geniş bilgi için tıklayınız

Transkript

R
nu
– mi
te
R
E
N
‹
R
E
T
VE
E
T
K
‹
L
M
‹
HEK
A
D
A
K
‹
K
N
A
O
Y
5D
S
A
T
L
Ü
S
N
O
K
pek
ö
K
e
v
Kedi
lle
P. Ti
y
r
r
La
Tahs
y•
in Y
it
. Sm
K
.
cis W
Fran
ere
eflild
• O
.
h, Jr
enler
Çevir m
e
Depr
ktay
VETER‹NER
HEK‹ML‹KTE
5-DAK‹KADA
KONSÜLTASYON
KED‹ VE KÖPEK
L a r r y P a t r i c k Ti l l e y, DVM
Diplomate, ACVIM (Internal Medicine)
President, Chief Medical Officer, VetMed Center
San Francisco, California
Director, Veterinary Specialty Referral Center
President, VET MED TELEMEDICINE Colsultation Services
Santa Fe, New Mexico
F r a n c i s W. K. Smith, Jr., DVM
Diplomate, ACVIM (Internal Medicine & Cardiology)
Vice President, Editor-in-Chief, VetMedCenter
San Francisco, California
Clinical Assistant Professor, Department of Medicine
Tufts University, School of Veterinary Medicine
North Grafton, Massachusetts
Çevirenler
Ta h s i n Ye fl i l d e r e
Oktay Deprem
Prof. Dr. DVM PhD. Veteriner Patoloji
VetLab Patoloji Laboratuvar›
Dr. DVM.PhD. Veteriner ‹ç Hastal›klar›,
Anatolia Hayvan Hastanesi
Klinisyen Veteriner Hekim
N OBEL T IP K İTABEVLERİ
İSTANBUL-ÇAPA • CERRAHPAŞA • KADIKÖY
ANKARA • İZMİR • BURSA • ADANA • SAMSUN
© 2008 Nobel T › p K i t a b e v l e r i L t d . fi t i .
V E T E R ‹ N E R H E K ‹ M L ‹ K T E 5-DAK‹KADA KONSÜLTASYON
K E D ‹ VE K Ö P E K
Çevirenler: Tahsin Yeflildere-Oktay Deprem
ISBN: 978-975-420-613-5
T H E 5-MINUTE V E T E R I N A RY CONSULT CANINE AND F E L I N E
Larry Patrick Tilley, DVM - Francis W. K. Smith, Jr., DVM
ISBN: 0-683-30461-5
©Lippincott Williams & Wilkins
Bu kitab›n Türkçeye çeviri hakk› ©LIPPINCOTT WILLIAMS & WILKINS taraf›ndan NOBEL TIP K‹TABEVLER‹’ne verilmifltir.
5846 ve 2936 say›l› Fikir ve Sanat Eserleri yasas› gere¤i herhangi bir bölümü, resmi veya yaz›s›, yazarlar›n ve yay›nlay›c›s›n›n yaz›l› izni al›nmadan tekrarlanamaz, bas›lamaz, kopyas› ç›kar›lamaz, fotokopisi al›namaz veya kopya anlam› tafl›yabilecek hiçbir ifllem
yap›lamaz.
NOBEL TIP K‹TABEVLER‹ LTD. fiT‹.
Merkez:
Millet Cad. No:111 Çapa-‹stanbul Tel: (0212) 632 83 33 Fax: (0212) 587 02 17
fiube:
Cerrahpafla T›p Fakültesi Karfl›s› Cerrahpafla-‹stanbul Tel: (0212) 586 17 58
fiube:
Kad›köy R›ht›m Cad. Derya ‹fl Merkezi No: 7 Kad›köy-‹stanbul Tel: (0216) 336 60 08 Fax: (0216) 345 58 25
A n k a r a : MN Medikal & Nobel T›p Kitabevi
Halk Sok. No: 5 S›hhiye-Ankara
Tel: (0312) 431 16 33
Fax: (0312) 432 21 85
‹ z m i r : Güven & Nobel T›p Kitabevi
168. Sok. No: 10/1 Bornova-‹zmir
Tel: (0232) 339 16 96
Fax: (0232) 339 17 54
‹ z m i r : Güven & Nobel T›p Kitabevi
SSK ‹fl Han› P/36 Konak-‹zmir
Tel: (0232) 425 27 58
Fax: (0232) 483 57 02
Düzenleme : Nobel T›p Kitabevleri Ltd. fiti.
Hakk› ÇAKIR
Bask› / Cilt : Nobel Matbaac›l›k
B u r s a : Günefl & Nobel T›p Kitabevi
Alt›parmak Cad. Burç Pasaj›, Bursa
Tel/Fax: (0224) 224 60 21
A d a n a : Nobel T›p Kitabevi
Adnan Kahveci Bulvar› 31/C Adana
Tel: (0322) 233 00 29
Fax: (0322) 234 99 56
S a m s u n : Nobel T›p Kitabevi
Ulugazi Mah. 19 May›s Bulvar› 16/6 Samsun
Tel: (0362) 435 08 03
Fax: (0362) 435 04 90
Ö NSÖZ
Veteriner hekimlikteki bütün ilerlemeleri takip edebilmek, özellikle yo¤un çal›flan genel pratisyenler için çok zordur. Tüm veteriner hekimlik dergilerindeki günceli yakalamak, bir yandan hekimlik
yap›l›rken imkans›zd›r. Pratisyen veteriner hekimler, uzman veteriner hekimlerin yürüttü¤ü binlerce çal›flman›n bulgular› ve sonuçlar› ile bunalabilir, zorlanabilirler. Veteriner Hekimlikte 5 Dakikada Konsültasyon, çok meflgul olan pratisyen veteriner hekime ve veteriner hekimlik ö¤rencilerine,
kedi ve köpeklerde görülen ço¤u klinik sorunun ve hastal›¤›n k›sa ve özlü bir incelemesini sa¤lamak için tasarland›. Ayn› zamanda bu kitab› ortaya ç›karmam›zdaki amac›m›z, kolay kullan›lan bir
biçimde en güncel bilgileri sa¤lamakt›. Önemle vurgulanan nokta, veteriner hekimler taraf›ndan
görülmesi olas› sorunlar›n ve hastal›klar›n teflhis ve tedavisidir.
En büyük hayalimiz, bu kitab›n ilk bask›s› olan kedi ve köpek hekimli¤i, veteriner hekimlik ö¤rencileri, pratisyen veteriner hekimler ve uzmanlar›n genifl kapsaml› baflvuru kayna¤› oldu¤u zaman
gerçekleflmifltir. Biçimi, kullan›m kolayl›¤›, yo¤un çal›flan pratisyenlerce çokca tercih edilirli¤iyle
ispatland›. ‹kinci bas›mda biçim üzerinde çok küçük de¤ifliklikler yapt›k. Baz› konu bafll›klar› de¤iflti, ve yenileri eklendi. Kitab›n kapsam› ve dan›flman editörler ve yazarlar›n say›s› artt›. Ayr›ca
dünya için daha iyi tavsiye edilebilmek için Kuzey Amerika d›fl›ndan olan yazarlar›n say›s›n› da artt›rd›k. Konu adedi artt› ve her konu bir kitaptan beklenebilecek en güncel bilgiyi sa¤layacak flekilde yenilendi. Kitab›n eki de daha yararl› tablolar› içerek flekilde geniflletildi ve ilaç formülleri bölümünün format›, kullan›m› daha kolay k›lmak için de¤ifltirildi.
Birçok iyi veteriner hekimlik kitab› bulunmaktad›r. Veteriner Hekimlikte 5 Dakikada Konsültasyon
bir çabuk baflvuru kitab› olarak benzersizli¤i ve de¤eri, sunumunun tutarl›l›¤›, kapsam›n geniflli¤i,
çok say›da uzman›n kat›l›m› ve yaz›m›n zaman›nda haz›rlanmas›ndad›r. Her klinik sorunun, laboratuvar anormalli¤i ve hastal›¤›n biçimi özdefltir, böylece bilgiye kolay ulafl›l›r. Konu bafll›klar›ndan oluflan genifl bir liste ve her konunun genifl kapsaml› anlat›m›n› içerir.
Veteriner Hekimlikte 5 Dakikada Konsültasyon üç temel bölüme ayr›lm›flt›r: Sorunlar›n Sunumu ve
Fiziksel Bulgular, Tan› Testleri ve Hastal›klar ile Klinik Belirtiler. Bu bölümler vakaya yaklafl›m›n
nas›l olaca¤›n› yans›t›r. Veteriner hekimler önce bask›n flikayetler, belirtiler ve anormal fiziksel bulgularla karfl›lafl›r. ‹lk bölüm, sorunlara teflhise yönelik yaklafl›m› sa¤lar. Sorunun nedenini belirlemek için vakan›n nas›l de¤erlendirilece¤ini ve kesin teflhise ulafl›lmaya çal›fl›l›rken semptomatik
deste¤in nas›l sa¤lanaca¤›na yöneliktir. Veteriner hekim, hastal›¤›n geçmiflini ö¤rendikten ve fiziksel muayeneyi yapt›ktan sonra teflhis için gerekli tetkikleri yapt›r›r. Kitab›n ikinci k›sm›, laboratuvar analizleri ve elektrokardiyografilerdeki anormalliklere teflhis amaçl› yaklafl›m, veteriner hekime yard›mc› olmak için tasarlanm›flt›r. Bu iki bölümde teflhiste izlenecek süreçler s›ralanm›flt›r. Süreçler verilmesi, bir yemek kitab› gibi kullan›lmay› cesaretlendirmek için de¤il, özel bir vakaya
yaklafl›l›rken izlenecek mant›k çerçevesini çizmek içindir. Bilgi birikimi tamamland›¤›nda, kesin
teflhis elde edildi¤i umulur. Son bölüm, pratisyen veteriner hekimin s›kl›kla rastlayabilece¤i hastal›klar› içerir. S›k görülen hastal›klar iki sayfada, alt› sütunluk formatta ele al›nm›flt›r. Daha az görülen hastal›klar tek sayfa üç sütunluk formattad›r.
Ad›n›n belirtti¤i gibi, bu kitab›n bir amac› bilgiye h›zl› ulafl›labiliri sa¤lamakt›r. Bu nedenle, konular› bölümlerin içinde alfabetik olarak s›ralad›k. Birçok konu, dizin bölümüne bak›lmadan bulunabilir. Bölüm ve organ sistemlerine göre düzenlenmifl bir ‹çindekiler bölümü ve ayr›nt›l› dizin haz›rlanm›flt›r. Genifl kapsaml› faydal› bilgiler Ek bölümünde özetlenmifltir. Kitab›n Ekinde kapsaml› ve
ayr›nt›l› ‹laç Formülleri bölümü, toksikoloji tablolar›, endokrin test protokolleri, normal laboratuvar de¤erleri ve dönüflüm tablolar› da bulunmaktad›r.
iii
Dünyan›n dört bir yan›ndan uzman veteriner hekimin yard›m›n› almaktan ötürü kendimizi ayr›cal›kl› say›yoruz. ‹kinci bas›m için dan›flman editörlerin ve katk›da bulunanlar›n say›s›n› artt›rd›k. Bu
metnin yaz›l›fl›nda 300’den fazla uzman veteriner hekim katk›da bulunmufltur, böylece her bölüm,
konusunda uzmanlar taraf›ndan yaz›lm›flt›r. Bu genifl uzman toplulu¤u, de¤erli bilgilerle katk›da
bulunman›n yan› s›ra, bu genifl metnin zaman›nda yay›nlanmas›n› sa¤lad›lar.
Birçok genifl kitab›n haz›rlanmas› y›llar al›r, bas›ld›¤› zaman içindeki baz› bilgiler güncelli¤ini kaybetmifl hale gelir. Birçok katk›da bulunana ve dan›flman editöre teflekkür borçluyuz, onlar›n s›k› çal›flmalar› bu kitab›n iki y›l içinde yaz›lmas›n›, düzenlenmesini ve yay›nlanmas›n› sa¤lad›. Amac›m›z, metnin her zaman güncel kalmas› için iki senede bir gözden geçirmektir.
Bu kitapla birlikte kullan›lmas› için bir de CD-Rom ürettik. Bu ortam metni, ses ve grafiklerle interaktif biçimde birlefltirmektedir. fiimdi veteriner hekimler, gerekli veterinerlik becerileri ile teflhis
ve tedavideki en yeni geliflmelere bilgisayarlar›ndan çabucak ulaflabilirler. Veteriner Hekimlikte 5
Dakikada Konsültasyon CD-Rom, basit bir arama ve getirme sürecinin kullan›m›yla veteriner hekimli¤in bilgi birikiminin ço¤una, h›zl› ve do¤ru ulafl›m sa¤lar. Bu multimedya bilgisayar teknolojisi, klinik inceleme odas› ve doktor ofisine kullan›m› kolay, sürekli e¤itim ve klinik uygulama kalitesini artt›racak “dinamik kitap” getirmektedir.
Bu kitab›n ikinci bas›m›, uygulaman›z ve klinik e¤itiminiz için önemli bir güncel baflvuru kayna¤›
oluflturacakt›r. Onu eksiksiz ve kullan›m› kolay yapmaya çal›flt›k. E¤er bu kitap yüksek kaliteli veteriner hekimlik uygulamas› için size gerekli bilgiyi zaman›nda bulup kullanman›za yard›mc› olursa, hayallerimiz gerçekleflmifl olacak. Bize aktarmak isteyece¤iniz bilgiler, ileriki bas›mlar›n daha
yararl› olmas›n› sa¤layacakt›r. Görmek isteyece¤iniz içerik veya biçim de¤ifliklikleri, ilaveler veya
hatalar varsa, lütfen bize bildirin. Yorumlar›n›z› afla¤›daki adrese gönderiniz:
Drs. Larry Tilley and Frank Smith
c/o Lippicott Williams & Wilkins
351 West Camden Street
Baltimore, MD 21201
iv
Ç E V ‹ R E N L E R ‹ N Ö NSÖZÜ
Say›n Meslektafllar,
Sevgili Ö¤renciler,
Klinisyen meslektafllar›m›z›n ve ö¤rencilerimizin gerçekten ihtiyaç duydu¤una inand›¤›m›z,
Avrupa ve Amerika’da yay›nlanm›fl, nitelikli mesleki eserlerin telif haklar› sat›n al›narak,
türkçelefltirilmesi ve ülkemiz klinisyen veteriner hekimlerine ve veteriner fakültelerindeki
ö¤rencilerimize katk›lar sa¤lanmas› projemize, üç sene önce karar vermifl ve bafllam›flt›k. ‹lk
olarak da, Amerika ve di¤er ülkelerde önemli bir eser olan “The 5-Minute Veterinary Consult” adl› bu kitab› seçtik. Bizi oldukça meflgul eden bu kitab›m›z›n bugün yay›nlanm›fl olmas›ndan dolay› çok mutluyuz. Bu eser, Amerika ve Avrupa’da klinisyen veteriner hekimlerin ve veteriner fakültesi ö¤rencilerinin s›kça baflvurduklar› önemli bir kaynakt›r. Bu kitab›n,
telif haklar›n›n al›nmas›ndaki gecikme, çeviride ilk deneyimimiz olmas›, böylesine genifl
kapsaml›, ansiklopedik nitelikteki kitab›n çevirisiyle ifle bafllamam›z, sayfa say›s›n›n fazlal›¤› ve küçük puntolu oluflu gibi bir çok nedenlerden dolay› ancak iki buçuk senede tamamlayabildik. Türkçelefltirilmesinde yaflad›¤›m›z güçlüklerin en büyü¤ü, özellikle k›saltmalarda
izlenen yöntem olmufltur. Örne¤in; CSF- BOS, CNS-MSS gibi türkçeye çevirme zorunda oldu¤umuz baz› k›saltmalarda tereddüt ettik. Hastal›k ve ilaç isimlerini büyük ölçüde asl› gibi
b›rakt›k. Latince olan isimleri oldu¤u gibi b›rak›p, ingilizce olanlar› türkçelefltirdik. Oldukça emek sarfetmifl olmam›za ve bu kadar incelememize ra¤men hatalar›m›z›n ç›kabilece¤ini
düflünüyor ve sizlerin hoflgörülerinize s›¤›n›yoruz. Gördü¤ünüz hatalar›n bizlere bildirilmesi, yeni bas›mlar› aç›s›ndan önemli olacakt›r. Katk›, görüfl ve önerilerinize aç›k oldu¤umuzu
da belirtmek isteriz.
Bu kitaba baflvurdu¤unuz anda, bir hastal›¤›n tan›m›, belirtileri, nedenleri, risk faktörleri, tan›, ay›r›c› tan›, laboratuvar bulgular›, tedavi, ilaç tedavisi ve ilaç seçimi, hastan›n takibi ve ek
bilgiler gibi önemli bilgileri içermesinden dolay› sizlerin do¤ru tan›y› bulup; do¤ru tedaviye
yönelmenizde önemli katk›lar sa¤layaca¤› kuflkusuzdur. Ayr›ca radyoloji, klinik patoloji ve
veteriner difl hekimli¤i konular›nda da önemli katk›lar sa¤layaca¤›na inan›yoruz.
Veteriner Hekimlikte 5 Dakikada Konsultasyon kitab›n›n çok kapsaml› bir kitap olmas› nedeni ile çeviri ve editörlü¤ü oldukça zaman alm›flt›r. Bir taraftan bu kitap ile u¤rafl verirken bir
taraftan da bu dönem içinde Kedi ve Köpeklerde Deri Hastal›klar›, Kedi ve Köpeklerin
Klinik Hekimli¤i, Kedi ve Köpeklerde Pratik Tan› ve Tedavi Klavuzu ile Koyun Patolo ji Atlas› gibi bu önemli dört eseri de sizlere kazand›rm›fl olman›n mutlululu¤u içindeyiz. Bu
eserleri seçerken çok detayl› araflt›rma yap›yor, siz meslektafllar›m›za ve ö¤rencilerimize en
çok yarar sa¤layabilece¤ini düflündü¤ümüz ve veteriner klinik hekimli¤inin geliflti¤i ülkelerde en çok yararlan›lan kaynak kitaplar olmas›na özen gösteriyoruz. Bu emeklerimizden sonra güzel bir haberi de sizlerle paylaflmak isteriz. NOBEL VETER‹NER’in kurulmas›n›n ilk
ad›mlar›n› att›k. Bu bizleri çok mutlu etti.
v
Di¤erlerinden daha farkl› olmak, daha çok aranan ve do¤ru bilgiler ile do¤ru tan›, tedavileri
yapan nitelikli bir veteriner hekim olmak için;sürekli kendimizi yenilemek, okumak, çal›flmak
ve araflt›rman›n önde gelen kriterler oldu¤unun bilinci ile önemli bilgileri sizlere türkçe olarak aktarman›n mutlululu¤u içindeyiz.
Bu kitab›n haz›rlanmas›nda eme¤i geçen öncelikle sevgili Ersal Bingöl ve Nobel T›p Kitabevi’nin çok de¤erli sahipleri ve çal›flanlar›na, çeviri dan›flmanlar›na, düzeltmeleri yapan arkadafllara, katk›lar›n› esirgemeyen firmalar›m›za, Anatolia Hayvan Hastanesi veteriner hekimleri ve çal›flanlar›na ve bize sürekli destek veren ailelerimize teflekkürü bir borç biliriz.
Sayg›lar›m›zla.
Tahsin Yeflildere - Oktay Deprem
01.02.2008
vi
K ONSÜLTASYON E D ‹ T Ö R L E R ‹
LARRY G. ADAMS, DVM, PhD
West Lafayette, Indiana
DEBORAH S. GRECO, DVM
Fort Collins, Colorado
MARK PAPICH, DVM, MS
Raleigh, North Carolina
STEPHEN C. BARR, DVM
Ithaca, New York
ELEANOR C. NAWKINS, DVM
JOANE M. PARENT, DVM, MVSc
Guelph, Ontario, Canada
JAN BELLOWS, DVM
Weston, Florida
SARA K. LYLE, DVM, MS
KAREN HELTON RHODES, DVM
Goshen, New York
SHARN A. CENTER, DVM
Ithaca, New York
PAUL E. MILLER, DVM
Madison, Wisconsin
PETER D. SCHWARZ, DVM
Albuquerque, New Mexico
SUSAN M. COTTER, DVM
WALLACE B. MORRISON, DVM, MS
FRANCIS W.K. SMITH, JR., DVM
MITCHELL A. CRYSTAL, DVM
Orange Park, Florida
CARL A. OSBORNE- DVM, PHD
St. Paul, Minnesota
LARRY P. TILLEY, DVM
BRETT M. FEDER, DVM
Columbia, South Carolina
GARY D. OSWEILER, DVM, PHD
Ames, Iowa
vii
YAZARLAR
JONATHAN A. ABBOTT, DVM
Blacksburg, Virginia
LARRY G. ADAMS, DVM, PHD
ALBERT H. AHN, DVM
RENEE AL-SARRAF, DVM
Little Falls, New Jersey
JAMES M. G.ANTHONY, BSc (AGR.),
DVM, MRCVS, FAVD
British Columbia, Canada
MAX J. G. APPEL, DVM, PHD
Ithaca, New York
LOUIS F. ARCHBALD, DVM, PhD
Gainesville, Florida
RODNEY S. BAGLEY, DVM
Pullman, Washington
E. MURL BAILEY, DVM, PhD
College Station, Texas
CLETA SUE BAILEY, DVM, PhD
Davis, California
LARRY BAKER, DVM, FAVD
Decatur, Illinois
STEPHEN C. BARR, BVSc, MVS, PhD
Ithaca, New York
MARGARET C. BARR, DVM, PhD
San Diego, California
JOSEPH W. BARTGES, DVM, PhD
Knoxville, Tennessee
ANDREW W. BEARDOW, BVM&S,
MRCVS
ELLEN N. BEHREND, VMD, MS
Auburn, Alabama
C. A. TONY BUFFINGTON, DVM, PhD
Columbus, Ohio
SUSAN E. BUNCH, DVM, PhD
JAMIE R. BELLAH, DVM
COLIN F. BURROWS, BVetMed, PhD,
MRCVS
JAN BELLOWS, DVM
Weston, Florida
NAOMI L. BURTNICK, MT (ASCP)
MARC G. BERCOVITCH, DVM
Gaithersburg, Maryland
CATHRYN M. CALIA, DVM
CHRISTINE F. BERTHELIN-BAKER,
DVM, MRCVS
Addlestone, United Kingdom
CLAY A. CALVERT, BS, DVM
Athens, Georgia
NICHOLE BIRNBAUM, DVM
Manassas, Virginia
JOHN D. BONAGURA, DVM, MS
Columbia, Missouri
G. DANIEL BOON, DVM, MS
MARIBETH J. BOSSBALY, VMD
Langhorn, Pennsylvania
RANDI BRANNAN, DVM
Portland, Oregon
JANICE MCINTOSH BRIGHT, BSN, MS,
DVM
SCOTT A. BROWN, VMD, PhD
Athens, Georgia
KAREN CAMPBELL, DVM, MS
Urbana, Illinois
LELAND CARMICHAEL, DVM, PHD
Ithaca, New York
LARRY CARPENTER, DVM, MS
San Antonio, Texas
THOMAS L. CARSON, DVM, MS, PHD
Ames, Iowa
SHARON A. CENTER, DVM
Ithaca, New York
ERIN S. CHAMPAGNE, DVM
Columbia, Missouri
DENNIS J. CHEW, DVM
Columbus, Ohio
GEORGINA CHILD, BVSc
New South Wales, Australia
BRIAN S. BEALE, DVM
Houston, Texas
DONALD J. BROWN, BS, MSE, DVM,
PhD
MARY M. CHRISTOPHER, DVM, PhD
Davis, California
KARIN M. BEALE, DVM
Houston, Texas
JÖRG BÜCHELER, DVM, PhD
St. Kitts, West Indies
RUTHANNE CHUN, DVM
Manhattan, Kansas
viii
SUSAN M. COCHRANE, DVM, DVSc
Scarborough, Ontario
STEPHEN P. DIBARTOLA, DVM
Columbus, Ohio
JONI L. FRESHMAN, DVM, MS
Colorado Springs, Colorado
ELLEN C. CODNER, BS, DVM, MS
Martinez, California
KELLY J. DIEHL, DVM, MS
Englewood, Colorado
VIRGINIA LUIS FUENTES, MA, VetMB,
Cert VR, DVC, MRCVS
Columbia, Missouri
STEPHEN COLES, BVSc, MACVSC
Melbourne, Victoria, Australia
BRADFORD C. DIXON, DVM, MS
Phoenix, Arizona
B. KEITH COLLINS, DVM, MS
Waukesha, Wisconsin
DAVID CHRISTOPHER DORMAN, DVM,
PhD
North Carolina
BRIAN C. GILGER, DVM, MS
SUE DOWNING, DVM
Los Angeles, California
JOHN-KARL GOODWIN, DVM
DAVID DUCLOS, DVM
Lynnwood, Washington
JOHN G. GORDON, DVM
Columbus, Ohio
ROBERT M. CORWIN, DVM, PhD
Columbia, Missouri
DEREK S. DUVAL, BA, VMD
St. Louis, Missouri
SUSAN M. COTTER, DVM
CECILLIA GORREL, BSc, Vet MB, DDS,
Hon FAVD, MRCVS
United Kingdom
DAVID F. EDWARDS, DVM
LAINE COWAN, DVM, MS
Manhattan, Kansas
ERICK EGGER
LARRY D. COWGILL, DVM, PHD
Davis, California
BRUCE E. EILTS, DVM, MS
Baton Rouge, Lousiana
MITCHELL A. CRYSTAL, DVM
MARC ELIE, BS, DVM
PAUL A. CUDDON, BVSc
ROBYN ELMSLIE, DVM
Englewood, Colorado
ELIZABETH A. CURRY-GALVIN, DVM
Schaumburg, Illinois
RICHARD A. FAYRER-HOSKEN, BVSC,
PHD, MRCVS
Athens, Georgia
JEAN SWINGLE GREEK, DVM
Overland Park, Kansas
BRETT M. FEDER, BS, DVM
AMY M. GROOTERS, DVM
Baton Rouge, Louisiana
LINDA S. FINEMAN, DVM
Santa Cruz, Caliornia
NITA KAY GULBAS, DVM
Phoenix, Arizona
SCOTT D. FITZGERALD, DVM
Lansing, Michigan
TIM HACKETT, DVM, MS
SHANNON FLOOD, DVM
Ithaca, New York
DEBORAH J. HADLOCK, BS, VMD
Bayville, New York
LINDA J. DEBOWES, DVM, MS
Manhattan, Kansas
CAROL S. FOIL, DVM, MS
KEVIN A. HAHN, DVM, PhD
Houston, Texas
TERESA C. DEFRANCESCO, DVM
SHARON K. FOOSHEE, MS, DVM
Mississippi State, Mississippi
JEFFERY O. HALL, DVM, PhD
Logan, Utah
ROBERT C. DENOVO, DVM, MS
S. DRU FORRESTER, DVM, MS
TERRANCE A. HAMILTON, DVM
Cleveland, Ohio
NISHI DHUPA, BVM, MRCVS
Boston, Massachusetts
THERESA W. FOSSUM, DVM, PhD
ROBERT L. HAMLIN, DVM, PhD
Columbus, Ohio
SHARON M. DIAL, DVM, PhD
Tucson, Arizona
GREGORY O. FREDEN, BS, DVM
Southbridge, Massachusetts
STEVEN R. HANSEN, DVM, MS
Urbana, Illinois
JAMES L. COOK, DVM, PhD
Columbia, Missouri
ANGELYN M. CORNETTA, DVM
South Weymouth, Massachusetts
GEORGE H. D’ANDREA, BS, DVM, MS
Auburn, Alabama
TANIA N. DAVEY, BSC, BVMS, MACVSC
Brisbane, Australia
THOMAS KEVIN DAY, DVM, MS
Louisville, Kentucky
HELIO AUTRAN DE MORAIS, DVM, MS,
PhD
Londrina, Parana, Brazil
ix
TOM GARLAND, DVM
JOANNE C. GRAHAM, DVM, MS
Franklin Park, Illinois
W. DUNBAR GRAM, DVM
Virginia Beach, Virginia
GREGORY F. GRAUER, DVM, MS
THOMAS K. GRAVES, DVM
Rochester, New York
DEBORAH SUSAN GRECO, DVM, PhD
ROBERT HARDY, DVM, MS
St. Paul, Minnesota
ALBERT E. JERGENS, DVM, MS
Ames, Iowa
MICHAEL S. LAGUTCHIK, DVM
NEIL K. HARPSTER, DVM
Riverwoods, Illinois
KENNETH A. JOHNSON, MVSc, PhD,
FACVSc
Columbus, Ohio
INDIA F. LANE, DVM, MS
DANIEL P. HARRINGTON, DVM
JOHN HART, JR., QDVM
Rancho Santa Fe, California
JOHN W. HARVEY, DVM, PhD
