ispanya - Carpetrium

İSPANYA
Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
GSYİH (Milyar $)
Büyüme hızı (%)
Tüketici fiyat enflasyonu (%)
İhracat-fob (Milyar $)
İthalat-fob (Milyar $)
Cari işlemler dengesi (Milyar
$)
İşsizlik oranı (İşgücü %)
Döviz Kuru (Euro/US $)
1999 (a) 2000 (a) 2001 (a) 2002 (a) 2003 (b)
603.2
563.4
585.1
657.9
840.3
4,0
4,1
2.8
2.0
2.4
2,3
3,4
3.6
3.5
3.0
112.7
116.2
117.9
125.8
166.6
143.0
151.0
150.5
158.9
209.7
-13.8
-19.2
-16.4
-15.9
-23.8
15,9
0.937
14,1
1.082
10.5
1.117
11.4
1.058
11.3
0.883
a) gerçekleşen, b) EİU tahmini
Kaynak: EIU-The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004,
EIU-The Economist Intelligence Unit Spain Country Report, August, 2004
Coğrafi Konum
Yüzölçümü 505.992 km2 olan İspanya, Avrupa kıtasının güneybatısında bulunan İber
Yarımadası'nda yer almaktadır. Bu yarımadanın dışında Akdeniz'deki Balear Adaları,
Afrika'nın kuzeyindeki Ceuta ve Melilla şehirleri ve Atlantik Okyanusu'ndaki Kanarya
Adaları da İspanya ulusal sınırları içindedir.
Ülkenin başlıca şehirleri, başkent Madrid (3 016 000), Barcelona (1 527 000), Valencia
(762 000) ve Seville (704 000) olarak sıralanabilir
Batı Avrupa’nın neredeyse en geniş topraklarına ve en az nüfus yoğunluğuna sahip ülkesi
olan İspanya’da iklim ve coğrafya oldukça değişken bir yapı sergilemektedir. Deniz
seviyesinden 610 metre yüksekte olan Meseta Platosu, gerek çorak toprakları gerekse
kötü iklim koşullarından dolayı Avrupa’nın en verimsiz alanlarından biridir. Bununla
beraber, başkent Madrid ekonomik olmaktan çok politik nedenlerle bu Plato’nun merkezine
kurulmuştur.
Ülke nüfusu ve ekonomik faaliyetler çoğunlukla ülkenin sahil bölgelerinde ve ülkeyi kesen
iki önemli nehrin etrafındaki vadilerde yoğunlaşmıştır. Bu nehirler kuzeyde Ebro ve
güneyde Guadalquivir nehirleridir. Ebro nehri, Akdeniz'e dökülürken denizciliğe elverişli tek
nehir olan Guadalquivir Sevilla şehrinden geçer.
Avrupa'da İsviçre'den sonra ikinci en dağlık ülke olan İspanya’da, plato ve yüksek ovaları
çevreleyen dağların batı kesimleri hariç, yarımadanın beşte ikisinden fazlasını sıradağlar
kuşatır.
Ülkenin kuzeybatı bölgesinde Kuzey Atlantik etkisiyle yağışlar bol ve iklim ılımandır.
Akdeniz sahillerinde ise kışlar ılık ve yağışsız, yazlar sıcak geçer. Kuzey doğu sahillerinde
yaz yağışları yeterli düzeydeyken güney doğu sahillerinde yağışların yetersizliği özellikle
meyve üretiminin yoğun olduğu bu bölgede sulama sistemlerine başvurulması gereğini
doğurmaktadır. Guadalquivir nehrinin geniş tarım alanları sağladığı güney İspanya’da da
yağışların az olmasından dolayı sık sık kuraklıklar yaşanmaktadır. Ülkenin iç kısımlarda ve
1 200 metreyi aşan dağlık kesimlerde kara iklimi yaşanır. Diğer taraftan, Kanarya
Adaları'nda tropikal bir iklim hakimdir. Ülke topraklarının yaklaşık %10’u verimli, %45’i orta
verimlilikte, %35’i verimsiz ve %10’u da kayalıktır. Ülke topraklarının %30’u ekilebilir alan,
%8’i daimi ekilen alan, %13'ü çayır ve mera ve %33'ü de ormanlarla kaplıdır.
Nüfus
1981 yılı ulusal nüfus sayımında 37,7 milyon kişi düzeyinde olan İspanya nüfusu, %3,2
oranında artarak 1991 yılı itibarıyla 38,9 milyon düzeyine ulaşmışken, 1996 yılından 1998
yılına kadar nüfus sadece %0,46 oranında artarak 39,371 milyon kişiye ulaşmıştır. 2000
yılında bu sayı 39.466 iken 2003’te ise 41.874 milyona çıkmıştır. İspanya Ulusal İstatistik
Ofisi (INE) tarafından yapılan en son projeksiyonlara göre 2010 yılından itibaren ülke
nüfusunun azalmaya başlayacağı tahmin edilmektedir. Bu durum, büyük ölçüde ülkede
doğum oranının şiddetli bir biçimde düşmesine bağlıdır. 1998 yılında doğum oranı, kadın
başına 1,07 çocuk ile dünyanın en düşük düzeylerine kadar inmiştir. Bu oran 2000 yılında
1,19’a yükselmekle beraber halen nüfus yenilenmesi için gerekli olan minimum düzey olan
kadın başına 2,1 çocuk düzeyinin çok altındadır. Diğer taraftan 2000 yılında doğum
sayısının %4,4 düzeyinde artması son 25 yılda ülkede ilk kez doğum oranının artmasını
sağlamıştır.
Nüfus (1000 kişi)
Yaş Grupları
0-14
15-29
30-44
45-59
1998
6 088
9 339
8 829
6 682
1999
5 996
9 172
8 971
6 787
2000
5 932
8 978
9 104
6 913
2001
5 932
9 128
9 572
7 210
2002
2003
5 982 6 069
9 090 9 058
9 884 10 135
7 402 7 606
60-74
5 771 5 743 5 702 5 773 5 786 5 815
75+
2 662 2 750 2 837 3 000 3 096 3 101
Toplam Nüfus 39 371 39 418 39 466 40 614 41 201 41 874
Erkek
19 253 19 270 19 288 19 901 20 205 20 555
Kadın
20 118 20 148 20 177 20 713 20 996 21 320
EIU-The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2001- 2004
2003 yılından itibaren ülkedeki çalışma yaşındaki nüfusun da azalmaya başlayacağının
tahmin edilmesi, ülkenin başta Fas olmak üzere özellikle Kuzey Afrika’dan gelen
mültecilere kapılarını daha fazla açmasına sebep olmaktadır. 1993 yılında ülkede yerleşik
sadece 430 422 adet yabancı mevcutken bu rakam Aralık 1998 tarihi itibarıyla 719 647’ye
çıkmıştır. 2000 yılının başında daha liberal bir iltica kanununun onaylanması ile ülkeye
yönelik göçlerde daha şiddetli bir artış yaşanmış; bu yıl ülkeye 200 000’i aşkın göçmenin
gelmesiyle ülkedeki toplam yabancı sayısı 938 000 kişiye (toplam nüfusun yaklaşık 2,7’si)
yükselmiştir. Bununla beraber bu durum ülkede bazı idari ve sosyal sorunlar yaratmış ve
kanun 2001 yılında bir miktar daraltılmıştır.
İspanya, Batı Avrupa’nın en geniş arazili ve en düşük nüfus yoğunluğuna sahip
ülkelerinden biridir. Ülkenin genel nüfus yoğunluğu, kilometrekareye 78 kişi düzeyindedir.
İspanya nüfusunun %65’i, nüfusu 100 000’i aşan şehirlerde, %18’i ise kırsal bölgelerde
yaşamaktadır. Nüfusun dağılımı, ülkedeki ekonomik ve siyasi dengeleri belirlemede önemli
rol oynamaktadır. Ülke topraklarının %52’sini oluşturan 4 bölgede (Aragon, Castilla y Leon,
Castilla-La Mancha ve Extremadura) nüfus yoğunluğu kilometrekareye 30 kişidir. Özellikle
kırsal alanlardan şehirlere doğru göçlere bağlı olarak bu dört bölge ülke toplam nüfusunun
%17’sini barındırmaktadır. Bölgenin bu özelliğinin tek istisnası, siyasi nedenlerle ülkenin
merkezine inşa edilmiş olan Madrid ve çevresidir. Bu bölge, kilometrekareye 625 kişi ile
ülkede nüfusun en yoğun olduğu yerdir.
6-16 yaşları arasındaki çocuklar için eğitimin zorunlu olduğu İspanya’da 1998 yılında
toplam eğitim harcamaları GSYİH’nin %5,8’i düzeyinde gerçekleşmiştir. Üniversite
öğrencilerinin sayısı ise son on yıl içinde iki kat artarak 1998/99 döneminde 1 563 900
kişiye kadar ulaşmıştır. Ülkede bazı özel üniversiteler bulunmakla beraber, bu öğrencilerin
%96’sı devlet üniversitelerine devam etmektedir.
Ülke nüfusunun % 83'ü Katolik’tir. Ülkenin resmi dili İspanyolca olmakla beraber, altı
otonom bölgede (Katalonya, Bask Bölgesi, Galiçya, Valensiya, Navarra ve Balear Adaları)
İspanyolca'nın yanısıra Katalanca, Baskça, Galiçyaca ve Valensiyaca gibi bölgesel diller
de konuşulmaktadır.
Siyasi ve İdari Yapı
General Franco’nun, 1975 yılındaki ölümüne kadar süren diktatörlüğünün ardından
İspanya’nın ilk demokratik seçimleri Haziran 1977’de gerçekleştirilmiş ve Merkezi
Demokratik Birlik (Union of the Democratic Centre/UDC) iktidara gelmiştir. 1982 yılından
1990’ların başına kadar süren İspanyol Sosyalist İşçi Partisi (PSOE) iktidarında ülkenin
demokratik kurumları sağlamlaştırılmış, uluslararası platformda ülkenin statüsü
güçlendirilmiş ve Avrupa Topluluğu’na (bugünkü AB) üye olunarak ülke ekonomisinde
büyük gelişme sağlanmıştır. Bununla beraber 1990’lı yılların başında yaşanan bir dizi
siyasi ve mali kriz, Parti’nin 1993 seçimlerinde mutlak hakimiyetini yitirmesine sebep
olmuştur. PSOE, yine de azınlık hükümeti olarak 1996 yılına kadar iktidarda kalmıştır.
1996 yılının Mart ayında gerçekleştirilen seçimler, İspanya siyasi hayatında yeni bir
dönemin başlangıcıdır. Jose Maria Aznar başkanlığındaki orta sağ eğilimli Halkçı Parti
(PP) bu seçimle iktidara gelmiş, 1996-2000 döneminde azınlık hükümetini kurmuş, 2000
yılı Mart ayında yapılan seçimlerde de bu kez bir çoğunluk hükümeti oluşturarak yeniden
iktidara gelmiştir.
Mayıs 2004’te yapılan seçimlerde Sosyalist İşçi Partsi (PSOE) 164 sandalye kazanmıştır.
Halkçı Parti (PP) Meclis’te 148 milletvekili ile temsil edilmektedır. En önemli bölgesel
gruplar ise, Catalan Birliği (CİU), Bask Ulusal Partisi (PNV) ve Kanarya Adaları Koalisyonu
(CC)’dur.
İspanya Meclisi, 350 milletvekili ve 259 senatörden oluşur. Ülkede her dört yılda bir seçim
yapılır. Başbakan Kongre tarafından seçilmektedir.
Ülke; kentler, eyaletler ve otonom bölgelere ayrılmıştır. 17 tane otonom bölge mevcuttur.
Her otonom bölge kendi yasalarını uygular. Devlet bunları tanımanın yanısıra kendi yasal
düzenlemesinin bir parçası olarak korumaktadır.
Dış Politika
İspanya’nın uluslararası ilişkileri 1986 yılında tam üye olduğu Avrupa Birliği (AB)
çerçevesinde şekillenmektedir. AB üyeliği ile birlikte 1980’lerin sonundan itibaren
İspanya’nın ekonomik performansı artmış ve buna bağlı olarak ülke AB’nin 5. en büyük
gücü haline gelmiştir. İspanya, Avrupa Birliği’nin genişleme çalışmaları ile de yakından
ilgilenmektedir. Ülke, bir yandan Türkiye ile Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin kademeli
olarak AB’ye üyeliklerini desteklerken bir yandan da AB içindeki etkisini ve AB fonlarından
en fazla yararlanan ülke olma konumunu korumak ve sürdürmek istemektedir.
Doğal Kaynaklar
Enerji
İspanya, petrol ve doğal gaz ihtiyacının %99’u ve kömür ihtiyacının da %51’i için ithalata
bağımlı bir ülkedir. Diğer taraftan çok yavaş ama istikrarlı bir yeniden yapılanma süreci
içinde bulunan ülke içi kömür üretim sektörü rekabetçi olmayan yapısı ile ancak devlet
desteği ile ayakta durmaktadır. Ülkede petrol ve doğal gaz rezervi arama çalışmalarının
sonuçsuz kalması, hükümetin daha ziyade uzun vadeli arz anlaşmaları yapmak veya
yurtdışından rezerv satın almak yoluna gitmesi sonucunu doğurmuştur.
1996 yılında Cezayir doğal gazının Cebelitarık Boğazı’ndan Fas ve İspanya’ya taşınmasını
sağlayan 1 255 km uzunluğunda bir boru hattı faaliyete geçmiştir. Bununla beraber ülkenin
halen mevcut doğalgaz ihtiyacının %70’ini Cezayir ve Libya’dan sağladığı gözönüne
alındığında, siyasi istikrarsızlıkların yaşandığı Kuzey Afrika’ya enerji ihtiyacı bakımından
aşırı bağımlı olunduğu açıktır.
Diğer taraftan, enerjinin daha etkin kullanımının sağlanması yönünde çalışmalar
yapılmaktadır. Rüzgardan yararlanarak enerji üretiminin yapıldığı parkların sayısı son
yıllarda hızla artmış, ülke bu açıdan Avrupa’nın önde gelen enerji üreticilerinden biri
olmuştur. 2002 yılında nükleer enerji, toplam elektrik üretiminin % 60’ini oluşturmuştur.
Ülkenin petrol, doğal gaz ve petrokimya tesisleri 1995 yılında devlet holding grubu SEPI’ye
devredilmiş, bu tarihten itibaren de büyük ölçüde özelleştirilmiştir.
