İspanya - Boğaziçi İşadamları Derneği

İSPANYA ÜLKE RAPORU Hazırlayan Ebru GÜLSOY 2005 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
İSPANYA Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler GSYİH (Milyar $) Büyüme hızı (%) Tüketici fiyat enflasyonu (%) İhracat­fob (Milyar $) İthalat­fob (Milyar $) Cari işlemler dengesi (Milyar $) İşsizlik oranı (İşgücü %) Döviz Kuru (Euro/US $) 1999 (a) 2000 (a) 2001 (a) 2002 (a) 2003 (b) 603.2 563.4 585.1 657.9 840.3 4,0 4,1 2.8 2.0 2.4 2,3 3,4 3.6 3.5 3.0 112.7 116.2 117.9 125.8 166.6 143.0 151.0 150.5 158.9 209.7 ­13.8 ­19.2 ­16.4 ­15.9 ­23.8 15,9 0.937 14,1 1.082 10.5 1.117 11.4 1.058 11.3 0.883 a) gerçekleşen, b) EİU tahmini Kaynak: EIU­The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004, EIU­The Economist Intelligence Unit Spain Country Report, August, 2004 Coğrafi Konum Yüzölçümü 505.992 km2 olan İspanya, Avrupa kıtasının güneybatısında bulunan İber Yarımadası'nda yer almaktadır. Bu yarımadanın dışında Akdeniz'deki Balear Adaları, Afrika'nın kuzeyindeki Ceuta ve Melilla şehirleri ve Atlantik Okyanusu'ndaki Kanarya Adaları da İspanya ulusal sınırları içindedir. Ülkenin başlıca şehirleri, başkent Madrid (3 016 000), Barcelona (1 527 000), Valencia (762 000) ve Seville (704 000) olarak sıralanabilir Batı Avrupa’nın neredeyse en geniş topraklarına ve en az nüfus yoğunluğuna sahip ülkesi olan İspanya’da iklim ve coğrafya oldukça değişken bir yapı sergilemektedir. Deniz seviyesinden 610 metre yüksekte olan Meseta Platosu, gerek çorak toprakları gerekse kötü iklim koşullarından dolayı Avrupa’nın en verimsiz alanlarından biridir. Bununla beraber, başkent Madrid ekonomik olmaktan çok politik nedenlerle bu Plato’nun merkezine kurulmuştur. Ülke nüfusu ve ekonomik faaliyetler çoğunlukla ülkenin sahil bölgelerinde ve ülkeyi kesen iki önemli nehrin etrafındaki vadilerde yoğunlaşmıştır. Bu nehirler kuzeyde Ebro ve güneyde Guadalquivir nehirleridir. Ebro nehri, Akdeniz'e dökülürken denizciliğe elverişli tek nehir olan Guadalquivir Sevilla şehrinden geçer. Avrupa'da İsviçre'den sonra ikinci en dağlık ülke olan İspanya’da, plato ve yüksek ovaları çevreleyen dağların batı kesimleri hariç, yarımadanın beşte ikisinden fazlasını sıradağlar kuşatır. Ülkenin kuzeybatı bölgesinde Kuzey Atlantik etkisiyle yağışlar bol ve iklim ılımandır. Akdeniz sahillerinde ise kışlar ılık ve yağışsız, yazlar sıcak geçer. Kuzey doğu sahillerinde yaz yağışları yeterli düzeydeyken güney doğu sahillerinde yağışların yetersizliği özellikle meyve üretiminin yoğun olduğu bu bölgede sulama sistemlerine başvurulması gereğini doğurmaktadır. Guadalquivir nehrinin geniş tarım alanları sağladığı güney İspanya’da da yağışların az olmasından dolayı sık sık kuraklıklar yaşanmaktadır. Ülkenin iç kısımlarda ve
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 1 1 200 metreyi aşan dağlık kesimlerde kara iklimi yaşanır. Diğer taraftan, Kanarya Adaları'nda tropikal bir iklim hakimdir. Ülke topraklarının yaklaşık %10’u verimli, %45’i orta verimlilikte, %35’i verimsiz ve %10’u da kayalıktır. Ülke topraklarının %30’u ekilebilir alan, %8’i daimi ekilen alan, %13'ü çayır ve mera ve %33'ü de ormanlarla kaplıdır. Nüfus 1981 yılı ulusal nüfus sayımında 37,7 milyon kişi düzeyinde olan İspanya nüfusu, %3,2 oranında artarak 1991 yılı itibarıyla 38,9 milyon düzeyine ulaşmışken, 1996 yılından 1998 yılına kadar nüfus sadece %0,46 oranında artarak 39,371 milyon kişiye ulaşmıştır. 2000 yılında bu sayı 39.466 iken 2003’te ise 41.874 milyona çıkmıştır. İspanya Ulusal İstatistik Ofisi (INE) tarafından yapılan en son projeksiyonlara göre 2010 yılından itibaren ülke nüfusunun azalmaya başlayacağı tahmin edilmektedir. Bu durum, büyük ölçüde ülkede doğum oranının şiddetli bir biçimde düşmesine bağlıdır. 1998 yılında doğum oranı, kadın başına 1,07 çocuk ile dünyanın en düşük düzeylerine kadar inmiştir. Bu oran 2000 yılında 1,19’a yükselmekle beraber halen nüfus yenilenmesi için gerekli olan minimum düzey olan kadın başına 2,1 çocuk düzeyinin çok altındadır. Diğer taraftan 2000 yılında doğum sayısının %4,4 düzeyinde artması son 25 yılda ülkede ilk kez doğum oranının artmasını sağlamıştır. Nüfus (1000 kişi) Yaş Grupları 0­14 15­29 30­44 45­59 1998 6 088 9 339 8 829 6 682 1999 5 996 9 172 8 971 6 787 2000 5 932 8 978 9 104 6 913 2001 5 932 9 128 9 572 7 210 2002 2003 5 982 6 069 9 090 9 058 9 884 10 135 7 402 7 606 60­74 5 771 5 743 5 702 5 773 5 786 5 815 75+ 2 662 2 750 2 837 3 000 3 096 3 101 Toplam Nüfus 39 371 39 418 39 466 40 614 41 201 41 874 Erkek 19 253 19 270 19 288 19 901 20 205 20 555 Kadın 20 118 20 148 20 177 20 713 20 996 21 320 EIU­The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2001­ 2004 2003 yılından itibaren ülkedeki çalışma yaşındaki nüfusun da azalmaya başlayacağının tahmin edilmesi, ülkenin başta Fas olmak üzere özellikle Kuzey Afrika’dan gelen mültecilere kapılarını daha fazla açmasına sebep olmaktadır. 1993 yılında ülkede yerleşik sadece 430 422 adet yabancı mevcutken bu rakam Aralık 1998 tarihi itibarıyla 719 647’ye çıkmıştır. 2000 yılının başında daha liberal bir iltica kanununun onaylanması ile ülkeye yönelik göçlerde daha şiddetli bir artış yaşanmış; bu yıl ülkeye 200 000’i aşkın göçmenin gelmesiyle ülkedeki toplam yabancı sayısı 938 000 kişiye (toplam nüfusun yaklaşık 2,7’si) yükselmiştir. Bununla beraber bu durum ülkede bazı idari ve sosyal sorunlar yaratmış ve kanun 2001 yılında bir miktar daraltılmıştır. İspanya, Batı Avrupa’nın en geniş arazili ve en düşük nüfus yoğunluğuna sahip ülkelerinden biridir. Ülkenin genel nüfus yoğunluğu, kilometrekareye 78 kişi düzeyindedir. İspanya nüfusunun %65’i, nüfusu 100 000’i aşan şehirlerde, %18’i ise kırsal bölgelerde yaşamaktadır. Nüfusun dağılımı, ülkedeki ekonomik ve siyasi dengeleri belirlemede önemli rol oynamaktadır. Ülke topraklarının %52’sini oluşturan 4 bölgede (Aragon, Castilla y Leon, Castilla­La Mancha ve Extremadura) nüfus yoğunluğu kilometrekareye 30 kişidir. Özellikle kırsal alanlardan şehirlere doğru göçlere bağlı olarak bu dört bölge ülke toplam nüfusunun
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 2 %17’sini barındırmaktadır. Bölgenin bu özelliğinin tek istisnası, siyasi nedenlerle ülkenin merkezine inşa edilmiş olan Madrid ve çevresidir. Bu bölge, kilometrekareye 625 kişi ile ülkede nüfusun en yoğun olduğu yerdir. 6­16 yaşları arasındaki çocuklar için eğitimin zorunlu olduğu İspanya’da 1998 yılında toplam eğitim harcamaları GSYİH’nin %5,8’i düzeyinde gerçekleşmiştir. Üniversite öğrencilerinin sayısı ise son on yıl içinde iki kat artarak 1998/99 döneminde 1 563 900 kişiye kadar ulaşmıştır. Ülkede bazı özel üniversiteler bulunmakla beraber, bu öğrencilerin %96’sı devlet üniversitelerine devam etmektedir. Ülke nüfusunun % 83'ü Katolik’tir. Ülkenin resmi dili İspanyolca olmakla beraber, altı otonom bölgede (Katalonya, Bask Bölgesi, Galiçya, Valensiya, Navarra ve Balear Adaları) İspanyolca'nın yanısıra Katalanca, Baskça, Galiçyaca ve Valensiyaca gibi bölgesel diller de konuşulmaktadır. Siyasi ve İdari Yapı General Franco’nun, 1975 yılındaki ölümüne kadar süren diktatörlüğünün ardından İspanya’nın ilk demokratik seçimleri Haziran 1977’de gerçekleştirilmiş ve Merkezi Demokratik Birlik (Union of the Democratic Centre/UDC) iktidara gelmiştir. 1982 yılından 1990’ların başına kadar süren İspanyol Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) iktidarında ülkenin demokratik kurumları sağlamlaştırılmış, uluslararası platformda ülkenin statüsü güçlendirilmiş ve Avrupa Topluluğu’na (bugünkü AB) üye olunarak ülke ekonomisinde büyük gelişme sağlanmıştır. Bununla beraber 1990’lı yılların başında yaşanan bir dizi siyasi ve mali kriz, Parti’nin 1993 seçimlerinde mutlak hakimiyetini yitirmesine sebep olmuştur. PSOE, yine de azınlık hükümeti olarak 1996 yılına kadar iktidarda kalmıştır. 1996 yılının Mart ayında gerçekleştirilen seçimler, İspanya siyasi hayatında yeni bir dönemin başlangıcıdır. Jose Maria Aznar başkanlığındaki orta sağ eğilimli Halkçı Parti (PP) bu seçimle iktidara gelmiş, 1996­2000 döneminde azınlık hükümetini kurmuş, 2000 yılı Mart ayında yapılan seçimlerde de bu kez bir çoğunluk hükümeti oluşturarak yeniden iktidara gelmiştir. Mayıs 2004’te yapılan seçimlerde Sosyalist İşçi Partsi (PSOE) 164 sandalye kazanmıştır. Halkçı Parti (PP) Meclis’te 148 milletvekili ile temsil edilmektedır. En önemli bölgesel gruplar ise, Catalan Birliği (CİU), Bask Ulusal Partisi (PNV) ve Kanarya Adaları Koalisyonu (CC)’dur. İspanya Meclisi, 350 milletvekili ve 259 senatörden oluşur. Ülkede her dört yılda bir seçim yapılır. Başbakan Kongre tarafından seçilmektedir. Ülke; kentler, eyaletler ve otonom bölgelere ayrılmıştır. 17 tane otonom bölge mevcuttur. Her otonom bölge kendi yasalarını uygular. Devlet bunları tanımanın yanısıra kendi yasal düzenlemesinin bir parçası olarak korumaktadır. Dış Politika İspanya’nın uluslararası ilişkileri 1986 yılında tam üye olduğu Avrupa Birliği (AB) çerçevesinde şekillenmektedir. AB üyeliği ile birlikte 1980’lerin sonundan itibaren İspanya’nın ekonomik performansı artmış ve buna bağlı olarak ülke AB’nin 5. en büyük gücü haline gelmiştir. İspanya, Avrupa Birliği’nin genişleme çalışmaları ile de yakından ilgilenmektedir. Ülke, bir yandan Türkiye ile Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin kademeli
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 3 olarak AB’ye üyeliklerini desteklerken bir yandan da AB içindeki etkisini ve AB fonlarından en fazla yararlanan ülke olma konumunu korumak ve sürdürmek istemektedir. Doğal Kaynaklar Enerji İspanya, petrol ve doğal gaz ihtiyacının %99’u ve kömür ihtiyacının da %51’i için ithalata bağımlı bir ülkedir. Diğer taraftan çok yavaş ama istikrarlı bir yeniden yapılanma süreci içinde bulunan ülke içi kömür üretim sektörü rekabetçi olmayan yapısı ile ancak devlet desteği ile ayakta durmaktadır. Ülkede petrol ve doğal gaz rezervi arama çalışmalarının sonuçsuz kalması, hükümetin daha ziyade uzun vadeli arz anlaşmaları yapmak veya yurtdışından rezerv satın almak yoluna gitmesi sonucunu doğurmuştur. 1996 yılında Cezayir doğal gazının Cebelitarık Boğazı’ndan Fas ve İspanya’ya taşınmasını sağlayan 1 255 km uzunluğunda bir boru hattı faaliyete geçmiştir. Bununla beraber ülkenin halen mevcut doğalgaz ihtiyacının %70’ini Cezayir ve Libya’dan sağladığı gözönüne alındığında, siyasi istikrarsızlıkların yaşandığı Kuzey Afrika’ya enerji ihtiyacı bakımından aşırı bağımlı olunduğu açıktır. Diğer taraftan, enerjinin daha etkin kullanımının sağlanması yönünde çalışmalar yapılmaktadır. Rüzgardan yararlanarak enerji üretiminin yapıldığı parkların sayısı son yıllarda hızla artmış, ülke bu açıdan Avrupa’nın önde gelen enerji üreticilerinden biri olmuştur. 2002 yılında nükleer enerji, toplam elektrik üretiminin % 60’ini oluşturmuştur. Ülkenin petrol, doğal gaz ve petrokimya tesisleri 1995 yılında devlet holding grubu SEPI’ye devredilmiş, bu tarihten itibaren de büyük ölçüde özelleştirilmiştir. Enerji İstatistikleri (milyon ton petrol olarak) 1998 1999 2000 2001 2002 Üretim Kömür 9,2 8,6 8.3 7.9 7.7 Doğal gaz 0,1 0,1 0.1 0.5 0.5 Petrol 0,5 0,3 0.2 0.3 0.3 Elektrik 18,5 17,6 18.3 20.1 18.4 Nükleer 15,4 15,3 16.2 16.6 16.4 Hidro 3,1 2,2 2.5 3.5 2.0 Toplam 28,9 27,3 27.5 28.8 26.9 Tüketim Kömür 17,8 20,2 21.6 19.5 21.9 Doğal gaz 11,8 13,5 15.2 16.4 18.8 Petrol 61,7 63,0 64.7 66.7 67.6 Elektrik 18,9 18,3 19.1 20.4 18.9 Toplam 110,2 115,1 120.6 123.0 127.2 Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile,2004
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 4 Madencilik İspanya, zengin mineral kaynaklarıyla Avrupa Birliği içinde enerji dışı madencilik alanında kendi kendine en yeterli ülkelerinden biridir. Bununla beraber ülke halen mineral tüketiminin üçte biri için ithalata bağımlıdır. Ülkede özellikle demir cevheri, cıva, potas, pirit ve uranyum rezervleri bakımından zengindir. Ülkenin kömür madenleri ve demir cevheri yatakları kuzeyde (Asturias, Cantabria ve Bask), önemli cıva rezervleri güneybatıda Almaden yakınlarında ve bakır ve kurşun yatakları da Andalucia’da bulunmaktadır. Asturias’daki altın madeni Avrupa’daki en büyük altın madenlerinden biridir. İspanya aynı zamanda granit ve mermerde dünyanın öndegelen üreticilerinden biridir. Maden Üretimi (1 000 ton) 1996 1997 1998 1999 2000 Demir cevheri 588 41 35 41 49 Pirit 479 445 405 391 94 Bakır 38 39 38 5 24 Kurşun 24 20 21 29 52 Çinko 146 147 138 154 202 Teneke (ton) 2 4 5 7 1 Cıva (ton) 862 389 673 n/a n/a Altın (ton) 7 5 7 5.2 4.3 Gümüş (ton) 233 144 91 118 83 Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2001­ 2004 GENEL EKONOMIK DURUM Ekonomik Yapı Diğer Batı Avrupa ülkeleri gibi İspanya’nın ekonomisi de 2. Dünya Savaşı’nın ardından bir dönüşüm sürecine girmiş, bu süreçte tarım sektörünün önemi azalırken hizmetler sektörünün önemi giderek artmış ve bu sektör ekonominin hakim sektörü haline gelmiştir. Nitekim 2003 yılı itibarıyla tarım sektörü GSYİH’nın sadece %3.6’sini oluştururken hizmetler sektörünün payı %67.8’e kadar yükselmiştir. Perakendecilik, turizm, bankacılık ve telekomünikasyon sektörleri ekonomik faaliyetin en önemli unusurlarındandır. Diğer taraftan GSYİH’nın %28,6’lık kısmını oluşturan sanayi sektörü de ekonomideki önemini korumaktadır. 2003 Yılında GSYİH’nin Sektörlere Göre Dağılımı (%) Tarım, ormancılık, balıkçılık 3,6 İmalat ve madencilik 28,6 Hizmetler 67,8 Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Report, 2004 Son 10 yıllık süreçte ülke ekonomisi yoğun bir özelleştirme programı çerçevesinde şekillenmiş, hemen her alanda devlet hakimiyeti istikrarlı biçimde azalmıştır. AB mevzuatına uyum çalışmaları, özellikle enerji ve telekomünikasyon sektörlerinde devlet