ELEANOR C. HAWKINS, DVM
KAREN HELTON RHODES, DVM
Goshen, New York
JOAN C. HENDRICKS, VMD, PhD
Philadelphia, Pennsylvania
ROSEMARY A. HENIK, DVM, MS
Madison, Wisconsin
LORA STAHL HITCHCOCK, DVM
Columbia, Missouri
MARK E. HITT, DVM, MS
Annapolis, Maryland
KEITH HNILICA, DVM
Athens, Georgia
WALTER E. HOFFMANN, DVM, PhD
Urbana, Illinois
HARM HOGENESCH, DVM, PhD
JUDY HOLDING, RN, DVM, BS
Urbana, Illinois
MOLLYANN HOLLAND, DVM
Oklahoma City, Oklahoma
WILLIAM E. HORNBUCKLE, DVM
Ithaca, New York
JOHNNY D. HOSKINS, DVM, PHD
KATHERINE A. HOUPT, VMD, PhD
Ithaca, New York
KAREN DYER INZANA, DVM, PhD
FREDERIC JACOB, DVM
St. Paul, Minnesota
CHRISTINE CAROLYN JENKINS, DVM
Exton, Pennsylvania
SUSAN E. JOHNSON, DVM, MS
Columbus, Ohio
LYNELLE R. JOHNSON, DVM, PhD
Columbia, Missouri
SHIRLEY D. JOHNSTON, DVM, PhD
Pomona, California
RICHARD J. JOSEPH, DVM
New York, New York
BRUCE W. KEENE, DVM, MS
ROBERT J. KEMPPAINEN, DVM, PhD
Auburn, Alabama
MARGARET R. KERN, DVM
RICHARD D. KIENLE, DVM
Gilroy, California
LESLEY G. KING, MVB, MRCVS
PETER P. KINTZER, DVM
Nort Grafton, Massachusetts
REBECCA KIRBY, DVM
Glendale, Wisconsin
MARK D. KITTLESON, DVM, PhD
Davis, California
JEFFREY S. KLAUSNER, DVM
St. Paul, Minnesota
THOMAS KLEIN, DVM
Hilliard, Ohio
JOYCE S. KNOLL, VMD, PhD
GARY J. KOCIBA, DVM, PhD
Columbus, Ohio
JOHN M. KRUGER, DVM, PhD
East Lansing, Michigan
NED F. KUEHN, DVM, MS
Southfield, Michigan
KAREN A. KUHL, DVM
MARY ANNA LABATO, DVM
x
ROLF E. LARSEN, DVM, PhD
KENNETH S. LATIMER, DVM, PhD
Athens, Georgia
DENNIS F. LAWLER, DVM
St. Louis, Missouri
SUZETTE LECLERC, DVM, MVSc
Saskatoon, Saskatchewan, Canada
GEORGE E. LEES, DVM, MS
ALFRED M. LEGENDRE, DVM, MS
LINDA LEHMKUHL, DVM
Columbus, Ohio
MICHAEL B. LESSER, DVM
Lawndale, California
STEVEN A. LEVY, VMD
Durham, Connecticut
DAVID C. LEWIS, BVSc, PhD
Portland, Oregon
DENISE M. LINDLEY, DVM
Crestwood, Illinois
DAVID LIPSITZ, BS, DVM
MAdison, Wisconsin
SUSAN E. LITTLE- DVM, PhD
Athens, Georgia
HEIDI B. LOBPRISE, DVM
Dallas, Texas
DAWN E. LOGAS, DVM
RANDALL C. LONGSHORE, DVM
Phoenix, Arizona
CARROLL LOYER, DVM
Boulder, Colorado
JODY P. LULICH, DVM, PhD
St. Paul, Minnesota
JOHN E. LUND, BS, MS, DVM, PhD
Kalamazoo, Michigan
PATRICIA J. LUTTGEN, DVM, MS
Lakewood, Colorado
SARA K. LYLE, DVM, MS
MICHAEL S. MILLER, MS, VMD
West Chester, Pennsylvania
MARK G. PAPICH, DVM, MS
JOHN MACDONALD, DVM
Auburn, Alabama
PAUL E. MILLER, DVM
Madison, Wisconsin
JOANE M. PARENT, DVM, MVSc
Guelph, Ontario
PETER S. MACWILLIAMS, DVM, PhD
Madison, Wisconsin
LISA E. MOORE, DVM
Manhattan, Kansas
NIKOLA A. PARKER, DVM, MS
JILL MADDISON, BVSc, PhD, FACVSc
Sydney, New South Wales, Australia
DANIEL O. MORR‹S, DVM
ALLAN J. PAUL, DVM, MS
Urbana, Illinois
ORLA M. MAHONY, MVB, MRCVS
WALLACE B. MORRISON, DVM, MS
MICHAEL E. PETERSON, DVM, MS
Albany, Oregon
BRADLEY L. MOSES, DVM
Hanover, Massachusetts
J. PHILLIP PICKETT, DVM
JOCELYN MOTT, DVM
Jacksonville, Florida
JON D. PLANT, DVM
Marina del Ray, California
MICHAEL J. MURPHY, DVM, PhD
St. Paul, Minnesota
KONSTANZE H. PLUMLEE, DVM, MS
Urbana, Illinois
KENNETH V. MASON, BVSc, MVSc,
FACVSc
Springwood, Australia
K. MARCIA MURPHY, DVM
DAV‹D J. PLZIN, DVM, PhD
St. Paul, Minnesota
TERRI L. MCCALLA, DVM, MS
Camarillo, California
NATHANIEL C. MYERS III, DVM
Pittsburgh, Pennsylvania
ROBERT H. POPPENGA, DVM, PhD
Kennett Square, Pennsylvania
PATRICK L. MCDONOUGH, MS, PhD
Ithaca, New York
KRISTINA NARFSTRÖM, DVM, PhD
Uppsala, Sweden
KLAAS POST, DVM, M Vet SC
Saskatoon, Saskatchewan, Canada
BRENDAN C. MCKIERNAN, DVM
Wheat Ridge, Colorado
MARK P. NASISSE, DVM
Greensboro, North Carolina
JAMES C. PRUETER, DVM
Cleveland, Ohio
RONALD M. MCLAUGHLIN, JR., DVM
T. MARK NEER, DVM
BEVERLY J. PURSWELL, DVM, PhD
CHRISTOPHER A. MCREYNOLDS,
DVM, MS
Colorado Springs, Colorado
REGG D. NEIGER, DVM, PhD
Brookings, South Dakota
ANDRÉE D. QUESNEL, DVM, DVSC
St. Hyacinthe, Quebec
RHETT NICHOLS, DVM
Farmingdale, New York
CYNTHIA C. RAMSEY, DVM, MS
KATHLEEN E. NOONE, VMD
New York, New York
KENNETH M. RASSNICK, DVM
GARY D. NORSWORTHY, DVM
San Antonio, Texas
CLARENCE A. RAWLINGS, DVM, PhD
Athens, Georgia
FREDERICK W. OEHME, DVM, PhD
Manhattan, Kansas
WILLIAM J. REAGAN, DVM, PhD
CARL A. OSBORNE, DVM, PhD
St. Paul. Minnesota
ALAN H. REBAR, DVM, PhD
GARY D. OSWEILER, DVM, PhD
Ames, Iowa
LLOYD M. REEDY, DVM
Dallas, Texas
KAREN L. OVERALL, MA, VMD, PhD
RALPH C. RICHARDSON, DVM
Manhattan, Kansas
DALE PACCAMONTI, DVM, MS
KEITH P. RICHTER, DVM
Rancho Santa Fe, California
STANLEY L. MARKS, BVSc, PhD
Davis, California
STEVEN L. MARKS, BVSc, MS, MRCVS
Baton Rouge, Lousisiana
ROBERT A. MASON, DVM, DVSc
Poulsbo, Washington
LINDA MEDLEAU, DVM, MS
Athens, Georgia
LYNDA D. MELENDEZ, DVM, MS
Stillwater, Oklahoma
TONATIUH MELGAREJO, DVM, MS, PhD
LINDA M. MESSINGER, DVM
Englewood, Colorado
KATHRYN M. MEURS, DVM
Columbus, Ohio
VICKI MEYERS-WALLEN, VMD, PhD
Ithaca, New York
ELLEN MILLER, DVM, MS
Loveland, Colorado
MATT W. MILLER, DVM, MS
College Station, TX
xi
MICHAEL J. RINGLE, DVM
Red Bank, New Jersey
ALLEN FRANKLIN SISSON, DVM, MS
JERRY A. THORNHILL, DVM
Barrington, Illinois
MARK RISHNIW, BVSC, MS
Ithaca, New York
STEPHANIE L. SMEDES, DVM
Poulsbo, Washington
MARY ANNA THRALL, BA, DVM, MS
MARGARET V. ROOT KUSTRITZ, DVM,
PhD
St. Paul, Minnesota
FRANCES O. SMITH, DVM, PhD
Burnsville, Minnesota
Sante Fe, New Mexico
MARY O. SMITH, BVMS, PhD
ANDREA TIPOLD, PD Dr
Bern, Switzerland
PATRICIA J. SMITH, DVM, MS, PhD
Fremont, California
SHEILA M.F. TORRES, DVM, MS, PhD
Minneapolis, Minnesota
FRANCIS W. K. SMITH, JR., DVM
DAVID C. TWEDT, DVM
PAUL W. SNYDER, DVM, PhD
JOHN WILLIAM TYLER, DVM
PATTI S. SNYDER, DVM, MS
SHELLY Y. VADEN, DVM, PhD
DON C. SORJONEN, DVM, MS
Auburn, Alabama
MARY ANN VONDERHAAR, DVM MS
Urbana, Illinois
BARI L. SPIELMAN, DVM, BS
MARK C. WALKER, BVSc, MACVSc
REBECCA L. STEPIEN, DVM
Madison, Wisconsin
MELISSA S. WALLACE, DVM
New York, New York
JERRY B. STEVENS, DVM, PhD
MICHELLE JOY WASCHAK, DVM, MS
ELIZABETH ARNOLD STONE, DVM
ROBERT J. WASHABAU, VMD, PhD
JUSTIN H. STRAUS, DVM
West Caldwell, NJ
CYNTHIA R. WEBSTER, DVM
MARGARET S. SWARTOUT, DVM, MS
M. GLADE WEISER, DVM
Fort Cllins, Colorado
CHERYL L. SWENSON, DVM, PhD
ALEXANDER H. WERNER, VMD
Studio City, California
HARRIET MERLIN SYME, BSc,
BVetMed, MRCVS
London, England
MICHAEL D. WILLARD, DVM, MS
WAYNE STEWART ROSENKRANTZ, DVM
Garden Grove, California
PHILIP ROUDEBUSH, DVM
Topeka, Kansas
ELIZABETH A. ROZANSKI, DVM
JOHN E. RUSH, DVM, MS
CARL D. SAMMARCO BVSc, MRCVS
SHERRY L. SANDERSON, DVM, PhD
Athens, Georgia
JUAN CARLOS SARDINAS, DVM
Palm Beach, Florida
THOMAS SCHERMERHORN, VMD
Ithaca, New York
DONALD PAUL SCHROPE, DVM
PETER D. SCHWARZ, DVM
Albuquerque, New Mexico
FRED W. SCOTT, DVM, PhD
Ithaca, New York
J. CATHARINE R. SCOTT-MONCRIEFF,
MA, vet MB, MS
KEVIN SHANLEY, DVM
Valley Forge, Pennsylvania
DARCY SHAW, DVM, MVSc
Canada
LINDA G. SHELL, DVM
G. DIANE SHELTON, DVM, PhD
LaJolla, California
KENNETH W. SIMPSON, BVM&S, PhD,
MRCVS
Ithaca, New York
BARBARA S. SIMPSON, DVM, PhD
JOSEPH TABOADA, DVM
DAVID A. WILLIAMS, MA, Vet MB, PhD,
MRCVS
ROBERT A. TAYLOR, DVM
Denver, Colorado
JAMES E. WILLIAMS, JR., DVM, MS
Columbia, Missouri
WILLIAM B. THOMAS, DVM, MS
RONALD B. WILSON, DVM
Nashville, Tennessee
JAMES P. THOMPSON, DVM, PhD
J. PAUL WOODS, DVM, MS
Guelph, Ontario
LELAND THOMPSON, DVM
Lee’s Summit, Missouri
KAREN M. YOUNG, VMD, PhD
Madison, Wisconsin
xii
Bölümlere göre ‹ Ç ‹ N D E K ‹ L E R
KONULAR
PROBLEMLER‹N
SUNUMU VE KL‹N‹K
BULGULAR
Abortus, Gebeli¤in Sonland›r›lmas›
Abortus, Spontan (Gebelik Kayb›)—Kediler
Abortus, Spontan (Gebelik Kayb›)—Köpekler
Agresyon (Sald›rganl›k)—Kediler
Agresyon (Sald›rganl›k)—Köpekler
Akut Abdomen
Alopesi— Kediler
Alopesi— Köpekler
Anizokori
Anoreksi
Asites
Ataksi
Atefl
Boyun ve S›rt A¤r›s›
Çiftleflmede Uygun Zamanlama
Dermatozlar ve Depigmentasyon Bozuklu¤u
Dermatozlar, Eksfoliatif
Dermatozlar, Eroziv veya Ülseratif
Dermatozlar, Papulonodüler
Dermatozlar, Steril Nodüler/Granülomatöz
Dermatozlar, Vezikulopüstüler
Disfaji
Diskezi ve Hematokezi
Dispne, Takipne ve Çarp›nt›
Distosi (Güç Do¤um)
Disüri ve Pollaküri
Difllerde Renk De¤iflikli¤i
Diyare, Akut
Diyare, Kronik—Kediler
Diyare, Kronik—Köpekler
Epifora
Epistaksis
Flatulans/Gaz Ç›kartma
Gingivitis
xiii
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
26
28
30
32
34
36
38
40
42
44
46
48
50
52
54
56
58
60
62
64
66
68
KONULAR
Gizli Körlük
Halitozis/A¤›z Kokmas›
Hematemesis
Hematüri
Hepatomegali
Hipotermi
‹drar Retensiyonu, Fonksiyonel
‹nfertilite, Diflilerde
‹nfertilite. Erkek—Köpekler
‹nkontinans, D›flk›
‹nkontinans, ‹drar
Kafay› Geri Atma (Vestibüler Hastal›k)
Kardiyopulmoner Arrest
Kedilerde Evi Islatma, ‹drar
K›rm›z› göz
Kilo Kayb› ve Kafleksi
Konstipasyon ve Obstipasyon (Kab›zl›k ve T›kanma)
Koprofaji
Korku ve Fobiler—Köpekler
Korneal ve Skleral Yaralanmalar
Kusma, Akut
Kusma, Kronik
Lenfadenopati (Lenfadenomegali)
Melena (D›flk›da Kan)
Miyoklonus
Nazal Ak›nt› (Hapfl›rma, Ters Hapfl›rma, Ö¤ürme)
Nazal Dermatozis
Nefrotik Sendrom
Neonatal Mortalite (Fad›ng Sendromu)
Nöbet (Konvülsiyon, Status Epileptikus)—Kediler
Nöbet (Konvülsiyon, Status Epileptikus)—Köpekler
Obezite
Odontoklastik Rezorptif Lezyonlar—Kediler
Oligüri ve Anüri
Oral ülser
Orbital Hastal›klar (Eksoftalmus, Enoftalmus, Strabismus)
Öksürük
Paraliz
Periodontal Hastal›klar
Petefli/Ekimoz/Çürüme (Morarma)
Pityalizm
Pododermatitis
Poliüri ve Polidipsi
Prostatomegali
Pruritus
Regürgitasyon
Renomegali
Retinal Dejenerasyon
Retinal Kanama
Sa¤›rl›k
Sepsis ve Bakteriyemi
Sinkop
Siyanoz
Splenomegali
Stereotipiler—Kediler
xiv
70
72
74
76
78
80
82
84
86
88
90
92
94
96
98
100
102
104
106
108
110
112
114
116
118
120
122
124
126
128
130
132
134
136
138
140
142
144
146
148
150
152
154
156
158
160
162
164
166
168
170
172
174
176
178
KONULAR
Stereotipiler—Köpekler
Stertor ve Stridor
Stomatitis
Stupor ve Koma
fiok, Hipovolemik
fiok, Kardiyojenik
fiok, Septik
T›rnak ve T›rnak Yata¤› Bozukluklar›
Topall›k
Tremorlar
Üçüncü Göz Kapa¤›n›n Protrüzyonu
Üfürümler, Kalp
Üriner Kanal Obstrüksiyonu
Vaginal Ak›nt›
Zehirlenme (‹ntoksikasyon)
180
182
184
186
188
190
192
194
196
198
200
202
204
206
208
ACTH Cevap Testi
Alanin Aminotransferaz (ALT)/Aspartat Aminotransferaz
Albumin, Hipoalbuminemi
a1-Proteaz ‹nhibitörü (a1-PI), D›flk›da
Alkalin Fosfataz (ALP) ve g-Glutamil Transferaz (GGT)
Alkalozis, Metabolik
Amilaz ve Lipaz
Amonyak
Anemi, Nonrejeneratif
Anemi, Rejeneratif
Antinükleer Antikor (ANA) Titresi/Lupus Eritematosus (LE) Hücre Testi
Anyon Gap (AG)
Asidozis, Metabolik
Bilirubin, Yüksek
Coombs’ Testi
Düflük Doz Deksametazon Bask›lama Testi
Eozinofili ve Bazofili
Fosfor, Hiperfosfatemi
Fosfor, Hipofosfatemi
Fruktozamin ve Glikoze Hemoglobin
Glikoz, Hiperglisemi
Glikoz, Hipoglisemi
Glikozüri
Globulin
Hemoglobinüri ve Miyoglobinüri
Hiperkapni
Hipoksemi
Hipostenüri
‹drar Elektrolitleri ve ‹drar›n Yap›s›
‹drar Kortizol: Kreatin Oran› (‹KKO)
Kalsiyum, Hiperkalsemi
Kalsiyum, Hipokalsemi
Klor, Hiperkloremi
Klor—Hipokloremi
Kobalamin ve Folat, Serum
212
216
218
220
222
224
226
228
230
232
234
236
238
240
242
244
246
248
250
252
254
256
258
260
262
264
266
268
270
272
274
276
278
280
282
TANILAR—
LABORATUVAR TESTLER‹
xv
KONULAR
Kreatin Kinaz
Kreatin ve Kan Üre Nitrojeni (BUN)—Azotemi ve Üremi
Kristalüri
Laktik Asidozis (Hiperlaktatemi)
Lenfopeni
Lenfositosis
Lipidler, Hiperlipidemi
Magnezyum, Hipermagnezemi
Magnezyum, Hipomagnezemi
Methemoglobinemi
Monositozis
Nötrofili
Nötropeni
Osmolarite, Hiperosmolarite
Pansitopeni
Paraproteinemi
P›ht›laflma Faktörü Eksikli¤i
Piyüri
Polisitemi
Potasyum, Hiperkalemi
Potasyum, Hipokalemi
Proteinüri
Safra Asitleri
Silindirüri
Sodyum, Hipernatremi
Sodyum, Hiponatremi
Tiroid Hormonlar›
Tripsin—Benzeri ‹mmünoreaktivite (TBI)
Trombositopeni
Trombositozis
Yüksek-Doz Deksametazon Bask›lama Testi ve Plazma ACTH Seviyeleri
284
286
288
290
292
294
296
298
300
302
304
306
308
310
312
314
316
318
320
322
324
326
328
330
332
334
336
338
340
342
344
Atrioventriküler Blok, Tam (Üçüncü Derece)
Atriyal Fibrilasyon ve Atriyal Fluter
Atriyal Prematür Kompleksler (APK)
Atriyoventriküler Blok, Birinci Derece
Atriyoventriküler Blok, ‹kinci Derece, Mobitz Tip I
Atriyoventriküler Blok, ‹kinci Derece, Mobitz Tip II
Atriyoventriküler ‹leti Bozuklu¤u
Atriyumun Durmas› (Atrial Standstill)
Hasta Sinüs Sendromu
‹dioventriküler Ritim
Sa¤ Dal Bloku
Sinüs Aritmisi
Sinüs Arresti veya Bloku
Sinüs Bradikardi
Sinüs Taflikardi
Sol Anterior Fasiküler Blok
Sol Dal Bloku
Supraventriküler Taflikardi (SVT)
Ventriküler Fibrilasyon
Ventriküler Prematüre Kompleksler
348
350
352
354
356
358
360
362
364
366
368
370
372
374
376
378
380
382
384
386
TANILAR—
ELEKTROKARD‹OGRAF‹
xvi
KONULAR
Ventriküler Standstil (Asistol)
Ventriküler Taflikardi
Wolff-Parkinson-White Sendrom (wpw)
388
390
392
Adenokarsinom, Akci¤er
Adenokarsinom, Deri (Ter Bezi, Sebaseöz)
Adenokarsinom, Mide, ‹nce ve Kal›n Ba¤›rsak, Rektal
Adenokarsinom, Nazal
Adenokarsinom, Pankreas
Adenokarsinom, Prostat
Adenokarsinom, Renal
Adenokarsinom, Tükrük Bezi
Adenokarsinom, Tiroid—Köpekler
Adenokarsinoma, Anal Kese/Perianal/Rektal
Akci¤er Lobunun Torsiyonu
Akne—Kediler
Akne—Köpekler
Akral Yalama Dermatitisi
Akromegali—Kediler
Aktinomikoz
Akut Solunum Güçlü¤ü Sendromu (ARDS)
Alt Üriner Sistem Enfeksiyonu
Aflatoksin Toksikozu
Ameloblastom
Amiloidozis
Amitraz Toksikozu
Anaerobik Enfeksiyonlar
Anal Kese Hastal›klar›
Anemi, Aplastik
Anemi—Heinz Cisimci¤i
Anemi, Demir Eksikli¤i
Anemi, ‹mmün—‹liflkili
Anemi, Metabolik (Spiküle K›rm›z› Hücreli Anemiler)
Anemi, Nükleer Maturasyon Defekti (Anemi, Megaloblastik)
Anemi—Kronik Böbrek Hastal›¤›nda
Antebrakial (Önkol) Büyüme Bozukluklar›
Anteriör Crossbite
Anteriör Üveitis—Kediler
Anteriör Üveitis—Köpekler
Aortik Stenoz
Aortik Tromboembolizm
Apseleflme
Apudoma
Arsenik Zehirlenmesi
Arteriyovenöz Fistül
Artritis (Osteoartritis)
Artritis (Septik)
Asetaminofen Toksisitesi
Aspergillozis
Aspirin Toksisitesi
Ast›m, Bronflit—Kediler
Astrositoma
396
397
398
399
400
401
402
403
404
406
408
410
411
412
414
416
418
420
422
423
424
426
428
429
430
431
432
434
436
437
438
440
442
444
446
448
450
452
454
455
456
458
460
462
464
466
468
470
HASTALIKLAR VE
KL‹N‹K SENDROMLAR
xvii
KONULAR
Astrovirus Enfeksiyonu
At›lmam›fl Plasenta
Atheroskleroz
Atlantoaksiyal ‹nstabilite
Atopi
Atriyal Duvar Y›rt›¤›
Atriyal Septal Defekt
Atriyoventriküler (AV) Kapak Endokardiyozisi
Atriyoventriküler Kapak Displazisi
Atriyoventriküler Valvüler Stenoz
Babesiosis
Bak›r Hepatopatisi
Bartonelloz—Kedi T›rmalama Hastal›¤›
Bazal Hücre Tümörü
Benign Prostatik Hiperplazi
Büyüme Hormonu-Cevapl› Dermatozlar
Besin Reaksiyonlar› (Dermatolojik)
Beyin Hasar› (Kafa Travmas› ve Hipoksi)
Biliöz Kusma Sendromu
Blastomikozis
Blefaritis
Bordetellosis—Kediler
Botulizm
Böbrek Hastal›¤›, Konjenital ve Geliflimsel
Böbrek Yetmezli¤i, Akut (ABY)
Böbrek Yetmezli¤i, Kronik
Brakial Pleksus Kopmas›
Brakisefalik Havayolu Sendromu
Bronfliektazi—Köpekler
Bronflit, Kronik (COPD)
Brusellozis—Köpekler
Calicivirus—Kediler
Campylobakteriozis
Candidiazis
Capillariazis
Chagas Hastal›¤› (Amerikan Tripanozomiazisi)
Ched›ak-Higashi Sendromu
Cheyletiellozis
Coronavirus Enfeksiyonu—Köpekler
Chylothorax
Coonhound Paralizi (‹diyopatik Poliradikülonörit)
Cruciate Hastal›¤›, Kranial
Cryptococcosis
Cryptorchidism
Cryptosporidiosis
Cyclic Hematopoezis—Köpekler
Cytauxzoonosis
Çikolata Toksisitesi
Çinko Toksisitesi
Dans Eden Doberman Hastal›¤›
Demir Toksisitesi
Demodikozis
Depo Hastal›klar›, Glikojen
Depo Hastal›klar›, Lizozomal
Dermatofilozis
Dermatofitozis
xviii
471
472
474
475
476
478
479
480
482
484
486
488
490
491
492
493
494
496
498
500
502
504
505
506
508
510
512
514
516
518
520
522
524
526
527
528
529
530
531
532
534
536
538
540
541
542
543
544
546
547
549
550
552
553
554
556
KONULAR
Dermatomiyozit
Diabetes ‹nsipidus
Diabetes Mellitus, Ketoasidotik
Diabetes Mellitus, Komplike Olmayan
Diabetes Mellitus, Nonketotik Hiperozmolar Sendrom
Digoksin Toksisitesi
Dirsek Displazisi
Diskospondilitis
Disotonomi (Key-Gaskell Sendromu)
Disrafizm, Spinal
Dissemine ‹ntravasküler Koagülasyon (DIK)
Distemper (Köpek Gençlik Hastal›¤›)—Köpeklerde
Difl K›r›¤›
Difl Kökü Apsesi (Apikal Apse)
Difl Luksasyonu/Avülsiyonu
Difl Minesi Hipoplazisi/Hipokalsifikasyon
Diyaframatik Herni
Diyet ‹ntolerans›
Duman ‹nhalasyonu
Düflmemifl Süt Difli
Ebstein Anomalisi
Ektropiyon
Ehrlichiosis
Eklampsi
Ektopik Üreter
Ekzokrin Pankreatik Yetmezlik (EPY)
Endokarditis, Bakteriyel
Endomiyokardiyal Hastal›k—Kediler
Ensefalitis
Ensefalitis, Parazitik Migrasyona Ba¤l› Sekonder
Ensefalitozoonosis
Ensefalopati, ‹skemik—Kediler
Entropiyon
Eozinofilik Granulom Kompleksi
Epididimitis/Orflitis
Epilepsi, ‹diyopatik, Genetik, Primer
Episkleritis
Epulis
Etanol Toksisitesi
Etilen Glikol Toksisitesi
Fallot Tetralojisi
Fanconi Sendromu
Fasiyal Sinir Parezisi/Paralizisi
Feline Deri Frajilite Sendrom
Feline Simetrik Alopesi
Feline Enfeksiyöz Peritonit (FIP)
Feline ‹diyopatik Alt ‹drar Yolu Hastal›klar›
Feline ‹mmun Yetmezlik Virusu (FIV)
Feline Leukemia Virüs Enfeksiyonu (FELV)
Feline Panlökopeni
Feline Paraneoplastik Sendrom
Feline Rinotrakeitis Virüs
Feline Sinsitium—Forming Virus Enfeksiyonu (FESFV)
Feokromositom (Pheochromocytoma)
Fibrokartilaginöz Embolik Miyelopati
Fibrosarkom, Gingiva
xix
558
560
562
564
566
568
570
572
574
575
576
578
580
582
584
586
588
590
592
593
594
595
596
598
599
600
602
604
606
608
609
610
612
614
616
618
620
621
623
624
626
628
630
632
633
634
636
638
640
642
644
646
648
650
652
654
KONULAR
Fibrosarkom, Kemik
Fibrosarkom, Nazal ve Paranazal Sinüs
Fosfofruktokinaz Eksikli¤i
Gastritis, Atrofik
Gastritis, Kronik
Gastroduodenal Ülser Hastal›¤›
Gastroenterit, Eozinofilik
Gastroenterit, Hemorajik
Gastroenterit, Lenfositik-Plazmasitik
Gastrointestinal Obstrüksiyon
Gastroözofagiyal Reflü
Giardiazis
Glokom
Glomerülonefritis
Gluten Enteropatisi, ‹rlanda Seterlerinde
Hemangioperistoma
Heart worm (Kalp Kurdu) Hastal›k—Kedilerde
Heart worm (Kalp Kurdu) Hastal›k—Köpeklerde
Helicobacter Enfeksiyonu
Hemangiosarkoma, Dalak ve Karaci¤er
Hemangiosarkoma, Deri
Hemangiosarkoma, Kalp
Hemangiosarkoma, Kemik
Hemobartenelloz
Hemotoraks
Hepatik Amiloid
Hepatik Ensefalopati
Hepatik Lipidosis (Karaci¤erde Ya¤lanma)
Hepatik Yetmezlik, Akut
Hepatitis, Enfeksiyöz Canine
Hepatitis, Granülomatöz
Hepatitis, Kronik—Aktif
Hepatitis, Leptospirozis
Hepatitis, Suppuratif ve Hepatik Apse
Hepatosellüler Adenoma (Hepatom)
Hepatoportal Mikrovasküler Displazi (MVD)
Hepatorenal Sendrom
Hepatosellüler Karsinoma (HCCA)
Hepatotoksinler
Hepatozoonosis
Herpesvirüs Enfeksiyonu (CHV)—Köpekler
Hiatus Hernisi
Hidronefrozis
Hidrosefalus
Hiperadrenokortisizm (Cushing Hastal›¤›)
Hiperandrojenizm
Hiperkoagulabilite
Hipereosinofilik Sendrom
Hiperöstrojenizm
Hiperparatiroidizm
Hiperparatiroidizm, Renal Sekonder
Hipersensitivite Reaksiyonu (Anafilaksi)
Hipertansiyon, Portal
Hipertansiyon, Pulmoner
Hipertansiyon, Sistemik
Hipertiroidizm
xx
655
656
658
660
662
664
666
668
670
672
674
676
678
680
682
683
684
686
688
690
692
693
694
695
696
697
698
700
