Notebook Training

•
İLK ŞARJ NASIL YAPILMALI
İlerleyen teknolojiyle birlikte Laptop pilleri oldukça yenilendi ve ilerledi. Çoğu önerilerin NiCad
zamanından kaldığını bilmekteyiz. NiCad piller smart-battery değil. Dizüstü veya cep telefonu gibi
diğer sistemlerde kullanılan piller, duracell-intel ikilisinin öncülüğünü yaptığı Smart-Battery tipi
pillerden. Bu pillerin içinde bir chip/devre var. Bu chip sayesinde pil ne kadar şarjlı olduğunu
makineye bildirebiliyor.
Dolayısı ile bu önerilerin bazıları bizi hiç ilgilendirmiyor. İlk şarj ile ilgili Apple şunu yazmış; Yeni
dizüstü bilgisayarınız: İlk kez fişini taktığınızda tamamen şarj olduğuna emin olun..
Pilimin ömrü ne kadar?
Yeni pillerin ömür karekteri üzerinde net tanım yapmak gayet zor olsa gerek. Genel uzlaşma
toplam tam şarj sayısı ile ilgili.
Pil, minimum 300 tam şarj-deşarj ömrüne sahip. 500 şarj-deşarj sonrası kapasitesi yaklaşık %85'e
düşer. Tam-şarj-deşarjın tanımımı ise; mesela elektrik kesildi, %50'e kadar kullandık. Elektrik geldi
ve şarj ettik. Bu olay yarım şarj-deşarj sayılıyor.
Ömür konusuna saklanma ve kullanma koşulları da etkiyor. Sıcaklık çok önemli etken. Zaten
firmalar önerilerinde buna hep deyinmişler. Bazı firmalar biraz daha yüksek dereceler verse de:
Apple: 35C'den daha sıcakta kullanırsanız, pil kapasitesine kalıcı zarar verirsiniz. HP: Şarj 0 ila
40C, deşarj 0 ila 50C. Eğer 45C'den fazla ise şarj etmeyin.
Kar altında, özel bir yerde (fırın?) yada güneş altında değilseniz korkulacak bir durum yok.
•
Pilimi bilgisayarda tutmalı mıyım?
Bu soru aslında üzerine çok durulan bir sorudur. Aslında isteyen kişi pili laptopunda tutar,
istemeyense tutmaz. Dileyen UPS'e takıp pilini depoya kaldırabilir. Ancak pili sürekli laptopun
üzerinde tutmanın sakıncası da yoktur.. Bunun açıklaması ise şöyle; (kim ne derse desin) eğer
adaptörünüzden akım geliyor ise, gelen akım yeterli ise ve pilde şarjlı ise pil ne fazladan şarj
ediliyor ne de üzerinde akım oluyor.
Kısaca: Piliniz dolunca aım kesilir, yani pilinizin laptopta kalması herhangi bir zarar vermez. Ayrıca
Piliniz ayda bir kez tam şarj edip tam deşarj ediniz. Ara sıra akımı boşaltıp tekrar doldurmak pilin
uzun gitmesi açısından oldukça önemlidir. Ve pilinizi laptopunuzda tutmanız tavsiye edilir.
Pilim nasıl daha uzun dayanır?
Önce, her bilgisayarda farklı pil olabilir. Kimi 8, kimi 6 hücreli. Eskiler NiMh, yeniler Li-ion. Yakında
Li-Polimer gibi başka teknolojiler de görürüz. Ayrıca her bilgisayarın donanımı da farklı. İşlemci,
disk, ekran büyüklüğü, görüntü kartı.. bunların hepsi farklı enerji ihtiyacı ister. Yani pil ve ihtiyaçtan
dolayı zaten her makina farklı süre kullanabilir pilini. Ama olası arttırma metodları şunlar;
Turion ve Centrino platformları en düşük enerji ihtiyacı olan sistemlerdir (şimdilik). Centrino'nun
ULV (ultra low voltaj) serisi oldukça verimli.
CPU frekans düşürsün (speedstep vs.. açık olmalı)
Ekran kartına yönelik işlemler enerji harcar (oyun, film izleme süreyi kısaltır, masa üstü işler
uzatır)
Ekran parlaklığı kısık olmalı
Harddisk durmaya ayarlanmalı
Gerekmeyen cihazlar çıkarılır (mouse, usb bellek, pc card vs...)
