EMO_K2M78 cumhuriyet treninden tanzimat trenine_A

TMMOB ELEKTRİK MÜHENDİSLERİ ODASI
BİLGİ BELGE MERKEZİ(BBM)
Döküman Bilgileri
EMO BBM Yayın Kodu
Makalenin Adı
Makalenin Yayın Tarihi
Yayın Dili
Makalenin Konusu
Makalenin Kaynağı
Anahtar Kelimeler
Yazar 1
:
:
:
:
:
:
:
:
78
`Cumhuriyet Treninden Tazminat Trenine`
21/09/2007
Türkçe
Türkiye`de Demiryolu Ulaşımı
Cumhuriyet Bilim Teknik, Sayı:1070, 21/09/2007
Demiryolu Ulaşımı
Aykut Göker
Açıklama
Bu doküman Elektrik Mühendisleri Odası tarafından açık arşiv niteliğinde olarak bilginin
paylaşımı ve aktarımı amacı ile eklenmiştir.
Odamız üyeleri kendilerine ait her türlü çalışmayı EMOP/Üye alanında bulunan veri giriş
formu aracılığı ile bilgi belge merkezinde yer almasını sağlayabileceklerdir. Ayrıca diğer
kişiler çalışmalarını e-posta ([email protected]) yolu ile göndererek de bu işlemin
gerçekleşmesini sağlayabileceklerdir. Herhangi bir dergide yayınlanmış akademik
çalışmaların dergideki formatı ile aynen yer almaması koşulu ile telif hakları ihlali söz
konusu değildir.
Elektrik Mühendisleri Odası Bilgi Belge Merkezi’nde yer alan tüm bilgilerden kaynağı
gösterilerek yararlanılabilir.
Bilgi Belge Merkezi’nde bulunan çalışmalardan yararlanıldığında, kullanan kişinin kaynak
göstermesi etik açısından gerekli ve zorunludur. Kaynak gösterilmesinde kullanılan
çalışmanın
adı
ve
yazarıyla
birlikte
belgenin
URL
adresi
(http://bbm.emo.org.tr/genel/katalog_detay.php?katalog=2&kayit=78) verilmelidir.
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Bilgi Belge Merkezi Yayınlanmış Makaleler Kataloğu Kayıt No: 78
'Cumhuriyet Treninden Tanzimat Trenine'
Cumhuriyet Bilim Teknik 21 Eylül 2007
Aykut Göker , http://www.ınovasyon.org
Okuduğunuz başlıkta bir yanlışlık yok. "Demir Ağlardan Örümcek Ağlarına" nın yazarı
Ümit Sarıaslan' ın yeni yayımlanan (Temmuz 2007) kitabının adı böyle. 'Herkes gider
Mersin'e biz gideriz tersine' meselesi... Eksik olmasın, Sayın Sarıaslan titiz bir çalışmanın
ürünü olan bu kitabını bana da göndermiş. İşin ilginç yanı, kitabın, tam da bu köşede
"Sanayi cahili olduğumuz günlere dönüş" tehlikesine parmak bastığım ve gelen bir eleştiri
üzerine konuyu biraz daha açıp, her şeye rağmen umutsuz olmadığımı açıklamaya
çalıştığım günlerde elime geçmesi. Kitap, demiryolu ulaşımında gerilerde kalmamızın
öyküsünü anlatıyor; asıl ortaya koyduğu ise, bu sonucu yaratan zihniyetteki geriye dönüş.
İzleyenler bilirler, demiryolu ulaşımı ve bu bağlamda "hızlı tren meselesi" bu köşede ele
alınan konular arasındadır ve anlatılmak istenir ki, bugün Türkiye, demiryolu ulaşımında
hiç de hak etmediği geri bir noktadadır ve giderek de gerilemektedir. Yüzümüze gözümüze
bulaştırdığımız "hızlandırılmış tren" denemesinden sonra, "ilk hızlı trenimiz", mirasçısı
olduğumuz Osmanlı İmparatorluğu ile aşağı yukarı aynı tarih kesitinde demiryolculuğa
başlamış olan İspanya'ya sipariş edilmiştir. 1992'den beri hızlı tren işleten ve imal eden
İspanya, tarihindeki ilk hızlı tren teknolojisi ihracatını da, böylece gerçekleştirmiş
olmaktadır.