702
704
706
708
710
712
713
714
716
718
720
722
723
724
726
728
730
732
733
734
736
738
740
742
744
746
748
750
KONULAR
Hipertrofik Osteodistrofi
Hipertrofik Osteopati
Hipertrofik Pilorik Gastropati, Kronik
Hiperviskozite Sendromu
Hipoadrenokortisizm
Hipoandrojenizm
Hipomiyelinasyon—Merkezi ve Periferal Sinir Sistemi
Hipoparatiroidizm
Hipopituitarizm
Hipopyon ve Lipid Alanlar›
Hipotiroidizm
Histiositom
Histiositozis—Köpekler
Histoplazmozis
Hyphema
Horner sendromu
‹kili Aortik Kavis
Is› Çarpmas› ve Hipertermi
‹mmünoproliferatif Enteropati—Basenjilerde
‹mmünyetmezlik Bozukluklar›, Primer
‹nce Ba¤›rsakta Afl›r› Bakteri Ço¤almas› (S‹BO)
‹nflamatuvar Ba¤›rsak Hastal›¤› (‹BD)
‹nsülinoma
‹nterdigital Dermatitis
‹nterstisyal Hücre Tümörü, Testis
‹ntervertebral Disk Hastal›¤› Servikal
‹ntervertebral Disk Hastal›¤›, Torakolumbal
‹ntüssüsepsiyon (‹nvaginasyon)
‹ris Atrofisi
‹rritabl Barsak Sendromu (‹BS)
‹vermektin Toksisitesi
Juvenil Poliarteritis (Beagle A¤r› Sendromu)
Juvenil Selülitis (Puppy Strangles)
Kalça Displazisi—Köpekler
Kan Nakli Reaksiyonlar›
Karakurba¤as› Venomu Toksikozisi
Karbon Monoksit Zehirlenmesi
Kardiyomiyopati, Boxer
Kardiyomiyopati, Dilate—Kediler
Kardiyomiyopati, Dilate—Köpekler
Kardiyomiyopati, Hipertrofik—Kediler
Kardiyomiyopati, Hipertrofik—Köpekler
Kardiyomiyopati, Restriktif—Kediler
Karnitin Eksikli¤i
Katarakt
Kayal›k Da¤lar Benekli Atefli
Kancal› Kurtlar (Ankilostomiyazis)
Kene Is›r›¤› Paralizi
Kene ve Kene Kontrolü
Keratitis, Ülseratif Olmayan
Keratitis, Ülseratif
Keratokonjunktivitis Sicca (KCS)
Kertenkele Zehirlenmesi
Kemodektoma
K›l follikülü Tümörleri
Kirpik Hastal›klar› (Trikiyazis/Distichiazis/Ektopik Kirpikler)
xxi
752
754
756
758
760
762
764
766
768
769
770
774
776
778
780
782
783
784
786
788
790
792
794
796
797
798
800
802
805
806
808
809
810
812
814
816
818
819
820
822
824
826
828
830
832
834
837
838
840
842
844
846
847
848
849
850
KONULAR
Klamidiazis—Kediler
Klostridyal Enterotoksikoz
Koagülopati, Karaci¤er Hastal›¤›nda
Kobalamin Malabsorbsiyonu, Büyük Schnauzerlerde ve Border Collilerde
Koksidioidomikozis
Koksidioz
Kolilerde Göz Anomalisi
Kolanjit/Kolanjiyohepatit
Kolelithiasis
Kolesistit
Kolibasilloz
Kolit ve Proktit
Kolit, Histiositik Ülseratif
Kondrosarkom, Kemik
Kondrosarkom, Larinks ve Trakea’da
Kondrosarkom, Nazal ve Paranazal Sinüs
Kondrosarkom, Oral
Konjenital Oküler Anomaliler
Konjestif Kalp Yetmezli¤i, Sa¤-Taraf
Konjestif Kalp Yetmezli¤i, Sol-Taraf
Konjunktivitis—Kediler
Konjunktivitis—Köpekler
Kontakt Dermatit
Koriyoretinit
Korneal Dejenerasyonlar ve ‹nfiltrasyonlar
Korneal Distrofiler
Kraniyomandibular Osteopati
Kulak Uyuzu
Kuduz
Kurflun Zehirlenmesi
Kutanöz Asteni
Kutanöz ‹laç Erüpsiyonlar›
Larengiyal Hastal›k
Legg-Calvé-Perthes Hastal›¤›
Leiomyoma, Mide, ‹nce ve Kal›n Barsak
Leiomyosarkom, Mide, ‹nce ve Kal›n Barsak
Leishmaniasis
Lenfomatoid Granülomatozis
Lenfadenitis
Lenfanjiektazi
Lenfosarkoma (Lenfoma), Epidermotrofik
Lenfosarkoma—Kedilerde
Lenfosarkoma—Köpeklerde
Lenfödem
Lens Lüksasyonu
Leptospirozis (Spiroket Hastal›¤›)
L-Form Bakteriyel Enfeksiyonlar
Lipom, infiltratif
Lökoensefelomiyelopati, Rottweiler’lerde
Lösemi, Akut Lenfoblastik
Lösemi, Kronik Lenfositik
Lumbosakral Stenoz (Cauda Equina Sendromu)
Lupus Eritematozus, Kutanöz (Diskoid)
Lupus Eritematozus, Sistemik (SLE)
Lyme Hastal›¤›
Malassezia Dermatitis
xxii
852
854
856
857
858
860
861
862
864
865
866
868
870
871
872
873
875
876
878
880
882
884
886
888
890
891
892
893
894
896
898
899
900
902
904
905
906
907
908
910
912
914
916
918
919
920
922
923
925
926
927
928
930
932
934
936
KONULAR
Malformasyonlar-Kongenital, Merkezi Sinir Sistemi
Malign Fibröz Histiyositom (Dev Hücre Tümörü)
Mantar Zehirlenmesi
Mast Hücre Tümörü
Mastitis
Mediastinitis
Megakolon
Megaözefagus
Melanositik Tümörler, Deri ve Parmak
Melanositik Tümörler, Oral
Metritis
Meme Bezi Hiperplazisi—Kedilerde
Meme Bezi Tümörleri—Kedilerde
Meme Bezi Tümörleri—Köpeklerde
Meningioma
Meningitis/Meningoensefalitis/Meningomiyelitis, Bakteriyel
Meningoensefalomiyelitis, Eozinofilik
Meningoensefalomiyelitis, Granülomatöz
Mesotelyoma
Metaldehit Zehirlenmesi
Mide Genifllemesi ve Volvulus Sendromu (GDV)
Mide Motilite Bozukluklar›
Miksödem ve Miksödem Komas›
Miyelodisplastik Sendromlar
Miyelomalasi—Diffüz, Hemorajik (Hematomiyeli)
Miyelopati, Dejeneratif
Miyeloproliferatif Hastal›klar
Miyokardial ‹nfarktüs
Miyokard Tümörleri
Miyokarditis
Miyopati, Fokal ‹nflamatuvar–Çi¤neme Kaslar› Miyositisi ve
Ekstraoküler Miyositis
Miyopati, Generalize ‹nflamatuvar—Polimiyositis ve Dermatomiyositis
Miyopati, Noninflamatuvar—Endokrin
Miyopati, Noninflamatuvar—‹skoç köpek kramp›, kal›tsal
Miyopati, Noninflamatuvar—Kal›tsal miyotoni
Miyopati, Noninflamatuvar—Kal›tsal x’e ba¤l› musküler distrofi
Miyopati, Noninflamatuvar—Labrador retriever, kal›tsal
Miyopati, Noninflamatuvar—Metabolik
Mukopolisakkaridozis (MPS)
Multipl Miyelom
Myasthenia Gravis
Mycobacterial Enfeksiyonlar
Mycoplasma
Moderatör Bantlar›n Art›fl›
Nazofaringiyal Stenozis
Narkolepsi ve Katapleksi
Nazal veya Nazofarengiyal Polipler
Nefrolitiazis
Nefrotoksisite, ‹laca Ba¤l›
Nekrotizan Ensefalitis, Yorkshire Terrier’lerde
Nekrotizan Meningoensefalitis, Maltese Köpeklerde
Neosporoz
Nokardiozis
Nonsteroidal Anti-‹nflamatuar ‹laç (NSA‹D) Toksisitesi
Nöroaksonal Distrofi
xxiii
938
940
941
942
944
945
946
948
950
952
954
955
956
958
960
962
964
966
968
970
972
974
976
978
979
980
982
983
984
986
988
990
992
994
995
996
997
998
1000
1002
1004
1006
1008
1010
1011
1012
1013
1014
1016
1018
1019
1020
1021
1022
1024
KONULAR
Oftalmia Neonatorum
Omuz, Ligament ve Tendon Kondisyon Bozukluklar›
Optik Nöritis
Östrojen Toksisitesi
Oral Kavite Tümörleri, Farkl›laflmam›fl Malign Tümörler
Oral Kitleler
Organofosfat ve Karbamat Toksisitesi
Oronasal Fistül
Osteokondrodisplazi
Osteokondrozis
Osteomiyelitis
Osteosarkom
Otitis Eksterna ve Media
Otitis Media ve ‹nterna
Ovaryum Tümörleri
Örümcek Zehiri Toksikozisi—Kara Dul Örümce¤i
Örümcek Zehiri Toksisitesi—Kahverengi Münzevi Ailesi
Özofageal Daralma
Özofageal Divertikül
Özofagitis
Özofagusta Yabanc› Cisim
Pankreatitis
Pannikülitis
Panosteitis
Papillomatozis
Papilödem
Parafimozis ve Fimozis
Paragonimiyazis
Parotitis
Parvoviral Enfeksiyon—Köpekler
Patella Luksasyonu
Patent Duktus Arteriozus
Pektus Ekskavatum
Pelger-Huet Anomalisi
Pelvik ‹drar Kesesi
Pemfigoid, Büllöz
Pemfigus
Perianal Fistül
Periferal Nöropatiler (Polinöropatiler)
Periferal Ödem
Perikarditis
Peritoneoperikardiyal Diyafram Hernisi
Perikardiyal Effüzyon
Perineal Herni
Perirenal Psödokistler
Peritonitis
Persistent Sa¤ Aortik Ark
Phycomycos›s (Pythiosis)
Physaloptera
Pika
Pire ve Pire Kontrolü
Piretrin ve Piretroid Toksikoz
Piruvat kinaz eksikli¤i
Piyelonefritis
Piyoderma
Piyometra ve Kistik Endometriyel Hiperplazi
xxiv
1025
1026
1028
1029
1030
1032
1034
1036
1037
1038
1040
1042
1044
1046
1048
1050
1051
1052
1054
1056
1058
1060
1062
1064
1066
1067
1068
1069
1071
1072
1074
1076
1078
1079
1080
1081
1082
1084
1086
1088
1090
1091
1092
1094
1095
1096
1098
1100
1102
1103
1104
1106
1107
1108
1110
1112
KONULAR
Piyotoraks
Plague (Yersinia Pestis) (Veba)
Plasentan›n Subinvolüsyonu
Plasma Hücreli Gingivitis ve Farengitis
Polikistik Böbrek Hastal›¤›
Plasmasitom, Mukokutanöz
Plöral Effüzyon
Pnömoni, Allerjik—Köpekler
Pnömoni, Aspirasyon
Pnömoni, Bakteriyel
Pnömoni, Fungal
Pnömositozis
Pnömotoraks
Poliartritis, Eroziv, ‹mmün-‹liflkili
Poliartritis, Noneroziv, ‹mmun-‹liflkili
Polifaji
Polioensefalomyelitis—Kediler
Polisitemia Vera
Prostat Kistleri
Portosistemik fiant
Poxvirüs Enfeksiyonu—Kediler
Proptosis
Prostatitis ve Prostatik Apse
Protein Kaybettiren Enteropatiler (PKE)
Prototekozis
Pseudorabies Virüs Enfeksiyonu (Yalanc› Kuduz)
Puglarda Ensefalitis (Meningoensefalitis)
Pulmoner Fibrozis
Pulmoner Kontüzyonlar
Pulmoner Mineralizasyonlar
Pulmoner Ödem
Pulmoner Ödem, Nonkardiyojenik
Pulmoner Tromboembolizm
Pulmonik Stenosis (PS)
Q hummas›
Rabdomiyom
Rabdomiyosarkom
Rabdomiyosarkom, ‹drar Kesesi
Rektal darl›k
Rektal ve anal prolapsus
Rektoanal Polipler
Renal tubüler Asidoz
Reovirüs Enfeksiyonlar›
Respiratuar Parazitler
Retinal Ayr›lma
Rinitis ve Sinüzitis
Rinosporidiyozis
Rodentisid Antikoagülan Zehirlenmesi
Rotavirüs Enfeksiyonu
Sekal ‹nversiyon (Sekumun Ters Dönmesi)
Safra Kanal› Karsinomu
Safra Kanal› T›kan›kl›¤›
Salmonellosis (Salmonella Enfeksiyonu)
Sarkoptik Uyuz
Schiff-fierrington Fenomeni
Schwannoma
xxv
1114
1116
1117
1118
1119
1120
1122
1124
1126
1128
1130
1132
1134
1136
1138
1140
1142
1144
1145
1146
1148
1149
1150
1152
1154
1155
1156
1157
1158
1159
1160
1162
1164
1166
1168
1170
1171
1172
1174
1175
1176
1178
1179
1180
1182
1184
1186
1188
1190
1191
1192
1194
1196
1198
1199
1200
KONULAR
Sebaseöz Adenit
Seks Hormonuna Yan›t Veren Dermatozlar
Seksüel Geliflim Bozukluklar›
Seminoma
Serebellar Dejenerasyon
Serebellar Hipoplazi
Sertoli Hücre Tümörü
Seruminöz Bez Adenokarsinomu, Kulak
Sinovial Hücreli Sarkom
Shaker Sendromu (Generalize Tremor Sendromu)
Silier diskinezi, Primer
Siroz/fibrozis, Karaci¤erde
Sjögren Sendromu
So¤uk Aglütinin Hastal›¤›
Skuamöz Hücreli Karsinom, Akci¤er
Skuamöz Hücreli Karsinom, Deri
Skuamöz Hücreli Karsinom, Dil
Skuamöz Hücreli Karsinom, Gingiva
Skuamöz Hücreli Karsinom, Kulak
Skuamöz Hücreli Karsinom, Nazal Planum
Skuamöz Hücreli Karsinom, Nazal ve Paranazal Sinüsler
Skuamöz Hücreli Karsinom, Parmak
Skuamöz Hücreli Karsinom, Tonsil
Somon Bal›¤› Zehirlenmesi
Spermatosel/Spermatik Granuloma
Splenik Torsiyon (Dalak Torsiyonu)
Spondilozis Deformans
Sporotrikozis
Stafilokok Enfeksiyonlar›
Steroid Hepatopatisi
Steroide Cevap Veren Menenjit-Arterit (SRMA)—Köpekler
Streptokok Enfeksiyonlar›
Striknin Zehirlenmesi
Strongiloidiasis
Süperfisiyal Nekrolitik Dermatitis
Taban› Dar Mandibüler Köpek Difli
Taurin Yetmezli¤i
Tenyalar (Cestodiazis)
Testiküler Dejenerasyon ve Hipoplazi
Tranmissib›l Venereal Tümör (Stiker Sarcomu)
Tetanoz
Timoma
Toksoplazmozis
Trakeal kollaps
Trakeobronflitis, Enfeksiyöz—Köpekler
Transisyonel Hücre Karsinomu, Böbrek, Mesane, Üretra
Travmatik Miyokarditis
Trigeminal Nöritis
Trematodlar, Karaci¤er
Tricuriasis (Kamç›l› kurt)
Trombositopatiler
Trombositopeni, Primer ‹mmün Yan›ta-Ba¤l› (IMT)
Tularemi
Tümoral Kalsinozis
Tyzzer Hastal›¤›
Uterus Tümörleri
xxvi
1201
1202
1204
1206
1207
1208
1209
1210
1211
1212
1214
1216
1218
1220
1221
1222
1224
1225
1226
1227
1228
1230
1231
1232
1234
1235
1236
1237
1238
1240
1242
1243
1244
1245
1246
1247
1248
1249
1250
1251
1252
1254
1256
1258
1260
1262
1264
1265
1266
1268
1270
1272
1274
1275
1276
1277
KONULAR
Uterusta Atoni
Uveal Melanom, Kediler
Uveal Melanom, Köpekler
Uveodermatolojik Sendrom (VKA)
Üreterolithiazis
Üretral Prolapsus
Üçüncü Gözkapa¤› Bezinin Prolapsusu (kiraz göz)
Ürolithiazis, Kalsiyum Fosfat
Ürolithiazis, Kalsiyum Oksalat
Ürolithiazis, Ksantin
Ürolithiazis, Sistin
Ürolithiazis, Struvit—Kediler
Ürolithiazis, Struvit—Köpekler
Ürolithiazis, Ürat
Vaccine (afl›)—‹liflkili Sarkom
Vaginal Hiperplazi ve Prolapsus
Vaginal Malformasyonlar ve Edinilmifl Lezyonlar
Vaginal Tümörler
Vaginitis
Vaskulitis, Kutanöz
Vaskulitis, Sistemik
Ventriküler Septal Defekt
Vesikülourakal Divertiküller
Vestibüler Hastal›k, Geriatrik—Köpekler
Vestibüler Hastal›k, ‹diopatik—Kediler
Vitamin A Toksisitesi
Vitamin D Toksisitesi
Von Willebrand Hastal›¤›
Wobbler Sendromu (Servikal Omur ‹nstabilitesi)
Yalanc› Gebelik
Y›lan Zehiri Toksisitesi—Engerekler
Y›lan Zehiri Toksisitesi—Mercan Y›lanlar›
Yuvarlak Solucan (Askariazis)
Zambak Zehirlenmesi
1278
1279
1280
1281
1282
1284
1286
1287
1288
1290
1291
1292
1294
1296
1298
1299
1300
1302
1304
1306
1307
1308
1310
1312
1314
1316
1318
1320
1322
1324
1326
1327
1328
1329
Ekler
1331
‹ndeks
1417
xxvii
PROBLEMLER‹N SUNUMU
VE KL‹N‹K BULGULAR
VETER‹NER HEK‹ML‹KTE 5-DAK‹KADA KONSÜLTASYON
2
ABORTUS, GEBEL‹⁄‹N SONLANDIRILMASI
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
Gebeli¤in uyar›larak sonland›r›lmas›; fertilizasyonu veya implantasyonu engelleyen
veya oluflmufl gebeli¤i sonland›ran ilaçlar
taraf›ndan yap›labilir.
PATOF‹ZYOLOJ‹
• Korpus luteum—köpeklerde ve özellikle
kedilerde gebelik boyunca fonksiyonel
olmal›d›r; Hipofizer etkinin devaml›l›k
üzerinde uterin ve plasental etkiden daha
önemli oldu¤u tahmin edilmektedir.
• LH ve PRL—korpus luteumun
devaml›l›¤› için sorumlu olan primer hormonlard›r, azalm›fl konsantrasyonlar korpus luteumun gerilemesine ve gebeli¤in
sonlanmas›na neden olabilir
• Progesteron sekresyonunu inhibe eden
veya progesteron reseptörleri ile yar›flan
bileflikler gebeli¤in yitirilmesine neden
olurlar.
ETK‹LENEN S‹STEMLER
Üreme, gastrointestinal, solunum, nöroloji,
ve kardiyak—tedavide kullan›lan ilaçlardan
etkilenirler.
ÖZELL‹KLER
‹stenmeyen gebelikler
BEL‹RT‹LER
• Gebeli¤in evresine ba¤l›d›r
• Fark edilir bir belirti olmayabilir
• Vajinal ak›nt› veya fetusun d›flar› at›lmas›
NEDENLER
• Luteotropik deste¤in kesilmesi
• Progesteron sentezinin inhibe edilmesi
• Progesteron reseptör antagonistlerin kullan›lmas›
R‹SK FAKTÖRLER‹
Sebep olan ilaçlar—beklenmedik yan etkiler; izlem ve uygulama ciddi miktarda
zaman ve u¤rafl gerektirir; birçok ilaç abortusun tedavisi için onaylanmam›flt›r.
TANI
AYIRICI TANI
• Çiftleflmenin oldu¤unu saptamak önemlidir
• Östrus siklusunun evresini belirle—vajinal sürme preparat› (simir) incele, plazma
progesteron konsantrasyonunu ölç (çiftleflmeye, zamanlamaya bak)
• Sperm araflt›r—vajinal simiri incele,
yoklu¤u çiftleflmenin olmad›¤› anlam›na
gelmez.
• Östrusta olan ve hamile oldu¤undan
yüksek flüphe duyulan hasta—vajinal simir
günlük veya iki günde bir incele ve
diöstrusun 6. gününde tedaviye baflla
• Erken dönem östrustaki hasta—5 gün
bekle ve tedaviye baflla
• Gebeli¤in kesin tan›s›—20-30 gün sonra
diöstrustan ultrason incelemesi yap ve 40
gün sonra ise radyografik inceleme yap.
• Gebeli¤i devam eden hasta—diöstrusun
30 -35. gününde tekrar tedavi et; genelde
gebeli¤in sonlanmas› sa¤lan›r.
TAM KAN/B‹YOK‹MYA/‹DRAR
ANAL‹Z‹
• Tedavi etmeden önce; sadece yafll›
hastalar için tarama niteli¤inde.
• fiayet efllik eden baflka bir hastal›k yoksa
normaldir.
D‹⁄ER LABORATUVAR TESTLER‹
• Vajinal sitolojik test—östrus siklusunun
devresini ve sperm varl›¤›n› tespit et.
• Plazma progesteron konsantrasyonu –
östrus siklusunun devresini tespit eder ve
luteolizin baflar›s›n›n izlemine yard›mc›
olur.
GÖRÜNTÜLEME
Ultrason—gebelik tespiti için çiftleflmeden
4-5 hafta sonra yap›labilir; gebeli¤in belgelenmesi ve uterusun boflalt›lmas› için tercih
edilebilecek tan› koydurucu bir test
D‹⁄ER TANI PROSEDÜRLER‹
Yok
TEDAV‹
• Hastan›n gelece¤ini göz önünde bulundurarak, flayet çiftleflme beklentisi yok ise
ovariohisterektomi en iyi alternatif olabilir.
• Hayvan sahibini tüm seçenekler
hakk›nda bilgilendir, ortak olarak uygun
tedavi seçene¤ini uygulay›n.
• Yatan hasta—s›n›fland›r›lmam›fl ilaçlar›
kullan ve yan etkileri için hastay› izle;
flayet hayvan sahibi hastay› eve götürmekte ›srar ediyorsa, hastay› ç›karmadan önce
her bir tedavi sonras›nda en az bir hafta
bekle.
• Yanl›fll›kla çiftleflmifl (kazara çiftleflmifl)
difli köpeklerin ço¤u gebe kalmazlar, bu
nedenle tedavi gerekli olmayabilir.
Erken diöstrusta gebelik statüsü bilinmez,
çünkü gebeli¤in ultrason ile do¤rulanmas›
çiftleflmeden sonra 4-5 haftaya kadar
mümkün de¤ildir.
• Diöstrusun 6-10. gününde tedavi et—
gestasyonun ortas›nda tedavi etmek hofl
olmayabilir (daha çok fetus ve ak›nt›
gelebilir) ve hasta üzerinde psikolojik etkileri olabilir.
• PGF2 alfa (Lutolyse)ve bromokriptin
(Parlodel)—Küçük çal›flmalarda (say›=15)
progesteron konsantrasyonunu bazal konsantrasyonun alt›na çekmede %100 baflar›l›
olmufltur.
3
ABORTUS, GEBEL‹⁄‹N SONLANDIRILMASI
‹LAÇ TEDAV‹S‹
‹LAÇ SEÇ‹M‹
• PGF2 alfa—luteolitik, diöstrusun 6.
gününde baflla (250 mg/kg SC 12 saat
arayla 5 gün boyunca) bu ilaç uterusun
kas›lmalar›n› yo¤unlaflt›r›r ve servikal
dilatasyona neden olur, diöstrusun 28-30.
gününde ultrason muayenesini yap ve
flayet hasta gebe ise, tedavi protokolünü
31-35. gün tekrar et
• Bromocriptin mesylate (Parlodel)—prolaktin inhibitörüdür, abortusu uyar›r:
diöstrusun 31-35. günlerinde 30μg /kg PO
12 saat arayla veya 100 μg/kg PO 24 saat
arayla 5-6 gün için uygulay›n.
• PGF2a (250 μg/kg SC 12 saat arayla) ve
bromokriptin (10 μg/kg PO 12 saat arayla)—2 ilac›n kombinasyonu mükemmel
sonuçlar do¤urur; diöstrusun 6-10.
gününde uygula ve hastay› sabah
tedavisinden 2 saat sonra besle ki yan etkileri (kusma) azalt.
• Miferprestone (progesteron ve glukokortikoid reseptör antagonisti) ve epostane
(steroid sentez inhibitörü)—potansiyel
olarak yararl›d›r.
KONTRAEND‹KASYONLAR
• PGF2a—baz› türlerde kan bas›nc›n›
art›r›r ve bronkokonstriksiyona neden olabilir; ast›m veya yüksek kan bas›nc› olan
hastalarda kullanmay›n, sentetik analoglar›
(güvenilir doz belirlenmemifl) ile tedavi
etmeye kalk›flmay›n.
• Bromocriptin—baz› hastalar ergot
alkoloidlerine karfl› duyarl›d›rlar.
• Östrojen—kistik endometriyal hiperplaziye, piyometraya, kemik ili¤i supresyonuna ve bu nedenli pansitopeniye
neden olabilir.
ÖNLEMLER
• PGF2a—yan etkiler doz ile ilgilidir;
hiperpne, hipersalivasyon, kusma ve
seyrek d›flk›lama; yüksek doz (440 μg/kg
LD 505 mg/kg) kullan›m›nda; hafif lökomotor inkoordinasyonu ve merkezi sinir
sisteminin az depresyonunu fark edebilirsiniz.
• Bromocriptin—minimal yan etkiler:
bazen kusma; uterus evaküasyon zaman›
PGF2a’ya göre daha uzun sürer.
OLASI ETK‹LEfi‹MLER
Bromocriptin—eritromicin ile birlikte kullan›m›; bromocriptinin plazma konsantrasyonunda art›fl olur.
ALTERNAT‹F ‹LAÇLAR
Yok
EK B‹LG‹
EfiL‹K EDEN DURUMLAR
Yok
YAfiA BA⁄LI FAKTÖRLER
Yok
ZOONOT‹K POTANS‹YEL
Yok
GEBEL‹K
Yok
Efi ANLAMLILAR
Yok
KISALTMALAR
• LH – luteinizing hormon
• PRL – prolaktin
• PGF2 alfa – prostaglandin F 2 alfa
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
Uterus ultrasonografisi—uterus içeri¤inin
evaküasyonunu do¤rular.
OLASI KOMPL‹KASYONLAR
• ‹nteröstrus aral›¤› k›saltabilir (gelecek
östrus siklusuna kadar olan süre)
• Östrojenik bileflikler ile tedavi kontraendikedir.
Önerilen Kaynaklar
Braakman A, Okkens AC, van Haaften B.
Medical methods to terminate pregnancy in the dog. Comppend Contin
Educ Pract Vet 1993;15:1505-1512.
Concannon PW, Verstegen J, Wanke P.
Pregnancy termination in dogs and cats:
use of prostaglandins, dopamine agonists, or Dexamethasone. Paper presented at the annual meeting of the Society
of Theriogenology, 1997. Montreal,
Canada, 240-244.
Olson PN, Johnston SD, Root MV, et al.
Terminating pregnancy in dogs and cats.
Annu Reprod Sci 1992;28:399-406.
Post K. Induced pregnancy termination in
dogs. Paper presented at the annual
meeting of the Society of Theriogenology, 1993. Jacksonville, Florida, ppp.
215-221.
Yazar Klaas Post
Dan›flman Editör Sara K. Lyle
4
ABORTUS, SPONTAN (GEBEL‹K KAYBI)—KED‹LER
NEDENLER
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
• Abort—Ekstrauterin yaflam sürdüremeyecek bir veya birden fazla ölü veya canl›
fetüsün d›flar› at›lmas› • Gebelik Kayb›—
Embriyonik ölümü, reabsorbe edilmifl
erken fetal kayb›, abortusu, distosiyi, ve
mumifikasyonu da içeren tüm gebelik
kay›plar›.