Wifi, buletooth kapalılır
gerekmiyorsa LAN kapatılsın
1. Disk birleştirme
Sabit diskiniz ne kadar kısa sürede işlerini yaparsa o kadar az enerji tüketir. Sabit diskinizi düzenli aralıklarla en etkili şekilde
birleştirmek, sabit diskin işlerini daha hızlı yapmasına dolayısıyla daha az enerji tüketmesine yardımcı olur. Disk birleştirmede
en iyi işletim sistemi Mac OSX olduğu için özellikle Mac kullanıcılarının bunu yapması büyük fayda sağlıyacaktır.
2. Ekranı karartmak
Çoğu dizüstü bilgisayarda bu özellik zaten mevcuttur. Ekran parlaklığı laptop prize takılı olmadığı zamanlar oldukça düşürülür
böylece enerji tasarrufu sağlanır. Bazı laptoplarda bu ayarlamalar daha da ileri götürülerek CPU ve soğutma performansları
da düşürülerek pil süresi uzatılır. Sizin yapabileceğiniz şey ise ekran parlaklığına çok da ihtiyaç duymadığınız anlarda ekranı
daha da karartarak enerjiyi başka şeyler için saklayabilirsiniz.
3. Arka planda çalışan programları kapamak
Bu işlemi performansı artırmak için masaüstü bilgisayarlarda da uygularız. Dizüstülerde ise çalışan her program gereksiz
enerji sarfiyatı demek. Dizüstü bilgisayarınızı pil ile kullanırken gereksiz tüm programları kapatın azda olsa katkısı olur.
4. Harici aygıtları kullanmayın
USB aygıtlar (fareniz dahil) ve Wi-Fi enerji harcar. Pil ile bilgisayarınızı kullanırken harici bir fare yerine bilgisayar üstündeki
Pad'i kullanın. Ayrıca bir fare bağladığınızda harici farede enerji çekmeye ve pilinizin hızlı tükenmesine neden olur. Özellikle
kablosuz bağlantılarınızı (Wi-Fi, Bluetooth,vs) kullanmadığınız zaman kapatın çünkü bu bağlantı teknolojileri sürekli
bağlanacak bir yerler aradığı için batarya sarfiyatına neden olur. iPod gibi USB den şarj olan cihazları pilden şarj etmek ise
yanına bile yaklaşılmaması gereken hususlardandır.
5. Daha fazla RAM
Bu, sanal hafıza (virtual memory) yerine donanımsal hafıza kullanmaktır. Sanal hafıza sabit disk kullanımını artıracağı için
enerji ihtiyacı artar. RAM eklediğinizde ise sanal hafızaya duyulan ihtiyaç azalır ve RAM sabit diskten daha az enerji çektiği
için pil ömrünüz uzar. Bu seçenek herkesin yapması gereken bir seçenek değildir. Sadece pil ile çalışırken bilgisayarını
hafızaya ihtiyaç duyan programlarla kullanması gerekenler için tavsiyedir. Normal bir kullanıcı bunu yaptığında enerji
tüketiminden kar değil zarar etmiş olur.
6. CD/DVD sürücü yerine HDD kullanın
Her ne kadar sabit diskler çok fazla elektrik harcasa da CD/DVD sürücülerin yanında devede kulak kalır. Sürücünün içinde
diskin bulunması bile enerji tüketir çünkü sürücüler gereksiz yere döner ve enerji harcar. Film izlemek istediğinizde diskinizi
bilgisayara kopyalayarak izleyin. Bu yöntem hem pil süresini uzatır hem de diskinizin ömrünü artırır. Program kullanımına
gereksinim duyuyorsanız Alcohol 120% gibi programlarla diskinizin sanal kopyasını alarak sabit diskinizden programı
çalıştırabilirsiniz.
7. Pil temas noktalarını temiz tutun
Pilin bilgisayara temas noktalarını temizleyin. Enerjinin bilgisayara iletildiği bu metal noktalar temiz olursa enerji akışı daha
verimli olur. İki veya üç ayda bir alkol ile hafif nemlendirilmiş bir bezle temas noktalarını ovarak temizleyin.
8. Pilinize iyi bakın
Pilinizi kullanmamak onun ömrünü uzatmaz bilakis kısaltır. Şarj edilmiş bir pili uzun süre kullanmamazlık
etmeyin. En uzun iki veya üç haftada bir mutlaka pilinizi prize takılı olmadan kullanın. Ayrıca Li-On pillerin
tamamen boşalmasına izin vermeyin. Tam boşalmadan şarj edin.
