,5 gr. Periodik asit 100 ml. Distile su)
Distile su ile 5 dakika yıkanır.
Schiff’s regant ile 15 dakika bekletilir.
Çeşme suyunda 5 dakika + distile suda 5 dakika yıkanır.
Hematoksilen ile 2 dakika boyanır.
Çeşme suyunda 5 dakika yıkanır.
Asit alkolde batırılıp çıkarılır.(1-3 sn.)
Çeşme suyunda 5 dakika yıkanır.
11.% 2 lik amonyak batırılıp çıkarılır.(1-3 sn.)
Çeşme suyunda 5 dakika yıkanır.
Distile suda 2 dakika yıkanır.
Preparatlar 4. ayrı alkol kabına batırılıp çıkarılır.
Havada kuruması beklenir.
Kuruyan preparatlar 2 ayrı ksilolde en az 15 dakika bekletilir.
Entellan ile kapatılır.
Kullanılan solüsyonlar;
 Formalin-Alkol Fiksatif solüsyonu,1/1 oranında günlük taze olarak hazırlanır.
 Periodik asit solüsyonu elimizde hazır olarak bulunmaktadır.
 Schiff’s reagent solüsyonu elimizde hazır olarak bulunmaktadır.
l) Oilred-O Boyası
Frozen cihazında alınan kesitlerden Oilred-O boyası yapılacak olanlar %70’lik alkol kabına hızla batırılıp
çıkartıldıktan sonra Oilred-boyama prosedürüne tabi tutulurlar. Bu metodda;
a) Oilred-O solüsyonunda 1 saat bekletilir
b) %70’lik alkole daldırılıp çıkartılır
c) Akan çeşme suyunda 2 dakika yıkanır
d) Harris Hematoksilen de 1-2 dakika bekletilir
e) Akan çeşme suyunda 2 dakika yıkanır
f) %1 amonyaklı suda mavi renk alana kadar bekletilir
g) Akan çeşme suyunda 2 dakika yıkanır
h) Su bazlı entellan ile kapatılır.
Oilred-O solüsyonu; aseton, distile su, alkol ve Oilred-O toz materyali karıştırılarak hazırlanır.
m)Evg Boyası (Wieigert-Van Gieson)
a) Preparatlar deparafinizasyon işleminden sonra distile suya alınır. (10 dk. bekletilir.)
b) Reagent A’dan dokunun üzerine örtecek kadar damlatılır. (5 dk bekletilir.)
c) Distile suda 5 dk yıkanır.
d) Boş petri kutusunun dibine 750 mikron Reagent B damlatılır. Preparatın üzerine Reagent C
damlatılarak 30 dk bekletilir.
e) 2 ayrı distile suda 5 dk bekletilir.
f) Reagent D damlatılır. 2 dk bekletilir.
g) 10 dk 2 ayrı distile suda yıkanır.
h) Reagent E ve Reagent F bir tüpte bire bir oranında karıştırılarak preparatın üzerine dökülür. 15 dk
bekletilir.
i) 2 ayrı distile suda yıkanır.
j) Preparatın üzerine Reagent G damlatılır. ( 10 dk bekletilir. )
k) Hızla 2 ayrı distile suda yıkanır. En son alkolde 1 dk bekletilir.
l) Havada kurutulur.
m) 7’şer dk iki ayrı ksilolde bekletilir.
n) Entellan ile kapatılır.
13
3- İMMUNHİSTOKİMYASAL YÖNTEM
a) Sitolojik Materyallerin İmmünhistokimya Boyama Hazırlanışı
 Sitolojik materyaller aynı BOS materyalinin sitosantrifüjde işlenişi
 bölümünde olduğu gibi adezivli lam üzerinde hazırlanır.
 Hazırlanan bu preparatlar havada kurutulurlar
 Havada kurutulan bu preparatlar saf asetonda 15 dakika bekletilirler.
 Preparatlar asetondan çıkarıldıktan sonra kurumadan aliminyum folyo ile sarılırlar.
preparatların gün ışığından zarar görmesi ve kuruması engellenir.
 Aliminyum folyo ile sarılan preparatlar buzdolabının buzluk kısmına kaldırılır.
 Tercihen 1 hafta içerisinde immünhistokimya boyanırlar.