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 5 hakimiyetinin ve tekellerin kaldırılması sonucunu doğurmuştur. Ancak yine de, halen bazı alanlarda liberalizasyon çalışmaları beklentileri karşılamamış olup, İspanya piyasasının tamamen rekabete açılması için yapılması gereken bazı düzenlemeler bulunmaktadır. 2002 yılı İtibarıyla GSYİH’nin yapısı (Cari fiyatlarla, milyon Euro) Değer % Özel tüketim harcamaları 401,983 57.9 Kamu tüketim harcamaları 121,974 17.6 Gayri safi sabit sermaye oluşumu 176,358 25.4 4,148 0.6 197,676 28.5 Stok değişimleri Mal ve hizmet ihracatı Mal ve hizmet ithalatı ­208,214 ­30.0 Gayri safi yurtiçi hasıla (piyasa fiyatlarıyla) 693,925 100.0 Kaynak: http://www.ispanyaticaret.org.tr/genelbilgiler.htm Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler, 2002(a) GSYİH (milyar $) Kişibaşına GSYİH (Satınalmagücü paritesine göre­$) Tüketici fiyatları enflasyonu(%­ ort) Cari denge (GSYİH içindeki payı) İhracat (milyar $) İthalat (milyar $) İşsizlik oranı (%) İspanya Fransa Almanya İngiltere Portekiz(a) (a) (a) (a) (a) 558b 1 289b 1 878b 1 077b 1 414b 19 245b 23 531b 24 693b 23 251b 23 285b 3,4b 1,7b 2,0b 2,6b 2,1b ­3,2 1,8 ­1,6 ­0,2 ­1,2 121 154 14,1b 307 294 9,7b 579 507 9,6b 243 232 10,6 283 323 3,7b a Gerçekleşen, b EİU tahmini Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 Ekonomi Politikaları Ülkede 1992­1993 yıllarında yaşanan ekonomik resesyonun ardından bir taraftan maliye politikası sıkılaştırılırken diğer taraftan para politikası hazırlama ve uygulama yetkisi otonom bir statü ile beraber İspanya Merkez Bankası Bank of Spain’e devredilmiştir. Burada temel amaç, makroekonomik istikrarın yeniden sağlanması ve Maastricht Antlaşması ile ortaya konulan Avrupa Para Birliği (EMU) kriterlerine uyum sağlamaktır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 6 Alınan bu önlemler sonucunda, enflasyonist baskı azalmış, faiz oranları düşmüş ve ekonomik büyüme hızlanarak mali yapı güçlenmiştir. Mayıs 1996’da kurulan hükümet bu yeni politika sürecine dinamizm katmış ve ayrıca ekonomide daha fazla liberalizasyonun sağlanması için yeni bir program uygulamaya konulmuştur. Avrupa ekonomisinde yaşanan genel büyüme trendinin de etkisiyle genel kamu mali açığı, 1993 yılındaki GSYİH’nın %6,7’si düzeyinden 2000 yılında yaklaşık %0,3’e kadar düşmüştür. Bu gelişmeler ülkenin ekonomi politikalarına duyulan güveni sağlamlaştırmış ve Peseta’nın Avrupa tek para birimi EURO’ya katılımını sağlamıştır. 1 Ocak 1999 tarihi itibarıyla Peseta geri dönülmez bir biçimde EMU’ya dahil olan diğer 10 AB üyesi ülkenin paralarına bağlanmış, para politikasına ilişkin yetki ve sorumluluklar da İspanya Merkez Bankası’ndan Avrupa Merkez Bankası’na (ECB) devredilmiştir. GSYİH (piyasa fiyatlarıyla) 1999 2000 2001 2002 2003 Toplam (milyar EURO) Cari fiyatlarla 564.4 609.7 653.3 696.2 745.0 1995 yılı sabit fiyatlarıyla 507.3 528.7 543.7 554.9 567.8 Yıllık % değişim 4.2 4.2 2.8 2.0 2.3 Kişi başına (EURO) Cari fiyatlarla 14,269 15,271 16,224 17,171 18,255 1995 yılı sabit fiyatlarıyla 12,803 13,242 13,504 13,685 13,912 Yıllık % değişim 3.8 3.4 2.0 1.3 1.7 Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 Son yıllarda ülkenin ekonomisini şekillendiren diğer politikalar, özelleştirme programı, vergi indirimi politikası, işgücü piyasası reformu ve mal piyasalarının liberalizasyonudur. 1985 yılından bu yana uygulanmakta olan özelleştirme programı çerçevesinde, sanayide kamu payı önemli ölçüde azalmıştır. Önceleri özelleştirilen şirketlerin ticari potansiyelini geliştirmek amacıyla başlayan özelleştirme daha sonraları sermaye sağlamak ve ülkenin mali yapısını desteklemek amacıyla kullanılmıştır. 1996 yılında iktidara gelen hükümet, kamunun elinde kalan petrol, elektrik ve telekomünikasyon iştiraklerini de hızla özelleştirmiştir. Ulusal havayolu şirketi Iberya, havaalanı operatörü ve kağıt ve kağıt hamuru üreten ENCE şirketindeki kamu hisselerinin de elden çıkarılmasıyla, kömür ve bazı savunmaya ilişkin sektörler haricinde kamu ekonomik hayattan tamamen çekilmiş olacaktır. Ülkede, bir taraftan da geleneksel olarak tekelci yapıda ve korunan sektörlerde liberalizasyon yönünde önemli çalışmalar yapılmaktadır. 2000 yılının ortalarında petrol, doğal gaz, elektrik, telekomünikasyon, kitap, farmakotikler, arazi ve taşıt piyasalarında rekabeti artırmayı ve alışveriş saatlerini serbestleştirme amaçlı bir uzun vadeli liberalizasyon önlemleri paketi onaylanmıştır.Bununla beraber, mal piyasalarının tam olarak serbestleştirilmesi için hala alınması gereken bazı önlemler vardır. Diğer taraftan, uygulanan vergi indirimi politikası çerçevesinde sermaye kazançları, kar payları ve kişisel gelir üzerindeki vergiler tedrici olarak azaltılmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 7 Ekonomik Performans 1960’lı yıllarda İspanya ekonomisinin dışa açılmasının ardından, turizm sektörü, yabancı yatırımlar ve artan sanayi gücü ile GSYİH hızla yükselmiştir. Ancak ülkenin enerji bakımından ithalata bağımlı olması nedeniyle 1970’lerde yaşanan petrol krizi ekonomik büyümeyi şiddetli biçimde etkilemiş ve ülkenin 1986 yılında Avrupa Topluluğu’na katılmasına kadar büyüme hızı yavaş seyretmiştir. Bu tarihten itibaren özellikle ülkeye yabancı sermaye girişine bağlı olarak sabit yatırımlarda büyük artış görülmüştür. Öte yandan bu dönemde GSYİH artışının arkasında yatan temel neden 1985­1990 yılları arasında yılda ortalama %6,6 oranında büyüme gösteren iç taleptir. Nitekim iç talepteki bu artış, cari işlemler dengesindeki açığın artmasına sebep olmuş, bunun sonucunda, 1992­1993 yıllarında ülkede şiddetli ekonomik önlemler alınmak zorunda kalınmıştır. 1992­1993 yıllarında yaşanan resesyon döneminde, ülkede yatırımlar azalırken özellikle sanayi ve inşaat sektörlerinde olmak üzere işsizlik oranı şiddetli bir artış göstermiş, 1994 yılında toplam işgücünün %24,2’si düzeyine ulaşmıştır. İspanya’nın son 30 yıl içinde yaşadığı bu en büyük krizde, diğer taraftan Peseta’nın değer kaybetmesi, ihracatta büyük bir artış yaşanırken ithalatın daralmasına yol açmıştır. 1994 yılından sonra ihracatta yaşanan bu patlama ekonomiyi resesyondan çıkarmaya başlamış, 1995 ve 1996 yıllarında sanayi sektöründe yaşanan olumlu gelişmeler de iç talebin tekrar canlanmasını sağlamıştır. 2000 yılının ortalarına kadar süren bu dönemde GSYİH yılda ortalama %4,1, iç talep %4,7 oranında büyürken uluslararası piyasalardaki krizden dolayı 1998­1999 yılları arasında dış talepte yaşanan azalmaya rağmen ülkenin ihracatı ve hizmetler sektörü de yıllık ortalama %10,3 oranında büyüme göstermiştir. Diğer taraftan ülkede EMU’ya katılma çalışmalarından dolayı uygulanan politikalar, bu ekonomik büyümeyi desteklemiş, kamu maliyesinin dengelenmesinin özel sektör için kaynak sağlamasıyla faiz oranları da düşmüştür. Sürdürülen ekonomik liberalizasyon programı diğer taraftan başta telekomünikasyon olmak üzere ekonominin kilit sektörlerine dinamizm getirmiştir. İspanya ekonomisinin geleneksel olarak en zayıf tarafı işsizlik olmuştur. Bununla beraber, son yıllarda işgücü piyasasında olumlu gelişmeler yaşanmış, 1994­2000 yılları arasında net 2,8 milyon yeni iş imkanı yaratılmıştır. Diğer taraftan, işsizlik oranı 1994 yılındaki %24,2 düzeyinden 2003 yılı sonunda %11,3’e kadar gerilemiştir. İspanya Ekonomisi Genel Projeksiyon Özeti (yıllık % değişim) 2002(a) 2003(b) 2004(c) 2005 (c) Reel GSYİH 2.0 2.4 3.0 3.3 Sanayi üretimi 0.1 1.6 3.0 3.0 İşsizlik (%­ort.) 11.4 11.3 9.9 8.9 Tüketici fiyatları enflasyonu (ort.) 3.5 3.0 2.1 2.5 3 aylık Euribor oranı 3.3 2.3 1.8 1.8 Genel kamu dengesi (GSYİH payı) 0.0 ­0.5 0.2 0.6 İhracat (milyar $) 125.8 166.6 203.5 220.5 İthalat (milyar $) 158.9 209.7 258.3 272.0 Cari denge (milyar$) ­15.9 ­23.8 ­33.5 ­32.0 GSYİH içinde payı (%) ­2.4 ­2.8 ­3.3 ­2.8 a)gerçekleşen, b) EIU tahmini, c)EİU beklentisi Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Report, Mayıs 2004
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 8 Diğer taraftan izlenen sıkı para politikası, dünya petrol ve mal fiyatlarındaki düşüş, ekonominin belli sektörlerinde yürütülen liberalizasyon çalışmaları ve ücret artışlarının düşük tutulması gibi bir dizi nedene bağlı olarak 1990’lı yıllarda ülkede tüketici fiyatları da azalma göstermiş, 1995 yılında %4,7 olan enflasyon oranı 2003 yılında %3’e kadar düşmüştür. Sektörler Sektörlere Göre GSYİH (cari fiyatlar, milyon EURO) Değer % Tarım ve balıkçılık 21,221 3.1 enerji 21,950 3.2 sanayi 107,950 15.4 İnşaat 59,509 8.6 Hizmetler 416,489 60.0 Ürünlerde Net Vergi 67,576 9.7 Piyasa fiyatlarıyla GSYİH 693,925 100.0 Kaynak: http://www.ispanyaticaret.org.tr Tarım Ülkede 1980’li yılların başından itibaren tarımsal verimlilik önemli ölçüde gelişme göstermiştir. Ancak diğer taraftan 1976 yılında 2,6 milyon düzeyinde olan tarım ve balıkçılıkla uğraşan nüfus 2003 yılının sonu itibarıyla ilk kez 1 milyon kişinin altına düşerek 942,100 kişiye düşmüştür. Nitekim 2003 yılı itibarıyla toplam işgücünün sadece %5.6’si tarım sektöründe bulunmaktadır. Bununla beraber, toprak kalitesinin düşüklüğü, yağışların düzensizliği ve ülkenin büyük kısmında arazilerin verimsiz kullanımından dolayı tarımsal gelirler pek çok AB ülkesine göre düşüktür. Ülkenin kuzey ve doğu bölgelerinde tarımsal işletmelerin çoğu çok küçükken güney bölgelerde özellikle de Andalucia’da çok geniş araziler malsahiplerinin ilgisizliğinden dolayı kullanılmamaktadır. Son on yıl içinde üretimi hızla artan sebze ve meyva, bugün ülkenin toplam tarımsal üretiminin yaklaşık %30’luk kısmını oluşturmaktadır. Ülkenin iklimi de modern, sulama teknikleri kullanılan tarıma, dolayısıyla bu tür ürünlerin yetiştirilmesine elverişlidir. Bununla beraber, ülkenin merkezindeki kurak ve verimsiz topraklarda gerçekleştirilen tahıl üretimi, iklim koşullarına yüksek derecede bağımlıdır. İspanya, Avrupa’nın üçüncü büyük şarap ve dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisidir. Avrupa Birliği içinde bu her iki ürünün de fazlalığı olmakla beraber, İspanyol üreticiler gerek kalite artırımına gerekse değişik pazarlama tekniklerine başvurarak bu ürünlerdeki rekabetçi konumlarını korumaya çalışmaktadır. Öte yandan, tahıl ve şeker üreticileri ile hayvancılıkla uğraşan kesim, ithalattan kaynaklanan yoğun rekabetle başetmekte zorlanmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 9 Tarımsal Üretim (1 000 ton) 1999 Tahıllar 17 783 Buğday 5 013 Arpa 7 399 Mısır 3 746 Yulaf 529 Pirinç 802 Şekerpancarı 7 785 Kaba yonca 12 372 Turunçgiller 5 471 Diğer sebzeler 5 437 Diğer meyveler 3 452 Domates 3 581 Patates 3 343 Bakliyat 258 Ayçiçeği tohumu 569 Zeytin 2 986 Zeytinyağı 546 Şarap ve şıra (000 hl) 32 543 Balık­ Avlama 1 070 Balık­Çiflik üretimi Deniz 285 Tatlısu 30 Canlı hayvan Büyükbaş h. (1 000) 6 065 Koyun (1 000) 23 751 Keçi (1 000) 2 725 Domuz (1 000) 21 783 2000 2001 2002 24 766 17 829 21 646 7 319 5 019 6 795 11 416 6 245 8 328 3 950 4 936 4 487 955 659 919 751 837 811 8 704 6 850 7 606 12 597 12 767 11 841 5 482 5 317 5 701 6 695 n/a n/a 3 518 n/a n/a 3 800 n/a 3 654 3 099 3 086 3 053 389 303 487 924 895 989 4 183 5 258 4 569 788 1 021 883 39 103 35 054 35 762 931 930 n/a 279 34 276 36 294 35 6 217 6 411 6 478 24 927 24 301 23 813 2 875 3 114 3 047 22 149 23 858 23 518 n/a Bilgi temin edilemiyor Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 Ülke topraklarının yaklaşık %33’ü devlete ve belediyelere ait olan ormanlarla kaplıdır. AB fonlarının desteği ile 2001­2006 yıllarında uygulanacak olan ve tarımsal alanların, ticari kullanıma sahip orman alanlarına dönüştürülmesine ilişkin projenin, aşırı tarımsal üretimi azaltarak çiftçilere yeni bir gelir kaynağı yaratması beklenmektedir. İspanya, Avrupa’nın en büyük balıkçılık filosuna sahiptir (2002 yılında 16,177 tekneyle Avrupa Birliği’nin toplam balık avlanmasının %16’sını oluşturmaktadır). Balıkçılık sektörü, yaklaşık 75 000 balıkçıya ve 375 000 ilgili sektör çalışanına iş imkanı sağlamaktadır. Bununla beraber, ülke bu yüksek kapasitesine rağmen, iç tüketimin çok yüksek olmasına bağlı olarak bu alanda net ithalatçıdır (kişi başına yıllık 40 kg.balık tüketimiyle Japonya’dan sonra dünyadaki en büyük 2. tüketici olarak yer almaktadır).