9. Standby değil Hibernate modunu kullanın
Laptop'unuzu standy modunda bırakarak enerji tasarrufu sağlasanızda, yaptığınız tasarruf hibernate
(kelime manası kış uykusudur laptop markalarına göre modun adı değişebilir) modunda yapacağınız
tasarrufun yanına bile yaklaşamaz. Hibernate özelliğinde bilgisayarınız bulunduğu durumu aynen
kaydeder ve tamamen kendini kapatır.
10. Çalışma sıcaklığını aşağıda tutun
Dizüstü bilgisayarınız iyi soğutulduğunda daha iyi çalışır. Hava kanallarını bir bezle veya özel
temizleyicilerle temizleyin. Bu hava kanalları bilgisayarınızın soğumasına yardımcı olan en önemli
öğelerden biridir. Bilgisayarınızın çok ısındığını düşünüyorsanız üzerinde fanları olan laptop
standlarından alın. Bilgisayarınızı çok soğuk ortamlarda kullanmayın. Unutmayın ki bilgisayarların
çalışması için optimum sıcaklıklar vardır.
11. Güç seçeneklerini ayarlayın
Denetim masasındaki güç seçeneklerine giderek size uygun olan en iyi seçeneği ayarlayın. Pil ömrünü
maksimuma ayarlamak bilgisayarın en düşük pil tüketimine göre kendisini ayarlamasına olanak sağlar.
12. Aynı anda birden fazla program çalıştırmayın
Sadece bir programla uğraşın. Dokümanları kontrol ederken arkada mp3 player'ı açık bırakırsanız fazladan
güç kaybı yaşarsınız. İşlerinizi sırayla yapmaya özen gösterin.
13. Autosave özelliğini kapatın
MS-Word ve Excel gibi programların autosave özellikleri oldukça güzeldir ancak düzenli kayıt sistemi
kullandıkları için sabit diski normalden daha çok çalıştırırlar. Bu seçeneği uygulayıp autosave özelliğini
kapatırsanız piliniz bitmeye yakın tekrar açmak isteyebilirsiniz. Ne zaman biteceği belli olmayan bir pil
çalışmalarınızın kaybolmasına neden olabilir.
14. Grafik detaylarını düşürün
Ekran çözünürlüğünü düşürerek yada ekran kartına binen yükü azaltarak pil tasarrufu yapabilirsiniz.
Günümüz ekran kartları sabit diskler kadar hatta daha fazla enerjiye ihtiyaç duyuyor
•
Biliyorsunuz, artık yeni donanımlar çok felaket bir hızla hayatımıza giriyor. Mesela yeni bir
yongasete sahip anakart, çok hızlı bir şekilde piyasaya sürüldüğünden, BIOS'u tam oturmadan
piyasaya sürülüyor ve gerek kendi yapısında olsun, gerek özellik konusunda olsun, gerekese de
diğer donanımlarla olsun bir sorun/özellik eksiği olabiliyor. Bunun için, BIOS güncelleme olayına
girişiyoruz. Ama nedir bu BIOS güncelleme işi? Püf noktları nelerdir? Nelere dikkat etmeliyim? gibi
soruların cevabınız veriyor ve güncelleme olayını farklı anakart markalarında nasıl yapıldığını
anlatıyoruz.
BIOS Güncelleme Nedir? Gerekli midir?
•
•
Bildiğiniz gibi, BIOS'dan donanımlarınız ile alakalı ayarları değiştirebiliyoruz. Tıpkı işletim
sistemlerinde olduğu gibi BIOS'lar da hata içerebilir. Eğer anakartınız bir donanım ile çalışmayı
reddediyorsa, veya uyumsuzluk yapıyorsa, bu sorunları ve(ya) hataları BIOS güncellemeleri ile
gidermek mümkün. Kısacası BIOS güncellemesi, anakartınızın üreticisinin çıkardığı daha yeni
BIOS sürümünü, kullandığınız BIOS ile değiştirmektir.