 İmmünhistokimya boyama işlemini yapabilmek için buzluktaki kesitlerin oda ısısına
beklenir.
 Oda ısısına gelen preparatlar bekletilmeden İmmünhistokimya boyama işleminin Hidrojen
aşamasına tabi tutulurlar.
 Sitolojik materyallerden hazırlanan preparatlar asla ön işleme sokulmazlar, yani
kaynatılmazlar.
Böylece
gelmesi
peroksit
sitratla
b)Kesitlerin İmmünhistokimya Boyama Öncesi Hazırlanışı
 İmmünhistokimya boyasında diğer boyama yöntemlerinden farklı olarak, preparatlar cerrahi
materyalin işlenişi bölümünde anlatıldığı şekilde hazırlandıktan sonra 70 Cº’lik etüve konulmazlar
 Akşamdan preparatlar 37Cº’lik etüve bırakılarak bir gece bekletilir
 Sabahleyin ilk olarak preparatlar 70Cº’lik etüvde 1 saat bekletilir
 Kalan parafinin uzaklaştırılması için toplam 1 saat 2 ayrı ksilol kabında bekletilir
 Kalan ksilolün uzaklaştırılması için toplam 30 dakika 2 ayrı alkol kabında bekletilir
 Kalan alkolün uzaklaştırılması için preparatlar birkaç kez distile sudan geçirilerek distile suda toplam
5 dakika bekletilir ve boyanmaya hazır hale gelir. Sabah saat 11:00 civarında bu işlemler
tamamlanmış olur.
c)İmmünhistokimya Boyama İçin Kontrol Kesit Hazırlanması
 İmmünhistokimyasal boyamada mutlaka kontrol kesit kullanılır.
 İmmünhistokimya boyaları ve bunların özel kontrol dokuları immünhistokimya defterinde liste
halinde hazır olarak mevcuttur.
 Kesit alınırken boyanacak dokudan ve yapılacak boyaya ait özel kontrol dokusundan aynı lam
üzerine altalta dokular alınır. Böylece kesitlerde boyanacak dokular ve onların kontrolleri
immünhistokimya boyama işlemine beraber olarak hazırlanırlar.
d)İmmünhistokimyasal Boyama
a) Kesitlerin immünohistokimyasal boyama öncesi hazırlanışı bölümünde anlatılan işlemler
gerçekleştirildikten sonra immünohistokimyasal boyama işlemine başlanır
b) Distile su içerisindeki preparatlardaki kesitlerin etrafı Dakopen (Pappen) ile çizilerek boyama işlemi
esnasında boyanın kesitten uzaklaşması önlenir.
c) İmmünohistokimyasal boyamada kullanılan 2 farklı solüsyon vardır. Bunlardan Sitrat buffer
solüsyonunu hazırlamak için, 90cc distile suya 10cc sitrat buffer ilave edilir. Diğer bir solüsyon olan
PBS’in (Phosphate Buffered Saline) hazırlanabilmesi için , 1lt distile suya 11.6 g’lık PBS poşeti
boşaltılır. İhtiyaca göre poşet içeriği 4’e bölünerek 250 ml distile su ile de solüsyon hazırlanabilir.
Bu solüsyonlar buzdolabında saklanması koşulu ile 1 hafta kullanılabilir.
d) CD3, CD15, CD20, CD30, CD34, CD68, Ki-67 ve Keratinimmünohistokimyasal boyaları sitrat
buffer’la işleme tabi tutulurlar. Yapılan işlemde, yukarıda sayılan boyalara ait preparatlar sitrat
buffer içerisine konarak mikrodalga fırında 750 watta 1 dakika kaynatılır. Daha
e) sonra oda sıcaklığında şalenin ağzı yarım açık olarak 15 dakika bekletilir.
f) İşlemli ve işlemsiz preparatlar distile suda yıkandıktan sonra %3’lük H2O2’de 5 dakika bekletilir.