Enerji İstatistikleri (milyon ton petrol olarak)
1998
1999
2000
2001
2002
Üretim
Kömür
9,2
8,6
8.3
7.9
7.7
Doğal gaz
0,1
0,1
0.1
0.5
0.5
Petrol
0,5
0,3
0.2
0.3
0.3
Elektrik
18,5 17,6 18.3 20.1 18.4
Nükleer
15,4 15,3 16.2 16.6 16.4
Hidro
3,1
2,2
2.5
3.5
2.0
Toplam
28,9 27,3 27.5 28.8 26.9
Tüketim
Kömür
17,8 20,2 21.6 19.5 21.9
Doğal gaz 11,8 13,5 15.2 16.4 18.8
Petrol
61,7 63,0 64.7 66.7 67.6
Elektrik
18,9 18,3 19.1 20.4 18.9
Toplam
110,2 115,1 120.6 123.0 127.2
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile,2004
Madencilik
İspanya, zengin mineral kaynaklarıyla Avrupa Birliği içinde enerji dışı madencilik alanında
kendi kendine en yeterli ülkelerinden biridir. Bununla beraber ülke halen mineral
tüketiminin üçte biri için ithalata bağımlıdır. Ülkede özellikle demir cevheri, cıva, potas, pirit
ve uranyum rezervleri bakımından zengindir.
Ülkenin kömür madenleri ve demir cevheri yatakları kuzeyde (Asturias, Cantabria ve
Bask), önemli cıva rezervleri güneybatıda Almaden yakınlarında ve bakır ve kurşun
yatakları da Andalucia’da bulunmaktadır. Asturias’daki altın madeni Avrupa’daki en büyük
altın madenlerinden biridir. İspanya aynı zamanda granit ve mermerde dünyanın
öndegelen üreticilerinden biridir.
Maden Üretimi (1 000 ton)
1996 1997 1998 1999 2000
Demir cevheri 588
41
35
41
49
Pirit
479 445 405 391
94
Bakır
38
39
38
5
24
Kurşun
24
20
21
29
52
Çinko
146 147 138 154 202
Teneke (ton)
2
4
5
7
1
Cıva (ton)
862 389 673
n/a
n/a
Altın (ton)
7
5
7
5.2
4.3
Gümüş (ton)
233 144
91 118
83
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2001- 2004
GENEL EKONOMIK DURUM
Ekonomik Yapı
Diğer Batı Avrupa ülkeleri gibi İspanya’nın ekonomisi de 2. Dünya Savaşı’nın ardından bir
dönüşüm sürecine girmiş, bu süreçte tarım sektörünün önemi azalırken hizmetler
sektörünün önemi giderek artmış ve bu sektör ekonominin hakim sektörü haline gelmiştir.
Nitekim 2003 yılı itibarıyla tarım sektörü GSYİH’nın sadece %3.6’sini oluştururken
hizmetler sektörünün payı %67.8’e kadar yükselmiştir. Perakendecilik, turizm, bankacılık
ve telekomünikasyon sektörleri ekonomik faaliyetin en önemli unusurlarındandır. Diğer
taraftan GSYİH’nın %28,6’lık kısmını oluşturan sanayi sektörü de ekonomideki önemini
korumaktadır.
2003 Yılında GSYİH’nin Sektörlere Göre Dağılımı (%)
Tarım, ormancılık, balıkçılık 3,6
İmalat ve madencilik
28,6
Hizmetler
67,8
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Report, 2004
Son 10 yıllık süreçte ülke ekonomisi yoğun bir özelleştirme programı çerçevesinde
şekillenmiş, hemen her alanda devlet hakimiyeti istikrarlı biçimde azalmıştır. AB
mevzuatına uyum çalışmaları, özellikle enerji ve telekomünikasyon sektörlerinde devlet
hakimiyetinin ve tekellerin kaldırılması sonucunu doğurmuştur. Ancak yine de, halen bazı
alanlarda liberalizasyon çalışmaları beklentileri karşılamamış olup, İspanya piyasasının
tamamen rekabete açılması için yapılması gereken bazı düzenlemeler bulunmaktadır.
2002 yılı İtibarıyla GSYİH’nin yapısı (Cari fiyatlarla, milyon Euro)
Değer
%
Özel tüketim harcamaları
401,983
57.9
Kamu tüketim harcamaları
121,974
17.6
Gayri safi sabit sermaye oluşumu
176,358
25.4
4,148
0.6
Mal ve hizmet ihracatı
197,676
28.5
Mal ve hizmet ithalatı
-208,214
-30.0
Stok değişimleri
Gayri safi yurtiçi hasıla (piyasa fiyatlarıyla)
693,925 100.0
Kaynak: http://www.ispanyaticaret.org.tr/genelbilgiler.htm
Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler, 2002(a)
GSYİH (milyar $)
Kişibaşına GSYİH
(Satınalmagücü paritesine
göre-$)
Tüketici fiyatları
enflasyonu(%-ort)
Cari denge (GSYİH içindeki
payı)
İhracat (milyar $)
İthalat (milyar $)
İşsizlik oranı (%)
İspanya
(a)
558b
Fransa
(a)
1 289b
Almanya
Portekiz(a)
(a)
1 878b
1 077b
İngiltere
(a)
1 414b
19 245b
23 531b
24 693b
23 251b
23 285b
3,4b
1,7b
2,0b
2,6b
2,1b
-3,2
1,8
-1,6
-0,2
-1,2
121
154
14,1b
307
294
9,7b
579
507
9,6b
243
232
10,6
283
323
3,7b
a Gerçekleşen, b EİU tahmini
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
Ekonomi Politikaları
Ülkede 1992-1993 yıllarında yaşanan ekonomik resesyonun ardından bir taraftan maliye
politikası sıkılaştırılırken diğer taraftan para politikası hazırlama ve uygulama yetkisi
otonom bir statü ile beraber İspanya Merkez Bankası Bank of Spain’e devredilmiştir.
Burada temel amaç, makroekonomik istikrarın yeniden sağlanması ve Maastricht
Antlaşması ile ortaya konulan Avrupa Para Birliği (EMU) kriterlerine uyum sağlamaktır.
Alınan bu önlemler sonucunda, enflasyonist baskı azalmış, faiz oranları düşmüş ve
ekonomik büyüme hızlanarak mali yapı güçlenmiştir. Mayıs 1996’da kurulan hükümet bu
yeni politika sürecine dinamizm katmış ve ayrıca ekonomide daha fazla liberalizasyonun
sağlanması için yeni bir program uygulamaya konulmuştur. Avrupa ekonomisinde yaşanan
genel büyüme trendinin de etkisiyle genel kamu mali açığı, 1993 yılındaki GSYİH’nın
%6,7’si düzeyinden 2000 yılında yaklaşık %0,3’e kadar düşmüştür.
Bu gelişmeler ülkenin ekonomi politikalarına duyulan güveni sağlamlaştırmış ve Peseta’nın
Avrupa tek para birimi EURO’ya katılımını sağlamıştır. 1 Ocak 1999 tarihi itibarıyla Peseta
geri dönülmez bir biçimde EMU’ya dahil olan diğer 10 AB üyesi ülkenin paralarına
bağlanmış, para politikasına ilişkin yetki ve sorumluluklar da İspanya Merkez Bankası’ndan
Avrupa Merkez Bankası’na (ECB) devredilmiştir.
GSYİH (piyasa fiyatlarıyla)
1999
2000
2001
2002
2003
Toplam (milyar EURO)
Cari fiyatlarla
564.4 609.7 653.3 696.2 745.0
1995 yılı sabit fiyatlarıyla 507.3 528.7 543.7 554.9 567.8
Yıllık % değişim
4.2
4.2
2.8
2.0
2.3
Kişi başına (EURO)
Cari fiyatlarla
14,269 15,271 16,224 17,171 18,255
1995 yılı sabit fiyatlarıyla 12,803 13,242 13,504 13,685 13,912
Yıllık % değişim
3.8
3.4
2.0
1.3
1.7
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
Son yıllarda ülkenin ekonomisini şekillendiren diğer politikalar, özelleştirme programı, vergi
indirimi politikası, işgücü piyasası reformu ve mal piyasalarının liberalizasyonudur.
1985 yılından bu yana uygulanmakta olan özelleştirme programı çerçevesinde, sanayide
kamu payı önemli ölçüde azalmıştır. Önceleri özelleştirilen şirketlerin ticari potansiyelini
geliştirmek amacıyla başlayan özelleştirme daha sonraları sermaye sağlamak ve ülkenin
mali yapısını desteklemek amacıyla kullanılmıştır. 1996 yılında iktidara gelen hükümet,
kamunun elinde kalan petrol, elektrik ve telekomünikasyon iştiraklerini de hızla
özelleştirmiştir. Ulusal havayolu şirketi Iberya, havaalanı operatörü ve kağıt ve kağıt
hamuru üreten ENCE şirketindeki kamu hisselerinin de elden çıkarılmasıyla, kömür ve
bazı savunmaya ilişkin sektörler haricinde kamu ekonomik hayattan tamamen çekilmiş
olacaktır.
Ülkede, bir taraftan da geleneksel olarak tekelci yapıda ve korunan sektörlerde
liberalizasyon yönünde önemli çalışmalar yapılmaktadır. 2000 yılının ortalarında petrol,
doğal gaz, elektrik, telekomünikasyon, kitap, farmakotikler, arazi ve taşıt piyasalarında
rekabeti artırmayı ve alışveriş saatlerini serbestleştirme amaçlı bir uzun vadeli
liberalizasyon önlemleri paketi onaylanmıştır.Bununla beraber, mal piyasalarının tam
olarak serbestleştirilmesi için hala alınması gereken bazı önlemler vardır.
Diğer taraftan, uygulanan vergi indirimi politikası çerçevesinde sermaye kazançları, kar
payları ve kişisel gelir üzerindeki vergiler tedrici olarak azaltılmaktadır.
Ekonomik Performans
1960’lı yıllarda İspanya ekonomisinin dışa açılmasının ardından, turizm sektörü, yabancı
yatırımlar ve artan sanayi gücü ile GSYİH hızla yükselmiştir. Ancak ülkenin enerji
bakımından ithalata bağımlı olması nedeniyle 1970’lerde yaşanan petrol krizi ekonomik
büyümeyi şiddetli biçimde etkilemiş ve ülkenin 1986 yılında Avrupa Topluluğu’na
katılmasına kadar büyüme hızı yavaş seyretmiştir.
Bu tarihten itibaren özellikle ülkeye yabancı sermaye girişine bağlı olarak sabit yatırımlarda
büyük artış görülmüştür. Öte yandan bu dönemde GSYİH artışının arkasında yatan temel
neden 1985-1990 yılları arasında yılda ortalama %6,6 oranında büyüme gösteren iç
taleptir. Nitekim iç talepteki bu artış, cari işlemler dengesindeki açığın artmasına sebep
olmuş, bunun sonucunda, 1992-1993 yıllarında ülkede şiddetli ekonomik önlemler alınmak
zorunda kalınmıştır.
1992-1993 yıllarında yaşanan resesyon döneminde, ülkede yatırımlar azalırken özellikle
sanayi ve inşaat sektörlerinde olmak üzere işsizlik oranı şiddetli bir artış göstermiş, 1994
yılında toplam işgücünün %24,2’si düzeyine ulaşmıştır. İspanya’nın son 30 yıl içinde
yaşadığı bu en büyük krizde, diğer taraftan Peseta’nın değer kaybetmesi, ihracatta büyük
bir artış yaşanırken ithalatın daralmasına yol açmıştır.
1994 yılından sonra ihracatta yaşanan bu patlama ekonomiyi resesyondan çıkarmaya
başlamış, 1995 ve 1996 yıllarında sanayi sektöründe yaşanan olumlu gelişmeler de iç
talebin tekrar canlanmasını sağlamıştır. 2000 yılının ortalarına kadar süren bu dönemde
GSYİH yılda ortalama %4,1, iç talep %4,7 oranında büyürken uluslararası piyasalardaki
krizden dolayı 1998-1999 yılları arasında dış talepte yaşanan azalmaya rağmen ülkenin
ihracatı ve hizmetler sektörü de yıllık ortalama %10,3 oranında büyüme göstermiştir.
Diğer taraftan ülkede EMU’ya katılma çalışmalarından dolayı uygulanan politikalar, bu
ekonomik büyümeyi desteklemiş, kamu maliyesinin dengelenmesinin özel sektör için
kaynak sağlamasıyla faiz oranları da düşmüştür. Sürdürülen ekonomik liberalizasyon
programı diğer taraftan başta telekomünikasyon olmak üzere ekonominin kilit sektörlerine
dinamizm getirmiştir.
İspanya ekonomisinin geleneksel olarak en zayıf tarafı işsizlik olmuştur. Bununla beraber,
son yıllarda işgücü piyasasında olumlu gelişmeler yaşanmış, 1994-2000 yılları arasında
net 2,8 milyon yeni iş imkanı yaratılmıştır. Diğer taraftan, işsizlik oranı 1994 yılındaki
%24,2 düzeyinden 2003 yılı sonunda %11,3’e kadar gerilemiştir.
İspanya Ekonomisi Genel Projeksiyon Özeti (yıllık % değişim)
2002(a) 2003(b) 2004(c) 2005 (c)
Reel GSYİH
2.0
2.4
3.0
3.3
Sanayi üretimi
0.1
1.6
3.0
3.0
İşsizlik (%-ort.)
11.4
11.3
9.9
8.9
Tüketici fiyatları enflasyonu (ort.)
3.5
3.0
2.1
2.5
3 aylık Euribor oranı
3.3
2.3
1.8
1.8
Genel kamu dengesi (GSYİH payı)
0.0
-0.5
0.2
0.6
İhracat (milyar $)
125.8
166.6
203.5
220.5
İthalat (milyar $)
158.9
209.7
258.3
272.0
Cari denge (milyar$)
-15.9
-23.8
-33.5
-32.0
GSYİH içinde payı (%)
-2.4
-2.8
-3.3
-2.8
a)gerçekleşen, b) EIU tahmini, c)EİU beklentisi
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Report, Mayıs 2004
Diğer taraftan izlenen sıkı para politikası, dünya petrol ve mal fiyatlarındaki düşüş,
ekonominin belli sektörlerinde yürütülen liberalizasyon çalışmaları ve ücret artışlarının
düşük tutulması gibi bir dizi nedene bağlı olarak 1990’lı yıllarda ülkede tüketici fiyatları da
azalma göstermiş, 1995 yılında %4,7 olan enflasyon oranı 2003 yılında %3’e kadar
düşmüştür.
Sektörler
Sektörlere Göre GSYİH (cari fiyatlar, milyon EURO)
Değer
%
Tarım ve balıkçılık
21,221
3.1
enerji
21,950
3.2
sanayi
107,950 15.4
İnşaat
59,509
8.6
Hizmetler
416,489 60.0
Ürünlerde Net Vergi
67,576
9.7
Piyasa fiyatlarıyla GSYİH 693,925 100.0
Kaynak: http://www.ispanyaticaret.org.tr
Tarım
Ülkede 1980’li yılların başından itibaren tarımsal verimlilik önemli ölçüde gelişme
göstermiştir. Ancak diğer taraftan 1976 yılında 2,6 milyon düzeyinde olan tarım ve
balıkçılıkla uğraşan nüfus 2003 yılının sonu itibarıyla ilk kez 1 milyon kişinin altına düşerek
942,100 kişiye düşmüştür. Nitekim 2003 yılı itibarıyla toplam işgücünün sadece %5.6’si
tarım sektöründe bulunmaktadır.
