bölüm ı. ekonomik durum, yabancı yatırım, dış ticaret ve ithalat

Transkript

BÖLÜM I.
EKONOMİK DURUM,
YABANCI YATIRIM, DIŞ TİCARET VE
İTHALAT MEVZUATI
1. EKONOMİK DURUM, YABANCI YATIRIM, DIŞ TİCARET VE
İTHALAT MEVZUATI
1.1. TEMEL SOSYAL VE EKONOMİK GÖSTERGELER
Resmi Adı:
Helenik Cumhuriyeti
Resmi Dil:
Yunanca
Nüfus:
10,6 milyon
Yüzölçümü:
Toplam: 131 957 km2
Adalar : 24 796 km2
Toplam ada sayısı: 2 000 civarı
Başkenti:
Atina
Başlıca Şehirler:
Selanik, Patras, Larisa, İraklion, Drama, Serez, Kavala,
Gümülcine, İskeçe
Komşu Ülkeler:
Bulgaristan (474 km)
Kuzeyde Arnavutluk (247 km), Makedonya Cumhuriyeti (246 km),
Kuzey Doğuda Türkiye (203 km)
Etnik Yapısı:
%98 Yunan Ortodoks, %2 Müslüman Türk ve diğer
Azınlıklar:
Türk, Slav, Pomak, Arnavut, Çingene ve İllian
Tablo 1.1 Temel Ekonomik Göstergeler
2000a
GSYİH
(Tük.fiyatları,milyar
Euro )
GSYİH (milyar Dolar)
GSYİH (büyüme,%)
Enflasyon (Tük.fiyatları,%)
İhracat (milyar Dolar)
İthalat (milyar Dolar)
Toplam
Dış
Borç
(milyar
Den.
(milyar
Dolar)
Cari
İşlemler
Dolar)
Döviz rezervleri (milyar Dolar)
Döviz
Kuru
1
27,1b
1
12,5b
4
,5b
3
,1b
1
0,7
2
5,9
5
6,6
6,4
1
3,4b
0
2001 a
1
31,3b
1
17,6b
4
,3b
3
,4b
9
,2
2
6,6
6
0,3
9,0
5
,2b
0
2002 a
1
41,5b
1
33,7b
3
,6b
3
,6b
7
,9
2
7,8
6
3,2
10,4
8
,1b
0
2003a
1
53,0b
1
73,1b
4
,5b
3
,6b
8
,6
3
2,9
6
5,8
10,6
4
,4b
1
2004a
1
57,9
1
96,3
4
,2
2
,9
1
1,1
4
1,8
6
9,4
9,2
2
,0
1
(ortalama/Euro:Dolar)
,92
a: Gerçekleşen b: EIU tahmini
Kaynak: The EIU, Country Report, Greece, April 2005
,90
,94
,13
,24
1.2.GENEL EKONOMİK DURUM
1.2.1.Ekonomik Yapı
Küçük fakat son derece açık ekonomiye sahip bir ülke olan Yunanistan, toplam milli gelirde AB
ülkeleri içinde Portekiz’den sonra en düşük değere sahiptir. Halihazırda sürdürülmekte olan özelleştirme
programına rağmen devlet ekonomide önemli rol oynamaya devam etmektedir. Yunanistan’da endüstriyel
yapı diğer AB ülkelerine nispeten daha sınırlıdır. Son yıllarda endüstrinin GSYİH içindeki payı %20-22 ve
imalat sektörünün payı %10-12 düzeyinde olmuştur.
1970’lerden beri süregelen düşük seviyedeki ekonomik büyümenin nedeni olarak oldukça geniş
kamu sektörü gösterilmektedir. Kamu sektörü hizmet ve mal sağlamanın dışında kapsamlı bazı politikaları
gerçekleştirmek için araç olarak kullanılmıştır. Yunanistan’da devlet savunma sanayi, hava ve demiryolları
ve rafinerilerde ve sanayi sektörünün % 70’inde 1990’lı yılların başlarına kadar etkin rol oynamıştır.
Kamunun bankacılık sektöründe de varolan belirleyiciliği bir çok büyük endüstriyi kontrol etmesine
olanak sağlamıştır. 1996 yılına kadar kamu sektörünün tekel gücünü azaltmak için çok küçük çapta
değişiklikler yapılmıştır fakat teknolojide hızla artan ilerlemeler, küreselleşmenin hızlanması ve Avrupa
Birliği’ne verilen bazı taahhütler sonucunda kamu sektörü reformları öncelikli bir politika durumuna gelmiştir.
1998 yılında Hükümet Avrupa Para Birliği’ne (EMU) katılım çerçevesinde kapsamlı bir özelleştirme
programına başlamıştır. Ülkedeki çoğu endüstri Selanik ve Atina bölgesinde yoğunlaşmıştır. Kuzey
bölgelerinde ve Ege adalarındaki yetersiz altyapı hükümetin merkeziyetçiliği azaltma ve yerel yönetimleri
güçlendirme çabalarını engellemiştir. Bu durumun AB Topluluk Destek Çerçeve Programı kapsamında
sağlanan finansmanla kara ve demiryollarında, liman ve havaalanlarında yapılacak yatırımlarla değişmesi
beklenmektedir.
Yunanistan’da tarım, ormancılık ve balıkçılığın GSYİH’ye katkısı son yıllarda azalmış olmasına
rağmen, bu sektörlerin GSYİH’ye katkısı %6,2 oranı ile AB ortalaması olan %2,5’un çok üzerindedir.
Hizmetler sektörünün GSYİH’ye katkısı çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi önemli yer tutmakta ve 2002 yılında
GSYİH’nın %64,4’ünü teşkil etmektedir. Hizmetler sektörünün düşük katma değerli yapısı finansal sistemin
1990’lı yıllarda modernizasyonu ile değişmiştir. Turizmin toplam milli gelirde önemli bir payı bulunmakta ve
sektör ülkenin döviz kaynakları için hayati önem taşımaktadır. En geniş alt sektörler emlak işleri ve ticarettir.
Finans sektörünün büyümesi ve telekom pazarının serbestleştirilmesi, ile ulaştırma ve iletişim sektörlerinin
önemi artmıştır.
Tablo 1.2. 2003 Yılı İtibarıyla Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler
GSYİH (milyar Dolar)
GSYİH kişi başı (Dolar)
GSYİH kişi başı (satın alma
paritesine göre - Dolar)
Enflasyon (ortalama - %)
Cari işlemler dengesi (milyar
Dolar)
Cari işlemeler (% GSYİH)
İhracat (milyar Dolar)
İthalat (milyar Dolar)
Yunanistana Türkiyea Irlandab Portekiza
Macaristanb
b
b
171,4
239,7
149,4
147,7
82,8
16 119
3 361
37 911
14 253
8 233
20 131
7 127
32 916
17 818
14 194
3,6b
25,3b
3,5
3,3b
4,7
10,6
-6,9
-3,0
-7,4
-7,3
6,2
10,0
-36,1
-2,9
51,2
-65,2
-2,0
87,7
-51,4
-5,0
33,6
-46,0
-8,9
43,2
-46,6
65,5
Dış borç (milyar Dolar)
a
149,6
–
250,7b
42,4a
b
Economist Intelligence Unit tahmini Gerçekleşen
Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2004
1.2.2.Ekonomi Politikaları
Avrupa Para Birimine geçilmesinden iki yıl sonra, 1 Ocak 2001’de Yunanistan Euro Bölgesinin 12.
üyesi olmuştur. Katılım sürecinde enflasyon ve kamu borcu gibi kriterleri yerine getirmek için alınan
tedbirlerin yeterli olup olmayacağının belirsiz olmasına ve kamu borcunun gayri safi yurtiçi hasılaya (GSYİH)
oranının % 100’ün üzerinde olmasına rağmen, Yunanistan’ın Avrupa Para Birliği’ne katılım için gereken
şartları yerine getirdiği kabul edilmiştir.
Enflasyondaki hızlı düşüşle birlikte Yunanistan’ın süratle Avrupa Para Birliği’ne girişi, tamamen idari
tedbirler sayesinde gerçekleşmiştir. Son zamanlarda enflasyon, hızlı ekonomik büyümenin talep üzerindeki
arttırıcı etkisiyle ve petrol fiyatlarındaki artışın etkisiyle tekrar hızlanma eğilimine girmiştir. 2003 yılında
ulusal ölçümlere göre enflasyon % 3,6 oranına yükselmiştir. AB’nin harmonize ölçümleri ise bu rakamı % 3,4
olarak saptamıştır. Euro Bölgesi ortalaması % 1,9’dur.
Zayıf mali yapıya rağmen, GSYİH büyümesi Euro Bölgesi ortalamasının üzerinde devam etmektedir.
Ancak 11 Eylül sonrasının global ekonomik ortamında Yunanistan’ın GSYİH büyümesi yavaşlamaya
başlamıştır. Yunanistan’ın ekonomik büyümesi, AB tarafından desteklenen önemli kamu yatırımları ve 2004
Atina Olimpiyat oyunları için yapılan harcamalarla şekillenmiştir. Hükümetin Aralık 2003’te Avrupa
Komisyonuna sunduğu, İstikrar ve Büyüme Programına göre, 2003 yılının büyüme oranı % 4’dür (Euro
bölgesi ortalaması % 0,4). 2004 ve 2005 yılları için yapılan tahminler ise sırasıyla % 4,2 ve % 4’dür.
Borçların yeniden yapılandırılmasıyla, genel hükümet borcu 1981 yılında GSYİH’nın %27,1’i iken,
1996 yılında
GSYİH’nın % 111,3’ü seviyesine ulaşmıştır. Bu düzey yüksek seviyede hükümet
borçlanmasına rağmen yavaş da olsa düşmüştür. 2002’de Eurostat, hükümetin bütçe dışı varlık olarak kabul
ettiği dönüştürülebilir ve menkul kıymetleştirilmiş bonoların toplam genel hükümet borcuna dahil edilmesi
gerektiği konusunda kesin kurallar koymuştur. 2001 yılında toplam borç GSYİH’nın % 107’sine, 2002 yılında
ise GSYİH’nın %105,3’üne düşürülmüştür. Yunanistan, şu anda İtalya’dan sonra AB’nin en yüksek borç
düzeyine sahip ülkesidir.
Yunanistan’ın savunma harcamaları geleneksel olarak yüksektir ve GSYİH’nın yaklaşık %5’ini
oluşturmaktadır. Bu oran, eski hükümetin, 4,4 milyar ABD Doları tutarındaki savaş silahları harcamalarının
2004 sonrasına ertelenmesi ve kaynakların sosyal harcamalar ve Atina Olimpiyat Oyunları altyapı inşasına
ayrılacağının Mart 2001’de duyurulmasıyla %4’e düşmüştür. Hükümet bu oranın eğitim reformları
finansmanına katkı amacıyla GSYİH’nın %3,5’ine düşürüleceğini açıklamıştır.
1.2.3. Kamu Harcamaları ve Özelleştirme
Tablo 1.3. 2003 Yılında Özelleştirilen Kamu Kurumları
Kamu Kurumu
Yunan Petrol Şirketi (ELPE)
Kamu Enerji Şirketi (DEH)
Yunanistan Milli Bankası (ETE)
Yunan Endüstriyel Kalkınma Bankası
(ETVA)
Korinth Kanalı (2001)
Agricultural Bank Şubeleri
Hellenic Duty-Free Shops (KAE)
Hellenic Exchanges (EXAE)
Pire Liman İdaresi (OLP)
Piyango Şirketi (OPAP)
Mont Parnes Casinosu
Gelir (milyon Kamu Payı
Euro)
(%)
Ticari Satış
(16,65%)
326
35,5
İkincil Teklif
(15,57%)
636
55,5
Kurumsal Yatırımcılara Satış (11%)
490
7,5
Satış Metodu
(% satış)
Üç Taksit
İmtiyaz Anlaşması
Ticari Satış
Ticari Satış
Ticari Satış
Öncelikli Kamu Teklifi
İkincil Teklif
Ticari Satış
(100%)
(40%)
(99,99%)
(33,4%)
(25,5%)
(26,61)
(49%)
70
0,0
30
174
12
89
55
736
90
0,0
0,0
0,0
0,0
74,5
51,5
51,0
1996 yılının Mayıs ayında getirilen yeni düzenleme, kamu kuruluşlarının amaçlarına ulaşabilmeleri
için özel sektörü örnek alarak yeniden yapılanmasını, iş planları benimsemesini ve sorumluluk sahibi
yöneticilerin atanmasını öngörmüştür. Bu düzenleme Hellenic Telecommunications Organisation (OTE), the
Public Power Corporation (DEH) ve Hellenic Petroleum gibi önde gelen kamu kurumlarının kısmi
özelleştirilmesini kolaylaştırmıştır.
Yeni Demokrasi Hükümeti özelleştirme çalışmalarında beklenenden daha az çaba sarfeder bir
görüntü içerisindedir. Bazı doğal tekellerin olduğunu söyleyen hükümet, Public Power Corporation ve Atina
ve Selanik su ve kanalizasyon firmalarındaki çoğunluk hissesini korumaya devam etmek şeklindeki niyetini
açıklamıştır. Bununla birlikte Hükümet Hellenic Telecommunications Organisation (OTE)’daki hisselerinin
önemli bölümünü ve Olympic Airways Group’un tamamını satacağını açıklamıştır. Ancak Agricultural Bank’ın
kamunun elinde kalması planlanmaktadır.
Hükümet Public Power Corporation’daki çoğunluk hissesinin kamu elinde tutulacağını, Public Gas
Corporation’ın elden çıkarılmaya çalışılacağını ve %35’lik hissenin Gas Natural of Spain’e önerilmeye devam
edileceğini ifade etmiştir. Ayrıca bazı havaalanı ve limanların ve Piraeus Port Authority’deki %74,5’lik kamu
hissesinin bir bölümünün satışını planlanmaktadır. Hükümet Hellenic Tourist Properties (ETA)’in satışını iptal
etmiş ve 350 civarında turist mülkündeki kamu haklarının kontrolünü Hellenic Tourism Organisation (EOT)’a
geri vereceğini açıklamıştır.
Greek Public Real Estate Corporation (KED-Yunan Devlet Emlak Kurumu) tarafından yaratılan
gayrimenkul yatırım tröstünün satışıyla ilgili nasıl bir yol izleneceği hakkında henüz bir açıklama
yapılmamıştır. Hükümet Olympic Airways’in tamamını satmak istediğini ve doğru alıcı bulunduğu takdirde
gerekli sübvansiyonu sağlamaya hazır olduğunu belirtmiştir. Hükümet ayrıca Post Office’i (Posta İdaresi)
kamu alanında tutacağını ancak ticari işbirliği arayışına da gireceğini açıklamıştır.
1.2.4. Ekonomik Performans
1980’li yıllarda Yunan ekonomisi, yıllık ortalama %1,7 oranında GSYİH büyümesiyle, zayıf bir
performans göstermiştir. 1993 yılında tüm Avrupa’yı etkileyen daralma sırasında %1,6 oranında küçülmenin
etkisiyle, 1991-1995 yılları arasında bu oran %1,2’ye düşmüştür. AB’ye katılım dönemi sırasında, Yunan
ekonomisi AB’li ortaklarından daha hızlı büyüyerek, güçlü bir düzelme sergilemiştir. 1996-2000 yılları
arasında ortalama büyüme hızı %3,4 oranında gerçekleşmiştir. Bu dönemden sonra reel olarak %4
civarında büyüme yaşanmıştır. Ekonomi ve Finans Bakanlığının Nisan 2004 tahminlerine göre, ülkede yıllık
büyüme 2004 yılında %4,2, 2005 yılında ise %4 olacaktır. İktidardaki Yeni Demokrasi Partisinin ekonomi
platformu, Mart seçim kampanyasında 2008 yılına kadar ortalama %5 oranında bir büyüme öngörmüştür.
Tablo 1.4. Toplam yerel üretim ve enflasyon (% olarak)
2003
Sabit fiyatlarla GSYİH
Tüketici fiyatları (ortalama; ulusal oran)
4,2
3,6
Yıllık ortalama
1999-2003
4,0
3,3
Ekonomik büyüme son yıllarda, başta III.Çerçeve Program kapsamında sağlanan AB fonları olmak
üzere büyük oranda kamu yatırımları ile sağlanmıştır. 1994-1999 yıllarını kapsamakta olan II. Çerçeve
Programda süresinde ülkeye aktarılan fonlar, yıllık büyümenin %1-2’lik bölümüne karşılık gelen GSYİH’nın
%3,5-%4’ü oranında, 2000-2006 yıllarını kapsayan III. Çerçeve Programda ise yıllık büyümenin %0,7-1,2’lik
bölümüne karşılık gelen GSYİH’nın %3’ü oranında bir büyüklüğe sahiptir.
Ancak 2007-2013 yıllarını kapsayacak VI. Çerçeve Programda, AB yapısal fon desteğinin önemli bir
bölümü Mayıs 2004’te birliğe dahil olan on yeni üyeye kaydırılmıştır ve halen devam etmekte olan bütçe
pazarlıklarının sonucunda, Yunanistan’a yapılacak transferin GSYİH’nın %1 ila %1,3’ü oranında azalacağı
ve bunun yıllık büyümede %0,5-0,75’lik bir azalmaya yol açacağı tahmin edilmektedir. On yeni üyenin
katılımı, ortalama Avrupa GSYİH’sının tahminen %13 oranında azalmasına sebep olacak, bu da 25 üye ülke
arasından Yunanistan dahil 12’sinin, AB yardımlarına hak kazanmak için şart olan ortalama GSYİH’nın
%75’i eşiğini geçecekleri anlamına gelecektir. Bölge bazında yapılan AB yardımlarından, Yunanistan’ın 13
bölgesinden 9-11’inin yararlanması mümkün gözükmektedir.
Son beş yıl içindeki düşük yatırım ve büyüme oranları üzerine birtakım endişeler ortaya çıkmıştır.
Ancak hem muhalefet, hem de mevcut hükümet Olimpiyat Oyunları hazırlıkları için kullanılan ulusal fonların
büyük bölümünün kamu yatırımları bütçesinde görüneceği ve güçlü büyüme oranı seviyelerinin
sürdürülmesine yardım edeceğini ileri sürmektedirler. Özel yatırım seviyesi gerek yeni özelleştirilen şirketler
gerekse Euro bölgesindeki rekabetçi ortama uyum sağlama çabasındaki özel sektörün modernleşmeye
yönelik yatırımları ile artmaya devam etmektedir. Özel yatırımlardaki artış, 2003 yılın için %1,8 olarak tahmin
edilmekte, 2004 için ise ilaveten %7,4’lük bir artış beklenmektedir. Ancak, katılım sürecinde tek pazarda
rekabetçiliğini koruyabilmek için yüksek oranda yatırım yapan pek çok özel sektör firması, 2002 yılındaki
küresel ekonomik durgunluk sırasında karlarında ani düşüş yaşamış ve gelecek yatırım planlarını gözden
geçirmek zorunda kalmışlardır. Olimpiyat Oyunlarının ardından konut pazarında da bir durgunluk
öngörülmektedir.
Katılım dönemindeki ücret kısıtlamalarına rağmen, 1998 ve 1999 yıllarında menkul kıymetler
piyasalarındaki canlılık, özel tüketimin 1996-2000 yılları arasında reel rakamlarla yıllık ortalama %2,6
oranında arttığını göstermektedir. Hisse senedi fiyatlarının aşağı yöndeki hareketine rağmen, özel tüketim
artışı 2001-2003 periyodunda ortalama %3 oranında bir seviyeyi korumuş, resmi tahminlerde 2004 yılı için
%3,2, 2005 yılı için ise %3,3 oranında artış öngörülmüştür. Bu durum, kısmen gelir vergisi kesintileri, ücret
politikasında gevşeme ve kredi büyümesini destekleyen düşük faiz oranlarıyla sağlanmıştır. Dış denge
geleneksel olarak GSYİH büyümesi üzerinde negatif yönde etki sahibidir, ithalatın altyapı projeleri ve Atina
Olimpiyat Oyunları için kullanılmasıyla 2003 yılında %2,7 oranında negatif etki görülmüştür. Resmi tahminler
bu etkinin 2004 yılında neredeyse sıfır (%-0,05) ve 2005 yılında ise pozitif yönde olacağı (%0,35)
yönündedir. Dış dengedeki zayıflık ihracatta rekabet gücünün zayıflaması ve Yunanistan’ın ve özellikle
imalat makine ve tezgahları olmak üzere yatırım malları ithalatının fazla olmasından kaynaklanmaktadır.
Tablo 1.5. Yunanistan Ekonomisi Projeksiyon Özeti (Yıllık % değişim)
Reel GSYİH Büyümesi
Toplam Yatırım Artışı
Tarımsal Üretim Artışı
İşsizlik Oranı (ortalama)
Birim İşgücü Maliyeti 1(%)
İşgücü Verimliliği 1(%)
Enflasyon (ort.; nilli hesaplama ile)
Enflasyon (ort.; AB hesaplaması ile)
Kısa Dönem İnterbank Faiz Oranı
Konsolide bütçe dengesi (GSYİH’nin
yüzdesi)
İhracat (fob-milyar Dolar)
İthalat (fob-milyar Dolar)
Cari denge (milyar Dolar)
Cari denge (GSYİH’nin yüzdesi)
Dış borç (yıl sonu-milyar Dolar)
Döviz kuru 1 Euro: ABD Doları (ort.)
Döviz kuru 1Euro: Japon yeni (ort.)
Döviz kuru 1 Euro: İngiliz sterlini (ort.)
a
2003a
4,5c
13,7c
-4,0
9,7
0,8
3,3
3,6c
3,4
2,3
2004a
4,2
5,0
0,5
9,7
4,4
1,3
2,9
3,0
2,1
2005b
2,7
4,5
0,4
9,5
3,0
2,3
3,3
3,3
2,1
2006b
2,7
4,3
0,4
9,4
2,3
2,5
2,9
2,9
2,3
-4,6c
-6,1
-3,8
-3,4
8,6
32,9
-10,6
-6,1
65,8
1,132
1,312
1,442
11,1
41,6
-9,0
-4,6
69,4
1,244
1,345
1,474
12,4
46,4
-11,2
-5,0
75,9
1,365
1,355
1,440
12,6
48,6
-13,4
-5,5
82,7
1,400
1,299
1,440
EIU tahmini. b EIU projeksiyonuc Gerçekleşen
Kaynak: EIU-The Economist Intelligence Unit Greece Country Report, April 2005
1
National Statistical Service of Greece
Yunanistan’ın kişi başına milli geliri, Avrupa Birliği ülkeleri arasında çoğu zaman en düşüklerinden
biri olmuştur. Avrupa Komisyonu, 2004 Bahar Ekonomik Tahminlerinde bu rakam AB ortalamasının %53,6’sı
olarak hesaplanmaktadır. AB’nin Çerçeve Programlar kapsamında sağladığı tüm yapısal fon desteklerine
rağmen bu rakam Yunanistan’ın 1981 yılında AB’ne girdiği dönemdekinden sadece 2 puan daha yüksektir.
Avrupa Komisyonuna göre, kişi başına GSYİH 2002 yılında 12 904 Eurodan 2003 yılında 13 850 Euroya
yükselmiştir. Ancak resmi rakamlar Yunan ekonomisinin büyüklüğünü tam olarak yansıtmamaktadır.
Yunanistan’da 1980 yılında yapılan tahminlere göre GSYİH’nın %50’sine karşılık gelen büyük bir kayıt dışı
ekonomi vardır. Sürdürülen vergi kaybını azaltma çalışmalarının ardından, OECD ve Ekonomik ve
Endüstriyel Araştırmalar Enstitüsü (IOBE) tarafından yapılan son çalışmalar ile kayıtdışı ekonominin
GSYİH’nin %25-%30’u arasında olduğunu tahmin edilmektedir. Özellikle turistik bölgelerden uzak kırsal
kesimde ve nispeten fakir taşrada geniş çapta bir gelir adaletsizliği ve yoksulluk vardır.
Tüketici fiyat endeksi 1989-1996 yılları arasında ortalama %14 ve 1990 yılında maksimum %20,5 ile
yüksek seyretmiştir. Katılım dönemi sırasında sıkı para ve maliye politikaları neticesinde bu oran gittikçe
düşmüş, 1996-2000 arasında ortalama %4,9 olmuştur. Endeks 1999 Ağustos ve Eylül aylarında %2 rekor
seviyesine düştükten sonra, yüksek uluslararası petrol fiyatları, taze meyve ve sebzenin fiyatını etkileyen
anormal hava koşulları ve Euronun piyasaya sürülmesinden yararlanan tüccarların fiyatları arttırmalarının
etkisiyle orta hızda tırmanışa geçmiştir. Yüksek GSYİH büyüme hızı da bu tırmanışta etkili olmuştur.
Tüketici fiyat endeksi 2003 yılında %3,6’ya çıkmıştır (EU değerlerine göre %3,9). Ekonomi Bakanlığının son
tahminlerine göre enflasyonun 2004 yılında %3’ün üzerine çıkması, tüketici fiyat endeksinin 2005 yılında
%2,8’e, 2006 yılında ise %2,6’ya gerilemesi beklenmektedir.
Ücretlerin makul seviyede tutulması ve yatırımların büyümesi 1997-2001 yılları arasında birim işçi
maliyetindeki önemli bir düşüşe yol açmıştır. Buna rağmen, işçi maliyetleri 2002 yılında %4,8 oranında, 2003
yılında %4,1 oranında artmıştır. 2004 yılı resmi tahmini ise artışın %4,7 oranında gerçekleştiği yönündedir.
2002 yılında %3,8 olan verimlilik artışı 2003 yılında %1,9’a düşmüştür. Bu oranın 2004 yılında %1,7’ye
düşmesi beklenmektedir.
1.2.5. Hizmetler
1.2.5.1. İnşaat
İnşaat sektörünün 2003 yılı GSYİH içerisindeki payı % 7,8 olarak hesaplanmıştır. Fakat, bu
hesaplama daha çok özel sektör inşaatlarını yansıtmaktadır. Çevre, Şehir Planlama ve Kamu İşleri
Bakanlığı’nın bir araya gelerek oluşturduğu bir örgüt olan İnşaat Sektörü Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü,
Olimpiyat Oyunları ve AB III. Çerçeve Program kapsamındaki çeşitli alt yapı projeleri de dikkate alındığında
inşaat sektörünün GSYİH içindeki payının % 12’ye yakın olabileceğini belirlemiştir. İnşaat firmaları esas