14
g) PBS’de 5 dakika yıkanır.
h) Ultra V Blok damlatılarak 10 dakika bekletilir.
i) Bu aşamadan sonra kesitlerin üzerine her boyaya ait Primer Antikor damlatılarak 1-1,5 saat
inkübasyona bırakılır. İnkübasyon ortamına sıcak su ilave edilerek nemli bir ortam oluşmasına dikkat
edilir.
j) PBS’de 5 dakika bekletilir.
k) Biotinylated (sarı) solüsyon damlatılarak 10 dakika bekletilir.
l) PBS’de 5 dakika yıkanır.
m) Streptavidin Peroksidaz (pembe) solüsyon damlatılarak 10 dakika bekletilir.
n) PBS’de 5 dakika bekletilir.
o) Kullanıma hazır Kromojen damlatılarak 5-20 dakika arası bekletilir. İnkübasyon ortamının ışık
almamasına dikkat edilir.
p) PBS’de 5 dakika bekletilir.
q) Hematoksilen çözeltisinde 1 dakika bekletilir.
r) Akan çeşme suyunda 5 dakika bekletilir.
s) Preparatların üzeri suda eriyen balsamla kapatılır.
4-BAZI ÖZEL MATERYALLERİN ÇALIŞMA PROTOKOLLERİ
a)Bos Materyali
BOS materyali çok çabuk sitoliz özelliği olan kıymetli bir materyaldir. BOS materyali ile ilgili işlemin BOS
alındıktan sonra ilk yarım saat içerisinde tamamlanması gerekmektedir. Kayıt işlemi bitirildikten sonra
bekletilmeden işleme alınmalıdır. BOS materyali işleme alınmadan önce rengi ve niteliği gözlemlenerek
kaydedilir. Normalde BOS berrak olmalıdır. Pembe-sarı renkler kanamaya işaret edebilir. BOS materyali
çalışılırken pipete çekilen materyal miktarları ölçülerek toplam BOS miktarı hesaplanır, belirtilen diğer
özelliklerle birlikte hazırlanan preparat sayısı da ilave edilerek istem kağıdına kaydedilir. Eğer BOS
materyalinden artan miktar olursa bununda gönderildiği tüp üzerine yine ad, soyad, protokol numarası,
materyalin gönderildiği tarih ve saat yazılmış olan bir etiket hazırlanarak yapıştırılır. Artan BOS materyali
üzerine artan materyalin miktarı kadar collection fluid (hücre koruyucu solüsyon) ilave edilerek
buzdolabında saklanır.
b)Bos Materyalinin Sitosantrifüjde İşlenişi
1) BOS materyalinin bakılacağı lamlar adezivli lam olmalıdır. Bu lamların üzerine hastanın protokol
numarası ve uygulanacak boyanın adı yazılır.
2) Sitofunnel aparatlarına lamlar yerleştirilir. Aparatlar santrifüje dizilir.
3) Gönderilen materyal mikropipet yardımıyla eşit miktarda sitofunnel aparatlarına paylaştırılır. Bu
işlem yapılırken herbir sitofunnel aparatına konulan materyal miktarının 500µl’yi geçmemesine özen
gösterilir.
4) Sitosantrifüjde 3 dk. 600 devirde çevrilir.
5) Çevirme işlemi bittikten sonra sitofunnel’dan çıkarılan lamlar yapılacak boyaya göre işleme alınır.
6) BOS materyali isteğe göre 3 farklı türde boyaya tabi tutulabilir. Bunlar HE, PAP ve MGG
boyalarıdır.
7) HE ve PAP boyaları için hazırlanan preparatlar alkolde tespit edilmelidir. MGG boyası içinse
hazırlanan preparatların havada tespit olması gerekir.
c)Bos Materyalinin Normal Santrifüjde İşlenişi
1) Materyalin getirildiği korucu solüsyon (Specimen Preservative ) 1 dakika süresince vortekslenir.
2) Bu solüsyonun tamamı santrifüj tüpüne aktarılarak 1500 devirde 10 dakika santrifüj edilir.
3) Tüp lavaboya boşaltılıp, kurutma kağıdına ters çevirilerek vurulur.
4) Tüpün içerisine 10 mikrolitre selüler base ilave edilir.
5) Tüp 1 dakika vortekslenir.
6) Mikropipet yardımıyla tüp içerisindeki sıvı 2 ayrı lama eşit miktarda aktarılır. (BOS için özel lamlar
mevcuttur (adezivli lam) , BOS sıvısı lamın ortasına damlatılır ve bir baget yardımıyla yayılır. Lamın
altı yayma sınırlarını belirtecek şekilde (asetatsız cama yazar) bir kalemle işaretlenir.