Bununla beraber, toprak kalitesinin düşüklüğü, yağışların düzensizliği ve ülkenin büyük
kısmında arazilerin verimsiz kullanımından dolayı tarımsal gelirler pek çok AB ülkesine
göre düşüktür. Ülkenin kuzey ve doğu bölgelerinde tarımsal işletmelerin çoğu çok
küçükken güney bölgelerde özellikle de Andalucia’da çok geniş araziler malsahiplerinin
ilgisizliğinden dolayı kullanılmamaktadır.
Son on yıl içinde üretimi hızla artan sebze ve meyva, bugün ülkenin toplam tarımsal
üretiminin yaklaşık %30’luk kısmını oluşturmaktadır. Ülkenin iklimi de modern, sulama
teknikleri kullanılan tarıma, dolayısıyla bu tür ürünlerin yetiştirilmesine elverişlidir. Bununla
beraber, ülkenin merkezindeki kurak ve verimsiz topraklarda gerçekleştirilen tahıl üretimi,
iklim koşullarına yüksek derecede bağımlıdır.
İspanya, Avrupa’nın üçüncü büyük şarap ve dünyanın en büyük zeytinyağı üreticisidir.
Avrupa Birliği içinde bu her iki ürünün de fazlalığı olmakla beraber, İspanyol üreticiler
gerek kalite artırımına gerekse değişik pazarlama tekniklerine başvurarak bu ürünlerdeki
rekabetçi konumlarını korumaya çalışmaktadır. Öte yandan, tahıl ve şeker üreticileri ile
hayvancılıkla uğraşan kesim, ithalattan kaynaklanan yoğun rekabetle başetmekte
zorlanmaktadır.
Tarımsal Üretim (1 000 ton)
1999
Tahıllar
17 783
Buğday
5 013
Arpa
7 399
Mısır
3 746
Yulaf
529
Pirinç
802
Şekerpancarı
7 785
Kaba yonca
12 372
Turunçgiller
5 471
Diğer sebzeler
5 437
Diğer meyveler
3 452
Domates
3 581
Patates
3 343
Bakliyat
258
Ayçiçeği tohumu
569
Zeytin
2 986
Zeytinyağı
546
Şarap ve şıra (000 hl) 32 543
Balık- Avlama
1 070
Balık-Çiflik üretimi
Deniz
285
Tatlısu
30
Canlı hayvan
Büyükbaş h. (1 000)
6 065
Koyun (1 000)
23 751
Keçi (1 000)
2 725
Domuz (1 000)
21 783
2000
2001
2002
24 766 17 829 21 646
7 319 5 019 6 795
11 416 6 245 8 328
3 950 4 936 4 487
955
659
919
751
837
811
8 704 6 850 7 606
12 597 12 767 11 841
5 482 5 317 5 701
6 695
n/a
n/a
3 518
n/a
n/a
3 800
n/a 3 654
3 099 3 086 3 053
389
303
487
924
895
989
4 183 5 258 4 569
788 1 021
883
39 103 35 054 35 762
931
930
n/a
279
34
276
36
294
35
6 217 6 411 6 478
24 927 24 301 23 813
2 875 3 114 3 047
22 149 23 858 23 518
n/a Bilgi temin edilemiyor
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
Ülke topraklarının yaklaşık %33’ü devlete ve belediyelere ait olan ormanlarla kaplıdır. AB
fonlarının desteği ile 2001-2006 yıllarında uygulanacak olan ve tarımsal alanların, ticari
kullanıma sahip orman alanlarına dönüştürülmesine ilişkin projenin, aşırı tarımsal üretimi
azaltarak çiftçilere yeni bir gelir kaynağı yaratması beklenmektedir.
İspanya, Avrupa’nın en büyük balıkçılık filosuna sahiptir (2002 yılında 16,177 tekneyle
Avrupa Birliği’nin toplam balık avlanmasının %16’sını oluşturmaktadır). Balıkçılık sektörü,
yaklaşık 75 000 balıkçıya ve 375 000 ilgili sektör çalışanına iş imkanı sağlamaktadır.
Bununla beraber, ülke bu yüksek kapasitesine rağmen, iç tüketimin çok yüksek olmasına
bağlı olarak bu alanda net ithalatçıdır (kişi başına yıllık 40 kg.balık tüketimiyle Japonya’dan
sonra dünyadaki en büyük 2. tüketici olarak yer almaktadır).
Sanayi
İspanya sanayiinin merkezi, geleneksel olarak, metalurji sanayiinin geliştiği Bask ile
endüstriyel gelişime öncü olan tekstil sektörünün geliştiği Katalonya bölgeleri olmuştur.
Bask’ın, giderek önemini yitiren bazı sektörlere bağımlı kalarak yakın zamana kadar
ekonomiye dinamizm katmakta başarısız olmasına rağmen bu alanlar halen ülke
geleneksel sanayiinin çekirdeğini oluşturmaktadır. Sanayi sektörü halen hizmetler
sektörünün sadece 1/3’ü büyüklüğünde olmakla beraber, Repsol, Endesa, Iberdrola gibi
ciro bakımından ülkenin en büyük firmalarının çoğu halen bu sektörde faaliyet
göstermektedir. Sanayi içinde en önemli sektörler enerji üretimi, petrol ve kimyasallar,
taşıtlar ve gıda işleme sektörleridir.
Sanayi Üretimi (yılda % değişim)
1999
2,6
1,9
3,1
3.2
79.9
2000
4.0
1.2
5.5
6.4
80.7
2001
-1.2
-0.7
-2.1
-3.3
79.2
2002
0.1
2.3
1.4
-4.9
78.1
2003
1.6
0.5
2.1
0.6
79.2
Toplam sanayi
Tüketim malları
Ara mallar
Sermaye malları
Sanayi kapasite kullanımı (%)
Önemli sanayi malları üretimi
Otomobiller (000)
2 209 2 366 2 210 2.267 2 399
Ticari taşıtlar (000)
642
665
637
587
628
Çelik (milyon ton)
14 884 15 880 16 504 16 409
n/a
Çimento (milyon ton)
35 789 38 017 40 510 42 388 44 806
n/a Bilgi temin edilemiyor
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
1986 yılında Avrupa Topluluğu’na katılımının ardından ülkeye yönelen yabancı yatırımların
etkisiyle ülkenin sanayi temelinin büyük bir kısmı yabancıların eline geçerken sektörde
ciddi bir yeniden yapılanma da yaşanmıştır. Bunun bir sonucu olarak, ülke bugün çok
sayıda rekabetçi alt sektöre sahip olmuştur. Özellikle otomotiv sektörünün çok güçlü
olduğu İspanya, Avrupa’nın üçüncü, dünyanın da yedincisi en büyük otomobil üreticisidir.
Ancak 2001 yılından sonra sanayi üretiminin artışı negatif seyir almaya başlamıştır ve bu
sektörde istihdamın azalmasına neden olmuştur. Mayısta gerçekleşen AB’nin
genişlemesiyle birlikte yatırımcıların ücretin daha düşük olduğu Polonya, Macaristan ve
Çek Cumhuriyeti’ne yönlenmelerine neden olmuştur. Önem arzeden diğer başlıca imalat
sanayii sektörleri ise gıda, içecek ve tütün, kimyasal maddeler, kağıt, tekstil ve giyimdir.
HIZMETLER
İnşaat
İspanya’da inşaat sektörü 1980’li yılların sonu ve 1990’lı yılların başında gerek altyapı
geliştirme çalışmaları gerekse artan konut ve işyeri talebine bağlı olarak büyük bir büyüme
yaşamış, 1988-1990 yılları arasında sektör yılda ortalama %10’u aşan oranlarda
büyümüştür. Bununla beraber, 1992 yılında ekonominin resesyona girmesi, Expo’92
fuarının ve Barselona’daki Olimpiyat Oyunları’nın tamamlanması ile, sektör şiddetli
biçimde etkilenmiş, 1992 ve 1993 yıllarında sektörün üretimi reel olarak %10 daralma
göstermiştir.
1995 yılında kısmen bir iyileşme görülmekle beraber 1996 yılında hükümetin bütçe
açıklarından dolayı altyapı yatırımlarını azaltması sektörün yine küçülmesine yol açmıştır.
1997 yılının ortalarında sektörde bir hareketlenme görülmeye başlanmış, 1998-2000 yılları
arasında ise sektörün üretimi yılda ortalama %7,4 oranında artış ile patlama olarak
adlandırılabilecek bir düzeye gelmiştir.
Bununla beraber, 2001-2002 yılarda ortalama 600,000 konut inşa edilmiştir. Kara ve
demiryolu yapımı, ülkenin mevcut hızlı tren hattının genişletilmesi ve sulama kanalları
altyapısını geliştirme projelerine bağlı olarak sektörün büyümeye devam etmesi
beklenmektedir.
İnşaat İstatistikleri (milyon EURO)
2000
Tamamlanan işlerin değeri
29,277
Bina
18,296
Konut
11,901
Diğer
10,587
Kamu ihaleleri
13,267
Bina
4,208
Konut
940
Diğer
9,059
Başlanan konutlar (% değişim)
4.5
Bitirilen konutlar (% değişim)
16.7
Çimento tüketimi (1 000 ton)
38,439
2001
31,536
19,502
12,816
11,680
19,106
6,821
2,232
12,285
-1.8
21.5
42,151
2002
2003
33,314
n/a
20,938
n/a
14,054
n/a
12,044
n/a
22,478
n/a
7,079
n/a
1,892
n/a
15,399
n/a
3.7
n/a
2.9
n/a
44,120 46 119
n/a Bilgi temin edilemiyor
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
Turizm
Ekonominin kilit sektörlerinden olan turizm, ödemeler dengesi bakımından da hayati bir rol
oynamaktadır. İlk büyük ölçekli tatil merkezlerinden olan İspanya’nın turizm sektörü 1960’lı
ve 1970’li yıllarda önemli büyüme göstermiştir. Bununla beraber 1980’li yılların sonunda
gerek fiyatların yükselmesi, gerek tüketici tercihlerinin değişmesi, gerekse diğer turizm
merkezlerinden kaynaklanan rekabetin yoğunlaşmasına bağlı olarak sektörde durgunluk
başlamış, buna bağlı olarak ülkenin turizme bakışı ve pazarlama stratejisini yenilemesi
gerekmiştir.
Bu çabaların yanısıra 1992-1992 krizi döneminde Peseta’nın değerinin önemli ölçüde
düşmesi, 1990’lı yılların ortalarında sektörün tekrar canlanmasını sağlamıştır. Nitekim
1999 yılında ülkeye gelen turist sayısı rekor düzeye ulaşmış, İspanya gelen turist sayısı
bakımından Fransa’nın ardından dünya ikincisi ve turizm gelirleri bakımından da ABD ve
İtalya’nın ardından dünya üçüncüsü olmuştur.
Turizm İstatistikleri (1 000 kişi)
1999
2000
2001
2002
2003
72,060 74,462 75,678 80,024 82,525
46,776 47,898 50,094 52,327 52,411
Ülkeye girişler
Turistler
Turizm gelirleri
Milyar Euro
30,416 33,750 36,602 35,543
GSYİH içindeki pay (%)
5,4
5,5
5,4
5,1
n/a
n/a
n/a Bilgi temin edilemiyor
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
2000 yılında ise ülke ABD ve Fransa’nın ardından yine dünyanın üçüncü büyük turizm
merkezi olma konumunu korumuş olmakla beraber, 2003 yılında ülkeye gelen turist
sayısının 52.5 milyona ulaşmıştır. Bu rekor sayı ile birlikte aynı yılda başta Almanya
(%3.2), Fransa (%5.1) ve İtalya (%5.4) olmak üzere ciddi oranlarda turist sayısındaki
azalma gözlenmiştir. Buna karşı aynı yılda İngiltere’den giden turist sayısında %9.4’lük
artış olmuştur. Mart ayında gerçekleşen terörist saldırı İspanya turizmi üzerinde negatif etki
yaratacağını beklenmektedir.
Ulaştırma
1980 ve 1990’lı yıllarda yoğun bir yol yapım programının uygulandığı İspanya’da, başlıca
ekonomik merkezlerin tamamı iyi koşullardaki karayollarına sahiptir. Ülkenin Kuzey batı
bölgesinde Madrid-Valencia hattında halen bazı eksiklikler bulunmakla beraber, bunların
giderilmesi için çalışmalar sürmektedir. 2001 yılında İspanya’daki karayolu ağı 664.852
km. uzunluğunda idi ve bunun 536.672 km.lik kısmını şehirlerarası yollar teşkil etmektedir.
11,152 kısmını ise otobanlar gibi geniş kapasiteli yollar, karayolları ve çift şeritli yollar
oluşturmaktadır. 2001 yılında ülke içerisindeki karayolunu kullanan yolcu sayısı km. başına
359,667 milyon ve yük ise km. başına 322,637 milyon ton olarak gerçekleşmiştir- ki bu
sayılar ülke içi yolcu kapasitesinin % 90.2 sini ve yük taşımacılığının ise % 84.6'sını
kapsamaktadır. İspanya Teşvik Bakanlığı tarafından 2000-2007 yıllarını kapsayan Altyapı
planında yol yapımı için 39.835 milyon Euro tutarında bir yatırım öngörmektedir. Belirtilen
miktarın çoğu, karayolları ağı kapasitesinin genişletilmesi ve 2010 yılında karayolu ağının
13.000 km.nin üzerinde olması amacıyla kullanılacaktır.
1992 yılında tamamlanan ve Madrid-Seville hattında faaliyet gösteren hızlı tren hattı ve
Akdeniz sahil şeridinin yenilenmesi çalışmaları hariç olmak üzere ülkede uzun yıllar
demiryollarına yatırım yapılmamıştır.
2001 yılında İspanya’da tümü radyal (yarıçapsal hız)sistemine sahip olan demiryolları
(geniş ve dar raylar da dahil) 14.272 km uzunluğunda olup bunun 7,743 Km.sini elektrikli
sistem oluşturmakta idi. Aynı yıl demiryolları, iç yolcu taşımacılığının %5.2’sini, iç yük
taşımacılığının ise % 3.2'sini gerçekleştirmiştir. Hızlı Tren Hattı (AVE) Sevilla ile Madrid
arasındaki (471 Km.) mesafeyi 2 saat 15 dakikada tamamlamaktadır. İspanya Hükümeti
2000-2007 yılları Altyapı planında demiryolları için 40.869 milyon Euro’luk bir yatırımı Hızlı
Tren Hattı-AVE ‘nin 7.200 km.lik bir demiryolu ağına sahip olması gayesiyle öngörmüştür.