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 10 Sanayi İspanya sanayiinin merkezi, geleneksel olarak, metalurji sanayiinin geliştiği Bask ile endüstriyel gelişime öncü olan tekstil sektörünün geliştiği Katalonya bölgeleri olmuştur. Bask’ın, giderek önemini yitiren bazı sektörlere bağımlı kalarak yakın zamana kadar ekonomiye dinamizm katmakta başarısız olmasına rağmen bu alanlar halen ülke geleneksel sanayiinin çekirdeğini oluşturmaktadır. Sanayi sektörü halen hizmetler sektörünün sadece 1/3’ü büyüklüğünde olmakla beraber, Repsol, Endesa, Iberdrola gibi ciro bakımından ülkenin en büyük firmalarının çoğu halen bu sektörde faaliyet göstermektedir. Sanayi içinde en önemli sektörler enerji üretimi, petrol ve kimyasallar, taşıtlar ve gıda işleme sektörleridir. Sanayi Üretimi (yılda % değişim) 1999 2,6 1,9 3,1 3.2 79.9 2000 4.0 1.2 5.5 6.4 80.7 2001 ­1.2 ­0.7 ­2.1 ­3.3 79.2 2002 0.1 2.3 1.4 ­4.9 78.1 2003 1.6 0.5 2.1 0.6 79.2 Toplam sanayi Tüketim malları Ara mallar Sermaye malları Sanayi kapasite kullanımı (%) Önemli sanayi malları üretimi Otomobiller (000) 2 209 2 366 2 210 2.267 2 399 Ticari taşıtlar (000) 642 665 637 587 628 Çelik (milyon ton) 14 884 15 880 16 504 16 409 n/a Çimento (milyon ton) 35 789 38 017 40 510 42 388 44 806 n/a Bilgi temin edilemiyor Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 1986 yılında Avrupa Topluluğu’na katılımının ardından ülkeye yönelen yabancı yatırımların etkisiyle ülkenin sanayi temelinin büyük bir kısmı yabancıların eline geçerken sektörde ciddi bir yeniden yapılanma da yaşanmıştır. Bunun bir sonucu olarak, ülke bugün çok sayıda rekabetçi alt sektöre sahip olmuştur. Özellikle otomotiv sektörünün çok güçlü olduğu İspanya, Avrupa’nın üçüncü, dünyanın da yedincisi en büyük otomobil üreticisidir. Ancak 2001 yılından sonra sanayi üretiminin artışı negatif seyir almaya başlamıştır ve bu sektörde istihdamın azalmasına neden olmuştur. Mayısta gerçekleşen AB’nin genişlemesiyle birlikte yatırımcıların ücretin daha düşük olduğu Polonya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti’ne yönlenmelerine neden olmuştur. Önem arzeden diğer başlıca imalat sanayii sektörleri ise gıda, içecek ve tütün, kimyasal maddeler, kağıt, tekstil ve giyimdir. HIZMETLER İnşaat İspanya’da inşaat sektörü 1980’li yılların sonu ve 1990’lı yılların başında gerek altyapı geliştirme çalışmaları gerekse artan konut ve işyeri talebine bağlı olarak büyük bir büyüme yaşamış, 1988­1990 yılları arasında sektör yılda ortalama %10’u aşan oranlarda büyümüştür. Bununla beraber, 1992 yılında ekonominin resesyona girmesi, Expo’92 fuarının ve Barselona’daki Olimpiyat Oyunları’nın tamamlanması ile, sektör şiddetli biçimde etkilenmiş, 1992 ve 1993 yıllarında sektörün üretimi reel olarak %10 daralma göstermiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 11 1995 yılında kısmen bir iyileşme görülmekle beraber 1996 yılında hükümetin bütçe açıklarından dolayı altyapı yatırımlarını azaltması sektörün yine küçülmesine yol açmıştır. 1997 yılının ortalarında sektörde bir hareketlenme görülmeye başlanmış, 1998­2000 yılları arasında ise sektörün üretimi yılda ortalama %7,4 oranında artış ile patlama olarak adlandırılabilecek bir düzeye gelmiştir. Bununla beraber, 2001­2002 yılarda ortalama 600,000 konut inşa edilmiştir. Kara ve demiryolu yapımı, ülkenin mevcut hızlı tren hattının genişletilmesi ve sulama kanalları altyapısını geliştirme projelerine bağlı olarak sektörün büyümeye devam etmesi beklenmektedir. İnşaat İstatistikleri (milyon EURO) 2000 Tamamlanan işlerin değeri 29,277 Bina 18,296 Konut 11,901 Diğer 10,587 Kamu ihaleleri 13,267 Bina 4,208 Konut 940 Diğer 9,059 Başlanan konutlar (% değişim) 4.5 Bitirilen konutlar (% değişim) 16.7 Çimento tüketimi (1 000 ton) 38,439 2001 31,536 19,502 12,816 11,680 19,106 6,821 2,232 12,285 ­1.8 21.5 42,151 2002 2003 33,314 n/a 20,938 n/a 14,054 n/a 12,044 n/a 22,478 n/a 7,079 n/a 1,892 n/a 15,399 n/a 3.7 n/a 2.9 n/a 44,120 46 119 n/a Bilgi temin edilemiyor Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 Turizm Ekonominin kilit sektörlerinden olan turizm, ödemeler dengesi bakımından da hayati bir rol oynamaktadır. İlk büyük ölçekli tatil merkezlerinden olan İspanya’nın turizm sektörü 1960’lı ve 1970’li yıllarda önemli büyüme göstermiştir. Bununla beraber 1980’li yılların sonunda gerek fiyatların yükselmesi, gerek tüketici tercihlerinin değişmesi, gerekse diğer turizm merkezlerinden kaynaklanan rekabetin yoğunlaşmasına bağlı olarak sektörde durgunluk başlamış, buna bağlı olarak ülkenin turizme bakışı ve pazarlama stratejisini yenilemesi gerekmiştir. Bu çabaların yanısıra 1992­1992 krizi döneminde Peseta’nın değerinin önemli ölçüde düşmesi, 1990’lı yılların ortalarında sektörün tekrar canlanmasını sağlamıştır. Nitekim 1999 yılında ülkeye gelen turist sayısı rekor düzeye ulaşmış, İspanya gelen turist sayısı bakımından Fransa’nın ardından dünya ikincisi ve turizm gelirleri bakımından da ABD ve İtalya’nın ardından dünya üçüncüsü olmuştur.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 12 Turizm İstatistikleri (1 000 kişi) 1999 2000 2001 2002 2003 72,060 74,462 75,678 80,024 82,525 46,776 47,898 50,094 52,327 52,411 Ülkeye girişler Turistler Turizm gelirleri Milyar Euro 30,416 33,750 36,602 35,543 GSYİH içindeki pay (%) 5,4 5,5 5,4 5,1 n/a n/a n/a Bilgi temin edilemiyor Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 2000 yılında ise ülke ABD ve Fransa’nın ardından yine dünyanın üçüncü büyük turizm merkezi olma konumunu korumuş olmakla beraber, 2003 yılında ülkeye gelen turist sayısının 52.5 milyona ulaşmıştır. Bu rekor sayı ile birlikte aynı yılda başta Almanya (%3.2), Fransa (%5.1) ve İtalya (%5.4) olmak üzere ciddi oranlarda turist sayısındaki azalma gözlenmiştir. Buna karşı aynı yılda İngiltere’den giden turist sayısında %9.4’lük artış olmuştur. Mart ayında gerçekleşen terörist saldırı İspanya turizmi üzerinde negatif etki yaratacağını beklenmektedir. Ulaştırma 1980 ve 1990’lı yıllarda yoğun bir yol yapım programının uygulandığı İspanya’da, başlıca ekonomik merkezlerin tamamı iyi koşullardaki karayollarına sahiptir. Ülkenin Kuzey batı bölgesinde Madrid­Valencia hattında halen bazı eksiklikler bulunmakla beraber, bunların giderilmesi için çalışmalar sürmektedir. 2001 yılında İspanya’daki karayolu ağı 664.852 km. uzunluğunda idi ve bunun 536.672 km.lik kısmını şehirlerarası yollar teşkil etmektedir. 11,152 kısmını ise otobanlar gibi geniş kapasiteli yollar, karayolları ve çift şeritli yollar oluşturmaktadır. 2001 yılında ülke içerisindeki karayolunu kullanan yolcu sayısı km. başına 359,667 milyon ve yük ise km. başına 322,637 milyon ton olarak gerçekleşmiştir­ ki bu sayılar ülke içi yolcu kapasitesinin % 90.2 sini ve yük taşımacılığının ise % 84.6'sını kapsamaktadır. İspanya Teşvik Bakanlığı tarafından 2000­2007 yıllarını kapsayan Altyapı planında yol yapımı için 39.835 milyon Euro tutarında bir yatırım öngörmektedir. Belirtilen miktarın çoğu, karayolları ağı kapasitesinin genişletilmesi ve 2010 yılında karayolu ağının 13.000 km.nin üzerinde olması amacıyla kullanılacaktır. 1992 yılında tamamlanan ve Madrid­Seville hattında faaliyet gösteren hızlı tren hattı ve Akdeniz sahil şeridinin yenilenmesi çalışmaları hariç olmak üzere ülkede uzun yıllar demiryollarına yatırım yapılmamıştır. 2001 yılında İspanya’da tümü radyal (yarıçapsal hız)sistemine sahip olan demiryolları (geniş ve dar raylar da dahil) 14.272 km uzunluğunda olup bunun 7,743 Km.sini elektrikli sistem oluşturmakta idi. Aynı yıl demiryolları, iç yolcu taşımacılığının %5.2’sini, iç yük taşımacılığının ise % 3.2'sini gerçekleştirmiştir. Hızlı Tren Hattı (AVE) Sevilla ile Madrid arasındaki (471 Km.) mesafeyi 2 saat 15 dakikada tamamlamaktadır. İspanya Hükümeti 2000­2007 yılları Altyapı planında demiryolları için 40.869 milyon Euro’luk bir yatırımı Hızlı Tren Hattı­AVE ‘nin 7.200 km.lik bir demiryolu ağına sahip olması gayesiyle öngörmüştür.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 13 Ulaştırma İstatistikleri Demiryolu Yolcu (milyon) Ton (milyon) Denizyolu Yolcu (milyon) Ton (milyon) Havayolu Yolcu (milyon) Ton (milyon) Karayolu Şehirlerarası otobüs yolcuları (milyon) Motorlu taşıtlar Otomobil (milyon) Kamyon (milyon) Petrol tüketimi (milyon ton) Dizel tüketimi (milyon ton) 1999 2000 2001 2002 2003 418,9 25,3 437,8 25,8 466,8 25,6 484,6 26,4 491,6 n/a 8,5 150,6 9,1 160,8 9,2 166,3 9,5 174,6 n/a n/a 126,7 583,3 138,6 607,5 142,7 577,8 141,2 574 n/a n/a 1,157,5 1,159,6 1,180.9 1,204.8 1,187.9 16.8 17.4 18.2 18.7 3.7 3.9 4.1 4.3 8,135 8,527 8,480 8,156 21,589 26,054 27,901 28,751 n/a n/a n/a n/a n/a Bilgi temin edilemiyor Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 2002 yılında kamu işletmesi altında olan 50 adet çok amaçlı kullanımlı limandan yapılan deniz taşımacılığı, bir önceki yıla nazaran, yük taşımacılığında % 4.6’lık artışla 364 milyon 900 bin metrik ton ve yolcu taşımacılığında ise % 3,7’lik bir artışla 19 milyon 300 bine ulaşmıştır. Deniz taşımacılığı 2001 yılında ülke yük taşımacılığında % 10.1’lık bir paya sahip olmuştur. Devlet, 2000­2007 yılları arasında çok amaçlı kullanımlı limanların yapılanma ve modernizasyonu kapsamında 10 milyon 500 bin Euro’luk miktarı öngörmektedir. Halihazırda, İspanya’da 42 adet sivil havalimanı mevcuttur. Hava taşımacılığında, 2002 yılında, 2001 yılına oranla, % 1.3 ’lık bir düşüşle 575 milyon 827 metrik ton yük taşımacılığı ve % 1.1’lik bir düşüşle de 141 milyon 300 bin yolcu taşımacılığı gerçekleştirilmiştir. 2000­2007 yılları arasında havaalanlarının altyapıları ve hava taşımacılığına yaplması öngörülen harcamalar 11 milyon 419 bin Euro’ya ulaşacaktır. Telekomünikasyon AB Direktifleri doğrultusunda, ülkenin sabit telekominikasyon hizmetlerinin büyük kısmı Aralık 1998 itibarıyla liberalize edilmiştir. Yerel telefon hizmetlerinin kontrolu, tamamen liberalizasyonunun sağlandığı Ocak 2001’e kadar devlet tekeli olan Telefonica’nın elinde kalmıştır. Ülke piyasasına hızla giren İtalyan Retevision, Fransız Uni2 ve bağımsız operatör Jazztel firmalarının sabit hat hizmetleri sunmak için rekabete girmeleri, bu hat tarifelerinde ciddi bir ucuzlama sağlamıştır. 1995 yılında, hükümet mobil telefon sektöründeki tekeli kırarak Airtel (şimdiki adıyla Vodafone) isimli özel bir konsorsiyuma lisans vermiş, ancak bu sektörün liberalizasyonu yavaş olmuş, üçüncü lisans sadece 1998 yılında verilebilmiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 14 2000 yılı itibarıyla mobil telefon kullanıcılarının sayısı 20 milyona kadar ulaşmış, ancak bu hatların fiyatları yüksek kalmaya devam etmiştir. 2000 yılı Mart ayında, dört yeni mobil telefon lisansı verilmiştir. Bilgisayar kullanımı bakımında ülke ABD’den üç yıl, AB ülkelerinden 1,5­2 yıl kadar geridedir. 2003 yılı sonlarında hanehalkının %43.4 bilgisayar sahibidir. Internete bağlanma orani sadece %25.4’tür. Bununla beraber, büyük bazı firmalar dışında İspanyol firmalarının Internet kullanım oranı oldukça düşük kalmıştır ve elektronik ticaret çok düşük düzeydedir (%2). Ülkede bazı özel TV kanalları bulunmakla beraber, iki büyük televizyon kanalı TVE1 ve TVE2, halen devletin elindedir. Ayrıca ülkede, kontrolü yerel hükümetlerin elinde olan bir yerel televizyon ağı mevcutur. Ülkenin en önemli ulusal günlük gazetesi, günde ortalama 435 433 tirajlı El Pais’dir. ABC, El Mundo, La Vanguardia ve El Periodico de Catalunya da önemli gazeteler arasındadır. Gazete okuma oranının %25 olarak tahmin edildiği ülkede, dağıtım rakamlarına göre her bin kişi başına sadece 100 gazete satılıyor olması, gazeteleri paylaşarak okuma alışkanlığının yaygın olmasından kaynaklanmaktadır. İspanya Piyasasinda Yabanci Yatirimlar İspanya’ya yönelik doğrudan yabancı yatırımlar ülkenin AB’ye girişinin ardından önemli oranda artmış, ancak 1990’lı yılların ortalarına gelindiğinde durgunluk dönemine girmiştir. Nitekim 1990 yılında 1,4 trilyon Peseta düzeyinde olan doğrudan yabancı yatırımlar, 1995­ 1997 arasında yılda yaklaşık 860 milyar Peseta düzeyinde kalmıştır. 1998­1999 yıllarında tekrar artarak yılda ortalama 1,6 trilyon Peseta düzeyine ulaşan yabancı yatırımların, 2000 yılında yaklaşık iki kat artış gösterdiği tahmin edilmektedir. 2002 yılında İspanya’ya gelen toplam doğrudan yabancı yatırımlarının miktarı 59.5 milyon Euro olarak gerçekleşmiştir. Ancak İspanya’ya yönelik yatırımların son yıllarda büyük artış göstermesine rağmen, ülkeden yurtdışına yönelen yatırımların daha fazla artmasından dolayı ülke halen net yabancı yatırım ihracatçısı konumundadır. İspanya, geleneksel olarak iyi işleyen siyasi ve ekonomik mekanizmalara sahip olmasının yanısıra işgücü maliyetlerinin düşüklüğü, AB pazarına girme bakımından sağladığı avantajlar ve yaşam kalitesinin yüksekliği ile yabancı yatırımları çekmekte başarılı olmuştur. Diğer taraftan, hükümetler de yabancı yatırımlara sıcak bakmış, yabancı yatırımcılara çeşitli teşvikler sağlanmıştır. Başta Bask ve Navarra olmak üzere mali bakımdan önemli ölçüde otonom olan bölgeler de, yabancı yatırımları çekmek bakımından birbirleriyle rekabet etmektedir. 1996­2001 arasinda Ispanya’ya toplam 101 milyar $ doğrudan yabancı yatırım yapılmıştır. 2003 yılında İspanya’ya 14.99 milyar Euro FDİ girerken 19.95 milyar EURO’luk çıkış olmuştur. 