Çalışıyorsa, elleşme mantığını kullanarak, ortada bir sorun yokken BIOS Güncellemek pek
mantıklı değil. Ama bakarsınız, yeni özellikler gelmiştir, kritik sorunlar giderilmiştir, o zaman
güncelleriz. Tabii sırf sorunları gidermek için yapılan bir şey değil BIOS güncelleme. Örneğin yeni
bir işlemci çıktı, anakartımız teorik olarak bu işlemciyi destekliyor. Ama işlemciyi taktığımızda,
işlemcinin yanlış algılandığını görüyoruz. Yeni BIOS güncellemesi ile bu işlemcinin tam anlamıyla
desteklendiğini görürsünüz.
BIOS, sadece okunabilir bellek(ROM) üzerine yazılı olduğunu söylemiştik. Eğer sadece okunabilir
bir belleğin üzerindeyse, nasıl güncelleme yapacağız? Aslına bakarsanız, günümüzde, BIOS'lar
EEPROM üzerine yazılıdır. EEPROM (Electrically Erasable Programmable ROM), elektrik yoluyla
kendini programlamamıza olanak veren bir tip bellek. Dolayısı ile anakart üreticimizin çıkardığı
BIOS güncellemelerini yapmamız mümkün oluyor. Bu güncelleme işini, BIOS yazılımının türüne
göre veya anakart üreticisine göre farklı farklı yazılımlar ile yapabilmemiz mümkün. Örneğin,
AWARD BIOS kullanan bir kişi, BIOS güncelleme yaparken AWDFLASH programını kullanır.
Anakart üreticine göre de değişir demiştik. Asus anakartlar AWARD BIOS kullanmasına rağmen,
AFLASH adında kendilerine has bir program kullanırlar.
•
•
•
BIOS Güncelleme İşlemi İçin Neler Gereklidir? Riskli midir?
Öncelikle sabırlı olmalısınız. BIOS güncelleme işlemi, eğer kurallara
uyulmaz ise riskli bir iştir. Kurallara uyarsanız gayet basit bir işlem. Eğer
anakartınızın üreticisinin sayfasında yazılanlara harfiyen uymazsanız, BIOS
yazılma işlemi başarısız olarak sisteminiz tekrar açılmayabilir. Sözün özü,
BIOS Güncelleme olaylarına girişmeden önce, anakart üreticinizin yazdığı
uyarılara iyice uyun. Piyasadaki popüler anakart markaları için ayrı ayrı
güncelleme işlemlerini beraber gerçekleştireceğiz; dolayısıyla olayın
mantığını kavramanız açısından önemli olur diye düşünüyoruz.
Gerekli olan ve bilmeniz gereken şeylere topluca bir göz atalım:
- Anakartınızın Markası & Modeli
- Anakartınızın Üreticisinin Web Sitesi
- Anakartınız için gereken BIOS dosyaları ve sistem disketi
•
ÖLÜ PİXEL NEDİR ? NASIL OLUR ?
LCD monitörlerde pikseller, transistörlerle kontrol ediliyor ve bu transistörlerin
herhangi birinde arıza olması, "piksel hatası" dediğimiz bir kusur oluşturuyor.
LCD monitörlerde piksel kusurlarına çok sık karşılaşılmasının ana sebebi, LCD
monitörlerde kullanılan transistör sayısıyla çok alaklı. Her piksel, 3 alt
pikselden oluşuyor ve her alt pikseli bir transistör kontrol ediyor. 1280x1024
çözünürlüğe sahip bir 17" LCD'de toplam 1280x1024x3=3.932.160 adet
transistör bulunur. Bu kadar transistör içerisinden aslında 1-2 tanesinin arızalı
olması olağan bir durum olmasına rağmen, can sıkıcı bir durumdur.
LCD monitörlerde rastlanan piksel kusurları birkaç farklı şekilde ortaya çıkıyor.
Bu piksel hatalarına ölü piksel denir. Ölü piksel denmesinin sebebi, ilgili pikseli
kontrol eden transistör ün açılıp kapanma işlevini artık yerine
getirememesinden dolayıdır. Ölü piksellerin birkaç farklı çeşidi var:
Karanlık(siyah) piksel : İlgili pikseli denetleyen transistörün kapalı durumda
iken işlevsiz hale geçtiğinden dolayı bu piksellere karanlık(siyah)piksel denir.
Özellikle arka planın beyaz ve açık renk olduğu durumlarda belli olur. Aydınlık
noktaya göre daha az rahatsız edicidir.
