müşteri ve şirket perspektiflerinden stratejik elektronik ürün geliştirme

müşteri ve şirket perspektiflerinden stratejik elektronik ürün geliştirme

V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005
MÜŞTERİ VE ŞİRKET PERSPEKTİFLERİNDEN STRATEJİK
ELEKTRONİK ÜRÜN GELİŞTİRME
Gülçin BÜYÜKÖZKAN
Galatasaray Üniversitesi
Özet
Elektronik (e) ürün geliştirme, sürekli müşteri memnuniyeti ve bağımlılığı sağlamak amacıyla, ürün
geliştirmenin aşamalarında bilişim teknolojilerinin yoğun olarak kullanılmasını ifade etmektedir. Ürün geliştirme
sürecinin elektronik ortama taşınması, süreçlerin kısalması, karar verme noktalarının belli aşamalar sonunda
değil, bütün süreç boyunca yer alması, bürokrasiden kurtulup daha esnek bir yapı kazanılması, coğrafi ve fiziksel
engellerin ortadan kalkması gibi etkilerle kendini göstermektedir. Kitle özelleştirmesi kavramı ise, her bir
müşteri için ayrı ayrı ürün ve hizmet sağlayabilme becerisi olarak tanımlanmaktadır. Bazı araştırmacılar kitle
özelleştirme sistemlerini ürün ve hizmet portföyünü genişleterek her bir müşterinin belirli özel ihtiyaçlarını
karşılayabilen, bilgi teknolojilerini baz alan esnek süreçleri ve organizasyonel yapıları kullanan sistemler olarak
tanımlamaktadırlar. Bu çalışmanın amacı, hem müşterilerin hem şirketlerin kitle özelleştirmesiyle ilgili
beklentilerinden yola çıkarak stratejik açıdan daha etkin bir e-ürün geliştirebilmek için anahtar gerekleri
belirlemektir.
Anahtar Kelimeler: E-Ürün Geliştirme, Kitle Özelleştirmesi, Bilişim Teknolojileri
1. GİRİŞ
Ürün geliştirme süreci, içerisinde birçok önemli aktiviteyi barındıran kapsamlı ve detaylı bir süreçtir. Ürün
geliştirme çalışmaları pazar araştırması ile başlayan, ürünün tasarımı ile devam eden, üretim süreçlerinin tasarımı
ile sürdürülüp, ürünün fiziksel olarak yapımını takiben ürünün pazara sunulması ve geri bildirimler ile çevrimini
tamamlayan bir süreçtir.
Günümüzde teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler ve dijitalleşme, müşterilerle şirketler arasındaki bağlantıların
oluşturulmasında etkili olmakta ve sanal ortamda ürün geliştirme kavramı ortaya çıkmaktadır. Elektronik (e)
ürün geliştirme, sürekli müşteri memnuniyeti ve bağımlılığı sağlamak amacıyla, ürün geliştirmenin aşamalarında
bilişim teknolojilerinin yoğun olarak kullanılmasını ifade etmektedir (Helander ve Jiao, 2002; Yang ve Yu,
2002; Büyüközkan, 2003). Ürün geliştirme sürecinin elektronik ortama taşınması, süreçlerin kısalması, karar
verme noktalarının belli aşamalar sonunda değil, bütün süreç boyunca yer alması, bürokrasiden kurtulup daha
esnek bir yapı kazanılması, coğrafi ve fiziksel engellerin ortadan kalkması gibi etkilerle kendini göstermektedir.
Sanal ortamda ürün simülasyonları, çağrı merkezleri, telefonla ve e-postayla desteklenen pazarlama aktiviteleri,
işbirliği, paylaşım ve entegrasyon içeren Internet tabanlı üretim, tasarım ve Ar-Ge sistemleri; web tabanlı
öğrenme ve bilgi sistemleri dijitalleşmenin ürün geliştirme sürecine kazandırdığı yeni kavramlardır. Internet ve
web tabanlı sistemlerin ürün geliştirme sürecine entegrasyonu sayesinde etkin değişim ve teknoloji yönetimi ile
birlikte global ve karmaşık rekabet ortamında en etkin kaynak ve bilgi paylaşımı sağlanmaktadır. E-ürün
geliştirmenin geleneksel yaklaşıma göre şirketlere sağladığı avantajlar ana hatlarıyla şu şekilde sıralanabilir
(Huang ve diğerleri, 2001; Huang, 2002; Yang ve Yu, 2002; Huang ve Mak, 2003; Xie ve diğerleri, 2003):
Web teknolojileri sayesinde ürün geliştirme projeleri tedarikçi, müşteri ve üreticinin katıldığı çok kullanıcılı
bir yapıya dönüşür.