Ulaştırma İstatistikleri
Demiryolu
Yolcu (milyon)
Ton (milyon)
Denizyolu
Yolcu (milyon)
Ton (milyon)
Havayolu
Yolcu (milyon)
Ton (milyon)
Karayolu Şehirlerarası otobüs yolcuları
(milyon)
Motorlu taşıtlar
Otomobil (milyon)
Kamyon (milyon)
Petrol tüketimi (milyon ton)
Dizel tüketimi (milyon ton)
1999
2000
2001
2002
2003
418,9
25,3
437,8
25,8
466,8
25,6
484,6
26,4
491,6
n/a
8,5
150,6
9,1
160,8
9,2
166,3
9,5
174,6
n/a
n/a
126,7
583,3
138,6
607,5
142,7
577,8
141,2
574
n/a
n/a
1,157,5 1,159,6 1,180.9 1,204.8 1,187.9
16.8
3.7
8,135
21,589
17.4
3.9
8,527
26,054
18.2
4.1
8,480
27,901
18.7
4.3
8,156
28,751
n/a
n/a
n/a
n/a
n/a Bilgi temin edilemiyor
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
2002 yılında kamu işletmesi altında olan 50 adet çok amaçlı kullanımlı limandan yapılan
deniz taşımacılığı, bir önceki yıla nazaran, yük taşımacılığında % 4.6’lık artışla 364 milyon
900 bin metrik ton ve yolcu taşımacılığında ise % 3,7’lik bir artışla 19 milyon 300 bine
ulaşmıştır. Deniz taşımacılığı 2001 yılında ülke yük taşımacılığında % 10.1’lık bir paya
sahip olmuştur. Devlet, 2000-2007 yılları arasında çok amaçlı kullanımlı limanların
yapılanma ve modernizasyonu kapsamında 10 milyon 500 bin Euro’luk miktarı
öngörmektedir.
Halihazırda, İspanya’da 42 adet sivil havalimanı mevcuttur. Hava taşımacılığında, 2002
yılında, 2001 yılına oranla, % 1.3 ’lık bir düşüşle 575 milyon 827 metrik ton yük taşımacılığı
ve % 1.1’lik bir düşüşle de 141 milyon 300 bin yolcu taşımacılığı gerçekleştirilmiştir.
2000-2007 yılları arasında havaalanlarının altyapıları ve hava taşımacılığına yaplması
öngörülen harcamalar 11 milyon 419 bin Euro’ya ulaşacaktır.
Telekomünikasyon
AB Direktifleri doğrultusunda, ülkenin sabit telekominikasyon hizmetlerinin büyük kısmı
Aralık 1998 itibarıyla liberalize edilmiştir. Yerel telefon hizmetlerinin kontrolu, tamamen
liberalizasyonunun sağlandığı Ocak 2001’e kadar devlet tekeli olan Telefonica’nın elinde
kalmıştır. Ülke piyasasına hızla giren İtalyan Retevision, Fransız Uni2 ve bağımsız
operatör Jazztel firmalarının sabit hat hizmetleri sunmak için rekabete girmeleri, bu hat
tarifelerinde ciddi bir ucuzlama sağlamıştır. 1995 yılında, hükümet mobil telefon
sektöründeki tekeli kırarak Airtel (şimdiki adıyla Vodafone) isimli özel bir konsorsiyuma
lisans vermiş, ancak bu sektörün liberalizasyonu yavaş olmuş, üçüncü lisans sadece 1998
yılında verilebilmiştir.
2000 yılı itibarıyla mobil telefon kullanıcılarının sayısı 20 milyona kadar ulaşmış, ancak bu
hatların fiyatları yüksek kalmaya devam etmiştir. 2000 yılı Mart ayında, dört yeni mobil
telefon lisansı verilmiştir.
Bilgisayar kullanımı bakımında ülke ABD’den üç yıl, AB ülkelerinden 1,5-2 yıl kadar
geridedir. 2003 yılı sonlarında hanehalkının %43.4 bilgisayar sahibidir. Internete bağlanma
orani sadece %25.4’tür. Bununla beraber, büyük bazı firmalar dışında İspanyol firmalarının
Internet kullanım oranı oldukça düşük kalmıştır ve elektronik ticaret çok düşük düzeydedir
(%2).
Ülkede bazı özel TV kanalları bulunmakla beraber, iki büyük televizyon kanalı TVE1 ve
TVE2, halen devletin elindedir. Ayrıca ülkede, kontrolü yerel hükümetlerin elinde olan bir
yerel televizyon ağı mevcutur. Ülkenin en önemli ulusal günlük gazetesi, günde ortalama
435 433 tirajlı El Pais’dir. ABC, El Mundo, La Vanguardia ve El Periodico de Catalunya da
önemli gazeteler arasındadır. Gazete okuma oranının %25 olarak tahmin edildiği ülkede,
dağıtım rakamlarına göre her bin kişi başına sadece 100 gazete satılıyor olması, gazeteleri
paylaşarak okuma alışkanlığının yaygın olmasından kaynaklanmaktadır.
İspanya Piyasasinda Yabanci Yatirimlar
İspanya’ya yönelik doğrudan yabancı yatırımlar ülkenin AB’ye girişinin ardından önemli
oranda artmış, ancak 1990’lı yılların ortalarına gelindiğinde durgunluk dönemine girmiştir.
Nitekim 1990 yılında 1,4 trilyon Peseta düzeyinde olan doğrudan yabancı yatırımlar, 19951997 arasında yılda yaklaşık 860 milyar Peseta düzeyinde kalmıştır. 1998-1999 yıllarında
tekrar artarak yılda ortalama 1,6 trilyon Peseta düzeyine ulaşan yabancı yatırımların, 2000
yılında yaklaşık iki kat artış gösterdiği tahmin edilmektedir. 2002 yılında İspanya’ya gelen
toplam doğrudan yabancı yatırımlarının miktarı 59.5 milyon Euro olarak gerçekleşmiştir.
Ancak İspanya’ya yönelik yatırımların son yıllarda büyük artış göstermesine rağmen,
ülkeden yurtdışına yönelen yatırımların daha fazla artmasından dolayı ülke halen net
yabancı yatırım ihracatçısı konumundadır.
İspanya, geleneksel olarak iyi işleyen siyasi ve ekonomik mekanizmalara sahip olmasının
yanısıra işgücü maliyetlerinin düşüklüğü, AB pazarına girme bakımından sağladığı
avantajlar ve yaşam kalitesinin yüksekliği ile yabancı yatırımları çekmekte başarılı
olmuştur. Diğer taraftan, hükümetler de yabancı yatırımlara sıcak bakmış, yabancı
yatırımcılara çeşitli teşvikler sağlanmıştır. Başta Bask ve Navarra olmak üzere mali
bakımdan önemli ölçüde otonom olan bölgeler de, yabancı yatırımları çekmek bakımından
birbirleriyle rekabet etmektedir.
1996-2001 arasinda Ispanya’ya toplam 101 milyar $ doğrudan yabancı yatırım yapılmıştır.
2003 yılında İspanya’ya 14.99 milyar Euro FDİ girerken 19.95 milyar EURO’luk çıkış
olmuştur. 2003 İspanya’ya gelen FDİ’nin %31.11 Avrupa ülkelerden gelmiştir. Bu ülkeler
arasında Hollanda %13.9,3’lük payıyla birinci sıradayken, ikincisi de %13,8’lik paya sahip
olan İngiltere, Lüksemburg ise %7,9’lik payıyla üçüncü sırada bulunmaktadır. Aynı
dönemde, bu yatırımların %34’ü ticaret,kimyasallar ve enerji ürünlerinin üretimine %25,
telekomunikasyon %11, otomotiv ve ulaştırma %8, ve %10’luk kısmı da finans ve
bankacılık sektörlerinde gerçekleşmiştir.
İspanya Piyasasında Yabancı Yatırımların Seyri (milyon EURO)
1998
1999
2000
2001
2002
Yabancı yatırımlar (a)
10,592 14,791 40,728 31,296 22,519
Diğer yabancı yatırımlar (b) 15,400 42,688 63,644 30,471 37,040
a Doğrudan ve portföy yatırımları toplamı
b Borç ve mevduatlar
Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Spain Country Profile, 2004
Diğer taraftan, İspanya’nın yurtdışında yaptığı yatırımların artmasına bağlı olarak son iki
yılda ülkeden sermaye çıkışında ciddi bir artış görülmektedir. Bunun büyük kısmını, Latin
Amerika ülkelerine yapılan yatırımlar oluşturmaktadır. Nitekim İspanya’nın bu ülkelere
yaptığı yatırımlar rekor bir düzeye ulaşmış, İspanya, ABD’nin de önüne geçerek bu
bölgenin en büyük dış yatırımcısı haline gelmiştir. İspanyol yatırımlarının yöneldiği ikinci
büyük hedef OECD ülkeleridir. Özellikle ABD ve Kanada İspanyol yatırımlarının yöneldiği
en önemli ülkelerin başında gelmektedir.
Bölgesel Gelişim
İspanya’daki idari yetkiler, bugün, ülkenin toplam genel kamu harcamalarının yaklaşık
%40’lık bölümünü oluşturmakta olan yerel ve bölgesel yönetimler arasında paylaşılmıştır.
2004 yılı itibarıyla bu oranın %50’ye kadar yaklaşması beklenmektedir. Farklı bölgelerin
harcama yapma yetkisi, bu bölgelerin anayasal konumlarına ve bu bölgelere aktarılan
yetkilere bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
Mali anlamda en bağımsız bölgeler Navarra ve Bask’tır. Bu her iki bölge de, kendi
vergilerini belirleyip toplama ve harcama yetkisine sahiptir. Bu durum, bu bölgelerin,
ülkenin diğer bölgelerine karşı rekabet avantajı yaratmaktadır. Örneğin 1993 yılında yeni
kurulacak şirketlerden 10 yıllık bir süre için kurumlar vergisi alınmamasına yönelik karar,
komşu bölgeler bakımından büyük dezavantaj yaratmıştır. Yine 1996 yılında İspanya’nın
tüm bölgelerinde uygulanan %35 oranındaki kurumlar vergisinin bölge için %32,5 oranına
düşürülmesi, Bask’ın rekabet gücünü artırmıştır. Yakın zamanda Avrupa Komisyonu ve
İspanyol mahkemeleri, bölge yetkililerini, bu tür mali kararların bir kısmında geri adım
atmaya ikna etme yönünde çalışmalar yapmaktadır.
Bu iki bölge dışında, doğrudan vergiler ve KDV merkezi hükümet tarafından toplanmakta,
elde edilen gelir başta mali olarak nispeten fakir bölgeler olmak üzere tüm bölgeler
yararına kullanılmaktadır. Veraset ve intikal, arazi ve mülk vergileri gibi diğer vergiler
bölgelerin yerel yönetimleri tarafından toplanmakta ve kullanılmaktadır.
Ülkede, daha fazla özerklik kazanma arzusunda olan bölgeler, mali bakımdan da daha
fazla yetki elde etmek için lobi faaliyetleri sürdürmektedir. Katalonya’dan gelen baskılar
üzerine 1994 yılında yerel hükümetler kendi bölgelerindeki faaliyetlerden doğan gelir
vergilerinin %15’lik kısmını alıkoymaya hak kazanmış, bu oran 1996 yılında %30’a
çıkarılmıştır.
Bölgeler İtibarıyla Kişibaşına GSYİH (2002)
Bölge
ulusal ortalamasının %’si
Balearic Adaları
121.96
Madrid
133.33
Katalonya
119.42
Navarra
126.74
La Rioja
113.36
Bask
124.79
Aragon
107.77
Valensia
95.97
İspanya
100.00
Kanarya Adaları
91.83
Cantabria
98.23
Castilla y Leon
93.61
Castilla-La Mancha
79.79
Galicia
78.85
Asturias
86.10
Murcia
84.97
Melilla ve Ceuta
79.65
Andalucia
75.50
Extremadura
64.27
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
Ülkenin bölgeleri arasında, ekonomik faaliyetler bakımından ciddi farklılıklar görülmektedir.
Sekiz bölgede kişi başına GSYİH ulusal ortalamasının üstüne çıkarken, bazı bölgelerde bu
oran ulusal ortalamasının %60’ına kadar düşebilmektedir. Madrid hariç olmak üzere,
ülkenin en zengin bölgelerinin, Akdeniz kıyılarında, kuzeyde ve Ebro Vadisi etrafında
yoğunlaştıkları görülmektedir. Diğer taraftan iç bölgeler ile güney ve kuzey batı bölgeleri,
mali bakımdan daha az gelişmiştir.
Ülkenin başkenti Madrid, bankacılık, yönetim, telekomünikasyon ve ulaştırma alanlarında
bir merkez olmanın yanısıra ülkede faaliyet gösteren büyük uluslararası firmaların da
merkezi konumundadır. Katalonya bölgesinin başkenti Barselona ise, başta tekstil, boya,
kimyasallar, baskı, plastik, elektrik mühendisliği ve makina imalatı olmak üzere ülke
sanayinin merkezidir. Diğer taraftan Barselona, Bask’ın sanayi merkezi Bilbao ile beraber
ülkenin önde gelen limanlarındandır.
Ülkenin en önemli limanlarından Bilbao’da çok büyük tersaneler, demir cevheri madenleri
ve petrol rafinelerinin bulunmasının yanında çelik, kimyasal maddeler, çimento ve kağıt
sanayileri gelişmiştir.
Kuzey İspanya’daki Valensia bölgesi, ülkenin mobilya ve seramik sanayilerinin merkezi
olmanın yanısıra, turunçgil ve sebze üretiminde büyük önem arzetmektedir. Diğer taraftan
Guadalquivir Nehri etrafında bulunan Seville, Andulicia bölgesinin ticaret merkezi ve
zeytinyağı, şarap ve diğer tarım ürünleri üretiminde öndegelen bölgedir.
Dış Ticaret
1992-1993 yıllarında İspanya’da yaşanan ekonomik kriz sırasında Peseta’nın ciddi biçimde
değer kaybetmesi ülkenin dış ticaret performansına büyük hız kazandırmanın yanısıra
ekonominin rekabet gücünü de artırmıştır. Bu etkenlerle beraber İspanyol firmalarının ciddi
bir ihracat stratejisi izlemesi sayesinde, ülkenin ihracatı, 1993-1997 yılları arasında yılda
ortalama %18,6 oranında artış göstermiştir. Yaşanan global krize bağlı olarak 1998-1999
arasında bu ihracat artışının hızı kesilmiş olmakla beraber, 1999 yılı sonu itibarıyla gerek
Euro alanı ekonomilerindeki talebin artması, gerek Latin Amerika ve Güneydoğu Asya
ekonomilerinin güçlenmesi, gerek ABD ekonomisinin parlak bir dönem yaşaması ve
gerekse Euro’nun değer yitirmesi ile ülkenin ihracatı tekrar hızla yükselmeye başlamış ve
2000 yılına gelindiğinde toplam ihracat değeri, bir önceki yıla göre %17,5 oranında artış
göstermiştir. 2000’li yıllarda bu seyir devam etmiştir. 2003 yılındaki ihracatı 2000 yılının
ihracatına göre %43’lük artış göstermiştir.