PATOF‹ZYOLOJ‹
• Primer Nedenler—Embriyo ve fetüsü
direkt öldüren nedenler (öldürücü genetik
defektler, enfeksiyonlar) • Sekonder Fetal
Kay›p—Defektif veya kompromize plasentasyonun, yeterli uterin vasküler ve
nütrisyonel destek eksikli¤inin, yetersiz
destekleyici endokrin geliflme ve fonksiyonunun neden oldu¤u ölümler.
• Difli ile ilgili durumlar – genellikle fetal
yaflam› indirekt olarak bitirirler (örn; distosi, travma, afl›r› stres ve metabolik
hastal›klar). • Olas› sonuçlar (azalan
s›kl›kla)—erken gestasyon s›ras›nda reabsorbe edilmesi, geç gestasyon s›ras›nda
abortus veya mumifikasyon, normal gebelik süresinin sonunda ölü do¤um; göreceli
olarak reabsorpsiyonu belgelemek daha
zordur. • Erken Embriyonik Ölümün
Görülme S›kl›¤›—bilinmiyor
• Üreme sistemi
• Di¤er organlar—flayet gebelik kayb›n›n
nedeni di¤er vücut sistemlerinden veya d›fl
etkenlerden orijin al›yorsa veya flayet
gebelik kayb› komplikasyonlara neden
oluyorsa (örn; toksemi veya flok).
ÖZELL‹KLER
• Nonspesifik • Enfeksiyöz nedenler
d›fl›nda, s›kl›kla ilk do¤umda ve alt›
yafl›ndan büyük annelerde görülür.
BEL‹RT‹LER
Genel Yorumlar
• Gestasyonun erken evrelerinde asemptomatik olabilir.
• NOT: her hastada tüm belirtiler
görülmez, baz› kombinasyonlar olabilir
Öyküdeki Bulgular
• Zaman›nda do¤uramama • Abdominal
genifllemede azalma • Plasental yap›lar›n
veya fark edilebilir fetüsün d›flar› at›lmas›
• Anoreksi • Kusma ve ishal • Kilo kayb›
Fizik Muayene Bulgular›
• Vulvadan kanl› veya purulent ak›nt›—
titiz diflilerde gözlemlenmeyebilir • Daha
önce varl›¤› palpasyon, ultrason, veya
radyografi ile kan›tlanm›fl olan vezikül
veya fetüsün kaybolmas›. • Abdominal
›k›nma ve huzursuzluk • Depresyon
• Dehidrasyon
• Atefl
Enfeksiyöz
• Viruslar—feline panlökopeni virüsü,
feline rinotrakeit virüsü, FeLV.
• Bakteriler – Escherichia coli,
Streptococcus türleri, Staphylococus türleri,
Salmonella türleri, Mycobacterium türleri,
Mycoplasma türleri.
• Ricketsia—Coxiella burnetii (Q fever)
• Parazit—Toxoplazma gondii
Nonenfeksiyöz—üreme ile ilgili
• Güç do¤um (fetal)—fetal malpozisyon
(göreceli olarak yayg›n de¤il), fetal deformite; afl›r› büyük fetal hacim (örn: küçük
yavrulama, uzam›fl gebelik); multipl simultan fetal prezentasyon; ›rklara ba¤l› fetal
maternal uyumsuzluk (örn: iran kedileri
veya himalayan)
• Güç do¤um (maternal)—immatüritenin
neden oldu¤u küçük pelvik boyutlar; daha
önce meydana gelmifl hasar; konjenital
anomali; do¤um kanal›ndaki yumuflak
dokunun yetersiz dilatasyonu; do¤um
kanal›n›n malformasyonu veya fibrozu;
uterin inertia (yayg›n); cornu uterinin torsiyonu, prolapsus; epizodik yorgunluk, a¤r›
ve güçsüzlü¤e neden olan metabolik
hastal›klar
• Endokrinopatiler—endometriyal
hastal›klar (örn: kistik endometriyal hiperplazi); hipoluteoidizm (indirekt kan›t, fakat
daha tam olarak dökümente edilemedi)
• Yap›sal veya fonksiyonel plasenta yetersizli¤i
• Fetal defektler—genetik veya geliflimsel
(anotomik, metabolik, ve kromozomal
anomaliler); muhtemelen gamet yafllanmas›na ba¤l›.
• Afl›r› veya zay›f planlanm›fl üreme ve
zay›f seçenekli üreme stoklar›—genelde
indirekt kan›t; tan› aile hikayesi ve test
edilmifl efllefltirme olmadan zor konulur.
• Aborta neden olabilecek ilaçlar—luteolitikler (örn: PGF2alfa); östrojenler, prolaktin
inhibitörleri (cabergoline); glukokortikoidler.
• Köpeklerde rapor edilmifl ilaçlar—prolaktin inhibitörleri (örn: bromokriptin);
antiöstrojenler (örn: tamoksifen sitrat);
progesterone antagonistleri (örn: mifepristone); progesterone sentez inhibitörleri
(örn: espostane)
Nonenfeksiyöz – üreme ile ilgili olmayan
• Beslenme—taurine miktar› 200 ppm den
düflük olan diyet • Afl›r› stres – çevresel;
fizyolojik; psikolojik • Travma • Baz›
ilaçlar • Üreme sistemi ile ilgili olmayan
sistemik hastal›klar›n ortaya ç›kmas›
• Daha önce geçirilmifl bir gebelik kayb›
öyküsü • Efllik eden akut veya kronik
hastal›k • Muhtemelen afl›r› yavrulama
• ‹lk do¤um • Yafl (6 yafl›ndan büyük
olma)
TANI
AYIRICI TANI
Vulvar Ak›nt›
• Yak›n zamanl› do¤um
• Östrus—ak›nt› genelde çok bol olmaz;
östrusa uygun davran›fl belirtileri fark
edilir; vajinal sitolojik tetkik sonuçlar›
östrusu gösterir. (not : örnek al›m›
ovülasyonu tetikleyebilir)
• Metritis • Piyometra—nötrofilik lökositoz, polidipsi ve poliüri, ve karekteristik
sistemik hastal›k belirtileri; radyografide ve
ultrasonda fark edilmifl büyümüfl uterus;
enflamasyon vajinal sitolojik tetkik ile saptanabilir. • fiiddetli vajinitis • Uterus travmas› ve kanamas›—k›sa süre önce geçirilmifl bozukluk hikayesi ve klinik belirtiler
(kanl› ak›nt›, güçsüzlük, flok, ve solgun
karekter); tam kan say›m›nda fark edilen
akut kan kayb›; ultrasonda görülen uterus
s›v›s› veya p›ht›s›; sitolojik vajinal tetkik ile
enflamas-yonun olmad›¤›n›n saptand›¤›
kanama.
• Anormal vajinal veya rektovajinal anatomi—kontrast radyografi ile ultrasonda
de¤erlendirilir; ba¤›rsak içeri¤inin vulvadan
(fistülden) gelmesi karekteristiktir.
• Uterus veya vajinal neoplazi • Uterus
stump enfeksiyonu • Kal›nt› over sendromu—ak›nt› genelde çokca de¤ildir; ovariohisterektomi hikayesi ve karekteristik
östrus davran›fl belirtileri ve vajinal sitolojik
muayene ile dökümente edilmifl östrus
vardir.
Abdominal Belirtiler
• Obstruktif üropati veya nonobstruktif alt
üriner kanal hastal›¤› • fiiddetli renal
hastal›k—piyelonefrit • Pankreatitis
• Karaci¤er hastal›¤› • fiiddetli gastrointestinal hastal›k • Peritonitis • Abdominal travma
ANAL‹Z‹
• Panlökopeni d›fl›nda: enflamatuar ve
stres ile ba¤lant›l› lökosit cevab›
• Serum biyokimya profili ve idrar analizi
genelde normaldir; flayet baflka hastal›klar
sekonder gebelik kayb›na neden
olmufllarsa veya primer gebelik kayb›
sekonder sistemik etkilerle sonuçlanm›fl ise
baz› sistemik etkileri gösterebilir
• Ak›nt› s›v›s›n›n incelenmesi—fetal veya
plasental dokuyu gösterebilir.
Enfeksiyöz Nedenler
• Feline panlökopeni—virus, akci¤erlerden böbreklerden idrar ve d›flk›da izole
edilir; antikor titresi efllenmifl serumda
artar, 14-21 gün arayla histolojik de¤ifliklikler gastrointestinal sistemde gerçekleflir; bu
nedenle hastal›¤›n erken evresinde tetkikleri uygula
5
ABORTUS, SPONTAN (GEBEL‹K KAYBI)—KED‹LER
Feline rinotracheiti—konjünktiva
kaz›nt›s›nda immünfloresan antikor testi;
eflleflmifl serumda 14-21 gün arayla artan
antikor titresi; virüsü izole etmek için
donmufl orofarengial, tonsiller veya nazal
svap (muhtemelen kedi yetifltirme yerlerinde en pratik yöntem: çünkü virus
endemik ve antikor titresi pozitif olabilir,
ilk önce direktifler için bölgesel tan› koydurucu laboratuvarlar ile veya spesifik laboratuar ile iletiflime geç); hastal›k seyrinin
erken döneminde bu testi uygula
• FeLV—tüm kedi yetifltirme yerlerinde
veya evlerde bulunan tüm kedilerde
immünfloresan antikor ve EL‹SA yap
• Mycoplasma – hastal›¤›n seyrinin erken
evresinde ve etkilenmemifl kedilerde; kültür
(laboratuvar ile iletiflime geç, özel ortam
gerekebilir), kopleman fiksasyonu, hemaglütinasyon inhibisyon testlerini yap ve organizman›n izolasyonu tercih edilmelidir.
• Coxiella—eflleflmifl serumdan antikor titresi 2-4 hafta arayla (ilk önce direktifler için
bölgesel tan› koydurucu laboratuvar veya
spesifik laboratuvar ile iletiflime geç)
Nonenfeksiyöz Nedenler
Hipolüteoidizm—flüpheli gebelik
kayb›ndan önce seri olarak serum progesteron ölçümlerini bafllat
GÖRÜNTÜLEME
• Radyografi ve palpasyon—flayet gestasyon s›ras›nda uygun aral›klarla uygulan›rsa
fetüs varl›¤›n› gösterir. • Ultrason—fetalstatünün kesin de¤erlendirmesinde önemli
bir yeri vard›r. • Radyografi ve ultrason—
birçok ay›r›c› tan›n›n do¤rulanmas›nda
yard›mc› olur.
TANI PROSEDÜRLER‹
• Bakteriyel hastal›klar—ultrason,
laparoskopi ve laparotomi rehberli¤inde
(salmonella ve mycobacterium türleri için
örnekleri nakletmeden önce laboratuar ile
iletiflime geç) hastal›¤›n erken evresinde
serviksin, ön vajinal kanal›n, uterusun
kültür ve duyarl›l›k de¤erlendirmesi için
örnek al. • Plasental yetersizlik – plasentan›n histolojik ve mikrobiyolojik
de¤erlendirilmesi.
Fetal Defekt
• Nekropsi • Karyotip—Minnesota üniversitesi’ndeki karyotip laboratuar› ile
iletiflime geç; nekropsi yap›lm›fl hastan›n
kulak ucundan örnek al ve bu örne¤i
heparinize edilmifl kan›n içinde naklet; ve
gonad› Bouin solüsyonunda histopatolojik
araflt›rma için sakla. • Kal›tsal metabolizma
bozuklu¤u için tarama—Pennsylvania
üniversitesindeki medikal genetik bölüm
ile iletiflime geç (Türkiye’de varsa) ve
nekropsi yap›lm›fl veya yaflayan hastadan
idrar örne¤i al.
• ‹lgili olaya dahil olan diflilerin ve erkeklerin hikayelerini topla
Zay›f Üreme Plan›
• Üreme yeterlili¤inin, performans
kay›tlar›n›n ve ilgili hayvanlar›n kay›tlar›n›n
da dahil oldu¤u üreme kay›tlar›n› etrafl›ca
gözden geçir. • Yüksek neonatal ve
pediyatrik mortalite hikayesi, yaflayan bireylerin zay›f geliflimi, enfeksiyöz hastal›klara
artm›fl yatk›nl›k genelde afl›r› yavrulamay›
veya üreme stoklar›n›n zay›f ihtimalli
oldu¤unu gösterir. • NOT; üreme katsay›s›
s›radan seçilerek elde edilmifl otozomal
lokusdan oluflan iki allelin kuflaklar boyunca ayn› olma olas›l›¤›d›r; yani birey genomu üstünde akrabal›k etkisinin ölçümüdür.
TEDAV‹
• Yatan hasta—gözle görülür fetal ve
plasental materyalin abortusu oldu¤u
zaman, hayvan›n klinik hastal›klar›
nedeniyle düflük yapma olas›l›¤› yüksek
ise, yeterli ve güvenilir ev bak›m› kesin
de¤il ise, potansinyel zoonoz olan hastalarda bilgilendirilme ve onay› al›narak.
• Abortüs veya ak›nt›—enfeksiyöz olabilir,
enfeksiyöz ajandan flüphelendi¤in hastalar›
izole et. • Yatan hasta veya hastane
d›fl›nda tedavi olacak hasta için kesin sanitasyon uygulamas›. • Tam tan› koymadan
sonraki gebeli¤in sonuçlar›n› tahmin etmek
genelde mümkün de¤ildir.
• Ovariohisterektomi—üreme de¤eri
olmayan stabil hastalarda düflünülebilir.
• Prostaglandin veya histerektomi—yavrulayan kedilerin uterusunu boflaltmak ve
temizlemek için düflünülebilir • Normozol
veya laktatl› ringer solüsyonu – dehidratasyonu düzeltmek amac›yla; problemin ciddiyeti ve hastan›n koopere olup olmamas›na ba¤l› olarak intravenöz veya subkutan uygulama • Cerrahi için potansiyel
kontraendikas-yonlar—hasta için farkl› risk
potansiyeli vard›r; ve e¤er daha az invaziv
yöntemlerle çözülebiliniyorsa problem bu
yollar seçilmeli. • Kateter için; hikayeyi
veya multibl olma olas›l›¤›n› tart›fl.
• Hayvan sahibine izlemesi aç›s›ndan
yard›m et ve üreme performans›n›n
dikkatlice kaydedilmesi için teflvik et
‹LAÇ SEÇ‹M‹
• Altta yatan nedene ba¤l› olarak belirlenir. • Amoksisilin—bakteriyel kültür
sonuçlar›na ba¤l› olarak, 11-22 mg/kg PO
8-12 saat arayla • PGF 2 alfa—yaflayan
fetüsün olmad›¤› fakat fark edilir derecede
uterus içeri¤inin ultrasonda görüldü¤ü
durumlarda; 0,10–0,25 mg/kg SQ 24 saat
arayla 5 güne kadar e¤er ihtiyaç duyulursa.
• Prostaglandin kullan›m› için potansiyel
kontraendikasyonlar—ilerlemifl yafl, canl›
fetüs, mumifiye fetüs, kapal› serviks, sep-
sis, peritonitis, yüksek riskli uterus rupturu
ve di¤er organ disfonksiyonlar›. • fiayet
olas› uterus rupturu varsa dikkatlice kullan.
ÖNLEMLER
PGF 2 alfa—yo¤un t›marlanma, salivasyon,
defekasyon, kusma, ürinasyon, taflikardi,
vokalizasyon, sinirlilik, nefesi kesilmek,
midriyaz, lordoz pozisyon, kuyruk
gevflemesi, (s›kl›kla) hipotansiyon
Spesifik ay›r›c› tan›lar›n tedavisinde ilaç
uygulamas›nda, dikkatlice kontrol edin.
Yok
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
• Fizik muayene—tedaviden 7-14 gün
sonra • Ultrason tekrar›—uterusun tam
boflalmas›n› belgele ve yaflayan fetüs
varl›¤›n› sapta.
• Altta yatan nedene ba¤l› olarak • Sepsis
• fiok • Uterus rupturu • Peritonitis
• Metritis • Piyometra • Sonras›nda
geliflen infertilite
EK B‹LG‹
Yok
Do¤al olarak 6 yafl›n üstünde fertilite azal›r
Ovariohisterektomi – 6 yafl›ndan büyük
stabil hastalarda önerilir
• Bakteriyel nedenler • Coxiella Burnetti
• Toxoplasma Gondii
GEBEL‹K
Yok
KISALTMALAR
• FeLV—felin leukemia virüs
• EL‹SA—enzim linked immunoadsorbent
assay
• PGF2 alfa—Prostaglandin F2 alfa
Önerilen Kaynaklar
Feldman EC, Nelson RW. Canine and feline
endocrinology and reproduction. Philadelphia: Saunders, 1987:525-548.
Papich MG. Effects of drugs on pregnancy.
In: Kirk RW, Bonagura JD, eds. Current
veterinary therapy X. Philadelphia: Saunders, 1989:1291-1299.
Troy GC, Herron MA. Infectious causes of
infertility, abortion, and stillbirths in cats.
In: Morrow DA, ed. Current therapy in
theriogenology. Philadelphia: Saunders,
1986:834-837.
Yazar Dennis F. Lawler
6
ABORTUS, SPONTAN (GEBEL‹K KAYBI)—KÖPEKLER
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
Gebeli¤in erken döneminde rezorpsiyon
veya geç dönemde ekspulsiyon nedeniyle
fetüs kayb›.
PATOF‹ZYOLOJ‹
• Direkt nedenler—konjenital anomaliler;
enfeksiyöz nedenler; travma
• ‹ndirekt nedenler—enfeksiyöz plasentitis, anormal çevresel maternal ovaryum
veya uterus
• Üreme sistemi
• Majör vücut sistemlerinin herhangi bir
disfonksiyonu gebeli¤i kötü yönde etkileyebilir
ÖZELL‹KLER
K›s›rlaflt›r›lmam›fl difli köpek
BEL‹RT‹LER
Yok
NEDENLER
Enfeksiyöz
• Brucella canis
• Canine herpesvirus
• Toxoplasma
• Mycoplasma ve ureaplasma
• Ek bakteriler—E. Coli, Streptecocci,
Camplyobacter, Salmonella
• Ek virüsler—distemper virüs, parvovirüs
Uterin
• Kistik endometriyal hiperplazi ve piyometra
• Travma—akut ve kronik
• Neoplazi
• Embriyolojik ilaçlar
• Kemoterapi ajanlar›
• Chloramphenikol—erken gebelik
• Östrojen
• Glukokortikoid—yüksek doz
• Prostaglandin—korpus luteinin parçalanmas›
Hormonal disfonksiyon
• Hipotiroidizm
• Hipoluteoidizm
Fetal Defektler
• Lethal kromozomal anomaliler
• Lethal organ defektleri
• Kuluçka dönemindeki difli köpe¤in
tafl›y›c› hayvanla birleflmeye maruz kalmas›
• ‹leri yafl
• Kal›t›msal
TANI
AYIRICI TANI
• Enfeksiyöz nedenleri nonenfeksiyöz
nedenlerden ay›r›n, B. Canis özel ilgi
gerektirir
• ‹nfertilitenin neden oldu¤u rezorpsiyonu
ay›rt et—gebeli¤in erken tan›s›yla yard›m
edilir.
• Gebelik süresince ilaç kullan›m öyküsü
—özellikle birinci trimestr veya fetal ölüme
neden olan ilaçlar›n kullan›m›.
• Diöstrus s›ras›nda vulvar ak›nt›—abortus
flüphesi verebilir; ak›nt›y› araflt›r ve uterin
orijinli mi veya distal üreme sistemi
hastal›¤› m› nedeni ay›rt et.
• Abort olay› ile uterus d›fl›na at›lan
fetusun, plasentan›n veya ölü do¤mufl
yavrular›n nekropsisi—do¤ru tan› koyma
flans›n› art›r›rlar
• Sistemik veya endokrin hastal›k hikayesi
– maternal çevre ile ilgili problemleri
gösterebilir.
ANAL‹Z‹
• Genelde normaldir
• Sistemik hastal›klar› gösterebilir—uterusa
ilgili enfeksiyonlar, viral enfeksiyonlar,
endokrin anormallikler
• Serolojik testler—B. Canis, canine herpesvirüs ve toxoplasma için aborttan
hemen sonra serum örne¤i topla. Canine
herpesvirüs ve toxoplasma için, testleri
tekrar edin, artan titreler için.
• B. canis için slayt testi—çok duyarl›,
güvenilir negatif sonuçlar, yalanc› pozitiflik
%60 gibi yüksek bir de¤erdir.
• B. canis için tüp aglutinasyon testi—
1:200‘den küçük titreler anlams›z
de¤erlendirilir.
• B. canis için agar jel immünodifüzyon
testi—yalanc› ve gerçek pozitiflikleri ay›rt
etmede etkili bir yöntemdir.
• Temel T4 serum konsantrasyonu—hiçbir
enfeksiyöz ajan tan›mlanamad›¤› zaman,
hipotiroidizm yayg›n bir endokrin
hastal›kt›r ve fetal kayba neden oldu¤u
düflünülmektedir.
• Serum progesteron konsantrasyonu—
hiçbir enfeksiyöz ajan tan›mlanamad›¤›
zaman, hipoluteoidizm fetal kayba neden
olabilir, köpekler gestasyon boyunca
ovaryan progesteron üretimine ba¤l›d›rlar
(gebeli¤i devam ettirebilmek için en az 2
ng/ml gerekir) abortustan hemen sonra
belirlenmeli çünkü bir sonraki gebelikte
ultrasonla belgeleyemedi¤imiz zamandan
önce yani 3. hafta hasta izlemi yapmam›z
gerekebilir.
• Vajinal kültür – serolojik testi pozitif
olanlarda B. Canis için.
GÖRÜNTÜLEME
• Radyografi—gestasyonun 45. gününden
sonra fetal yap›lar› tan›mlar; daha erken
olarak uterusun büyümesini fark edebilir
ama uterus içeri¤i tan›mlayamaz.
• Ultrason—uterusun çap›n› ve içeri¤ini
belirler, s›v›lar› ve bu s›v›lar›n
yo¤unlu¤unu tan›mlar; kardiyak at›m› (normal olan 200 ‘ den büyüktür; stresli 200
bpm ‘den küçüktür) belirleyerek fetal
canl›l›¤› ve kal›nt›y› tan›mlar.
• Vajinoskopi—vulvar ak›nt›n›n ve vajinal
lezyonlar›n nedenini belirler; vajinan›n tüm
boyunu muayene edebilmek için yeterince
uzun skop kullan›n.
• Sitolojik arama ve bakteriyel kültür—
vajina; enflamatuvar prosesi gösterebilir
(örn: uterin enfeksiyon); kültür için teknik;
öncelikle örnek ald›¤›na emin olmak için
yönlendirilmifl sürme-kaz›nt› (sirap) kültür
enstrüman› kullan (alt reproduktif sistem
normalde çok fazla bakteri ile kontamine
olmufltur)
7
ABORTUS, SPONTAN (GEBEL‹K KAYBI)—KÖPEKLER
• Plasenta ve fetal dokunun histopatolojik
incelemesi ve kültürü—enfeksiyöz organizmay› gösterebilir; özellikle fetüsün mide
içeri¤inin doku kültürü enfeksiyöz organizmay› tespit eder ve tan›mlar.
TEDAV‹
• Gebelerin ço¤u tan›y› beklerken ayr›
yere konmal›d›r.
• B. canis – köpeklerde yüksek oranda
enfeksiyon oluflturma gücüne sahiptir;
abort s›ras›nda yüksek say›da ortaya ç›karlar; flayet etken do¤rulan›rsa, enfeksiyonun
yay›l›m›n› engellemek amac›yla ve baflar›l›
tedavi olmamas› nedeniyle ötenazi tavsiye
edilir :ovariohisterektomi veya uzun
dönem antibiyotik tedavisi denenebilir.
• K›smi abort—yaflayan fetüsü korumak
amac›yla denenebilir; flayet bakteriyel
neden etken tan›mlanm›fl ise antibiyotik
uygulamas›; kafes istirahati düzenle; gebeli¤i ultrason ile fetüsün devam eden
canl›l›¤›n› rapor ederek izleyin; gebelik
kal›nt›s› nedeniyle anneyi izleyin (vücut
›s›s›, TKS)
‹LAÇ SEÇ‹M‹
• PGF 2 alfa—abort sonras› uterus
evaküasyonu için; 0;1 mg/kg SC 8-24 saat
arayla; köpeklere kullan›m›
kan›tlanmam›flt›r; fakat yeterli dökümentasyonlar kullan›m›n› yasal hale getirmifltir;
analoglar› ile yer de¤ifltirmeyin (güvenilir
doz için yetersiz dökümentasyon): sadece
tüm yaflayan fetüsler d›flar› at›ld›ktan sonra
uygulanabilir.
• Antibiyotikler—bakteriyel etkenleri için;
bafllang›çta genifl spektrumlu ajanlar ile
bafllay›n: vajinal dokunun duyarl›l›k testine
ve kültür sonuçlar›na ve fetüsün nekropsisine ba¤l› olarak spesifik ajanlar› seçtikten
sonra.
• Progesteron (Regu-mate®)-0,088 mg/kg
(2 ml/110 lb) PO veya 2 mg/kg dozunda
ya¤da progesteron IM—sadece belgelenmifl hipolüteoidizm için.
Progesteron al›m› hipolüteoidizm olan
köpekler d›fl›nda kontraendikedir.
ÖNLEMLER
PGF 2 alfa—akci¤erde metabolize olur;
yan etkileri; düz kas kas›lmas› ile iliflkili,
doz iliflkili, her enjeksiyon ile azal›r; solunum güçlü¤ü, salivasyon, kusma ve
defekasyon s›kt›r: doz ayarlamas› kritiktir
(LD 50, 5 mg/kg)
Oksitosin – 1 U / 5 kg SC 6-24 saat arayla:
uterus evaküasyonu için; en etkili oldu¤u
dönem aborttan sonra ilk 24 – 48 saat
içindedir.
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
• Vulvar ak›nt›—günlük; azalan miktar,
koku, ve yangisel içerik için; k›vam› için
(artan mukoid içerik)
• PGF 2 alfa—5 güne kadar veya ak›nt›n›n
ço¤u bitene kadar devam edin (3-15 gün)
• B. canis —k›s›rlaflt›rd›ktan ve antibiyotik
tedavisinden sonra izle; nüks tespiti için
y›ll›k serolojik testler yap›lmal›.
• Hipotiroidizm—uygun flekilde tedavi
edin; k›s›rlaflt›rma tavsiye edilir (hastal›¤›n
kal›tsal do¤as›): Hipotiroidizm konusuna
bak›n
• Septisemi
• Toksemi
• Tedavi edilemeyen piyometraya ba¤l›
ölüm
• Diskospondilit
• Endoftalmit
• Tekrarlayan uveit
EK B‹LG‹
Yok
Yok
B. canis—özellikle abortusa u¤ram›fl anne
ile temas sonucu insanlara geçebilir: abort
s›ras›nda yüksek say›da organizma at›l›r.
GEBEL‹K
Yok
AYRICA BAKIN
‹nfertilite, difli
Önerilen Kaynaklar
Carmichael LE, Greene CE. Canine brucellosis. In: Greene CE, ed. Infectious diseases of the dog and cat. Philadelphia:
Saunders, 1990:573-584.
Evermann JF. Diagnosis of canine herpetic
infectiouns. In: Kirk RW, ed. Current veterinary therapy X. Philadelphia:
Saunders, 1989:1313-1316.
Feldman EC, Nelson RW. Canine and
feline endocrinology and reproduction.
Philadelphia: Saunders, 1987:399-480.
Lein DH. Infertility and reproductive diseases in bitches and queens. In: Roberts
SJ, ed. Veterinary obstetrics and genital
diseases (theriogenology). Woodstock,
VT: Roberts, 1986:728-734.
Roberts SJ. Diseases and accidents during
the gestation period. In: Roberts SJ, ed.
Veterinary obstetrics and genital diseases
(theriogenology). Woodstock, VT:
Roberts, 1986:206-210.
Yazarlar Beverly J. Purswell ve Nikola A.
Parker
8
AGRESYON (SALDIRGANLIK)—KED‹LER
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
• Hayvan›n kendisini yaflamsal
dayanaklar›n› veya flimdiki/gelecekteki
genetik varl›¤›n› korumas›nda yararl› olabilir.
• Davran›fl Bilimi; davran›fllar›n kötü uygulanm›fl veya anormal davran›fllar olup
olmad›¤›n› tan›mlar.
Yetersiz Sosyalleflmeye Ba¤l› Agresyon
• 3 ayl›k olana kadar insanla temas›
olmayan kediler insanlara normal
yaklaflmak için gerekli duygusal ve önemli
bir dönemi kaç›r›rlar. E¤er 14 haftal›k
olana kadar ele al›nmazlarsa insanlara
karfl› korkak ve agresif olurlar.
• E¤er 7 haftal›k olana kadar günde
sadece 5 dak. ele al›n›rlarsa hareketsiz
objelere yaklaflan oyuncaklarla oynama ve
insanlarla iliflki kurmaya bafllarlar.
• Di¤er kedilerle yetersiz sosyalleflme,
onlara normal cevap vermede yetersizli¤e
neden olabilir, besinin yetersiz oldu¤u
durumlarda, hamile difliler taraf›ndan
negatif cevaplar ortaya konulabilir.