2003 İspanya’ya gelen FDİ’nin %31.11 Avrupa ülkelerden gelmiştir. Bu ülkeler arasında Hollanda %13.9,3’lük payıyla birinci sıradayken, ikincisi de %13,8’lik paya sahip olan İngiltere, Lüksemburg ise %7,9’lik payıyla üçüncü sırada bulunmaktadır. Aynı dönemde, bu yatırımların %34’ü ticaret,kimyasallar ve enerji ürünlerinin üretimine %25, telekomunikasyon %11, otomotiv ve ulaştırma %8, ve %10’luk kısmı da finans ve bankacılık sektörlerinde gerçekleşmiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 15 İspanya Piyasasında Yabancı Yatırımların Seyri (milyon EURO) 1998 1999 2000 2001 2002 Yabancı yatırımlar (a) 10,592 14,791 40,728 31,296 22,519 Diğer yabancı yatırımlar (b) 15,400 42,688 63,644 30,471 37,040 a Doğrudan ve portföy yatırımları toplamı b Borç ve mevduatlar Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Spain Country Profile, 2004 Diğer taraftan, İspanya’nın yurtdışında yaptığı yatırımların artmasına bağlı olarak son iki yılda ülkeden sermaye çıkışında ciddi bir artış görülmektedir. Bunun büyük kısmını, Latin Amerika ülkelerine yapılan yatırımlar oluşturmaktadır. Nitekim İspanya’nın bu ülkelere yaptığı yatırımlar rekor bir düzeye ulaşmış, İspanya, ABD’nin de önüne geçerek bu bölgenin en büyük dış yatırımcısı haline gelmiştir. İspanyol yatırımlarının yöneldiği ikinci büyük hedef OECD ülkeleridir. Özellikle ABD ve Kanada İspanyol yatırımlarının yöneldiği en önemli ülkelerin başında gelmektedir. Bölgesel Gelişim İspanya’daki idari yetkiler, bugün, ülkenin toplam genel kamu harcamalarının yaklaşık %40’lık bölümünü oluşturmakta olan yerel ve bölgesel yönetimler arasında paylaşılmıştır. 2004 yılı itibarıyla bu oranın %50’ye kadar yaklaşması beklenmektedir. Farklı bölgelerin harcama yapma yetkisi, bu bölgelerin anayasal konumlarına ve bu bölgelere aktarılan yetkilere bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Mali anlamda en bağımsız bölgeler Navarra ve Bask’tır. Bu her iki bölge de, kendi vergilerini belirleyip toplama ve harcama yetkisine sahiptir. Bu durum, bu bölgelerin, ülkenin diğer bölgelerine karşı rekabet avantajı yaratmaktadır. Örneğin 1993 yılında yeni kurulacak şirketlerden 10 yıllık bir süre için kurumlar vergisi alınmamasına yönelik karar, komşu bölgeler bakımından büyük dezavantaj yaratmıştır. Yine 1996 yılında İspanya’nın tüm bölgelerinde uygulanan %35 oranındaki kurumlar vergisinin bölge için %32,5 oranına düşürülmesi, Bask’ın rekabet gücünü artırmıştır. Yakın zamanda Avrupa Komisyonu ve İspanyol mahkemeleri, bölge yetkililerini, bu tür mali kararların bir kısmında geri adım atmaya ikna etme yönünde çalışmalar yapmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 16 Bu iki bölge dışında, doğrudan vergiler ve KDV merkezi hükümet tarafından toplanmakta, elde edilen gelir başta mali olarak nispeten fakir bölgeler olmak üzere tüm bölgeler yararına kullanılmaktadır. Veraset ve intikal, arazi ve mülk vergileri gibi diğer vergiler bölgelerin yerel yönetimleri tarafından toplanmakta ve kullanılmaktadır. Ülkede, daha fazla özerklik kazanma arzusunda olan bölgeler, mali bakımdan da daha fazla yetki elde etmek için lobi faaliyetleri sürdürmektedir. Katalonya’dan gelen baskılar üzerine 1994 yılında yerel hükümetler kendi bölgelerindeki faaliyetlerden doğan gelir vergilerinin %15’lik kısmını alıkoymaya hak kazanmış, bu oran 1996 yılında %30’a çıkarılmıştır. Bölgeler İtibarıyla Kişibaşına GSYİH (2002) Bölge ulusal ortalamasının %’si Balearic Adaları 121.96 Madrid 133.33 Katalonya 119.42 Navarra 126.74 La Rioja 113.36 Bask 124.79 Aragon 107.77 Valensia 95.97 İspanya 100.00 Kanarya Adaları 91.83 Cantabria 98.23 Castilla y Leon 93.61 Castilla­La Mancha 79.79 Galicia 78.85 Asturias 86.10 Murcia 84.97 Melilla ve Ceuta 79.65 Andalucia 75.50 Extremadura 64.27 Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 Ülkenin bölgeleri arasında, ekonomik faaliyetler bakımından ciddi farklılıklar görülmektedir. Sekiz bölgede kişi başına GSYİH ulusal ortalamasının üstüne çıkarken, bazı bölgelerde bu oran ulusal ortalamasının %60’ına kadar düşebilmektedir. Madrid hariç olmak üzere, ülkenin en zengin bölgelerinin, Akdeniz kıyılarında, kuzeyde ve Ebro Vadisi etrafında yoğunlaştıkları görülmektedir. Diğer taraftan iç bölgeler ile güney ve kuzey batı bölgeleri, mali bakımdan daha az gelişmiştir. Ülkenin başkenti Madrid, bankacılık, yönetim, telekomünikasyon ve ulaştırma alanlarında bir merkez olmanın yanısıra ülkede faaliyet gösteren büyük uluslararası firmaların da merkezi konumundadır. Katalonya bölgesinin başkenti Barselona ise, başta tekstil, boya, kimyasallar, baskı, plastik, elektrik mühendisliği ve makina imalatı olmak üzere ülke sanayinin merkezidir. Diğer taraftan Barselona, Bask’ın sanayi merkezi Bilbao ile beraber ülkenin önde gelen limanlarındandır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 17 Ülkenin en önemli limanlarından Bilbao’da çok büyük tersaneler, demir cevheri madenleri ve petrol rafinelerinin bulunmasının yanında çelik, kimyasal maddeler, çimento ve kağıt sanayileri gelişmiştir. Kuzey İspanya’daki Valensia bölgesi, ülkenin mobilya ve seramik sanayilerinin merkezi olmanın yanısıra, turunçgil ve sebze üretiminde büyük önem arzetmektedir. Diğer taraftan Guadalquivir Nehri etrafında bulunan Seville, Andulicia bölgesinin ticaret merkezi ve zeytinyağı, şarap ve diğer tarım ürünleri üretiminde öndegelen bölgedir. Dış Ticaret 1992­1993 yıllarında İspanya’da yaşanan ekonomik kriz sırasında Peseta’nın ciddi biçimde değer kaybetmesi ülkenin dış ticaret performansına büyük hız kazandırmanın yanısıra ekonominin rekabet gücünü de artırmıştır. Bu etkenlerle beraber İspanyol firmalarının ciddi bir ihracat stratejisi izlemesi sayesinde, ülkenin ihracatı, 1993­1997 yılları arasında yılda ortalama %18,6 oranında artış göstermiştir. Yaşanan global krize bağlı olarak 1998­1999 arasında bu ihracat artışının hızı kesilmiş olmakla beraber, 1999 yılı sonu itibarıyla gerek Euro alanı ekonomilerindeki talebin artması, gerek Latin Amerika ve Güneydoğu Asya ekonomilerinin güçlenmesi, gerek ABD ekonomisinin parlak bir dönem yaşaması ve gerekse Euro’nun değer yitirmesi ile ülkenin ihracatı tekrar hızla yükselmeye başlamış ve 2000 yılına gelindiğinde toplam ihracat değeri, bir önceki yıla göre %17,5 oranında artış göstermiştir. 2000’li yıllarda bu seyir devam etmiştir. 2003 yılındaki ihracatı 2000 yılının ihracatına göre %43’lük artış göstermiştir. Özellikle 1997 yılından itibaren gerek ülke ekonomisinin giderek daha fazla dışa açılması, gerekse iç talebin artmasına bağlı olarak ülkenin ithalatı hızla artmaktadır. İthalattaki büyüme, 1998 yılından bu yana ihracattaki artıştan daha fazla olmuştur. Bu durum, İspanya’nın geleneksel olarak açık veren dış ticaret dengesinin son yıllarda giderek daha da bozulmasına ve dış ticaret açığının artmasına yol açmıştır. Ancak, 1997 yılında dış ticaret açığı GSYİH’nın %2,4’ünü oluşturmaktayken, 2003 yılı itibarıyla bu oran %5’e yükselmiştir. İspanya Dış Ticareti (mal ticareti­milyar $) 1999 a 2000 a 2001 a 2002 a 2003 b İhracat­fob 112.7 116.2 117.9 125.8 166.6 İthalat­fob 143.0 151.0 150.5 158.9 209.7 Hacim 255.7 267.2 268.4 284.7 376.3 Cari Ödemeler Dengesi ­13.8 ­19.2 ­16.4 ­15.9 ­23.8 a) gerçekleşen, b) EİU tahmini; Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Report, August 2004 Ülkenin ihracatında en önemli ürünler, motorlu taşıtların yanısıra, başta sebze ve meyve olmak üzere gıda maddeleri, kimyasal maddeler, elektrikli ve elektriksiz makineler, demir­ çelik ve mamulleri, metal dışı mineraller, tekstil ve konfeksiyon ürünleri, mineral yakıtlar, içecekler, demir dışı metaller, kağıt, kauçuk, ayakkabı ve hayvansal ve bitkisel yağlar olarak sıralanabilir. Makine ve fabrika sanayiindeki açığa bağlı olarak sermaye mallarının ticaretinde ciddi bir açık mevcuttur. Ancak ülkenin petrol ve doğal gaz bakımından ithalata bağımlı olmasından dolayı dış ticaretinde en büyük açık enerji sektöründedir. Nitekim 2000 yılı itibarıyla toplam dış ticaret açığının 1/3’ünden fazlası, enerji ürünleri ticaretinden kaynaklanmaktadır. 2003 yılında ise toplam dış ticaret açığının %35’i enerji ürünleri ticaretinden kaynaklanmıştır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 18 Başlıca İhraç Ürünleri (milyar EURO­fob) 1999 2000 2001 2002 2003 Tüketim maddeleri (a) 42,404 48,675 52,679 54,791 56,564 Gıda 12, 961 14,241 15,869 16,581 17,352 Dayanıklı tük.mad. 20,081 23,654 24,649 24,435 25,604 Otomobiller 15,502 18,515 18,929 18,702 20,090 Dayanıksız tük. Mad. 9,363 10,780 12,179 13,776 13,608 Ara mallar (a) 45,171 54,217 57,340 58,979 60,211 Sanayi ürünleri 43,582 52,294 55,145 56,341 57,627 Tarım ürünleri 1,589 1,922 2,195 2,683 2,584 Sermaye Malları 14,958 16,784 16,035 16,087 16,906 Makineler 8,678 9,900 9,761 9,406 10,056 Taşıtlar 5,046 5,441 4,745 5,124 5,378 Enerji ürünleri 2,256 4,502 3,699 3,411 4,133 Toplam 104,789 124,177 129,771 133,268 137,815 a Enerji ürünleri hariç Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 İspanya’nın ithalatında başlıca ürünler taşıtlar, elektrikli ve elektriksiz makinalar, kimyasal maddeler, başta ham petrol olmak üzere mineral yakıtlar, demir­çelik ürünleri, bilimsel aletler, tekstil ürünleri, balık, kağıt ve mamulleri, metal dışı mineraller, demir dışı metaller, konfeksiyon ürünleri, kauçuk, ağaç ve mamulleri, meyve, sebze, tahıllar, içecekler, tütün ve süt ürünleridir. Başlıca İthal Ürünleri (milyar EURO­cif) 1999 2000 2001 2002 2003 Tüketim maddeleri (a) 36.936 41,393 45,916 48,119 52,004 Gıda 9.191 10,100 11,581 11,611 12,451 Dayanıklı tük.mad. 15.923 17,475 18,722 18,955 20,586 Otomobiller 11,379 12,245 13,098 12,978 20,586 Dayanıksız tük. Mad. 11,848 13,818 15,614 17,553 18,967 Ara mallar (a) 65,237 76,726 78,862 80,344 83,586 Sanayi ürünleri 61,630 73,182 75,046 76,176 79,815 Tarım ürünleri 3,607 3,543 3,816 4,168 3,771 Sermaye Malları 26,972 30,953 29,079 27,864 29,405 Makineler 18,516 21,541 21,019 19,855 21,317 Taşıtlar 5,614 6,480 5,007 4,645 4,761 Enerji ürünleri 9,922 20,396 19,352 18,940 19,100 Toplam 139,094 169,468 173,210 175,268 184,095 a Enerji ürünleri hariç Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 2003 yılı itibarıyla ülke ihracatının %71,8’i AB ülkelerine yönelmiş, ithalatının ise %64’ü bu ülkelerinden kaynaklanmıştır. Uzun yıllardır ülkenin en büyük ihracat pazarı olan Fransa, 1993 yılından bu yana ülke ithalatının da en büyük kaynağı haline gelmiştir. Diğer taraftan, ülkenin Latin Amerika ülkeleri ile ticareti de giderek artmış, bu ülkeler, İspanya ihracatında önem bakımından ABD’yi geçmiştir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 19 İspanya’nın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler (% pay) 1999 2000 2001 2002 2003 İhracat fob Fransa Almanya İtalya İngiltere ABD Japonya AB Ülkeleri Latin Amerikaa İthalat cif Fransa Almanya İtalya İngiltere ABD Japonya AB Ülkeleri OPEC Ülkeleri 19,5 19.4 19.5 19.2 19.2 13,1 12.4 11.8 11.6 12.0 9,0 8.8 9.0 9.4 9.7 8.4 8.3 8.9 9.7 9.9 4.4 4.9 n/a n/a 4.1 1.0 1.0 n/a n/a 0.7 72.2 70.6 n/a n/a 71.8 6.1 6.1 n/a n/a 4.9 17.9 17.1 16.8 16.5 16.1 15.8 14.9 15.5 16.4 16.3 9.3 8.8 9.1 8.9 9.1 7.5 7.0 7.0 6.4 6.4 5.5 5.3 n/a n/a 3.7 3.2 2.9 n/a n/a 2.6 67.3 63.1 n/a n/a 64.0 5.1 8.3 n/a n/a 6.3 n/a: Bilgi temin edilemiyor Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2001, The Economist İntelligence Unit, Spain Country Raport, Mayıs 2004 Dış Ticaret Düzenlemeleri ve Standartlar 1986 yılında Avrupa Birliği’ne (AB) tam üye olmasının ardından İspanya da Avrupa Birliği’nin diğer tüm ortak politikalarıyla beraber ortak ticaret politikasını üstlenmiş ve AB’nin ortak gümrük tarifesini uygulamaya koymuştur. Buna bağlı olarak Avrupa Birliği’ne üye ülkelerden yapılan ithalat gümrük vergisinden muaftır. AB üyesi olmayan ülkelerden ithal edilen ürünler için Avrupa Birliği’nin ortak gümrük tarifeleri uygulanmaktadır. Avrupa Birliği’ne üye ülkelerden yapılan ithalatta izin ve miktar sınırlaması yoktur. Birlik üyesi olmayan ülkelerle gerçekleştirilen tarım ürünleri ithalatında ne bölgesel ne de ulusal bir kısıtlama getirilmeksizin serbest ticaret politikası izlenmekte, sadece ithal edilecek malın bağlı bulunduğu tarımsal kuruluşun normlarına uygun olup olmadığı konusunda teminat olarak (AGRIM) ithalat sertifikası istenmektedir.Genel kurallara istisna olarak bazı tütün çeşitleri ve fildişi ithalatı için izne gerek duyulmaktadır. AB dışı ülkelerden yapılacak sanayi ürünleri ithalatında da bazı istisnalar hariç olmak üzere serbest ticaret politikası izlenmektedir. Bu istisnalardan biri, bazı ülkelerden daha önceden belirlenmiş ürünlerin ithalatında miktar kısıtlamaları ve kontrol önlemleri uygulanmasıdır. Bu tür kısıtlamalara konu olan ürünler arasında tekstil ürünleri, eldiven, ayakkabı, porselen, cam ve seramik mamuller, çelikten mamul ürünler, oyuncaklar, bazı kimyasal ürünler yer almaktadır. Diğer taraftan uyuşturucular, ateşli silahlar, patlayıcılar ve cephane gibi bazı maddelerin ithalatı özel lisanslara tabidir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 20 Gerek tarım gerekse sanayi ürünlerinin AB dışı ülkelere ihracatında da tamamen serbest ticaret politikası izlenmektedir. Bazı ürünler menşeine bakılmaksızın Avrupa Birliği’nin getirdiği zorunluluklar sebebiyle birtakım mevzuatlarla sınırlandırılmıştır. Diğer taraftan bütün birlik ülkeleri için özellikle haklı rekabeti destekleyici çeşitli garanti sistemleri getirmek gibi yine topluluğun koyduğu birtakım teknik zorunluluklar söz konusudur. İSO kalite normları 9000 serisi kaliteyi garantileyen ve rekabet faktörünü ön plana çıkaran bir uygulamadır. Çevreyi koruyan İSO 14000 serisi de aynı derecede önem taşımaktadır. İspanya Hükümeti tarafından görevlendirilmiş resmi bir kurum olan İspanya Standardizasyon ve Belgelendirme Teşkilatı (AENOR), standardizasyon ve sertifikalama faaliyetlerini geliştirmek için çalışmaktadır. Belgelendirme ile ilgili olarak Milli Akreditasyon Kuruluşu (ENAC) tarafından sektör bazında onaylanmış başka organizasyonlar da mevcuttur Diğer taraftan Kanarya Adaları, 1 Temmuz 1991 tarihinden bu yana Avrupa Gümrük Birliği’ne dahil edilmiştir. Kanarya Adaları’nın ticari ilişkileri, ayrı bir rejimle düzenlenmiştir. Bu rejim belirlenmiş tarımsal ürünler için Topluluk içi yardımları düzenlemekte ve üçüncü ülkelerden yapılacak ithalatta muafiyet imkanı içermektedir. Ceuta ve Melilla, Avrupa Gümrük Birliği’ne dahil değildir. Bu bölgelerin dış ticaretinde, İspanya’nın ticari rejiminden farklı ve geleneksel serbest ticaret esasına dayalı bir ticaret rejimi uygulanmaktadır. Türkiye ile Ticaret İspanya ile Türkiye arasındaki ikili ticari ilişkiler, 1960’lı yıllara kadar dayanmaktadır. Türkiye’nin 1980’li yıllarda içine girdiği ekonomik liberalizasyon döneminde genel olarak gelişen dış ticarete paralel olarak Türkiye­İspanya ikili ticareti de artış göstermiş, 1996 yılında yürürlüğe giren Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği anlaşmasıyla ikili ilişkiler daha da hızlanmıştır. 