Özellikle 1997 yılından itibaren gerek ülke ekonomisinin giderek daha fazla dışa açılması,
gerekse iç talebin artmasına bağlı olarak ülkenin ithalatı hızla artmaktadır. İthalattaki
büyüme, 1998 yılından bu yana ihracattaki artıştan daha fazla olmuştur. Bu durum,
İspanya’nın geleneksel olarak açık veren dış ticaret dengesinin son yıllarda giderek daha
da bozulmasına ve dış ticaret açığının artmasına yol açmıştır. Ancak, 1997 yılında dış
ticaret açığı GSYİH’nın %2,4’ünü oluşturmaktayken, 2003 yılı itibarıyla bu oran %5’e
yükselmiştir.
İspanya Dış Ticareti (mal ticareti-milyar $)
1999 a 2000 a 2001 a 2002 a 2003 b
İhracat-fob
112.7 116.2 117.9 125.8
166.6
İthalat-fob
143.0 151.0 150.5 158.9
209.7
Hacim
255.7 267.2 268.4 284.7
376.3
Cari Ödemeler Dengesi
-13.8
-19.2
-16.4
-15.9
-23.8
a) gerçekleşen, b) EİU tahmini;
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Report, August 2004
Ülkenin ihracatında en önemli ürünler, motorlu taşıtların yanısıra, başta sebze ve meyve
olmak üzere gıda maddeleri, kimyasal maddeler, elektrikli ve elektriksiz makineler, demirçelik ve mamulleri, metal dışı mineraller, tekstil ve konfeksiyon ürünleri, mineral yakıtlar,
içecekler, demir dışı metaller, kağıt, kauçuk, ayakkabı ve hayvansal ve bitkisel yağlar
olarak sıralanabilir.
Makine ve fabrika sanayiindeki açığa bağlı olarak sermaye mallarının ticaretinde ciddi bir
açık mevcuttur. Ancak ülkenin petrol ve doğal gaz bakımından ithalata bağımlı olmasından
dolayı dış ticaretinde en büyük açık enerji sektöründedir. Nitekim 2000 yılı itibarıyla toplam
dış ticaret açığının 1/3’ünden fazlası, enerji ürünleri ticaretinden kaynaklanmaktadır. 2003
yılında ise toplam dış ticaret açığının %35’i enerji ürünleri ticaretinden kaynaklanmıştır.
Başlıca İhraç Ürünleri (milyar EURO-fob)
1999
2000
2001
2002
2003
Tüketim maddeleri (a) 42,404 48,675 52,679 54,791 56,564
Gıda
12, 961 14,241 15,869 16,581 17,352
Dayanıklı tük.mad.
20,081 23,654 24,649 24,435 25,604
Otomobiller
15,502 18,515 18,929 18,702 20,090
Dayanıksız tük. Mad.
9,363 10,780 12,179 13,776 13,608
Ara mallar (a)
45,171 54,217 57,340 58,979 60,211
Sanayi ürünleri
43,582 52,294 55,145 56,341 57,627
Tarım ürünleri
1,589
1,922
2,195
2,683
2,584
Sermaye Malları
14,958 16,784 16,035 16,087 16,906
Makineler
8,678
9,900
9,761
9,406 10,056
Taşıtlar
5,046
5,441
4,745
5,124
5,378
Enerji ürünleri
2,256
4,502
3,699
3,411
4,133
Toplam
104,789 124,177 129,771 133,268 137,815
a Enerji ürünleri hariç
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
İspanya’nın ithalatında başlıca ürünler taşıtlar, elektrikli ve elektriksiz makinalar, kimyasal
maddeler, başta ham petrol olmak üzere mineral yakıtlar, demir-çelik ürünleri, bilimsel
aletler, tekstil ürünleri, balık, kağıt ve mamulleri, metal dışı mineraller, demir dışı metaller,
konfeksiyon ürünleri, kauçuk, ağaç ve mamulleri, meyve, sebze, tahıllar, içecekler, tütün
ve süt ürünleridir.
Başlıca İthal Ürünleri (milyar EURO-cif)
1999
2000
2001
2002
2003
Tüketim maddeleri (a) 36.936 41,393 45,916 48,119 52,004
Gıda
9.191 10,100 11,581 11,611 12,451
Dayanıklı tük.mad.
15.923 17,475 18,722 18,955 20,586
Otomobiller
11,379 12,245 13,098 12,978 20,586
Dayanıksız tük. Mad.
11,848 13,818 15,614 17,553 18,967
Ara mallar (a)
65,237 76,726 78,862 80,344 83,586
Sanayi ürünleri
61,630 73,182 75,046 76,176 79,815
Tarım ürünleri
3,607
3,543
3,816
4,168
3,771
Sermaye Malları
26,972 30,953 29,079 27,864 29,405
Makineler
18,516 21,541 21,019 19,855 21,317
Taşıtlar
5,614
6,480
5,007
4,645
4,761
Enerji ürünleri
9,922 20,396 19,352 18,940 19,100
Toplam
139,094 169,468 173,210 175,268 184,095
a Enerji ürünleri hariç
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
2003 yılı itibarıyla ülke ihracatının %71,8’i AB ülkelerine yönelmiş, ithalatının ise %64’ü bu
ülkelerinden kaynaklanmıştır. Uzun yıllardır ülkenin en büyük ihracat pazarı olan Fransa,
1993 yılından bu yana ülke ithalatının da en büyük kaynağı haline gelmiştir. Diğer taraftan,
ülkenin Latin Amerika ülkeleri ile ticareti de giderek artmış, bu ülkeler, İspanya ihracatında
önem bakımından ABD’yi geçmiştir.
İspanya’nın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler (% pay)
1999 2000 2001 2002 2003
İhracat fob
Fransa
Almanya
İtalya
İngiltere
ABD
Japonya
AB Ülkeleri
Latin Amerikaa
İthalat cif
Fransa
Almanya
İtalya
İngiltere
ABD
Japonya
AB Ülkeleri
OPEC Ülkeleri
19,5
13,1
9,0
8.4
4.4
1.0
72.2
6.1
19.4
12.4
8.8
8.3
4.9
1.0
70.6
6.1
19.5
11.8
9.0
8.9
n/a
n/a
n/a
n/a
19.2
11.6
9.4
9.7
n/a
n/a
n/a
n/a
19.2
12.0
9.7
9.9
4.1
0.7
71.8
4.9
17.9
15.8
9.3
7.5
5.5
3.2
67.3
5.1
17.1
14.9
8.8
7.0
5.3
2.9
63.1
8.3
16.8
15.5
9.1
7.0
n/a
n/a
n/a
n/a
16.5
16.4
8.9
6.4
n/a
n/a
n/a
n/a
16.1
16.3
9.1
6.4
3.7
2.6
64.0
6.3
n/a: Bilgi temin edilemiyor
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2001,
The Economist İntelligence Unit, Spain Country Raport, Mayıs 2004
Dış Ticaret Düzenlemeleri ve Standartlar
1986 yılında Avrupa Birliği’ne (AB) tam üye olmasının ardından İspanya da Avrupa
Birliği’nin diğer tüm ortak politikalarıyla beraber ortak ticaret politikasını üstlenmiş ve
AB’nin ortak gümrük tarifesini uygulamaya koymuştur. Buna bağlı olarak Avrupa Birliği’ne
üye ülkelerden yapılan ithalat gümrük vergisinden muaftır. AB üyesi olmayan ülkelerden
ithal edilen ürünler için Avrupa Birliği’nin ortak gümrük tarifeleri uygulanmaktadır. Avrupa
Birliği’ne üye ülkelerden yapılan ithalatta izin ve miktar sınırlaması yoktur.
Birlik üyesi olmayan ülkelerle gerçekleştirilen tarım ürünleri ithalatında ne bölgesel ne de
ulusal bir kısıtlama getirilmeksizin serbest ticaret politikası izlenmekte, sadece ithal
edilecek malın bağlı bulunduğu tarımsal kuruluşun normlarına uygun olup olmadığı
konusunda teminat olarak (AGRIM) ithalat sertifikası istenmektedir.Genel kurallara istisna
olarak bazı tütün çeşitleri ve fildişi ithalatı için izne gerek duyulmaktadır.
AB dışı ülkelerden yapılacak sanayi ürünleri ithalatında da bazı istisnalar hariç olmak
üzere serbest ticaret politikası izlenmektedir. Bu istisnalardan biri, bazı ülkelerden daha
önceden belirlenmiş ürünlerin ithalatında miktar kısıtlamaları ve kontrol önlemleri
uygulanmasıdır. Bu tür kısıtlamalara konu olan ürünler arasında tekstil ürünleri, eldiven,
ayakkabı, porselen, cam ve seramik mamuller, çelikten mamul ürünler, oyuncaklar, bazı
kimyasal ürünler yer almaktadır. Diğer taraftan uyuşturucular, ateşli silahlar, patlayıcılar ve
cephane gibi bazı maddelerin ithalatı özel lisanslara tabidir.
Gerek tarım gerekse sanayi ürünlerinin AB dışı ülkelere ihracatında da tamamen serbest
ticaret politikası izlenmektedir. Bazı ürünler menşeine bakılmaksızın Avrupa Birliği’nin
getirdiği zorunluluklar sebebiyle birtakım mevzuatlarla sınırlandırılmıştır. Diğer taraftan
bütün birlik ülkeleri için özellikle haklı rekabeti destekleyici çeşitli garanti sistemleri
getirmek gibi yine topluluğun koyduğu birtakım teknik zorunluluklar söz konusudur. İSO
kalite normları 9000 serisi kaliteyi garantileyen ve rekabet faktörünü ön plana çıkaran bir
uygulamadır. Çevreyi koruyan İSO 14000 serisi de aynı derecede önem taşımaktadır.
İspanya Hükümeti tarafından görevlendirilmiş resmi bir kurum olan İspanya
Standardizasyon ve Belgelendirme Teşkilatı (AENOR), standardizasyon ve sertifikalama
faaliyetlerini geliştirmek için çalışmaktadır. Belgelendirme ile ilgili olarak Milli Akreditasyon
Kuruluşu (ENAC) tarafından sektör bazında onaylanmış başka organizasyonlar da
mevcuttur
Diğer taraftan Kanarya Adaları, 1 Temmuz 1991 tarihinden bu yana Avrupa Gümrük
Birliği’ne dahil edilmiştir. Kanarya Adaları’nın ticari ilişkileri, ayrı bir rejimle düzenlenmiştir.
Bu rejim belirlenmiş tarımsal ürünler için Topluluk içi yardımları düzenlemekte ve üçüncü
ülkelerden yapılacak ithalatta muafiyet imkanı içermektedir.
Ceuta ve Melilla, Avrupa Gümrük Birliği’ne dahil değildir. Bu bölgelerin dış ticaretinde,
İspanya’nın ticari rejiminden farklı ve geleneksel serbest ticaret esasına dayalı bir ticaret
rejimi uygulanmaktadır.
Türkiye ile Ticaret
İspanya ile Türkiye arasındaki ikili ticari ilişkiler, 1960’lı yıllara kadar dayanmaktadır.
Türkiye’nin 1980’li yıllarda içine girdiği ekonomik liberalizasyon döneminde genel olarak
gelişen dış ticarete paralel olarak Türkiye-İspanya ikili ticareti de artış göstermiş, 1996
yılında yürürlüğe giren Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği anlaşmasıyla ikili ilişkiler daha da
hızlanmıştır. 1999 senesinde Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne adaylığının onaylanması,
Akdeniz’in zıt köşesinde yerleşik bulunan bu iki ülkenin yakınlaşmasına yardımcı olmuştur.
Türkiye’ye İspanyol ihracatı2003 yılında 1.736 milyar dolara ulaşmıştır. Bu hacim toplam
İspanyol ihracatının %1.26’sı anlamına gelmektedir. Türkiye İspanya ihracat yaptığı ülkeler
arasında 11. AB ülkeleri arasında ise 4. sırada yer almaktadır.
Ispanya’nın Türkiye’ye gerçekleştirdiği ihracat 2003 yılında 2002 yılına oranla %19.39
oranında artış göstermiştir, bu oran 220 yılında %25.99 olmuştur. 2000 yılında ihracatımız
azalmış, ithalat artmış ve İspanya ile dış ticaret açığımız 1 milyar dolara yaklaşmıştır.
2002 ve 203 yıllarındaki pozitif gelişmeler ile birlikte ihracat istikrarli bir şekilde artmış ve
2003 yılında bir ticaret fazlası (56 000 000 $) gerçekleştirilmiştir.
Türkiye’deki İspanya pazar payı 2003 yılında %2.8, Türkiye’ye yapılan dünya ihracat
sıralamasında 9. , AB içinde 5. sırada olmuştur.
Ülkemizin Avrupa Birliği ile 1996 yılı başından itibaren uygulamaya koyduğu Gümrük
Birliği’nin beklenilen bir sonucu olarak, diğer AB üyesi ülkelerden olduğu üzere,
İspanya’dan yapılan ithalat da önemli oranda artış göstermiştir. 1997 yılında bir önceki yıla
göre % 23,4 oranında artarak 1,276 milyon $’a ulaşan ithalatımız, izleyen dönemlerde
dalgalı bir seyir izlemekle birlikte 2000 yılında 1,7 milyon $’a kadar ulaşmıştır. 2000 yılında
bu ülkeden ithalatımızın bir önceki yıla göre yaklaşık %33 oranında artması, bir taraftan
ülkemizin genel ithalat artışına diğer taraftan da İspanya otomotiv sektörü ihracatının
artmasına bağlı olmuştur. Bununla beraber 2001 yılı itibarıyla bu ülkeden ithalatımız,
önceki yıla göre %36,7 oranında azalmış ve 1,06 milyon dolar düzeyinde gerçekleşmiştir.
2003 yılındaki ithalat 1.73 milyon dolar olarak gerçekleşmiş ve Türkiye’nin İspanya ile
arasındaki ticaretinde son 10 yılda ilk kez ticaret fazlası vermiştir.