Aydınlık piksel : İlgili pikseli kontrol eden transistörün açık halde iken işlevsiz
hale geçerse aydınlık piksel olarak adlandırışan kusur oluşur. Karanlık piksel
kusuruna göre daha fazla rahatsız eder ve beyaz arka plan hariç hemen hemen
çoğu arkaplanda kendini belli eder. Çoğu monitörün parlaklık ayarı, LCD arka
ışığını(backlight) kısmadan ayar yaptığı için (bazı üst seviye monitörlerde arka
ışık için ayrıca ayar vardır) eğer düşük parlaklıkta monitör kullanıyorsanız, açık
arka planlarda bile beyaz nokta dikkatinizi çekebilir.
Renkli pikseller : Her piksel, üç alt pikselden oluşur: Kırmızı, yeşil, mavi (RGB).
Bu alt piksellerdeki herhangi birisindeki arıza, o pikselde görüntülenmesi
gereken rengi tam olarak gösteremez. Farklı bir renkte sürekli yanar.
•
Transistör hataları, entegre devre üretiminin doğasından kaynaklanan
bir durumdur. LCD monitörler, entegre devrelere göre daha büyük
olduğu için entegre devrelerin aksine 2-3 bozuk transistör kabul
edilebilir sayılabilir. Üstelik, 2-3 hatalı transistöre sahip LCD monitörü
arızalı olarak kabul edilirse, LCD monitör fiyatların çok üst seviyeye
çıkması gerekebilir.
LCD paneller, geniş boyutlarından dolayı entegre devrelere nazaran
bozuk transistöre sahip olma olasılıkları daha yüksek. Örneğin, 12" bir
LCD ekranda 8 tane "arıza" görünüyor. 6"'lik bir wafer 'da ise 3 tane
arıza var. 6"'lik wafer'dan yaklaşık 137 işlemci çekirdeğinin çıkacağını
ve bunlardan 3'ünün bozuk olarak işaretlenecektir. Bu yüzden, LCD
monitörlerde 2-3, hatta ve hatta 6-7 öü pikselin normal kabul
edilebileceğinin altını çizmek gerekiyor.
Bu arızalı transistör meselesine firmaların da %100 çözüm bulması şu
aşamada mümkün değil. Dolayısı ile 1-2 veya daha fazla ölü piksele
sahip monitörler de satılan ürünler arasında bulunuyor. Eğer ölü
piksele sahip bir monitör alırsanız ve bunun değiştirilmesi için ilgili
firmaya talepte bulunursanız, firmanın ölü piksellerle ilgili olarak bir
garanti politikasının olduğunu göreceksiniz. Bazı firmalar, 2 tane
aydınlık pikseli normal sayarken, bazısı 3 tane aydınlık pikseli normal
sayabilmektedir.
•
•
•
•
•
•
Pil Testleri - Oyunlar, Sunumlar Ve DVD Oynatımı
Için Bitiş Zamanları
THG pil çalışma zamanlarını üç tipik uygulamayı
kullanarak ölçüyor:
DVD oynatımı: Pil boşalana kadar bir DVD video
oynatılıyor;
Sunum: Pil bitene kadar bir sunum tekrarlanıyor;
Oyun: 3D Mark2001 SE'nin demosu bu testin temeli
idi;
Her üç test için de "Portable/ Laptop" (Taşınabilir/
Dizüstü) ayarını seçtik.
•
•
•
Bu, pil ömrünün tamamen CPU'nun saat hızına
dayandığına inananların gözlerini açmalı. Modern bir
mobil CPU'da, çalıştırılan uygulama CPU'nun hangi
hızda çalıştığını belirler, bu yüzden enerji tüketiminin
temel çatısını da belirler. Açıkça, 1.2 GHz'lik bir CPU
hızı bir sunumu yapmak ya da bir DVD'yi oynatmak
için (atlama olmadan) fazlasıyla yeterli. Bunun anlamı
test alanındaki "en yavaş" CPU'nun bile (1.4 GHz) bu
tip uygulamaların rahatlıkla altından kalkabileceği.
Oyunlar söz konusu olunca hikaye biraz değişiyor.
Burada, Speedstep açıkça maksimum saat hızı
yönünde karar veriyor. Grafik kartı da tam istim
çalışıyor. Her ikisi de enerji tüketimini fark edilebilir
derecede arttırıyor ve pil ömrü üzerinde ağır bir etkisi
var. Bunun gerçekten açık bir performans farkı
yaratmadığı yukarıdaki 3D performans kısmında
gösterildi.