15
7) Yayma yapılan lamların kuruması beklenir. Bu esnada lamların üzerine protokol numaraları ve
yapılacak olan boya çeşidi mutlaka belirtilmelidir.
d)Fuchs-Rosenthal Kamara Kullanımı İle Birlikte Bos Prosedürü
1) Adezivli lamların üzerine hastanın protokol numarası ve uygulanacak boyanın adı yazılır. Sitofunnel
aparatlarına lamlar yerleştirilir. Aparatlar santrifüje dizilir.
2) Materyal bekletilmeden 1 dm kamara üzerine kapatılıp, lamel kapatılarak sayım gerçekleştirilir. Tüm
kareler x20 büyütmede sayılıp toplam sayı 6’ya bölünerek mm³’teki hücre sayısı hesaplanır.
Normotif değer : lökosit 0-4/mm³ ; eritrosit 0/mm³
3) Gönderilen materyal mikropipet yardımıyla eşit miktarda sitofunnel aparatlarına paylaştırılır.
4) Aparata konulacak miktar sayıma bağlıdır. Eğer az sayıda lökosit mevcutsa herbir tüpe 350-400µl
konur. Eğer hücre sayısı fazla ise veya eritrositler mevcutsa 200-250µl konulmalıdır. (100 µl’nin
altı, 400 µl’nin üstü iyi sonuç vermez)
5) Lökosit sayısının yüksek olduğu durumda Patoloji uzmanına haber verilerek materyal miktarı yeterli
ise Flow Sitometri için BOS ayrılır.
6) Sitosantrifüjde 3 dk. 600 devirde çevrilir.
7) Çevirme işlemi bittikten sonra sitofunnel’dan çıkarılan lamlar yapılacak boyaya göre işleme alınır.
8) BOS materyali isteğe göre 3 farklı türde boyaya tabi tutulabilir. Bunlar HE, PAP ve MGG
boyalarıdır.
9) HE ve PAP boyaları için hazırlanan preparatlar alkolde tespit edilmelidir. MGG boyası içinse
hazırlanan preparatların havada tespit olması gerekir.
e)Kemik İliği Takibi
1) Kemik iliği biyopsisi ve kemik iliği aspirasyon yaymaları laboratuvara birlikte gönderilirler.
2) Kemik iliği biyopsisi Hollande solusyonu içerisinde gönderilir.
3) Kemik iliği aspirasyon yaymalarının ise yarısı alkolde tespit edilerek, yarısı havada kurutularak
gönderilmelidir. (Alkol tespitli kemik iliği yaymaları HE ve diğer bazı boyalarda, havada kurutulan
kemik iliği yaymaları ise MGG boyasında kullanılırlar.)
4) Kemik iliği 4-12 saat Hollande solusyonunda bekleyebilir.
5) Daha sonra kemik iliği 15 dk. Çeşme suyunda yıkanır.
6) Kemik iliği biyopsisi sertlik durumuna göre %20 lik formik asitte 12 saat kadar bekletilir. Kemik
iliği biyopsisinin yeterince yumuşadığına kanaat getirilince 15 dk. süreyle akan çeşme suyunda
yıkamaya alınır.
7) Daha sonra materyal kasete alınarak doku takip cihazında formol kısmı atlanarak takibe alınır.
8) Kemik iliği biyopsisinden alınacak olan kesitlerin sıralaması ve bu kesitlere yapılacak olan boyalar
şunlardır ; 1(HE) , 2( ) , 3(Masson Trikrom) , 4( ) , 5(Retikülin) , 6( ) , 7(Prusya Mavisi) , 8( ) ,
9(HE) , 10( )
f)Lenf Nodu Takibi
1) Lenf nodları laboratuvara taze olarak ulaştırılmalıdır (tercihen buz üzerinde). 2. Uzman hekim
tarafından makroskopik inceleme hemen yapılarak imprint alınmalıdır.
2) Alınan imprint preparatlara HE ve MGG boyaları uygulanır.
3) Kalan doku Hollande solusyonuna alınır .4 saat bu solusyonda bekletilir.
4) Doku takip cihazında formol kısmı atlanarak takibe alınır.
g)Karaciğer İğne Biyopsisi Takibi
1) Materyal laboratuvara %10’luk formol içerisinde iletilir.