Türkiye-İspanya Ticaretinin Seyri (1000 $)
Yıllar İhracat
1998
513 230
1999
763 179
2000
712 891
2001
945 004
2002 1 409 000
2003 1 792 000
İthalat
1 276 379
1 262 101
1 678 155
1 062 029
1 454 000
1 736 000
Denge
-763 149
-498 922
-965 264
-117 025
-45 000
56 000
Hacim
1 789 609
2 025 280
2 391 046
2 007 033
2 863 000
3 528 000
Kaynak: http://www.ispanyaticaret.org.tr
Ürünler İtibarıyla Türkiye-İspanya Ticareti
İspanya’nın Türkiye’den yaptığı ithalat son yıllarda ihracatından daha fazla büyümüştür,
çünkü 2001 yılındaki kriz ve Türk Lirasındaki devalüasyon ithalat üzerinde pozitif bir etki
yapmıştır. Bugün 2002 yılına göre %27.18’lik bir artışla 1.792 milyon dolardır.
İspanya’ya Türk ihracatının en önemli bölümü şunlardır: Arabalar (%14.65), makineler,
elektrik cihazları ve malzemeleri (%11.58) ve dökme demir (%10.12), ayrıca tekstil
sektörünün değişik bölümleri de büyük bir öneme sahiptir.
İspanyol İhracatı (milyon EURO,2003)
madde
değer
87 motorlu kara taşitlari ve traktörler
554.58
84 nükleer reaktörler, kazanlar ve makinalar 161,25
39 plastikler ve mamülleri
113,20
85 elektrikli makina ve cihazlar
95,11
29 organik kimyasal ürünler
83,16
99 grup pozisyonlari
81,70
41 postlar (kürkler hariç) ve deriler
79,12
72 adi metaller ve adi metallerden eşyalar
53,32
38 muhtelif kimyasal maddeler
42,92
Kaynak:ICEX , İspanya Ekonomi Bakanlığı , http://www.ispanyaticaret.org.tr
Otomasyon sektöründe İspanya’nın Türkiye’ye ihracatı 2000 yılında % 42 iken 2001
yılında % 16’ya gerilemiştir. Bugün de en önemli sektörlerden biri olmaya devam eden
otomasyon sektörü 2003 yılında fark edilir bir yükseliş göstererek %32’lere ulaşmıştır. Bu
rakamı %9 ile reaktörler, kazanlar ve motorlar, % 6’nın üzerinde, plastik maddeleri ve
ürünleri, %4’de makineler, elektrik cihazları ve malzemeleri, organik kimyasal ürünler ve
deri izlemektedir.
İspanya’dan gerçekleştirdiğimiz ithalatta geçmiş yıllara oranla dikkat çekici unsur, makine
ithalatımızdaki artıştır. Yatırım yapan sektörlerimiz, üretim makinaları alımında İtalya’dan
sonra İspanya’ya yönelmişlerdir. İspanya’dan ithalatımızın yaklaşık 1/3’lük kısmını motorlu
kara taşıtları oluşturmaktadır. İthalatımızdaki diğer kalemler ise ara madde ve hammadde
ağırlıklıdır.
İspanyol İthalatı (milyon EURO,2003)
Madde
87 motorlu kara taşitlari ve traktörler.
85 elektrikli makina ve cihazlar
72 adi metaller ve adi metallerden eşyalar
62 örülmemiş giyim eşyasi ve aksesuarlari
61 örme giyim eşyasi ve aksesuarlari
25 tuz kükürt çimento ve kireçler
84 nükleer reaktörler, kazanlarve makinalar
63 diğer hazir yekstil ürünleri
54 sentetik ve suni flamentler
40 kauçuk ve kauçuk ürünler
Değer
262,53
207,59
181,30
152,91
138,67
134,31
121,78
42,14
40,66
39,72
Kaynak:ICEX , İspanya Ekonomi Bakanlığı , http://www.ispanyaticaret.org.tr
Karşılıklı Yatırımlar, Ortak Yatırımlar ve İşbirliği İmkanları
Muhtemelen Türkiye ile İspanya arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerde en zayıf nokta
yatırımlardır. İspanyol yatırımlarının daha çok Latin Amerika ve AB ülkelerinde
odaklanması Türkiye’nin öncelikli bir hedef olmasına engel olmuştur ayrıca Türkiye’nin
politik istikrarsızlığı ve geleneksel ekonomisi bunu desteklemiştir. Bütün bunlara rağmen
Türkiye’nin AB’ye üyeliğine aday olmasının kabulü ve görüşmelere başlama tarihinin
belirlenmesiyle yatırımlarda karşılıklı bir artış için büyük bir özendirici unsur olabilecektir.
Türkiye’deki İspanyol Yatırımlarının Toplamı (milyon $)
Yıllar Yatırım (milyon $)
1999
96,5
2000
25.8
2001
25.7
2002
52.8
Kaynak:ICEX, İspanya Ekonomi Bakanlığı, http://www.ispanyaticaret.org.tr
1999 yılı, Türkiye’deki İspanyol yatırımlarının 90 milyon Euro’ya kadar ulaştığı en verimli yıl
olmuştur. Bu rakam 2000 ve 2001 yıllarında 26 milyon doların altın gerilemiş, 2002 yılında
52 milyon doların üzerine çıkarak bir yükseliş göstermiştir ve yabancı ülkelerdeki toplam
İspanyol yatırımlarının %0.14’nü tekabül eden bir yatırımla yer almıştır. 2003 yılının ilk altı
ayında 15 milyon Euro’ gibi düşük bir rakamda yatırım olmuştur.
Türkiye’deki toplam yabancı yatırımın %1.98’ini İspanyol yatırımı oluşturmaktadır.
Türkiye’deki yatırımı olan Avrupa Birliği ülkeleri arasında İspanya 7. sırada diğer dünya
ülkeleri arasında 11. sırada yer almaktadır. 2002 yılında Türkiye’deki İspanyol yatırımın
yapıldığı başlıca sektör kimyasal sanayi (%59.6) ve perakende ticaret (%39.52) olmuştur
Türkiye’de Faaliyette Olan İspanyol Firmaları (Yıl sonu itibarıyla)
Yıllar
1985
1990
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Firma
Adedi
8
14
16
19
23
28
38
43
Mevcut Yab.
Ser. (Milyon
TL)
Toplam Yab.Ser.
İçinde Payı ( % )
41,0
243,9
252,2
415,5
497,9
8 721,1
27 933 568
42 156 242
0,3
0,4
0,2
0,1
0,1
1,0
1,69
1,08
Toplam
Sermaye
(Milyon TL)
Yabancı
Ser.Payı (%)
70,6
333,3
346,0
513,5
610,2
9 334,5
30 239 236
45 072 481
58,1
73,2
72,9
80,9
81,6
93,4
92,3
93,53
Kaynak: İspanya Ekonomisi ve Türkiye-İspanya Ekonomik İlişkileri Raporu, DEİK, Mayıs 2001
Ülkemizdeki İspanyol yatırımlarının sektörel dağılımına bakıldığında ise, toplam İspanyol
yatırımların %81,3’ünü makineler, endüstriyel ekipman ve metalurjinin oluşturduğu
görülmektedir. Turizm ve gıda işleme sektörleri ise kalan %18,7’lik bölümü
oluşturmaktadır.
İspanyol havacılık şirketi CASA ile Türk TAI şirketi, CN-235 uçaklarının ortak üretim ve
satışını yapmaktadır. 2000 yılı itibarıyla Türkiye’de doğrudan ofisi olan başlıca İspanyol
firmaları ise:
ELIOP (Otomatik kontrol sistemleri), TEKA (Mutfak mobilyası), ROCA (Banyo malzemeleri
ve seramik fayans), TECASA (Isıtma Sistemleri.), FAGOR (Sanayi mutfakları),
MANTEROL (Battaniye), MANGO ve ZARA (Konfeksiyon), DIA (Gıda-süpermarketleri),
GREFUSA (Kuruyemiş ve aperatifler), AGRUCAPERS (kapari-turşu), SOL, BARCELO ve
RIU (çeşitli oteller zinciri), MAPFRE (Sigortacılık), BAMESA (Metalürji), ORMAZABAL
(Elektrik sektörü) ve MIRALBUENO (Otomotiv sektörü) olarak sıralanabilir.
Diğer taraftan İspanya’daki Türk yatırımları içinde başlıcaları, Nuh Çimento’nun,
İspanya’nın Tarragona limanındaki çimento üretimi amaçlı öğütme tesisinin kurulması için
iki İspanyol firma ile gerçekleştirdiği işbirliği, Koç Grubu’nun Barcelona’da faaliyet gösteren
“BEKO-İspanya” firması, Sabancı Grubu’nun BMM adlı İspanyol firması ile birlikte kurduğu
ihracat şirketi ile Sevilla'da açtığı bir çimento depolama ve dağıtım tesisi, ayrıca yine
Sabancı Grubu’nun Barcelona’da polyester iplik alanında faaliyet gösteren temsilciliğidir.
Ayrıca, Sevilla'da Meditoliva Almar S.A. adlı bir zeytinyağı fabrikasının % 98,7 hissesi Türk
ortaklara aittir.Küçük yatırımlar otelcilik ve turizm dahil ticari alanında toplanmıştır.
Türkiye-İspanya Ticari İlişkilerinin Gelişimi
Geçmişten itibaren dostça bir seyir izleyen Türkiye-İspanya ilişkileri, son yıllarda, özellikle
de 1998 yılından itibaren yoğunluk kazanmış, iki ülke kurumları arasında gerçekleştirilen
karşılıklı resmi ziyaretler artmıştır.
İspanya’ya ilk resmi ziyaret, 1998 yılı Mart ayında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman
Demirel tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı yıl 21-23 Temmuz tarihleri arasında İspanya
Başbakanı José Maria Aznar, beraberindeki İspanyol işadamları heyetiyle Türkiye’yi
ziyaret etmiştir. Bu ziyaret sırasında, iki ülke arasında “Ortak Eylem Planı” imzalanmıştır.
Bunun ardından
yoğunlaşmıştır.
1989
yılında
kurulan
Türk-İspanyol
İş
Konseyi’nin
faaliyetleri
1992 Şubat ayında imzalanmış olan Ekonomik ve Sanayi İşbirliği anlaşması çerçevesinde
öngörülen Türk-İspanyol Karma Ekonomik Komisyonu’nun I. Dönem toplantısı 26-28 Ekim
1998 tarihleri arasında Madrid’te gerçekleştirilmiştir.
Süleyman Demirel’in 1998 Mart’ında ülkeyi ziyareti sırasında gündeme gelen iki ülkede
karşılıklı fuar ve sergilerin düzenlenmesine ilişkin karar çerçevesinde, İspanya’ya
ihracatımızın artırılması amacıyla 1998 ve/veya 1999 yılında İspanya’da bir “Türk İhraç
Ürünleri Fuarı” düzenlenmesi kararlaştırılmış, 15-18 Mart 1999 tarihlerinde Barselona’da
“1. Türk Ticaret ve Sanayi Ürünleri Fuarı” düzenlenmiştir.
İspanya’nın sahip olduğu teknolojik potansiyelin Türk firma ve kuruluşlarına tanıtılması
amacıyla, 1-6 Haziran 1999 tarihlerinde İstanbul’da “EXPOTECNIA” Fuarı düzenlenmiştir.
Fuar süresince, İspanyol Hükümetinden yetkililer çeşitli faaliyetlere katılmışlar ve üst düzey
Türk yetkililerle görüşmelerde bulunmuşlardır. Diğer taraftan, Expotecnia’99 Fuarı
esnasında İspanya Ticareti Geliştirme Kurumu-ICEX ile İhracatı Geliştirme Etüd MerkeziİGEME arasında bir işbirliği anlaşması imzalanmıştır.
İspanya, son dönemlerde İzmir Enternasyonal Fuarı’na katılmamakla beraber 2001 yılında
İspanyol tarafınca Fuara katılım sağlanmıştır. Diğer taraftan 8-11 Mayıs 2002 tarihleri
arasında Madrid’de düzenlenecek olan mermer konulu “PIEDRA 2002” Fuarı’na milli
düzeyde katılım öngörülmektedir. 16 Eylül 2003 tarihinde, İspanya Büyükelçiliği,
Ankara’daki İspanya Ekonomi ve Ticaret Müsteşarlığı ve İstanbul’daki İspanya Ticaret
Ataşeliğinin işbirliğiyle Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEIK) ve muhatap kuruluş İspanya
Sanayiciler ve İşverenler Konfederasyonu (CEOE) tarafından İstanbul’da, Türk İspanyol İş
Konseyi Ortak toplantısı gerçekleştirilmiştir. 20 Mayıs 2004 Sakarya’da İspanya
Büyükelçiliği, İspanya Ekonomi ve Ticaret Ataşeliği ve SAGIAD’ın işbirliği ile İspanya ile
Türkiye arasındaki ekonomik ve ticari işbirliği konulu seminer yapılmıştır. 21 Mayıs 2004
Bursa’da İspanya Büyükelçiliği, İspanya Ekonomi ve Ticaret Ataşeliği ve BUGIAD’ın
işbirliği ile İspanya ile Türkiye arasındaki ekonomik ve ticari işbirliği konulu seminer
organize edilmiştir. Söz konusu seminerler 31 Mayıs Adana ve 2 Haziran Mersin’de
yapılmıştır.
İki Ülke Arasındaki Anlaşma ve Protokollar
- Ticaret ve Ödeme Anlaşması (19 Haziran 1951)
- İkili Hava Ulaştırması Anlaşması (15 Temmuz 1975)
- Ekonomik ve Sınai İşbirliği Anlaşması (6 Şubat 1992)
- Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (15 Şubat 1995)
- Türkiye-İspanya Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Anlaşması (3 Mart 1998)
- Ekonomik ve Mali İşbirliği Mutabakat Zaptı (13 Ocak 1998)
- Türkiye-İspanya Ortak Çalışma Grubu Toplantısı Mutabakat Zaptı (26 Eylül 1998)
- Türkiye-İspanya KEK I. Dönem Toplantısı Mutabakat Zaptı (28 Ekim 1998)
- Türkiye-İspanya KOBİ’lere İlişkin Konularda İşbirliği Mutabakat Zaptı (28 Ekim 1998)
- Yeniden Yapılanma İçin Mali İşbirliği Mutabakat Zaptı (30 Kasım 1999)
- Türkiye ve İspanya Odalar Birliği Arasında Işbirliği Anlaşması (13 Mart 2002)
- Antalya ve Murcia Ticaret ve Sanayi Odaları Arasında Işbirliği Anlaşması (11 Aralık 2002)
- Çifte vergilendirmeyi önleme anlaşması (18 Aralık 2003)
Pazar ile İlgili Bilgiler
Vergi Oranları
Ülkede üç farklı KDV oranı uygulanmaktadır. Genel KDV oranı %16, azaltılmış KDV oranı
%7 ve en düşük KDV oranı da %4 düzeyindedir. Azaltılmış KDV oranı gıda, hayvan yemi,
su, tarım kimyasalları, hayvanlar için ilaçlar, tıbbi ürünler, motorlu bisikletler, ikametgahlar,
otel ve restorant hizmetleri, ulaşım hizmetleri, tarımsal hizmetler, eğlence hizmetleri, bina
ve inşaat hizmetleri, tıbbi hizmetler ve cenaze hizmetleri için geçerlidir. %4’lük oran ise,
ekmek, süt ürünleri, yumurta, sebze ve meyve, kitap ve gazete, ilaç, taşıtlar, toplu taşıma
araçları ve özürlüler için tıbbi malzemeler için uygulanmaktadır.