olarak enerji, gayrimenkul geliştirme ve mülkiyet yönetimi ile bölgenin diğer ülkelerinde özellikle Balkanlar ve
Eski SSCB topraklarında yabancı sermayeli ortaklıklar oluşturarak taahhüt işleriyle ilgilenmektedirler.
Sektörün yarattığı katma değeri tam olarak ölçmek zordur çünkü Yunanistan Milli İstatistik Servisi’nin
gösterge olarak kullandığı bina izinleri hacmi inşaat işlerinde her zaman kullanılmamakta ya da vaktinden
geç alınmaktadır. Servisin kullandığı gösterge aynı zamanda 1990’lı yılların ortalarından beri gerçekleşen
Çerçeve Program kapsamında finanse edilen projeler olan kamusal işleri de yansıtmamaktadır. Bina yapma
iznine göre yapılan hesaplamalar (metreküp cinsinden hesaplanan lisans hacimleri) son on yılda oldukça
dalgalı bir seyir izlemiştir. 1991-1995 yılları arasındaki hızlı düşüşün ardından 1996 yılında % 20’lik bir artış
göstermiştir. Ardından iki sene boyunca büyüme devam etmiş, 1999 yılında tekrar düşmüş, 2000 ve takip
eden iki yılda önemli bir büyüme göstermiştir. (2001’de %12,1 ve 2002’de %9,1) 2003 yılında ise, izin
miktarındaki artış % 2,3’e gerilemiştir.
II. Çerçeve Program (1994-1999) kapsamında 14 milyar Euro ve III. Çerçeve Program (2000-2006)
kapsamında 25,5 milyar Euro tutarındaki AB fonlarının önemli bölümü kuzey-güney ve doğu batı karayolları,
demiryolları sistemini geliştirme, Atina metrosu, havaalanı, liman geliştirme gibi projelerden oluşan büyük
ölçekli kamu işleri ile ileri atık yönetimi projelerine ayrılmıştır. Birinci ve İkinci Çerçeve Programları boyunca,
yabancı yatırımcılar önemli ihalelerin büyük bölümünü kazanarak, Yunan firmalarına taşeronluk
yaptırmışlardır. Bu süreçte Yunan firmaları önemli bilgi ve deneyimler kazanmışlardır.
Hükümet 2001 yılında yaptığı düzenlemelerle, yerel firmaların projeleri üstlenebilmelerini sağlamak
için şirket birleşmelerini teşvik etmiştir. Düzenlemede, kamu işlerini gerçekleştiren firmalar için ciro
büyüklüğü, sermaye ve sabit varlıklara dayalı yeni bir sınıflama sistemi oluşturulmuştur. Bu yeni sınıflama
sistemine göre en üst kategoride yer alan 60 firmanın birleşmeler sonucunda sayıları 14’e düşmüştür.
Sonraki iki kategoride yer alan firma sayısında ise % 68’lik bir azalma yaşanmıştır. Hükümet altı karayolu
ihalesini kamu-özel ortaklıklarının teklifine sunmuştur. Bunun için kanuni ve sözleşmeden doğan ertelemeler
sonucu hiç bir proje 2005 yılından önce başlayamayacak ve 2008’den önce tamamlanamayacak olmasına
rağmen, yerel müteahhit firmalar Avrupa ve Amerika’dan firmalarla konsorsiyum oluşturmuşlardır. İnşaat
sektöründeki hızlı büyüme maliyetleri yukarı çekmektedir ve bazı müteahhitler maliyetlerin düşeceği
beklentisiyle projelerini 2005 yılına ertelemektedirler.
1.2.5.2. Bankacılık
2002 yılı sonu itibarıyla Yunanistan’da 60 finans kurumu bulunmaktadır. Bunlardan 11’i genel,
diğerleri yatırım ve özel bankacılık alanında olmak üzere 22’si yerel banka, şube ve temsilcilikleri ile beraber
21’i yabancı sermayeli ticari banka, 15’i kooperatif bankası ve 2’si özel kredi kurumudur.(Postal Savings
Bank ve The Consignments and Loans Fund) Ayrıca Atina’da Avrupa Yatırım Bankasının bir ofisi
bulunmaktadır.
Ticari bankacılık sektöründe 1997 yılından bu yana devam eden hızlı birleşme süreci, sektörde üst
seviyede bir yoğunlaşma ortaya çıkarmıştır. Devlet 6 kamu bankasını özelleştirmiş, özel bankalarda da
birleşmeler meydana gelmiştir. Bu gelişmeler sonucunda 5 ana bankacılık grubu oluşmuştur. National Bank
of Greece ve Emporiki Bank (eski Commercial Bank) devletin elinde bulunan sınırlı hisseleri ve önemli
miktardaki emeklilik fonları yolu ile devlet kontrolü altında kalmıştır. Bu bankaların yöneticileri devlet
tarafından atanmaktadır. 2004 yılı Mart ayında yapılan seçimlerle sosyalistlerin yerine muhafazakarların
hükümete gelmesi ile bu iki bankanın yönetiminde önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Alpha, EFG
Eurobank ve Piraeus Bank, toplam varlık, mevduat ve kredilerin 2/3’ünü kontrol eden en büyük üç özel
bankacılık grubudur.
Son yıllarda ticari ve özel bankacılık, deniz taşımacılığı finansmanı ve finansal yönetim hizmetleri
veren küçük ihtisas bankalarının sayısı çoğalmaktadır. Kırsal bölgelerde küçük işletmelere mevduat ve kredi
hizmeti sunan kooperatif bankaları hızla büyümektedir. Önemli ticari bankalar, yabancı bankalar tarafından
muhabir banka olarak yoğun şekilde kullanılan, yaygın şube ve temsilcilik ağları ile Balkanlar ve eski doğu
bloku ülkelerinde gelişmektedirler.
Bazı Avrupa bankaları mevcut bankalarla kurdukları ortaklıklarla Yunanistan pazarına girmiştir.
Credit Agricole Indo Suez’in Emporiki Bank’ta %11,2 oranında hissesi bulunmaktadır ve %9,4’lük hisse için
hükümet ile görüşmeler devam etmektedir. Portekiz, Fransa ve Hollanda gibi çeşitli Avrupa ülkelerinden
bankalar ve yatırımcılar sektörde yatırımlarına devam etmektedirler. Hükümet kamu bankalarını
özelleştirmeye devam etmektedir. 2002 yılında Hellenic Industrial Development Bank’ın Pireaus Bank’a
satışı tamamlanmıştır. Emporiki Bank’ın borsada işlem gören azınlık hisseleri Postal Savings Bank
tarafından alınmıştır. Sosyalistler daha önce Agricultural Bank’taki %35’lik kamu payını azaltma niyetinde
olduklarını açıklamalarına rağmen Yeni Demokrasi Hükümeti bankanın kamu kesiminde kalacağını beyan
etmiştir.
Yunanistan’ın Ekonomik ve Parasal Birliğe (EMU) üyeliği sırasında menkul kıymetler piyasasında
meydana gelen gelişmeler sebebiyle bankacılık sektöründe karlılık azalmıştır. Euro bölgesine giriş sonrası
firmalar işletme sermayesi ihtiyaçlarını karşılamak için, perakende piyasaya ve tüketicilere odaklanmış,
ipotek ve kredi kartı ürünlerine yönelen yerel bankalar yerine yabancı bankalara yönelmişlerdir. Bu durum
karşısında Yunanistan’daki bankalar özellikle personel giderlerinde uygulanan kısıtlamaları da içeren
tasarruf programlarını yürürlüğe koymuş ve karlılıklarını 2003 yılında % 57,4 oranında arttırmışlardır.
1.2.5.3. Sigortacılık
Yunanistan sigorta piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. 2002 yılında kişi başına
düşen prim 262,77Euro (kişi başı 118,93Euro hayat sigortası ve 143,84Euro diğer) ile diğer AB ülkelerinin
ortalamasının altındadır. Toplam prim geliri 2,9 milyar Euro olarak hesaplanmıştır. Genel sigortacılık
hizmetleri içinde hayat sigortası oranı 1990’lı yılların sonlarından itibaren her yıl önemli artış göstererek
kaza, yangın, otomobil ve hırsızlık gibi diğer sigortacılık hizmetlerini geride bırakmıştır. Bu eğilim son 3-4 yıl
içinde menkul kıymetler piyasasındaki düşüş sebebiyle tersine dönmüştür. 2002 yılında hayat sigortası
primleri yalnızca %1,7 oranında artarken, diğer sigorta hizmetleri %17 oranında artış göstermiştir.
Sektörde son yıllarda gerçekleşen yeniden yapılanma sürecinde Yunan Sigorta Şirketleri Derneğine
kayıtlı sigorta şirketi sayısı 2002 yılı sonunda 183’ten 102’ye düşmüştür. Sigorta şirketlerinin 69’u hayat
sigortası harici, 20’si hayat sigortası ve 13’ü karma hizmet vermektedir. Sektördeki en büyük 5 şirket
piyasanın %70’ine hakim konumdadır. Sigorta şirketlerinin küçük ölçekli olması sebebiyle toplam yatırım
hacmi 2002 yılında GSYİH’nın %4,12’sine tekabül eden 5 milyar Euro seviyesindedir.
Yunanistan’da ortak fonların kurulmasını düzenleyen kanuni düzenleme ilk defa 1970 yılında
yapılmıştır. Bununla beraber sektör ancak 1991 yılında yeni bir kanunun yürürlüğe girmesi ile gelişebilmiştir.
2003 yılı sonu itibarı ile Yunanistan’daki 29 ortak fon yönetimi şirketi toplam varlığı 30,5 milyar Euro
tutarında olan 260 fonu yönetmektedir.
1.2.5.4. Perakende satış sektörü
Yunanistan’da perakendecilik sektöründe 1980’li yıllara kadar, her on üç hane halkına karşılık
faaliyet gösteren bir mağaza ile, küçük aile işletmeleri hakim durumda olmuştur. Bu durum, Yunan şirketleri
ile ortaklık ve işbirliği yaparak kendi markaları altında ticaret yapan veya satın aldıkları yerel markaları
kullanarak, toptan veya perakende satış yapan birçok Avrupa şirketiyle beraber 1990’larda hızla değişmeye
başlamıştır. Yabancı markalı ürünlerin çoğu, özellikle elektrikli aletler ve otomobiller özel dağıtımcılar
tarafından ithal edilmektedir. Ford, Opel ve Hyundai gibi bazı otomobil üreticileri dağıtım zincirlerini
destekleyebilmek için Yunanistan’da şube kurmuşlardır. Perakendeciler satın alma ve kiralama gibi finansal
faaliyetlerini yerel bankalarla sürdürmüşlerdir. Merkez Bankası verilerine göre ülkede tüketici kredisi
kullanımı yaygınlaşmaktadır. Banka, tüketici kredisi veren firmaların kurulmasına izin vermiş, iki Fransız
şirketi bayilik açarak faaliyetlere başlamıştır.
Yunan Milli Ticaret Konfederasyonu’nun (ESEE) bir raporuna göre 2002 yılı itibarıyla Yunanistan’da
%95’i küçük ve orta ölçekli olmak üzere 281 120 adet perakende ticaret alanında faaliyet gösteren işletme
bulunmaktadır. Bu işletmeler 698 500 kişiye iş imkanı sağlayarak toplam istihdamın %17’sini sağlamaktadır.
Küçük işletmeler karlılıklarının azalması ve işlerini geliştirmek için yeni yatırım yapamamaları sonucunda
büyük mağazalar, süpermarketler, yerel ve çok uluslu zincirler karşısında pazar paylarını kaybetmektedirler.
Perakendecilikte en hızlı büyüyen sektörler özellikle ayaküstü yiyecek ve özel tasarımlı giyim
konusundaki zincirlerdir. Ticaretteki artış otelcilik, restoran işletmeciliği, taşımacılık ve iletişim alanlarındaki
gelişmelerle desteklenmektedir. Perakendeciliğin milli gelire katkısı 2003 yılında %25,5 olarak
hesaplanmaktadır.
1.2.5.5. Turizm
Tablo 1.6. Turizm
Toplam gelir (milyon $)a
Turist başına harcama ($)
Gemi yolcuları (1000)
Diğer turistler (1000)
a
1998
5 186
456
448
11 363
1999
8 785
722
442
12 164
2000
9 221
704
472
13 096
2001
9 146
652
621
14 033
2002
9 716
685
728
14 200
Gemi yolcuları hariç
Son yıllarda Yunanistan’a kendi nüfusundan daha fazla turist gelmiştir. 2002 yılında ülkeye 14,9
milyon turist gelmiştir. Ancak bu rakam içinde Balkanlardan ve Doğu Avrupa’dan gelen göçmenler ve iş
seyahatleri de yer almaktadır. Turizm Araştırma Kurumu(ITEP) gerçek turist sayısının açıklanan rakamdan
%15-20 oranında daha az olduğunu savunmaktadır. Kalkınma Bakanlığı’na bağlı Yunan Turizm
Organizasyonu (EOT) rakamlarına göre 2002 yılında turizmin Yunanistan GSYİH’sına katkısı %8 ve toplam
istihdam içindeki payı % 10 (%6,1 direk, %3,9 dolaylı olarak) olmuştur. ITEP hesaplamaları turizmin
GSYİH’ye katkısının %18-20 ve istihdam içindeki payının %17,5 olduğunu göstermektedir.
ABD’deki 11 Eylül saldırıları sonrasında dünya ekonomisinde meydana gelen ekonomik durgunluk
turizm sektörünü farklı şekillerde etkilemiştir. EOT’un resmi istatistiklerine göre, yolcu gemileri ile gelen turist
sayısındaki %18,8 oranında beklenmeyen artışın da büyük etkisiyle, 2002 yılında turist sayısı %1,6 oranında
artış göstermiştir. Merkez bankası verilerine göre turizmden elde edilen gelirler %2,8 oranında azalarak 10,2
milyar Euro düzeyine inmiştir. Irak operasyonu ve Akdeniz ülkelerinde meydana gelen terör olayları sektörü
etkilemiş, daha önceden belirlenmiş paket tatiller değişmese de fiyatlarda %30’a varan düşüşler yaşanmıştır.
Yunan Otelciler Birliği’ne göre 2002 yılı kapasite kullanımı açısından %11,3 oranında düşüşle son 30 yılın en
kötü sezonu olmuştur.
Turizm Bakanlığı verilerine göre ülkede bulunan 8.900 otelin konaklama kapasitesi 670.000
yataktır. Buna ek olarak otel dışındaki ikincil tesislerin sayısı 32.840’dır. Yunanistan’ı ziyaret eden turistlerin
çoğunluğunun Haziran ortasından Eylül ortasına kadar olan 90 günlük dönemi tercih etmeleri ülkenin
otellerinin büyük bölümünün sezon dışında kapalı olmasına sebep olmaktadır. Sektördeki maliyetler hızla
Avrupa seviyesine yükselmektedir. Türkiye ve Kuzey Afrika gibi diğer bölgeler güneş ve deniz turizmi için
benzer olanakları daha ucuz fiyatlara sunabilmektedir.
Resmi politika turizm ürünlerini çeşitlendirmek ve bütün yıla yayabilmek amacıyla golf sahaları,
konferans merkezleri, kayak ve diğer dinlence yerleri, kaplıcalar ve çeşitli spor merkezleri kurmak için
parasal devlet desteğini hazır bulundurmaktır. Kuzey Avrupalı emeklileri kış aylarında da ülkeye çekebilmek
için tatil evlerini geliştirme çabaları yerel yönetimlerin kısıtlayıcı düzenlemeleri yüzünden başarısız
olmaktadır. İleriki yıllarda bu durumun değişmesi beklenmektedir.Yunan Hükümeti ülkelerini tercih eden
konuklarına daha iyi hizmet verebilmek amacıyla ülkeye giriş noktalarında koşulları iyileştirmekte, adalarla
ana karanın bağlantı yollarını artırmakta, tesisleri bakımdan geçirmektedir. Yunan alt yapı imkanlarını
geliştirmek amacıyla AB tarafından finanse edilen ve 2000-2006 arasında 45 milyar Euroya varan, birçok
yatırım arasında turizm tesisleri de bulunmaktadır. 2004 yılı Olimpiyat oyunları vesilesiyle yapılan yatırımlar
da Yunan turizminin gelecek on yılına yönelik önemli katkılar yapmıştır.
Sektör kurulu Yunan Turizm Girişimcileri Derneği (SETE) 2010 yılı projeksiyonlarında, turizmden
beklenen gelirler sabit kalsa da (15 milyar Dolar), ülkeye gelmesi beklenen turist sayısını 19,4 milyondan
20,3 milyona yükseltmiştir.
1.3. KAYNAKLAR VE ALTYAPI
Topraklarının %40’ı koyun ve keçiler için uygun otlakları bulunan seyrek dağılımlı yüksek arazi olan
Yunanistan’ın dağlık konumu nedeniyle topraklarının yalnızca %25’i tarıma elverişlidir. 1996 yılında, tarıma
elverişli alanların %65’i tarıma ayrılırken, %31’inde ise ağaç ve asma ekilidir. Geriye kalan topraklarda sebze
ve diğer bahçe tarımı yapılmaktadır. Resmi olarak ülkenin %22’sinin ormanlık arazi olduğu açıklanırken,
havadan yapılan son araştırmalar ağaçla kaplı arazinin yangınlar nedeniyle %17’ye düştüğünü
göstermektedir.
Ülkede yaz mevsiminin özelliği hava sıcaklığının 30°C’nin üstünde olması, çok az ya da hiç yağmur
yağmamasıdır. Ekinlerin büyümesi için yoğun bir sulama sağlanması gerekmektedir. Yüksek ısı, çok sayıda
ada ve uzun sahil şeridinin bir arada bulunması Yunanistan’ı başlıca turistik merkezlerden biri yapmıştır.
Yunanistan sismik aktivitelerin bulunduğu bir ülkedir. Ülke topraklarında fay hatlarının geçtiği bölgelerde
zaman zaman düşük şiddette depremler meydana gelmektedir. Fay hatlarının çoğunun yerleşim
merkezlerinden uzak bölgelerde bulunmasına rağmen Atina şehri yakınlarından geçen fay hattı üzerinde
Eylül 1999’da meydana gelen depremde 150 kişi hayatını kaybetmiştir.
1.3.1. Nüfus
Yunanistan’ın 2001 yılındaki resmi nüfusu 5,4 milyonu erkek, 5,5 milyonu kadın olmak üzere 10,96
milyon kişi olarak tespit edilmiştir. Nüfusun beşte üçü, ülkenin üçte birlik kesiminde yaşamaktadır (dağlık
bölgede nüfus dağılımı seyrektir). Nüfusun neredeyse yarısı da en büyük iki şehir olan Atina ve Selanik gibi
toplanmıştır.
Tablo 1.7. Başlıca şehirlerin nüfusu, 1991 (1 000)
Atina
Selanik
Attika (Atina hariç)
Akhaia
2 657,5
1 046,9
1 099,1
333,8
Larisa
Iraklion
Serrai
Dodhekanisos
Ioannina
Kozani
278,0
294,3
200,6
190,6
170,2
156,5
Etnik olarak, şimdiki sayılarının 800,000 olduğu tahmin edilen ve sayıları giderek artan mülteciler ile
ülkeye ekonomik sebeplerle gelenlerin dışında nüfusun çoğu Yunanlıdır. Ülkeye özellikle ekonomik
sebeplerle gelenlerin neredeyse yarısı Arnavutluktan gelirken diğerleri, Ortadoğulu mülteciler ve Afrika
kıtasından gelen göçmenlerdir. Bazı tahminler bu kesimin 1 milyon gibi yüksek bir rakama ulaştığını iddia
etmektedir. Yunanistan’ın bölgelerinden biri olan Makedonya’da, Slav diyalektiği ile konuşan 60 000 kişi
yaşamaktadır, ancak bunlar Atinalılar tarafından etnik veya kültürel azınlık olarak kabul edilmemektedir. Sayı
olarak, nüfusunun %98’i Yunan Ortodoks Hıristiyan dinindedir. Trakya’da Slav (Pomak) ve Türk asıllı 120
000 kadar Müslüman yaşamaktadır. Ayrıca Epirus’da, Çingene toplumları ve Eski Halk (çok eski Dalmaçya
ve Arnavutluk halkı) da yaşamaktadır.
Tablo 1.8. Nüfus (1 000)
1995
1996
1997
Erkek
5 160
5 168
5 177
Kadın
5 294
5 307
5 322
Toplam
10 454
10 475
10 499
Yıllık % Değişim
0,27
0,21
0,22
1998
5 183
5 333
10 516
0,17
1999
5 192
5 346
10 538
0,21
Avrupa’nın geri kalan kısmı gibi, Yunanistan’da da, doğurganlık oranları giderek düşmüş, yaşam
beklentisi uzamış, demografik görüntüsü değişmiştir. 1996 yılında doğum anındaki yaşam beklentisi,
kadınlarda 81,7 ve erkeklerde 76,3 yaştır. Aynı oranlar bakımından OECD ortalaması kadınlarda 79,7,
erkeklerde 73,8 yaştır. Doğurganlık oranı, normal çocuk doğurma çağındaki kadınlar için, 1986 yılındaki
1,62’ye kıyasla, 1999 yılında 1,31 çocuğa düşmüştür. Yapılan araştırmalarda 2015 yılında Yunanistan’ın
nüfusunun 14,2 milyona ulaşacağı ve bu rakamın 3,5 milyonunu yabancıların oluşturacağı öngörülmektedir.
1.3.2. Ulaşım ve İletişim
Tablo 1.9. Taşımacılık İstatistikleri
Karayolları (km)
Anayollar
Tali yollar
Motorlu araç sayısı (milyon)
Otomobil sayısı (milyon)
Demiryolları
Demiryolu ağı (km)
Yolcu-km (milyon)
Yük (ton-km; milyon)
Yurt içi
Havayolları
Yolcu sayısı (1000)
Yük (ton)
1996
38 451
9 210
29 421
3,8
2,3
1997
38 451
9 210
29 421
4,0
2,5
1998
38 451
9 210
29 421
4,3
2,7
1999
38 451
9 210
29 421
4,7
3,9
2000
38 451
9 210
29 421
5,1
4,3
2 474
1 700
350
156
2 503
1 752
330
136
2 299
1 524
322
126
2 299
1 434
347
103
2 385
1 607
427
116
12 855
61 559
13 795
70 714
13 932
62 986
16 346
58 765
n/a
n/a
n/a:Veri bulunamadı
Yunanistan, AB’ye üye olan herhangi bir ülkeyle sınırı bulunmayan tek üye ülkedir ve ticaretinin
beşte ikisini AB ile yapmaktadır. Yunanistan’ın başlıca Avrupa pazarlarından coğrafi olarak uzak olması ve
düşük kaliteli ulaşım ve iletişim ağına sahip bulunması, sürekli bir ticari açık vermesinin altında yatan en
önemli faktörlerdir. Bu durumu düzeltmek için, AB’nin ikinci Çerçeve Programı kapsamında (1994-1999)
verilen fonun harcamalarının dörtte birinden fazlası ulaşım için ayrılmıştır. III. Çerçeve Program (2000-2006)
altında verilen mevcut fonun %36’sı da temel olarak otoban, demiryolu ağı, denizyolu ve havaalanlarını
geliştirilmek üzere ayrılmıştır. Balkan ülkeleriyle olan ulaşım hattının ve Avrupa bağlantılı limanlara ulaşımı
sağlayacak karayolu hattının geliştirilmesine özel bir önem verilmiştir. Atina Uluslararası Havaalanı’nın inşası
Mart 2001’de tamamlanmıştır. Metro sistemi şehir merkezine ulaşımı kolaylaştırmıştır. Tramvay ve hafif raylı
sistem inşaatına devam edilmektedir. 2004 Olimpiyat Oyunlarının Yunanistan’da yapılması kararı, ulaşım,
iletişim ve diğer altyapı işlerinin artırılmasını teşvik edici bir unsur olmuştur.
1.3.2.1. Demiryolu
Hellenic Demiryolu Kurumu (OSE) uzun zaman önce kurulmuş olmasına rağmen, ülkenin zorlu arazi
yapısı nedeniyle demiryolu ağı arzu edilen düzeyde geliştirilememiştir. Kurumun demiryolu istasyonlarından,
Güney-Doğu Avrupa’nın iç bölgelerine uzanan demiryolu hattı, yetersizdir ve çok az kullanılmaktadır. Bu
sistem, AB’nin Avrupa Ulaşım ağı (TENs) programına dahil edilmiş ve çift raylı hatların 200 km/saat hıza izin
verecek şekilde elektriklendirilmesi programı uygulanmıştır. Patras’ın batı limanından yolcu ve yük
taşımacılığını kolaylaştırmak için Peloponnese’deki rayların ölçülerini diğerleri ile uygun hale getirme
çalışmaları öncelikle ele alınmaktadır. Pire’deki ülkenin en büyük konteyner limanının demiryolu bağlantısı