2) Cerrahi materyallerin işlenişi bölümünde anlatıldığı üzere muamele görür.
3) Karaciğer iğne biyopsisinden alınacak olan kesitlerin sıralaması ve bu kesitlere yapılacak olan
boyalar şunlardır ;
1(HE) , 2( ) , 3(Retikülin) , 4( ) , 5(Masson Trikrom) , 6( ) , 7(Pas-diastaz) , 8( ), 9(Demir) , 10( ) ,
11(Wilsons) , 12(H.E.)
16
h)Plevra Ve Batın Sıvılarında Hücre Bloğu Hazırlanması
1) Plevra, toraks ve batın sıvılarında gözle görülür tane partiküller bulunmasa bile elimizde 10 cc ve
üzeri materyal olduğunda hücre bloklama işlemi yapılır.
2) Bu işlem yapılmadan önce materyalin en az 5 cc’si ayrılarak santrifüj edilir ve kalın damla yayma
yapılır
3) Arta kalan en az 5 cc’lik kısım ise hücre bloklama işleminde kullanılabilir.
4) Bu işlem için öncelikle materyal 3000 rpm’de 3 dakika santrifüj edilir.
5) Santrifüj işleminden sonra tüp çalkalanmadan, üstte kalan süpernatanın 2 cc’si tüpte bırakılacak
şekilde geri kalan süpernatan tüpten alınır.
6) Bu 2cc’lik materyalin üzerine yine 2 cc %96’lık alkol ilave edilir.
7) Hazırlanan bu tüp 1 gece oda ısısında bekletilir.
8) Ertesi gün bu tüpün içeriği keseye boşaltılır
9) Kese ya eosine batırılarak ya da pastör pipetiyle kese üzerine eosin damlatılarak boyanır
10) Kese normal doku takibi işlemine alınır.
Sıvı olarak patoloji laboratuvarına gönderilen tüm materyallerden içerisinde katı partiküller olanlar
var ise bu materyallerde santrifüj edilir. Oluşan pelet kese içerisine alınarak doku takip işlemine tabi tutulur.
5-SİTOLOJİK MATERYALLERİN İNCELENMESİ
a) Sitoloji materyalleri kayıt -kabulden örnek nakil talimatına uygun olarak patoloji çalışanı tarafından
laboratuvarına iletilir.
b) Sitoloji materyalleri teknisyen tarafından mikroskopik değerlendirme için uygun teknik ile Maygrunvald Giemsa ,HxE ve PAP ile boyanır.
c) Havada kurutulan lamlar May-Grunvald Giemsa ile boyanır.
d) Alkolde fikse olan preparatlar PAP ve Hematoksilen x Eozin ile boyanır.
e) Sıvı olarak gönderilen bol hacimli materyal (periton, plevra,idrar gibi) laboratuvara kabul edildikten
sonra santrifüj edilir ve lamlar üzerine yayılır ,bir kısmı havada kurutulur May-Grunvald Giemsa ile
boyanır,bir kısmı ise %96 lık alkolde fikse edildikten sonra PAP veya HxE ile boyanır.
f) Hazırlanan sitolojik preparatlar değerlendirilmek üzere mikroskopi kısmına iletilir.
g) Tüm lamlar patoloji uzmanı tarafından tarandıktan sonra sonuç rapor hazırlanır.
6- KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARI (KALİTE İNDİKATÖRLERİ)
 Kayıt-kabul problemlerinin değerlendirilmesi
 Frozen kesitlerin değerlendirilmesi
 Cerrahi patoloji dokuların gözden geçirilmesi
 Raporlama sistemleri
 Tanıların güvenirliliği
 Beklenmeyen olay bildirimi
 Kayıp ya da zarar görmüş spesmen kayıtları
 Laboratuvar kalite güvenirliliği
 Laboratuvar giderlerinin kontrolü
 Laboratuvar çıktılarının kontrolü
 Sekreterya problemlerinin belirlenmesi
Kaliteli bir preparat hazırlama aşamasında laboratuvar cihazlarını, kullanılan sarf malzemeleri ve
çalışanlarını denetleme amacını gütmektedir. Bunun için Patoloji Laboratuvarı İç Kalite Kontrol Formu
hazırlanmıştır. Bu forma;
 Olgu sayısı,
 Doku kaybı,
 Yanlış lam/ blok kotlama,
 Yanlış doku gömme,
 Yanlış lam kapama,
 Doku tespit kalitesi,
 Kesit kalitesi
17
 Boya kalitesi günlük olarak işlenmektedir.