Avrupa Birliği modeli çerçevesinde, ülkede bazı işlemler KDV’den muaf tutulmuştur.
Kanarya Adaları, Ceuta ve Melilla’da katma değer vergisi uygulanmamakla beraber,
Kanarya Adaları’nda %5 oranında dolaylı genel vergi, Ceuta ve Melilla’da ise üretim,
hizmetler ve ithalatta Kanarya Adaları’nda geçerli olan standart verginin benzeri
uygulanmaktadır.
Şirketler için vergi yükümlülüğü, net gelir üzerinden %35 oranındadır. Bunun haricinde
bazı özel vergi oranları da mevcuttur. Devlet reel yatırım fonlarında %1, belirli
kooperatiflerde %20 vergi uygulanmaktadır. Diğer taraftan, hidrokarbon arama ve çıkarma
çalışmaları yapan kurumlar için vergi oranı %40 olarak tesbit edilmiştir.
Mali Piyasalar-Bankacılık
Bankalar
İspanya Merkez Bankası, Banco de Espana’dır. İspanya içinde yurt içi şube ağı ve/veya
yurtdışı temsilcilikler yoluyla faaliyet gösteren başlıca finans kuruluşları: Banco Bilbao
Vizcaya Argentaria, Banco Espanol de Credito, Banco Pastor, Banco Popular Espanol,
Banco Sabadell, Banco Santander Central Hispano ve Banco Atlantico olarak sıralanabilir.
Yurtdışında da bürosu olan başlıca tasarruf bankaları da, La Caixa, Caja Madrid, Bancaja,
Caja Galicia, Caja Duero, Caixa Nova ve İspanya Tasarruf Fonu Konfederasyonu’dur.
Standardizasyon ve Belgelendirme
Marka ve Patentler
İspanya, Endüstriyel Mülkiyetin Korunmasına ilişkin Paris Sözleşmesi’ne taraf olmanın
yanısıra, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (WIPO) üyesidir. Ülkede 1986 yılında çıkarılan
kanunla fikri mülkiyet konuları Avrupa Patent Sözleşmesi (Münih Sözleşmesi) ile
uyumlandırılmıştır. Patent İşbirliği Anlaşması (PCT) ve Madrid Protokolü’ne de taraf olan
İspanya’da, 1988 yılında çıkarılan Ticari Marka Kanunu ve Fikri Mülkiyet Kanunu ile
markalar ve telif hakları korunmakta ve AB ugulamalarına uyum sağlanmaktadır.
Diğer taraftan AB ülkelerindeki markaların denetimini yaparak iç piyasanın uyumunu
sağlayan Ofis (OHIM), 1996 yılından bu yana İspanya Alicante’de faaliyetlerini
sürdürmektedir.
Dağıtım Kanalları
İspanyol ekonomisinin büyümesine paralel olarak, özellikle tüketici piyasasında dağıtım
kanallarının önemi çok fazla artmıştır. Toptancıların mağazalara, mağazaların da halka
satış yaptığı geleneksel satış yöntemlerinden, ülkede sayıları giderek artan büyük çok
uluslu süpermarketler, perakende mağazalar ve Merkezi Satınalma Birimleri’nin (Central
Purchasing Units) tercih ettikleri yeni ve karmaşık metodlara kadar dağıtım kanalları
sektörü büyük gelişme göstermiştir.
İspanya’daki ticari dağıtım yapısı, çok önemli bir teknolojik değişime uğramış, self-servis
satış teknikleri hızla gelişmiştir. Dağıtım sektörü, ülkede değişik satınalma kalıplarındaki
tüketici gruplarına hizmet veren kuruluşların ortaya çıkmasıyla daha da büyümüştür.
Diğer Batı Avrupa ülkelerinde olduğu gibi İspanya’da da fiyat, satınalma kararının en
önemli belirleyicisi olma özelliğini korumaktadır. Bununla beraber, maliyet, kredi ve ödeme
koşulları ile satış sonrası hizmetler de, ülkede faaliyet göstermek isteyen firmaların
pazarlama alanında başarılı olabilmesinde çok büyük rol oynamaktadır.
Ülke piyasasında, en önemli rakipler diğer AB ülkeleri, ABD ve Japonya’dır. Bu ülkelerin
ürünlerinin yüksek teknoloji içermesi ve kalite düzeyinin yüksek olması, ayrıca AB kaynaklı
ihracatların hükümetler tarafından ticareti geliştirme faaliyetleri kapsamında
desteklenmesi, ödeme koşullarında esneklik ve satış sonrası hizmetler sağlanması, ortak
promosyon faaliyetleri gerçekleştirilmesi ve ürünlerin yerel piyasa ihtiyaçlarına göre
uyumlandırılması, İspanya piyasasında rekabeti artıran faktörler olarak ön plana
çıkmaktadır.
Büyük mağazalar ve hipermarketler, İspanya’daki perakende dağıtımda en önemli yeri
tutmaktadır. Hipermarketler, uyguladıkları geleneksel piyasa fiyatlarıyla pazar paylarını
arttırmışlardır. Ayrıca, 1980’li yılların başından bu yana, özellikle büyük şehirlerdeki
alışveriş merkezleri hem sayı olarak artmış, hem de ürün yelpazesinin çeşitliliği
bakımından gelişmiştir.
Bunlara ilave olarak ülkede son yıllarda, çeşitli sektörlerde uzmanlaşmış büyük
süpermarketler ile franchising şeklinde faaliyet gösteren fabrika çıkış mağaza zincirlerinin
sayısı da artmaktadır.
İspanya piyasası, Madrid ve Barselona merkezinde faaliyet gösteren bir dizi bölgesel
piyasadan oluşmaktadır. Distribütörler, aracılar, yabancı temsilcilikler ve devlet
kontrolündeki birimlerin büyük çoğunluğu bu iki merkezde faaliyet göstermekte, bunların
dışında kalan bölgelerde faaliyet gösteren aracı ve şubeler ise tedariklerinin çok büyük
ölçüde bu iki merkezden sağlamaktadır. Dolayısıyla ülkede faaliyet göstermek isteyen
yabancı firmaların başarı sağlaması, yine bu iki merkezde temsilcilik açmak ya da bir
distribütör veya aracı ile anlaşma yapma yoluyla mümkün olabilmektedir. Bununla beraber,
bu bölgeler dışında kalan alanlarda imalat yapanlara sağlanan teşviklere bağlı olarak son
yıllarda yatırım yapmak için diğer bölgeleri tercih eden firmalar görülmektedir.
İspanya gıda sektöründe, franchising yöntemi ile çalışan restoran zincirleri, “self-servis”
türü işletmeler ve özellikle süpermarket ve hipermarketlerin sayısında son yıllarda kayda
değer artış görülürken, geleneksel gıda satış mağazalarının sektördeki pazar payları
gittikçe azalmaktadır.
Ülkede, önümüzdeki yıllarda, küçük ölçekli satış birimlerinin yerini, doğrudan eve satış
(kapıdan satış) ile indirimli veya 24 saat hizmet veren mağazalar yoluyla perakende satış
ve dağıtım yapan kuruluşların alması beklenmektedir.
Perakende Satışlar (yıllık ort. % değişim)
1999 2000 2001 2002 2003
Toplam satışlar
5.2
6.2
7.1
5.7
5.7
Gıda
2.4
4.9 11.0
6.1
7.7
Gıda dışı
7.4
7.7
4.5
5.8
6.2
Kaynak: The Economist Intelligence Unit Spain Country Profile, 2004
İspanya Pazarına Giriş
İspanya pazarına girişte kullanılabilecek çeşitli yöntemler vardır. Bunlar arasında dağıtım
anlaşmaları, acentalık anlaşmaları, komisyonculuk anlaşmaları, franchising, doğrudan
pazarlama ve ortak yatırımlar en yaygın olanlardır.
Dağıtım Anlaşmaları
İspanya kanunları, dağıtım anlaşmalarını düzenlememekle beraber, bu tür anlaşmalara
taraf olanların hak ve yükümlülüklerinin çerçevesi, bazı davalara bağlı olarak mahkemeler
tarafından belirlenmiştir. Diğer taraftan acentalık anlaşmalarını düzenleyen yeni mevzuat
bu alana da uygulanmaktadır.
Genel olarak dağıtım anlaşmaları ürünleri perakendecilere satan distribütörlerle kurulan bir
ticari ilişkidir. Dağıtım anlaşmasının, malların satış koşulları, bölge veya piyasa, reklam,
finansman ve diğer koşulları içerecek biçimde hazırlanması gerekmektedir.
Yapılan anlaşma çerçevesinde distribütör malı kendi nam ve hesabına ve satış yapamama
riskini de üstlenerek satın alır, anlaşmanın süresi belirlidir ve anlaşmanın taraflar için
gelecekteki alım ve satımlar bakımından da bağlayıcı olması mümkündür.
Acentalık Anlaşmaları
1992 yılında uygulamaya konulan kanunla ülkede bu alanda yapılacak anlaşmalar AB
mevzuatı ile uyumlandırılmıştır. Kanuna göre, ticari acentalık sözleşmesi, bir kişi ya da
şirketin, bir ana firmaya bağlandığı sözleşmedir. Bu birleşmenin amacı, ana firmaya fayda
sağlanması ya da herhangi bir risk olmaksızın ana firma adına işlemlerin yürütülmesi ve
ana firmaya fayda sağlanması olabilir.
Bu anlaşmada acentanın görevleri, ürünleri tanıtmak ve yetkilendirilmişse satış yapmak,
ana firmaya tarafları ilgilendiren hususlarda bilgi sağlamak, ana firmanın genel
politikalarına ve talimatlarına uymak ve ürünle ilgili şikayet ve talepleri ana firmaya
bildirmek olarak sıralanabilir. Buna karşılık ana firma da acentaya satış literatürü
sağlamak, ödemeleri zamanında yapmak, acentaya gerekli bilgileri sağlamak gibi işlerle
yükümlüdür.
Acenta, kendi aracılığıyla sağlanmış olan satış işlemlerinden komisyon almanın yanısıra,
anlaşmanın devam ettiği süre zarfında kendi aracılığı olmaksızın ana firmanın o bölgede
gerçekleştirdiği işlemlerden de hak talep edebilir.
Kanuna göre, acentalık anlaşmaları belirli bir süreyle sınırlı olabileceği gibi süresiz olarak
da yapılabilir.
Komisyonculuk Anlaşmaları
Komisyonculuk Anlaşmaları, yetkili komisyoncunun, ana firma hesabına ticari anlaşmalar
yapma ve işlemleri yürütmeyi taahhüt ettiği anlaşmalardır. Komisyoncular, ana firmanın
doğrudan temsilcisi olmaksızın kendi adlarına faaliyet gösterebildiği gibi, işlemleri, bir
temsilci gibi ana firma adına yürütebilmeleri de mümkündür. Komisyoncular, ana firmanın
çıkarlarını korumakla yükümlüdür.
Acentalık anlaşmaları süregelen bir karaktere sahipken komisyonculuk anlaşmaları bir
defaya mahsus ya da aralıklı olmaktadır. Komisyoncu, tarafları biraraya getirerek anlaşma
yapılmasını sağlarken acenta, ana şirket adına anlaşmaya taraf olmaktadır.
Franchising
Malların ve hizmetlerin, yasal ve mali olarak birbirlerinden ayrı ve bağımsız işletmeler
arasında süren bir işbirliği içinde pazarlanması anlamına gelen franchising İspanya’da özel
bir mevzuatla düzenlenmemiş olmakla beraber, halen uygulanmakta olan Ticaret Kanunu
çerçevesinde bu tür anlaşmalar yapmak mümkündür.
Ülkede Ocak 2000 itibarıyla toplam perakende satışların %3,5’ini gerçekleştiren yaklaşık
750 adet franchise bulunmaktadır. Bu alanda başlıca sektörler, perakende satışlar,
süpermarketler, restorantlar, fast food zincirleri, giyim-tekstil zincirleri, taşıma, nakliyecilik,
emlakçılık, seyahat şirketleri ve kuru temizlemedir. Ülkede franchisinge gösterilen bu
ilginin
önümüzdeki
yıllarda
da
artarak
devam
etmesi
beklenmektedir.
Doğrudan Pazarlama
Doğrudan pazarlama giderek ülkede en fazla tercih edilen pazarlama ve dağıtım yöntemi
haline gelmektedir. Doğrudan pazarlama geleneksel olmayan ve çok büyük reklam yatırımı
gerektiren bir pazarlama aracıdır.
Basım ve dağıtım alanlarında yaşanan teknolojik gelişmeler, kredi kartı kullanımının
artması ve yaşam tarzının değişmesi, ülkede doğrudan pazarlamanın öneminin artmasını
sağlayan faktörlerdir. Diğer taraftan nüfusun halen büyük bir kısmının ticari merkezlere
uzak kırsal kesimlerde yaşaması ve tüketim ihtiyaçları için postalama yolunu tercih etmesi,
posta yoluyla sipariş ve TV pazarlamacılığının ülkede yaygın biçimde kullanılmasına yol
açmıştır. Telepazarlamanın yanısıra ülkede elektronik ticaret faaliyetlerinin önemi de
giderek artmaktadır.
Ortak Yatırımlar
İspanya piyasasına girişte tercih edilebilecek bir diğer yöntem de ortak yatırımlardır. Bu
yöntemde, mevcut şirketlere küçük ortak olarak katılmaktan ortak olarak yönetilen yeni
şirket kurmaya kadar tercih edilebilecek çeşitli ortaklık türleri bulunmaktadır. Diğer taraftan
endüstriyel ve fikri mülkiyet hakları, know-how veya diğer teknoloji kullanımlarını içeren
lisans sözleşmeleri yapmak da mümkündür.
İspanya’da İşyeri Açmak
İspanya’da bağımsız bir bayi olarak ya da ana şirkete bağlı bir şube şeklinde işyeri açmak
mümkündür. Ülkede bayiler, sınırlı sorumlu anonim şirketler (Sociedad Anonima-SA) ya da
limited şirketler (Sociedad de Responsabilidad Limitada-SL veya SRL) şeklinde faaliyet
gösterebilmektedir. SA’lar daha ziyade büyük kapsamlı işler için tercih edilirken daha
küçük işlemler SL’ler yoluyla gerçekleştirilmektedir. Diğer taraftan çok sık kullanılmayan 3
farklı şirket türü daha mevcuttur. Bunlar, genel ortaklık (Sociedad Regular Colectiva),
limited ortaklık (Sociedad en Comandita) ve paylı limited orataklıktır (Sociedad en
Comandita por Acciones).