yenilenerek Balkan’ların taşımacılık merkezi haline getirilmesi planlanmaktadır. Kuzey Yunanistan’ın en
önemli şehri olan Selanik’te bulunan limanı komşu Balkan ülkeleri sınırlarına bağlayan demiryolları
yenilenmektedir. Ayrıca Halkida ve Corinth ile başkent arasındaki yolcu trafiğini kolaylaştırmak için hafif raylı
sistem projesi gündemdedir.
Atina’da 1997 yılında tamamlanması planlanan 21 istasyona sahip iki yer altı hattı, gecikmeler
nedeniyle 2000 yılının sonlarında yalnızca 18 istasyon ile açılabilmiştir. Sistem finansal şartların elverdiği
ölçüde şehrin banliyölerine doğru genişletilmektedir.
1.3.2.3. Karayolları
İki uluslararası standartta otoban, Atina üzerinden, Patras ve Selanik’i birbirine bağlamakta ve
Igoumentitsa’dan Selanik’e uzanarak kuzey Yunanistan’ı boydan boya geçip Türkiye sınırına kadar
ulaşmaktadır (Egnatia). Egnatia projesininde bazı güçlüklerle karşılaşıldığı için, tamamlanma süresi 2005 yılı
sonrasına uzatılmıştır. Proje tamamlandığında Türkiye sınırından Adriyatik denizine seyahat süresi 11
saatten 6 saate düşecektir. Bu projeler TENs programına dahil edilmiş ve fonun %60’ı, Çerçeve Program
kapsamında sağlanmıştır. Pire ve Spata havaalanını otoyola bağlayan Atina çevre yolu ve Igoumenitsa’yı
Patras’a bir asma köprü ile bağlayarak Korinth körfezini boydan boya geçecek batı otoyolu BOT projelerinin
programa dahil edilmesi hükümet tarafından teklif edilmiştir.
1.3.2.4. Denizyolu
Yunanistan limanlarında uluslararası denizciliği engelleyecek hiçbir sınırlama bulunmamaktadır.
AB’nin Ortak Pazar kurallarına göre, kıyı denizciliği ve tekne gezintileri, 1 Ocak 1999’dan itibaren AB
gemilerine açılmıştır. Ancak, Yunanistan 2004 yılının sonuna kadar, ülkenin adalara olan rotaları
düzenlemesine izin veren kısıtlayıcı tedbirler uygulamıştır. 1999-2000 yılları arasında deniz filosunun
modernizasyonundan sonra hükümet, daha seyrek uğranan limanları desteklemek amacıyla, tüm adalara
ziyaretleri Kasım 2002 yılına kadar azalttığını ilan etmiştir.
Pire yükleme limanıdır, ancak Balkanların iç bölgelerine kadar uzanan demiryolu hattının eksiklikleri
nedeniyle kullanımı çok sınırlıdır. OSE yatırımının önceliği limana ve yeni düzenlenen bölgeye bağlantı
sağlayacak iki raylı demiryolu yapmaktır. Yükleme limanı yalnızca gemilerin denizden transit geçişleri için
hizmet vermektedir. Selanik’te de yükleme tesisleri ve iyi durumda bir demiryolu hattı bulunmakla beraber,
büyük yolcu gemilerinin Doğu Asya ve Avrupa arasında ticaret yaptığı rota üzerinde bulunmamaktadır.
Dünyadaki gemi tonajının altıda birine sahip olan Yunanistan dünyanın en büyük deniz filosuna
sahiptir. Ancak, gemilerde çalışacak mürettebatın büyük bir bölümünün Yunan uyruklu olması mecburiyetinin
maliyetleri arttırması nedeniyle 2000 yılı itibarıyla bu gemilerin sadece dörtte biri Yunanistan bayrağı altında
kayıtlıdır. Uluslararası gemicilikten elde edilen kazancın Yunanistan ekonomisi için önemi dış ticaret açığının
kapatılmasına yaptığı ciddi katkılardan kaynaklanmaktadır.
Tablo 1.10. Yunanistan Ticaret Donanması
Yunanistan yararına sahip olunan b
Gemi Sayısı
Gemi darası (milyon ton)
Yunanistan bayrağı taşıyan gemiler b
Gemi Sayısı
Gemi darası (milyon ton)
Dış-ticaretten sağlanan kazanç c (ABD $ m)
Ticari eşya ile ilgili ticaret açığı yüzdesi
2000
2001
2002
2003
2004a
3 584
151,0
3 318
168,4
3 480
161,6
3 355
171,6
3 370
180,1
909
49,9
7 914
39,1
960
56,7
9 113
42,2
939
54,9
8 253
37,5
929
56,4
9 717
45,3
905
62,1
10 690
41,7
a
Mart
b
1.000 grt üzerindeki gemiler,
c
ulaşım gelirleri için Yunanistan Bankası rakamları, hemen hemen tümü denizcilikten elde edilmiştir.
1.3.2.5. Havayolu
2001 yılına kadar 50 yaşındaki, yetersiz donanımlı Atina Hellenikon Havaalanı Yunanistan’da hava
trafiğinin en önemli bölümünü üstlenmiş durumdaydı. 28 Mart 2001 tarihinde, Atina’nın güney doğusunda
bulunan Spata’da başlangıç kapasitesi her yıl 16 milyon yolcu olan ve 50 milyon yolcu kapasitesine
genişletilmesi hedeflenen, 2,1 milyar Dolar maliyetli, ikiz-pistli yeni bir havaalanı açılmıştır. Yeni havaalanının
faaliyete geçtiği ilk beş ay içinde Hellenikon havaalanına kıyasla uçuş ve yolcu sayısının artış gösterdiği
açıklanmıştır. Ancak 2001 yılında ABD’de meydana gelen terörist saldırılar sonrası tüm dünyada hava
trafiğinde yaşanan düşüş ülkeye de yansımıştır. 2002 yılında hava trafiği bir önceki yıla göre %7 oranında
azalmış, 2003 yılında %3,6 oranındaki artışa rağmen, 12,3 milyon yerel ve uluslararası yolcu taşınarak
kapasitenin altında kalınmıştır. 2003 yılında kargo taşımacılığı da %2,7 oranında artarak 109,7 milyon tona
ulaşmıştır. Hellenikon havaalanında yapılan modernizasyon çalışmalarına rağmen yüksek depolama ve
taşıma ücretleri konusunda sıkıntılar devam etmektedir. Genel havayolu maliyetlerinin yapılan
düzenlemelerle %15-35 oranında düşürülmesine rağmen yolculardan alınan vergiler AB dahil iç hatlar için
%20 oranında arttırılarak 12 Euro’ya ve dış hatlar için %11 oranında arttırılarak 22 Euro’ya yükseltilmiştir.
Selanik havaalanı da son zamanda yenilenmiş olmasına ve kullanıma açılan yeni radar sistemine
rağmen büyük uçakları çekme kapasitesine sahip değildir. Halen alınan havaalanı vergisini kullanarak
bölgesel havaalanlarının yenilenmesi programı yürürlüğe konulmuştur. Havacılık sektörü rekabete açık
durumdadır. AB üyesi ülkelerin taşıyıcı şirketleri Yunanistan’ın her bölgesinde çalışabilmektedirler. 11 Eylül
olayları Avrupa ve Yunan şirketlerine büyük zarar vermiştir. Birçok global ve yerel firma el değiştirmiş,
faaliyetlerini daraltmış ya da bazı ofislerini kapatmıştır. Hükümet zarar etmekte olan ve büyük borç yükü
altında bulunan Olympic Airways’i özelleştirme çalışmalarını devam ettirmektedir. Bu şirketin yerine kurulan
Olympic Airlines eski şirketin tüm uçuş ve rotalarını, yurtiçi bölümünü (Olympic Aviation) ve Charter şirketi
Macedon Airlines’ı devralmıştır.
1.3.2.6. İletişim – İnternet –Mobil Telefon
AB, yönergelerine göre üye ülkelerden, iletişim altyapısını oluşturmak ve 1998 yılının başından
itibaren telefon hizmetlerini sağlamak üzere tüm kısıtlamaların kaldırılması istenmiştir. Yunanistan’da 2000
yılında lisanslar, numara ve frekans tahsisatı ve izinler konusunda düzenleyici yetkili otorite olarak Ulusal
İletişim ve Posta Komitesi (EETT) kurulmuştur. Ülkede 1 Ocak 2000 tarihine kadar kısıtlı bir telefon hattı
hizmeti mevcuttu. Bunun üzerine bir hükümet kuruluşu olan Hellenic İletişim Kurumu (OTE), serbest pazarda
rekabet edebilmek için hizmetlerini modernize etmiş ve geliştirmiştir. Hisseleri kısmen devletin elinde
bulunan Hellenic İletişim Kurumu (OTE) lisans konusunda özel bir operatör gibi değerlendirilmektedir.
Hükümet OTE’deki kamu payını 1/3 oranında azaltmıştır ve kalan hisselerini stratejik bir yabancı yatırımcıya
satmayı planlamaktadır.
Ulusal İletişim ve Posta Komitesi yerel çok noktalı dağıtım sistemleri için ikinci ve üçüncü jenerasyon
mobil telefon lisanslarını açık arttırma yolu ile satarak sabit ve kablosuz iletişim ağı hizmetlerini rekabete
açmıştır. Bazı operatörlerin özellikle kurumsal müşteriler için yüksek kalitede olmasa da ucuz iletişim
imkanları sunmalarına rağmen güçlü altyapısı ile OTE pazarda hakim konumdadır.
Yunanistan’da mobil telefon sistemi ilk kez 1992 yılında, Yeni Demokrasi Partisi Hükümeti
döneminde kurulmuştur. Başlangıçta mobil iletişim (GSM) hizmetleri Panafon (Vodafone firması tarafından
satın alınmıştır ve ismi Vodafone olmuştur) ve Teleset (çoğunluk hissesi İtalyan Telecom şirketi tarafından
satın alınmış ve ismi TIM olmuştur) firmaları tarafından yürütülmüştür. Bu iki firmaya verilen lisansların,
firmalara pazarda 8 yıl boyunca tekel garantisi vermesine rağmen, Pasok Hükümeti tarafından OTE’nin yan
kuruluşu olan Cosmote şirketine yeni bir mobil telefon lisansı verilmiştir. 1998 yılında faaliyete geçen
Cosmote halihazırda, pazarda karlılık açısından olmasa da abone sayısı bakımından lider konumdadır. 2001
yılı Temmuz ayında EETT 3. jenerasyon mobil iletişim(UMTS) lisanslarını pazardaki mevcut operatörlere
satmıştır.
Yunan halkının yaklaşık %23,8’i bilgisayar sahibi olmasına rağmen 2002 yılı itibarı ile internet
yaygınlık oranı %14,7 ile halen %31 düzeyinde bulunan Avrupa ortalamasının gerisinde kalmıştır. Pahalı
telefon bağlantıları ve genişbanta erişimin kısıtlı olması Yunanistan’da internet kullanımının gelişmesini
engellemektedir. Nitekim AB, özellikle pahalı telefon bağlantıları konusunda Yunanistan’a yaptırım
uygulamaya başlamıştır
Avrupa İletişim Teknolojileri Kurumu verilerine göre Yunanistan, 701 Euro ile kişi başına düşen
bilişim ve iletişim harcamalarında Batı Avrupa’da son sırada yer almaktadır. Halen ilk sırada yer alan
İsviçre’de bu harcamalar 2675 Euro düzeyindedir. Hükümet III. Çerçeve Program fonlarının %5,5’ine tekabül
eden 2,8 milyar Euro tutarındaki parayı “Bilgi Toplumu” yaratma amaçlı bir program için tahsis etmiştir.
Program tüm okullara internet bağlantılı bilgisayarlar sağlanmasını ve kamu hizmetlerinin internet yolu ile
verilmesini hedeflemektedir.
Kalkınma Bakanlığı 50 000 küçük işletmeyi internete bağlamayı ve onları elektronik ticaret
konusundaki temel becerilerle donatmayı amaçlayan bir program planlamıştır. Atina Ekonomi
Üniversite’sinin 2002 yılında yaptığı bir çalışma, 2002 yılında internet yolu ile yapılan perakende satışların
(B2C) sadece 500 000 Euro tutarında olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak aynı yolla yapılan toptan satışlar
(B2B) hızla artmaktadır. E-ticaretin büyük bölümünü gerçekleştiren iki lider firmanın satışları yaklaşık 2
milyar Euro (tüm işlemlerin %5,3’ü) olarak hesaplanmaktadır. Bu konudaki en büyük sorun, henüz elektronik
ortamda sözleşme yapılamaması yüzünden işlemlerin elektronik bankacılık yolu ile ya da nakit yapılmasıdır.
OTE iletişim konusunda bölgesel bir merkez olmayı hedeflemiş ve Ermenistan iletişim sisteminin
%90’ını satın almış, Romanya ve Sırbistan sisteminin %35’lik bir bölümünün kontrolünü ele geçirmiştir.
Ayrıca, Ukrayna’da mikrodalga ağını işletme konusunda ve Gürcistan kartlı telefon sisteminde bir birlik
oluşturmuştur. Cosmote, Bulgaristan ve Arnavutluk’taki mobil hizmetleri açık artırmayla satın almıştır.
1.3.3. Enerji
Yunanistan temel enerji ihtiyacının %70’ini ithalat ile elde etmektedir. Bu ithalatın %90’ı çoğunluğu
doğal gaz olmak üzere ham petrol ve petrol ürünleridir. 2003 yılında ödemeler dengesinde petrolün payı 5,3
milyar Euro olmuştur. Ülke kaynak çeşitlendirmesine gitmediği taktirde petrole bağımlılık oranının gelecek on
yıl içinde %75’e çıkacağı beklenmektedir. Yunanistan’ın enerji politikası, petrolün yerine yerel linyit
kullanmayı hedeflemişse de, giderek büyüyen çevresel sorunlardan dolayı bu hedef başta doğal gaz olmak
üzere daha temiz yakacak kullanılmasına yöneltilmiştir. Kalkınma Bakanlığının 2010 yılı projeksiyonlarına
göre, linyit ve fuel oilin toplam enerji tüketimi içindeki payları sırasıyla %26 ve %53 oranlarına düşerken,
doğal gaz kullanımı %6’dan %15’e yükselecektir. Ayrıca Güneş, jeotermal ve rüzgar enerjisi gibi yenilenebilir
kaynaklardan elde edilen enerjilerin toplam tüketimde %5 oranında paya sahip olacağı beklenmektedir.
Yunanistan’ın da diğer AB ülkeleri gibi devlet tekelleri tarafından kontrol edilen enerji piyasasını
rekabete açması gerekmektedir. Hükümet benzer sanayilerde özelleştirme çalışmalarını devam ettirirken,
enerji piyasasında devlet kontrolünü sürdürebilmek için liberalleşme sürecinden geri adım atmıştır. Elektrik
üreten şirketlere lisans sağlayan yasal düzenleme 2001 yılında yapılmıştır. Ancak Pasok Hükümeti Kalkınma
Bakanı Devlet Enerji Şirketi’nin (DEH) karlılığını koruyabilmek için serbestleşen piyasayı düzenleyecek yasal
sürecin yürürlüğe girmesini ertelemiştir. Borsada işlem gören şirketin hisselerinin dalgalanması sebebiyle
özel lisans sahibi firmalar projeleri için gerekli finansmanı sağlayamamaktadır. AB yönetmeliklerine göre gaz
piyasalarının 2006 yılına kadar rekabete açılması gerekmektedir.
Temel yerel enerji kaynağı linyittir. 5,8 milyar tonluk linyit rezervinin 3,9 milyar tonu işletmeye
elverişlidir. Rezervlerin % 63’ünün işletme hakkı Devlet Enerji Şirketi’nde (DEH), %5’i özel sektörün
elindedir. Kalan %32’lik kısım devlet mülkiyetinde olup, bu bölgeler için henüz işletme ruhsatı verilmemiştir.
DEH hesaplamalarına göre Makedonya bölgesinde 45 yıl ve Pelopennese bölgesinde 20 yıl yetecek kadar
linyit rezervi mevcuttur.
1980 ve 1990’li yıllar boyunca ülkede sadece Prinos açıklarında Thassos adası yakınlarındaki
bölgede bir petrol üretim izni verilmiştir. Bu bölgede petrol üreten konsorsiyum, Kuzey Ege Petrol Şirketi
(NAPC), maksimum kapasitede üretim yaptığı zaman Yunanistan’ın petrol ihtiyacının %10’unu
karşılayabilmektedir. Petrol yatağı işletmesi 100 milyon varil üretim yaptıktan sonra kalan 7 milyon varil
rezervi çıkarmanın ekonomik olmadığı gerekçesi ile kapatılmıştır. Bir Yunan şirketi olan Kavala Oil daha
önce üretim yapan konsorsiyumun çalışanlarını alarak günde 3 000 varil petrol üretimi yapmaktadır. Şirketin
bu üretim için tek müşterisi, aralarında özel satış anlaşması bulunan, devlet rafineri şirketi Hellenic
Petroleum’dur. Bu üretim miktarı firma için ekonomik değildir. Kallirachi bölgesinde ön tahminlere göre 227
milyon varillik bir rezerv olduğu anlaşılmıştır. Bu bölgede üretime geçilmesi halinde Yunanistan’ın petrol
ihtiyacının %15-20’sini karşılayabilecek, günlük 40-50 bin varil düzeyinde petrol çıkarılması mümkün
gözükmektedir.
Yunanistan’ın 15 yıllık gereksiniminin yaklaşık üçte birini karşılayacak bir başka petrol yatağının
işlenmesi, Türkiye ile olan kara suları ve deniz dibi hakları konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle
engellenmiştir. 1997 yılında, Ege denizinde kıyı boyunca ve açık denizde, iki yabancı birliğe, dört keşif
araştırması yapmaları için ödenek tahsis edilmiştir.
Toplam yıllık kapasitesi 22 milyon ton olan ikisi kamu, ikisi özel olmak üzere dört rafineri
bulunmaktadır. Yunanistan petrol ürünleri konusunda büyük ölçüde kendine yeten bir ülkedir. Ancak ısınmak
için akaryakıt ve yağlama ürünleri ithalatla karşılanmaktadır. Özel rafinerilerden biri bu ürünler için üretim
kapasitesini arttırmıştır, bu durum gelecekte açığın azalmasına yardımcı olacaktır. Petrol ürünleri pazarı
1990’lı yıllarda teorik olarak serbestleştirilmiştir. Ancak çok uluslu şirketlerin nihai petrol ürünlerini yabancı
rafinerilerden daha ucuz ithal etmeleri halinde bir önceki yılın satışlarının %25’i oranında stok tutulmasını
gerektirmektedir. Ek stoklar ithal ürünlerin rekabet gücünü zayıflatacak ve sadece belirli ürünlerin ithal
edilmesine yol açacaktır.
1998-2002 yılları arasında kamu petrol kuruluşu Hellenic Petroleum’un (ELPE) devlet elindeki %39,8
oranındaki hissesi menkul kıymetler piyasasında satılmıştır. Şirketin %23’lük hissesi için açılan ihaleyi Rus
Lukoil ve Latsis firmaları kazanmıştır.
Yunanistan’ın elektriğe olan talebi giderek artmaktadır ve ortalama olarak her yıl %4,5 oranında
artmaya devam edecektir. Devlet Enerji Şirketi (DEH) elektrik enerjisi üretiminde 1950-2001 yılları arasında
tekel konumunda bulunmuştur. Enerji piyasasını serbestleştirme çalışmaları neticesinde şirketin piyasadaki
payı 2002 sonunda %97’ye düşmüştür. Tahminlere göre bu oran 2005 sonunda %85 olacaktır. Tam serbest
bir piyasanın oluşması 2006-2007 yıllarından önce beklenmemektedir.
1988 yılında kurulan Devlet Gaz Kurumu (DEPA), Rusya (doğal gaz) ve Cezayir’de (sıvılaştırılmış
doğal gaz-LNG) iki gaz tedariki sözleşmesi imzalamayı başarmış ve dağıtım şebekesini kurmuştur. Ana boru
hattının ve ilgili dağıtım şebekesinin kurulması siyasi nedenlerle engellenmiş ve aynı zamanda LNG alan
tesislerde Yunanistan’ın deprem bölgesi olması nedeniyle teknik sorunlarla karşılaşılmıştır. LNG terminalinin
kriyogenik tesisleri 1999 yılında tamamlanmış ancak, o yılın Eylül ayında şiddetli bir depremle karşı karşıya
kalmıştır. Yüksek ve orta derece basınçlı dağıtım şebekelerinin akışı, büyük üretici firmaların hızlı
müdahalesi ile sağlanmıştır. Ancak, düşük basınçlı dağıtımın gerçekleştirilmesi çok yavaş ilerlemektedir.
AB’nin gaz konusundaki yönergesine göre, doğal gaz pazarının serbestleştirilmesi üç aşamada
gerçekleştirilecektir. Buna göre, en az %20’si Ağustos 2000’e kadar özel rekabete açılacak daha sonra
Ağustos 2003’de %28’i ve Ağustos 2008’e kadar da %33’ü açılacaktır. Bu konuda Yunanistan başlangıç
olarak geri kalmış görünmektedir. Ancak, doğal gaz kullanım kapasitesinin artırılması ile ilgili olarak
endüstrinin gösterdiği kayda değer ilgi, hükümeti bu konuda yeniden düşünmeye ve liberalleşmeyi
hızlandırmaya zorlamıştır.
Yunan Hükümeti enerji kaynaklarını çeşitlendirmek ve bağımlılığını azaltmak için Türkiye ile
Karacabey-Alexandroupolis (Trakya bölgesinde) arasında bir doğalgaz boru hattı inşası konusunda bir
anlaşma imzalamıştır. Proje ile Türkiye’nin ihtiyaç fazlası doğalgazı Yunanistan’a satılabilecektir. Ayrıca
Azerbaycan doğalgazını Gürcistan üzerinden Türkiye’ye aktaracak olan Bakü-Ceyhan Boru Hattına bağlantı
yapılması planlanmaktadır. Hattın 2005 yılı sonunda faaliyete geçmesi beklenmektedir. Proje ile inşa edilen
boru hattı Kuzey Yunanistan’ı geçerek denizaltından İtalya’ya bağlanacaktır.
Yunanistan, yaklaşık 3 milyon metrekare kapasiteyle, 2003 yılı itibarıyla güneş enerjisi kollektörleri
için Avrupa’daki ikinci büyük donanımlı bölgedir. AB direktiflerine göre yenilenebilir kaynaklardan üretilen
elektrik enerjisi oranının 2010 yılına kadar %12 düzeyine çıkarılması gerekmektedir. Bu durum rüzgar
parkları kadar hidroelelektrik ve geotermal enerji tesislerinin de geliştirilmesini gerektirmektedir. Birçok
adaya kurulan 0.5 mw randımanlı fotovoltaik güç istasyonları ve 1999 yılının sonunda rüzgar gücüyle elektrik
üreten birimler, 180 mw kapasiteyle işletmeye başlamıştır. Elektrik pazarındaki liberalleşmenin ardından bu
kapasitenin 300 mw’a yükselmesi beklenmektedir (Güneş kollektörleri enerji üreten değil enerji depolayan
olarak sınıflandırılmaktadır). Hükümet III. Çerçeve Program kapsamında sağlanan fonlardan bir kısmını da
alternatif enerji kaynaklarını desteklemek ve altyapısını güçlendirmek için tahsis etmiştir.
1.4. DIŞ TİCARET
1.4.1. Genel Değerlendirme
Tablo 1.11. Yunanistan’ın yıllara göre dış ticaretia ( milyar ABD$)
YILLAR
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
İHRACAT
11,7
11,7
11,6
10,7
9,2
7,9
8,6
11,1
İTHALAT
26,4
27,0
26,1
25,9
26,6
27,8
32,9
41,8
HACİM
38,1
38,7
37,7
36,6
35,8
35,7
41,5
52,9
DENGE
-14,7
-15,3
-14,5
-15,2
-17,4
-19,9
-24,3
-30,7
Kaynak:EIU-Economic Intelligence Unit,Greece,Country Report April 2005
a
EIU tahmini
Gümrük verilerine göre ithalat değerinin yaklaşık %25’i olan Yunanistan Merkez Bankasının yeni
ödemeler dengesi göstergelerine göre de üçte bir olan ihracatıyla Yunanistan mal ticaretinde büyük yapısal
açığa sahiptir. Başlıca ihraç ürünleri, gıda ürünleri, ham pamuk, tütün, hazır giyim dahil tekstil, kimyasallar,
yarı işlenmiş mineraller, metal ürünler, çimento ve rafine edilmiş petrol ürünleridir. Son yıllarda plastik