1999 senesinde Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne adaylığının onaylanması, Akdeniz’in zıt köşesinde yerleşik bulunan bu iki ülkenin yakınlaşmasına yardımcı olmuştur. Türkiye’ye İspanyol ihracatı2003 yılında 1.736 milyar dolara ulaşmıştır. Bu hacim toplam İspanyol ihracatının %1.26’sı anlamına gelmektedir. Türkiye İspanya ihracat yaptığı ülkeler arasında 11. AB ülkeleri arasında ise 4. sırada yer almaktadır. Ispanya’nın Türkiye’ye gerçekleştirdiği ihracat 2003 yılında 2002 yılına oranla %19.39 oranında artış göstermiştir, bu oran 220 yılında %25.99 olmuştur. 2000 yılında ihracatımız azalmış, ithalat artmış ve İspanya ile dış ticaret açığımız 1 milyar dolara yaklaşmıştır. 2002 ve 203 yıllarındaki pozitif gelişmeler ile birlikte ihracat istikrarli bir şekilde artmış ve 2003 yılında bir ticaret fazlası (56 000 000 $) gerçekleştirilmiştir. Türkiye’deki İspanya pazar payı 2003 yılında %2.8, Türkiye’ye yapılan dünya ihracat sıralamasında 9. , AB içinde 5. sırada olmuştur. Ülkemizin Avrupa Birliği ile 1996 yılı başından itibaren uygulamaya koyduğu Gümrük Birliği’nin beklenilen bir sonucu olarak, diğer AB üyesi ülkelerden olduğu üzere, İspanya’dan yapılan ithalat da önemli oranda artış göstermiştir. 1997 yılında bir önceki yıla göre % 23,4 oranında artarak 1,276 milyon $’a ulaşan ithalatımız, izleyen dönemlerde dalgalı bir seyir izlemekle birlikte 2000 yılında 1,7 milyon $’a kadar ulaşmıştır. 2000 yılında bu ülkeden ithalatımızın bir önceki yıla göre yaklaşık %33 oranında artması, bir taraftan ülkemizin genel ithalat artışına diğer taraftan da İspanya otomotiv sektörü ihracatının artmasına bağlı olmuştur. Bununla beraber 2001 yılı itibarıyla bu ülkeden ithalatımız,
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 21 önceki yıla göre %36,7 oranında azalmış ve 1,06 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2003 yılındaki ithalat 1.73 milyon dolar olarak gerçekleşmiş ve Türkiye’nin İspanya ile arasındaki ticaretinde son 10 yılda ilk kez ticaret fazlası vermiştir. Türkiye­İspanya Ticaretinin Seyri (1000 $) Yıllar İhracat İthalat 1998 513 230 1 276 379 1999 763 179 1 262 101 2000 712 891 1 678 155 2001 945 004 1 062 029 2002 1 409 000 1 454 000 2003 1 792 000 1 736 000 Denge ­763 149 ­498 922 ­965 264 ­117 025 ­45 000 56 000 Hacim 1 789 609 2 025 280 2 391 046 2 007 033 2 863 000 3 528 000 Kaynak: http://www.ispanyaticaret.org.tr Ürünler İtibarıyla Türkiye­İspanya Ticareti İspanya’nın Türkiye’den yaptığı ithalat son yıllarda ihracatından daha fazla büyümüştür, çünkü 2001 yılındaki kriz ve Türk Lirasındaki devalüasyon ithalat üzerinde pozitif bir etki yapmıştır. Bugün 2002 yılına göre %27.18’lik bir artışla 1.792 milyon dolardır. İspanya’ya Türk ihracatının en önemli bölümü şunlardır: Arabalar (%14.65), makineler, elektrik cihazları ve malzemeleri (%11.58) ve dökme demir (%10.12), ayrıca tekstil sektörünün değişik bölümleri de büyük bir öneme sahiptir. İspanyol İhracatı (milyon EURO,2003) madde 87 motorlu kara taşitlari ve traktörler 84 nükleer reaktörler, kazanlar ve makinalar 39 plastikler ve mamülleri 85 elektrikli makina ve cihazlar 29 organik kimyasal ürünler 99 grup pozisyonlari 41 postlar (kürkler hariç) ve deriler 72 adi metaller ve adi metallerden eşyalar 38 muhtelif kimyasal maddeler değer 554.58 161,25 113,20 95,11 83,16 81,70 79,12 53,32 42,92 Kaynak:ICEX , İspanya Ekonomi Bakanlığı , http://www.ispanyaticaret.org.tr Otomasyon sektöründe İspanya’nın Türkiye’ye ihracatı 2000 yılında % 42 iken 2001 yılında % 16’ya gerilemiştir. Bugün de en önemli sektörlerden biri olmaya devam eden otomasyon sektörü 2003 yılında fark edilir bir yükseliş göstererek %32’lere ulaşmıştır. Bu rakamı %9 ile reaktörler, kazanlar ve motorlar, % 6’nın üzerinde, plastik maddeleri ve ürünleri, %4’de makineler, elektrik cihazları ve malzemeleri, organik kimyasal ürünler ve deri izlemektedir. İspanya’dan gerçekleştirdiğimiz ithalatta geçmiş yıllara oranla dikkat çekici unsur, makine ithalatımızdaki artıştır. Yatırım yapan sektörlerimiz, üretim makinaları alımında İtalya’dan sonra İspanya’ya yönelmişlerdir. İspanya’dan ithalatımızın yaklaşık 1/3’lük kısmını motorlu kara taşıtları oluşturmaktadır. İthalatımızdaki diğer kalemler ise ara madde ve hammadde ağırlıklıdır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 22 İspanyol İthalatı (milyon EURO,2003) Madde 87 motorlu kara taşitlari ve traktörler. 85 elektrikli makina ve cihazlar 72 adi metaller ve adi metallerden eşyalar 62 örülmemiş giyim eşyasi ve aksesuarlari 61 örme giyim eşyasi ve aksesuarlari 25 tuz kükürt çimento ve kireçler 84 nükleer reaktörler, kazanlarve makinalar 63 diğer hazir yekstil ürünleri 54 sentetik ve suni flamentler 40 kauçuk ve kauçuk ürünler Değer 262,53 207,59 181,30 152,91 138,67 134,31 121,78 42,14 40,66 39,72 Kaynak:ICEX , İspanya Ekonomi Bakanlığı , http://www.ispanyaticaret.org.tr Karşılıklı Yatırımlar, Ortak Yatırımlar ve İşbirliği İmkanları Muhtemelen Türkiye ile İspanya arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerde en zayıf nokta yatırımlardır. İspanyol yatırımlarının daha çok Latin Amerika ve AB ülkelerinde odaklanması Türkiye’nin öncelikli bir hedef olmasına engel olmuştur ayrıca Türkiye’nin politik istikrarsızlığı ve geleneksel ekonomisi bunu desteklemiştir. Bütün bunlara rağmen Türkiye’nin AB’ye üyeliğine aday olmasının kabulü ve görüşmelere başlama tarihinin belirlenmesiyle yatırımlarda karşılıklı bir artış için büyük bir özendirici unsur olabilecektir. Türkiye’deki İspanyol Yatırımlarının Toplamı (milyon $) Yıllar Yatırım (milyon $) 1999 96,5 2000 25.8 2001 25.7 2002 52.8 Kaynak:ICEX, İspanya Ekonomi Bakanlığı, http://www.ispanyaticaret.org.tr 1999 yılı, Türkiye’deki İspanyol yatırımlarının 90 milyon Euro’ya kadar ulaştığı en verimli yıl olmuştur. Bu rakam 2000 ve 2001 yıllarında 26 milyon doların altın gerilemiş, 2002 yılında 52 milyon doların üzerine çıkarak bir yükseliş göstermiştir ve yabancı ülkelerdeki toplam İspanyol yatırımlarının %0.14’nü tekabül eden bir yatırımla yer almıştır. 2003 yılının ilk altı ayında 15 milyon Euro’ gibi düşük bir rakamda yatırım olmuştur. Türkiye’deki toplam yabancı yatırımın %1.98’ini İspanyol yatırımı oluşturmaktadır. Türkiye’deki yatırımı olan Avrupa Birliği ülkeleri arasında İspanya 7. sırada diğer dünya ülkeleri arasında 11. sırada yer almaktadır. 2002 yılında Türkiye’deki İspanyol yatırımın yapıldığı başlıca sektör kimyasal sanayi (%59.6) ve perakende ticaret (%39.52) olmuştur
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 23 Türkiye’de Faaliyette Olan İspanyol Firmaları (Yıl sonu itibarıyla) Yıllar 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Firma Mevcut Yab. Adedi Ser. (Milyon TL) ­ ­ 8 41,0 14 243,9 16 252,2 19 415,5 23 497,9 28 8 721,1 38 27 933 568 43 42 156 242 Toplam Yab.Ser. Toplam Sermaye Yabancı İçinde Payı ( % ) (Milyon TL) Ser.Payı (%) ­ ­ ­ 0,3 70,6 58,1 0,4 333,3 73,2 0,2 346,0 72,9 0,1 513,5 80,9 0,1 610,2 81,6 1,0 9 334,5 93,4 1,69 30 239 236 92,3 1,08 45 072 481 93,53 Kaynak: İspanya Ekonomisi ve Türkiye­İspanya Ekonomik İlişkileri Raporu, DEİK, Mayıs 2001 Ülkemizdeki İspanyol yatırımlarının sektörel dağılımına bakıldığında ise, toplam İspanyol yatırımların %81,3’ünü makineler, endüstriyel ekipman ve metalurjinin oluşturduğu görülmektedir. Turizm ve gıda işleme sektörleri ise kalan %18,7’lik bölümü oluşturmaktadır. İspanyol havacılık şirketi CASA ile Türk TAI şirketi, CN­235 uçaklarının ortak üretim ve satışını yapmaktadır. 2000 yılı itibarıyla Türkiye’de doğrudan ofisi olan başlıca İspanyol firmaları ise: ELIOP (Otomatik kontrol sistemleri), TEKA (Mutfak mobilyası), ROCA (Banyo malzemeleri ve seramik fayans), TECASA (Isıtma Sistemleri.), FAGOR (Sanayi mutfakları), MANTEROL (Battaniye), MANGO ve ZARA (Konfeksiyon), DIA (Gıda­süpermarketleri), GREFUSA (Kuruyemiş ve aperatifler), AGRUCAPERS (kapari­turşu), SOL, BARCELO ve RIU (çeşitli oteller zinciri), MAPFRE (Sigortacılık), BAMESA (Metalürji), ORMAZABAL (Elektrik sektörü) ve MIRALBUENO (Otomotiv sektörü) olarak sıralanabilir. Diğer taraftan İspanya’daki Türk yatırımları içinde başlıcaları, Nuh Çimento’nun, İspanya’nın Tarragona limanındaki çimento üretimi amaçlı öğütme tesisinin kurulması için iki İspanyol firma ile gerçekleştirdiği işbirliği, Koç Grubu’nun Barcelona’da faaliyet gösteren “BEKO­İspanya” firması, Sabancı Grubu’nun BMM adlı İspanyol firması ile birlikte kurduğu ihracat şirketi ile Sevilla'da açtığı bir çimento depolama ve dağıtım tesisi, ayrıca yine Sabancı Grubu’nun Barcelona’da polyester iplik alanında faaliyet gösteren temsilciliğidir. Ayrıca, Sevilla'da Meditoliva Almar S.A. adlı bir zeytinyağı fabrikasının % 98,7 hissesi Türk ortaklara aittir.Küçük yatırımlar otelcilik ve turizm dahil ticari alanında toplanmıştır. Türkiye­İspanya Ticari İlişkilerinin Gelişimi Geçmişten itibaren dostça bir seyir izleyen Türkiye­İspanya ilişkileri, son yıllarda, özellikle de 1998 yılından itibaren yoğunluk kazanmış, iki ülke kurumları arasında gerçekleştirilen karşılıklı resmi ziyaretler artmıştır. İspanya’ya ilk resmi ziyaret, 1998 yılı Mart ayında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı yıl 21­23 Temmuz tarihleri arasında İspanya Başbakanı José Maria Aznar, beraberindeki İspanyol işadamları heyetiyle Türkiye’yi ziyaret etmiştir. Bu ziyaret sırasında, iki ülke arasında “Ortak Eylem Planı” imzalanmıştır. Bunun ardından 1989 yılında kurulan Türk­İspanyol İş Konseyi’nin faaliyetleri
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 24 yoğunlaşmıştır. 1992 Şubat ayında imzalanmış olan Ekonomik ve Sanayi İşbirliği anlaşması çerçevesinde öngörülen Türk­İspanyol Karma Ekonomik Komisyonu’nun I. Dönem toplantısı 26­28 Ekim 1998 tarihleri arasında Madrid’te gerçekleştirilmiştir. Süleyman Demirel’in 1998 Mart’ında ülkeyi ziyareti sırasında gündeme gelen iki ülkede karşılıklı fuar ve sergilerin düzenlenmesine ilişkin karar çerçevesinde, İspanya’ya ihracatımızın artırılması amacıyla 1998 ve/veya 1999 yılında İspanya’da bir “Türk İhraç Ürünleri Fuarı” düzenlenmesi kararlaştırılmış, 15­18 Mart 1999 tarihlerinde Barselona’da “1. Türk Ticaret ve Sanayi Ürünleri Fuarı” düzenlenmiştir. İspanya’nın sahip olduğu teknolojik potansiyelin Türk firma ve kuruluşlarına tanıtılması amacıyla, 1­6 Haziran 1999 tarihlerinde İstanbul’da “EXPOTECNIA” Fuarı düzenlenmiştir. Fuar süresince, İspanyol Hükümetinden yetkililer çeşitli faaliyetlere katılmışlar ve üst düzey Türk yetkililerle görüşmelerde bulunmuşlardır. Diğer taraftan, Expotecnia’99 Fuarı esnasında İspanya Ticareti Geliştirme Kurumu­ICEX ile İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi­ İGEME arasında bir işbirliği anlaşması imzalanmıştır. İspanya, son dönemlerde İzmir Enternasyonal Fuarı’na katılmamakla beraber 2001 yılında İspanyol tarafınca Fuara katılım sağlanmıştır. Diğer taraftan 8­11 Mayıs 2002 tarihleri arasında Madrid’de düzenlenecek olan mermer konulu “PIEDRA 2002” Fuarı’na milli düzeyde katılım öngörülmektedir. 16 Eylül 2003 tarihinde, İspanya Büyükelçiliği, Ankara’daki İspanya Ekonomi ve Ticaret Müsteşarlığı ve İstanbul’daki İspanya Ticaret Ataşeliğinin işbirliğiyle Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEIK) ve muhatap kuruluş İspanya Sanayiciler ve İşverenler Konfederasyonu (CEOE) tarafından İstanbul’da, Türk İspanyol İş Konseyi Ortak toplantısı gerçekleştirilmiştir. 20 Mayıs 2004 Sakarya’da İspanya Büyükelçiliği, İspanya Ekonomi ve Ticaret Ataşeliği ve SAGIAD’ın işbirliği ile İspanya ile Türkiye arasındaki ekonomik ve ticari işbirliği konulu seminer yapılmıştır. 21 Mayıs 2004 Bursa’da İspanya Büyükelçiliği, İspanya Ekonomi ve Ticaret Ataşeliği ve BUGIAD’ın işbirliği ile İspanya ile Türkiye arasındaki ekonomik ve ticari işbirliği konulu seminer organize edilmiştir. Söz konusu seminerler 31 Mayıs Adana ve 2 Haziran Mersin’de yapılmıştır. İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokollar ­ Ticaret ve Ödeme Anlaşması (19 Haziran 1951) ­ İkili Hava Ulaştırması Anlaşması (15 Temmuz 1975) ­ Ekonomik ve Sınai İşbirliği Anlaşması (6 Şubat 1992) ­ Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (15 Şubat 1995) ­ Türkiye­İspanya Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması (3 Mart 1998) ­ Ekonomik ve Mali İşbirliği Mutabakat Zaptı (13 Ocak 1998) ­ Türkiye­İspanya Ortak Çalışma Grubu Toplantısı Mutabakat Zaptı (26 Eylül 1998) ­ Türkiye­İspanya KEK I. Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı (28 Ekim 1998) ­ Türkiye­İspanya KOBİ’lere İlişkin Konularda İşbirliği Mutabakat Zaptı (28 Ekim 1998) ­ Yeniden Yapılanma İçin Mali İşbirliği Mutabakat Zaptı (30 Kasım 1999) ­ Türkiye ve İspanya Odalar Birliği Arasında Işbirliği Anlaşması (13 Mart 2002) ­ Antalya ve Murcia Ticaret ve Sanayi Odaları Arasında Işbirliği Anlaşması (11 Aralık 2002) ­ Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması (18 Aralık 2003)