• Bu tür kediler asla normal de¤ildir; ev
kedileri, sadece bir grup yada tek bir
insana ba¤lan›rlar; kapal› kalma, tehditkar
temasla karfl› karfl›ya kald›klar›nda çok
agresif olabilirler.
Oyun Agresyonu
• Çok erken öksüz kalan ve insanlar
taraf›ndan yetifltirilen kediler, oyun agresyonu asla göstermeyebilir. Biberonla beslenen kedilerde bu çok barizdir.
• Sosyal oyun, erken ortaya ç›kar; y›rt›c›
hareketler 10-12 haftada sosyal kavgayla
14. haftada yer de¤ifltirir.
Korkudan Do¤an Agresyon
• Korkmufl kaçmas› mümkün de¤ilse kedi,
h›rlar (t›slar), tükürür belini kamburlaflt›r›r
ve tüylerini diklefltirir. Sald›r› ve savunma
hareketleri ve agresif hareketler görülür.
• Kaçma korkmadan dolay› oluflan agresyonun bir parças›d›r.
• Tehdit alt›ndaki kedi köfleye
k›st›r›lm›flsa, durur, kafas›n› alçalt›r,
sürünür, h›rlar (t›slar), s›rt üstü yuvarlan›r
ve yaklaflana pati atar. E¤er tehdit sürerse
kedi sald›r›r, ön patileriyle yaklaflan›
yakalarken arka patileriyle tekmeler ve
›s›r›r.
• E¤er tehdit edilirse her kedi kendini
savunur ve hepsi korkulacak kadar
tehlikeli olabilir.
Ac› Agresyonu
• Agresyona sebep olabilen uzun süreli
ac› veren tedavi gören kediler, korkunç
derecede sald›rganl›k gösterirler.
Kediler Aras› Agresyon
• Erkek-Erkek agresyonu çiftleflmeye veya
bir grup içindeki hiyerarfli durumuna ba¤l›
olabilir.
• Ergenlik, çok kedili sakin yerleflimlerde
de seks yüzünden olmasa da bir kedi (2-4
yafl) sosyal ergenli¤e ulafl›nca problemler
görülebilir.
Maternal Agresyon
• Koruma, kraliçeler yuva bölgeleri ve
yavrular›n›, sald›rmak yerine, uzak mesafeden tehdit ederek koruyabilirler, genelde
bu tehdit yabanc› bireylere yöneliktir,
ancak tan›d›k bireylere karfl›da yönlenebilir, yavrular büyüdükçe agresyon
yumuflar.
• Yavrular›n, agresif hareketlerini agresif
annelerinden ö¤renip ö¤renmedikleri bilinmemektedir.
Y›rt›c› Agresyonu
• De¤iflik davran›fl durumlar›nda ortaya
ç›kabilir.
• Normal y›rt›c› davran›fllar, 5-7 haftada
ortaya ç›kar; kedi 14 haftada usta bir avc›
olabilir, kendi kendilerini beslemek zorunda olan kediler genelde tarla ve ev fareleri
ve kufllarla ö¤renir, e¤er kedi iyi besleniyorsa sadece öldürmek için avlanabilir.
• Agresyon—gizlenme, sessizlik, büyük
tedirginlik, vücudun özel duruflu (bafl
e¤ilmifl, kuyruk titrer), titremeler, av›n
üzerine atlama, sessiz bir süreden sonra
ani hareketler.
• Serbest dolaflan gruplar—yeni bir erkek
topluma girdi¤inde kraliçeyi tekrar östrusa
sokmak için yavrular› öldürebilir.
• Uygunsuz av ayr›m›—av›n bir el, ayak
veya bir çocuk olmas› potansiyel bir
tehlikedir. Sald›rma öncesi hareketler
yapan bu tür kediler tehlikelidir.
Alan Agresyonu
• Agresyon di¤er kedilere, köpeklere veya
insanlara yönelik olabilir, sosyal hiyerarfli
durumuna göre bir kediye karfl› agresifken
di¤erine karfl› olamayabilirler.
• Çimenlikler, devriye gezme, çene
sürüme, koku b›rakarak ve koku b›rakmadan iflaretleme yöntemiyle sahiplenilebilir; alan ele geçirildikten sonra meydan okuyanlara sald›r›labilir veya korkutulabilirler.
• E¤er iflaretleme varsa düzeltilmesi zor
olabilir, iflaretleme problemleri muhtemelen altta yatan bir agresyona iflarettir.
Yönlendirilmifl Agresyon
• Tan›mlamak zordur ve agresyonun di¤er
anl›k formlar›yla kar›flt›r›labilir.
• Primer hedefin ulafl›lamad›¤› durumlarda
agresyonun ikincil bir hedefe yönlenmesi
fleklinde olabilir (ör: iki birey aras›ndaki
agresif bir durumun üçüncü bir kimse
taraf›ndan kesilmesi agresyonu bu üçüncü
kimseye veya ilgisiz bir bireye yöneltebilir)
kedi agresif bir temastan sonra bir süre
sessiz kalabilir.
• Genelde baflka bir uygunsuz hareket
buna yol açar; bu harekette tedavi edilmelidir.
Israr veya Duruma Ba¤l› Agresyon
• E¤er provoke edilmiyorsa genelde
okflanma s›ras›nda ortaya ç›kar; dikkatin
artt›¤› ve azald›¤› zamana dikkat etmek
gerekir, kedi ›s›rabilir, kaçabilir veya eli
difllerin aras›na al›r fakat ›s›rmaz.
• Alan agresyonuyla beraber görülebilir.
‹diyopatik Agresyon
• Nadirdir; pek anlafl›lamaz ve tan›mlanamaz, provoke edilmeyen, engellenemez,
bir anl›k agresyondur.
• Kardiyovasküler—sempatik uyar›larla
kendini gösteren iflaretler.
• Endokrin/Metabolik—HPA çizgisinde
art›flla kendini gösteren iflaretler.
• Kan—stres lökogram.
• ‹skelet-kas—difller ve difl etlerinde hasar,
yaralar, apseler, kanamalar.
• Sinir—Motor aktivite art›fl›; Büyük
agresyon patlamalar›n›n ard›ndan tekrarlanan hareketler, titreme görülebilir.
• Renal/Ürolojik—‹drarla iflaretleme
(spreyleyerek veya spreylemeden).
• Solunum—takipne ve baz› uç durumlarda metabolik de¤iflimler görülebilir.
• Deri/Egzokrin—Genelde sekonder deri
lezyonlar›, devaml› strese maruz
b›rak›ld›klar› durumlarda ehlilefltirmede
yavafllayabilirler.
ÖZELL‹KLER
• Sosyalleflme ve oyun oynama eksiklikleri
d›fl›nda ›rklar aras›nda herhangi bir farkl›l›k
yoktur.
• Sosyal ergenlik devresinde geliflir (2-4
y›l).
• Erkekler, kediler aras› agresyona daha
yatk›n olabilir.
BEL‹RT‹
Genel Yorumlar
Öldürme davran›fllar›—agresyona ba¤l›d›r;
Derinlemesine bir davran›fl ve tedavi
geçmifli araflt›rmas› yap›n›z.
Öyküdeki Bulgular
Dalga geçmek—kediler agresyonu bir
korunma mekanizmas› olarak gelifltiriyor
olabilirler.
• Yaralanmalar ve afl›r› hareket nedeniyle
kondisyon düflüklü¤ü ve çekingenlik
d›fl›nda bir bulgu tespit edilemez.
9
AGRESYON (SALDIRGANLIK)—KED‹LER
• Devaml› gerginlik.
NEDENLER
• Normal kedigil davran›fllar›n bir bölümü;
büyük ölçüde erken sosyalleflme tarihinden gelen seks, sosyal iliflkiler, ele al›nma
ve di¤er birçoklar› gibi.
Yok
TANI
AYIRICI TANI
• Benzer fiziksel durumlara yol açan olaylar; kas›lmalar, beyin hasar›, metabolik
hastal›klar.
• Hepatik ensefalopati.
• Kurflun zehirlenmesi.
• Hipertiroidizm.
• Epilepsi.
• Kuduz.
• Davran›fl agresyonu genelde
yönlenmifltir; organik bir hastal›ktan kaynaklanan agresyon ise beklenmedik olur,
uygunsuz ve genelde devaml›d›r.
ANAL‹Z‹
• Hepsi uygulanmal›d›r.
• ‹drar tahlili—agresyon ve eliminasyon
bozukluklar›yla iliflkili bozukluklar.
• E¤er flüpheleniyorsa, hipertiroidi testleri.
• Üre kültürü ve duyarl›l›¤›—aç›klanamayan agresyonun üriner kanal
hastal›klar›yla birlikte görüldü¤ü durumlarda.
GÖRÜNTÜLEME
BT ve MR—yap›sal beyin bozukluklar›n›
kontrol etmek için.
• EKG—Aritmi ve tedavi öncesi ölçüm
kriterleri için kontrol edin.
• CSF analizi—yang›sal beyin hastal›klar›
kontrol edin.
TEDAV‹
• Provokasyonun önüne geçin.
• Hayvan sahibine belirtileri gözlemeyi
ö¤retin (kuyruk titretme, kulaklar›n
düzleflmesi, pupillalar›n büyümesi, kafa
alçalm›fl, t›rnaklar ç›km›fl, hareketsizlik ve
gerginlik, alçak sürünme) ve hareketin
kedinin b›rakmas›, bir odaya kapat›lmas›
veya normal hareketin bafllamas›na kadar
iliflki kurman›n reddedilmesi.
• Direk fiziksel e¤itimi tavsiye etmeyin,
agresyonu art›rabilir.
• Kedilerin ayr›lmas›; agresyon yaratan
bireyin ayr› bir yere al›nmas›.
‹LAÇ SEÇ‹M‹
• Seratonin’in CNS düzeylerini art›ran
antianksiyete tedavisi—trisiklik antidepresanlar ve seçici seratonin al›m reseptörleri;
• Amitriptilin—2,5-5,0 mg/kedi (bafllang›ç)
PO 12 saat arayla 30 gün boyunca
• Imipramin—2.5-5.0 mg/kedi (bafllang›ç)
PO 12 saat arayla 30 gün boyunca
• Buspiron—2.5-5.0 mg/kedi/gün; baz›
kediler daha çok belirlenip uygulanmal›;
bu çal›flmalar agresyon ile birlikte-anksiete
için uygundur
• Clomipramin—0.5 mg/kg PO 24 saat
arala 30 gün boyunca
• Fluoksetin—0.5 mg/kg PO 24 saat arayla
30 gün boyunca.
• Buspiron, klomipramin ve fluksetin’in
etkisini göstermesi 3-5 hafta sürebilir, aktif,
afl›r› hareketli kediler için daha uygundur.
• Nortriptilin—amitriptilin’in aktif orta
metaboliti; yan etkiler oluflursa, amitriptlin
ve imipramin’in yerine kullan›n.
• Konkomitant at›l›m problemlerine ba¤l›
korkak ve gergin agresyon—diazepam
veya di¤er benzodiyazepinle; dikkatli kullan›n çünkü benzodiyazepinler bask›lanm›fl
agresyonlar›n aç›¤a ç›kmas›na neden olabilir.
• Sedatif ve antiepileptik ilaçlarla
kas›lmalarla beraber görülen agresyonlar
tedavi edilebilir.
• Kediler köpeklere göre ilaçlara daha
duyarl›d›r, yan etkiler gösterirler.
• ‹laçlara ba¤l› karaci¤er ve böbrek
rahats›zl›klar›;
• Kardiyak ifllev anomalileri—trisiklik antidepresanlar› büyük dikkat ve gözlemle
kullan›n.
• Ya¤ veya daha önceden var olan
karaci¤er rahats›zl›klar›—idiyosenkratik,
diazepamla tetiklenmifl hepatoksisiteye
neden olabilir.
ÖNLEMLER
• Listelenmifl ilaçlar›n kullan›m›.
• Trisiklik antidepresanlar—Doz afl›mlar›
derin ifllevsel kardiyak bozukluklara yol
açabilir; tedaviden önce EKG kontrolü
istenir.
• Benzodiyazepinler—lipofilik, di¤er
lipofilik ilaçlar taraf›ndan bask›lanabilir.
E¤er iki veya daha fazla ilaç kullan›l›yorsa
düflük dozlar verilmelidir.
• Aktif metabolitlerin inaktif yap›lara
glukuronidasyonla de¤iflimine yol açabilir.
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
• CBC, serum biyokimyas›, ve tedaviden
önce idrar tahlili, yafll›larda 6 ayda bir,
gençlerde y›lda bir, dozlar›n tekrar ayarlanmas›.
• Kusma, gastrointestinal hastal›klar,
taflikardi, takipne gibi klinik belirtilerin
gözlenmesi
• Davran›fl modifikasyonu ve farmakolojik
uygulamalar hayati önem tafl›r.
• Tedavi edilmeyen bozukluklar her
zaman ilerlerler.
EK B‹LG‹LER
Ço¤u at›l›m bozukluklar›yla kendi gösterir.
Sosyal ergenlik—kediler aras› agresyonun
geliflmesiyle, korku agresyonu, alan
agresyonu, yönlendirilmifl agresyon, durum
agresyonu.
• Kedi t›rmalama hastal›¤› (Bartonella
henselae ve Atipia felis)
• Kuduz
GEBEL‹K
Listelenmifl ilaçlar; ilaç kullan›m›ndan
kaç›n›lmal›
KISALTMALAR
SSS (CSF) = serebrospinal s›v›
HPA = hipotalamik-pituitary-adrenal
Önerilen Kaynaklar
Chapman BL. Feline aggression: classification, diagnosis, and treatment. Vet Clin
North Am Small Anim Pract 1991;21:315328.
Overall KL. Feline aggression. Part III: The
role of social status in hierarchical systems. Feline Pract 1994;22:16-17.
Overall KL. Understanding the interactions
between feline aggression and elimination disorders. Paper presented at the
North American Veterinary Conference,
1994.
Yazar Karen L. Overall
Dan›flman Editör Joane M. Parent
10
AGRESYON (SALDIRGANLIK)—KÖPEKLER
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
• Bir köpe¤in baflka bir organizmaya
sald›rma, savunma veya y›rt›c› amaçlarla
sald›r›p onlara zarar vermesi durumu.
• Sald›r›—provoke edilmeden bir
kayna¤›n ele geçirilmesi için yap›lm›fl
hareket; erkekler aras›, difliler aras› ve
üstünlük agresyonu içerir.
• Savunma—bir kurban›n sald›ran veya
tehdit oluflturan baflka birine, korku kaynakl›, alan korumas›, bireylerin korunmas›,
irritasyona ba¤l› (can ac›tma ve korkutmaya ba¤l›) agresyon.
PATOF‹ZYOLOJ‹
• Genelde patolojik bir durum de¤ildir.
• Sald›rganl›k—uygunsuz sald›rgan agresyon; CSF’ deki biyokimyasal dengesizliklere
ba¤l› olabildi¤i belirtilmifltir.
• Baz› patolojik durumlar CNS üzerindeki
etkilerine ba¤l› olarak agresyona neden
olabilirler.
Sinir
ÖZELL‹KLER
• Her yafl, ›rk ve cinsiyet.
• Cocker Spaniel, Springer Spaniel ve
Alman kurtlar›nda daha yayg›n
• Pit bull, alman kurdu, huskie, malamut,
doberman pincher ve rottweilerlarda ölümcül ›s›r›klar görülebilir.
• Üstünlü¤e ba¤l› agresyon köpek ergenli¤e (1-2 yafl) yaklaflt›kça artar.
• Erkeklerde daha yayg›n.
BEL‹RT‹LER
Genel Yorumlar
• Davran›flsal iflaretlerle kendini gösterir;
dik dik bakma, h›rlama, tüylerin
dikleflmesi, ›s›rma, aç›k sald›r›.
• Geçmifl—risk analizi ve tedavi program›n›n oluflturulmas›nda önemlidir;
sorulmas› gereken sorular; ‹lk agresyon
belirtileri ne zaman görüldü? Ne kadar s›k
görülüyor? Kime karfl› görülüyor? Hangi
koflullar alt›nda görülüyor?
Geçmifl Bulgular›
• Agresyonun durumu ve fonksiyonuna
göre de¤iflir:
Üstünlü¤e ba¤l› agresyon
• Ev üyelerine karfl›;
• Kafa yukarda, kuyruk yukarda, dik dik
bakma, diflleri s›kma;
• Sebepler—üzerlerine e¤ilme, kafalar›na
vurulmas›, uyudu¤u yerden itilip
uzaklaflt›r›lmas›, yiyecekle yaklafl›lmas›.
Erkekler aras› veya difliler aras› agresyon
• Di¤er köpeklere yönlendirilmifl,
• Kavgalara kar›flt›klar›nda insanlara yönlenen agresyon,
• Bafl kalk›k, kuyruk havada, dik dik
bakar, diflleri s›k›l›.
Korku kaynakl› agresyon
• Yaklaflan veya uzanan insanlara yönelik,
• Belli tan›d›k insanlar tek hedef olabilir,
• Kafa alçalt›lm›fl, gözler k›s›k, kuyruk saklanm›fl.
Alan agresyonu
• Ev, araba ya da bahçeye yaklaflan
yabanc›lara yönlendirilmifl,
• Havlama, ajitasyon, difl gösterme,
koflturma.
Korumac› agresyon
• Sahibe yaklaflan yabanc›ya yönlenmifl,
• Azalan mesafeyle artar.
‹rritasyondan do¤an (ac›, korku) agresyon
• Spesifik olaylar› içerebilir (t›rnak kesimi,
enjeksiyon),
• Üstünlük agresyonu ve korku kaynakl›
agresyondan farkl›d›r.
Maternal agresyon
• Yuva bölgesi veya yavrulara yaklaflan
bireylere yönlenmifl,
• fiiddeti, yavrular›n yafllar›na ba¤l›d›r.
• Genelde tespit edilemez.
• Agresif köpekler ele al›nd›klar›nda çok
dikkatli olmak gerekir; a¤›zl›k ve di¤er
araç gereçten faydalanmak gerekir.
• Muayene s›ras›nda, üstünlü¤e ba¤l›,
korkuya ba¤l› veya irritasyona ba¤l›
agresyon kan›t olarak gözlenebilir.
• Nörolojik muayene—anomaliler organik
bir hastal›¤a iflaret olabilir (kuduz).
NEDENLER
• Normal davran›fl yelpazesinin bir
bölümü; ›rk, cins, cinsiyet, erken
sosyalleflme, ele al›nma ve di¤er birçok
faktörün etkisi vard›r.
• Organik bir durumun yönlendirmesi nadir fakat mümkündür.
• Tedaviden dolay› olan agresyonu bunlar›n d›fl›nda tutmal›y›z.
• Belli uyaranlara karfl› zay›f sosyalleflme
deneyimi (çocuklar)—yetiflkin köpekler
korkudan do¤an agresyon gösterebilir.
• Haz›rlay›c› çevre etkenleri—kapal› bir
alanda di¤er köpeklerle iliflki kurma;
kapal› kalma korkusu veya ba¤lanma;
iflkence etme ve tecavüz; ve köpeklerin
yem olarak kullan›lmas› veya
dövüfltürülmesi.
TANI
AYIRICI TANI
Agresyona yol açabilecek di¤er patolojik
durumlar sa¤l›kl› bir davran›fl muayenesinden önce kontrol edilmifl olmal›.
ANAL‹Z‹
• Genelde normal.
• Anomaliler—metabolik veya endokrin
etkenlere iflaret edebilir.
Belirtildi¤i gibi (tiroid panel veya ACTH
uyar›m testleri)
GÖRÜNTÜLEME
• Ac›n›n kayna¤›n›n bulunmas›na yönelik
olabilir • MR veya BT—e¤er beyin
tümöründen flüpheleniliyorsa.
Postmortem florasan antibody test—her
agresif köpek için kuduzdan flüphelenilmelidir.
R‹SK FAKTÖRLER‹N
DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹
Genel Yorumlar
• Agresyon durumlar›n›n önemi göz ard›
edilmemelidir. • Ayr› bir prosedür olarak
görülen - tedaviye bafllamadan önce
izleyin. • Geçmifl sorular›, gözlem ve
destekleyici bilginin yard›m›.
Sorular
• Köpek herhangi birinin derisini yaralamak veya baflka bir yolla baflka bir insana
zarar verdi mi? E¤er verdiyse, geçen sene
içinde kaç defa oldu? • Kimse bu köpek
yüzünden medikal tedaviye ihtiyaç duydu
mu? E¤er olduysa, flartlar› ayr›nt›lar›yla
anlat›n›z. • Bu köpek yüzünden oluflan
yaralanmalar otoritelere bildirildi mi,
karantina veya kapat›lma gibi cezalar verildi mi? E¤er olduysa tarif ediniz. • Köpe¤in
a¤›rl›¤› 18,2 kg’dan fazla m›? • Evdeki
çocuklar, yafll› insanlar, ev sakinleri risk
alt›nda m›? • Bu köpe¤in sahibi taraf›ndan
zapt edilmedi¤i takdirde, a¤›zl›k ve tasma
kullan›lmad›¤›nda, bir çit arkas›na
kapat›lmad›¤› takdirde insanlara zarar
verece¤i konusunda bir flüpheniz var m›?
• Bu köpek sahibinin s›k› kontrolü
olmadan serbest kofluyor mu? • Agresyon
sebepsiz yere görülebiliyor mu? • E¤er
hayvan sahibi bu sorulardan herhangi
birine evet cevab› veriyorsa, veteriner
hekim ve hayvan sahibi için kiflisel ve
yasal güvenilirlik risklerini göze al›n.
TEDAV‹
• ‹lk nokta insanlar›n yaralanmas›n›
engellemektir. • Ötenazi—çok sald›rgan
köpeklerin durumlar›nda uygundur; e¤er
tek güvenli yöntem bu ise önerin. • Risk
de¤erlendirmesi hayvan sahibine bir karar
verme konusunda yard›mc› olabilir; herkes
agresif köpeklerin tedavi edilemeyece¤i
ancak baz› hareketlerin kontrol alt›na
al›nabilece¤i konusunu anlamal›d›r.
• Hayvan sahibi bir tedavi arad›¤› s›rada
insanlar›n yaralanmas›n› engelleyecek
teknikler önerin.• Yönetim baflar›s›—
birkaç modelin birlikte yürütülmesi çevresel kontrol, davran›fl modifikasyonu
ve ilaç tedavisi.
Dominant ‹liflkili Agressiyon
• Çevresel—insanlar›n yaralanmas›n›
engellemek için bariyerler kullan›n ve
ba¤lay›n.
11
AGRESYON (SALDIRGANLIK)—KÖPEKLER
• Aletler—köpe¤i a¤›zl›k kullanmaya
al›flt›r›n.• Davran›fl de¤iflikli¤i, birinci
ad›m— köpek üzerindeki bütün ilgiyi 2
hafta süresince kald›r›n; agressiyonun
olufltu¤u durumlar› listeleyin; her durumun
oluflmamas› için bir metot gelifltirin; günlük olarak her agressiyon oluflturan durumu gelecekte tekrarlanmamas› için listeleyin. • Davran›fl de¤iflikli¤i 2. ad›m—
köpe¤e sahibinin üstünlü¤ünü ö¤retin;
köpe¤e güvenilir bir flekilde otur/kalk
emirlerini ö¤retin (köpek dikkatini sahibine vermeyi ve onun emirlerine uymay›
ö¤renmelidir); karfl›l›ks›z bir fley vermeyin
(köpek yemeden önce oturup/kalmal›,
kafas› okflanmal›, yürüyüfle ç›kar›lmal›, tüm
bu davran›fllar hayvan sahibi taraf›ndan
uygulanmal›). • Davran›fl de¤iflikli¤i 3.
ad›m—daha fazla kontrol sa¤lay›n; daha
önceden agressiyona sebep olan durumlar
otur/kalk emirlerine uyulmas›yla atlat›l›r
(gerekirse a¤›zl›k kullan›n).
• Cerrahi—nötr.
ba¤lay›n, öncelikle yabanc›lar geldi¤inde
bu davran›fl› göstermesini engellemek için
köpe¤i izole edin. • Aletler—bafl sabitleyici, a¤›zl›k • Davran›fl de¤iflikli¤i ad›m 1,
önce nötr bölgelerde otur/kal program›n›
ö¤retin, daha sonra, alan agressiyonun
gözüktü¤ü bölgenin kap›s›nda veya
çevresinde; sonra köpe¤i tan›d›¤› biri
yaklafl›rken kontrol edin, köpe¤i sakin
itaatkar hareketi için ödüllendirin.
• Davran›fl de¤iflikli¤i ad›m 2, zamanla
yabanc›lar› içeri al›n (hayvan sahibi
yabanc› izlenimi vermek için farkl› giysiler
giyebilir); hayvan kontrol alt›na al›nana
kadar zorlu¤u art›r›n; egzersizleri kap›ya
tafl›y›n, kap›dan geçmeyi ekleyin; kap›y›
çalma ve di¤erleri.
• Cerrahi—kastrasyon veya OHE büyük
ihtimalle bir de¤ifliklik yapmayacakt›r.
Difliler Aras› ve Erkekler Aras› Agressiyon
• Çevresel—gözetim alt›nda olmad›klar›
zaman, köpekler aras›nda bariyer bulundurun; köpekler aras›ndaki üstünlük
s›ras›n› göz önünde tutun; e¤er bu çok
bariz ise, köpeklerin kurallar›na göre
davran›n (üstün köpekler önce beslenir,
kap›lardan önce geçer) • Aletler—bafl
sabitleyici, a¤›zl›k • Davran›fl de¤iflikli¤i
ad›m 1—hayvan sahibi her iki köpe¤e de
ilgi göstermemelidir, otur/kalk program›
ö¤retilmelidir. (üstünlü¤e ba¤l› agressiyonda oldu¤u gibi) • Davran›fl de¤iflikli¤i
ad›m 2—al›flt›rma veya karfl›t durumlar
oluflturmak için tasmal› olduklar›nda
köpekler aras›ndaki mesafeyi azalt›n ve
kabul edilebilir iliflkileri destekleyin
• Cerrahi—nötr erkekler; OHE sadece
k›zg›nl›k siklusuyla ilgiliyse ifle yarar, aksi
takdirde, davran›fla bir etkisi yoktur.
‹LAÇ SEÇ‹M‹
• FDA taraf›ndan agresyon tedavisi için
onaylanmayan hiçbir ilaç kullan›lmamal›.
• Hasta sahibini bu tedavileri deneysel
do¤as› ve risk faktörleri hakk›nda bilgilendirin; tedavi raporlar› üzerinde
tart›flma.
• Azaperon—buspirone hidroklorit, 2.5-10
mg/köpek 8-12 saat arayla; etkilenen
k›s›mlar: gastro intestinal (GI) belirtiler
• Tricyclic antidepresanlar—amitriptyline,
2.2-4.4 mg/kg 12-24 sat arayla; etkilenen
k›s›mlar: sedasyon, antikolinerjik etkiler, 13 mg/kg 12-24 saatte bir clomipramine,
etkilenen k›s›mlar: sedasyon, antikolinerjik
etkiler, e¤er predispose ise kardiyak
kondisyon bozuklu¤a; 2.2-4.4 mg/kg 12,24
saat arayla imipramine, etkilenen k›s›mlar:
sedasyon, antikolinerjik etkiler
• ‹nhibitörün tekrar elde edilmesinde seratonini titizlikle ay›r—1 mg/kg 24 saatte bir
fluoxetine; etkilenn k›s›mlar: ifltahe
tkileme, irritabilite.
KORKUYA DAYALI AGRESS‹YON
ba¤lay›n. • Aletler—a¤›zl›k • Davran›fl
de¤iflikli¤i ad›m 1, hayvan›n korkmufl
gözüktü¤ü ve agressif oldu¤u tüm
koflullar› listeleyin, bu durumlar›n
oluflumunu engelleyin, hayvana temel itaat
kurallar›n› ö¤retin ve onu korkutan
durumlardan uzak tutun (yoksa
davran›fl›nda ilerleme olmayacakt›r).
• Davran›fl de¤iflikli¤i ad›m 2, al›flt›rma
veya karfl›t durumlar oluflturmak için korktu¤u objeyle belli bir mesafeden
karfl›laflt›r›n (bir yabanc›), hayvan› dikkatli
ve itaat eder k›l›n, zamanla yabanc›n›n
uzakl›¤›n› azalt›n, e¤er hayvan korkuyorsa
yabanc› uzaklaflmal› ve çal›flma zorlamadan devam edilmeli. • Cerrahi—kastrasyon veya OHE büyük ihtimalle bir
de¤ifliklik yapmayacakt›r.
Alan Agressiyonu
Trisiklik antidepresanlar kalp hastal›klar›,
glokom, fekal veya üriner bozukluklar›
olan hayvanlarda kontrendikedir.
ÖNLEMLER
Benzodiazepinler (ör; diazepam)
• Korkudan do¤an agressiyonda çok
dikkatli kullan›n. • Bu tür ilaçlar korkuyu
azaltt›¤› gibi korkudan do¤an bask›lanmay›
da azaltabilir. • Köpekler korkular›ndan
kurtulunca daha sald›rgan hale gelebilirler
ve ›s›rabilirler.