ürünleri, elektrikli aletler, iletişim cihazları ve eczacılık ürünleri ihracatında artış görülmektedir. Yunanistan,
enerjisi ihtiyacının büyük bir kısmını, bazı gıda maddelerini, hemen hemen tüm taşımacılık teçhizatını,
makinelerinin ve elektrik aletlerinin çoğunu ithal etmektedir. 1980’li yıllarda AB Yunanistan’ın ihracatında 3/5
ve ithalatında 2/3 paya sahip iken son yıllarda bu durum değişmeye başlamıştır. 2002 yılında Yunanistan’ın
AB’ye ihracatı toplam ihracatının %44’ünden %38,7’sine düşmüş, AB’den ithalatı ise toplam ithalatının
%52,5’u oranında gerçekleşmiştir.
Yunanistan 1981 yılında Avrupa Birliği’ne girdikten sonra dış ticaretindeki açık giderek artmıştır.
AB’ye girmeden önce, Yunanistan’ın endüstriyel ürünlerinin %45’i gümrük vergileri, kotalar ve diğer
kısıtlayıcı önlemler yoluyla etkili bir koruma altındaydı. 1990’ların başında neredeyse tüm korumalar
kaldırılmıştır.
Yunanistan ihracat piyasasının büyük bir bölümü 1960 ve 1970’lerde ücretlerin düşük olduğu bir
dönemde gelişmiştir. Bugün, işgücü maliyeti düşük olan ülkelerin pazarlarıyla büyük bir rekabet içindedir.
Yunan şirketleri, ülkede ve bölgede yabancı ortaklarla stratejik birlik kurmak için, daha kaliteli ve yüksek
katma değerli mal üretiminin yollarını aramaktadır.
Yunan firmaları üretimlerini giderek artan bir şekilde katma değeri yüksek ve kaliteli ürünlere
yönlendirmeye ve bölgesel ya da ülke bazında pazarlama tecrübelerinden yaralanmak isteyen yabancı
ortaklarla stratejik işbirliği tesis etmeye çalışmaktadır. Üretimlerini yenileyemeyen firmalar ise ürünlerine eski
Doğu Bloku ülkelerinde pazar bulabilmektedir. 2002 yılında toplam ihracatın %33,4’ü Balkanlara, Orta ve
Doğu Avrupa’ya ve Kafkaslara gerçekleştirilmiştir. Yunanistan Merkez Bankası tarafından yapılan bir
araştırmaya göre sözü geçen ülke gruplarına yapılan ihracat 1995-2001 döneminde yıllık ortalama %20
oranında artış göstermiştir. Yunanistan Arnavutluk, Makedonya, Bulgaristan gibi Balkan Ülkeleri ile olan
ticaretinde fazla verirken, Türkiye ve Romanya ile ticaretinde açık vermektedir. Rusya ile yapılan ticarette
verilen büyük açık bu ülkeden ithal edilen gaz ve rafine edilmiş petrol ürünlerinden kaynaklanmaktadır.
AB’ye 2004 yılında giren Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Polonya gibi sanayileşmiş ülkelerle olan ticarette
de önemli oranda açık verilmektedir. AB’nin son genişleme dalgasının yarattığı ihracat fırsatlarından
Yunanistan’ın yararlanabilmesi, ticaret fazlası ya da açığı vermesi, Yunanlı üreticilerin performansına
bağlıdır.
Yunanistan’ın Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliği’ne (EMU) girişi öncesinde Yunanlı ihracatçılar
ticaret yaptıkları başlıca ortaklarının para birimlerine karşı drahminin değer kazanmasına yol açan sıkı para
politikası ile de başa çıkmak zorunda kalmışlardır. Bu durum ayrıca Yunanistan’ın neredeyse tümüyle
ithalatına bağımlı olduğu sermaye mallarının fiyatlarının düşük tutulmasına da yardımcı olmuştur. Tek para
birimine geçişten bu yana rekabet gücünde düşüş yaşanmış, döviz kuru enflasyondaki artışın etkisiyle
Merkez Bankası hesaplamalarına göre %10 oranında değerlenmiştir.
Euro’nun güçlenmesinin ülkeye çeşitli etkileri olmuştur. Yunanistan’ın dış ticareti ağırlıklı olarak Euro
bölgesindeki ya da Euro kullanan ülkelerle gerçekleşmektedir. Euro’nun güç kazanması ithal edilen petrolün
fiyatının düşük tutulmasına yardımcı olmuştur. Bununla beraber fiyatları daha çok ABD Doları ile belirlenen
tahıl, kimyasallar ve tütün gibi ihraç ürünlerinin ihracatı zorlaşmıştır.
Ülkenin dış ticaret politikası büyük ölçüde üyesi bulunduğu Avrupa Birliğine bağlıdır. Gerek ithalat,
gerekse ihracat rejimi, Avrupa Birliğinin izlediği politikalara göre belirlenmektedir.
Tablo 1.12. Yunanistan’ın Ticaretindeki Önemli Ülkeler (Toplamdaki payı %)
1998
1999
2000
2001
2002
İhracat
AB
Almanya
İtalya
İngiltere
Fransa
ABD
55,9
19,8
13,0
5,5
4,8
5,5
50,0
14,9
12,9
6,2
3,8
5,7
44,0
12,3
9,2
6,4
3,3
5,5
44,0
11,7
8,8
8,5
3,9
5,7
38,7
10,4
8,5
6,3
3,6
5,3
66,9
14,3
17,6
9,0
5,0
4,9
65,7
14,8
15,1
8,9
6,3
3,3
59,8
13,4
13,5
7,1
6,2
3,3
50,8
12,9
11,3
5,9
5,3
3,3
52,5
12,2
11,5
5,7
5,6
4,7
İthalat
AB
Almanya
İtalya
Fransa
Hollanda
ABD
Kaynak:EIU-Economist Intelligence Unit, Greece, Country Profile 2004
1.4.2. Yunanistan’ın İhracatı
Yunanistan’ın ihracatında en önemli kalemleri, tarım ürünlerinden meyve ve sebzeler, tütün, pamuk,
kısmen petrol ürünleri, bitkisel yağlar, tekstil iplikleri ve mamulleri, demir dışı metallerden alüminyum, demirçelik ürünleri, plastik ürünleri ve makineler oluşturmaktadır.
Tablo 1.13. İhracatın Maddelere Göre Dağılımı -2004
Gıda ve Canlı Hayvanlar
İçecekler ve Tütün
Yakıt Hariç İşlenmemiş Maddeler
Mineraller, Yakıtlar, Yağlar vs.
Hayvansal ve Bitkisel Yağlar
Kimyasallar
Hammadde Olarak Sınıflandırılan İmalat Ürünleri
Makine ve Nakliye Teçhizatı
Çeşitli Mamul Mallar
Tarifenin Başka Yerinde Sınıflandırılmamış Ürün
ve Hizmetler
Euro
1 738 890 707
493 220 934
684 027 779
842 611 063
160 678 083
1 637 518 307
2 705 531 419
1 649 980 954
2 014 297 497
%
14,21
4,03
5,59
6,89
1,31
13,39
22,12
13,49
16,47
301 771 067
2,46
Kaynak: National Statistical Service of Greece
Pamuk ihraç ürünleri arasında önemli düzeyde artış gösterenlerden biridir. Son 5 yıllık dönemde
Yunanistan’ın pamuk ihracatı önemli ölçüde artmıştır. Bunda AB fonlarından pamuk üreticilerine sağlanan
yardımların büyük etkisi olduğu düşünülmektedir.
Tablo 1.14. İhracatın Bölgelere Göre Dağılımı 2004
AB Ülkeleri
Diğer Avrupa Ülkeleri
Asya
Amerika
Afrika
Okyanusya
Euro
%
6 760 226 794
2 550 219 458
397 817 193
754 639 013
427 646 372
84 033 593
61,59
23,23
3,62
6,87
3,89
0,76
Ülke grupları itibariyle Yunanistan’ın AB’ye yönelik ihracatı 45-60% düzeyinde değişmektedir.Bu
grup içinde önemli sayılabilecek ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya, İngiltere’dir.
Tablo 1.15. Yunanistan’ın İhracatında Başlıca Ürünler
GTİP Ürün adı
Değer
Ortalama
(2003,
Yıllık
milyon $)
Büyüme
(1999-2003,
%)
Yıllık
Büyüme
(20022003, %)
Ortalama
Dünya
Dünya
Yıllık
İhracatında İhracatında
Dünya
Payı
Sıralaması
İhracat
(2003, %)
(2003)
Artışı
61
27
76
84
85
52
30
39
20
Örme giyim eşyası ve aksesuarları
Mineral yakıtlar, mineral yağlar
Alüminyum ve alüminyum eşya
Makine ve cihazlar
Elektrikli makine ve cihazlar
Pamuk
Eczacılık ürünleri
Plastik ve plastikten mamul eşya
Sebze, meyve, bitki parçaları,
Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş
24
maddeler
08 Yenilen meyveler
15 Hayvansal ve bitkisel yağlar
03 Balıklar,kabuklu hayvanlar
Postlar, kürkler, taklit kürkler ve
43
mamulleri
73 Demir veya çelikten eşya
Tuz, kükürt, toprak ve taşlar, alçılar
25
ve çimento
Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen
99
ürünler
Örülmemiş giyim eşyası ve
62
aksesuarları
72 Demir ve çelik
74 Bakır ve bakırdan eşya
Hava taşıtları, uzay Araçları, aksam
88
ve parçaları
33 Uçucu yağlar, rezinoitler
04 Süt ve süt mamulleri
22 Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke
Esasını hububat, un, nişasta, süt teşkil
19
eden müstahzarlar
48 Kağıt ve Karton
Taş, alçı, çimento, amyant, mika vb
68
maddelerden eşya
Debagat ve Boyacılıkta Kullanılan
32
Hulasa, Boya, Macun, Sakızlar
Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol,
90
ayar cihazları,tıbbı aletler
07 Yenilen sebzeler
38 Muhtelif kimyasal maddeler
87 Motorlu kara taşıtları
Mensucattan mamul diğer eşya,
63
kullanılmış eşya, paçavralar
60 Örme eşya
28 İnorganık kimyasal mustahsallar
Mobilyalar, aydınlatma, reklam
94
lambaları
Sabunlar,yüzey aktif organik
34
maddeler
Dokumaya elverişli suni ve sentetik
54
lifler
21 Yenilen çeşitli gıda müstahzarları
Kaynak: ITC Trademap
1324,0
940,4
827,1
797,5
658,5
642,4
627,1
568,6
503,4
2
-7
12
13
5
2
29
19
1
25
3
39
24
17
51
135
26
-8
(1999-2003,
%)
5
11
5
4
4
5
21
7
5
481,7
-1
29
-1
2,2
10
445,1
361,7
328,9
-3
-10
3
4
62
50
6
7
5
1,2
1,2
0,7
23
16
36
307,7
7
51
11
5,9
5
287,4
26
17
6
0,3
44
245,2
-5
19
4
1,2
24
241,9
2
61
6
0,1
36
226,8
-6
28
4
0,2
56
213,4
211,5
1
7
28
6
8
2
0,1
0,5
56
36
186,6
15
41
2
0,1
31
180,1
167,3
156,2
17
9
2
58
43
29
11
5
8
0,4
0,5
0,3
29
28
31
140,6
17
55
9
0,6
25
139,0
15
28
4
0,1
50
137,7
3
29
4
0,7
27
130,3
20
110
5
0,3
34
129,1
19
17
6
0,1
51
111,4
109,3
108,5
6
2
6
-12
40
82
7
6
7
0,4
0,2
0,0
30
43
58
92,9
4
19
8
0,4
36
86,5
85,9
19
6
73
15
4
5
0,5
0,2
23
56
83,9
13
43
6
0,1
55
71,9
9
-14
8
0,3
39
69,2
4
31
1
0,2
37
67,2
12
31
8
0,3
42
1,3
0,1
1,1
0,1
0,1
1,5
0,3
0,2
2,0
23
69
26
50
55
17
23
40
13
1.4.3. Yunanistan’ın İthalatı
Yunanistan enerjisinin büyük bir kısmını, oto ve yan sanayi ürünleri, gemiler, elektrikli ve elektriksiz
makineler, ilaçlar, demir çelik ürünleri, bazı yiyecekler (çoğunlukla protein ürünleri), ulaşım teçhizatları ve
elektrikli eşyalarla makinelerin çoğunu ithal etmektedir. İthalat ve ihracat rakamlarının kabaca kıyaslaması
yapıldığında, ihracatın ithalatı karşılama oranının yaklaşık %26 düzeyinde olduğu görülmektedir.
Yunanistan’ın ithalatında, petrol hariç olmak üzere, tüketim malları ithalatının da önemli ağırlığa sahip olduğu
görülmektedir.
Tablo 1.16. İthalatın Maddelere Göre Dağılımı -2004
Euro
Gıda ve Canlı Hayvanlar
İçecekler ve Tütün
Yakıt Hariç İşlenmemiş Maddeler
Mineraller, Yakıtlar, Yağlar vs.
Hayvansal ve Bitkisel Yağlar
Kimyasallar
Hammadde Olarak Sınıflandırılan İmalat Ürünleri
Makine ve Nakliye Teçhizatı
Çeşitli Mamul Mallar
Tarifenin Başka Yerinde Sınıflandırılmamış Ürün ve
Hizmetler
%
3 884 116 989
652 210 639
1 054 251 191
5 376 563 136
133 543 356
5 730 012 144
5 656 458 060
14 595 987 647
4 940 744 122
9,15
1,53
2,48
12,67
0,31
13,51
13,33
34,41
11,65
382 558 388
0,90
Yunanistan et ve süt ürünleri gibi temel gıda ürünlerinin yanı sıra her tür sanayi ürününü de ithal
etmektedir. Yunanistan, coğrafi yapısının etkisiyle tarıma fazlaca elverişli olmaması nedeniyle, birçok gıda
ürününün, özellikle işlenmiş gıdaların, ithalatçısı konumunda bulunmaktadır.
Tablo 1.17. İthalatın Bölgelere Göre Dağılımı 2004
Euro
AB Ülkeleri
Asya
Amerika
Afrika
Okyanusya
24 596 878 742
5 202 195 597
5 687 751 412
2 423 878 384
706 086 252
69 676 060
%
63,58
13,44
14,70
6,26
1,82
0,18
İthalatta da ülke grupları içinde en yüksek pay %50-70 ile AB ülkelerine ait olmuştur. Bunlar içinde
en yüksek pay İtalya ve Almanya’ya aittir.
Tablo 1.18. Yunanistan’ın İthalatında Başlıca Ürünler
GTİP
Ürün adı
27
87
84
89
Mineral yakıtlar, mineral yağlar
Motorlu kara taşıtları
Makine ve cihazlar
Gemiler, suda yüzen taşıt ve araçlar
Elektrikli makine ve cihazlar, aksam
ve parçaları
Plastik ve plastikten mamul eşya
Demir ve çelik
Hava taşıtları, uzay araçları, aksam ve
parçaları
Kağıt ve karton
Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol
cihazları
Etler ve yenilen sakatat
Örülmemiş giyim eşyası ve
aksesuarları
Organik kimyasal müstahsallar
Süt ve süt mamulleri
Demir veya çelikten eşya
Uçucu yağlar, rezinoitler
Mobilyalar, aydınlatma, reklam
lambaları,
Muhtelif kimyasal maddeler
Ağaç ve ağaçtan mamul eşya; odun
kömürü
Ayakkabılar, getrler, tozluklar vb
Kauçuk ve kauçuktan eşya
Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke
Hububat
Balıklar, kabuklu hayvanlar, diğer
omurgasızlar
Debagat ve boyacılıkta kullanılan
hülasa
Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş
maddeler
Sabunlar, yüzey aktif organik
maddeler
Seramik mamulleri
Oyuncaklar, oyun ve spor
malzemeleri,
Yenilen meyveler,
Gıda sanayii kalıntı ve döküntüleri,
Bakır ve bakırdan eşya
Postlar, kürkler, taklit kürkler ve
mamulleri
85
30
39
72
88
48
90
2
62
29
4
73
33
94
38
44
61
64
76
40
22
10
3
32
24
34
69
95
8
23
74
43
Değer
(2003,
milyon $)
Dünya
Dünya
Ortalama
Yıllık
Ortalama
Yıllık
Büyüme Yıllık Dünya İthalatında İthalatında
Payı
Sıralaması
Büyüme
(2002- İthalat Artışı
(2003)
(1999-2003, 2003, %) (1999-2003, (2003, %)
%)
%)
6161,3
4012,1
3796,1
3675,8
31
2
-1
35
36
44
34
45
13
6
3
12
0,7
0,6
0,4
9
26
24
41
1
2982,3
2108,6
1249,7
1193,5
1
10
8
14
39
160
23
37
4
22
7
8
0,3
1,1
0,5
0,7
40
18
34
33
1166,5
1013,8
14
4
218
59
2
4
1
0,9
17
25
1007,0
852,1
6
4
25
21
7
5
0,4
1,8
39
15
722,6
715,1
655,1
579,0
524,8
7
9
7
8
14
54
51
23
35
7
4
7
5
6
11
0,6
0,3
1,9
0,5
1,2
25
37
12
42
23
514,6
509,3
12
7
32
60
7
7
0,5
0,7
30
29
490,7
442,2
436,1
429,5
373,8
371,8
339,5
8
-5
11
8
9
7
12
16
41
47
31
42
6
6
2
5
4
5
6
7
2
0,6
0,4
0,7
0,6
0,5
0,8
0,8
27
28
18
31
37
24
37
331,3
7
20
3
0,6
22
321,2
8
17
5
0,7
34
316,1
5
13
2
1,3
14
311,7
301,8
16
4
44
42
8
4
1,3
1,2
22
19
280,7
276,6
274,9
268,4
8
14
8
1
25
36
21
-2
4
6
7
2
0,4
0,6
1,1
0,7
26
29
24
28
265,5
13
88
10
1,1
3
Esasını hububat, un, nişasta, süt teşkil
19 eden müstahzarlar
21 Yenilen çeşitli gıda müstahzarları
15 Hayvansal ve bitkisel yağlar
Kaynak: ITC Trademap
244,0
237,5
214,0
9
7
24
40
41
88
9
8
7
1
1
0,7
1.5. İTHALAT MEVZUATI VE YABANCI YATIRIMLAR
1.5.1. Ticari Düzenlemeler ve Standartlar
Yunanistan, standartlar konusunda AB tarafından uygulanan hükümlerin doğurduğu uygulamaları
takip etmektedir. ISO 9000 yerel firmalardan aranırken ayrıca hükümet ihalelerinde de istenmektedir.
Tarım ürünlerinde her bir yükleme için test yapılmaktadır. Yapılan testlerde de yüksek oranda hata
yapıldığı şeklinde iddialar bulunmaktadır.
İlaç ithalatı, Yunan Milli İlaç Organizasyonu’nun (National Pharmaceutical Organization) özel iznine
bağlıdır. Aynı şekilde pazara yeni giren gıda maddeleri de Devlet Genel Laboratuarları (General State
Laboratory) iznine bağlıdır.
Yunanistan’a ihraç edilecek tohumun,
“European Variety Catolog” listesinde yer alması
gerekmektedir. Eğer yer almıyorsa, Yunan Milli Katoloğuna (National Catolog of Greece) kaydettirilmesi ve
ayrıca türüne ve özelliklerine bağlı olarak 2-3 yıl sürebilecek bir testin de yapılması gerekmektedir.
Kırmızı, beyaz et ve yan ürünlerinin ithalinde, yalnızca AB tarafından onaylanmış üçüncü ülke
tesislerinden gönderilmiş ürünlerin girişine izin verilmektedir. Türkiye’den Yunanistan’a söz konusu ürünlerin
ihracatında ise AB kararları uygulanmaktadır. Bilindiği üzere Türkiye’de hayvan hastalıklarının bulunması ve
bunun ıslah edilmeye çalışıldığı iddiasıyla hayvansal ürünlerin girişine izin verilmemesi nedeniyle bu konuda
AB ülkeleri ile ticaret durma noktasına gelmiştir. Ancak AB’ye beyaz et ihracatımızın önündeki engellerin
kalkmasıyla önümüzdeki dönemde ihracatımızda artış beklenmektedir.
Kurutulmuş gıda ithalatı, Yunan resmi test kurumu Yüksek Kimya Laboratuarı’nın (The Supreme
Chemical Laboratory) yaptığı aflatoksin testi ile bu maddenin limitlerinin altında olması ile yapılabilmektedir.
Deniz ürünlerine ilişkin uygulama da ilgili AB Direktifleri çerçevesinde yürütülmektedir. Türkiye’de
kurulu tesisler, AB standartlarında üretim yaptıklarına dair kontrollerde yeterli bulunarak AB listelerine
alınmaları halinde AB ülkelerine bu ürünleri ihraç etmeye hak kazanmaktadır. Yunanistan için bu hususta bir
istisna bulunmaktadır. Bu istisna Ege adalarına ihracat yapılması halinde kontrol belgesi aranmayacağına
ilişkin bir uygulamadır. Bu istisnai karar Yunan adalarının ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla alınmıştır.
Yunanistan’da standart ve teknik düzenlemeler Yunan Standartlar Kurumu (ELOT) tarafından
yürütülmektedir. AB uygulamaları geçerli olup teknik kontroller belirlenen standartlara göre genelde Atina ve
Selanik’te kurulu laboratuarlar vasıtasıyla yapılmaktadır. İlgili kurumun bu güne kadar çalıştırmaya başladığı
komiteler ve sektörlere, ilgili web sayfası www.elot.gr ile ulaşmak mümkün bulunmaktadır.
1.5.2. Vergiler
Yunanistan AB’nin ortak dış gümrük vergisi uygulamasını, ortak tarım, ulaşım politikasını ve eşya,
emek ve sermayenin serbest dolaşımı konusundaki direktifleri kabul etmiştir. AB üyeleri ile ticaret vergiye
tabi değildir. Türkiye ile ticarette sanayi ürünleri vergiden muaftır. Tarım ürünlerinde ise çeşitli tavizler
uygulanmaktadır. Diğer ülkeler için tarım ürünlerinde vergi oranı ürüne göre değişirken sanayi mallarında
gümrük vergisi oranı ürünün %5-7’sidir. Genel olarak vergiler hammaddelerde düşüktür, fakat tekstilde
yüksektir. Gümrük vergileri malın CIF değeri üzerinden hesaplanmaktadır. Ayrıca gümrük vergisine ek olarak
toplamı %1’den daha az oranda çeşitli vergiler mevcuttur.
Kişisel gelir vergisi oranları düzelme içindedir. 2004 yılı itibarıyla gelir vergisi oranları %5 ile %40
arasında değişmektedir. Kurumlar vergisi genel oranı ise %35’tir.
22
27
33
Tablo 1.19. Yunanistan’da 2003-2004 Yılları Kişisel Gelir Vergisi oranları
Vergi %
5
15
30
40
Kazanç (EURO)
1 - 8400
8401 – 13 400
13 401 – 23 400
23 401 ve üstü
Kaynak:Worldwidetax.com
Yunanistan’da genel KDV oranı 2005 yılı Nisan ayında %19 olarak belirlenmiştir. Temel tüketim
malları, gıda ürünleri, ilaçlar, petrol ürünleri ve hizmetler sektörünün büyük bir bölümü için KDV oranı %9
olarak uygulanmaktadır. Kitap ve gazetelerde ise bu oran %4,5’tir. İhraç edilen ürünler, sigortacılık
hizmetleri, eğitim hizmetleri, hukuk ve sağlık hizmetleri KDV’den muaftır. Yunanistan’a ithal edilen mal ve
hizmetler de KDV’ye tabidir. İthalatın Midilli, Sakız, Sisam, Oniki Adalar, Kiklades ve Taşoz, Semadirek,
Kuzey Sporades ve Skiros adalarına yapılması halinde KDV % 13 olarak uygulanmaktadır.
1.5.3. İhracatta Gerekli Belgeler
AB ile Türkiye arasındaki ticarette ATR1 ve ATR3 olarak kullanılan dolaşım belgeleri, Gümrük Birliği
Anlaşması imzalandıktan sonra sadece ATR olarak kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa Birliği'ne yönelen
ihracatta, Katma Protokol gereğince malların gümrük muafiyetinden yararlanabilmesi için "ATR Dolaşım
Belgesi"nin ihracatçı ülke yetkilileri tarafından düzenlenerek gümrük idarelerince vize edilmesi
gerekmektedir. İhracatçı, bağlı bulunduğu odadan aldığı ATR Belgesini eksiksiz ve tam olarak doldurmalı ve
odaya onaylatmalıdır. Beş nüsha olarak doldurulan Dolaşım Belgesine, 1 Adet Fatura Sureti ve dilekçe
eklenmektedir. Dolaşım Belgesinin yeşil renkte olan ilk nüshaları ihracatçıya verilmektedir. Beyaz renkli olan
nüshalardan biri Gümrük idaresinde kalmaktadır. Diğer 2 nüsha da fiili ihracatı takip eden ilk işgünü içinde
gümrük idaresince ilgili odaya gönderilmektedir.
Ayrıca, Türkiye’nin Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde (AKÇT ürünleri) imzaladığı Serbest
Ticaret Anlaşması kapsamındaki ürünlerin ihracatında da EURO 1 Belgesinin düzenlenmesi gerekmektedir.
Türkiye ile AB arasında malların "Serbest Dolaşım" ilkesi çerçevesinde tercihli ticarete konu olması,
malların menşeinin belirlenmesi bakımından yeni bir düzenlemeye gidilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Tercihli
ticarette mallar Türkiye veya AB Menşeli olabildikleri gibi, üçüncü ülke menşeli de olabilmektedir; bundan
dolayı menşe kümülasyonuna hangi ürünlerin girebileceğinin ayrıca tespit edilmesi ve belgelendirilmesi
gerekmektedir.
Bu ihtiyaç nedeniyle, Türkiye ile AB arasındaki ticarette kullanılmakta olan ATR belgesi ile birlikte
Tedarikçi Belgesi kullanılmaktadır. “Tedarikçi Beyanı” belgesi taraflar arasında ticarete konu olan malların