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 25 Pazar ile İlgili Bilgiler Vergi Oranları Ülkede üç farklı KDV oranı uygulanmaktadır. Genel KDV oranı %16, azaltılmış KDV oranı %7 ve en düşük KDV oranı da %4 düzeyindedir. Azaltılmış KDV oranı gıda, hayvan yemi, su, tarım kimyasalları, hayvanlar için ilaçlar, tıbbi ürünler, motorlu bisikletler, ikametgahlar, otel ve restorant hizmetleri, ulaşım hizmetleri, tarımsal hizmetler, eğlence hizmetleri, bina ve inşaat hizmetleri, tıbbi hizmetler ve cenaze hizmetleri için geçerlidir. %4’lük oran ise, ekmek, süt ürünleri, yumurta, sebze ve meyve, kitap ve gazete, ilaç, taşıtlar, toplu taşıma araçları ve özürlüler için tıbbi malzemeler için uygulanmaktadır. Avrupa Birliği modeli çerçevesinde, ülkede bazı işlemler KDV’den muaf tutulmuştur. Kanarya Adaları, Ceuta ve Melilla’da katma değer vergisi uygulanmamakla beraber, Kanarya Adaları’nda %5 oranında dolaylı genel vergi, Ceuta ve Melilla’da ise üretim, hizmetler ve ithalatta Kanarya Adaları’nda geçerli olan standart verginin benzeri uygulanmaktadır. Şirketler için vergi yükümlülüğü, net gelir üzerinden %35 oranındadır. Bunun haricinde bazı özel vergi oranları da mevcuttur. Devlet reel yatırım fonlarında %1, belirli kooperatiflerde %20 vergi uygulanmaktadır. Diğer taraftan, hidrokarbon arama ve çıkarma çalışmaları yapan kurumlar için vergi oranı %40 olarak tesbit edilmiştir. Mali Piyasalar­Bankacılık Bankalar İspanya Merkez Bankası, Banco de Espana’dır. İspanya içinde yurt içi şube ağı ve/veya yurtdışı temsilcilikler yoluyla faaliyet gösteren başlıca finans kuruluşları: Banco Bilbao Vizcaya Argentaria, Banco Espanol de Credito, Banco Pastor, Banco Popular Espanol, Banco Sabadell, Banco Santander Central Hispano ve Banco Atlantico olarak sıralanabilir. Yurtdışında da bürosu olan başlıca tasarruf bankaları da, La Caixa, Caja Madrid, Bancaja, Caja Galicia, Caja Duero, Caixa Nova ve İspanya Tasarruf Fonu Konfederasyonu’dur. Standardizasyon ve Belgelendirme Marka ve Patentler İspanya, Endüstriyel Mülkiyetin Korunmasına ilişkin Paris Sözleşmesi’ne taraf olmanın yanısıra, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) üyesidir. Ülkede 1986 yılında çıkarılan kanunla fikri mülkiyet konuları Avrupa Patent Sözleşmesi (Münih Sözleşmesi) ile uyumlandırılmıştır. Patent İşbirliği Anlaşması (PCT) ve Madrid Protokolü’ne de taraf olan İspanya’da, 1988 yılında çıkarılan Ticari Marka Kanunu ve Fikri Mülkiyet Kanunu ile markalar ve telif hakları korunmakta ve AB ugulamalarına uyum sağlanmaktadır. Diğer taraftan AB ülkelerindeki markaların denetimini yaparak iç piyasanın uyumunu sağlayan Ofis (OHIM), 1996 yılından bu yana İspanya Alicante’de faaliyetlerini sürdürmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 26 Dağıtım Kanalları İspanyol ekonomisinin büyümesine paralel olarak, özellikle tüketici piyasasında dağıtım kanallarının önemi çok fazla artmıştır. Toptancıların mağazalara, mağazaların da halka satış yaptığı geleneksel satış yöntemlerinden, ülkede sayıları giderek artan büyük çok uluslu süpermarketler, perakende mağazalar ve Merkezi Satınalma Birimleri’nin (Central Purchasing Units) tercih ettikleri yeni ve karmaşık metodlara kadar dağıtım kanalları sektörü büyük gelişme göstermiştir. İspanya’daki ticari dağıtım yapısı, çok önemli bir teknolojik değişime uğramış, self­servis satış teknikleri hızla gelişmiştir. Dağıtım sektörü, ülkede değişik satınalma kalıplarındaki tüketici gruplarına hizmet veren kuruluşların ortaya çıkmasıyla daha da büyümüştür. Diğer Batı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi İspanya’da da fiyat, satınalma kararının en önemli belirleyicisi olma özelliğini korumaktadır. Bununla beraber, maliyet, kredi ve ödeme koşulları ile satış sonrası hizmetler de, ülkede faaliyet göstermek isteyen firmaların pazarlama alanında başarılı olabilmesinde çok büyük rol oynamaktadır. Ülke piyasasında, en önemli rakipler diğer AB ülkeleri, ABD ve Japonya’dır. Bu ülkelerin ürünlerinin yüksek teknoloji içermesi ve kalite düzeyinin yüksek olması, ayrıca AB kaynaklı ihracatların hükümetler tarafından ticareti geliştirme faaliyetleri kapsamında desteklenmesi, ödeme koşullarında esneklik ve satış sonrası hizmetler sağlanması, ortak promosyon faaliyetleri gerçekleştirilmesi ve ürünlerin yerel piyasa ihtiyaçlarına göre uyumlandırılması, İspanya piyasasında rekabeti artıran faktörler olarak ön plana çıkmaktadır. Büyük mağazalar ve hipermarketler, İspanya’daki perakende dağıtımda en önemli yeri tutmaktadır. Hipermarketler, uyguladıkları geleneksel piyasa fiyatlarıyla pazar paylarını arttırmışlardır. Ayrıca, 1980’li yılların başından bu yana, özellikle büyük şehirlerdeki alışveriş merkezleri hem sayı olarak artmış, hem de ürün yelpazesinin çeşitliliği bakımından gelişmiştir. Bunlara ilave olarak ülkede son yıllarda, çeşitli sektörlerde uzmanlaşmış büyük süpermarketler ile franchising şeklinde faaliyet gösteren fabrika çıkış mağaza zincirlerinin sayısı da artmaktadır. İspanya piyasası, Madrid ve Barselona merkezinde faaliyet gösteren bir dizi bölgesel piyasadan oluşmaktadır. Distribütörler, aracılar, yabancı temsilcilikler ve devlet kontrolündeki birimlerin büyük çoğunluğu bu iki merkezde faaliyet göstermekte, bunların dışında kalan bölgelerde faaliyet gösteren aracı ve şubeler ise tedariklerinin çok büyük ölçüde bu iki merkezden sağlamaktadır. Dolayısıyla ülkede faaliyet göstermek isteyen yabancı firmaların başarı sağlaması, yine bu iki merkezde temsilcilik açmak ya da bir distribütör veya aracı ile anlaşma yapma yoluyla mümkün olabilmektedir. Bununla beraber, bu bölgeler dışında kalan alanlarda imalat yapanlara sağlanan teşviklere bağlı olarak son yıllarda yatırım yapmak için diğer bölgeleri tercih eden firmalar görülmektedir. İspanya gıda sektöründe, franchising yöntemi ile çalışan restoran zincirleri, “self­servis” türü işletmeler ve özellikle süpermarket ve hipermarketlerin sayısında son yıllarda kayda değer artış görülürken, geleneksel gıda satış mağazalarının sektördeki pazar payları gittikçe azalmaktadır.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 27 Ülkede, önümüzdeki yıllarda, küçük ölçekli satış birimlerinin yerini, doğrudan eve satış (kapıdan satış) ile indirimli veya 24 saat hizmet veren mağazalar yoluyla perakende satış ve dağıtım yapan kuruluşların alması beklenmektedir. Perakende Satışlar (yıllık ort. % değişim) 1999 2000 2001 2002 2003 Toplam satışlar 5.2 6.2 7.1 5.7 5.7 Gıda 2.4 4.9 11.0 6.1 7.7 Gıda dışı 7.4 7.7 4.5 5.8 6.2 Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004 İspanya Pazarına Giriş İspanya pazarına girişte kullanılabilecek çeşitli yöntemler vardır. Bunlar arasında dağıtım anlaşmaları, acentalık anlaşmaları, komisyonculuk anlaşmaları, franchising, doğrudan pazarlama ve ortak yatırımlar en yaygın olanlardır. Dağıtım Anlaşmaları İspanya kanunları, dağıtım anlaşmalarını düzenlememekle beraber, bu tür anlaşmalara taraf olanların hak ve yükümlülüklerinin çerçevesi, bazı davalara bağlı olarak mahkemeler tarafından belirlenmiştir. Diğer taraftan acentalık anlaşmalarını düzenleyen yeni mevzuat bu alana da uygulanmaktadır. Genel olarak dağıtım anlaşmaları ürünleri perakendecilere satan distribütörlerle kurulan bir ticari ilişkidir. Dağıtım anlaşmasının, malların satış koşulları, bölge veya piyasa, reklam, finansman ve diğer koşulları içerecek biçimde hazırlanması gerekmektedir. Yapılan anlaşma çerçevesinde distribütör malı kendi nam ve hesabına ve satış yapamama riskini de üstlenerek satın alır, anlaşmanın süresi belirlidir ve anlaşmanın taraflar için gelecekteki alım ve satımlar bakımından da bağlayıcı olması mümkündür. Acentalık Anlaşmaları 1992 yılında uygulamaya konulan kanunla ülkede bu alanda yapılacak anlaşmalar AB mevzuatı ile uyumlandırılmıştır. Kanuna göre, ticari acentalık sözleşmesi, bir kişi ya da şirketin, bir ana firmaya bağlandığı sözleşmedir. Bu birleşmenin amacı, ana firmaya fayda sağlanması ya da herhangi bir risk olmaksızın ana firma adına işlemlerin yürütülmesi ve ana firmaya fayda sağlanması olabilir. Bu anlaşmada acentanın görevleri, ürünleri tanıtmak ve yetkilendirilmişse satış yapmak, ana firmaya tarafları ilgilendiren hususlarda bilgi sağlamak, ana firmanın genel politikalarına ve talimatlarına uymak ve ürünle ilgili şikayet ve talepleri ana firmaya bildirmek olarak sıralanabilir. Buna karşılık ana firma da acentaya satış literatürü sağlamak, ödemeleri zamanında yapmak, acentaya gerekli bilgileri sağlamak gibi işlerle yükümlüdür. Acenta, kendi aracılığıyla sağlanmış olan satış işlemlerinden komisyon almanın yanısıra, anlaşmanın devam ettiği süre zarfında kendi aracılığı olmaksızın ana firmanın o bölgede gerçekleştirdiği işlemlerden de hak talep edebilir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 28 Kanuna göre, acentalık anlaşmaları belirli bir süreyle sınırlı olabileceği gibi süresiz olarak da yapılabilir. Komisyonculuk Anlaşmaları Komisyonculuk Anlaşmaları, yetkili komisyoncunun, ana firma hesabına ticari anlaşmalar yapma ve işlemleri yürütmeyi taahhüt ettiği anlaşmalardır. Komisyoncular, ana firmanın doğrudan temsilcisi olmaksızın kendi adlarına faaliyet gösterebildiği gibi, işlemleri, bir temsilci gibi ana firma adına yürütebilmeleri de mümkündür. Komisyoncular, ana firmanın çıkarlarını korumakla yükümlüdür. Acentalık anlaşmaları süregelen bir karaktere sahipken komisyonculuk anlaşmaları bir defaya mahsus ya da aralıklı olmaktadır. Komisyoncu, tarafları biraraya getirerek anlaşma yapılmasını sağlarken acenta, ana şirket adına anlaşmaya taraf olmaktadır. Franchising Malların ve hizmetlerin, yasal ve mali olarak birbirlerinden ayrı ve bağımsız işletmeler arasında süren bir işbirliği içinde pazarlanması anlamına gelen franchising İspanya’da özel bir mevzuatla düzenlenmemiş olmakla beraber, halen uygulanmakta olan Ticaret Kanunu çerçevesinde bu tür anlaşmalar yapmak mümkündür. Ülkede Ocak 2000 itibarıyla toplam perakende satışların %3,5’ini gerçekleştiren yaklaşık 750 adet franchise bulunmaktadır. Bu alanda başlıca sektörler, perakende satışlar, süpermarketler, restorantlar, fast food zincirleri, giyim­tekstil zincirleri, taşıma, nakliyecilik, emlakçılık, seyahat şirketleri ve kuru temizlemedir. Ülkede franchisinge gösterilen bu ilginin önümüzdeki yıllarda da artarak devam etmesi beklenmektedir. Doğrudan Pazarlama Doğrudan pazarlama giderek ülkede en fazla tercih edilen pazarlama ve dağıtım yöntemi haline gelmektedir. Doğrudan pazarlama geleneksel olmayan ve çok büyük reklam yatırımı gerektiren bir pazarlama aracıdır. Basım ve dağıtım alanlarında yaşanan teknolojik gelişmeler, kredi kartı kullanımının artması ve yaşam tarzının değişmesi, ülkede doğrudan pazarlamanın öneminin artmasını sağlayan faktörlerdir. Diğer taraftan nüfusun halen büyük bir kısmının ticari merkezlere uzak kırsal kesimlerde yaşaması ve tüketim ihtiyaçları için postalama yolunu tercih etmesi, posta yoluyla sipariş ve TV pazarlamacılığının ülkede yaygın biçimde kullanılmasına yol açmıştır. Telepazarlamanın yanısıra ülkede elektronik ticaret faaliyetlerinin önemi de giderek artmaktadır. Ortak Yatırımlar İspanya piyasasına girişte tercih edilebilecek bir diğer yöntem de ortak yatırımlardır. Bu yöntemde, mevcut şirketlere küçük ortak olarak katılmaktan ortak olarak yönetilen yeni şirket kurmaya kadar tercih edilebilecek çeşitli ortaklık türleri bulunmaktadır. Diğer taraftan endüstriyel ve fikri mülkiyet hakları, know­how veya diğer teknoloji kullanımlarını içeren lisans sözleşmeleri yapmak da mümkündür.