Monoamin oksit inhibitörleri tafl›yan, amitraz gibi, ilaçlar› kullanmay›n.
Megestrol asetat, 1 mg/kg PO 24 saat arayla 2 hafta; üstünlü¤e ba¤l› ve erkekler
aras› agressiyonda baflar›l›d›r, yan etkiler,
obezite, piyometra, poliüri/polidipsi, diabetes mellitus memelerde, hiperplazi ve
karsinomaya yol açabilir.
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
• Haftada veya iki haftada bir temas, ilk
dönemlerde tavsiye edilir.
• Müflteriler genellikle davran›fl de¤iflikli¤i
ve ilaç kullan›m›yla ilgili yard›m ve geri
beslemeye ihtiyaç duyarlar.
BEKLENEN SEY‹R VE PROGNOZ
Agressif köpekler asla tedavi edilemez
ancak baz› hareketler kontrol alt›na
al›nabilir.
• ‹nsanlar›n yaralanmas›.
• Üstünlük agressiyonu—sahibe yönelik
olabilir.
• Köpekler aras› agressiyon—insanlar
genelde kavga eden köpeklerin aras›na
girerek ciddi flekilde yaralan›r, kazara veya
direk olmayan irritasyona ba¤l› agressiyondan dolay›; sahipler kavga eden köpeklere
yaklaflmamal›d›r, üzerlerine su s›k›lmal›
veya uzun bir sopa yard›m›yla ayr›
köflelere itilmelidirler.
EK B‹LG‹LER
Yok
Yetiflkin agressiyonu—geçmiflle ilgili pozitif
bir bilgi elde edilemezse medikal
geçmiflinden flüphelenilmeli; ac› ve akut
duyarl›l›k noktalar›n› dikkatlice belirleyin.
Kuduz, agressiyonun potansiyel sebebidir.
GEBEL‹K
Hamile hayvanlarda Trisiklik antidepresanlar kontrendikedir.
KISALTMALAR
• CSF=Serebrospinal s›v›
• OHE=Ovaryohisterektomi
• FDA=Federal Drog Ajans
• GI=Gastrointestinal
Önerilen Kaynaklar
Landsberg G, Hunthausen W, Ackerman L.
Canine aggression. In: Handbook of behaviour problems of the dog and cat.
Oxford,UK: Butterworth-Heinemann,
1997:129-150.
Simpson Bs, Simpson DM. Behavioral
pharmacotherapy. In: Borchelt P, Voith
V, eds. Readings in companion animal
behavior. Trenton, NJ: Veterinary
Learning Systems, 1996: 100-115.
Yazar Barbara S. Simpson
Dan›flman Editör Joane M. Parent
12
AKUT ABDOMEN
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
Fizik muayenede gergin, a¤r›l› abdomen
ve tipik hikaye ile karakterizedir; en
önemli belirti akut abdominal a¤r›d›r; akut
abdominal prezantasyon yaflam› tehtid
edici olabilir bu nedenle acil olarak tedavi
edilmelidir.
PATOF‹ZYOLOJ‹
• Akut abdomen ile klini¤e gelen hasta
a¤r›; organ distansiyonun, enflamasyon,
mezenter veya periton traksiyonu veya
iskemi ile ilgilidir. • Abdominal visera
da¤›n›k bir flekilde inerve edilmifltir, bu
nedenle a¤r›n›n oluflmas› için s›kl›kla
yayg›n tutulum gerekir, ayr›ca sinir uçlar›
ba¤›rsak duvar›n›n submukoza – musküler
tabakalar›nda da bulunurlar. • S›v› veya
gaz distansiyonuna (örn: intestinal
t›kan›kl›k, gastrik dilatasyon, volvulus,
ileus) neden olan herhangi bir durum
a¤r›ya neden olabilir. • Enflamasyon,
direkt olarak sinir uçlar›n› uyaran vazoaktif
maddelerin sal›n›m› ile abdominal a¤r›ya
neden olur. • Peritonda bulunan birçok
sinir yayg›n enflamatuvar yan›ta duyarl›d›r.
• Davran›flsal—titreme, ifltahs›zl›k, a¤lama,
letarji, veya depresyon, ve rahatl›¤›
sa¤lamak için dua eder pozisyonda durmak gibi anormal postürler.
• Kardiyovasküler—fliddetli inflamasyon,
iskemi ve sepsis akut dolafl›m kollaps›na
(flok) neden olabilir. • Hepatobiliyer—
biliyer t›kan›kl›k (pankreatit dahil) ve safra
peritonitinin neden oldu¤u ekstrahepatik
kolestaz ile ilgili sar›l›k • Renal / ürolojik—
prerenal nedenlerin (dehidratasyon, hipovolemi, ve flok), renal nedenlerin (akut
piyelonefrit, ve akut böbrek yetmezli¤i) ve
postrenal nedenlerin (üretral t›kan›kl›k ve
mesane rüptürünün neden oldu¤u üroperiton) sorumlu tutuldu¤u azotemi
• Solunum—a¤r› ve metabolik rahats›zl›¤›n
neden oldu¤u artm›fl solunum h›z›: kusma
ile ilintili aspirasyon pnömonisi
ÖZELL‹KLER
• Kedi ve köpek
• Genç hayvanlar yüksek insidansta travma ile iliflkili problemlere, intussuseption
edinilmifl diyet ve enfeksiyon ile iliflkili
hastal›klara daha yatk›nlarken, yafll› hayvanlar yüksek s›kl›kla malignite sahibi
olma e¤ilimindedirler. • Erkek kediler ve
köpekler üretral t›kan›kl›k için yüksek
riskli gruptur. • Ürat-üriner tafl görülme
insidans› erkek dalmaçyalarda yüksek
oldu¤undan özellikle üretral t›kan›kl›k için
yüksek risk tafl›rlar. • Kortikosteroid ve
nonsteroidal antienflamatuvar ilaçlar
(NSA‹D) ile tedavi edilmifl hastalar gastrointestinal (GI) ülser oluflumu ve perforasyon için yüksek risk tafl›rlar.
BEL‹RT‹LER
Genel Yorumlar
Klinik belirtiler, akut abdomene neden
olan hastal›¤›n tipine ve ciddiyetine ba¤l›
olarak çok farkl›l›k gösterir.
Öyküdeki Bulgular
• Titreme, hareket etme isteksizli¤i, ifltahsazl›k, kusma, ishal, ba¤›rma ve anormal
pozisyon (dua etme veya k›vr›lm›fl pozisyon) —hayvan sahibinin fark edebilece¤i
belirtilerdir. • Hangi sistemin etkilendi¤ini
araflt›rmak için hayvan sahibini dikkatlice
sorgula, örne¤in; NSA‹D tedavi hikayesi
olan hastada hematemez olmuflsa GI ülser
oluflumundan flüphelenilir.
• Abdominal a¤r›y›, abdomial kaslar›n
sertleflmesi, gaz veya s›v› dolu abdominal
organlar›, abdominal kitle, asit, yüksek
atefl, taflikardi ve taflipneyi içeren anomaliler. • Abdominal a¤r› ispatland›ktan sonra,
a¤r›y› kraniyal, orta veya kaudal
abdomene lokalize etmeye çal›fl.
• Kolonu, pelvik kemikleri, üretray›, prostat› de¤erlendirmek için ve melenan›n
varl›¤›n› tespit etmek için rektal muayene
yap. • A¤r›n›n ekstraabdominal nedenlerini böbrekleri ve torakolumbar omurgalar›
dikkatlice palpe ederek ekarte et. • ‹ntervertebral disk hastal›klar›yla ilgili a¤r›
genelde yans›yan abdominal sertleflmeye
neden olur ve s›kl›kla gerçek abdominal
a¤r› olarak yanl›fl alg›lan›r.
NEDENLER
Gastrointestinal
• Mide—gastrit, ülser, perforasyon,
yabanc› cisimler, gastrik dilatasyon, volvulus • Ba¤›rsak—t›kan›kl›k (yabanc› cisim,
intussusception, f›t›k), ülser, perforasyon
T›kan›kl›k, ülser formasyonu, künt veya
penetran travma sonras› veya tümöral
büyümenin neden oldu¤u ruptur.
• ‹nfarktüs, mezenterik volvulus veya torsiyonun neden oldu¤u vasküler yetmezlik.
Pankreas
• Enflamasyon, apse, iskemi ve pankreas
tümörleri ile ilgili a¤r› • Biliyer
kanal›/papillay› t›kayan pankreatik kitle
veya enflamasyon, sar›l›¤a neden olabilir
Hepatik ve biliyer sistem
• Karaci¤erin ve kapsülün ani distansiyonu a¤r›ya neden olabilir. • Safra kesesi
t›kan›kl›¤›, rupturu veya nekrozu safra
kaça¤›na ve peritonite neden olabilir.
• Hepatik apse
Dalak
Dalak torsiyonu, rupture olmufl splenik
kitle, splenik apse
Üriner Kanal
• Üriner kanaldaki a¤r›n›n en önemli
nedeni distansiyondur • Mesane veya üretra trigonundaki kitleler, üriner tafl,
granülomatöz üretrit alt üriner kanal
t›kan›kl›¤›n›n nedeni olabilirler • Üreterin
veya mesanenin travmatik rupturu, künt
travma ve artm›fl intraabdominal bas›nç ile
ilgilidir. • Üretral y›rt›klar, akut travman›n
neden oldu¤u pelvik k›r›klarla ilgili olabilir
• Periton bofllu¤undaki serbest idrar
kimyasal peritonite neden olur • Akut
abdomenin nadir nedenleri; akut piyelonefrit, akut böbrek yetmezli¤i, nefrolit ve
üreterolitlerdir
Genital Kanal
• Prostatit, prostat apsesi, piyometra; rupture olmufl piyometra veya prostatik apse,
endotoksemiye, sepsise ve kardiyovasküler
kollapsa neden olabilir • S›k görülmeyen
nedenler; künt abdominal travma sonras›
geliflen gebe uterus rupturu, uterusun torsiyonu, ovaryan tümör veya torsiyon, ve
intraabdominal testis torsiyonu (kriptorflid)
Abdominal Duvar / Diyafram
• Strangülasyona u¤ram›fl visera; umbilikal, inguinal, skrotal, abdominal veya
peritoneal herniler.
• Organ yer de¤ifltirmesine veya herni
içinde s›k›flmas›na neden olan travma veya
konjenital defektler, flayet organlar›n
vasküler deste¤i zarar görürse veya
iskemik olursa a¤r›ya neden olabilirler
• NSA‹D veya kortikosteroid tedavisine
maruz kalma; gastrik, duodenal, veya
kolonik ülser • Uygunsuz veya art›k yiyecek al›m›—pankreatit • Yabanc› cisim
injestiyonu—intestinal t›kan›kl›k
• Abdominal travma—iç organ rupturu
• Herniler—intestinal t›kan›kl›k /
strangülasyon
TANI
AYIRICI TANI
• Böbrek ile ilgili a¤r›, retroperitoniyal
a¤r›, spinal veya paraspinal a¤r› ve yayg›n
kas spazm›na neden olan hastal›klar
abdominal a¤r›y› taklit edebilirler;as›l problem tan›s› için dikkatlice al›nm›fl anamnez
ve fizik muayene gereklidir • Parvoviral
enterit intestinal t›kan›kl›¤a neden olan
hastal›klar gibi prezante olabilir; fekal parvoviral antijen aramas› ve TKS (lökopeni)
ay›r›c› tan› için yard›mc›d›rlar.
ANAL‹Z‹
• Enflamasyon veya enfeksiyon lökositoz
veya lökopeni ile birlikte gidebilir. • GI
ülserleri olan hastadaki kan kayb› anemiye neden olabilir • Prerenal, renal,
postrenal nedenler azotemi ile birlikte olabilir • Elektrolit anormallikleri GI
hastal›klar› (hipokloremik metabolik alkaloz gastrik ç›k›fl t›kan›kl›¤›nda) ve renal
hastal›klar› (örn; akut böbrek
yetmezli¤inde veya postrenal t›kan›kl›kta
hiperkalemi) araflt›rmada yard›mc› olurlar
• Hiperbilirübinemi ve yüksek karaci¤er
enzimleri problemi karaci¤ere ve biliyer
trakta lokalize etmek için yard›mc› olur
‹dran dansitesinin ölçümü prerenal, renal,
ve postrenal problemlerin ay›rt edilmesi
için gereklidir (s›v› tedavisinden önce)
13
AKUT ABDOMEN
‹drar sedimenti akut böbrek yetmezli¤inde,
piyelonefritte ve etil glikol entoksikasyonunda yard›mc›d›r
Serum amilaz, lipaz ve tripsin benzeri
immünreaktivite (TL 1) pankreatit
de¤erlendirmesinde önemlidir
GÖRÜNTÜLEME
Abdominal radyografi
• Abdominal kitle veya de¤ifliklikler
fleklen veya abdominal organ bas›s›
fleklinde görülebilir • Abdominal s›v›
toplanmas›n›n neden oldu¤u abdominal
detaylar›n kaybolmas› peritoneal görüntü
için endikasyondur • Serbest abdominal
gaz rupture olmufl GI iç organ veya gaz
üreten bakterilerin neden oldu¤u enfeksiyon ile tutarl›d›r ve acil cerrahi endikasyonudur • Postoperatif radyografileri
de¤erlendirirken ihtiyatl› olun; ilk birkaç
gün poerasyondan sonra serbest gaz normal bir bulgudur. • ‹leus peritonit ile
uyumlu bir bulgudur • Pankreas
alan›ndaki kontrast, pankreatik enflamasyon ile kaybolabilir • Yabanc› cisimler
radyoopak olabilirler • ‹leusun fonksiyonel mi (metabolik veya enfeksiyöz
nedenlerden dolay›) veya mekanik mi
(t›kan›kl›k nedeniyle) oldu¤unu belirler
• Özellikle GI t›kan›kl›¤›n fark edilmesi
için, üst GI baryum kontrast radyografisi
GI de¤erlendirmesi için yararl›d›r
• Ayr›ca a¤›zdan verilen radyoopak marker t›kan›kl›k görülmesi için yararl›d›r
Abdominal Ultrason
• Abdominal kitle, abdominal s›v›, apse,
kist, lenfadenopati, ve biliyer veya üriner
tafl tespiti için elde mevcut olan en duyarl›
tan› koydurucu yöntemdir
• Radyografi gibi, medikal ve cerrahi akut
abdomen ay›r›m›nda oldukça yararl›d›r
Abdominosentez, Abdominal S›v› Analizi
• Akut abdomen ile gelen tüm hastalarda
abdominosentez yap. Radyografi
duyarl›l›¤›n›n dahi tespit edemeyece¤i
kadar az miktardaki serbest abdominal
s›v›dan dahi tan› de¤erlendirmesi için s›v›
al›nabilinir. Ultrason radyografiye göre s›v›
tespiti için daha duyarl› olmas›na ra¤men,
bu iki modalitede fark edilmemesi abdominosentez yapmaya engel olmamal›d›r.
Abdominal s›v› analizinde, yüksek beyaz
hücre, dejenere olmufl nötrofil ve intrasellüler bakteri varl›¤›n›n saptanmas›; septik
peritonit ile uyumlu olup acil cerrahi
endikas-yonudur. • Pankreatit olan hastalarda; nonseptik peritonit ile uyumlu
abdominal efüzyon olabilir. Abdominal s›v›
da ayr›ca amilaz ve lipaz tespiti; tan›da
yard›mc› olur ve gereksiz cerrahiyi
engeller. • Abdominal s›v›daki kreatinin
konsantras-yonun serum kreatinin konsantrasyonundan yüksek olmas› üriner
kanal kaça¤›n› gösterir. • Benzer olarak,
abdominal s›v›da ki bilirübin miktar›
serumdaki bilirübin miktar›ndan yüksek
ise safraya ba¤l› peritonitten flüphelenilir
Sedasyon ve Abdominal Palpasyon
A¤r›n›n neden oldu¤u abdominal sertlik
nedeniyle, sedasyon yap›lmadan abdominal palpasyon pek mümkün de¤ildir; palpasyon özellikle araflt›rma radyografisinde
görülmeyen yabanc› cisim tespitinde
önemlidir.
Sukralfat (Sucralfate)
Gastrik mukoza koruyucusu, 0,25 – 1 g
PO 8 saat arayla
Deneysel Laparatomi
Uygun tan› yöntemleri ile akut abdomen
nedenini tam olarak saptayamad›¤›m›z
veya ultrason mevcut olmad›¤› zaman cerrahi tan› koymak için yard›mc› olabilir
(tedavi etmek için oldu¤u gibi)
Antibiyotikler
• Gram pozitif, gram negatif, ve anaerobik
bakteriler için genifl spektrumlu antibiyotikler • E¤er mümkünse, tedaviden önce
gram boyama veya kültür
TEDAV‹
Problemin cerrahi yötemlerle mi veya
medikal olarak m› tedavi edilece¤ine karar
verene kadar; hastaya hastanede destek
tedavi ile müdahale et
Destekleyici Bak›m
• Tam neden belirlenene kadar veya
lokalize edilene kadar; hastay› e¤er kusmuyorsa NPO’da beklet • Akut abdomen
ile birlikte giden genifl s›v› kayb› nedeniyle
intravenöz s›v› tedavisine ihtiyaç duyulur;
amaç normal dolaflan kan› yeniden depolayabilmektir. • fiayet ciddi dolafl›m problemi (flok) varsa, ilk baflta hastay› izotonik
kristalize s›v›larla (90 ml/kg köpeklerde;70
ml/kg kedilerde) 1 -2 saat boyunca destekleyin veya hipertonik s›v› veya kolloidler
yard›mc› olabilirler • Tedaviye bafllad›ktan
sonra s›kl›kla hidrasyon ve elektrolit
de¤erlerini de¤erlendirin (uygun tedavi
uygulamalar› ile)
Cerrahi De¤erlendirme
• Akut abdomenin bir çok farkl› nedeni
olabilir (hem cerrahi hem de medikal
tedavi ile), cerrahi giriflimden önce tam
tan›y› yap›n. • Böylece hem tamam›yla
gereksiz ve pahal› cerrahi prosedürleri
engellemifl olursunuz hem de birlikte
giden mortalite ve morbiditeleri engellemifl
olursunuz. • Bu ayr›ca; cerraha ifllemi
haz›rlamas› için zaman kazand›r›r ve prognoz ve ifllem tutar› hakk›nda hayvan sahibini bilgilendirmesi için de yard›mc› olur.
‹LAÇ SEÇ‹M‹
Kortikosteroidler
(Çözünen Glukokortikoidler)
• fiok tedavisi için endike ise, GI kanal
üzerindeki yan etkilerini engellemek için
tek doz uygulay›n • Dexamethesone
sodyum fosfat 2-4 mg/kg IV veya prednisolon sodyum succinate 15-30 mg/kg IV
Histamin H2 antagonistleri
• Gastrik asit üretimini azalt›r
• Cimetidin 5-10 mg/kg IV 8 saat arayla
veya ranitidin 0,5 -1 mg/kg IV 12 saat
arayla
Metoklopramid (Metoclopramide)
‹htiyaç duyuldu¤u zaman antiemetik
olarak (0,2 -0,4 mg/kg IV 6-8 saat veya 24
saat arayla devaml› infüzyon)
GI t›kan›kl›¤›ndan flüpheleniliyorsa metoklopramid kullanma
ÖNLEMLER
Hipovolemik hastalarda ve renal yetmezli¤i
olan hastalarda, gentamisin ve NSA‹D’lerin
nefrotoksik etkilerinden dolay› dikkatlice
kullan›lmal›d›r
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
Hastalar genelde yo¤un bak›ma ihtiyaç
duyarlar ve s›kl›kla fizik muayene ve laboratuar parametrelerin de¤erlendirilmesi
gerekir
EK B‹LG‹
Efi ANLAMLILAR Kolik (Colic)
AYRICA BAKIN
• Gastrik dilatasyon • Volvulus sendromu
• Gastroduodenal ülser hastal›¤›
• Gastrointestinal t›kan›kl›k • ‹ntussusception • Pankreatit • Prostatit ve prostatik
apse • Üriner kanal t›kan›kl›¤›
Önerilen Kaynaklar
Bjorling DE. Acute abdomen syndrome. In:
Morgan RV, ed. Handbook of small animal practice. New York: Churchill Livingstone, 1992:483-487.
Bjorling DE, Latimer KS, Rawlings CA, et al.
Diagnostic peritoneal lavage before and
after abdominal surgery in dogs. Am J Vet
Res 1983;44:816,819.
Cowan LA. Abdominal pain. In: Lorenz MD,
Cornelius LM, eds. Small animal medical
diagnosis. Philadelphia: Lippincott, 1987:
291-298.
Crowe DT, Crane SW. Diagnostic abdominal paracentesis and lavage in the evaluation of abdominal injuries in dogs and
cats: Clinical and experimental investigations. J Am Vet Med Assoc 1976;168:700705.
Strombeck DR, Guilford WG. Small animal
gastroenterology. 2nd ed. Davis, CA: Stonegate Publishing, 1990:81-86.
Yazar Juan Carlos Sardinas
Dan›flman Editörler Brett M. Feder and
Mitchell A. Crystal
14
ALOPES‹—KED‹LER
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
• Yayg›n bir problemdir
• K›l kayb› biçimi—De¤iflken veya
simetrik tipte
• Nedenler—Birden fazla nedene ba¤l›
(multifaktoriyel)
F‹ZYOPATOLOJ‹
Her bir neden için spesifiktir
• Deri/ekzokrin ve iliflkili adneksler
(adnexa)
• Endokrin/metabolik
ÖZELL‹KLER
• Spesifik bir yafl, tür veya cinsiyet
yatk›nl›¤› yok
• Neoplastik ve paraneoplastik durumlarla
iliflkili alopesiler—Genellikle yafll› kedilerde farkedilir
BEL‹RT‹LER
Yok
NEDENLER
• Nörolojik/davran›flsal—Obsesif kompulsif bozukluk
• Endokrin—Seks hormonu alopesisi,
hipertiroidizm, hiperadrenokortisizm, diabetes mellitus
• ‹mmünolojik—Allerjik dermatit, alopesi
areata
• Parazitik—Demodicosis, dermatofitoz
• Fizyolojik—Sebase adenitis
• Neoplastik—Paraneoplastik dermatit,
skuamöz hücreli karsinom in-situ, epidermotrofik lenfoma
• ‹diyopatik/kal›tsal—Alopesia universalis,
hipotrikoz, spontan kulak-kepçesi alopesisi, anajen ve telojen defluxion
FeLV/FIV—Demodicosis için
TANI
AYIRICI TANI
Endokrin Alopesisi/Seks hormonu
• Nadiren hormonal vakalar—Özellikle
k›s›rlaflt›r›lm›fl erkekler; perineum boyunca
uzanabilen, arka ayaklar›n kaudal k›sm›n›n
alopesisi
Obsesif Kompulsif Bozukluk
• S›k s›k endokrin sebepli denilerek yanl›fl
tan› konur
• Alopesi tipi, s›kl›kla simetriktir ve
beraberinde enflamasyon yoktur
Allerjik Dermatit
• Bir miktar enflamasyonun oldu¤u hafif
parsiyel alopesi ile a¤›r ülserasyon görülen
tipleri aras›nda de¤iflir
• Da¤›l›m—De¤iflken; ço¤unlukla kafa ve
boyun bölümleri en a¤›r flekilde etkilenirler
• G›da alerjisi ve inhalasyon/perkütan
nedenler
Hipertiroidizm
• Parsiyel ya da tam alopesi
• De¤iflik tipleri vard›r
• Orta-yafll› ve yafll› köpeklerde
• Ço¤unlukla alerjik dermatoz, obsesif
kompulsif bozukluk veya hormonal
nedenli olarak düflünülür ve yanl›fl tan›
konur
Diabetes Mellitus
• Tüylerin da¤›n›k oldu¤u parsiyel alopesi
• Zay›f yara iyileflmesi
• Enfeksiyonlara karfl› artm›fl yatk›nl›k
• Hiperlipidemiye ba¤l› sekonder kutanöz
ksantomatosis (vücudun de¤iflik yerlerinde
oluflabilen lipoid urlar) (nodüler ya da
lineer, ülserleflme e¤ilimi olan sar›-pembe
alopesili plaklar)
Hiperadrenokortisizm
• Nadir; derinin afl›r› k›r›lganl›¤› ve alopesiyle karakterizedir
• Kuyruk bölgesi ve kulak kepçesi
arkas›n›n beraberinde oldu¤u veya
olmad›¤› gövdesel alopesi
• Afl›r› deri k›r›lganl›¤› (fragilite) hastalar›n
% 70’inde görülür
• Hipofiz veya adrenal tümörlere ba¤l›
sekonder olarak oluflur
• ‹atrojenik formu kedilerde köpeklere
oranla daha az s›kl›kta görlür
Paraneoplastik Alopesi
• Vakalar›n birço¤u pankreatik ekzokrin
adenokarsinomlarla iliflkilidir
• Orta-yafll› ve yafll› kedilerde (9-16 yafllar›
aras›nda)
• Akut bafllang›ç
• H›zl› bir flekilde ilerler
• Bilateral simetriktir ve ventral olarak
da¤›l›m gösterir (Ayr›ca burun köprüsü ve
perioküler bölge boyunca da yerleflir)
• K›llar kümeler halinde dökülür
• Kafl›nt› nadirdir
• Kuru çatlam›fl ayak tabanlar›yla birlikte
eritem
• Alopesili derinin parlayan bir görüntüsü
vard›r
• Deri ince ve hipotoniktir
• H›zl› kilo kayb›
Sebase Adenitis
• Vücudun ve ekstremitelerin dorsal yüzlerindeki pullanman›n efllik etti¤i, yavafl
ilerleyen parsiyel alopesi
• Sebase bezler, toksik ara metabolitler
veya immünolojik mekanizmalar taraf›ndan
selektif olarak y›k›l›r
• Göz kapa¤› kenarlar›nda pigment birikimi olabilir
• Sistemik hastal›klarla iliflkisi sorgulanmal›
(örn: Enflamatuar ba¤›rsak hastal›¤›, lupusbenzeri sendromlar, üst solunum sistemi
enfeksiyonlar›)
Skuamöz Hücreli Karsinoma ‹n-Situ
• Yafll› kedilerdeki multisentrik malignite
öncesi dermatoz
• Pullanman›n oldu¤u ve parsiyel alopesili
yüzeylerle birlikte hafif kabar›k, plak-benzeri veya papillal› lezyonlar
• Bazen sebore olarak düflünülüp, yanl›fl
tan› al›r
• %25’inde, s›n›rlar› boyunca, in-situ skumaöz hücreli karsinom lezyonlar›
geliflebilir (histolojik olarak)
Epidermotrofik Lenfoma
• Erken dönemler–Pullanma ve eritemin
efllik etti¤i de¤iflken derecelerde alopesi
• Geç dönemler–Plaklar ve nodüller
• Yafll› kediler
Alopesi Areata
Nadir; enflamasyonun olmad›¤›, yamal›
da¤›l›m› olan, tam alopesi.
Alopesi Universalis (Sfenks kedisi)
• Kal›tsal
• Primer tüylerin tümünün eksikli¤i;
sekonder tüyler azalm›flt›r
• Kal›nlaflm›fl epidermis; normal dermis
• Sebase ve apokrin kanallar direkt olarak
deri yüzeyine aç›l›r; deri ya¤l›ym›fl gibi bir
his verir
• K›r›fl›k al›n; alt›n rengi gözler; yanak tüyleri yok; pati, t›rnak ucu ve skrotumda
afla¤›ya yönelmifl tüyler
Feline Hipotrikoz
• Siyam ve Devon Rex kedileri (Otozomal
resesif alopesi)
• Zay›f olarak geliflmifl primer telojen k›l
folikülleri
• Normal kürkle do¤arlar; genç yetiflkinlerde ince ve seyrektir
Spontan Kulak Kepçesi (pinnal) Alopesi
• Siyam kedileri yatk›nd›r
• Alopesi areata veya kellik tipinde
görülebilir
Anajen ve Telojen Defluxion
• Büyüme döngüsünün etkilenmesine
ba¤l› oluflan, akut k›l kayb›
• Nedenler—Stres, enfeksiyon, endokrin
bozukluk, metabolik bozukluk, atefl, cerrahi, anestezi, gebelik, ilaç tedavisi
15
ALOPES‹—KED‹LER
Demodikoz
• Nadir; köpeklerdekinin aksine
• Göz kapaklar›n›n, perioküler bölgenin,
kafan›n ve boyunun parsiyel ya da tam
multifokal alopesisi
• Eritem, pullanma, kabuklanma, seruminöz eksternal otitis
• Demodex cati (uzam›fl dönem), bazen
metabolik hastal›klarla iliflkilidir (örn: FIV,
sistemik lupus eritematosus, diabetes mellitus)
• ‹simlendirilmemifl k›sa/künt Demodeks
akar› (mite) nadiren metabolik hastal›k için
bir belirteçtir. Bu tip kediden kediye geçebilir ve kafl›nt›yla iliflkisi vard›r.