E-ürün geliştirme sürecinde kullanılan web siteleri birer veri tabanı görevi görürler. Bu sayede süreç
esnasında karşılaşılan her bilgi kayıt altına alınır. Böylece bu bilgiler daha sonraki ürün geliştirme süreçlerinde
de rahatlıkla kullanılabilecek yol haritaları elde edilir.
E-ürün geliştirme süreci sayesinde daha geniş bir pazara hitap etme gücü sağlanır.
273
G. Büyüközkan
Ürün geliştirme sürecinin en önemli aşamalarından olan pazar araştırması sürecinin etkin bir şekilde
tamamlanması sağlanır. Müşteriden gelen geri beslemeler daha doğru ve daha hedefe yönelik olduğundan test
aşamasında ortaya çıkan yüksek maliyetler büyük ölçüde azalır.
Internet ve web teknolojilerinin ilerlemesiyle birçok sanayi dalında üreticiler kitle üretimini bırakıp kitle
özelleştirmesi kavramını benimsemektedir.
Kitle özelleştirmesi, kısaca, önceden belirlenen müşteri kitlelerine göre ürün portföyünü segmentlere bölmek
olarak açıklanmaktadır (Pine, 1993). Ürünlerin kitleleri hedefleyerek özelleştirilmesi her geçen gün daralan
pazardaki nişleri daha çabuk algılayarak pozisyon almayı ve ardından da çok fazla değişkenlik gösteren müşteri
ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli teknik yeterlilikleri sağlamaya olanak vermektedir. Buradaki temel strateji
müşterileri de ürün çevrimi içine dahil ederek müşteri ihtiyaçlarıyla kurum yeteneklerini proaktif bir yaklaşımla
buluşturmaktır. Bazı araştırmacılar kitle özelleştirme sistemlerini ürün ve hizmet portföyünü genişleterek her bir
müşterinin belirli özel ihtiyaçlarını karşılayabilen, bilgi teknolojilerini baz alan esnek süreçleri ve organizasyonel
yapıları kullanan sistemler olarak tanımlamaktadırlar (Helander ve Jiao, 2002; Büyüközkan ve diğerleri, 2004).
Bu çalışmanın amacı, hem müşterilerin hem şirketlerin kitle özelleştirmesiyle ilgili beklentilerinden yola çıkarak
stratejik açıdan daha etkin bir e-ürün geliştirebilmek için anahtar gerekleri belirlemektir.
2. KİTLE ÖZELLEŞTİRME PERSPEKTİFİYLE E-ÜRÜN GELİŞTİRME MODELİ
Günümüzde kitle üretimin yerini alan kitle özelleştirmesi, İnternetin yaygın olarak kullanılmasıyla ortaya çıkan,
Internet aracılığıyla çok çabuk ve etkin bir şekilde toplanabilen müşteri profil verileriyle desteklenen bir
kavramdır. Etkin süreç esnekliği ve entegrasyonu sayesinde her müşteriye özgü tasarlanmış ürün / hizmet
geliştirme yeteneği olarak tanımlanabilir (Da Silveira ve diğerleri, 2001). Internet sayesinde bir anda çok
genişleyen pazarları ve müşteri profillerini belirli beklenti ve ihtiyaç özelliklerine göre gruplayarak, bu grupların
profillerine göre mevcut ürünlerin özelleştirilmesi ya da tamamen yeniden yaratılması anlamına gelir. Modüler
üretim / tasarım, e-ürün geliştirme, e-tasarım gibi müşterinin ürün / hizmet üzerinde daha çok karar alabileceği
süreçlerle yakından ilgilidir (Jiao ve diğerleri, 2003).