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 29 İspanya’da İşyeri Açmak İspanya’da bağımsız bir bayi olarak ya da ana şirkete bağlı bir şube şeklinde işyeri açmak mümkündür. Ülkede bayiler, sınırlı sorumlu anonim şirketler (Sociedad Anonima­SA) ya da limited şirketler (Sociedad de Responsabilidad Limitada­SL veya SRL) şeklinde faaliyet gösterebilmektedir. SA’lar daha ziyade büyük kapsamlı işler için tercih edilirken daha küçük işlemler SL’ler yoluyla gerçekleştirilmektedir. Diğer taraftan çok sık kullanılmayan 3 farklı şirket türü daha mevcuttur. Bunlar, genel ortaklık (Sociedad Regular Colectiva), limited ortaklık (Sociedad en Comandita) ve paylı limited orataklıktır (Sociedad en Comandita por Acciones). SA ve SL türü şirketlerde ortaklar şirket borçlarından sorumlu değildir. Bu iki şirket türü arasındaki farklar, gerektirdikleri sermaye, kurucu üye sayısı, genel kurullarındaki esneklik, kar dağıtımı ve yönetim alanlarında ortaya çıkmaktadır. SA’lar için gereken asgari sermaye 10 milyon Peseta düzeyindeyken SL’ler için yarım milyon yeterlidir. Ayrıca SA’lar en az 3 üyeyle kurulabilirken SL’ler için iki kişi yeterli olmaktadır. Tüzel kişilik kazanmak için firma adının tescil ettirilmesi, kuruluş senedinin notere onaylatılması, varlık transfer vergisi ile işlem vergilerinin ödenmesi, vergi numarası alınması ve şirketin tescil ettirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde kurulan firmanın ekonomik faaliyetlere başlaması için ise, mali lisans alınması gerekmektedir. Ayrıca çeşitli defterler tutma zorunluluğu bulunmaktadır. Diğer taraftan, faaliyet gösterilecek bölgeye bağlı olarak değişebilen bazı yükümlülükler bulunmakta ve faaliyet gösterilecek alana göre yapılması gereken bürokratik işlemlerle karşılaşılabilinmektedir. Satış Teknikleri Yakın zamana kadar İspanya piyasasında müşteri memnuniyeti çok büyük önem arzeden konular arasında yer almamakla beraber, özellikle yabancı firmaların pazara girişiyle bu durum değişmiştir. Ülkede 1994 yılından bu yana tüketiciyi koruma mevzuatı uygulanmaktadır. Özellikle büyük miktardaki satışlarda kişisel ilişkiler fiyat ve kalitenin bile önüne geçebilen bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Ülkede genellikle satın alma kararları firmaların yöneticileri tarafından verilmekte, bu yöneticiler karar alırken çeşitli departmanların fikrini almak istediğinden işlemler uzun zaman alabilmektedir. Ülkede büyük mağazalar, alışveriş merkezleri ve hipermarketler tarafından, alışveriş kartları, indirimler ve müşteriye özel promosyanlar yoluyla, “müşteri sadakati” ve bağımlılık yaratma çalışmaları yapılmaktadır. Diğer taraftan, doğrudan pazarlama, posta yoluyla satış, telemarketing ve elektronik ticaret gibi yeni satış teknikleri giderek yaygınlaşmaktadır. Fiyatlandırma ve Ödeme Koşulları Ülkede fiyatlandırma için klasik yöntemler kullanılmaktadır. Ancak kar marjları nispeten yüksek tutulmaktadır. Ödemeler genellikle 30, 60 veya 90 günlük vadelerle gerçekleştirilmektedir. Ancak büyük şirketler ve perakendeciler pazarlık yöntemiyle bu süreyi 6 aya kadar uzatabilmektedir. Ülkeyle iş yapacak firmaların, EURO kullanımına ve gerektiğinde isteğe bağlı olarak EURO cinsinden fiyatlandırmaya hazırlıklı olmaları gerekmektedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 30 Tüketici Tercihleri Ülkede bölgesel ekonomik kültürel farklılıklar ile dil farklılıkları, tüketicilerin satınalma davranış ve alışkanlıklarının yanısıra dağıtımcıların satınalma kararları ile pazarlama tekniklerini de etkilemektedir. İspanya’da başta büyük şehirler olmak üzere kredi kartları yaygın biçimde kullanılmaktadır. İspanyol tüketiciler arasında satış sonrası hizmetlere yönelik talep giderek artmaktadır. Ülkede halen tüm teknik özellikli ürünler ile bazı tüketim malları için satış sonrası hizmetler sunulmaktadır. Kamu İhaleleri İspanya’da tüm yetkili idari birimler 1995 yılında çıkarılan mevzuata uygun prosedürleri takip etmek zorundadır. İhale açmaya yetkili birimler, Merkezi Hükümet (Bakanlıklar ve Müsteşarlıklar), Otonom Komiteler (yerel hükümetler), Yerel Belediyeler ve devlete ait şirketlerdir. Bunların dışında 2 milyar Peseta’yı aşan tüm sözleşmeler, Bakanlar Konseyi’nin onayına tabidir Kamu ihalelerine katılacak yerli ya da yabancı tüm şirketlerin, Ekonomi Bakanlığı’na kaydettirilmesi gerekmektedir. Ekonomik/mali ve teknik yeterliliği olan tüm firmalar ihalelere katılabilir. Bunu kanıtlamak için şirketin nakit akışı, geçmiş deneyimleri, defterleri, teknik ekipmanı, makine ve malzemeyi ya da akademik ünvan, deneyim vb. belgelemek gereklidir. Ülkede kamu ihaleleri açık, sınırlı ya da pazarlık usulünde gerçekleştirilebilmektedir. Açık ihalelerde tüm koşullar ve imkanlar ilgili tüm firmalar açık olacak şekilde duyurulmaktadır. Sınırlı ihalelerde 5 ile 20 arasında değişen sayılarda şirket, ihaleye uygun olup olmadıklarını belgelemeye davet edilerek sonra ihale gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla bu tür ihalelere yabancı firmaların katılması daha zor olmaktadır. Pazarlık usulünde gerçekleşen ihalelere ise en az 3 firma davet edilmektedir. Ancak bazı özel ya da acil durumlarda, ihaleler için başka prosedürler izlenebilmektedir. İspanyol kamu ihalelerine katılmak isteyen firmalar, ilgili tüm belgeleri İspanyol Konsolosluğu’nda onaylattırmalıdır. Mevzuata göre bu firmaların mutlaka İspanya’da bayi, şube, distribütör, acenta vb. gibi yasal bir varlığı bulunmalıdır. Herhangi bir uyuşmazlık halinde yetkili kurum İspanyol mahkemeleridir. Ülkede tahkim uygulaması bulunmamaktadır. Standartlar, Ambalaj ve Paketleme Ülkede halen ISO 9000 belgesi için zorunluluk bulunmamakla beraber, standartları karşılayan ürünlere yönelik talep giderek artmaktadır. Ülkede, belirli ürünler için sertifikasyon gerekliliği bulunmaktadır. Bu sertifikasyon prosedürü, ürünün onaylanmış laboratuvarlar tarafından test edilmesini içermektedir. Ülkede ISO 9000 ve İSO 14000 serilerinin önemi giderek artmaktadır. İspanya Standardizasyon ve Belgelendirme Birliği (AENOR), standardizasyon faaliyetlerini geliştirmek için çalışan resmi yetkili kurumdur. Belgelendirme ile ilgili olarak Milli Akreditasyon Kuruluşu (ENAC) tarafından sektör bazında onaylanmış başka organizasyonlar da mevcuttur.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 31 Ülkede etiketleme ve belgeleme yükümlülüklerine ilişkin mevzuatın karmaşıklığı ve sık sık değişmesinden dolayı nakliye öncesinde ithalatçılardan uygun belgeleri talep etmek faydalıdır. Etiketleme veya test yükümlülüklerine tabi olan belirli ürün kategorileri bulunmaktadır. Bunlardan başta geleni gıda ürünleridir. Neredeyse her türlü gıda ürünü için hazırlama, saklama ve atık maddelerine ilişkin standartlar Sağlık Başkanlığı (The Directorate General of Health) tarafından belirlenmektedir. Bu ürünleri taşıyan konteynerlerin üzerinde, ürünün özelliklerini, içeriğini, ağırlık ve hacmini, üretim, paketleme, son kullanma vb. tarihlerini, saklama koşullarını, menşe ülkesini, üretici bilgilerini içeren etiketler bulundurulması zorunludur. Eğer orijinal etiket İspanyolca değilse, aynı bilgileri içeren İspanyolca bir etiketin hazırlanarak konteyner üzerine yapıştırılması gerekmektedir. Diğer taraftan süt ürünleri, margarin, çikolata ve sabunlar için daha teknik bazı etiketleme yükümlülükleri bulunmaktadır. Şarap ve diğer alkollü içecekler ise İspanyol standartlarıyla uyumlu olmalıdır. İspanya’nın gerek gümrük, gerekse satış noktası düzenlemeleri, tüm tekstil ve hazır giyim ürünlerinin İspanyolca etiket taşımasını zorunlu tutmaktadır. Standart İspanyol tekstil kodu ve içerik de etikette belirtilmelidir. 1987 yılında çıkarılan bir kararname ile düzenlenen mevzuat çerçevesinde, tekstil içeriği, paketleme ve etiketleme yükümlülükleri çok spesifik ve geniş kapsamlı belirlenmiştir. İlaç, eczacılık ve kozmetik ürünleri, ülkeye girişten önce Sağlık Başkanlığı’nın teknik gözetimine ve tesciline tabidir. Gıda ürünlerinde olduğu gibi bu ürünlerde de kimyasal bileşimi içeren çok detaylı etiketleme yükümlülükleri bulunmaktadır. Ülkeye ithal edilen gübreler, yerel Tarım Bakanlığı Ofisi tarafından kaydedilmektedir. Bu ürünlerin ülkeye girişi sırasında gümrüklerde gözetim ve kontrolü yapılmaktadır. Yine bu ürünlerle ilgili olan reklam ve tanıtım amaçlı tüm basılı materyal Tarım Bakanlığı tarafından onaylanmalı ve İspanyolca olarak hazırlanmalıdır. Ülkeye ithal edilen değerli madenler İspanyol Garanti Bürosu tarafından değerlendirilip etiketlendirilmektedir. Diğer taraftan ithal edilen ateşli silahlar, motorlu taşıtlar, dış lastikler ve iç tüpler de çeşitli etiketleme yükümlülüklerine tabidir. Ayrıca tarım ürünler konusundaki tüm paketleme, ambalaj ve etiketleme yükümlülükleri AB mevzuatı ile uyumludur, ancak etiketler İspanyolca olarak hazırlanmalıdır. İspanya 1994 yılında çıkarılan bir Kanun ile AB Çevre Etiketi (Eco­labelling) programına da katılmıştır. İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar Para Birimi 1 Ocak 1999 tarihinden itibaren ülkenin resmi para birimi Euro olarak kabul edilmekle beraber Peseta da varlığını korumuştur. 1 Mart 2002 tarihinden itibaren de tüm ödemeler için sadece Euro geçerli olmaktadır. Yerel Saat İspanya, Greenwich’e göre 1 saat ileridedir (GMT + 1). Kanarya Adaları ise tüm yıl boyunca, İspanya’dan bir saat geridedir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 32 Çalışma Saatleri Bankalar ­ Pazartesi­Cuma 8.30­14.00 arası, Cumartesi günleri 8.30­13.00 arası açıktır. Bankalar, 1 Nisan ile 30 Eylül tarihleri arasında Cumartesi günleri kapalıdır. Resmi Daireler ­ Pazartesi­Cuma günleri, saat 08.00­15.00 arası çalışmaktadır. Diğer İşyerleri ­ İspanya’da işyerleri, Pazartesi’den Cumartesi’ye kadar 10.00­13.30 ve 17.00­20.30/21.00 saatleri arasında çalışmaktadır. Büyük mağazalarda, süpermarketlerde ve hipermarketlerde öğle tatili uygulaması yoktur ve daha geç saatlere kadar hizmet verilmektedir. Rekabet esasları gözönüne alınarak her otonom bölge, işyerlerine yılda en fazla 8 kez, tatillerde veya pazar günleri açık kalma izni vermektedir. Resmi tatiller İspanyol hükümeti, her yıl resmi tatillerin listesini yayınlamaktadır. 2000 yılı itibarıyla tatil günleri aşağıdaki biçimde belirlenmiştir. 1 Ocak (Yeni Yıl), 13 Nisan (Kutsal Cuma), 1 Mayıs (İşçi Bayramı), 15 Ağustos (Meryem Ana Yortusu), 12 Ekim (Milli Bayram), 1 Kasım (Azizler Günü), 8 Aralık (Meryem Ana’nın Günahsızlığı Yortusu) ve 25 Aralık (Noel). Bunların dışında her otonom bölgede ayrı ayrı kutlanan bazı tatil günleri vardır. Ayrıca ülkede, her çalışanın yılda 30 gün tatil yapma hakkı vardır. Bu tatiller başta Ağustos ayı olmak üzere yaz aylarında (Temmuz­Eylül arası) gerçekleştirilir. Vize uygulaması ve ülkeye giriş Ülkeye girişte, Avrupa Topluluğu vatandaşları için pasaport ya da nüfus cüzdanı yeterlidir. Diğer ülke vatandaşlarından istenilen belgeler, yasal geçerlilik taşıyan bir pasaport ve İspanya Büyükelçiliği veya konsolosluklarından alınmış geçici giriş veya oturma vizeleridir. Vize uygulamasının olmadığı ülke vatandaşları için 90 günü aşmamak ve çalışmamak kaydıyla geçici giriş hakkı mevcuttur. Ulaşım Ülkede 47 havalimanı bulunmaktadır. Bunların 33’ünde gümrük kapısı mevcuttur. 2002 yılında, yolcu trafiği toplamının %69’u 6 havaalimanlarında gerçekleşmiştir. Madrid havaalimanı 34 milyon yolcu ile en yoğun havaalimanı olarak görülmekte, sonra 21 milyonla Barselona, Palma de Mallorca 18 milyonla İspanya’nın en yoğun işleyen havaalimanlarıdır. Türk Hava Yolları’nın Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günleri saat 08.35’te Madrid’e ve Salı, Perşembe, Pazar günleri saat 09.40’ta Barselona’ya doğrudan uçuşları bulunmaktadır.Madrid ve Barselona havaalanlarından şehir merkezine ulaşım otobüsler yoluyla sağlanmaktadır. Diğer taraftan ülkenin tüm büyük şehirlerinde kolaylıkla taksi bulmak mümkündür. Ancak lisanslı taksilerde dahi ücretler, mesafeye ya da saate göre değişkenlik gösterebilmektedir. Normal olarak Bajaras Havaalanından Madrid merkezine taksi ücretleri 2000­3000 Peseta arasında değişmektedir. Ayrıca taksilerin taksi duraklarından temin edilmesi daha uygundur.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 33 Ülkenin büyük şehirlerini birbirine bağlayan otoyollar iyi durumda olmakla beraber Galacia ve Asturias bölgelerinin yolları nispeten daha kötü koşullardadır. Diğer taraftan Madrid ile Sevilla ve Malaga arasında hızlı tren çalışmaktadır. Madrid ve Barselona’daki şehir içi tren oldukça yaygındır. Bu şehirlerdeki metro ve otobüsler de hızlı olmakla beraber özellikle mesai bitiş saatlerinde çok kalabalık olabilmektedir. Diğer Yararlı Bilgiler İspanyolların ticari ilişkilerini yakın kişisel ilişkilere paralel yürütme alışkanlıklarından dolayı, İspanya piyasasına girişte en etkili yol, yüzyüze görüşme yapmaktır. Özellikle bir distribütör ya da alıcı ile ilk ilişkinin faks ya da telefon yoluyla değil, yüzyüze bir toplantı yapmak yoluyla gerçekleştirilmesi uygundur. Ülkedeki firma yöneticilerinin sadece %30’dan daha azının İngilizce konuşabildiği gözönüne alındığında, bu ülke ile ikili ilişkilerde tercüman gerekebileceği unutulmamalıdır. İş çevrelerinde yaygın yabancı dil İngilizce olmakla beraber, satış literatürünün İspanyolca olarak hazırlanması avantaj yaratmaktadır. Ülkede bir toplantıya başlarken, bitirirken ya da anlaşmaya varıldığında el sıkışmak adettir. Diğer taraftan İspanyol iş adamları, satın alma davranışları bakımından oldukça muhafazakar bir portre çizmektedir. İspanyollar, profesyonel açıdan resmi ve ciddi davranış biçimlerinden hoşlanmaktadır. Özellikle Madrid ve çevresinde, oldukça gelişmiş telekomünikasyon hizmetlerinden faydalanmak mümkündür. Telefon kulübelerinde bozuk para ve telefon kartlarının yanısıra bazı yerlerde kredi kartları da geçerli olmaktadır. İspanya’da başta büyük şehirler olmak üzere kredi kartları yaygın biçimde kullanılmaktadır. Tüm ülkede yaygın bir otel ağı bulunmaktadır ve oteller diğer AB ülkelerindekilerle aynı kalitededir. Büyük şehirlerde, otellerde ve havaalanlarında araç kiralama hizmetleri sağlanmaktadır. Madrid ve ülkenin büyük diğer büyük şehirlerinde yemek kalitesinin oldukça yüksek olmasının yanısıra, büyük süpermarketlerden her türlü yerli ve ithal gıda maddesi temin edilebilmektedir. Değerlendirme Son yıllarda ülkemizin İspanya’ya yönelik ihracatında önemli miktarda artış kaydedilirken, İspanya’dan ithalatımızın artışının yavaşladığı görülmektedir. Bu duruma sebep olan etkenlerin başında, son dönemde İspanya’ya yönelik olarak gerçekleştirilen tanıtım faaliyetlerinin yanı sıra, 1999 yılında İspanya’nın genel ihracatında yaşadığı sıkıntılar ve iç tüketimdeki artışa paralel olarak ithalatındaki artış gelmektedir. Diğer taraftan, gerek İspanyol hükümeti düzeyinde yürütülen çalışmalarla iki ülke işadamlarının birbirine yakınlaşmasının sağlanması, gerek Türkiye’nin, İspanya tarafından işbirliği için önemli bir partner olarak görülmeye başlaması, gerekse ihracatçılarımızın İspanya pazarına duyduğu ilgi iki ülke arasındaki ticaretin daha da fazla gelişme eğiliminde olacağının göstergesidir.