Dermatofitoz
Çok say›da klinik bulgu vard›r; her zaman
belirli derecede alopesi efllik eder
ANAL‹Z‹
Diabetes mellitus, hiperadrenokortisizm ve
hipertiroidizmde baz› anormallikler belirlenebilir
•FeLV ve FIV—Demodikoz için risk faktörleri
• Tiroid hormonlar›—Hipertiroidizm için
• ANA titresi—Lupus-benzeri sendromlar
için bak›l›r
• ACTH—yan›t testi, LDDST ve HDDST—
Hiperadrenokortisizm tan›s› için
GÖRÜNTÜLEME
• Abdominal ultrason—
Hiperadrenokortisizmde adrenal bezleri
de¤erlendirmek için, paraneoplastik
sendromu olan hayvanlarda kanser taramas› için
• BT—Hiperadrenokortisizmi olan hayvanlarda hipofiz tümörlerine bakmak için
• Deri biyopsisi
• Deri kaz›nt›s›
• Mantar kültürü
• Kendi kendine zarar verildi¤ini kan›tlamak için
• Yiyecek eliminasyonu denemeleri için
(Yiyecek alerjisi)
• ‹ntradermal deri testleri
kabuklanmalar için, sekonder bakteriyel
enfeksiyonlar için ve ya¤l› durumlardaki
kötü koku için)
‹LAÇ SEÇ‹M‹
• Obsesif kompulsif bozukluk—
Amitriptyline (21 gün boyunca 10
mg/kedi/gün)
• Endokrin alopesisi (erkek)—Testesteron
takviyesi
• Alerjik dermatit—Antihistaminikler, diyet,
kortikosteroidler; hiposensitizasyon afl›s›
• Hipertiroidizm—Methimazole (tapazole)
veya radyoaktif iyot tedavisi gibi oral ilaç
tedavileri
• Diabetes mellitus—Glikoz seviyelerinin
düzenlenmesi (insülin)
• Hiperadrenokortisizm—Cerrahi; bilinen
etkili bir medikal tedavisi yok
• Paraneoplastik alopesi—Tedavisi yok;
ço¤unlukla ölümcül
• Epidermotrofik lenfoma—Retinoidler
(isotretinoin), kortikosteroidler, interferon
• Sebase adenit—Retinoidler, kortikosteroidler
• ‹n-situ skuamöz hücreli karsinom—
Cerrahi eksizyon, retinoidler (topikal ve
oral)
• Alopesi areata—Tedavisi yok; belki iritasyona karfl› etkili maddeler
• Demodikozis—Haftada bir (kireç) sülfür
banyosu (4-6 banyo); Mitaban ve ivermectin kullan›lmaktad›r, fakat baflar›s›
de¤iflkendir (Dozu ve uygulama s›kl›¤›
tart›flmal›)
• Dermatofitozis—Griseofulvin (Dikkat:
idiyosinkratik toksisite), ketoconazol, itraconazol (en iyi seçim)
Yok
ÖNLEMLER
Griseofulvin toksisitesi (Bak›n
Dermatofitoz)
Yok
Yok
TEDAV‹
• Bu bozukluklar›n birço¤u için tedavi
s›n›rl›d›r
• Davran›fl de¤ifliklikleri veya giysi uygulamas› kendine zarar veren hastalarda
yard›mc› olabilir
• Neden olan yiyece¤in hastan›n
diyetinden uzaklaflt›r›lmas›, yiyecek alerjisi
semptomlar›n› azaltabilir
• E¤er hayvan uyumlu ise, flampuan ve
topikal tedavi yararl› olabilir (Sebase adenit de hipeprkeratoz için, demodikozda
EK B‹LG‹LER
Yok
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
Spesifik tan›ya ba¤l›d›r
KORUNMA/KAÇINMA
Yok
ZOONAT‹K POTANS‹YEL
Dermatofitoz—‹nsanlarda deri lezyonlar›na
neden olabilir
GEBEL‹K
Retinoidler ve griseofulvin, gebe hayvanlarda kullan›lmamal›d›r
Efi ANLAMLILAR
Yok
AYRICA BAKIN
• Demodicosis
• Dermatofitoz
• Diabetes Mellitus
• Epidermotrofik lenfoma
• Feline paraneoplastik sendrom
• Hipertiroidizm
• Sebasiyöz adenit
KISALTMALAR
• ANA = Antinükleer antikor
• FeVL = Feline lösemi virüsü
• FIV = Feline immün yetmezlik virüsü
• HDDST = Yüksek-doz deksametazon
bask›lama testi
• LDDST = Düflük-doz deksametazon
bask›lama testi
Önerilen Kaynaklar
Baer KE, Helton KA. Multicentric squamous cell carcinoma in situ resembling
Bowen’s disease in cats. Vet Pathol
1993;30: 535-543.
Helton Rhodes KA, Wallace M, Baer KE.
Cutaneous manifestations of feline
hyperadrenocorticism. In: Ihrke PJ,
Mason IS, White SD. Advances in veterinary dermatology. New York: Perjamon,
1993.
Scott DM, Griffin CE, Miller BH. Acquired
alopecia. IN: muller & Kirk’s small animal dermatology. 5th ed. Philadelphia:
Saunders, 1995:720-735.
Scott DW, Griffin CE, Miller BH.
Congenital and hereditary defects. In:
Muller & Kirk’s small animal dermatology. 5th ed. Philadelphia: Saunders,
1995:736-805.
Scott DW, Griffin CE- Miller BH. Endocrine
and metabolic disease. In: Muller &
Kirk’s small animal dermatology. 5th ed.
Yazar Karen Helton Rhodes
Dan›flman Editör Karen Helton Rhodes
16
ALOPES‹—KÖPEKLER
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
• Yayg›n bir bozukluktur
• Normalde k›l bulunmas› gerekli olan
bölgelerde, k›llar›n k›smen ya da tamamen
kayb›d›r
• Nedeni birden çok faktöre ba¤l› olabilir
• Primer problem veya baflka bir soruna
ba¤l› sekonder oluflabilir
PATOF‹ZYOLOJ‹
• Birden çok nedene ba¤l›
• Bütün bozukluklarda, k›l folikülünün
büyümesi, enfeksiyon, travma, imünolojik
hasar, mekanik nedenler, endokrin anormallikleri, veya siklus stimülasyonunda
görevli reseptör bölgelerinin blokaj›
nedeniyle kesintiye u¤rar
• Deri/Ekzokrin
• Endokrin/Metabolik
• Kan/Lenf/‹mmün
ÖZELL‹KLER
Spesifik bir yafl, tür veya cinsiyet yatk›nl›¤›
yok.
BEL‹RT‹LER
• Bafllang›c› akut veya yavafl biçimde ilerleyici olabilir
• Multifokal dairesel alopesili alanlar—En
s›k bakteri enfeksiyonuna ba¤l› folikülitle
iliflkilidir
• Büyük daha genifl alopesili alanlar—
Foliküler displazi veya metabolik bir
nedeni iflaret edebilir
• K›l kayb›n›n tipi ve derecesi, ay›r›c› tan›
için önemlidir
NEDENLER
Multifokal
• Lokalize demodikoz—Eritem ve hafif
pullanmayla birlikte parsiyel ya da tam
alopesi; lezyonlar yang›sal ve kabuklu hale
gelebilir
• Dermatofitoz—Pullanmayla birlikte parsiyel ya da tam alopesi; eritem olur veya
olmaz; her zaman halka-benzeri de¤ildir
• Stafilokok foliküliti—Eritem, kabuklanma
ve hiperpigmente maküllerle birlikte dairesel tip, alopesi
• Enjeksiyon reaksiyonu—Alopesi ve/veya
granülasyon dokusu oluflumu nedenli
kutanöz atrofiyle birlikte görülen enflamasyon
• Kuduz afl›s› vasküliti—Alopesili yama
fleklindeki alan, afl›lamadan 2-3 ay
sonras›nda görülür
• Lokalize skleroderma—S›n›rlar› düzenli,
parlak, yumuflak, alopesili, kal›nlaflm›fl
plak
• Alopesi areata—Tam alopesili enflamatuar alanlar
• Sebase adenit (k›sa-k›ll› türler)—
Alopesili ve pullu anüler ya da polisiklik
alanlar
Simetrik olarak
• Hiperadrenokortisizm—Atrofik deri,
komedonlar›n ve piyoderman›n efllik etti¤i
trunkal alopesi
• Hipotiroidizm—Hastalar çok nadir
olarak alopesi nedeniyle gelirler
• Büyüme hormonuna yan›t veren dermatoz—Hiperpigmentasyonun efllik etti¤i
simetrik gövdede alopesi; alopesi bazen
boynun üzerindeki tasma bölgesinden
bafllar
• Hiperöstrojenizm (difliler)—Büyümüfl
vulva ve memelerin oldu¤u, gö¤üs bölgesi,
perineal ve inguinal bölgelerin simetrik
alopesisi
• Normal diflilerdeki hipogonadizm—
Perineum, gö¤üs bölgesi ve gövdede
alopesi
• K›s›rlaflt›r›lm›fl köpeklerde testesterona
yan›t veren dermatoz—Gövdede yavafl
ilerleyen alopesi
• Sertoli hücre tümörü nedenli erkek feminizasyonu—Jinekomastiyle birlikte, perineal ve genital bölge alopesisi
• K›s›rlaflt›rmaya yan›t veren dermatoz—
Tasma bölgesinde, s›rtta, perineal bölgede,
ve bö¤ürde k›l kay›plar›
• Yumurtal›¤› al›nm›fl difli köpeklerdeki
östrojene yan›t veren dermatoz—Perineal
ve genital bölge alopesisi
• Mevsimsel gö¤üs bölgesi alopesisi—
Hiperpigmentasyonla birlikte, serpijinöz
gö¤üs bölgesi alopesisi
Yama Tarz›nda ya da Yayg›n
• Demodikoz—Bazen eritem, folikülit ve
hiperpigmentasyon efllik eder
• Bakteriyel folikülit—Dairesel alopesili
multifokal alanlar ya da birleflme özelli¤i
gösteren büyük k›l kayb› alanlar›; epidermal bantlar
• Dermatofitoz—Bazen pullanma görülür
• Sebase adenit—Kal›n yap›fl›k pullanman›n oldu¤u alopesi; özellikle (kafa ve
ekstremitelerin de içinde oldu¤u) vücudun
dorsal yüzü
• Renkli mutant alopesi—Sekonder
folikülitle birlikte kürkün incelmesi
• Foliküler displazi—Yavafl ilerleyen
alopesi
• Anajen defluxion ve telojen defluxion—
Akut bafllang›çl› alopesi
• Hipotiroidizm—Kürkün yayg›n biçimde
incelmesi
• Hiperadrenokortisizm—Gövdede ince
deri ve komedon oluflumunun görüldü¤ü
trunkal alopesi
• Epidermotrofik lenfoma—Pullanma ve
eritemin oldu¤u, daha sonra nodül ve plak
oluflumunun görüldü¤ü yayg›n trunkal
alopesi
• Pemphigus foliaceus—pullanma ve
kabuklanma oluflumunun efllik etti¤i tüy
kayb›
• Keratinizasyon bozukluklar›—Afl›r› pullanm›fl ve ya¤lanm›fl yüzey görünümünün
oldu¤u alopesi
Spesifik Lokal Alanlar
• Kulak kepçesi (pinnal) alopesi—K›llar›n
minyatürleflti¤i ilerleyici alopesi
• Traksiyon alopesisi—Kafa üzerindeki
k›llara tak›lan lastik bantlar nedeniyle
oluflan, kraniyumun üst ve lateral yüzünde
oluflan alopesi
17
ALOPES‹—KÖPEKLER
• T›rafl sonras› görülen alopesi—T›rafl sonras› k›llar yeniden büyüyemez.
• Melanoderma (Yorkshire teriyerlerinin
alopesisi)—Kulak kepçesi, burun köprüsü,
kuyruk ve aya¤›n simetrik alopesisi
• Mevsimsel gö¤üs bölgesi alopesisi—
Dorsal yüzde birleflebilen serpijinöz alopesisi
• Siyah tüy foliküler displazisi—Sadece
siyah-tüylü olan bölgelerin alopesisi
• Dermatomiyozit—Yüz, kulaklar›n ucu,
kuyruk ve parmaklar›n alopesisi; pullanma
ve kabuklanma efllik eder
Yok
TANI
AYIRICI TANI
• Alopesinin tipi ve derecesi—Ay›r›c›
tan›da önemli özelliklerdir
• ‹nflamasyon, pullanma, kabuk ve epidermal bantlar—Tan›y› belirlemede önemlidir
ANAL‹Z‹
Hiperadrenokortisizm gibi metabolik
nedenleri ekarte ettirir
• Tiroid testleri—Hipotiroidizm tan›s› için
• ACTH yan›t testi, LDDST ve HDDST—
Hiperadrenokortisizm aç›s›ndan
de¤erlendirmede kullan›l›r
• Seks hormonlar› ölçümleri
GÖRÜNTÜLEME
Ultrasonografi—Hiperadrenokortisizm
aç›s›ndan adrenal bezleri de¤erlendirmek
için
• Tedaviye yan›t denemeleri
• Mantar kültürü
• Deri kaz›nt›s›
• Sitoloji
• Deri biyopsisi
TEDAV‹
• Demodikoz—Mitaban, ivermectin, interceptor
• Dermatofitoz—Griseofulvin, ketokanazol, itrakanazol, kireç sülfür banyosu
• Stafilokok foliküliti—fiampuan ve
antibiyotik tedavisi
• Sebase adenit—Keratolitik flampuanlar,
esansiyel ya¤ asidi takviyesi, retinoidler
• Keratinizasyon bozukluklar›—fiampuanlar, retinoidler, D vitamini
• Endokrin—Ovariohisterektomi,
k›s›rlaflt›rma, Lysodren, adrenalektomi
‹LAÇ SEÇ‹M‹
Spesifik nedene göre de¤iflir; tedavi
bölümüne bak›n
Yok
ÖNLEMLER
Griseofulvin, retinoidler ve ivermectin kullan›m›na ba¤l› toksisite
Yok
Yok
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
Nedene ba¤l› olarak de¤iflir
Yok
EK B‹LG‹LER
Yok
Yok
Dermatofitoz, insanlarda deri lezyonlar›na
neden olabilir
GEBEL‹K
Gebe hayvanlarda, retinoidlerin ve griseofulvinin kullan›m›ndan kaç›n›lmal›d›r
Efi ANLAMLILAR
Yok
AYRICA BAKIN
• Demodikosis
• Dermatomiyositis
• Dermatofitozis
• Epidermotrofik lenfoma
• Büyüme hormonuna yan›t veren dermatozlar
• Hiperadrenokortisizm (Cushing hastal›¤›)
• Hipotiroidizm
• Penfigus
• Sebase Adenit
• Sertoli hücreli tümör
KISALTMALAR
• HDDST—Yüksek doz deksametazon
bask›lama testi
• LDDST—Düflük doz deksametazon
bask›lama testi
Önerilen Kaynaklar
Helton-Rhodes KA. Cutaneous manifestations of canine and feline
endocrinopathies. In: Nichols R, ed.
Probl Vet Med 1990; 12:617-627.
Schmeitzel LP. Growth hormone responsive alopecia and sex hormone associated dermatoses. IN: Bichard SJ, Sherding
RG, eds. Saunders manual of small animal practice. Philadelphia: Saunders,
1994; 326: 330.
Scott DW, Griffin CE, Miller BH. Acquired
alopecia. In: Muller & Kirk’s small animal dermatology. 5th ed. Philadelphia:
Saunders, 1995;720-735.
Scott DW, Griffin CE, Miller BH. Endocrine
and metabolic diseases. In: Muller &
Philaedlphia: Saunders, 1995;627:719.
Scott DW, Griffin CE, Miller BH.
Keratinization defects. In: Muller &
Yazarlar Karen Helton Rhodes ve Karin
M. Beale
Dan›flman Editör Karen Helton Rhodes
18
AN‹ZOKOR‹
D‹⁄ER LABORATUAR TESTLER‹
Yok
GÖRÜNTÜLEME
• Bak›n Tablo 1 • Ultrason—Oküler ve
retrobulbar lezyonlar› belirler • CT (BT)
ve MRI—SSS (CNS) lezyonlar›n› belirler ve
lokalize eder
• Bak›n Tablo 1 • BOS (CSF) incelemesi—SSS (CNS) hastal›¤›n› de¤erlendirir •
ERG—Retina fonksiyonunu de¤erlendirir •
VEP—Optik sinir fonksiyonunu
de¤erlendirir
• Farmakolojik testler—Bak›n Algoritma 1;
postgangliyonik lezyonlar, denervasyon
süpersensitivitesine neden olur; direkt-etkili (para)simpatomimetik ilaçlar, pupilin
küçülmesine ve genifllemesine neden olur.
• Pregangliyonik lezyonlar—‹ndirekt etkili
(para) simpatomimetiklere yan›t verir
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
Pupilla büyüklü¤ünün eflitsizli¤i
PATOF‹ZYOLOJ‹
• Pupillan›n simpatetik veya parasimpatetik inervasyonunun kesilmesi—Pupilla
büyüklü¤ünün de¤iflmesine neden olur
• Oküler hastal›k
• Sinir • Oftalmik
ÖZELL‹KLER
Köpekler ve kediler
BEL‹RT‹LER
Yok
Nörolojik
• Bak›n Tablo 1 • Optik sinir, optik tract,
okülomotor sinir veya cerebellumu etkileyen hastal›klar
Oküler
• Bak›n Tablo 2 • Anterior üveit
• Glokom • ‹ris atrofisi veya hipoplazisi
• Posterior sinefli • Farmakolojik blokaj
• Neoplazi • Spastik pupil sendromu
TEDAV‹
Altta yatan hastal›¤a ba¤l›d›r
Yok
‹LAÇ SEÇ‹M‹
Altta yatan hastal›¤a ba¤l›d›r
Yok
TANI
AYIRICI TANI
• Hangi pupilin anormal oldu¤u belirlenmeli—Bak›n Algoritma 1 • Nörolojik ve
oküler nedenleri ay›rt edin
ÖNLEMLER
Yok
ANAL‹Z‹
Yok
ALTERANT‹F ‹LAÇLAR
Yok
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
Yok
OLASI KOMPL‹KASOYNLAR
Yok
EK B‹LG‹LER
Yok
Yok
Yok
GEBEL‹K
Yok
Efi ANLAMLILAR
Yok
AYRICA BAKIN
• Anterior üveit—Kediler • Anterior
üveit—Köpekler • Glokom • Horner
sendromu • ‹ris atrofisi • Optik nörit
KISALTMALAR
• BOS = Beyin-omurilik s›v›s› • ERG =
Elektroretinografi • FeLV = Feline lösemi
virüsü • PIR = Pupiller ›fl›k refleksi • VEP
= Visual-evoked potential
Önerilen Kaynaklar
Neer TM, Carter JD. Anisocoria in dogs and
cats. Ocular and neurologic causes. Compend Contin Educ Pract Vet 1987;9:817824.
Scagliotti RH, Neuro-ophthalmology. In:
Birchard SJ, Sherding RG, eds. Saunders
manual of small animal practice. Philadelpphia: Saunders, 1994:1242-1248.
Yazar David Lipsitz
Dan›flman Editör Paul E. Miller
Yok
Tablo 1
Anizokoriye Neden Olan Nörolojik Ajanlar
Lezyon
Nörolojik Bulgu
Ay›r›c› Tan›
Tan› Plan›
Optik Sinir
‹psilateral midriyazis
‹psilateral monoküler anopi
(Bir gözde total körlük)
Etkilenen gözde PIR yok
Etkilenen gözde indirekt PIR var
Nazal/temporal görme alanlar›nda
Kontralateral körlük
‹psilateral pupilla ›fl›kta daha küçük
Di¤er nörolojik kusurlar
Ayni tarafta genifllemifl pupil
Normal görme /Direkt PIR yok
Di¤er göze ›fl›k tutuldu¤unda
etkilenmifl gözde indirekt PIR yok
Pitosis
Ventrolateral flafl›l›k
Kontralateral midriyaz
Normal PIR/normal görme
Ayn› taraftaki tehlikeye yan›t vermenin eksikli¤i
Di¤er serebellar bulgular
Optik nöritis
Neoplazma
BT/MRI
BOS
Elektroretinogram (ERG)
Neoplazma
Enfeksiyöz/inflamatuar hastal›k
Travma
BT/MRI
BOS
Neoplazma
Travma
Beyin hernisi
Retrobulbar kitle
BT/MRI
BOS
Ultrason
Neoplazm
Travma
BT/MRI
BOS
Optik tract
Okülomotor sinir
Parasempatik nükleus KS III
Beyincik hastal›¤› (Serebellar)
19
AN‹ZOKOR‹
Tablo 2
Anizokoriye Neden Olan Oküler Hastal›klar
Lezyon
Efllik Eden Bulgular
Nedenler
Anterior üveit
Miyozis, aköz alevlenme, kornea
ödemi, konjonktiva hiperemisi
Enfeksiyöz/enflamatuar hastal›k
Travma
Glokom
Midriyasis, azalm›fl/olmayan PIR,
artm›fl intraoküler bas›nç, kornea
ödemi
Primer glokom
Sekonder glokom
Neoplazm
Miyozis/midriyaz, iris renginde
de¤ifliklik
Lenfoma
Melanom
Posterior sinefli
De¤iflken pupil flekli, azalm›fl/olmayan
PIR, anterior üveit
Anterior üveite ba¤l› sekonder
‹ris atrofisi
‹ris hipoplazisi
De¤iflken pupil flekli, iris incelmesi,
azalm›fl/olmayan PIR, düzensiz
pupil s›n›rlar›, di¤er oküler anormallikler
Yafll›l›k de¤iflikli¤i
konjenital
Farmakolojik blokaj
Midriyaz, direkt ve indirekt PIR yok,
normal görme
Atropine
Spastik pupil sendromu
Miyozis, normal görme
FeLV
ANZ‹KOR‹
Karanl›kta Anizokori
her iki pupilde PIR iyi
Karanl›kta aqual ve dilete pupiller bir
pupilde PLR zay›f/yok
SEMPATET‹K HORNER
SENDROMU
% 1 Phlephrine
Dilatasyon
Dilatasyon yok
Ganglionik
Preganglionik
PARASEMPATET‹K
Hyhroxyamphetamine
Dilatasyon
Preganglionik
Dilatasyon yok
Postganglionik
%0.1 Pilokarpin
Konstriksiyon
Physostigmine
Konstriksiyon olmayan Konstriksiyon
%1-3 Pilokarpin
Konstrisiyon
‹ris hastal›¤›
Atrofin
Postganglionik
Konstriksiyon olmayan
Postganglionik
Konstriksiyon olmayan
Preganglionik
20
ANOREKS‹
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
‹fltah›n azalmas› yada kaybolmas› durumu;
ifltahs›zl›k (appetite) psikolojiktir, haf›za ve
haf›zaya ba¤l› ve iliflkilidir, fizyolojik olarak
vücutta yiyecek ihtiyac› uyand›ran açl›kla
karfl›lan›r. Hayvanlarda ifltah›n var oldu¤u
zannedilmektedir.
PATOF‹ZYOLOJ‹
• ‹fltah›n kontrolü sentral ve periferik sinir
sistemler aras›ndaki etkileflimle sa¤lanmaktad›r.
• Klasik olarak MSS (merkezi sinir sistemi), doyum merkezi (ventromediyal
hipotalamus) ve beslenme merkezini (lateral hipotalamus) içeren hipotalamus ve
postrema, paraventriküler nukleus, ventral
tegment sahas›, amigdala ve globus pallidusunda içinde bulundu¤u di¤er bir çok
bölgeyi de kaplamaktad›r.
• Son günlerde, hipotalamustaki spesifik
ifltah merkezinin konsepti flüphe götürür
bir hal alm›flt›r. Çünkü doyma hissinin
oluflturulmas›nda, ventromediyal hipotalamusun yan›ndan geçen seratonerjik saha
ve lateral hipotalamusun dopaminerjik
saha ile iliflkili olmas›n›n da etkili olabilece¤i düflünülmektedir.
• ‹fltah› kontrol alt›nda tutmada hipotalamusta anatomik merkezlerden daha
seyrek, nörotransmitterlerin (asetilkolin,
neuroepinefrin v.b. kimyasal sal›n›m)
sal›n›m› nörofarmakolojik olarak karfl›l›kl›
etkileflim iliflkilerinden daha önemlidir.
• Besin al›n›m›n›n düzenlenmesi ifltah›n
periferal kontrolü ile sa¤lanmaktad›r.
• Gastrit geniflleme teorisi mide
genifllemesinin bombesin hormonunun
arac›l›¤›yla doyum hissinin oluflmas›n›
geciktirdi¤ini ileri sürmektedir.
• Mideden sonra doyma hissi yiyeceklerin
ince ba¤›rsaklara yerleflmesi ile oluflur.
• Kolesistokinin (doyma hissinin periferal
regülatörü) gastrointestinal sahadan sal›n›r.
Kolesistokinin’in yiyecek al›m› üzerine etkisi nervus vagus arac›l›¤›yla olur çünkü
abdominal vagatomi doyum hissini ortadan
kald›r›r.
• Doyum hissinin oluflturulmas› ile ilgili
di¤er hormonlar somatostatin ve
pankreatik glukagon’dur.
• ‹fltah›n regülasyonunu sa¤layan yeni bir
sistem, adipozitler taraf›ndan normal
olarak bask›lanm›fl peptin hormonu ve
leptin içermektedir.
• Genetik çal›flmalarda kullan›lan hiperfa-
jik ve obez farelerde leptin üretilememektedir. Rekombinant leptinin parenteral
uygulamas› farelerde hiperfaji ve obezite
de gerileme sa¤lam›flt›r.
• Yang›sal, infeksiyöz, metabolik ya da
neoplastik hastal›klar sonucu geliflen
ifltahs›zl›k cachectin ve interlöykin 1 gibi
çeflitli kimyasal mediyatörlerin sal›n›m›
sonucu flekillenmektedir.
• Köpek ve kediler.
• Tüm sistemler etkilenir; intestinal
mukozal bariyer bozukluklar› hasta hayvanlarda k›smi öneme sahiptir.
ÖZELL‹KLER
Altta yatan sebebe ba¤l›d›r
BEL‹RT‹LER
• Hasta sahipleri en çok hiçbir fley
yememe flikayetiyle gelirler. Çünkü yeterince beslenmeme genelde hastal›klarla
iliflkilidir.
• Yemek yemede isteksizlik anamnez ve
fiziksel muayene sonras› tek anormallik
olarak karfl›m›za ç›kabilir .Bu tip durumlar
genelde psikolojiktir.
• Yüz, boyun, özafagus, orofarinkste a¤r›
ve fonksiyon bozukluklar›ndan kaynaklanan durumlarda yeme iste¤i mevcuttur ancak besin al›m› ve yutma problemleri
bulunmaktad›r.
• Psödoanorektik hastalarda kilo kayb›,
halitozis, salya art›fl›, al›nan besinin çi¤nenmesinde zorluk, disfaji ve odinofaji (a¤r›l›
yeme) gözlenir.
• Odinofaji yemek yedikten sonra çok
sesli (ge¤irme) ve yutkunma olarak tekrarlayan çabalar olarak ortaya ç›kar
• Psödoanoreksinin alt›nda yatan nedenler, yüz, boyun, orofarinks ve özafagusun
travmatik lezyonlar, yabanc› cisimler, difl
hastal›klar›, ülserasyon ve nöromuskuler
fonksiyon bozukluklar› yönünden incelenmesi ile su yüzüne ç›kart›labilir.
• Gerçek anoreksinin klinik belirtileri çok
çeflitlidir ve hastal›¤›n alt›nda yatan esas
nedenlerle iliflkilidir.
Öyküdeki Bulgular
Yok
Yok
NEDENLER
Anoreksi
• Hemen hemen tüm sistemik hastal›klar;
• Psikolojik—tad› güzel olmayan diyetler,
çevresel de¤ifliklikler ve stres;
• Asit- baz bozukluklar›
• Kardiyak problemler;
• Toksikoz ve ilaçlar;
• A¤r›;
• Endokrin ve metabolik hastal›klar;
• Neoplazi;
• ‹nfeksiyöz hastal›klar;
• ‹mmun kaynakl› hastal›klar;
• Solunum sistemi hastal›klar›;
• Gastrointestinal hastal›klar;
• Kas ve iskelet sistemi hastal›klar›;
• Nörolojik hastal›klar;
• Hareket bozukluklar› ve yüksek çevre
›s›s›.
Psödoanoreksi
• Yutkunma refleksine engel olan
hastal›klar;
• Besinin çi¤nenmesi s›ras›nda a¤r›
oluflturan; stomatit, glossit, gingivit (vb.
fiziksel ajanlar, bakteriyel enfeksiyonlar,
viral enfeksiyonlar, mantarlar, yabanc›
cisimler, otoimmun hastal›klar, immun kaynakl› hastal›klar, üremi) oral yada glossal
neoplazi, nörolojik hastal›klar (kuduz,
tetanos, trigeminal paraliz, polinöropatiler,
MSS lezyonlar›, cranial sinir nöropatileri
VII , IX , X, XII), kas-iskelet sistemi
hastal›klar› (mastikatör miyozit, temporomandibular atrofi, mandibula k›r›klar› yada
subluksasyonlar›, kraniyomandibular
osteopatiler), difl hastal›klar›, tükürük bezi
hastal›klar› ve retrobulbar apseler.