menşeini belirlemekte olup ithal edilen ürünlerin sisteme taraf ülkelere yeniden ihracının söz konusu olması
halinde ithalatçının talebi üzerine düzenlenmektedir.
1.5.4. Fiyatlandırma ve Ödeme Şekilleri
Yunanistan’a ilaç sanayii ve tarım ürünleri dışında, fiyatlar tamamen serbest piyasa koşullarına
tabiidir. Bir ürünün fiyatlandırılmasında, ihracatçı firma, ödeme ve vadeyi değerlendirmek durumundadır.
Siparişler ve piyasa genelde küçüktür. Büyük siparişlerde Yunanlı ithalatçılar genelde özel ödeme teklif
etmektedirler.
Yunanlı ithalatçılar genelde CIF teslimat talep etmektedirler. Ancak, büyük Yunan firmaları teslimatın
Türkiye’de fabrikada yapılması isteyebilmekte ve taşıma ve sigortayı kendileri organize edebilmektedirler.
Genelde peşin ödeme veya akreditifli olarak başlayan ticari ilişkiler sonraki partilerde vesaik mukabiline veya
açık hesaba dönüşmekte ve zaman zaman ödenmeme şikayetleri ile karşılaşılabilmektedir.
İthalatçılar Yunanistan’da akreditif işlemlerinin çok masraflı olduğundan şikayet etmektedirler. Sevk
evraklarının suretleriyle gümrüklerden mal çekilebildiği ve akreditifteki muhabir banka güvencelerinin bertaraf
edilebildiği görülebilmektedir. Bankaların herhangi bir garanti vermesi için, önce eşdeğer nakit miktarın
bankaya yatırılması gerekmektedir. Ekstra giderlerden kaçınmak için Yunanlı firmalar genellikle vesaik
mukabili ödeme şeklini tercih etmekte veya 30-60 gün veya daha uzun vadeli ödeme kolaylığı aramaktadır.
1.5.5. Serbest Ticaret Bölgeleri
Yunanistan, Pire, Selanik ve Heraklion-Girit liman bölgelerinde mevcut üç serbest ticaret bölgesine
sahiptir. Yabancı menşeli mallar bu bölgelere gümrük ve diğer vergileri ödenmeksizin getirilebilmektedir.
Eğer bu malların transit yüklemesi yapılır veya re-export edilirse, gümrük ve diğer vergilerden muafiyet
devam etmektedir.
Benzer şekilde, alıcı adına depolamaya ve malların transferine ilişkin olarak bölgede düzenlenen
belgeler damga vergisinden de muaftır.
Yükleme-boşaltma işlemleri AB’nin 2504/88 ve 2562/90 sayılı Yönetmeliklerine göre
yürütülmektedir. Transit malların antrepolarda tutulma imkanı bulunmaktadır. Ayrıca bölgeler paketleme,
tasnif etme ve etiketleme işleri için de kullanılabilmektedir. Montaj ve imalat işlemleri az da olsa Selanik
bölgesinde bulunmaktadır. Ambar masraflarının her altı ayda ödenmesi ile depolama süresinde bir sınırlama
bulunmamaktadır.
1.5.6. Ambalaj ve Etiketleme
Etiketleme ve markalama koşullarında AB normları uygulanmaktadır. Yunanca etiketleme ürünün
gümrükten çıkarılması ile satışa sunulması arasında yapılmak durumundadır. Bu hususta bir problem
yaşanması halinde Yunan ithalatçı ile görüşülerek çözülmesi mümkündür.
1.5.7. Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları
Yunan kanunları patent ve markalar için yerli ve yabancı firmalara eşit koruma sağlamaktadır.
Yunanistan, Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının Korunması için Paris Konvansiyonu, Dünya Endüstriyel Haklar
Organizasyonu ve Bern Konvansiyonu üyesidir. Yunan mevzuatı bu konudaki Avrupa Birliği düzenlemeleri
ile de uyum içindedir.
1.5.8. Patent ve Marka
Patent ve marka, fikri ve sınai mülkiyet hakları kapsamında çok büyük önem arz etmektedir. Bir çok
sektörde fiyat ve işçilik avantajını kaybeden Yunan sanayicisi ve ihracatçısı, marka ve patente önem
vermeye başlamıştır. Devlet, küçük sanayicilerin moda yaratma ve moda tahmini, dış pazar bulma ve yurt
dışı tanıtım faaliyetlerinde yardımcı olmak amacıyla maddi katkı sağlamaktadır.
Avrupa Birliği Ülkelerinde geçerli marka tescili için, marka tescilini müteakip İspanya’da kurulu
Avrupa Tek Pazar Marka Armonize Kurumuna Yunanistan’dan alınacak marka tescil izninin kaydettirilmesi
gerekmektedir.
Yunanistan’da marka tesciline ilişkin yetki Yunan Kalkınma Bakanlığı’nın ticaret ve sanayi
birimlerinde bulunmaktadır. Marka tescili, 20 Aralık 1993 tarihli ve 40/94 sayılı mevzuat çerçevesinde ilgili
kurul tarafından yapılmaktadır.
Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin herhangi birisinden alınmış bir marka tescilinin Yunanistan’da
uygulanması 353/98 sayılı mevzuat çerçevesinde Yunan Kalkınma Bakanlığı’na müracaat ile mümkün
bulunmaktadır. Yunanistan’da Marka Tescili için www.obi.gr internet sitesinden bilgi alınabilir.
Yunanistan’daki marka tescili uygulamasında istenen bilgiler şunlardır:
-60 Euro’dan başlamak üzere vergi ve harç gideri,
-Başvuru formunun Yunanca bir örneği,
-İlgili şirketin Yunanistan’daki yetkili bir avukata kendisini temsil etmek üzere vermesi gereken
vekalet örneği,
-Başvuru formu örneğinin 10 tane kopyası (formların renkli olması halinde kopyaların buna
mukabilen 10 tane renkli kopyası).
1.5.9. Yabancı Yatırımlar
Yunan hükümeti yabancı yatırımları teşvik yönünde politikalar uygulamaktadır. Yatırımcılar yalnızca
vergi muafiyeti ve yatırım teşviklerinden faydalanmak istediklerinde gözetime tabi tutulmaktadır. Bu
durumlarda yerli ve yabancı yatırımcılar aynı gözetim kriterlerine tabi olmaktadır.
Yunanistan cep telefonu ve yenilenebilir kaynaklardan enerji elde edilmesi haricinde kamu
hizmetlerinde yerli ve yabancı özel yatırımlara bazı kısıtlamalar getirmektedir. Ayrıca, sınır bölgelerinde ve
bazı adalarda toprak satın alımlarına da sınırlamalar getirilmiştir. Bankacılık, madencilik, görsel medya,
denizcilik ve hava taşımacılığı alanlarında yerli yatırımcılar ve AB ülkeleri yatırımcıları diğer ülke
yatırımcılarına göre daha avantajlı durumda bulunmaktadırlar.
1.5.9.1. Doğrudan Yabancı Yatırımlar
Yunanistan’a 2003 yılında 586, 2004 yılında 1 088 milyon Euro tutarında yabancı yatırım yapılmıştır.
Diğer taraftan, Yunan vatandaşları tarafından 2003 yılında 41 milyon, 2004 yılında ise 489 milyon Euro
tutarında yurt dışına yatırım gerçekleştirilmiştir. Yunanistan’daki yabancı yatırımlar ve Yunan vatandaşlarının
yabancı yatırımları ülkelere ve sektörlere göre aşağıdaki tablolarda verilmektedir:
Tablo 1.20. Yunanistan’daki Doğrudan Yabancı Yatırım Stoku (Yatırımcı Ülkeye Göre Dağılımmilyon Euro) (31.12.2003 İtibariyle)
Ülke
Miktar (milyon
Yüzde
Euro)
(%)
Avusturya
12.7
0.1
Belçika
204.7
1.2
Finlandiya
2.4
0.0
Fransa
1,036.9
6.1
Almanya
1,267.8
7.4
İrlanda
143.4
0.8
İtalya
672.7
3.9
Lüksemburg
3,899.2
22.8
Hollanda
3,940.1
23.1
Portekiz
148.5
0.9
İspanya
46.1
0.3
Euro Bölgesi Toplamı
11,374.5
66.6
Danimarka
31.0
0.2
İsveç
43.4
0.3
Birleşik Krallık
2,134.9
12.5
Euro Bölgesi Dışı Toplam
2,209.2
12.9
AB
Toplam AB
13,583.7
79.5
1,330.2
7.8
Asya Ülkeleri
61.9
0.4
Afrika Ülkeleri
204.3
1.2
Avustralya
6.7
0.0
ABD
1,073.7
6.3
Diğer Amerika Ülkeleri
822.5
4.8
Euro Bölgesi Dışı Ülkeler
5,708.5
33.4
Toplamı
Kaynak: Yunan Yatırım Merkezi ELKE
Tablo 1.21. Yunanistan’daki Doğrudan Yabancı Yatırım Stoku (Sektörlere Göre Dağılım31.12.2003)
Sektör
Değer (milyon Euro)
Yüzde oran
Tarım
3,9
% 0,0
Madencilik
14,6
% 0,1
İmalat
Elektrik Enerjisi
İnşaat
Ticaret
Otelcilik
Taşımacılık ve İletişim
Finansal Hizmetler
Emlak vb. Faaliyet Alanları
Diğer
Toplam
6.424,0
9,4
459,0
1.939,2
644,1
3.871,3
3,169.9
293,6
263,9
17.083,0
% 37,6
% 0,1
% 2,7
% 11,4
% 3,8
% 22,7
% 18,6
% 1,7
% 1,5
% 100
Yunanistan’da halen Türk sermayeli 10 şirket faaliyet göstermekte olup bu şirketler turizm,
taşımacılık, gıda, mobilya, ticaret ve bilgi teknolojileri alanlarında faaliyet göstermektedir.
Tablo 1.22. Yunanistan’ın Doğrudan Yabancı Yatırımları (Ülkelere Göre Dağılım-31.12.2003 itibariylemilyon Euro)
Ülke
Miktar (milyon
Yüzde (%)
Euro)
Avusturya
14.2
0.2
Belçika
2.0
0.0
Fransa
63.8
0.7
Finlandiya
0.5
0.0
Almanya
234.5
2.6
İrlanda
9.1
0.1
İtalya
74.2
0.8
Lüksemburg
949.4
10.6
Hollanda
181.5
2.0
Portekiz
9.4
0.1
İspanya
159.8
1.8
Euro Bölgesi Toplamı
1,698.5
19.0
Danimarka
11.2
0.1
İsveç
2.0
0.0
Birleşik Krallık
457.7
5.1
Euro Bölgesi Dışı Toplam AB
470.9
5.3
Toplam AB
2,169.4
24.3
Arnavutluk
195.7
2.2
Bulgaristan
483.0
5.4
Kıbrıs
2,895.8
32.4
Romanya
386.2
4.3
1,195.7
13.4
Asya Ülkeleri
286.3
3.2
Afrika Ülkeleri
274.0
3.1
Avustralya
9.0
0.1
ABD
852.2
9.5
Diğer Amerika Ülkeleri
177.3
2.0
Euro Bölgesi Dışı Ülkeler
7,226.0
81.0
Toplamı
Tablo 1.23. Yunanistan’ın Doğrudan Yabancı Yatırımları (Sektörlere Göre Dağılım-Ekim 2002-Ocak
2005)
Sektör
Proje Sayısı
Yüzde Oranı
Gıda
30
%16.4
Tekstil
29
%15.8
Finansal Hizmetler
23
%12.6
Madencilik
14
%7.7
Emlak
12
%6.6
İş Hizmetleri
Otelcilik ve Turizm
Enerji
İnşaat Malzemeleri, Seramik ve
Cam
Makine ve Sanayi Ürünleri
Kaynak: Selanik Ticaret ve Sanayi Odası
10
8
8
7
%5.5
%4.4
%4.4
%3.8
7
%3.8
2004 yılı sonu itibariyle Türkiye’de Yunan menşeli 80 firma faaliyet göstermekte olup, Yunan
yatırımları Türkiye’deki yabancı yatırımların %4’ünü oluşturmaktadır.
1.5.9.2. Yatırım Teşvikleri
Aralık 2004’te yürürlüğe giren 3299 sayılı Yatırım Teşvikleri Yasasına göre aşağıda belirtilen
kategorilerde faaliyet gösteren işletmeler bu yasa kapsamında teşvikten faydalanmaya hak kazanmaktadır:
-
Madencilik, taşocakçılığı ve endüstriyel minerallerin işlenmesi
Tarımsal ya da hayvansal ürünlerin, balıkçıklık ürünlerinin standartlaştırılması,
paketlenmesi ya da korunması
Sera tipi tarım, biyolojik tarım ve modern teknoloji ile yapılan balıkçılık projeleri
İmalat, enerji üretimi ve arıtma projeleri
Yeni oteller ve/veya mevcut otellerin genişletilmesi
Konferans merkezleri, kayak merkezleri, yat limanları, golf sahaları, sağlık turizm
merkezleri, spor-eğitim merkezleri vb. merkezler
Onaylı endüstriyel araştırma merkezleri, yazılım geliştirme ve yeni ürün ve yöntemlerin
geliştirilmesi
Çevrenin korunması ve atık arıtma projeleri
Lojistik, antrepo ve taşımacılık faaliyetleri
Park alanları
Yeni yasa ile sağlanan teşvik türleri şunlardır:
-
Nakit Yardımı: Yatırımın bir bölümünün finansmanı
Kira Teşviki: Ekipmanların kiralanması durumunda kira ödemelerinin bir
bölümünün finansmanı
Vergi Muafiyeti: Gelir vergisinden muafiyet
Yeni İş Alanları için İşçi Ücret Maliyetlerinde Teşvik: Yatırımın ilk iki yılı için
Yatırımcılar yukarıdaki teşvik türlerinden ya nakit yardımı ve kira teşvikinden ya vergi muafiyetinden
ya da ücret maliyetlerinde teşvikten faydalanabilmektedirler. Aynı yatırım projesinde tüm teşviklerden aynı
anda faydalanmak mümkün olmamaktadır.
Yatırım teşviklerinin uygulanmasında Yunanistan bölgenin gelişmişlik düzeyine göre A, B, C ve D
(D1, D2 ve D3) olmak üzere dört bölgeye ayrılmıştır. Özellikle enerji sektörü, turizm yatırımları (otel
haricinde), ileri teknoloji yatırımları, lojistik ve antrepolar ve park alanları yatırımlarında nakit yardımları %30
ile %40 arasında değişen oranlarda olmaktadır. Yine aynı sektörlerde %100 vergi muafiyeti sağlanmakta
olup ücret maliyetlerinde teşvik oranı ise %35 ile %48 arasında değişmektedir.
Aşağıdaki durumlarda nakit yardımı ve/veya kira teşvikine % 5 oranında ek yapılmaktadır:
-
Sanayi alanlarında yapılan yatırımlarda
4 veya 5 yıldızlı otel yatırımlarında
Tarihi binaların otele dönüştürülmesi için yapılan yatırımlarda
Mevcut bir otelin 4 veya 5 yıldızlı hale getirilmesi için yapılan yatırımlarda
-
Entegre Turizm Geliştirme Alanlarında yapılan otel ya da turizm merkezi yatırımlarında
Yeni iş alanı yatırımlarında (yatırımı yapan firma bir yıldan az süredir faaliyette ise)
50 milyon Euronun üzerinde olan ve 125 kişiye daimi iş imkanı sağlayan ve de ülkenin uluslararası
rekabet gücüne önemli katkıda bulunacak olan yatırımlarda yatırımcılara özel teşvikler sağlanmaktadır.
Yatırımın % 50’sinin tamamlanmasıyla birlikte onaylanmış nakit yardımının %50’si ödenebilir hale
gelmektedir. Kalan %50 ödeme ise yatırımın tamamlanması ve işletmenin faaliyete başlamasının ardından
yapılmaktadır. Ödemeler 5 aylık bir süre içinde yapılmaktadır. Aynı miktar için bir banka garantisi
sunulduğunda nakit yardımının %30’u tutarında peşin ödeme yapılabilmektedir.
2 milyon Euroya kadar olan yatırım başvuruları (Orta Makedonya bölgesinde 4 milyon Euro)
doğrudan bölgedeki Planlama ve Kalkınma Direktörlüğüne yapılmaktadır. 2 milyon Euroyu aşan başvurular
(Orta Makedonya bölgesinde 4 milyon Euro) Ekonomi ve Maliye Bakanlığı’nın Özel Yatırımlar Genel
Müdürlüğüne yapılmaktadır. 15 milyon Euroyu aşan yatırım başvuruları ya da 3 milyon Euroyu aşan ve
sermayenin %50’sinin yabancı olması durumunda başvurular Yunan Yatırım Merkezi (ELKE)’ne
yapılmaktadır.
1.5.9.3. Yunanistan’da Yatırım Maliyetleri
Tablo 1.24. İşgücü Maliyetleri
Yunanistan’da Aylık Ortalama Ücretler (2004)
İşçiler*
25 – 45 EURO
Tezgahtarlar
550 - 1,000 EURO
Uzmanlaşmış Teknisyenler
700 - 1,200 EURO
Sekreterler
900 - 1,800 EURO
Ustalar
1,000 - 1,500 EURO
Yöneticiler (Orta düzey)
1,800 - 4,500 EURO
Yönetici Müdürler
4,500 - 9,000 EURO
*Günlük Oran
Aylık ücretin yüzdesi olarak Sosyal Güvenlik % 43.86 (% 27.96’sı işveren tarafından)
Tablo 1.25. Telefon Ücretleri
Telefon Kurulum Ücretleri*
29.34 Euro
Telefon Transfer Ücretleri*
29.34 Euro
Yunanistan’dan dakikalık uluslararası arama 1. Bölge***: 0.246 Euro
yapma**
2. Bölge***: 0.293 Euro
Geri Kalan Bölgeler: 0.528-1.907 Euro
*Aynı binada başka bir hat mevcutsa ücretsiz
**KDV hariç
***1. Bölge: Batı Avrupa, Güneydoğu Avrupa, Kuzey Amerika, Japonya, Avustralya
2. Bölge: Latin Amerika, Doğu Avrupa
Tablo 1.26. Endüstriyel Kullanım İçin Su Ücretleri*
Kent
0.72-0.85/m3 Euro
Bölgesel
0.10-0.38/m3 Euro
*Tüketime bağlı olarak aşamalı artış göstermekte
Tablo 1.27. Doğalgaz Fiyatları (Nisan 2002)
Atina Bölgesinde Endüstriyel Kullanım İçin:
1,000 m3’e kadar 2 aylık tüketim
0.3228/m3 EURO
1,000 m3 ile 10,000m3 arası 2 aylık tüketim
0.3081/m3 EURO
10,000 m3’ün üzerinde 2 aylık tüketim
0.2641/m3 EURO
Selanik Bölgesinde Endüstriyel Kullanım İçin:
Yılda 400 Nm3’e kadar tüketim
0.3450/Nm3 EURO
Yılda 3,000 Nm3’e kadar tüketim
0.2339/Nm3 EURO
Yılda 3,001 Nm3’ün üzerinde tüketim
0.2222/Nm3 EURO
Tablo 1.28. Endüstriyel Kullanım için Kilowatt-saat başına Elektrik Ücretleri (2005)
(KDV hariç)
Yoğun kullanım saatleri: 0.12411 EURO/kWh
Düşük voltaj/4 aylık ücret
Düşük Kullanım Saatleri: 0.03847 EURO/kWh
Orta Voltaj
B1/B Tarifesi
İlk 400kWh: 0.04436 EURO/kWh
Sonraki kWh: 0.02943 EURO/kWh
B2/B Tarifesi
0.05803 EURO/kWh
B15B Tarifesi
Azami: 0.06656 EURO/kWh
Gündüz: 0.03404 EURO/kWh
Gece: 0.02517 EURO/kWh
B25B Tarifesi
Gündüz: 0.04672 EURO/kWh
Gece: 0.03452 EURO/kWh
Yüksek Voltaj
Orta: 0.03323 EURO/kWh
Düşük: 0.02466 EURO/kWh
Tablo 1.29. Yakıt Ücretleri (Nisan 2003)
Kalorifer yakıtı (Yoğun kükürtlü)
249 EURO/Ton
Kalorifer yakıtı (Düşük kükürtlü)
Isıtma amaçlı dizel
Motorlar için dizel
271 EURO/Ton
334 EURO/Th. Lit.
662 EURO/Th. Lit.
Tablo 1.30. İşletme Kredileri için Faiz Oranları (Nisan 2003)
1. Uzun Dönemli Krediler
• EURIBOR (1 yıl): % 2,419 + %1 banka ek faizi
• Malvarlığı Kazanımı için Banka Kredileri: % 6,75 + % 0-4 ek faiz (müşteriye bağlı)
2. Kısa Vadeli İşletme Kredileri: % 6,5 + % 0-4 ek faiz (müşteriye bağlı)
Tablo 1.31. Ortalama Kira Tutarları
Atina’da Büro Kiraları
Atina’da Daire Kiraları
Metrekaresi 9-15 EURO
Metrekaresi 4-9 EURO
1.5.9.4. Şirket Kurma
a- Anonim Şirket:
Anonim şirket kurulması için en az iki gerçek veya tüzel kişinin biraraya gelmesi gerekmektedir.
Şirket tüzüğünün ortaklarca onaylanmasını müteakip şirket bulunduğu yerdeki ilgili makam tarafından
onaylanmakta ve noter sözleşmesi de imzalandıktan sonra şirketin kuruluşu resmi gazetede ilan
edilmektedir. Şirketin ayrıca bulunduğu yerdeki ticaret ve sanayi odasına kayıt olma zorunluluğu da
bulunmaktadır.
Anonim şirket kurma maliyeti:
-
Sermaye toplama ücreti: Hisse sermayesinin 1%’i
Noter ücretleri, resim ve harçlar: 735 EUR
Avukatlık ücretleri 15.000 Euroya kadar sermayenin %1’i, 15.000 Euroyu aştığında
sermayenin %0.5’i kadar ek ücret
Resmi gazete ücretleri: 440 Euro
Şirketin kaydı sırasında alınan vergi: 440 Euro
Ticaret Odasına kayıt: 176 Euro
Rekabet Komitesi Ücreti: ‰ 1
b- Limited Şirket:
Limited şirket bir veya daha fazla gerçek ya da tüzel kişi tarafından kurulabilmektedir. Ancak, bir kişi
birden fazla limited şirketin ortağı ya da kurucusu olamamaktadır.
Limited şirkette şirketin kuruluş sözleşmesi ilk olarak yerel mahkemenin sekreteryası tarafından
resmi gazetede yayınlanan bir özetle birlikte kaydolunmalıdır. Şirketlerin kendi yerel ticaret ve sanayi
odalarına ve ilgili sigorta fonlarına da kaydolmaları gerekmektedir.
Limited Şirket Kurma Maliyeti:
-
Sermaye toplama ücreti: özsermayenin %1’i
Noter ücretleri, resim ve harçlar: 440 Euro (yaklaşık)
Hukukçular Fonu’na katkı: Toplam özsermayenin % 1.5’i
-
Avukatlık ücretleri 15.000 Euroya kadar sermayenin %1’i, 15.000 Euroyu aştığında
sermayenin %0.5’i kadar ek ücret
Resmi Gazete ücretleri: 235 Euro
Yerel mahkemeye kayıt: 60 Euro
Şirketin kaydı sırasında alınan vergi 146 Euro, ayrıca her ortak için de ek 88 Euro
Ticaret Odasına kayıt: 88 Euro
Hukukçular Fonu’na katkı: Sermayenin % 1,5’i
c-Komandit Şirket:
Komandit şirketlerde ortakların ödenmiş sermayeleri kadar sınırlı sorumlulukları bulunmaktadır.
Ortaklar yönetime katıldıklarında, isimleri firma adında yer aldığında ya da isimlerini işlemlerinde
kullandıklarında sınırlı sorumlu statülerini kaybetmektedirler. Komandit şirkette ilk olarak şirketin oluşumunu
onaylayan yazılı bir belge şirketin kayıtlı olduğu yerdeki yerel mahkeme tarafından dosyalanmalıdır. Belgede
ortakların isim ve adresleri, firma adı, amaçları, her bir ortağın sermaye katkısı ve kar/zarar paylaşımları,
ortaklığın süresi, şirketin yönetimi ve hangi dalda faaliyet göstereceğine dair kayıt ve şartlar yer almalıdır.
Ortak Girişim
Ortak girişimlerin işlemlerine başlamadan önce ülkedeki vergi ile ilgili yetkili kurumlara yazılı
anlaşmalarını vermeleri gerekmektedir. Her bir üyenin tüzel kişiliği olmalı ve ortak girişimin bir adresi
bulunmalıdır. Ortak girişimlerin amacı Yunan mal ve hizmetlerini Yunanistan toprakları dışında satmak ya da
Yunan ürünlerinin satışını teşvik etmek olmadığı sürece bu girişimler belirli bir faaliyeti gerçekleştirmek için
oluşturulmuş olmalıdır. Ortak girişimler hukuksal açıdan tüzel kişilik oluşturmamakla birlikte gelir vergisi
nedeniyle mali açıdan tüzel kişilik oluşturmaktadırlar.
Şube Açma
Bir firma Yunanistan’da şube açabilmek için öncelikle kendi ülkesindeki yasal statüsünü
belgelendirmek ve firma adına yetki kullanabilecek yerel bir temsilci atamak zorundadır. Sonradan gerekli
işlemler noter ya da ilgili Yunan makamı tarafından tasdiklenmelidir. Şubelerin Yunan firmaları için geçerli
minimum sermaye ihtiyacına uymaları gerekmektedir. Şubeler vergi ve diğer düzenleyici işlemler açılarından
Yunan şirketleri ile bir tutulmakta ve hesaplarını Yunanistan’da tutmaları gereklilik taşımaktadır. Ayrıca, yerel
ticaret ve sanayi odasına kayıt olmaları da zorunluluğu da bulunmaktadır.
Şube Açma Giderleri
-
Şirket dokümanlarının Yunanistan Dışişleri Bakanlığı tarafından çevirisi için çeviri
giderleri ,
Tüm dokümanların yasal hale gelmesi için onaylı avukat tarafından tasdiklenmesi ve
şubenin resmi gazetede yayınlanması için gerekli giderler
Resmi Gazete yayınlanma: 206 Euro
Damga vergisi % 3,60 ve katkı payı %7, toplam 227 Euro ve makbuz için de 10 Euro.
1.6. TÜRKİYE YUNANİSTAN TİCARETİ VE İKİLİ İLİŞKİLER
1.6.1. İkili Ticaret
Türkiye ile Yunanistan arasındaki mevcut siyasi sorunlar ekonomik ilişkilerin gelişmesini uzun yıllar