Kitle özelleştirmesi sistemleri üç ana fikrin üzerine doğmuştur (Aydın ve Güngör, 2003). Bunlar, yeni esnek
imalat yöntemleri ve bilgi teknolojilerinin kullanılması ile daha düşük maliyetle daha yüksek çeşitlilikte üretim
yapmak; çok çeşitli ve kişiselleştirilmiş ürünlerin talebinin artışı; yeni üretim stratejilerinin önünü açan
endüstriyel rekabet şartları ve ürün yaşam çevrim süresinin kısalmasıdır. Kitle özelleştirmesinin müşteri
bağlantılı katma değeri artık enformasyon ve bilgi seviyesinde üretilmektedir. Dolayısıyla kitle özelleştirmesinin
Internet ekonomisinin getirdiği yeni olanaklar ve e-iş ile gittikçe daha yakın ilişkiler içerisinde olduğu
söylenebilir. Kitle özelleştirmesinin ürün geliştirme sürecinde sağladığı avantajları genel olarak şu şekilde
özetleyebiliriz (Piller, 2000; Helander ve Jiao, 2002; Xie ve diğerleri, 2003; Yang ve diğerleri, 2005):
Müşteriyi ürün geliştirme çevrimine katarak müşteri ihtiyaçlarını şirket yeterlilikleriyle iletişim halinde
tutmak.
Müşterinin ihtiyaçlarını öğrenmek ve bunları doğru ifade edebilmesi adına yönlendirebilmek; müşteri
beklentilerini doğru bilgi seviyelerinde ve tamamen kullanabilmek.
Ürün ailelerinin ve onların çeşitliliğinin tanımlanması ve geliştirilmesi adına müşteri ihtiyaçlarını
harmanlayan, tasarım parametrelerine bağlı kalarak teknik olanakları optimize eden, son ürün özelliklerine
hakim olmayı başaran bir tasarım perspektifi yaratmak.
Kitle özelleştirme süreci içerisinde etapların birbirleriyle veri alışverişlerini etkinleştirmek, bağlantılarını
beslemek.
Yüksek etkenlikle ürün geliştirilmesini başarabilmek ve daha fazla pazar payı kazanmak (geleneksel pazar
kanallarına olan bağlılığı azaltmak).
İyi tasarlanmış ve bütünleşik bir bilgi sistemi ile Üretim Kaynakları Planlaması, Kurumsal Kaynak
Planlaması, Genişletilmiş Kurumsal Sistem ve benzeri iş süreçlerini bütünleştiren bilgi teknolojilerinin
kullanımı.
Üretim sistemini direkt web-EDI bağlantılarıyla bağlayan entegre enformasyon akışları.
Müşteriyle daha derin bir öğrenme ilişkilerinin yaratılması için etkileşim ve interaktivite derecelerinin
arttırılması. (tedarikçi bakış açısıyla)
Talebe karşılık verme ve konfigürasyon süreçlerinin maliyetinin düşük tutulması. (müşteri bakış açısıyla)
Standardize edilmiş önemli bir ürünün çevresinde kolay uygulanabilir özelleştirilmiş hizmetlerin
sağlanmasıyla dijitalleşme derecesinin arttırılması.
Yenilikçilik.
Hem müşterilerin hem şirketlerin kitle özelleştirmesi perspektifleriyle ürün geliştirme süreci ve bilişim
teknolojileriyle yaşanan etkileşimleri göz önüne alındığında, yedi önemli alt sistemin öne çıktığı görülmektedir.
Şekil 1 önerilen stratejik e-ürün geliştirme modelini ortaya koymaktadır.
274
V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005
KİTLE
ÖZELLEŞTİRMESİ
Şİ RK E T
M ÜŞT E Rİ
E-ÜRÜN GELİŞTİRME
e-öğrenme
e-AR&GE
e-üretim
e-yenilik
e-tasarım
e-işbirliği
e-pazarlama
Şekil 1. Stratejik e-ürün geliştirme modeli
E-AR&GE: AR&GE faaliyetlerinin, teknoloji ve Internet tabanlı gerçekleştirilmesi demektir. Özellikle bilgiye
ulaşma ve bilgiyi paylaşma konularındaki etkinliği ile e-ürün geliştirmeye destek sağlar (Kessler, 2003).