• Oropharingeal disfajiye sebebiyet veren
hastal›klar; glossal hastal›klar (nörolojik,
neoplastik), farenjit, tonsillit, farengeal
neoplazi, retrofarengeal hastal›klar,
(lenfadenopati, apse, hematom), nöromuskuler hastal›klar (MSS lezyonlar›,
krikofarengeal akalazya, myasthenia gravis,
botulizm).
• Özafagus hastal›klar›—özofagit, neoplazi
ve nöromusküler hastal›klar.
Yok
TANI
AYIRICI TANI
• Kedi ve köpeklerde sistemik hastal›klar
anoreksinin en genel nedenidir.
• Çok az da olsa anamnez hastal›¤›n
alt›nda yatan di¤er medikal rahats›zl›k ihtimallerini elemede bize yard›mc› olacakt›r.
• Hastan›n hangi yiyecekleri tüketmekten
daha çok hoflland›¤› ve bunlar› çi¤nemek
ve yutmak konusunda zorluk çekip
çekmedi¤i yüz, boyun, orofarenks’ in tam
muayenesi s›ras›nda sorulmal› ve hasta
sahibinin bilgisi yoksa hayvan›n yemek
yerken izlenmesi gerekir.
HASTALIKLAR VE
KL‹N‹K SENDROMLAR
HASTALIKLAR
396
ADENOKARS‹NOM, AKC‹⁄ER
TEMEL KAVRAMLAR
TANIM
• Köpekler ve kedilerde primer pulmoner
tümörlerin %75’ini oluflturur
• Köpekler ve kedilerde primer pulmoner
tümörler nadirdir
• Soliter tümörler multilobüllü tümörlerden daha s›k
• Metastas yapabilir
ÖZELL‹KLER
Köpekler
• Bütün tümörlerin %1’ini oluflturur
• Ortalama yafl 10 y›l
• Cinsiyet yatk›nl›¤› yok
• Boxers ve brachycephalics’lerin etkilendi¤i rapor edilmifltir
Kediler
• Köpeklere göre daha nadir
• Ortalama yafl 11 y›l
• Tür yatk›nl›¤› yok
• Baz› çal›flmalar diflilerin daha fazla etkilendi¤ini ileri sürüyor
BEL‹RT‹LER
Öyküdeki Bulgular
• Kuru öksürük
• Dispne
• Takipne
• Letarji
• Anoreksiya
• Kilo kayb›
• Hemoptizi
• A¤r›—plevral tutulum
• Topall›k—kemik metastaz› veya
hipertrofik osteopati
• Poliüri veya polidipsi—hiperkalsemi
veya ektopik ACTH sal›n›m›na ba¤l› hiperadrenokortisizm
• Zay›fl›k veya kas kayb›—polinöropati;
polimyopati
• Respiratuvar sistemle ilgili olmayabilir
• Takipne, dispne
• Atefl
• Uzuv fliflli¤i
• Asit
• Anterior vena kava sendromu
Nedenler ve Risk Faktörleri
• Baz› kan›tlar kesit yaflam›yla iliflki kurar,
tart›flmal›
• Kan›tlanmam›fl; pasif sigara duman›na
maruz kalma
TANI
AYIRICI TANI
• Granülomatöz lezyon
• Pulmoner abse
• Di¤er primer akci¤er tümörleri—yass›
hücre karsinomu (squamous)
•
•
•
•
•
Metastatik akci¤er tümörü
Pnömoni
Ast›m
Konjenital kist
Parazitik lezyon
TAM KAN SAYIMI/B‹YOK‹MYA/
‹DRAR ANAL‹Z‹
Spesifik abnormalite yok
Yok
GÖRÜNTÜLEME
• Torasik radyografi—genelde fokal,
soliter ve düzgün s›n›rl› bir kitle görülür
• Ultrasonografi—hiler veya mediastinal
lenf nodülleri için; aspirat veya biyopsi
örnekleri al›rken yard›mc› olabilir
• Sitolojik incelemeyle torakosentez—e¤er
plevral efüzyon varsa
• Transtrakeal lavaj—s›n›rl› tan›sal de¤er
• Sitoloji—transtorasik ince i¤ne aspirasyonu
• Perkütan doku biyopsisi—Tru-Cut
• Aç›k akci¤er biyopsisi—tarakotomiyle
örnek al›m›
PATOLOJ‹K BULGULAR
• Adenokarsinom—yerleflim (bronflial,
bronfliolar, bronflioalveolar veya alveolar)
ve differensiasyon derecesine göre
s›n›fland›r›l›r
• Differensiye olmam›fl tümör—daha
invaziv ve iyi differensiye tümöre oranla
metastasa daha yatk›n; metastas bölgeleri,
lenf nodülleri, kemik, plevra, gözler ve MSS
bir diürez birlikteli¤i olmadan asla
kullan›lmaz
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
• Seri torasik radyografiler—her 3 ayda 1;
tedaviye yan›t de¤erlendirilmeden önce
minimum 2 doz kemoterapi
uygulanmal›d›r
• Tam Kan Say›m› (doksorubisin, sisplatin,
karboplatin, vindesin); Biyokimya analizi
(sisplatin); idrar analizi (sisplatin) her
kemoterapi seans›ndan önce yap›lmal›d›r
• Anemi
• DIC
• Hemoptizi
• Spontan pnömotoraks
• Hiperkalsemi
• Hipertrofik osteopati
• Trakeobronflial lenf nodüllerine metastaz—en iyi prognostik belirleyici; ortalama
yaflam metastaz olmadan 1 y›la ulafl›r
ancak metastazla 60 gün
• Cerrahi sonras› prognostik faktörler—
komplet sitoredüksiyonu sa¤layabilme,
primer tümörün boyutu, metastaz, hücre
differensiasyonun derecesi
• ‹yi differensiye adenokarsinomlu hastalar›n prognozu differensiye olmam›fl
tümörlere göre daha iyi
EK B‹LG‹
TEDAV‹
• Cerrahi—parsiyel veya komple lobektomi; bafll›ca tedavi
• Radyoterapi—baz› yararlar› olabilir
(mediastinal lenfadenomegali); raporlar
sadece anaktedal
‹LAÇLAR
• Kemoterapi—standart bir protokol yok;
palyatif olabilir
• Doksorubisin, sisplatin, karboplatin
ve/veya vindesin yard›mc› tedavi için
seçimler
• Kemoterapi toksik olabilir; sitotoksik
ilaçlar hakk›nda bilgili olmak gerekli
KONTRAEND‹KASYONLAR/OLASI
ETK‹LEfi‹MLER
• Doksorubisin—altta yatan kardiyak
hastal›¤› olanlar dikkatlice monitorize
edilmeli; pretedavi, seri ekokardiyogramlar
ve EKG düflünülmelidir
• Cisplatin—kedilere verilmez (fetal); renal
hastal›¤› olan köpeklere verilmez; uygun
GEBEL‹K
Gebe hayvanlara kemoterapi önerilmez
KISALTMALAR
DIC = dissemine intravasküler koagülasyon
MSS = merkezi sinir sistemi
Önerilen Kaynaklar
Fox LE, King RR. Cancers of the respiratory system. In: Morrison WB, ed.
Cancer in dogs and cats: medical and
surgical management. Baltimore:
Williams & Wilkins 1998:521-536.
Ogilvie GK, Weigel RM, Haschek WM, et
al. Prognostic factors for tumor remission and survival in dogs after surgery
for primary lung tumor: 76 cases (19751985). J Am Vet Med Assoc
1989;195:109-112.
Yazar Renee Al-Sarraf
Dan›flman Editör Wallace B. Morrison
HASTALIKLAR
397
ADENOKARS‹NOM, DER‹ (TER BEZ‹, SEBASEÖZ)
TEMEL KAVRAMLAR
TANI
GENEL BAKIfi
Derideki sebasöz ve apokrin ter bezlerinden kaynaklanan malign bez tümörü
AYIRICI TANI
• Di¤er deri tümörleri
• Selülit
ÖZELL‹KLER
• Sebasöz bez—köpekler ve kedilerde
nadir
• Apokrin ter bezi—köpekler ve kedierde
nadir; kedilerde sebasöz bez adenokarsinomundan daha s›k görülür
• Her iki tip—yafll› hastalara daha s›k
ANAL‹Z‹
Normal
BEL‹RT‹LER
• Sert, kat› ve kabar›k lezyonlar olarak
görülür
• Ülser, kanamal› ve çevre dokunun enflamasyonuyla beraber görülebilir
• Apokrin ter bezi—s›kl›kla kötü s›n›rl›, alt
dokuya invaze olan
• Sebasöz bez—kedilerde (nadiren) uzak
kütanöz bir bölgeden olan multisentrik
ungual adenokarsinom nedeniyle inflamasyon ve multipl parmak fliflmesi
NEDENLER VE R‹SK FAKTÖRLER‹
Bilinmiyor
Yok
GÖRÜNTÜLEME
Torasik radyografi ve sitolojik inceleme
veya bölgesel lenf nodül biyopsisi—tan›
s›ras›nda gerekli; metastatik hastal›¤› ekarte
etmek için
• Histopatolojik inceleme—tan›y› do¤rulamak için gerekli
• Apokrin ter bezi—tipik olarak altta yatan
stroma ve kan damarlar›na invazif; kötü
s›n›rl› ve mitotik indeksi yüksek
TEDAV‹
• Her 2 tip için de agresif cerrahi eksizyon
gerekli
• Tüm rezeksiyon olup olmad›¤›n›
de¤erlendirmek için bütün doku örnekleri
incelenmeli
• Radyoterapi—tam cerrahi eksizyon
yap›lamam›flsa lokal kontrol için önerilir
‹LAÇLAR
Apokrin ter bezi—cerrahi sonras› kemoterapi önerilir; özellikle kedilerde, yazar›n
deneyimine göre carboplatin en etkili ajan
ETK‹LEfi‹MLER
Yok
TAK‹P
• Sebasöz bez—metastatik potansiyel
hakk›nda az bilgi var; tam cerrahi eksizyon
yap›labilirse prognoz iyi, özellikle
köpeklerde
• Apokrin ter bezi—”guarded” bir prognozu var; lokal tümör kontrolü için agresif
cerrahi eksizyon gerekli; metastaz› geciktirmek ya da geliflmesini engellemek için
postoperatif kemoterapi tavsiye edilir
EK B‹LG‹
Önerilen Kaynaklar
Carpenter JL, Andrews LK, Holzworth J.
Tumors and tumor like lesions. In: Holzworth J, ed. Diseases of the cat.
Medicine and surgery. Philadelphia:
Saunders, 1987;406-596.
Thomas RC, Fox LE. Tumors the skin and
subcutis. IN: Morrison WB, ed. Cancer
in dogs and cats: medical and surgical
management. Baltimore: Williams & Wilkins, 1998:489-510.
Yazar Robyn Elmslie
HASTALIKLAR
398
ADENOKARS‹NOM, M‹DE, ‹NCE VE KALIN BA⁄IRSAK, REKTAL
TEMEL KAVRAMLAR
GENEL BAKIfi
• Gastrointestinal kanal epitel örtüsünden
kaynaklanan s›k olmayan tümör
• Prognoz genelde kötü
ÖZELL‹KLER
• Köpekler kedilerden daha çok etkilenir
• Orta yafl ve yafll›larda (>6 y›l); yafl aral›¤›
3-13 y›l
• Tür yatk›nl›¤› yok
• Erkeklerde diflilerden daha s›k
BEL‹RT‹LER
Öyküdeki Bulgular
• Klinik öykü s›kl›kla belirsiz
• Sahipler spesifik klinik belirtilerden çok
yaflam kalitesinden flikayetçi olurlar
• Mide—anoreksiya, kilo kayb›, kusma,
hematemez, melena
• ‹nce ba¤›rsak—kusma, kilo kayb›, borborigmus (gaz gürültüsü), kar›n fliflkinli¤i,
melena
• Kal›n ba¤›rsak ve rektum—muköz, kanl›
gaita ve tenesmus
• Mide—nonspesifik
• ‹nce ba¤›rsak—abdominal kitle; ince
ba¤›rsaklarda a¤r› ve fliflkinlik olabilir;
melena
• Kal›n ba¤›rsak ve rektum—rektumda
palpabl kitle; “nopkin ring” oluflturabilir
veya kolon içine ilerleyen multipl nodüler
lezyonlar olabilir; gaitada parlak k›rm›z›
kan
NEDENLER VE R‹SK FAKTÖRLER
• Bilinmiyor
• Nitrosaminler—deneysel literatürde
sebep olucu ajan olarak rapor edilmifltir
TANI
AYIRICI TANI
• Yabanc› cisim
• Lenfosarkoma
• Leiyomyoma
• Leiyomyosarkoma
• Pankreatit
ANAL‹Z‹
• Mide ve ince ba¤›rsak—mikrositik,
hipokromik anemi
• Kal›n ba¤›rsak ve rektum—karakteristik
de¤ifliklik yok
Gaitada gizli kan—3 gün etsiz dietten
sonra pozitif
GÖRÜNTÜLEME
• Ultrasonografi—kal›nl›flm›fl mide veya
ba¤›rsak duvar›; gastrointestinal yolda kitle
görülebilir
• Pozitif kontrast radyografi—dolum
defekti görülebilir (mide); intraluminal yer
kaplayan veya annular kontriksiyon olabilir (ince ba¤›rsak); gastrik neoplazm
s›kl›kla midenin distal 2/3’ünde
• Duble kontrast radyografi—kal›n
ba¤›rsak ve rektum; polipoid veya annular
yer kaplayan kitle görülebilir
Endoskopik biyopsi—nondiagnostik olabilir, çünkü tümörler s›kl›kla mukozal
yüzeyin derinlerinde; bu yüzden cerrahi
biyopsi s›kl›kla gerekmektedir
TEDAV‹
• Cerrahi rezeksiyon—tedavi seçene¤i;
nadiren flifa verici
• Gastrik—genelde rezekte olamaz
• ‹nce ba¤›rsak—rezeksiyonla ç›kar ve
anastomoz yap; bölgesel lenf dü¤ümüne
ve karaci¤ere metastaz› s›k
• Kal›n ba¤›rsak ve rektal—”pull-through”
cerrahi tekni¤iyle genelde rezekte
edilebilir; metastaz s›k, trankolonik hacim
küçültme obstrüksiyon palyasyonun da
yap›labilir
‹LAÇLAR
• Kemoterapi—genelde baflar›s›z
• 5-Fluorouracil—200 mg/m2 IV 7 gün; 1
vaka köpekte parsiyel remisyon
ETK‹LEfi‹MLER
• 5-Fluorouracil—kediler: kullanma, letal;
köpekler: nöbetlere neden olabilir
• Sitotoksik ilaçlar hakk›nda bilgi almadan
tedaviye bafllama
TAK‹P
• Fizik muayene ve abdominal ve torasik
radyografi—postop 1, 3, 6, 9 ve 12. aylarda
• Hayvan sahibini melena kontrolü için
e¤itin
EK B‹LG‹
Önerilen Kaynaklar
Morrison WB. Nonlymphomatous cancers
of the esophagus, stomach, and
intestines. In: Morrison WB, ed. Cancer
in dogs and cats: medical and surgical
management. Baltimore: Williams &
Wilkins, 998:551-58.
Takiguchi M, Yasuda J, Hashimoto A, et al.
Esophageal/gastric adenocarcinoma in a
dog. J Am Anim Hosp Assoc 1997;33:4244.
Yazar Ralph C. Richardson
HASTALIKLAR
399
ADENOKARS‹NOM, NAZAL
TEMEL KAVRAMLAR
GENEL BAKIfi
• Nasal ve paranasal sinüslerin neoplastik
epitelyal ve glanduler epitelyal hücreler
taraf›ndan yavafl, progresif lokal invazyonu
• Birço¤u unilateral bafllar fakat zamanla
bilateral olur
• Yaklafl›k %20’si frontal sinüsten kaynaklan›r
• Köpekler ve kedilerde; fibrosarkom,
yass› hücreli karsinom, kondrosarkom ve
di¤erlerindan daha s›kt›r
• Epitelyal nazal neoplazi prevalans›
(köpekler ve kedilerde)—%0.3-%8 (bütün
tümörlerin)
ÖZELL‹KLER
• Ortalama yafl (köpekler ve kediler)—10
y›l (aral›k, 18 ay-18 y›l)
• Orta ve büyük ›rklar küçüklere oranla
daha s›k etkilenir
BEL‹RT‹LER
Öyküdeki Bulgular
• Unilateralden bilaterale aral›kl› ve progresif epistaksis öyküsü (ortalama süre, 3
ay)
• Epifora
• Hapfl›rma
• Halitoz
• Anoreksiya
• Kraniyal invazyona sekonder nöbetler
• Nonenfeksiyöz nazal ak›nt›
• Fasiyel deformite veya eksoftalmi
• Nasal veya paranasal sinüs
incelemesinde a¤r›
• T›kal› burun delikleri (unilateral veya
bilateral)
Kent yaflam›ndaki dolikosephalik köpekler
kirlili¤e maruz kalmaya sekonder
TANI
AYIRICI TANI
• Bakteriyel sinüzit—s›k de¤il
• Viral enfeksiyon—kediler
• Asperjilloz
• Kriptokosis—kediler
• Yabanc› cisim
• Travma
• Difl kökü absesi
• Oranasal fistül
• Koagülopati
‹LAÇLAR
• Kemoterapi—baz› hastalarda iyi seçenek
• Cisplatin (köpekler)—60-70 mg/m2 IV
her 3 haftada 1; terapiden sonra ortalama
yaflam süresi 22 hafta; klinik bulgularda
belirli bir palpasyon sa¤layabilir. dikkat:
nefrotoksik; salin diüreziyle kullan›lmal›
(18.3 ml/kg/saat IV 6 saatte; 4 saat sonra
cisplatini ver)
• Butophanol—0.4 mg/kg IM; emesisi
azaltmak için cisplatinden önce & sonra
‹DRAR ANAL‹Z‹
Genelde normal
Sitolojik ve bakteriyel inceleme—nadiren
yard›mc›
GÖRÜNTÜLEME
• “Survey” kafatas› radyografisi—yumuflak
doku kitlesinin süperimpozisyonuyla kaudal k›vr›klar›n asimetrik destrüksiyonu
tipik görüntüdür
• Torasik radyografi—akci¤er metastaz›n›
de¤erlendirmek için (nadirdir)
• BT/MRI—kribriform tabakan›n sa¤laml›¤›
ya da orbital invazyonu incelemek için en
iyi yöntem
• Rinoskopi—Görsel inceleme zay›f;
yumuflak, k›r›lgan, etki kitleler; papiller,
tübüler veya kat› olabilirler; kribriform
tabakan›n içine kaudal ilerlemekten
kaç›n›n
• Doku biyopsisi—kesin tan› için gerekli
• Bakteriyel kültür—s›kl›kla pozitif
TEDAV‹
TAK‹P
• Tedavi edilmezse—ortalama yaflam süresi 3-5 ay
• Radyoterapi—ortalama hastal›ks›z süre
köpeklerde 8-25 ay, kedilerde 1-36 ay; 1
y›ll›k hayatta kalma %38-%57 (köpekler ve
kediler) 2 y›ll›k hayatta kalma süresi %30%48 (köpekler ve kediler)
• Beyin tutulumu—kötü prognostik faktör
• Kafatas› grafisi, BT, MRI—klinik belirtiler
tekrarlarsa
EK B‹LG‹
Önerilen Kaynaklar
Cox NR, Brawner WR, Powers RD, Wright
JC. Tumors of the nose and paranasal
sinuses in cats: 32 cases with comparison to a national database (1977
through 1987). J Am Anim Hosp Assoc
1991;27: 339-347.
Hahn KA- Knapp DW, Richardson RC,
Matlock CL. Clinical response of nasal
adenocarcinoma to cisplatin chemotherapy in 11 dogs. J Am Vet Med Assoc
1992;200: 355-357
Theon AP, Peaston AE, Madewell BR,
Dungworth DL. Irradiation of nonlymphoproliferative neoplasms of the nasal
cavity and paranasal sinuses in 16 cats. j
Am Vet Med Assoc 1994;204:78-83
Yazar Kevin A. Hahn
HASTALIKLAR
• Cerrahi tek bafl›na efektif de¤il
• Türbinektomi—external (teleterapi) veya
internal (brakiterapi) radyasyondan önce
yap›labilir
• Yatan hasta radyoterapi—(cerrahiyle birlikte veya de¤il)—köpeklerde en iyi klinik
kontrol
ETK‹LEfi‹MLER
• Kemoterapi toksik olabilir; sitotoksik
ilaçlar hakk›nda bilgili olmadan tedaviye
bafllamay›n›z
• Cisplatin—kedilerde asla kullan›lmaz
400
ADENOKARS‹NOM, PANKREAS
TEMEL KAVRAMLAR
GENEL BAKIfi
• Duktal veya tam orijinli malign tümör
• Tan› kondu¤unda genelde metastaz
yapm›fl olur
ÖZELL‹KLER
• Köpeklerde nadir—%0.5-%1.8’i bütün
tümörlerin
• Kedilerde nadir—%2.8’i bütün tümörlerin
• Yafll› difli köpekler ve Airedale terriers
di¤erlerine göre daha riskli
• Ortalama yafl (köpeklerde)—9.2 y›l
BEL‹RT‹LER
• Nonspesifik—atefl, kusma, zay›fl›k,
anoreksiya, ikterus, sindirim bozuklu¤u,
kilo kayb›
• Kar›n a¤r›s›—de¤iflken
• Kemik ve yumuflak dokuya metastaz s›k
• Rapor edilen metastazlara sekonder
patolojik k›r›klar
• Diabetus insipudus, rapor edilmifl bir
köpekte pituiter metaztaza sekonder
• Kar›nda kitle
Bilinmiyor
TANI
AYIRICI TANI
• Primer pankreatitis; efl zamanl› ve komplike olabilir; veya erken teflhisi geciktirir
• Kusma ve ikterusun di¤er nedenleri
‹DRAR ANAL‹Z‹
• Genelde nonspesifik de¤ifliklikler (örn:
hafif anemi ve nötrofili)
• Hiperamilazemi, hiperlipasemiden daha
az güvenilir
• Lipaz konsantrasyonu s›kl›kla belirgin
bir flekilde yüksek
Yok
GÖRÜNTÜLEME
• Bat›n radyografisi—efl zamanl›
pankreatitten dolay› kontrast kayb› ya da
kitle görülebilir
• Ultrasonografi—kitle ya da efl zamanl›
pankreatiti (mikse ekojenisite, büyük
pankreas, hiperekoik peripankreatik ya¤)
gösterir
• Cerrahi biyopsi—kesin tan›
TEDAV‹
• Baflar›l› bir iyileflme rapor edilmemifl
• A¤r›, intestinal ve biliyer obstrüksiyon
palpasyonu—cerrahi, e¤er gerekirse
• Parsiyel veya total pankreatektomi
‹LAÇ(LAR)
Yok
ETK‹LEfi‹MLER
Yok
TAK‹P
• ‹ntestinal obstrüksiyon
• Biliyer obstrüksiyon
• Pankreatik abse
• Peritonit
Baflar›l› bir flifa tedavisi olmad›¤› için
ölüme h›zl› bir progresyon var
EK B‹LG‹
Gastrin—salg›layan pankreatik karsinomköpekler ve kedilerde rapor edilmifltir;
hipergastrinemi kaynakl› klinik bulgular,
mideden uygunsuz HCl salg›lanmas›na ve
gastroduodenite neden olur
Önerilen Kaynaklar
Harari J, Lincoln J. Surgery of the exocrine
pancreas: In: Slatter D, ed., Textbook of
small animal surgery. Philadelphia:
Saunders, 1993:678-691
Morrison WB. Primary cancers and cancerlike lesions of the liver, biliary epithelium, and exocrine pancreas. In: Morrison
WB, ed., Cancer in dogs and cats: medical and surgical management. Baltimore: Williams & Wilkins 1998:559-568
Yazar Wallace B. Morrison
HASTALIKLAR
401
ADENOKARS‹NOM, PROSTAT
TEMEL KAVRAMLAR
GENEL BAKIfi
• K›s›rlaflt›r›lm›fl ve k›s›rlaflt›r›lmam›fl erkek
köpeklerde her iki durumda da geliflen
malign tümör
• Bütün köpek malign tümörler içinde
% 1’inden az›n› oluflturur; fakat
k›s›rlaflt›r›lm›fl erkek köpeklerde en s›k
prostatik hastal›kt›r
• Regional (bölgesel) lenf dü¤ümleri,
akci¤erler, lumbosakral iskelete metastaz
s›kt›r
ÖZELL‹KLER
• Orta—büyük ›rklar, k›s›rlaflt›r›lmam›fl
veya k›s›rlaflt›r›lm›fl erkek köpekler
• Ortalama yafl, 9-10 y›l
• Kedilerde nadir
BEL‹RT‹LER
Öyküdeki Bulgular
• Tenesmus—flerit benzeri gaita ç›k›fl›yla
• Kilo kayb›
• Strangüri ve dizüri
• Arka uzuv topall›¤›
• Zay›fl›k
• Letarji
• Egzersiz intolerans›
• Sert, asimetrik ve immobil prostat bezi
• Prostatomegali s›k
• A¤r›—abdominal veya rektal palpasyona
yan›tta görülebilir
• Kaudal abdominal kitle, kafleksi, pireksi
ve dispne görülebilir
• Teoride hormonal neden var
• Bu tümörün gelifliminde k›s›rlaflt›rman›n
koruyucu bir etkisi görülmüyor
Serum ve seminal plasma mark›rlar›—(örn.
asid fosfataz, prostat spesifik antijen, kanin
prostat spesifik esteraz) prostat adenokarsinomunda yüksek de¤il
GÖRÜNTÜLEME
• Torasik radyografi—metastazlar pulmoner nodül veya artm›fl interstisyel belirleyiciler olarak görülebilir
• Abdominal radyografi—sublumbar
lenfadenomegali, prostat minerilizasyonu
& lumbar vertebra veya pelvise litik lezyonlar
• Ultrasonografi—asimetri ve irregüler
prostat s›n›rlar›yla fokalden multifokale
hiperekojesiteler, prostat minerilizasyonuyla beraber veya de¤il
• Kontrast sistografi—prostat hastal›klar›n›
idrar kesesi hastal›klar›ndan ay›rmada
yard›mc›
• Prostat aspirat›n›n incelenmesi (perkütan
veya transrektal) veya prostatik y›kama
• Prostat biyopsisi—perkütan veya cerrahi
s›ras›nda spesimen al›n›r
TEDAV‹
• Prostatektomi—lokal hastal›k; baflar› cerrah›n yetene¤ine & hastal›¤›n yayg›nl›¤›na
ba¤l›d›r
• Radyoterapi—baz› töropatik yararlar›
var; intraoperatif radyoterapiden sonra
ortalama yaflam süresi, 114 gün
• K›s›rlaflt›rma—tümörlerin ço¤u androjene
yan›t vermez
‹LAÇLAR
• Kemoterapi—karboplatin, sisplatin veya
doksorubisin; k›sa-dönem yarar› var
• A¤r› kontrolü—NSAID ve opioid ilaçlar
• Gaita yumuflat›c›lar—tenesmus için
ETK‹LEfi‹MLER
Yok
TAK‹P
HASTA TAK‹B‹
• Ürinasyon ve difekasyon yetene¤i
• ‹skelet metastas›na sekonder a¤r›
• Yaflam kalitesi
ÖNLEM/KAÇINMA
K›s›rlaflt›rma hastal›¤› önlemez
• Üretral obstrüksiyon
• Bölgesel lenf nodüllerine, iskelet ve
akci¤ere metastaz
• Kötü prognoz
• Yaflam süresi 1-3 ay
EK B‹LG‹
KISALTMALAR
NSAID = Nonsteroid anti inflamatuvar ilaç
Önerilen Kaynaklar
Bell FW, Klausner JS, Hayden DW, et al.
Clinical and pathologic features of prostatic adenocarcinoma in sexually intact
and castrated dogs: 31 cases (19701987). J Am Vet Med Assoc 1991:16231630
Morrison WB. Cancers of the reproductive
tract. In: Morrison WB, ed. Cancer in
dogs and cats: medical and surgical
management. Baltimore: Williams &
Wilkins 1998:581-590
Yazar Ruthanne Chun
HASTALIKLAR
TANI
AYIRICI TANI
• Di¤er primer neoplazi—yass› hücreli
karsinom
• Metastatik veya lokal invazyonlu neoplazi—transisyonel hücreli karsinom
• Akut veya kronik prostatit, benign prostat hipertrofisi & prostat kistleri—intakt
erkek köpekte görülebilir; efleysiz
köpeklerde nadir
ANAL‹Z‹
• Enflamatuvar lökogram mümkün
• Alkalin fosfataz—yüksek olabilir
• Üretral t›kanma olursa postrenal azotemi
görülür
• Serbest-yakalama tekni¤i ve sistosentezle
al›nan idrar örneklerinin de¤erlendirilmesi—hematüri, piyüri ve malign epitelyal
hücreler serbest-yakalama örneklerinde
görülebilirler fakat sistosentez örneklerinde
s›k de¤ildir

geniş bilgi için tıklayınız

Transkript

Benzer belgeler