Hem İspanya'da hem de Osmanlı İmparatorluğu'nda, demiryolculuğun başlamasında
yabancı sermayenin etkin bir rol oynadığı ve ilk demiryolu şebekelerinin yabancı şirketler
eliyle kurulup işletildiği biliniyor. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu söz konusu olduğunda,
İngilizlerin ve Almanların Osmanlı topraklarını ve bu toprakların ötesini hedef alan siyasî
emellerinin Osmanlı demiryollarının kuruluşunda belirleyici olduğu ve bu konuda
Osmanlıyı kendi emellerine uygun olarak yönlendirdikleri de bilinen başka bir gerçek.
Ama her iki coğrafyada da bu iş hep yabancıların tekelinde kalmadı; önce genç
Cumhuriyet; daha sonra, 1940 ve 50'lerde de Franco İspanya'sı demiryollarını
millîleştirdiler. Ne var ki, 50'li yıllardan bu yana İspanya demiryolculukta ilerlerken
Türkiye sürekli gerilemekte.
Sarıaslan, tohumlarının 1940'lı yılların ikinci yarısında atıldığına işaret ettiği bu
gerilemenin başlangıcını "Raydan çıkardığımız Cumhuriyet Treni" sözcükleriyle anlatıyor.
Yazar, 'raydan çıkmada' ve daha sonra olup bitenlerde rol oynayan iç ve dış unsurları
ortaya koyarken Osmanlı İmparatorluğu döneminde izlenen demiryolu politikasını ve bu
politikanın aktörlerini sürekli anımsatıyor; dünümüz ile bugünümüz arasındaki çarpıcı
benzerliklere dikkatlerimizi çekiyor ve treni tekrar rayına oturtmak için gösterilen
çabaların hep sonuçsuz kaldığına işaret ediyor. Kısacası, gerçekte nereye gittiğimizi
tarihsel arka plânıyla ve bütün açıklığıyla gözlerimizin önüne seriyor.
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Bilgi Belge Merkezi Yayınlanmış Makaleler Kataloğu Kayıt No: 78
Sarıaslan, gerilemenin günümüzdeki örnekleri üzerinde özellikle duruyor. "Hızlandırılmış
tren" serüveni ya da kitaptaki başlığıyla, "Pamukova Dosyası" yazarın bütün ayrıntılarıyla
ele aldığı çarpıcı bir örnek. Özellikle bu dosya, asıl gerilemenin zihniyette olduğunu ve
bizim çoktan ‘demiryolu cahili' konumuna düştüğümüzü çok açık bir biçimde ortaya
koyuyor. Sonuçta da yazar hükmünü veriyor: "... Genel gidiş cumhuriyet treninden
tanzimat trenine doğrudur..."
Genel gidiş öyle de; acaba makas değiştirip tekrar doğru yola girmemiz hiç mi mümkün
değil? Kanaatimce mümkün, ama şu şartla: Yarın öbür gün, Ankara-İstanbul hızlı tren hattı
bitip de İspanyol hızlı trenleri bu hat üzerinde vızır vızır işlemeye başladığında bundan çok
memnun kalacak insanlarımıza, sürekli yabancı teknolojiye bağımlı kalınarak sağlanacak
rahatlığın geçici olacağını; teknolojiyi kendimiz üretir hâle gelemezsek bu tür kolaylıkların
bedelini sürgit karşılayamayacağımızı anlatabilirsek... Anlatamazsak, İspanyol hız
treninden sonra bizi bekleyen, gerçekten de, "Tanzimat trenine" aktarmalı seferlerdir..