E-yenilik: Tamamen yeni bir fikrin ya da mevcut ürün/hizmetlerde gelişmeyle sonuçlanacak bir düşüncenin,
Internet teknolojilerinin ve bu teknolojilerin yarattığı yeni kanalların kullanılmasıyla yeni bir ürün veya hizmete
dönüştürülmesi ve yine bu kanallarla müşteriye ulaştırılmasıdır. Aynı şekilde yeni ürün / hizmetlerin teknolojik
temellere oturtularak e-iş çevresi için hazırlanması olarak da tanımlanabilir. E-yenilikte müşteri bilgisi daha
kolay toplanır, dolayısıyla kişiselleştirme / özelleştirme daha fazladır ve rahattır. E-yenilik sonucu ortaya
konulan ürün / hizmet pazara sadece şirket tarafından arz edilmez, Internet sayesinde e-yenilik için pazar
oluşturulabilir. Ancak e-yenilikte yatırımın geri dönüşümünü ölçmek daha zordur (Lan ve Du, 2002).
E-tasarım: Enformasyon ve bilişim teknolojileri kullanarak, farklı coğrafi alanlarda bile bulunabilen tasarım
gruplarının yeni bir ürünün / hizmetin tasarımını yapmasıdır. E-tasarım aşaması müşteriyle birlikte en interaktif
şekilde yapılabilen süreçtir. Modüler tasarım, tasarım için katolog önerileri, Internet üzerinden ulaşımı sağlanan
tasarım araçları sayesinde müşteri de tasarım aşamasına katılır ve kendi ihtiyacına ve isteklerine göre bir ürünün
tasarlanmasını sağlar (Huang, 2002; Toussaint ve Cheng, 2002).
E-üretim: Geleneksel üretim süreçlerinde bilişim teknolojilerinin yoğun olarak kullanılmasıyla yapılan
üretimdir ve tüm iş elemanlarının (tedarikçi, müşteri, üretim) tam entegrasyonunu amaçlar (Lee 2003, Yang and
Xue 2003). Aynı şekilde farklı lokasyonlarda bulunan üretim tesislerinin ve üretimle ilgili merkezlerin Internet
ortamında iletişim ağına açılarak entegrasyonunun sağlanması ya da fiziksel üretim süreçlerinin dışındaki tüm
süreçlerin Internet kanalıyla yürütülmesi olarak görülebilir. Etkin bir bilgi yönetimi sayesinde üretim bandı ve
ürünle ilgili bilgilere gerektiği zaman ulaşılabilmesi ile bu özelliklerin tüm e-ürün geliştirme sürecinde göz
önüne alınması sağlanır.
E-pazarlama: Bir ürün ya da hizmetin tüm pazarlama faaliyetlerinin Internet kanalıyla yürütülmesidir. Epazarlama kavram olarak klasik pazarlama teorisiyle aynı olmakla beraber, Internetin tamamıyla değiştirdiği
müşteri profilleri, tercihleri ve yükselen beklentiler nedeniyle çok daha dinamik bir modeldir. Internetin
yaygınlaşmasıyla ortadan kalkan fiziksel sınırlar yüzünden inanılmaz boyutlara ulaşan rekabet, müşteri
beklentilerini fazlasıyla yukarı çekmiş, böylece Internet kanalıyla pazarlama faaliyetlerini yürütenlerin işi bir
anlamda zorlaşmıştır. Yine de e-pazarlamanın avantajlarının getirdiği zorluklardan önde olduğu söylenebilir. Bu
avantajlar, kısa zaman ve bütçeyle geniş pazarlara açılma olanağı, müşteri taleplerine tepki süresinin çok
kısalması, pazar analizlerinin sürekli ve ucuz olarak yapılabilmesi sayesinde gerçek zamanlı pazar bilgilerine
ulaşma ve müşteri beklentilerine cevap vermek için kişiye ya da ortak beklentileri olan küçük gruplara özel ürün
/ hizmet yaratabilme ve sunabilme olanağı olarak sıralanabilir (Kiang ve diğerleri, 2000).