engellemiştir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 1990’lı yıllara kadar düşük seviyelerde seyretmekle birlikte,
1990’lı yıllardan sonra artmaya başlamıştır. 1994 yılında 273,8 milyon dolar olan dış ticaret hacmi 1995
yılında %49’luk bir artışla 410,6 milyon dolar olmuştur. 1996 yılında ise Gümrük Birliğinin de katkısı ile %13
oranında artan dış ticaret hacmi 521,5 milyon doları bulmuş, bu rakam 1997 yılında 729 milyon dolara
ulaşmıştır.
1997’den sonra dış ticaret hacminde bir düşme başlamıştır. 2000 yılında Yunanistan’dan
ithalatımızda önemli artış olmuş ve dış ticaret hacmi 868,1 milyon dolar seviyesine çıkmıştır. 2001 yılında
toplam ticaret hacmindeki düşüşe rağmen, ihracatımız %7,5 artışla 476 milyon dolar ve ithalatımız %38
düşüşle 266,1 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2002 yılında ihracatımızdaki %21,3 ve ithalatımızdaki
%21,6 artış sonucu Yunanistan’la ticaret hacmimiz 902,8 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. 2003 yılında
ihracatımız ve ithalatımız sırasıyla %55,9 ve %36,8 oranlarında artmıştır. 2004 yılı Yunanistan ile ikili
ticaretimizde toplam ticaret hacmimizin, dış ticaret fazlamızın ve ihracatımızın en yüksek seviyeye ulaştığı yıl
olmuştur. 2004 yılında ihracatımız %27 oranında artış göstererek 1,17 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 1.32. Türkiye-Yunanistan Dış Ticaret Değerleri ( Dolar)
YIL
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
İTHALAT
100 888 498
128 591 155
77 059 482
88 151 008
120 460 613
105 067 431
200 673 522
284 958 914
430 780 094
319 751 386
287 555 576
430 812 980
266 253 783
312 462 301
427 743 333
594 350 617
İHRACAT
124 942 706
139 386 771
143 681 347
145 704 672
115 068 144
168 657 000
209 952 932
236 463 911
298 236 607
370 038 895
406 794 147
437 725 190
476 095 465
590 381 620
920 400 913
1 170 335 459
DENGE
24 054 208
10 795 616
66 621 865
57 553 664
-5 392 469
63 589 569
9 279 410
-48 495 003
-132 543 487
50 287 509
119 238 571
6 912 210
209 841 682
277 919 319
492 657 580
575 984 842
HACİM
225 831 204
267 977 926
220 740 829
233 855 680
235 528 757
273 724 431
410 626 454
521 422 825
729 016 701
689 790 281
694 349 723
868 538 170
742 349 248
902 843 921
1 348 144 246
1 764 686 076
Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı
1.6.2. Yunanistan’dan İthalatımız
Yunanistan’ın Türkiye’ye yönelik ihracatında en önemli kalemleri, pamuk, işlenmiş petrol ürünleri,
alüminyum ve bakır ürünleri, balık ve deniz ürünleri, ham deri ve kürk, petrol ve ürünleri, kimyasal ürünler,
ham ve yarı mamul plastikler, kağıt-karton mamulleri oluşturmaktadır Yunanistan’ın Türkiye’ye olan ihracatı
içinde pamuk ve tütün önem kazanmaya başlamıştır.Yunanistan’da pamuk üretiminin AB kaynaklarından
büyük ölçüde destek görmesi, Türkiye’de ise pamuk üretiminin iç piyasaya yetmemesi ve tekstil sektörünün
büyümesi bu sonucu ortaya çıkarmıştır.
Yunanistan’ın Türkiye’ye olan ihracatının çok önemli bir başka kalemi de tarım grubundan olan ham
derilerdir Yunanistan’ın kuzey bölgelerinin hayvancılığa elverişli olması, yine bu konuda AB’den finansman
desteği alması bu sektörü geliştirmiştir. Türkiye’de ise hayvancılığın zayıflaması bu sonuca zemin
hazırlamıştır.
Tablo 1.33. Yunanistan’dan İthalatımızda Önem Arz Eden Ürün Grupları ($)
Gtip
Ürün
52 Pamuk
27 Mineral yakıtlar, mineral yağlar
39 Plastik ve plastikten mamul eşya
2002
2003
2004
117 953 849136 208 937 175 265 808
30 745 909 70 693 589 116 807 944
47 603 208 72 601 711 97 939 468
84
41
48
76
44
85
29
32
74
15
12
47
60
72
62
49
38
89
83
35
33
28
23
26
54
61
34
78
56
08
25
68
82
55
63
43
51
73
20
40
17
71
94
30
10
95
87
03
Makine ve cihazlar
Ham postlar, deriler
Kağıt ve karton
Ağaç ve ağaçtan mamul eşya
Elektrikli makine ve cihazlar
Debagat ve boyacılıkta kullanılan hülasa
Hayvansal ve bitkisel yağlar
Yağlı tohum ve meyvalar
Odun hamuru
Örme eşya
Demir ve çelik
Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları
Basılı kitap, gazete, resim vb
Gemiler, suda yüzen taşıt ve araçlar
Adi metallerden çeşitli eşya
Albüminoid maddeler, tutkallar,enzimler vb
Uçucu yağlar, rezinoitler, kozmetikler vb
İnorganik kimyasal müstahsallar
Gıda sanayii kalıntı ve döküntüleri
Metal cevherleri, cüruf ve kül
Dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler
Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler
Kurşun ve kurşundan eşya
Vatka, keçe, dokunmamış mensucat
Yenilen meyveler, kabuklu yemişler
Tuz, kükürt, toprak ve taşlar
Taş, alçı, çimento, amyant, mika vb maddelerden eşya
Adi metallerden aletler, bıçakçı eşyası
Sentetik ve suni devamsız lifler
Mensucattan mamul diğer eşya
Postlar, kürkler, taklit kürkler ve mamulleri
Yün, kıl, at kılı; bunların iplik ve dokumaları
Demir veya çelikten eşya
Sebze, meyva, bitki parçaları
Şeker ve şeker mamulleri
İnciler, kıymetli taş ve metal mamulleri
Mobilyalar, aydınlatma, reklam lambaları
Hububat
Oyuncaklar, oyun ve spor malzemeleri
Motorlu kara taşıtları
Balıklar, kabuklu hayvanlar
9 798 607
13 809 761
12 727 335
10 994 090
2 265 741
5 131 254
3 684 662
4 562 197
1 565 339
1 865 201
178 134
4 643 711
2 971 995
2 757 315
2 304 757
2 605 267
2 265 681
1 406 722
3 501 911
885 803
454 404
579 897
1 674 475
1 542 537
2 094 971
1 606 759
555 904
617 252
917 618
1 283 748
285 758
668 318
721 469
1 128 645
491 142
462 144
482 987
2 002 805
138 513
222 184
15 221
16 842
940 935
6 860
1 121 540
227 526
172 222
97 489
19 137 839
14 451 991
12 041 846
13 159 418
3 307 995
6 458 093
3 378 536
5 973 823
2 772 147
2 069 086
523 727
6 593 912
5 265 867
2 245 911
3 923 588
3 413 788
2 799 867
4 926 875
3 612 144
2 003 728
987 903
663 148
557 104
1 825 243
2 411 596
2 387 777
1 442 260
933 355
1 521 058
603 859
1 055 617
747 240
1 667 352
1 171 888
1 251 596
1 571 041
740 894
854 264
123 819
605 770
375 681
17 857
558 179
19 245
332
400 507
425 001
466 896
33 977 819
14 212 688
13 757 628
13 073 921
12 678 170
7 966 397
7 415 570
7 414 037
7 015 046
6 643 489
6 625 919
4 917 988
4 543 315
3 710 369
3 548 107
3 527 939
3 226 989
3 107 291
2 932 872
2 878 335
2 751 410
2 634 424
2 549 775
2 504 078
2 493 844
2 346 602
2 256 201
1 695 224
1 637 176
1 526 520
1 287 098
1 269 818
1 200 931
1 194 727
1 002 556
971 610
930 911
860 779
764 262
726 443
644 524
635 546
633 576
618 694
605 177
545 800
544 097
537 217
90
70
13
64
58
53
42
31
06
79
11
93
69
96
07
59
50
22
37
05
09
66
16
19
97
57
91
65
02
45
18
67
75
24
46
36
98
92
86
01
04
14
21
81
Optik, fotoğraf, kontrol, ayar vb. cihazları
Cam ve cam eşya
Laklar, sakızlar, bitkisel özsu
Ayakkabılar, getrler, tozluklar
Özel dokunmuş mensucat
Dokumaya elverişli bitkisel lifler
Deri eşya, saraciye eşyası
Gübreler
Canlı bitkiler ve çiçekçilik müstahsalları
Çinko ve çinkodan eşya
Değirmencilik ürünleri
Silahlar ve mühimmat
Seramik mamulleri
Çeşitli eşya
Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular
Emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış mensucat
İpek
Meşrubat,alkollü içkiler ve sirke
Fotoğrafçılıkta, sinemacılıkta kullanılan eşya
Tarifenin başka yerinde yer almayan hayvansal müst.
Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat
Şemsiye, baston, kamçı, kırbaç ve bunların aksamı
Et, balık, kabuklu hayvan
Hububat, un, nişasta, süt müstahzarları
Sanat eserleri, koleksiyon eşyası, antikalar
Halılar
Saatler ve bunların aksam ve parçaları
Başlıklar ve aksamı
Mantar ve mantardan eşya
Kakao ve kakao müstahzarları
Hazır kuş tüyü ve insan saçı mamulleri
Nikel ve nikelden eşya
Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler
Hasır; saz ve benzeri maddelerden mamuller
Barut, patlayıcı maddeler
Harp silahları
Müzik aletleri
Demiryolu ulaşım araçları vb
Canlı hayvanlar
Örülmeye elverişli bitkisel maddeler
Yenilen çeşitli gıda müstahzarları
Diğer adi metaller
510 518
601 208
64 503
272 470
271 988
15 329
154 146
794 139
77 958
116 479
216 588
163 924
307 062
126 447
163 986
51 025
79 842
20 599
3 642
16 982
394
35 380
76 853
5 422
21 990
7 386
28 408
1 247 497
9 838
69 477
269
537 592
442 943
194 849
366 437
407 060
181 266
171 354
85 594
350 184
412 448
371 661
19 498
176 685
127 626
71 007
250 961
7 936
26 234
79 314
2 178
31 316
5 959
692
26 862
2 548
69 711
7 438
23 692
12 874
2 017
6 120
1 128
266 460
1 190
1 461
7 555
496 937
442 975
402 963
399 559
251 786
189 548
188 254
149 230
139 020
136 300
119 664
117 954
106 670
97 709
79 759
79 673
59 422
58 912
51 324
44 045
36 923
24 529
22 875
20 882
14 025
13 298
10 812
9 690
6 656
3 459
3 358
2 976
2 935
2 747
2 369
1 881
1 751
1 460
158
6 140
8 500
1 954
169 984
1 997
25 946
Tablo 1.34. Yunanistan’dan İthalatımızda 2004 Yılında Önem Arz Eden Ürünler ($-4lü)
Gtip Ürün
5201 Pamuk (kardesiz, taranmamış)
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
3902 Propilen ve diğer olefinlerin polimerleri (ilk şekillerde)
3904 Vinil klorür/halojenli diğer olefin polimerleri (ilk şekilde)
4410 Yonga pano vb. Levhalar -reçine vb. İle aglomere olsun, olmasın
3903 Stiren polimerleri (ilk şekillerde)
8470 Hesap, muhasebe, kaydedici kasa, damga basan makinalar
4102 Koyun ve kuzuların ham derileri
8451 Dokuma maddelerini yıkama, kurutma, ütüleme makina ve cihazları
7411 Bakırdan ince ve kalın borular
1207 Diğer yağlı tohumlar ve meyvalar
1507 Soya yağı ve fraksiyonları (kimyasal olarak değiştirilmemiş)
2901 Asiklik hidrokarbonlar
4823 Diğer ölçüsüne göre kesilmiş kağıt vb; kağıt esaslı eşyalar
4101 Sığır ve at cinsi hayvanların derileri-ham
3920 Plastikten diğer levha, yaprak, pelikül ve lamlar
3206 Diğer boyayıcı maddeler
4707 Kağıt ve karton döküntü ve kırpıntıları
5209 Pamuk men (dokuma %85 < pamuklu 200g/m2 den fazla)
7606 Aluminyum sac, levha ve şeritler, kalınlık>0, 2mm
8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları
6006 Diğer örme mensucat
4803 Tuvalet-temizlik kağıtları
7607 Aluminyumdan yaprak ve şeritler-kalınlık<0, 2mm
2711 Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar
8908 Sökülecek gemilerle, suda yüzen sökülecek diğer araçlar
8431 Ağır iş makina ve cihazlarının aksamı, parçaları
2620 Metalleri/metal bileşiklerini içeren küller ve kalıntılar
8516 Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler)
2309 Hayvan gıdası olarak kullanılan müstahzarlar
3923 Eşya taşıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül
4901 Kitap, broşür, risale vb. Matbua
5205 Pamuk (dikiş hariç) ipliği (ağırlık: =>%85)
3402 Yıkama, temizleme müstahzarları-sabunlar hariç
7209 Demir-çelik yassı mamul soğuk haddelenmiş kaplanmış+b23
7616 Aluminyumdan diğer eşya
3919 Plastikten, yapışkan levha, yaprak, şerit, lam vb. Düz şekilde
6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.
3501 Kazeinler, kazeinatlar ve diğer kazein türevleri+b61
8536 Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi techizatı
4818 Tuvalet kağıtları, kağıt havlu, mendil, kumaş, masa örtüsü vb
4902 Gazeteler ve periyodik yayınlar
7806 Kurşundan diğer eşya
8481 Muslukçu, borucu eşyası-basınç düşürücü, termostatik valf dahil
5402 Sentetik lif ipliği (dikiş ipliği hariç)-perakende değil
8302 Adi metallerden donanım, tertibat vb. Eşya
2903 Hidrokarbonların halojenlenmiş türevleri
Değer
167 061 782
113 419 996
56 131 642
15 589 706
12 280 149
12 077 208
9 950 591
7 442 224
6 938 296
6 773 907
6 424 359
6 255 751
5 917 503
5 667 305
5 304 441
5 157 647
5 009 827
4 917 988
4 873 464
4 514 147
4 143 348
3 949 668
3 706 513
3 639 200
3 386 200
2 977 573
2 853 164
2 504 078
2 383 535
2 165 970
2 053 223
2 024 088
2 005 418
1 904 678
1 718 320
1 704 702
1 690 461
1 634 306
1 517 348
1 475 653
1 470 516
1 457 912
1 453 960
1 432 041
1 398 129
1 385 130
1 379 339
7604 Aluminyum çubuk ve profiller
3304 Güzellik/makyaj ve cilt bakımı için müstahzarları
2807 Sülfirik asit; oleum
8309 Adi metalden tıpa, kapak, kapsül, mühür kurşunları vb.
3204 Sentetik organik boyayıcı maddeler
3917 Plastikten tüpler, borular, hortumlar+b31
7612 Aluminyum fıçı, varil, bidon, kutu vb. Kaplar-hacmi<300lt
8414 Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü
3506 Diğer müstahzar tutkallar, yapıştırıcılar
6206 Kadın/kız çocuk için gömlek, bluz, vs.
4103 Diğer ham deriler
8467 El ile kullanılan pnömatik/motorlu aletler
5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar
1 352 919
1 312 255
1 295 498
1 278 653
1 255 261
1 236 930
1 193 555
1 182 305
1 125 852
1 083 225
1 075 626
985 349
983 872
1.6.3. Yunanistan’a İhracatımız
Yunanistan’ın Türkiye’den ithalatında son yıllarda en önemli kalemleri, demir çelik, motorlu kara
taşıtları, makine ve cihazlar, elektrikli makine ve cihazlar, demir veya çelikten eşya, mineral yakıtlar, tekstil
iplikleri, meyve ve sebzeler, mobilyalar, ham ve yarı mamul plastikler, kimyasal maddeler
oluşturmaktadır.Yunanistan’ın Türkiye’den yaptığı tarım ve sanayi ürünleri ithalatı son zamanlarda artış
göstermiştir. Madencilik ve taşocakçılığı grubu ise yaklaşık aynı düzeyde kalmıştır. Yunanistan’ın
Türkiye’den ithalatında genel olarak her geçen yıl istikrarlı bir artış gözlenmektedir.
Tablo 1.35. Yunanistan’a İhracatta Önem Arz Eden Ürün Grupları ($)
Gtip Ürün
72 Demir ve çelik
87 Motorlu kara taşıtları
84 Makine ve cihazlar
85 Elektrikli makine ve cihazlar
73 Demir veya çelikten eşya
27 Mineral yakıtlar
62 Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları
94 Mobilyalar, aydınlatma, reklam lambaları
08 Yenilen meyvalar
61 Örme giyim eşyası ve aksesuarları
52 Pamuk
39 Plastik ve plastikten mamul eşya
07 Yenilen sebzeler
89 Gemiler, suda yüzen taşıt ve araçlar
54 Dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler
69 Seramik mamulleri
03 Balıklar, kabuklu hayvanlar
63 Mensucattan mamul diğer eşya
70 Cam ve cam eşya
57 Halılar
48 Kağıt ve karton
64 Ayakkabılar, getrler, tozluklar vb
58 Özel dokunmuş mensucat
55 Sentetik ve suni devamsız lifler
2002
2003
2004
78 992 379 125 580 635 188 441 698
48 436 392 131 538 541 103 965 406
37 735 892 55 123 310 73 734 357
31 030 983 45 753 582 72 792 305
31 854 791 46 819 056 67 550 604
22 593 501 38 931 907 38 873 971
13 936 902 21 799 116 38 561 112
13 276 099 26 462 621 37 626 142
18 122 086 20 482 996 32 617 044
15 503 194 23 073 541 32 294 128
18 098 492 24 264 620 30 487 206
16 159 284 20 091 522 29 717 914
13 421 405 22 181 872 29 164 071
524 771 17 229 872 28 550 047
14 392 724 20 335 206 26 379 693
14 389 286 20 230 287 25 818 313
17 525 791 19 703 573 22 804 026
12 441 968 16 768 769 22 400 057
20 504 145 20 313 604 20 296 557
10 532 708 12 357 963 17 537 603
12 550 296 15 651 467 17 306 933
4 542 746 9 944 721 16 383 593
9 832 649 12 236 874 15 718 881
11 979 904 17 086 216 15 407 375
25
40
20
60
42
68
76
56
44
29
24
74
71
12
28
83
21
31
59
98
09
17
34
19
38
49
32
06
96
41
43
90
30
82
18
33
51
36
93
65
95
66
26
16
92
53
22
15
Tuz, kükürt, toprak ve taşlar
Sebze, meyva, bitki parçaları
Örme eşya
Deri eşya, saraciye eşyası
Taş, alçı, çimento, amyant, mika vb
Aluminyum ve aluminyum eşya
Vatka, keçe, dokunmamış mensucat
Ağaç ve ağaçtan mamul eşya
Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler
İnciler, kıymetli taş ve metal mamulleri
Yağlı tohum ve meyvalar
İnorganik kimyasal müstahsallar
Adi metallerden çeşitli eşya
Yenilen çeşitli gıda müstahzarları
Gübreler
Emdirilmiş, sıvanmış, kaplanmış mensucat
Harp silahları
Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat
Şeker ve şeker mamulleri
Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler
Hububat, un, nişasta, süt müstahzarları
Basılı kitap, gazete, resim vb
Debagat ve boyacılıkta kullanılan hülasa
Canlı bitkiler ve çiçekçilik müstahsalları
Çeşitli eşya
Ham postlar, deriler
Postlar, kürkler, taklit kürkler ve mamulleri
Optik, fotoğraf, kontrol, ayar vb cihazları
Adi metallerden aletler
Kakao ve kakao müstahzarları
Uçucu yağlar, rezinoitler, kozmetikler vb
Yün, kıl, at kılı; bunların iplik ve dokumaları
Barut, patlayıcı maddeler
Silahlar ve mühimmat
Başlıklar ve aksamı
Oyuncaklar, oyun ve spor malzemeleri
Şemsiye, baston, kamçı, kırbaç ve bunların aksamı
Metal cevherleri, cüruf ve kül
Et, balık, kabuklu hayvan
Müzik aletleri
Dokumaya elverişli bitkisel lifler
Meşrubat,alkollü içkiler ve sirke
Hayvansal ve bitkisel yağlar
8 590 873 11 865 528 14 756 883
11 062 616 15 081 739 14 131 192
6 542 050 8 998 105 13 114 255
3 841 649 7 958 512 12 201 517
4 990 773 8 482 755 10 442 087
5 439 295 8 693 684 10 215 732
6 097 130 7 776 412 9 495 372
2 498 062 4 168 946 6 791 016
5 522 157 5 503 298 6 630 426
1 722 240 2 218 610 5 320 629
2 956 247 10 989 071 5 317 777
1 379 921 2 724 357 5 008 359
1 372 289 1 870 009 4 102 691
3 255 969 2 721 586 3 821 859
4 459 011 3 588 942 3 813 772
1 824 797 2 715 489 3 457 641
551 037 1 024 427 2 962 423
5 577 104 2 737 673 2 826 113
698 763 1 320 684 2 474 955
1 140 873 2 052 327
1 051 672 1 948 470 2 031 842
2 264 900 1 971 073 2 024 698
1 180 349 1 713 048 1 871 095
557 129 1 043 303 1 671 979
445 977 1 187 285 1 527 431
100 846
113 479 1 405 754
872 713 1 212 860 1 389 200
522 769 1 462 393 1 360 073
894 042
855 915 1 333 464
864 213 1123 616 1 255 764
484 373 1 195 144 1 219 305
326 682
514 345 1 116 683
382 904 1 063 586 1 030 301
415 594 1 006 027
897 792
36 947
186 986
769 740
94 882
330 711
707 909
74 075
142 195
571 932
360 088
662 126
514 104
757 483
932 601
478 508
118 025
270 891
476 671
213 789
378 365
438 942
19 507
105 210
423 427
5342 351 3015 999
377 270
15 374
195 994
297 299
451 039
214 928
284 041
59 297
116 594
260 068
214 069
103 368
222 317
3908 709
887 950
167 185
91
35
04
11
86
46
79
50
67
14
37
47
88
75
81
23
97
13
80
45
05
01
02
10
78
Saatler ve bunların aksam ve parçaları
Albüminoid maddeler, tutkallar, enzimler vb
Değirmencilik ürünleri
Demiryolu ulaşım araçları vb
Hasır; saz ve benzeri maddelerden mamuller
Çinko ve çinkodan eşya
İpek
Hazır kuş tüyü ve insan saçı mamulleri, yapma çiçekler
Örülmeye elverişli bitkisel maddeler
Fotoğrafçılıkta, sinemacılıkta kullanılan eşya
Odun hamuru; lifli selülozik maddelerin hamurları
Hava taşıtları, uzay araçları, aksam ve parçaları
Nikel ve nikelden eşya
Diğer adi metaller
Gıda sanayii kalıntı ve döküntüleri
Sanat eserleri, koleksiyon eşyası, antikalar
Laklar, sakızlar, bitkisel özsu ve hülasalar
Kalay ve kalay mamulleri
Mantar ve mantardan eşya
Tarifenin başka yerinde yer almayan hayvansal müst.
Canlı hayvanlar
Hububat
Kurşun ve kurşundan eşya
194 072
118 259
41 125
46 262
324 778
37 701
15 184
6 899
27 341
19 181
52 438
93 121
15 679
260 418
83 641
1 697
1 172
2 767
1 640
5 817
242 259
190 087
159 608
90 238
56 730
11 131
44 059
239
5 309
16 064
49 915
33 778
10 920
9 743
197 664
6 332
2 203
7 483
9 236
3 141
Tablo 1.36. Yunanistan’a İhracatımızda 2004 Yılında Önem Arz Eden Ürünler ($-4lü)
Gtip Ürün
Değer
8703 Binek otomobili, steyşin vagonlar, yarış arabaları
55 951 581
7214 Demir-çelik çubuklar (sıcak haddeli, döğülmüş, burulmuş, çekilmiş) 49 632 129
7207 Demir, alaşımsız çelikten yarı mamuller
45 721 051
8528 Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler
39 769 149
2710 Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar
36 918 381
8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları
34 411 202
7210 Demir-çelik yassı mamul, kaplanmış, sıvanmış (600mm. Den geniş) 29 254 909
8901 Yolcu gemileri, gezinti gemileri, feribotlar, yük gemileri, mavnalar 27 367 803
7306 Demir-çelikten diğer tüpler, borular, içi boş profiller
27 108 758
8704 Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar
25 146 313
6908 Sırlı seramikten döşeme, kaldırım taşları, şömine, duvar karosu
20 600 640
5205 Pamuk (dikiş hariç) ipliği (ağırlık: =>%85)
20 591 355
7322 Isıtması elektrikle olmayan demir-çelik radyatör, jeneratörler
19 026 306
0302 Balık (taze/soğutulmuş)
18 154 788
7216 Demir /alaşımsız çelikten profiller
17 254 171
5407 Sentetik iplik, monofil, şeritlerle dokumalar
16 746 955
9401 Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam-parçaları
15 981 560
0802 Diğer kabuklu meyvalar
15 882 532
8702 Toplu halde yolcu taşımağa mahsus motorlu taşıtlar
15 624 470
141 508
136 867
129 375
97 663
90 619
44 199
31 095
27 009
26 409
24 004
19 448
17 202
15 893
15 115
9 498
7 604
3 846
2 272
2 230
1 846
901
7208 Demir-çelik sıcak hadde yassı mamulleri-genişlik 600mm. Fazla
9403 Diğer mobilyalar vb. Aksam, parçaları
6205 Erkek/erkek çocuk için gömlek
8516 Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler)
6302 Yatak çarşafları, masa örtüleri, tuvalet, mutfak bezleri
0805 Turunçgiller (taze/kurutulmuş)
5703 Tufte edilmiş halılar, tufte edilmiş (yer kaplamaları)
4011 Kauçuktan yeni dış lastikler
6203 Erkek/erkek çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.
7211 Demir-çelik yassı hadde mamulu (600mmden az geniş, kaplamasız)
5804 Tüller ve diğer mensucat-parça, şerit, motifler halinde
2515 Mermer, traverten, ekosin su mermeri, kireçli taşlar
7209 Demir-çelik yassı mamul soğuk haddelenmiş kaplanmış+b10
4203 Deri ve köseleden giyim eşyası, aksesuarları
6403 Yüzü deri, tabanı kauçuk, plastik, tabii, suni vb kösele ayakkabı
0702 Domates (taze/soğutulmuş)
7213 Demir-çelik filmaşin (sıcak haddelenmiş, rulo halinde)
5509 Sentetik devamsız lifden iplik (dikiş hariç)perakende değil
3923 Eşya taşıma ambalajı için plastik mamulleri, tıpa, kapak, kapsül
6109 Tişörtler, fanilalar, diğer iç giyim eşyası (örüme)
6204 Kadın/kız çocuk için takım, takım elbise, ceket vs.
5402 Sentetik lif ipliği (dikiş ipliği hariç)-perakende değil
6110 Kazaklar, süveterler, hırkalar, yelekler vb.eşya (örme)
8450 Çamaşır yıkama makinaları
6006 Diğer örme mensucat
8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, endüktörler
7013 Masa, mutfak, tuvalet, ev tezyinatı vb için cam eşya
8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları
7005 Perdahlanmış cam, levha, yaprak halinde; parlatılmış, cilalanmış
0709 Diğer sebzeler (taze/soğutulmuş)
7308 Demir-çelikten inşaat ve aksamı
5702 Dokunmuş halılar, yer kaplamaları (kilim, sumak, karaman vb)
5606 Gipe iplikler, monofiller, şeritler, tırtıl iplikler vb
6115 Külotlu, kısa; uzun konçlu çoraplar, soketler (örüme)
9405 Diğer aydınlatma cihazları, lambalar, ışıklı tabela, plaka vb.
0701 Patates (taze/soğutulmuş)
3924 Plastikten sofra, mutfak ve diğer ev eşyası, tuvalet eşyası
4803 Tuvalet-temizlik kağıtları
6802 Yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan hariç)
1.6.4. Türkiye-Yunanistan Arasındaki Anlaşma ve Protokoller
1. Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947)
2. Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953)
3. Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970)
15 046 132
14 522 379
13 238 874
12 451 972
11 599 208
111 63 239
10 867 491
10 819 743
9 999 270
9 953 407
9 827 007
9 171 942
9 061 469
9 052 301
9 044 021
8 832 115
8 438 420
8 408 760
7 551 070
7 547 197
7 372 194
7 283 770
7 267 061
7 237 757
7 072 939
6 672 230
6 632 826
6 626 505
6 207 573
6 196 558
5 962 559
5 769 074
5 293 139
5 156 046
5 044 556
4 827 112
4 688 272
4 357 123
4 284 592
4. Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
5. Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (20 Ocak 2000) (1 Ağustos 2001
tarih ve 24480 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış ve 24 Kasım 2001 tarihinde
yürürlüğe girmiştir.)
6. Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000) (16 Mayıs 2000
tarih ve 24051 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
7. Terörizm, Örgütlü Suçlar, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göç ile
Mücadelede İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000) (14 Temmuz 2001 tarih ve 24462 sayılı
Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
8. Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045
sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
9. Gümrük Suçlarının Men’i, Takibi ve Gümrük Suçlarıyla Mücadele Hakkında Karşılıklı
İdari Yardım ve İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı
10. Kültürel İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (10 Mayıs 2000 tarih ve 24045 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanmıştır)
11. Tarım Alanında Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu (22 Haziran 2000)
(2 Kasım 2000 tarih ve 24218 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır)
12. Ekonomik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000) (25 Temmuz 2001 tarih ve 24473 sayılı
13. Deniz Taşımacılığı Anlaşması (4 Şubat 2000) (18 Temmuz 2001 tarih ve 24466 sayılı
14. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (2 Aralık 2003 tarihinde imzalanmıştır) 1 Ocak
2005 itibari ile yürürlüğe girmiştir.
Türkiye ile Yunanistan arasında 4 Şubat 2000 tarihinde Atina’da imzalanan “Ekonomik İşbirliği
Anlaşması” 25 Kasım 2001 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş olup, bu çerçevede oluşturulan Karma Ekonomik
Komisyonun I. Dönem Toplantısı 12-13 Şubat 2002 tarihleri arasında Atina’da gerçekleştirilmiştir. Karma
Ekonomik Komisyonun ikinci toplantısı ise 12-13 Mart 2003 tarihlerinde Ankara’da gerçekleştirmiştir. 3.
Dönem Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı 29-30 Haziran 2005 tarihleri arasında Atina’da
gerçekleştirilmiştir.
1.6.5. İkili İlişkilerde Önem Arzeden Konular
a-Elektrik Hattı Enterkonneksiyonu: Ülkemiz elektrik sisteminin Yunanistan, Balkan ülkeleri ve
buradan Avrupa Elektrik Birliği (UCTE) Sistemi ile bağlanmasına yönelik olarak Türkiye ile Yunanistan
arasındaki bağlantı için 400 kV’luk Filipi-Babaeski iletim hattının sınır geçiş noktalarının kesinleştirilmesi ve
inşasına başlanarak tercihen 2006 yılında devreye alınması hususunda TEİAŞ Genel Müdürlüğü ile PPC
(Yunanistan) arasında 28 Mart 2002 tarihinde bir Mutabakat Zaptı imzalanmıştır.
Sözkonusu Mutabakat Zaptının onay işlemleri her iki tarafta da tamamlanmış olup, 2003 yılı Mayıs
ayında hattın tesisine ilişkin anlaşma imzalanmıştır.
b-Doğal Gaz Şebekelerinin Enterkonneksiyonu: Türkiye ve Yunanistan arasında doğal gaz hattı
tesisine ilişkin Hükümetlerarası Anlaşma, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımızın Yunanistan’a
gerçekleştirdiği ziyaret sırasında, AB Komisyon Başkan Yardımcısı Loyolo De Palacio ile Yunan Kalkınma
Bakanı Akis Tsochatzopoulos tarafından 23 Şubat 2003 tarihinde imzalanmıştır. BOTAŞ ve DEPA arasında
Doğal Gaz Alım-Satım Anlaşması 23 Aralık 2003 tarihinde imzalanmıştır. Sözkonusu Anlaşma çerçevesinde
2006 yılında Yunanistan’a doğal gaz satışının başlaması öngörülmektedir. 285 km uzunluğundaki boru
hattının Türkiye’deki 209 kilometrelik bölümünün 80 milyon Euro’ya, Yunanistan’daki 76 kilometrelik
bölümünün ise 115 milyon Euro’ya mal olacağı hesaplanmaktadır. Boru hattının ilk aşamada Yunanistan’a
yılda 750 milyon metreküp doğal gaz taşıması, taşınacak doğal gaz miktarının uzun vadede 11 milyar
metreküpe çıkarılması öngörülmektedir. Sözkonusu 11 milyar metreküp doğal gazın 3 milyar metreküpünün
Yunanistan’a 8 milyar metreküpünün ise İtalya üzerinden Batı Avrupa pazarına yönlendirilmesi
planlanmaktadır.
c-Türk-Yunan İş Konseyi: İki ülke arasında ticari ve ekonomik işbirliği imkanlarının geliştirilmesi
amacıyla kurulan Türk-Yunan İş Konseyi’nin 5. Ortak Toplantısı, 30-31 Mayıs 2002 tarihlerinde İstanbul’da,
6. Ortak Toplantısı ise 1-2 Aralık 2002 tarihlerinde Atina’da gerçekleştirilmiştir.
d-Serbest Bölgeler: Serbest bölgelerimizle Yunanistan arasında 2001 yılında 27,6 milyon dolar,
2002 yılında ise 26,7 milyon dolarlık ticaret hacmi gerçekleştirilmiştir. 2003 yılında 16,4 milyon doları
bölgelerden Yunanistan’a, 53,8 milyon doları Yunanistan’dan bölgelere olmak üzere toplam 70,2 milyon
dolarlık ticaret gerçekleştirilmiştir. Halihazırda Serbest Bölgelerimizde faaliyette bulunan Yunan sermayeli
firma bulunmamaktadır.
e-Fuar ve Sergiler: Ülkemiz 2003 yılında Yunanistan’da düzenlenen fuarlardan, 27 Şubat-2 Mart
tarihleri arasında “INFACOMA Fuarı”na, 12-16 Mart tarihlerinde “Furnidec Uluslararası Mobilya Fuarı”na ve
6-14 Eylül tarihleri arasında “Uluslararası Selanik Fuarı”na milli düzeyde iştirak etmiştir. 2004 yılında ise, 2326 Ocak tarihleri arasında ”Xenia 2004-35. Uluslararası Turizm Ekipmanları Fuarı”na, 12-15 Şubat tarihleri
arasında yalıtım ve vitrifiye alanındaki “INFACOMA Fuarı”na, 28 Şubat–1 Mart tarihleri arasında “Finex
Uluslararası Moda Fuarı”na, 10-14 Mart tarihleri arasında mobilya alanındaki “Furnidec 2004 Fuarı”na milli
düzeyde katılım sağlanmıştır.
f-Eximbank Kredileri: Yunanistan’a yapılan ihracat işlemleri Eximbank’ın kısa vadeli kredi ve
sigorta programları ile desteklenmekte olup, Sigorta Programı kapsamında Yunanistan’a yönelik olarak 2002
yılında 91,49 milyon dolar, 2003 yılında 91,27 milyon dolar ve 29.2.2004 tarihi itibariyle 15 milyon dolar
tutarında sevkiyat sigorta teminatı altına alınmıştır. Ayrıca, Eximbank tarafından, Ülke Kredi/Garanti
Programları kapsamında, Yunanistan’da Türk firmalarınca gerçekleştirilecek projeler ile bu ülkeye yönelik
sermaye malı ihracatı kapsamında Türkiye’den gidecek mal ve hizmetlerin % 85’ine kadar finansal destek
sağlanabilecektir.
g-Gümrükler: Yunanistan ile aramızdaki Pazarkule-Kastanies sınır kapısının, karşılıklı olarak 24
saat esasıyla çalıştırılmasına 21.05.2001 tarihi itibariyle başlanılmıştır. Bununla birlikte, Yunanistan
sınırımızdaki İpsala Sınır Kapısının karşı tarafı olan Kipi Sınır Kapısı’nın 24 saat hizmet vermemesi
sebebiyle, özellikle hafta sonlarında yığılmalar olduğu yönünde şikayetler alınmakta olup, bu durum
ihracatımızı olumsuz yönde etkilemektedir. Yunan tarafınca, Kipi Sınır Kapısı’nın 24 saat esasına göre
hizmet vermesinin gerektiği ve bu konuda her türlü işbirliğine hazır olunduğu yönünde görüş bildirmiştir.
i-Standardizasyon:
Türk Standardları Enstitüsü (TSE) ile Yunanistan Standardlar Teşkilatı
(ELOT) arasında henüz bir işbirliği anlaşması bulunmamaktadır. Türk-Yunan KEK II. Dönem Toplantısı
sırasında, Yunan Tarafına TSE ve ELOT arasındaki ikili ilişkileri içeren bir İşbirliği Anlaşması taslağı tevdi
edilmiş, ancak halen bir cevap alınamamıştır.
j-Küçük ve Orta Ölçekli Kuruluşlar: KOSGEB ile Yunanistan’ın KOBİ kuruluşu olan EOMMEX
arasında 11 Haziran 2001 tarihli bir “İşbirliği Protokolu” mevcuttur.
k-Tarım: Türkiye ile Yunanistan arasında, 22 Haziran 2000 tarihinde imzalanan Tarım Alanında
Teknik, Bilimsel ve Ekonomik İşbirliği Protokolu çerçevesinde kurulan Tarım Yürütme Komitesi’nin ilk
toplantısı, 17-18 Temmuz 2000 tarihlerinde Atina’da yapılmıştır. 1 Kasım 2001 tarihinde Atina’da
“Veterinerlik Alanında İşbirliği Anlaşması” ve “Bitki Koruma Alanında İşbirliği Anlaşması” imzalanmıştır.
l-Turizm: İki ülke arasında, bu alandaki işbirliğini geliştirmek amacıyla Turizm İşbirliği Anlaşması
imzalanmış olup, bugüne kadar gerek Turizm Çalışma Grubu, gerekse, Turizm Forumlarında işbirliği
konuları ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Türk-Yunan IV. Turizm Forumu, 17-18 Mayıs 2002 tarihinde Kos
adasında, V. Turizm Forumu ise 15-16 Mayıs 2003 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. Diğer
taraftan, Turizm Karma Komisyonu Birinci Dönem Toplantısı 5 Şubat 2003 tarihinde Atina’da yapılmıştır.
m-Ormancılık ve Çevre: İki ülke arasında 20 Ocak 2000 tarihinde iki ülke Dışişleri Bakanları
tarafından Ankara’da imzalanan “Çevrenin Korunmasına Hakkında Mutabakat Muhtırası” çerçevesinde
kurulan Türkiye-Yunanistan Çevre Çalışma Grubu’nun toplantıları düzenli olarak yapılmaktadır.
n-Kara Ulaştırması: İki ülke arasındaki Kara Ulaştırması Karma Komisyonu’nun (KUK) son olarak
14-15 Mart 2001 tarihlerinde Ankara’da yapılan toplantısında, taraflar geçiş belgesi kotalarının 2002 yılından
başlayarak “sınırsız” sayıda olması ve geçiş ücretinden muaf tutulması hususunda anlaşmışlardır. Ancak,
bugüne kadar sözkonusu mutabakat henüz uygulamaya geçirilememiştir. Müteakip KUK Toplantısı 13-14
Mayıs 2003 tarihleri arasında Atina’da yapılmış olup, 2003 yılı geçiş belgesi kotası 30 binden 35 bine,
ücretsiz geçiş belgesi sayısı ise 4 binden 7 bine çıkarılmıştır. Ulaştırma Bakanlığımız tarafından üçüncü ülke
geçiş belgesi kotası belirlenmesi talep edilmiş, ancak bu konuda halen bir gelişme sağlanamamıştır. Geçiş
belgesi kotalarının, 2000 yılında 12 542’si, 2002 yılında 14 988’i, 2002 yılında 23 778’i ve 2003 yılında ise 35
000’e yakınının kullanıldığı dikkate alındığında, iki ülke arasındaki artan ticaret hacmine bağlı olarak, 2004
yılında 35 000 adet belgenin yeterli olmayacağı görülmektedir.
o-Demiryolu Ulaştırması: Türkiye ile Yunanistan arasındaki demiryolu ulaşımı İstanbul- Selanik
arasında her gün karşılıklı olarak yapılmaktadır. Sözkonusu güzergaha daha kaliteli bir trenin sefere
konulması yönünde iki ülke demiryolu kuruluşları arasındaki görüşmeler sürdürülmektedir.
p-Deniz Ulaştırması: İki ülke arasındaki Deniz Taşımacılığı Anlaşması 18 Temmuz 2001 tarih ve
24466 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
r-Gümrük İdareleri Arasında İşbirliği: Gümrük İdarelerinin Karşılıklı İdari Yardım ve İşbirliği
Anlaşması 3 Haziran 2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir. İki ülke gümrük idareleri arasında son olarak üçüncü
toplantı 27-28 Mayıs 2002 tarihlerinde İzmir’de yapılmıştır.
s-İpsala-Keşan-Tekirdağ-Kınalı Karayolu: Türkiye ile Yunanistan arasındaki karayolları
bağlantısını sağlayan İpsala Sınır Kapısı’ndan Yunanistan’ı doğu-batı yönünde katederek Adriyatik kıyısına
uzanan Via Egnatia Koridoru’nun devamı olan İpsala-Keşan-Tekirdağ-Kınalı karayolunun yapımı
gündemdedir.
Via Egnatia Koridoru, AB’nin 14 öncelikli projesi arasında yer almaktadır. İpsala-Keşan-TekirdağKınalı karayolunun Yunanistan tarafında kalan kısmının yapımı, AB fonlarından finanse edilmekte olup,
yolun % 55’i tamamlanmıştır. Sözkonusu yolun Türkiye tarafında kalan kısmının kesimlere ayrılmış olması
nedeniyle, yolun yapımında sorunlar yaşanmaktadır.
İpsala-Keşan-Tekirdağ-Kınalı karayolunun İpsala-Hudut, Kınalı-Tekirdağ, Tekirdağ-Malkara
kesimleri 2004 yılı Yatırım Programında yer almaktadır. Tekirdağ-Çevreyolu, Malkara-İpsala hattı ise Yatırım
Programında yer almamaktadır. Türkiye tarafında, Kınalı-Tekirdağ ve Tekirdağ-Malkara kesiminde kısıtlı
düzeyde çalışmalar sürdürülmektedir.
Yatırım programında yer alan kısımların ödeneği ise yetersiz düzeyde bulunmaktadır. Halihazırda,
Karayolları Genel Müdürlüğü, Programda yer almayan kesimler için ek ödenek sağlanması hususunda
Devlet Planlama Teşkilatı’ndan talepte bulunmaktadır.
Sözkonusu karayolunun kesimlere bölünmüş olması nedeniyle çıkan sorunların bertaraf edilmesi
amacıyla, önümüzdeki yıl bir güzergahın “Kınalı-İpsala” başlığı altında, tek bir projeye bağlanması ve 2005
Yılı Yatırım Programı’nda yer alması yönünde çalışmalar sürdürülmektedir.
İki ülke Ulaştırma Bakanları arasında, sözkonusu yolun hayata geçirilmesi ve çalışmaların
hızlandırılması amacıyla, 2003 yılında imzalanan “Selanik-İstanbul-Avrupa Ulaştırma Koridoruna İlişkin
Mutabakat Zaptı” çerçevesinde, Ulaştırma Bakanlıklarının sorumluluğunda, Yönlendirme Komitesi ve Alt
Çalışma Grupları oluşturulmuştur.
Selanik-İstanbul Avrupa Ulaştırma Koridoru’nun 256 km’lik Türkiye’deki bölümü için 2004 yılı Şubat
ayı itibariyle 12 208 403 Euro harcanmıştır. Projenin tamamlanabilmesi için 189 460 579 Euro’ya ihtiyaç
duyulmaktadır. Karayolu hattının Yunanistan bölümü ise 361 kilometredir.
Sözkonusu hattın tamamlanması halinde, nakliyecilerimiz, doğrudan Adriyatik Denizine uzanan bir
güzergaha kavuşacaklar, ayrıca, bu ülkeye taşıma yapan nakliyecilerimizin maliyet ve zaman kaynaklı
rekabet gücü artacaktır.
s-Süt ve Süt Ürünleri İhracatı: Ülkemizde üretilen süt ve süt ürünlerinde hastalık bulunduğu
gerekçesiyle, AB ülkelerine 2001 yılından beri ihracat yapılamamaktadır. Konuya ilişkin olarak, AB
Komisyonundan denetçilerin ülkemize gelerek incelemelerde bulunması ve yapılacak incelemeler
sonucunda bir firma listesi oluşturularak, ülkemizden süt ve süt ürünlerinin bu listede yer alan firmalardan
gerçekleştirilmesi konusunda talepte bulunulmuştur.
t-Son Dönem Ziyaretler: Devlet Bakanımız Sayın Kürşad Tüzmen 22-24 Nisan 2004 tarihleri
arasında Yunanistan’a yönelik olarak düzenlenen Ticaret Heyetine başkanlık etmiş ve Yunanlı
muhataplarıyla ikili görüşmeler gerçekleştirmiştir. Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan 6-8 Mayıs
2004 tarihleri arasında Yunanistan’a resmi bir ziyaret gerçekleştirmiştir.
u-Türk-Yunan Komite Toplantıları: İki ülke Dışişleri Bakanlarının, 30 Haziran 1999 günü New
York’da yaptığı görüşmede varılan mutabakat çerçevesinde kurulan “Turizm”, “Çevre”, “Ticaret ve Ekonomik
İşbirliği”, “Kültür”, “Bölgesel İşbirliği” ve “Organize Suç, Yasadışı Göç, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve
Terörizmle Mücadele” Çalışma Gruplarının toplantıları düzenli olarak yapılmaktadır.
v-Türk-Yunan AB Komitesi: Türkiye ile Yunanistan arasında, Avrupa Birliği ile ilişkiler
çerçevesinde işbirliği olanaklarının ele alınması amacıyla Türkiye-Yunanistan AB Komitesi oluşturulmuştur.
Anılan Komite, düzenli olarak toplantılar gerçekleştirmekte olup, bu kapsamda yapılan görüşmelerde, hukuk
ve adalet, bütçe ve mali konular, AB müktesabı alanında işbirliği olanakları ve dış ticaretle ilgili konular
değerlendirilmektedir.
y-Damping Soruşturmaları: Avrupa Birliği Komisyonu tarafından ülkemiz menşeli çelik halatlar,
dikişli veya dikişsiz borularda dampinge karşı vergi uygulanmaktadır. Sıcak hadde yassı ürünler ile köşeli ve
profil borularda ise halen damping soruşturması devam etmektedir. Almanya, Belçika, İtalya, İsrail, ABD,
Macaristan, Romanya, Yunanistan, Hollanda ve Finlandiya menşeli “polivinil klorür”ün Türkiye’ye ithalatında,
23.10.2001 tarihinde başlatılan damping soruşturması sonucunda, 6.2.2003 tarihinden itibaren ton başına 25
ila 45 dolar arasında değişen miktarlarda damping vergisi uygulanmaya başlanmıştır.
z-Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması (ÇVÖ): İki ülke arasında uzun süredir çalışmaları
devam eden ÇVÖ Anlaşması, 14 Kasım 2003 tarihinde parafe edilmiş olup, sözkonusu Anlaşma Yunanistan
Maliye Bakanı’nın 2 Aralık 2003 tarihinde ülkemize gerçekleştirdiği ziyaret sırasında Ankara’da
imzalanmıştır.
1.7. İŞADAMLARIMIZ İÇİN FAYDALI BİLGİLER