7- PATOLOJİ RAPORLARININ HAZIRLANMASI:
Patoloji uzmanı tarafından değerlendirilen ve hazırlanan raporlar bölüm sekreteri tarafından bilgisayar
ortamında HBYS programında yazılır. Yazılan bu rapor örnekten sorumlu Patoloji Uzmanı tarafından
kontrol edilerek gerekli düzeltmeler yapılarak onaylanır. 2 adet çıktı alınarak bir tanesi bölüm içindeki rapor
arşivine diğeri ise hastaya ve/veya hastanın hekimine ulaştırılır.
8- PANİK TANI BİLDİRİM TALİMATI
Aşağıda listede belirtilen tanılardan herhangi biri tesbit edildiğinde panik tanıyı bildiren ve bildirilen doktor
ismi tarih ve saat belirtilerek kayıt altına alınır.
PANİK TANI KRİTERLERİ LİSTESİ
Patoloji laboratuvarı için panik tanılar :
 *Lökositoklastik Vaskülit
 *Gebelik sonlandırılması
 *Küretaj materyalinde villus ve trofoblast olmaması
 *Endometriyum küretajında yağ dokusu varlığı
 *Plevra ve akciğer biopsisinde başka organ parçası bulunması
 *Frozen tanısı ile kalıcı kesit tanısı uyumsuzluğu
 *İnce iğne aspirasyonu ilk tanısı ile son tanısı arasında uyumsuzluk
 *Beklenmeyen malignite
 *Konsültasyon sonucunun orijinal tanıdan farklı olması
 *İmmün yetmezlikli hastada: BOS ve BAL sıvısında bakteri , mantar ve viral inklüzyon varlığı
 *Kemik iliği veya kalp kapakçığında bakteri
Panik Tanı Durumunda Yapılanlar;
 Hastanın kimlik bilgileri,
 Gönderilen materyalin ne olduğu ve laboratuvara kabul tarihi
 Hastanın klinik doktoru
 Patolojik bulgu ya da tanı,
 Raporu düzenleyen patoloji uzmanı,
 Panik Tanı Bildirim Çizelgesine işlenerek kayıt altına alınır. Bilgisayar otomasyon sistemi ile klinik
servislere panik tanılar bildirilir. Ve telefonla klinik doktoruna haber verilir.
Hastanın yaşamı için tehdit oluşturabilecek acil olarak klinik hekimi bildirilmesi gereken patolojik bulgu ve
tanı durumlarında düzenlenmektedir. Bu amaçla Panik Tanı Bildirim Çizelgesi hazırlanmıştır. Bu çizelgeye;
 Hastanın adı-soyadı,
 T.c kimlik no,
 Materyal kabul tarihi,
 Biyopsi numarası,
 Gönderilen materyal,
 Klinik ön tanı,
 Gönderen doktor,
 Patolojik tanı,
 Patoloji uzmanı
 Panik tanı bildirim tarihi işlenmektedir.
9- PATOLOJİ SONUÇLARININ HASTAYA VE HEKİME ULAŞTIRILMASI
Hazırlanan ve imzalanan raporlar hasta veya hasta yakınları tarafından alınır. Serviste yatan hasta raporları
görevli eleman ile servise gönderilir.
18
İNTRAOPERATİF KONSÜLTASYON (FROZEN SECTİON)
Frozen; cerrahın ameliyat sırasında patoloji doktorundan konsültasyon istemesi işlemine verilen genel addır.
Bu işleme “İntraoperatif konsültasyon”da denir. Frozen, ameliyat sırasında cerrahın karar verme sürecinde
(ameliyatın şekline büyüklüğüne ve/ya da ameliyatın devam edip etmeyeceğine ) en önemli etkenlerden
biridir.
Örneğin kabul ve ret kriterlerini
 Hastadan alınan frozen (taze doku biyopsisi, organ ya da sitolojik materyal) kesinlikle
formaldehidsiz kapalı kaplarda, istem kâğıdı (istem kâğıdında; ameliyat yapılan odanın telefon
numarası, hastanın kimlik ve klinik bilgileri yer almalıdır) ile birlikte gönderilir.