E-işbirliği: İşletmedeki farklı departmanların, ya da tamamen farklı şirketlerin kısmi ya da tüm iş süreçlerini
birbirleriyle Internet kanalıyla entegre ederek yürütmesi anlamına gelir. E-işbirliği özellikle e-ürün geliştirme
sürecinde önemli bir kavramdır ve farklı konulardaki farklı uzmanlık alanlarındaki grupların veya şirketlerin bir
ürün veya hizmetin geliştirilmesi için bilişim teknolojilerini kullanarak ortak çalışma yapmalarıdır (Rodriguez ve
Al-Ashaab 2005). Genel olarak değişik lokasyonlarda, ayrı konumlarda ve farklı uzmanlık alanlarına sahip
275
G. Büyüközkan
gruplar arasındaki ilişkileri ve süreçleri yönetmek çok zordur. Standardize edilmeye çalışıldığında da, tasarım
gibi esneklik isteyen bir konuda örneğin, sistemi bürokrasiye boğar. Oysa Internet, intranet ve extranet gibi
yapılar bu aşamadaki yönetimde maliyet ve süre açısından önemli avantajlar ve etkinlik sağlar.
E-öğrenme: E-öğrenme, ürün veya hizmet geliştirme sürecinde entelektüel sermayenin oluşturulmasında ve
çalışanlara yetenekler kazandırılmasında çok önemli bir kavramdır. Özellikle e-ürün geliştirme proje ekiplerinde
uygulanması maliyet ve süre kazancı sağlamaktadır (Bouras ve diğerleri, 2001).
3. STRATEJİK E-ÜRÜN GELİŞTİRME
Stratejik yönetim, en genel ifadeyle, etkili stratejiler geliştirmeye, uygulamaya ve sonuçlarını değerlendirerek
kontrol etmeye yönelik kararlar ve faaliyetler bütünü olarak tanımlanabilir (Wheelen ve Hunger, 1995). Stratejik
yönetimde en önemli aşama ilk aşamayı oluşturan SWOT analizidir. SWOT İngilizce “Strength” (güçlü yönler),
“Weakness” (zayıf yönler), “Opportunity” (fırsatlar), “Threat” (Tehdit ve tehlikeler) kelimelerinin baş harflerinin
birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. SWOT analiziyle incelenen konu veya durum hakkında iç ve dış durum
değerlendirilmesi yapılarak önem verilmesi gereken stratejik noktalar ortaya konur.
Kitle özelleştirmesi tabanlı stratejik e-ürün geliştirebilmek için yaptığımız literatür çalışmaları ve ilgili konudaki
deneyimimizden yola çıkarak hem müşteri hem şirket perspektifleriyle oluşturulan e-ürün geliştirme SWOT
analizleri Tablo 1 ve 2’de verilmiştir. Sözkonusu analizlerden başarılı bir e-ürün geliştirme sağlamak için
yaptığımız çıkarımlar ise şunlardır:
Şirket açısından:
Teknolojik gelişmeler; rakiplerin, pazarın ve global eğilimlerin etkileri sürekli ve etkin bir biçimde takip
edilmelidir.
Müşterinin ürün geliştirme süreçlerine entegrasyonu sağlanmalı ve kendisine süreçte etkin bir rol
verilmelidir.
Müşteriyle ya da organizasyon içinde oluşabilecek iletişim sorunlarını gidermek için gerekli önlemler
alınmalıdır.
Çalışanların yeni süreçlere ve teknolojilere ayak uydurabilmeleri için gerekli eğitim çalışmaları yapılmalıdır.
Olası güvenlik problemleri için önlemler alınmalıdır.
Müşteri açısından:
Ürün geliştirme süreçlerine entegre olunmalı ve her aşamadaki gelişme gözlemlenmelidir.
Yeni süreç ve teknolojik gelişmeler takip edilmeli ve adapte olunmalıdır (gerekliyse eğitimler alınarak)
4. SON DEĞERLENDİRME
Internet teknolojilerinde yaşanan gelişmeler, her iş sürecinde olduğu gibi, ürün geliştirme sürecini de etkilemiş;
entegrasyon, bilgi paylaşımı ve işbirliğini temel alan ve teknolojiden faydalanılan e-ürün geliştirme kavramı
oluşmuştur. Bu çalışmada, kitle özelleştirme tabanlı başarılı bir e-ürün geliştirme çalışması yapılması için şirket
ve müşteri bakış açılarıyla stratejik gerekler belirlenmeye çalışılmıştır. Veri bütünlüğü ve entegrasyon, destek
için koordinasyon, web tabanlı modeller ve açık sistem yapısı konuları ise e-ürün geliştirme etkinliğini artırmak
için gelecek çalışma konularımız olarak belirlenmiştir.