1.7.1. Pasaport ve Vize
Diplomatik ve hizmet pasaportu hamilleri altı ay içinde üç ayı aşmamak kaydıyla, Yunanistan’a
yapacakları seyahatlerinde vizeden muaftır. Gerek yeşil gerekse lacivert pasaporta sahip T.C. vatandaşları
için vize zorunludur. Genelde iş gezileri için davet mektubu talep edilmektedir.
Milli Giriş Vizeleri
Durumlar, Şartlar Ve Verilme Koşulları
Yabancıların Yunanistan’a giriş ve ikamet koşullarını belirleyen yürürlükteki yasal çerçeve, genel
hatları ile Schengen müktesebatının Yunan mevzuatına dahil edildiği 2514/1997 sayılı kanunun yanı sıra
bilahare çıkarılan 2910/2001 ve 3013/2002 sayılı kanunlardır.
Özellikle yabancıların göç haricinde ve gelir getirici mesleki bir faaliyette bulunmama kaydı ile
Schengen sistemine tabi ülkelere girişleri, 2 Ekim 1997 Amsterdam Sözleşmesinin 2. Protokolünün temeline
dayanan ve Schengen müktesebatı temel alınarak oluşturulmuş olan 14 Haziran 1985 tarihli Schengen
Sözleşmesinin uygulanması anlaşması hükümleri çerçevesinde belirlenmektedir. Bu çerçevede her altı ayda
bir, üç aydan fazla ikamet edilmeyecek olan vizeler (VTC) transit geçiş vizeleri (VTB) ve havaalanlarında
transit geçiş (VTA) vizelerine uygulanır.
Buna karşılık, bir üye ülkenin topraklarına iltica amacıyla girenler Schengen Uygulama
Sözleşmesinin 18. maddesi hükümleri çerçevesinde milli kanunlara da tabidirler. Yunan tarafında bu konu
2910/2001 (Resmi Gazete A 91/2.5.2001) ve 3013/2002 (Resmi Gazete A 102/1.5.2002) sayılı kanunlarla
düzenlenmiştir. Bu düzenlemelerle yurtdışındaki Yunan diplomatik misyonları ve konsoloslukları tarafından
milli vize verilmesi bilahare ilgilinin Yunanistan’da ikamet ettiği bölgedeki belediye veya nahiyeye yazılı
müracaatından sonra ikamet tezkeresi temin etme koşulları belirlenmiştir.
Uzun Süreli İkamet Vizeleri – Milli Vizeler (Vtd)
2910/2001 sayılı kanunun 71. maddesi 4. paragrafı hükümlerine göre turistik amaç dışında verilen
giriş vizeleri milli vizelerdir. Yabancılar, söz konusu milli vizeyi alabilmek için yurtdışında ikamet ettiği
bölgedeki Yunan konsolosluk makamına davet edilir ve iş sözleşmesi imzalaması için aşağıdaki belgeleri
sunması gerekir:
a. Yunanistan tarafından tanınan geçerli bir pasaport veya bir seyahat belgesi,
b. Türk makamları tarafından verilmiş olan adli sicil belgesi,
c. Yetkili makamlar tarafından tanzim edilmiş olan ve bulaşıcı bir hastalığı
olmadığını belirten sağlık belgesi,
d. Askerlik yükümlülüğünü yerine getirdiğini veya hukuken muaf olduğunu belirten
bir belge.
Bağımsız Olarak İş Faaliyeti İcra Etmek İçin Verilecek Vizeler
2910/2001 sayılı kanununun 25. maddesine istinaden, Yunanistan’a giderek her hangi birine bağımlı
olmadan şahsi bir işletme veya bir şirket (lokanta, otel, kendi işletmeleri olan elektrikçi v.s gibi) kurarak
ekonomik faaliyet göstermek isteyen yabancı işverene, bizzat misyona müracaat etmesinden ve kendisiyle
yapılacak görüşmeden sonra “iş” amacıyla milli vize verilebilir.
Özellikle yabancının bizzat kendisinin, ikamet ettiği bölgedeki Yunan konsolosluk makamına,
bağımsız ekonomik faaliyetini yerine getirmesi için izin verilmesi talebiyle müracaat etmesi ve bu
müracaatında ekteki belgelerin bulunması gerekmektedir:
a-Yunanistan tarafından tanınan geçerli bir pasaport veya bir seyahat belgesi,
b-Etkinliğinin Yunan milli ekonomisinin kalkınmasına katkıda bulunacağını
belirten bir belge,
c-Yatırımının tutarı, çeşidi ile finans kaynaklarını belirten bir ekonomik rapor,
d-Türk makamları tarafından tanzim edilmiş olan vergi durumunu belirten bir
belge,
e-Faaliyet göstermeyi arzu ettiği etkinlikle ilgili olarak kendi bilimsel veya teknik
veya mesleki özelliğini gösterecek bir belge,
f-Her hangi bir bulaşıcı hastalığa sahip olmadığını gösteren bir sağlık belgesi,
Yunan konsolosluk makamı, yabancının ilgili belgelerle birlikte dilekçesini, yabancının yerleşmeyi ve
ekonomik faaliyetini yürütmeyi öngördüğü bölgenin yabancılar şubesine gönderir. Eğer yabancının icra
edeceği söz konusu ekonomik faaliyet bölge için yararlı görülürse, bağımsız ekonomik faaliyet göstermesi
için gerekli olan izin ilgili konsolosluk makamına gönderilir, yatırım yapmak isteyen ilgili yabancıya bilgi verilir
ve kendisine izin verilmesi için beraberinde aşağıdaki belgeleri sunması talep edilir:
a-Yunanistan tarafından tanınmakta olan geçerli bir pasaport veya seyahat
belgesi,
b-Türk ülke makamları tarafından tanzim edilmiş olan adli sicil belgesi,
c-Bulaşıcı bir hastalığı olmadığını gösteren sağlık belgesi
Aile Birleştirmesi İçin Vize Verilmesi
2910/2001 sayılı kanunun 28. maddesine istinaden en az iki yıldan fazla olarak yasal çerçevede
Yunanistan’da ikamet eden yabancı, aile bireylerinin ülkeye gelip yerleşmeleri amacıyla, “aile birleştirmesi”
milli vizesi verilmesini isteyebilir. Aile birleştirmesi çerçevesinde yabancının aile bireyleri olarak eşi, 18
yaşından küçük evlenmemiş çocukları kastedilir.
1.7.2. Ulaşım
Havayolu:
Türk Hava Yolları kış ayları programında 26 Ekim- 31 Mart arasında haftada 9 adet ve yaz
programında 1 Nisan-26 Ekim arasında haftada 11 adet İstanbul-Atina-İstanbul seferi düzenlemektedir. Kış
seferleri, her gün İstanbul ayrılış 08:20 ve Atina kalkış 10:30 ve diğer iki sefer Perşembe ve Pazar günleri
İstanbul kalkış 17:05 ve Atina kalkış 19:30 olarak uygulanmaktadır. Yaz seferleri, Pazartesi, Cuma ve
Cumartesi İstanbul kalkış 08:30 ve Atina dönüş kalkışı 10:30, diğer günler Salı, Çarşamba, Perşembe ve
Pazar İstanbul kalkış 22:00 ve Atina dönüş 07:45 ve yine bu günler için dört uçuş İstanbul’dan kalkış 12:30
ve Atina Dönüş kalkış 14:30 olarak düzenlenmektedir. Ayrıca Yunan Milli hava yolu şirketi Olimpik’in Atinaİstanbul-Atina arasında haftada 7 seferi bulunmakta olup kış aylarında her gün 08:00 Atina kalkış ve İstanbul
kalkış ise 10:30 olarak ilan edilmektedir. Yaz uygulamasında saatler değişmektedir.
Atina’daki Eleftherios Venizelos Havaalanından şehir merkezine ulaşım için taksi ve otobüs
kullanılabilir. Bu mesafe için taksi ücreti 45 Dolar civarındadır ve yolculuk trafik yoğunluğuna göre 30-45
dakika arasında sürmektedir. Havaalanından kalkan otobüslerle de şehir merkezine ve metro istasyonuna
ulaşmak mümkündür. Selanik Havaalanı’ndan şehir merkezine ulaşım da günün saatine göre 20-40 dakika
arasında değişmekte ve 12 Dolar’a mal olmaktadır.
Karayolu:
Vizeye sahip Türk Vatandaşlarının Yunanistan’a girişlerini özel taşıtlarıyla yapmalarında bir engel
bulunmamaktadır. Ancak taşıtlar için Yunanistan girişinde kalınacak süreyle sınırlı kasko sigorta yapılması
gerekli görülmektedir. Bu konuda Türk TURİNG kurumu ile temasa geçilmesinde fayda bulunmaktadır.
İki ülke arasında çalışan otobüs firmaları Dedeağaç (Aleksandrapoli) Kavala Gümilcine, İskeçe,
Selanik, Larissa ve Atina güzergahını kullanmaktadır. İstanbul-Atina arası yaklaşık 20 saat almaktadır. Gidişdönüş otobüs ücreti kişi başı 100 Dolar civarındadır. Atina’da Otobüsler OSE Tren İstasyonunun yanındaki
terminalden hareket etmektedir.
Demiryolu:
Atina’dan her gün akşam 11:15 de yataklı tren bulunmakta olup, Selanik için bir kişilik bilet 60,50
Euro’dur. Selanik aktarması ile bir başka biletle Dedeağaç sınırına kadar ve tekrar bir aktarma ile İstanbul’a
ulaşmak mümkün olmaktadır.Bilet ücretleri trenden rezervasyon yaptırılacak yerin durumuna göre değişiklik
göstermektedir. Atina-Selanik tren bileti 60 Euro civarındadır. Selanik-Dedeağaç ve Dedeağaç-İstanbul için
tren biletlerinin kalkış noktalarından alınması gerekmektedir.
Denizyolu:
Atina’dan her gün Ege adalarına özellikle kış aylarında hava şartlarının izin vermesi halinde düzenli
feribot seferleri yapılmaktadır. Feribot hatları; Atina-Sakız-Çeşme, Atina-İstanköy-Bodrum, Atina-SamosKuşadası ve Atina-Midilli-Ayvalık’tır. Ayrıca Rodos’tan Türk tekneleri ile Marmaris’e geçiş mümkündür.
Ancak, Ege adalarından Türkiye’ye geçilmesinde zaman zaman sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların
başında bu kısa mesafelerde yeterli yolcu olursa seferin gerçekleşmesi ve talep edilen geçiş ücretlerinin
yüksek olması gelmektedir.
1.7.3. İletişim
Tablo 1.37. Telefon Kodları ve Acil Numaralar
Atina
210
Korfu
26610
Iraklion
2810
Kos
22420
Mykonos
22890
Paros
22840
Patra
2610
Rodos
22410
Santorini
22860
Skiathos
Selanik
Zakynthos
Mobil
Operatör(Atina)
Operatör(Atina dışı)
Operatör(uluslararası)
Polis
Turist Polisi
Acil servis
İtfaiye
24270
2310
26950
6944 / 6945 / 6932
131
132
161
100
171
166
199
Saat 22:00’dan sonra ve hafta sonları ucuz tarife ile görüşme yapılabilmektedir.
Yunanistan’da bazı ithalatçılar telefon numaralarını aynı zamanda faks için kullanabilmektedirler.
Cep telefonu şebekesi tüm Yunanistan’da çok gelişmiş durumdadır. Cep telefonu hizmeti veren yaklaşık 25
firma bulunmaktadır.
İnternet Yunanistan’da diğer AB ülkelerinde olduğu kadar yaygın değildir. Küçük ölçekli firmalarda Email kullanımı oldukça azdır. Özellikle elektronik ve otomotiv sektörü bu dalda öncü sektörlerdir.
Yunanistan’da e-mail kullanımı ülkemiz dış ticaret firmalarına göre daha az olmakla beraber her geçen gün
yoğunlaşmaktadır. Büyük şehirlerde internet kafeler yaygındır.
Posta hizmetleri OTE adlı devlet kurumu tarafından yürütülmekle birlikte özel kargo ve posta hizmeti
veren kuruluşlar da bulunmaktadır. Yunanistan’da kargo hizmetleri gerek yurt içi ve gerekse yurt dışı ve
ülkemiz arasında yoğun olarak kullanılmaktadır. Ülkemiz ile Yunanistan arasındaki her gün iki milli
havayolunun sefer düzenlemesi kargo hizmetlerini kolaylaştırmakta ve hızlandırmaktadır. Genelde kargolar
alıcının adresine teslim seklinde olmaktadır.
1.7.4. Dağıtım Kanalları
Yunanistan’ın ithalatına konu olan ürünlerin %80’inden fazlası acente ve distribütörler vasıtasıyla
piyasaya sunulmaktadır. Acente sözleşmelerinin özel bir şekli olmayıp, herhangi bir dönem için
düzenlenebilmektedir. Distribütörlük anlaşmaları ise genellikle bir bölge ya da tüm ülke için satış hakkı
güvence altına almaktadır. Distribütörler toptan ve bazı durumlarda perakende esasına göre
çalışmaktadırlar. İthalatçılar ana ofisleri genellikle Atina, Selanik ve Pire’de bulundurmakta, şube acente ve
gezici satış personeli ile ülkenin diğer bölgelerinde faaliyet göstermektedirler. Küçük ithalatçılar bir araya
gelerek kooperatif şeklinde örgütlenebilmektedir.
Yabancıları temsil eden satış acentelerinin ticaret ve sanayi odalarındaki özel bir komisyondan
faaliyet izni alması gerekmektedir.
İznin çıkarılması başvuru sahibinin ikamet ettiği ülke ile Yunanistan arasında karşılıklı anlaşmaya
uygunluğun sağlanmasına bağlıdır. Karşılıklılık başvuru sahibinin ülkesinde bulunan Yunan Konsolosluk
yetkilileri tarafından bir belge ile doğrulanmalıdır. Satış acentesi olacak firma ticari itibarı, deneyimi ve
finansal durumu bakımından gözden geçirilmelidir. Yunanistan’da toptan ve perakende ticarette sınırlı türde
malların dağıtımını yapan küçük, aile şirketleri yaygındır. Yunanistan’da toptan ticaretle meşgul 7 700,
perakende ticaretle meşgul 3 200 şirket dahil olmak üzere 300 000’in üzerinde ticari işletme bulunmaktadır.
Ülkede az sayıda büyük mağaza ve süpermarket zinciri bulunmaktadır. Bunların çoğu küçük
alışveriş merkezleri gibi yönetilmekte, dükkan içinde dükkan tarzı uygulanmaktadır. Yunanistan’da
perakende satışların büyük bir bölümü hala küçük uzmanlaşmış mağazalar yolu ile yapılmaktadır. Son
yıllarda Avrupa’nın önde gelen zincirleri ülkedeki büyük mağaza ve süpermarketleri satın alarak ya da kendi
mağazalarını kurarak pazara girmektedir.
1.7.5. Satış Geliştirme ve Reklam
Reklam ve ürün promosyonu genellikle yerel reklam şirketleri aracılığı ile yapılmaktadır. Reklam
şirketleri hedef tüketici grubuna ulaşabilmek için tüm medya türlerini kullanmaktadır. Yunanistan’daki kitle
medya kuruluşları 4 kamu ve 50’nin üzerindeki özel televizyonu ve 5 000’den fazla radyo istasyonunu
içermektedir. Ülkede ayrıca 8 adet büyük günlük gazete ve çoğu genç yaş gruplarına hitap eden çok sayıda
dergi mevcuttur. Uluslararası basına büyük şehirlerde ve turistik bölgelerde ulaşmak mümkündür.
1.7.6. Kambiyo Denetimi
Yabancı paraların miktar sınırlaması olmaksızın ülkeye girişi serbesttir. Ancak 10 000 Euro veya 9
770 doları aşan nakitlerin girişte beyan edilmesi gereklidir. Seyahat çeklerinin girişte beyanı zorunlu değildir.
Dövizin yurt dışına gönderilmesi Mayıs 1994’den beri serbest olup, 2000 Euro’yu aşan miktarın beyan
edilmesi zorunlu bulunmaktadır. Ancak, 10 000 Euro’yu aşan dövizi yurt dışına çıkaran Yunan
vatandaşlarının vergi borçları olmadığına dair vergi dairelerinden belge getirmeleri gereklidir. Yurtdışına
para, döviz veya çeklerin postalanması yasaktır.
1.7.7. İş gelenekleri ve Dil
Yunanlılar şahsi ilişkilere önem verirler. Eğlence iş ilişkilerini pekiştiren bir unsur olabilmektedir. İş
görüşmeleri genellikle kahve veya meyve suyu ile ve sosyal konularla ilgili sohbet ile başlar. Toplantı
başlangıcında ve bitiminde el sıkışmak bir gelenektir. Herhangi bir ilişki kurulana kadar soyadı kullanılır.
Yunanlılar yaz aylarında bile şık giyinme eğilimindedir. Kartvizit kullanımı çok yaygındır ve kartvizitler
Yunanca, İngilizce veya çift dilli olabilmektedir. Toplantılar Yunanca bilmeyen katılımcıların bulunduğu
durumlarda genellikle İngilizce düzenlenmektedir. Yazışmalar için de İngilizce sıklıkla kullanılmaktadır. Şirket
broşürleri Yunanca olduğu kadar İngilizce de basılmaktadır. Yunanca halkın 96%’sı tarafından kullanılan
resmi dildir Fakat iş görüşmelerinde bu bir engel değildir. Çünkü Yunanistan’da hükümet görevlileri ve
işadamlarının çoğu İngilizce’nin yanı sıra Fransızca ve Almanca’da bilmektedir.
Ülkede mübadele döneminde ya da daha sonra Türkiye’den göç etmiş, Türkçe anlayan ya da
konuşabilen pek çok kişi bulunmaktadır. Ayrıca çoğunluğu Batı Trakya’da yaşayan Türk azınlığı da
mevcuttur. Yunanca-İngilizce’nin yanı sıra Yunanca-Türkçe tercüman kolaylıkla bulunabilmektedir.
1.7.8. Sağlık
Atina’da genel klinik ve hastanelerin yanı sıra kadın doğum ve çocuk hastaneleri de mevcuttur. Tıbbi
hizmetler iyi kalitede olmasına rağmen hasta bakım hizmetleri vasat düzeydedir. Hastaneler modern teşhis
ekipmanları ve eğitimli teknisyenlerle donanımlıdır. Genel hastane hizmetleri, acil servis hizmetleri ve çoğu
basit cerrahi müdahaleler yerel birimlerde sağlanabilmektedir. Atina’da yurtdışında eğitim görmüş ve
İngilizce bilen çok sayıda hekim ve dişçi bulunmaktadır.
1.7.9. Çalışma Saatleri
Bir Akdeniz ülkesi olan Yunanistan 1970’li yıllardan beri haftada beş gün ve günde sekiz saat
çalışma sistemini uygulamamaktadır. Yunanistan’da çalışma saatleri farklılık göstermektedir ve başlıca kent
alanlarında uygulanan çalışma saatleri şu şekildedir:
Devlet Daireleri:
Pazartesi-Cuma: 7:30 –15:00 (Ekimden mayısa kadar)
Cumartesi-Pazar:Tatil
Pazartesi-Cuma:7:00-14:30
(Mayıstan Ekime kadar)
Ticarethaneler:
İmalathaneler:
Pazartesi-Cuma: 7:00-15:00
Bankalar:
(Bazı bankalar Cuma günleri 13.30’da kapanmaktadır, birkaç büyük banka ise
Cumartesi sabahları da açılmaktadır)
Çoğu Yunan firması, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler ve mağazalar, geleneksel çalışma
saatlerini uygulamakta ve Pazartesi-Cumartesi günleri arasında 8:00-14:30 veya 9:00-15:00 saatleri
arasında çalışmakta ve Pazartesi-Cuma günleri 17:30-20:30 saatleri arasında tekrar açılmaktadır. 2005 yılı
Mart ayında mağaza ve süpermarketlerin çalışma saatlerini düzenleyen bir yasa çıkarılmasına rağmen bu
yasa yaygın şekilde uygulamada değildir.
1.7.10. Zaman
Yunanistan GMT’in (Greenwich mean time) iki saat ilerisindedir. Ülkemiz ile Yunanistan arasında
saat farkı bulunmamaktadır.
1.7.11. İklim
Ülkede Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır. En sıcak ay
Temmuz (ortalama 18-41 derece), en soğuk ay ise Ocak’tır (ortalama 0-18 derece). Buna karşılık en az
yağış alan ay Temmuz, en fazla yağış alan ay ise Mart (m2 ‘ye 164 mm) ayıdır.
1.7.12. Resmi ve Bölgesel Tatiller
Yunanistan’a iş seyahati yapılırken tatil günleri göz önünde bulundurulmalıdır.
2005
Yeni Yıl - 1 Ocak 2005
Epiphany - 6 Ocak 2005
Kathara Deftera -14 Mart 2005 (yıllara göre değişmektedir)
Bağımsızlık Günü – 25 Mart 2005
Good Friday - 29 Nisan 2005 (yıllara göre değişmektedir)
Kutsal Cumartesi – 30 Nisan 2005 (yıllara göre değişmektedir)
Paskalya – 1,2 Mayıs 2005 (yıllara göre değişmektedir)
İşçi Bayramı - 1 Mayıs 2005
Whit Monday* – 20 Temmuz 2005 (yıllara göre değişmektedir)
Assumption Day – 15 Ağustos 2005
Hayır Günü – 28 Ekim 2005
Noel – 24 Aralık 2005 (yarım gün)
Noel – 25 Aralık 2005
Boxing Day – 26 Aralık 2005
Yeni Yıl Gecesi – 31 Aralık 2005 (yarım gün)
2006
Yeni Yıl - 1 Ocak 2006
Epiphany - 6 Ocak 2006
Kathara Deftera -6 Mart 2006 (yıllara göre değişmektedir)
Bağımsızlık Günü – 25 Mart 2006
Good Friday - 21 Nisan 2005 (yıllara göre değişmektedir)
Kutsal Cumartesi – 22 Nisan 2006 (yıllara göre değişmektedir)
Paskalya – 23,24 Nisan 2006 (yıllara göre değişmektedir)
İşçi Bayramı - 1 Mayıs 2006
Whit Monday* – 12 Mayıs 2006 (yıllara göre değişmektedir)
Assumption Day – 15 Ağustos 2006
Hayır Günü – 28 Ekim 2006
Noel – 24 Aralık 2006 (yarım gün)
Noel – 25 Aralık 2006
Boxing Day – 26 Aralık 2006
Yeni Yıl Gecesi – 31 Aralık 2006 (yarım gün)
*Whit Monday tatiline tüm işyerleri riayet etmemekle beraber, bugün tüm kamu
kurumları, bankalar ve çoğu işyeri kapalıdır.
Yöresel Tatil Günleri:
2005
Ioannina - 20 Şubat 2005 (sadece Ioannina’da)
Dodecanese Accession Day - 7Mart 2005 (sadece Dodecanese’de)
Liberation of Xanthi - 4 Ekim 2005 (sadece Xanthi’de)
St. Demetrios Day - 26 Ekim 2005 (sadece Selanik’te)
St. Andreas Day - 30 Kasım 2005 (sadece Patras’ta)
2006
Liberation of Ioannina - 20 Şubat 2006 (sadece Ioannina’da)
Dodecanese Accession Day - 7Mart 2006 (sadece Dodecanese’de)
Liberation of Xanthi - 4 Ekim 2006 (sadece Xanthi’de)
St. Demetrios Day - 26 Ekim 2006 (sadece Selanik’te)
St. Andreas Day - 30 Kasım 2006 (sadece Patras’ta)
Yunan iş dünyası Haziran sonundan başlayarak Temmuz ve Ağustos ayları boyunca devam eden
dönemde tatil yapmayı tercih etmektedir. Eylül ortasında düzenlenen Selanik Uluslararası Fuarın’a kadar iş
hayatı adeta kesintiye uğramaktadır. Bu dönemde Yunanistan’da iş görüşmesi ayarlanması hatta en basit
ticari bilgiyi toplamak bile neredeyse imkansızdır. Bu dönemde ticari tekliflere cevap verilmesi
beklenmemelidir. Bu yüzden anılan zaman dilimi içerisinde Yunanistan’a iş amaçlı seyahat yapılmaması
tavsiye edilmektedir.
.
1.7.13. Yunanistan İçindeki Mesafeler
Patra – Atina
Atina – Lamia
Lamia – Larissa
Igoumenitsa – Larissa
Larissa – Selanik
Selanik – Kipi
Selanik – Kavala
Kavala – İskeçe
İskeçe – Gümülcine
Gümülcine – Dedeağaç
Dedeağaç – Kipi
: 215 km
: 215 km
: 146 km
: 303 km
: 186 km
: 368 km
: 173 km
: 56 km
: 54 km
: 65 km
: 45 km

bölüm ı. ekonomik durum, yabancı yatırım, dış ticaret ve ithalat

Transkript

Benzer belgeler

yunanıstan`a pencere

yunanıstan`a pencere

yunanıstan`a pencere

Ayrıntıda Gizlenen Şeytan

greece - Mouzenidis Travel

haftalık makroekonomik strateji

günlük bülten

fethiye ticaret ve sanayi odası

günlük bülten - Global Menkul Değerler

İki Dünya Savaşı Arası Türkiye ve Yunanistan