 Hasta yüksek risk grubunda bulunuyorsa (ör. Hep B, Hep C) istek belgesinin bilgi alanında dikkati
çekecek şekilde belirtilmelidir.
 Frozenda transfer ve yapılan işlemler acildir.
 Yukarıda tariflenen transfer işlemlerine ilaveten frozen gönderilmeden önce patoloji doktor odasına
telefonla bildirilmelidir. Eğer ulaşılamaz ise patoloji sekreterliğine haber verilmelidir.
 Bu materyaller acil imprint, dondurma, kesit alma, boyama ya da sitolojik santrifüj / boyama
işlemleri sonrası patoloji doktorları tarafından değerlendirilir. (Örnekler uzman doktor tarafından
cihaz kullanım kılavuzuna göre frozen cihazı kullanılarak gerekli işlemlerden geçirilir)
Dondurma işlemi / Kesme ve boyama ile ilgili işlemler
 Materyalin makroskobik değerlendirilmesi yapıldıktan sonra uygun örnekleme yapılır ve spora
yerleştirilir.
 Spora yerleştirilen materyal, frozen cihazına konulur ve -22 C de dondurulur.
 Donan materyal 5 mikron kalınlığında kesilir, lama alınır.
 Alkolde 1 dakika tespit edildikten sonra H-E ile boyanır ve ışık mikroskobunda incelenir
Sonucun bildirilmesini
 Sonuç, ameliyathaneden verilen telefon numarası ve frozen tanısını içeren belgeyle ile direk olarak
doktoruna bildirilir (En geç 20 dakika içerisinde). Hastane otomasyon sistemine giriş işlemleri, eş
zamanlı yapılır.
 Takibinde ön rapor yazılır, kalan materyalin rutin incelenmesi sonunda 5-10 gün içinde kesin raporu
ile birlikte servisine gönderilir.
 Hastalara ait sitoloji, biyopsi ve frozen inceleme praparatları ve doku blokları, raporlar patoloji
laboratuarı arşivine kaldırılarak saklanır.
KONSÜLTASYON PROSEDÜRÜ
1- GELEN MATERYALLER İÇİN KONSÜLTASYON PROSEDÜRÜ
a) Laboratuvara gelen konsültasyon materyalleri uygun ve güvenli şekilde transfer edilmelidir.
b) Bu materyallerin transferi sırasında; blokların ısıya ve basınca maruz kalmamaları, hazır
preparatların düşürülüp kırılmaması önemlidir.
c) Transfer edilen materyallerin yanında mutlaka hasta bilgilerini içeren bir istem kağıdı ve materyalin
gönderildiği laboratuvarın hasta için düzenlediği rapor bulunmalıdır.
d) Labotaruvara gelen materyal çalışıldıktan sonra getirilen tüm blok ve preparatlar uygun ve güvenli
şekilde taşınabilecek durumda paketlenir.
e) Bunlara laboratuvarımızın verdiği sonuçta eklenerek hasta yakınına teslim edilir.
2- GÖNDERİLEN MATERYALLER İÇİN KONSÜLTASYON PROSEDÜRÜ
a) Laboratuvardan başka bir patoloji laboratuvarına gönderilen konsültasyon materyalleri uygun ve
güvenli şekilde transfer edilmelidir.
b) Bu materyallerin transferi sırasında; blokların ısıya ve basınca maruz kalmamaları, hazır
19
c)
d)
e)
f)
preparatların düşürülüp kırılmaması önemlidir.
Transfer edilen materyallerin yanında mutlaka hasta bilgilerini içeren bir istem kağıdı ve materyalin
gönderildiği laboratuvarın hasta için düzenlediği rapor bulunmalıdır.
Laboratuvardan başka bir patoloji laboratuvarına gönderilecek olan materyaller için gönderilen blok
veya preparat sayısı laboratuvar kayıt defterine not edilmelidir, ayrıca hasta yakınından verilen
materyal karşılığı bir kimlik istenmelidir.
Verilen materyal tekrar laboratuvara getirildiğinde hasta yakınına kimliği teslim edilir, düşülen not
laboratuvar kayıt defterinden silinir.
Materyalin konsülte edildiği laboratuvardan çıkan sonuç arşivdeki hasta sonucuna ilave edilerek
saklanır.