Tablo 1. Müşteri perspektifiyle e-ürün geliştirme SWOT analizi
KUVVETLİ YÖNLER
Ürünün müşteri ihtiyaçlarını karşılama zorunluluğu
Müşterilerin ürün geliştirme sürecine erken dahil
olabilmeleri
Müşterilerin ürün geliştirme konusunda giderek artan
etkisi ve gücü
Müşterilere özel uygun ürünlerin geliştirilmesi
Her yerden her zaman şirkete ulaşabilme ve geri
bildirim yapma ve/veya hizmet alabilme imkanı
FIRSATLAR
Birçok ürüne/üreticiye istenildiği zaman ulaşabilme
imkanı
Ürün maliyetlerinin düşmesinden dolayı ucuzlama
Ürün kalitesinin artması
Satış sonrası hizmetin devamlılığı
Her zaman online yardım hizmetinden yararlanabilme
Interaktiflik/dinamiklik
Kişiye özgü hizmet/ürünlerin sunulabilmesi
Kıyaslama yapma olanağı
276
ZAYIF YÖNLER
Teknolojiye çok iyi hakim olamama
Teknolojik alt yapı gereksinimi
E-ürün geliştirme sürecinde hedef kitle seçiminin
bütünü kapsamaması
E-ürün geliştirme konusunda bilgili olmama
Yüzyüze etkileşimin kazandırdığı avantajlara
sahip olamama
Sanal ortam güvenlik sorunları
TEHDİTLER
Kullanıcı arayüzünün kullanışlı olmaması
Müşterinin ürün geliştirme sürecine katkısının verdiği zamanın karşılığını alamaması
Hayalgücü
Bağımlılık
V. Ulusal Üretim Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul Ticaret Üniversitesi, 25-27 Kasım 2005
Tablo 2. Şirket perspektifiyle e-ürün geliştirme SWOT analizi
KUVVETLİ YÖNLER
Dinamiklik ve interaktiflik
Maliyetlerde azalma
Ürün kalitesinin artırılması, hatasızlık
İletişimin ve ürün geliştirme sürecinin hızlanması
Hedef kitlelerin daha rahat belirlenmesine paralel
müşterilere özel daha uygun ürünlerin geliştirilmesi
Yenilik ve değişikliklerin ürüne kolay eklenebilmesi
Katma değeri olmayan aktivitelerin azalması
Organizasyonel esneklik
Etkin bilgi yönetimi
FIRSATLAR
Müşteri memnuniyeti
Sürdürülebilir rekabet avantajı
E-pazarlama
E-işbirliği
E-öğrenme
Müşteri beklentilerinin toplanarak e-ortamda analizi
Entegre çalışabilme
Yeni pazarlara açılma
Yenilikçiliğin artması
Farklılaşma
ZAYIF YÖNLER
Sanal ortam güvenlik sorunları
Teknoloji ve sistem yatırım maliyeti
Kalitesiz ve yetersiz iş gücüne sahip olma
Geçiş zorlukları
Eğitim
E-ürün geliştirme sürecinde hedef kitle seçiminin
bütünü kapsamaması
Müşteriyle yüzleşememe
TEHDİTLER
Sanal ortam güvenlik sorunları
Ürün yaşam eğrisinin kısalması
Elektronik ortama aktarılamayan ürün geliştirme
süreçleri
Müşterinin ürün geliştirme süreçlerine entegrasyon
problemi
Analiz hataları - Müşteri ihtiyaçlarının tam
anlaşılamaması sonucu yanlış ürüne sahip olma
Pazarın küçüklüğü
Teknolojinin hızla gelişimini takip edememe
Yanlış teknoloji seçimi
Sistemin benimsenmemesi
5. KAYNAKÇA
AYDIN, A. O., GÜNGÖR, A., 2003, “Kitlesel Kişiselleştirme Sistemlerinde Ürün Ağaçlarının İlişkisel Veri
Tabanı Kullanımıyla Gösterimi”, Endüstri Mühendisliği Dergisi, Ekim-Kasım-Aralık.