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 34 Türk ürünleri İspanya’da gerek kalite gerek fiyat açısından ilgi görmektedir. Özellikle son yıllarda artık belirli Türk markaları, bu markaların üretici ve ihracatçıları aranır hale gelmiştir. Türk ürünlerinin ülkede daha etkin tanıtılması, özellikle sektörel fuarlara milli düzeyli ve geniş katılım sağlanması ve alım heyeti programlarına devam edilmesi halinde bu ülkeye ihracatımızın daha fazla artırılması mümkün olacaktır. İspanya’nın ithal ve ihraç ürünlerinin genel yapısı incelendiğinde, diğer Avrupa ülkelerinde olduğu gibi benzer ürünlerin hem ihracata hem ithalata konu olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, İspanya’ya ilişkin olarak ülkemiz ile benzer ürünler ürettiği ve potansiyel bir pazar olamayacağı yönündeki görüşler geçerliliğini yitirmektedir. Ülke pazarında kalite, fiyat ve zamanında teslim koşullarını taşıyan her mal alıcı bulabilmektedir. Diğer taraftan İspanya’ya ihracatımız, geniş bir ürün yelpazesini içermektedir. Buna bağlı olarak pek çok ürünün bu ülkeye ihracatının önümüzdeki yıllarda artabileceği düşünülmektedir. İki ülke arasında gerek ticaret, gerekse karşılıklı yatırımlar bakımından işbirliğine konu olabilecek başlıca sektörler gıda, ambalaj, kimyasallar, plastik, ilaç, otomotiv yan sanayi, tekstil­konfeksiyon, makina imalat, elektronik, elektrikli aletler, tıbbi aletler, gemi inşa, ağaç ürünleri, seramik, haberleşme, finansal hizmetler, inşaat­taahhüt, enerji, çevre teknolojileri ve turizm olarak sıralanabilir. Yararlı Adresler İSPANYA BÜYÜKELÇİLİĞİ Abdullah Cevdet Sok. No: 8 Çankaya/Ankara 06552 (P.K. 48 – Çankaya/Ankara) Tel: (312) 438 03 92, 440 21 69, 440 17 96 Faks: (312) 439 51 70, 442 69 91 İSPANYA İSTANBUL BAŞKONSOLOSLUĞU Cumhuriyet Caddesi No.233 Ferah Apt. Kat.4 Harbiye – İstanbul 80230 Tel.: (0212) 225 20 99, 225 21 53, 219 31 86 Faks: (0212) 225 20 88 İSPANYA İZMİR FAHRİ KONSOLOSLUĞU Cumhuriyet Bulvarı No: 109 Bulvar İşhanı Kat.7 No: 703 35210 İzmir Tel: (232) 489 79 36, 489 79 96 Faks: (232) 484 38 73 İSPANYA ANTALYA FAHRİ KONSOLOSLUĞU Kenan Evren Bulvarı S. Göksoy Apt. No: 40/26 07050 Antalya Tel: (242) 241 77 70– 73 Faks: (242) 241 77 74 İSPANYA İSKENDERUN FAHRİ KONSOLOSLUĞU Atatürk Bulvarı Ünsal İş Hanı Kat: 1 No.1 (P.K. 11) 31200 İskenderun Tel: (326) 6134567 Faks: (326) 6140234 İSPANYA ASKERİ ATAŞELİĞİ­ANKARA Mesnevi Sokak No.4/10 Çankaya/Ankara Tel.: (0312) 441 06 48, 441 52 56 Faks: (0312) 439 28 10
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 35 İSPANYA EKONOMİ VE TİCARET OFİSİ­ANKARA And Sok. 8 / 14 Çankaya/Ankara 06680 Tel.: 0312 468 70 47 / 48 / 49 Fax: 0312 468 69 75 e­mail: [email protected] İSPANYA EKONOMİ VE TİCARET OFİSİ – İSTANBUL Inönü Cad. 44 / 9 Ayazpaşa/İstanbul Tel.: 0212 251 78 88 / 249 78 72 Fax: 0212 249 64 71 e­mail: [email protected] IBERIA HAVA YOLLARI Topçu Caddesi Uygun Apt. No.2/2 Taksim/İstanbul Tel.: (0212) 237 31 04 – 06, Faks: (0212) 250 54 78 CERVANTES KÜLTÜR MERKEZİ Tarlabaşı Bulvarı Zambak Sokak No.33 İstanbul 80080 Tel.: (0212) 292 65 36 Faks: (0212). 292 65 37 http://www.cervantes.es MADRİD BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ Embajada Turquia Officina de Consejero Commercio Rafael Calvo, 18 / 2 28010 MADRID / SPAIN Tel: 00 34­91/ 310 49 99 Faks: 308 25 51 E­mail: [email protected] İspanya’daki Resmi Kuruluşlar MINISTERIO DE ASUNTOS EXTERIORES (Dışişleri Bakanlığı) Plaza de la Provincia, 1 – 28012 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 379 97 00 Faks: (00­34­91) 365 38 61 http://www.mae.es SECRETARIA DE ESTADO PARA LAS COMUNIDADES EUROPEAS MINISTERIO DE ASUNTOS EXTERIORES (Dışişleri Bakanlığı­Avrupa Toplulukları Devlet Sekreterliği) María de Molina, 39 Pta 10 – 28006 Madrid­España/İspanya. Tel. : (00­34­91) 411 63 41, 563 71 10 MINISTERIO DE ECONOMIA (Ekonomi Bakanlığı) http://www.mineco.es Bünyesinde iki ayrı Devlet Sekreterliği mevcuttur Bunlar: SECRETARIA DE ESTADO DE COMERCIO Y TURISMO (Ticaret ve Turizm Devlet Sekreterliği) Paseo de la Castellana 162 – 28046 Madrid­España/İspanya Tel : (00­34­91) 349 35 00
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 36 Faks: (00­34­91) 349 52 40,349 60 45 E­posta : [email protected] http://www.mcx.es SECRETARIA DE ESTADO DE ECONOMÍA, ENERGÍA Y DE LA PyME (Ekonomi, Enerji ve Küçük ve Orta İşletmeler Devlet Sekreterliği) Alcalá, 9 – 28014 Madrid­España/İspanya Tel : (00­34­91) 595 80 00 Faks: (00­34­91) 595 84 86 http://www.mineco.es/comun/Economia/SEEEyPyME/seeeypyme.htm MINISTERIO DE ADMINISTRACIONES PÚBLICAS (Kamu İdaresi Bakanlığı) María de Molinaç 50 – 28071 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 586 10 10 Faks: (00­34­91) 586 20 33 E­posta : [email protected] http://www.map.es MINISTERIO DE AGRICULTURA, PESCA Y ALIMENTACIÓN (Tarım, Balıkçılık ve Gıda Bakanlığı) Paseo Infanta Isabel, 1 – 28014 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 347 50 00 Faks: (00­34­91)347 56 18 E­posta : [email protected] http://www.mapya.es MINISTERIO DE CIENCIA Y TECNOLOGÍA (Bilim ve Teknoloji Bakanlığı) Paseo de la Castellana,160 – 28046 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 349 49 76 / 61 / 99 / 74 Faks: (00­34­91) 457 80 66, 457 80 68, 457 20 19 E­posta : [email protected] http://www.mcyt.es MINISTERIO DE DEFENSA (Savunma Bakanlığı) Paseo de la Castellana, 109 – 28071 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 395 50 00 http://www.mde.es MINISTERIO DE EDUCACIÓN, CULTURA Y DEPORTE (Eğitim, Kültür ve Spor Bakanlığı) SECRETARIA DE ESTADO DE CULTURA (Kültür İşleri Devlet Sekreterliği) Plaza del Rey, 1 – 28071 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 701 70 00 Faks: (00­34­91) 522 93 77 http://www.mec.es MINISTERIO DE FOMENTO (Kalkınma Bakanlığı) Paseo de la Castellana, 67 – 28071 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 597 70 00 Faks: (00­34­91) 597 85 42, 597 85 44 http://www.mfom.es
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 37 MINISTERIO DE HACIENDA (Mali İşler Bakanlığı) Alberto Alcocer, 2 – 28046 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 583 74 00 Faks: (00­34­91) 457 21 03 http://www.minhac.es MINISTERIO DE MEDIO AMBIENTE (Çevre Bakanlığı) Plaza de San Juan de la Cruz, s/n – 28071 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 597 60 00 Faks: (00­34­91) 597 85 42, 597 85 44 E­posta : [email protected] http://www.mma.es MINISTERIO DE SANIDAD Y CONSUMO (Sağlık ve Tüketici İşleri Bakanlığı) Paseo del Prado 18 y 20 – 28014 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 596 10 00 Faks: (00­34­91) 596 15 47­48 http://www.msc.es MINISTERIO DE TRABAJO Y ASUNTOS SOCIALES (Çalışma ve Sosyal İşler Bakanlığı) Agustín de Bethencourt, 4 – 28071 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 535 20 00 Faks: (00­34­91) 533 29 96 http://www.mtas.es BANCO DE ESPAÑA (İspanya Merkez Bankası) Alcalá, 50 – 28014 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 338 50 00 Faks: (00­34­91) 531 00 59 E­posta: [email protected] http://www.bde.es INSTITUTO DE CRÉDITO OFICIAL (ICO) (Resmi Krediler Kurumu­ICO) Paseo del Pra do, 4 – 28014 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 592 16 00 Faks: (00­34­91) 592 17 00 http://www.ico.es COFIDES (İspanya Gelişim için Mali Teşvik Kurumu) Príncipe de Vergara, 132. Planta 12 – 28002 Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 562 60 08 / 745 44 80 Faks: (00­34­91) 561 00 15 E­posta: [email protected] http://www.cofides.es INSTITUTO DE TURISMO DE ESPAÑA (TURESPAÑA) (İSPANYOL TURİZM KURUMU­TURESPAÑA) Madrid­España/İspanya Tel.: (00­34­91) 343 35 00 Faks: (00­34­91) 343 34 46, 343 36 89 E­posta: [email protected] http://www.tourspain.es
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 38 INSTITUTO CERVANTES (Cervantes Kültür Merkezi) C/ Libreros, 23 28801 Alcalá de Henares. Madrid. España Tel: 00 34 91 885 61 00 Faks: 00 34 91 883 08 14 E­posta: [email protected] www.cervantes.es Diğer Kurum Ve Kuruluşlar INSTITUTO ESPANOL DE COMERCIO EXTERIOR (ICEX) PASEO DE LA CASTELLANA, 14 APARDATO POSTAL 14710 28046 MADRID/SPAIN SPAIN Tel: 91 349 61 00 Fax: 91 431 61 28 Teleks: 44838 IECE E http://www.icex.es CONSEJO SUPERIOR DE CAMARAS DE COMERCIO, INDUSTRIA Y NAVEGACION DE ESPAÑA (İspanya Ticaret, Sanayi ve Denizcilik Odaları Üst Kurulu) Velázquez, 157 – 28002 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 590 69 00 Faks: (00­34­91) 590 69 08 E­posta: [email protected] http://www.camerdata.es BARCELONA Ticaret Odası Avenida Diagonal, 452­454 – 08006 Barcelona ­ España/İspanya Tel. : (00­34­93) 416 93 00 Faks: (00­34­93) 416 93 01,416 95 26 http://www.cambrescat.es MADRID Ticaret Odası (1) Huertas, 13 – 28012 Madrid ­ España/İspanya Tel. : (00­34­91) 538 35 00 Faks: (00­34­91) 538 36 77 E­posta: [email protected] http://www.camaramadrid.es MADRID Ticaret Odası (2) Plaza Independencia, 1 – 28001 Madrid ­ España/İspanya Tel. : (00­34­91) 538 35 00 Faks: (00­34­91) 538 37 18 E­posta: [email protected] http://www.camaramadrid.es AFE­Asociación de Ferias Españolas (İspanya Fuarlar ve Organizatörleri Derneği) General Pardiñas, 112 bis, primero C, ­ 28006 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 562 10 22 Faks: (00­34­91) 564 42 73 E­posta: [email protected] http://www.afe.es
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 39 FERIA de MADRID­IFEMA (Madrid Fuarlar Müdürlüğü) Parque Ferial Juan Carlos I, ­ 28042 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91)722 51 80 Faks: (00­34­91)722 78 01 E­posta: [email protected] http://www.ifema.es FIRA DE BARCELONA (Barcelona Fuarlar Müdürlüğü) Avda.Reina Maria Cristina, s/n, ­ 08004 Barcelona­España/İspanya Tel. : (00­34­93) 233 20 00­ 233 22 22 Faks: (00­34­93) 233 21 98 E­posta: [email protected] http://www.firabcn.es ASOCIACIÓN ESPAÑOLA DE NORMALIZACIÓN Y CERTIFICACIÓN­AENOR (Standardizasyon ve Belgelendirme Kurumu­AENOR) Génova, 6 – 28004 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 432 60 00 Faks: (00­34­91) 310 4* 32 E­posta: [email protected] http://www.aenor.es CEPYME (Küçük İşletmeler Konfederasyonu) C/ Dégo de León, 50 – 28006 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 411 61 61 Faks: (00­34­91) 564 52 69 E­posta: [email protected] CONFEDERACIÓN ESPAÑOLA DE ORGANIZACIONES EMPRESARIALES­CEOE (İşverenler Organizasyonları Konfederasyonu ­ CEOE) Diego de León, 50 – 28006 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 566 34 00 Faks: (00­34­91) 562 80 23 E­posta: [email protected] http://www.ceoe.es ENTIDAD NACIONAL DE ACREDITACIÓN (ENAC) (Ulusal Belgelendirme Kurumu) Serrano, 240 – 28016 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 457 32 89 Faks: (00­34­91) 458 62 80 E­posta: [email protected] http://www.enac.es/ IBERIA LÍNEAS AÉREAS DE ESPAÑA (İspanyol­Iberia Hava Yolları) Velázquez, 130 – 28006 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 587 47 47 Faks: ( 00­34­91) 746 16 12 E­posta: [email protected] http://www.iberia.com/
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 40 AECI­AGENCIA ESPAÑOLA DE COOPERACIÓN INTERNACIONAL (Uluslararası İşbirliği Kurumu) Avda­ Reyes Católicos, 4 – 28040 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 583 81 00 Faks: (00­34­91) 583 83 10­11,583 83 13 E­posta: [email protected] http://www.aeci.es/ RED NACIONAL DE FERROCARRILES ESPAÑOLES­RENFE (Ulusal Demíryolları Şebekesi) DIRECCION DE COOPERACIÓN INTERNACIONAL (Uluslararası İşbirliği Müdürlüğü) Avenida Pío XII s/n – 28036 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 300 72 38 Faks: (00­34­91) 300 73 27 E­posta: [email protected] http://www.renfe.es OFICINA DE REPRESENTACIÓN DE LA COMISIÓN EUROPEA EN ESPAÑA (Avrupa Komisyonu Temsilciliği) Paseo de la Castellana, 46 – 28046 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 423 80 00 Faks: (00­34­91) 423 80 18 http://www.euroinfo.cce.es OFICINA DE ARMONIZACIÓN DEL MERCADO INTERIOR­OAM (İç Piyasa Standardizasyon Ofisi­OHIM/Avrupa Birliği’ne bağlı topluluk ticari markalarının tescil bürosu) Avenida Aguilera, 20 – 03080 Alicante­España/İspanya Tel. : (00­34­96) 513 91 00 Faks: (00­34­96) 513 91 73 E­posta: [email protected] http://www.europea.eu.int/agencies/ohim/ohim.htm BANCO EUROPEO DE INVERSIONES­BEI (Avrupa Yatırım Bankası) José Ortega y Gasset, 29 – 28006 Madrid­España/İspanya Tel. : (00­34­91) 431 13 40 Faks: (00­34­91) 431 13 83
© İGEME ­ İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi, 2007 41