ARŞİVLEMEYE YÖNELİK DÜZENLEME
Blok, Preparat ve Raporların Arşivlenmesi :
Bloklar ,lamlar ve elektronik kayıtlar ve yazılı arşiv Sağlık Bakanlığı’nın belirttiği süre boyunca saklanır. Bu
süre ;
 Lam (cam) arşivi için ;En az 20 yıl
 Blok arşivi için ;En az 10 yıl
 Yazılı kayıt ve raporlar süresiz
 Elektronik kayıt yedekleme ile birlikte süresiz saklanmalıdır.
 Blok ve lamlar 18-23 C de saklanır.
 Hastaya ait kalan tüm doku ve sıvılar hastanın patoloji raporu imzalandıktan sonra en az 1 ay
saklanır.
DOKU TAKİP SOLÜSYONLARI VE BANYO SULARI
Doku takip solüsyonları ve banyo sularının değişimini gösteren listeler bulunmaktadır. Listelerde kim
tarafından değiştirildiği, ne zaman değiştirildiği gibi bilgiler yer almaktadır.
LABORATUVAR
SÜREÇLERİNE
DEĞERLENDİRMESİ
YÖNELİK
PERFORMANS
Preanalitik, analitik ve postanalitik değerlendirmeler yapılmaktadır. Sorunlarla ilgili düzenleyici önleyici
faaliyetler yapılmaktadır.
A) Preanalitik Evre: Laboratuvarlarda numunelerin doğru alınması ve doğru şekilde transferini sağlamak
üzere “Laboratuvar Numunelerinin Alınması, toplanması, saklama koşulları ve taşınması, kabulü, Kimlik
doğrulaması kontrolü, numunenin ayrıştırılması işlemlerinin talimatlara uygun yapılmasını sağlamak için
“Laboratuvar Numune Kabul ve Red Kriterleri” belirlenerek uygun olmayan numunelerin laboratuvara
kabulünün önlenmesi sağlanmalıdır.
B) Analitik Evre: Laboratuvarda kullanılan cihazların bakım ve kalibrasyonları belli bir plan dâhilinde
yaptırılmalıdır. Doğru tanı için gerekli olan, doku tespiti, doku takibi, kesit ve boyama işlemlerinin doğru
yapılabilmesi için kesit kalitesinin standardizasyonu ve boyama kalitesinin sağlanması için boyama
standardizasyonu uzman sorumluluğunda yapılmalıdır.
C) Post analitik Evre: Hasta ile ilişkili materyale ; istenildiğinde ulaşılabilmeli, hasta ile ilgili ilgileri,
kayıtları, materyalleri ve belirlenen sürelerde güvenli alanlarda saklamalı ve gerektiğinde yeniden
değerlendirilebilmelidir. Panik değerler tespit edildiğinde gerekli birime haber verilmelidir.
Kaliteli bir preparat hazırlama aşamasında laboratuvar cihazlarını, kullanılan sarf malzemeleri ve
çalışanlarını denetleme amacını gütmektedir. Bunun için Patoloji Laboratuvarı İç Kalite Kontrol Formu
hazırlanmıştır. Bu forma;
 Olgu sayısı,
20







Doku kaybı,
Yanlış lam/ blok kotlama,
Yanlış doku gömme,
Yanlış lam kapama,
Doku tespit kalitesi,
Kesit kalitesi
Boya kalitesi günlük olarak işlenmektedir.
REFERANSLAR
1)http://www.cap.org/apps/docs/laboratory_accreditation/
checklists/anatomic_pathology_december2006.pdf
2) Association of Directors of Anatomic and Surgical Pathology. Recommendations for quality assurance
and improvement in surgical and autopsy pathology. Am J Surg Pathol 2006;30:1469-1471.
3) Quality Improvement Manuel in Anatomic Pathology. 2nd ed., Nakhleh RE, Fitzgibbons PL (eds).
College of American Pathologists 2002.
4) Zarbo RJ, Nakhleh RE, Walsh M. Quality Practices Committee, College of American Pathologists.
Customer satisfaction in anatomic pathology. A College of American Pathologists Q-Probes study of 3065
physician surveys from 94 laboratories. Arch Pathol Lab Med 2003;127:23-29.
21