BOURAS, C., PHILOPOULOS, A., TSIATSOS, T., 2001, “E-Learning Through Distributed Virtual
Environments”, Journal of Network and Computer Applications, 24, 3, 175-199.
BÜYÜKÖZKAN, G., 2003, “Elektronik Ürün Geliştirme Yönetimi”, 3. Ulusal Üretim Araştırmaları
Sempozyumu Bildiriler Kitapçığı, 87-93, İstanbul, 19-20 Nisan.
BÜYÜKÖZKAN, G., BAYKASOĞLU, A., DERELİ, T., 2004, “Technology Oriented New Product
Development in A Rapidly Changing World”, Proceedings of the 4th International Symposium on Intelligent
Manufacturing Systems - IMS’2004 Conference, 1040-1048, Sakarya, Turkey, 6-8 September 2004.
Da SILVEIRA, G., BORENSTEIN, D., FOGLIATTO, F. S., 2001, “Mass Customization: Literature Review
and Research Directions”, International Journal of Production Economics, 72, 1, 1-13.
HELANDER, M. G. JIAO, J., 2002, “Research on e-Product Development (ePD) for Mass Customization”,
Technovation, 22 (11), 717-724.
HUANG, G. Q., LEE, S. W., MAK, K. L, 2001, “Synchronized Web Applications for Product Development in
the 21st Century”, International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 18, 605–613.
HUANG, G. Q., 2002, “Web-Based Support for Collaborative Product Design Review”, Computers in
Industry, 48 (1), 71-88.
HUANG, G. Q., MAK, K. L., 2003, “Brokering the Customer-Supplier Partnership in Product Design and
Realization over the World Wide Web”, IIE Transactions, 35, 369–378.
JIAO, J., MA, Q., TSENG, M. M., 2003, “Towards High Value-Added Products and Services: Mass
Customization and Beyond”, Technovation, 23(10), 809-821.
KIANG, M. Y., RAGHU, T. S., SHANG, K. H-M., 2000, “Marketing on the Internet - Who Can Benefit from
An Online Marketing Approach?”, Decision Support Systems, 27, 4, 383-393.
KESSLER, E. H., 2003, “Leveraging e-R&D Processes: a Knowledge-Based View”, Technovation, 23 (12),
905-915.
LAN, P., DU, H. H., 2002, “Challenges Ahead E-Innovation”, Technovation, 22, 12, 761-767.
LEE, J., 2003, “E-Manufacturing-Fundamental, Tools and Transformation”, Robotics and Computer
Integrated Manufacturing, 19, 501–507, 2003
PILLER, F. T., 2000, “Broker and Intermediaries for Mass Customization”, The German Mass Customization
Institute.
277
G. Büyüközkan
PINE, B. J., 1993, “Mass Customization: The New Frontier in Business Competition”. Harvard Business
School Press, Boston.
RODRIGUEZ, K., Al-ASHAAB, A., 2005, “Knowledge Web-Based System Architecture for Collaborative
Product Development”, Computers in Industry, 56, 125–140.
TOUSSAINT, J., CHENG, K., 2002, “Design Agility and Manufacturing Responsiveness on the Web”,
Integrated Manufacturing Systems, 13 (5), 328-339.
WHEELEN, T. L., HUNGER, J. D., 1995, “Strategic Management and Business Policy”, 5th edition. Addison
Wesley, Reading, MA.
XIE, S. Q., TU, Y. L., FUNG, R. Y. K., ZHOU, Z. D., 2003, “Rapid One-of-a-Kind Product Development via
the Internet: A Literature Review of the State-of-the-Art and A Proposed Platform”, International Journal of
Production Research, 41 (18), 4257–4298.
YANG, J., YU, L., 2002, “Electronic New Product Development: A Conceptual Framework”, Industrial
Management and Data Systems, 102 (4), 218-225.
YANG, Y., ZHANG, X., LIU, F., XIE, Q., 2005, “An Internet-Based Product Customization System for
CIM”, Robotics and Computer-Integrated Manufacturing, 21(2), 109-118.
YANG, H., XUE, D., 2003, “Recent Research on Developing Web-Based Manufacturing Systems: A
Review”, International Journal of Production Research, 41 (15), 3601–3629.
278