SA ve SL türü şirketlerde ortaklar şirket borçlarından sorumlu değildir. Bu iki şirket türü
arasındaki farklar, gerektirdikleri sermaye, kurucu üye sayısı, genel kurullarındaki esneklik,
kar dağıtımı ve yönetim alanlarında ortaya çıkmaktadır. SA’lar için gereken asgari sermaye
10 milyon Peseta düzeyindeyken SL’ler için yarım milyon yeterlidir. Ayrıca SA’lar en az 3
üyeyle kurulabilirken SL’ler için iki kişi yeterli olmaktadır.
Tüzel kişilik kazanmak için firma adının tescil ettirilmesi, kuruluş senedinin notere
onaylatılması, varlık transfer vergisi ile işlem vergilerinin ödenmesi, vergi numarası
alınması ve şirketin tescil ettirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde kurulan firmanın ekonomik
faaliyetlere başlaması için ise, mali lisans alınması gerekmektedir. Ayrıca çeşitli defterler
tutma zorunluluğu bulunmaktadır. Diğer taraftan, faaliyet gösterilecek bölgeye bağlı olarak
değişebilen bazı yükümlülükler bulunmakta ve faaliyet gösterilecek alana göre yapılması
gereken bürokratik işlemlerle karşılaşılabilinmektedir.
Satış Teknikleri
Yakın zamana kadar İspanya piyasasında müşteri memnuniyeti çok büyük önem arzeden
konular arasında yer almamakla beraber, özellikle yabancı firmaların pazara girişiyle bu
durum değişmiştir. Ülkede 1994 yılından bu yana tüketiciyi koruma mevzuatı
uygulanmaktadır. Özellikle büyük miktardaki satışlarda kişisel ilişkiler fiyat ve kalitenin bile
önüne geçebilen bir faktör olarak ortaya çıkmaktadır. Ülkede genellikle satın alma kararları
firmaların yöneticileri tarafından verilmekte, bu yöneticiler karar alırken çeşitli
departmanların fikrini almak istediğinden işlemler uzun zaman alabilmektedir.
Ülkede büyük mağazalar, alışveriş merkezleri ve hipermarketler tarafından, alışveriş
kartları, indirimler ve müşteriye özel promosyanlar yoluyla, “müşteri sadakati” ve bağımlılık
yaratma çalışmaları yapılmaktadır. Diğer taraftan, doğrudan pazarlama, posta yoluyla
satış, telemarketing ve elektronik ticaret gibi yeni satış teknikleri giderek
yaygınlaşmaktadır.
Fiyatlandırma ve Ödeme Koşulları
Ülkede fiyatlandırma için klasik yöntemler kullanılmaktadır. Ancak kar marjları nispeten
yüksek tutulmaktadır. Ödemeler genellikle 30, 60 veya 90 günlük vadelerle
gerçekleştirilmektedir. Ancak büyük şirketler ve perakendeciler pazarlık yöntemiyle bu
süreyi 6 aya kadar uzatabilmektedir.
Ülkeyle iş yapacak firmaların, EURO kullanımına ve gerektiğinde isteğe bağlı olarak
EURO cinsinden fiyatlandırmaya hazırlıklı olmaları gerekmektedir.
Tüketici Tercihleri
Ülkede bölgesel ekonomik kültürel farklılıklar ile dil farklılıkları, tüketicilerin satınalma
davranış ve alışkanlıklarının yanısıra dağıtımcıların satınalma kararları ile pazarlama
tekniklerini de etkilemektedir.
İspanya’da başta büyük şehirler olmak üzere kredi kartları yaygın biçimde kullanılmaktadır.
İspanyol tüketiciler arasında satış sonrası hizmetlere yönelik talep giderek artmaktadır.
Ülkede halen tüm teknik özellikli ürünler ile bazı tüketim malları için satış sonrası hizmetler
sunulmaktadır.
Kamu İhaleleri
İspanya’da tüm yetkili idari birimler 1995 yılında çıkarılan mevzuata uygun prosedürleri
takip etmek zorundadır. İhale açmaya yetkili birimler, Merkezi Hükümet (Bakanlıklar ve
Müsteşarlıklar), Otonom Komiteler (yerel hükümetler), Yerel Belediyeler ve devlete ait
şirketlerdir. Bunların dışında 2 milyar Peseta’yı aşan tüm sözleşmeler, Bakanlar
Konseyi’nin onayına tabidir
Kamu ihalelerine katılacak yerli ya da yabancı tüm şirketlerin, Ekonomi Bakanlığı’na
kaydettirilmesi gerekmektedir. Ekonomik/mali ve teknik yeterliliği olan tüm firmalar
ihalelere katılabilir. Bunu kanıtlamak için şirketin nakit akışı, geçmiş deneyimleri, defterleri,
teknik ekipmanı, makine ve malzemeyi ya da akademik ünvan, deneyim vb. belgelemek
gereklidir.
Ülkede kamu ihaleleri açık, sınırlı ya da pazarlık usulünde gerçekleştirilebilmektedir. Açık
ihalelerde tüm koşullar ve imkanlar ilgili tüm firmalar açık olacak şekilde duyurulmaktadır.
Sınırlı ihalelerde 5 ile 20 arasında değişen sayılarda şirket, ihaleye uygun olup
olmadıklarını belgelemeye davet edilerek sonra ihale gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla bu
tür ihalelere yabancı firmaların katılması daha zor olmaktadır. Pazarlık usulünde
gerçekleşen ihalelere ise en az 3 firma davet edilmektedir. Ancak bazı özel ya da acil
durumlarda, ihaleler için başka prosedürler izlenebilmektedir.
İspanyol kamu ihalelerine katılmak isteyen firmalar, ilgili tüm belgeleri İspanyol
Konsolosluğu’nda onaylattırmalıdır. Mevzuata göre bu firmaların mutlaka İspanya’da bayi,
şube, distribütör, acenta vb. gibi yasal bir varlığı bulunmalıdır. Herhangi bir uyuşmazlık
halinde yetkili kurum İspanyol mahkemeleridir. Ülkede tahkim uygulaması
bulunmamaktadır.
Standartlar, Ambalaj ve Paketleme
Ülkede halen ISO 9000 belgesi için zorunluluk bulunmamakla beraber, standartları
karşılayan ürünlere yönelik talep giderek artmaktadır. Ülkede, belirli ürünler için
sertifikasyon gerekliliği bulunmaktadır. Bu sertifikasyon prosedürü, ürünün onaylanmış
laboratuvarlar tarafından test edilmesini içermektedir. Ülkede ISO 9000 ve İSO 14000
serilerinin önemi giderek artmaktadır.
İspanya Standardizasyon ve Belgelendirme Birliği (AENOR), standardizasyon faaliyetlerini
geliştirmek için çalışan resmi yetkili kurumdur. Belgelendirme ile ilgili olarak Milli
Akreditasyon Kuruluşu (ENAC) tarafından sektör bazında onaylanmış başka
organizasyonlar da mevcuttur.
Ülkede etiketleme ve belgeleme yükümlülüklerine ilişkin mevzuatın karmaşıklığı ve sık sık
değişmesinden dolayı nakliye öncesinde ithalatçılardan uygun belgeleri talep etmek
faydalıdır.
Etiketleme veya test yükümlülüklerine tabi olan belirli ürün kategorileri bulunmaktadır.
Bunlardan başta geleni gıda ürünleridir. Neredeyse her türlü gıda ürünü için hazırlama,
saklama ve atık maddelerine ilişkin standartlar Sağlık Başkanlığı (The Directorate General
of Health) tarafından belirlenmektedir. Bu ürünleri taşıyan konteynerlerin üzerinde, ürünün
özelliklerini, içeriğini, ağırlık ve hacmini, üretim, paketleme, son kullanma vb. tarihlerini,
saklama koşullarını, menşe ülkesini, üretici bilgilerini içeren etiketler bulundurulması
zorunludur. Eğer orijinal etiket İspanyolca değilse, aynı bilgileri içeren İspanyolca bir
etiketin hazırlanarak konteyner üzerine yapıştırılması gerekmektedir. Diğer taraftan süt
ürünleri, margarin, çikolata ve sabunlar için daha teknik bazı etiketleme yükümlülükleri
bulunmaktadır. Şarap ve diğer alkollü içecekler ise İspanyol standartlarıyla uyumlu
olmalıdır.
İspanya’nın gerek gümrük, gerekse satış noktası düzenlemeleri, tüm tekstil ve hazır giyim
ürünlerinin İspanyolca etiket taşımasını zorunlu tutmaktadır. Standart İspanyol tekstil kodu
ve içerik de etikette belirtilmelidir. 1987 yılında çıkarılan bir kararname ile düzenlenen
mevzuat çerçevesinde, tekstil içeriği, paketleme ve etiketleme yükümlülükleri çok spesifik
ve geniş kapsamlı belirlenmiştir.
İlaç, eczacılık ve kozmetik ürünleri, ülkeye girişten önce Sağlık Başkanlığı’nın teknik
gözetimine ve tesciline tabidir. Gıda ürünlerinde olduğu gibi bu ürünlerde de kimyasal
bileşimi içeren çok detaylı etiketleme yükümlülükleri bulunmaktadır.
Ülkeye ithal edilen gübreler, yerel Tarım Bakanlığı Ofisi tarafından kaydedilmektedir. Bu
ürünlerin ülkeye girişi sırasında gümrüklerde gözetim ve kontrolü yapılmaktadır. Yine bu
ürünlerle ilgili olan reklam ve tanıtım amaçlı tüm basılı materyal Tarım Bakanlığı tarafından
onaylanmalı ve İspanyolca olarak hazırlanmalıdır.
Ülkeye ithal edilen değerli madenler İspanyol Garanti Bürosu tarafından değerlendirilip
etiketlendirilmektedir. Diğer taraftan ithal edilen ateşli silahlar, motorlu taşıtlar, dış lastikler
ve iç tüpler de çeşitli etiketleme yükümlülüklerine tabidir. Ayrıca tarım ürünler konusundaki
tüm paketleme, ambalaj ve etiketleme yükümlülükleri AB mevzuatı ile uyumludur, ancak
etiketler İspanyolca olarak hazırlanmalıdır.
İspanya 1994 yılında çıkarılan bir Kanun ile AB Çevre Etiketi (Eco-labelling) programına da
katılmıştır.
İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Para Birimi
1 Ocak 1999 tarihinden itibaren ülkenin resmi para birimi Euro olarak kabul edilmekle
beraber Peseta da varlığını korumuştur. 1 Mart 2002 tarihinden itibaren de tüm ödemeler
için sadece Euro geçerli olmaktadır.
Yerel Saat
İspanya, Greenwich’e göre 1 saat ileridedir (GMT + 1). Kanarya Adaları ise tüm yıl
boyunca, İspanya’dan bir saat geridedir.
Çalışma Saatleri
Bankalar - Pazartesi-Cuma 8.30-14.00 arası, Cumartesi günleri 8.30-13.00 arası açıktır.
Bankalar, 1 Nisan ile 30 Eylül tarihleri arasında Cumartesi günleri kapalıdır.
Resmi Daireler - Pazartesi-Cuma günleri, saat 08.00-15.00 arası çalışmaktadır.
Diğer İşyerleri - İspanya’da işyerleri, Pazartesi’den Cumartesi’ye kadar 10.00-13.30 ve
17.00-20.30/21.00 saatleri arasında çalışmaktadır.
Büyük mağazalarda, süpermarketlerde ve hipermarketlerde öğle tatili uygulaması yoktur
ve daha geç saatlere kadar hizmet verilmektedir. Rekabet esasları gözönüne alınarak her
otonom bölge, işyerlerine yılda en fazla 8 kez, tatillerde veya pazar günleri açık kalma izni
vermektedir.
Resmi tatiller
İspanyol hükümeti, her yıl resmi tatillerin listesini yayınlamaktadır. 2000 yılı itibarıyla tatil
günleri aşağıdaki biçimde belirlenmiştir.
1 Ocak (Yeni Yıl), 13 Nisan (Kutsal Cuma), 1 Mayıs (İşçi Bayramı), 15 Ağustos (Meryem
Ana Yortusu), 12 Ekim (Milli Bayram), 1 Kasım (Azizler Günü), 8 Aralık (Meryem Ana’nın
Günahsızlığı Yortusu) ve 25 Aralık (Noel).
Bunların dışında her otonom bölgede ayrı ayrı kutlanan bazı tatil günleri vardır. Ayrıca
ülkede, her çalışanın yılda 30 gün tatil yapma hakkı vardır. Bu tatiller başta Ağustos ayı
olmak üzere yaz aylarında (Temmuz-Eylül arası) gerçekleştirilir.
Vize uygulaması ve ülkeye giriş
Ülkeye girişte, Avrupa Topluluğu vatandaşları için pasaport ya da nüfus cüzdanı yeterlidir.
Diğer ülke vatandaşlarından istenilen belgeler, yasal geçerlilik taşıyan bir pasaport ve
İspanya Büyükelçiliği veya konsolosluklarından alınmış geçici giriş veya oturma vizeleridir.
Vize uygulamasının olmadığı ülke vatandaşları için 90 günü aşmamak ve çalışmamak
kaydıyla geçici giriş hakkı mevcuttur.
Ulaşım
Ülkede 47 havalimanı bulunmaktadır. Bunların 33’ünde gümrük kapısı mevcuttur. 2002
yılında, yolcu trafiği toplamının %69’u 6 havaalimanlarında gerçekleşmiştir. Madrid
havaalimanı 34 milyon yolcu ile en yoğun havaalimanı olarak görülmekte, sonra 21
milyonla Barselona, Palma de Mallorca 18 milyonla İspanya’nın en yoğun işleyen
havaalimanlarıdır.
Türk Hava Yolları’nın Pazartesi, Çarşamba ve Cuma günleri saat 08.35’te Madrid’e ve
Salı, Perşembe, Pazar günleri saat 09.40’ta Barselona’ya doğrudan uçuşları
bulunmaktadır.Madrid ve Barselona havaalanlarından şehir merkezine ulaşım otobüsler
yoluyla sağlanmaktadır. Diğer taraftan ülkenin tüm büyük şehirlerinde kolaylıkla taksi
bulmak mümkündür. Ancak lisanslı taksilerde dahi ücretler, mesafeye ya da saate göre
değişkenlik gösterebilmektedir. Normal olarak Bajaras Havaalanından Madrid merkezine
taksi ücretleri 2000-3000 Peseta arasında değişmektedir. Ayrıca taksilerin taksi
duraklarından temin edilmesi daha uygundur.
Ülkenin büyük şehirlerini birbirine bağlayan otoyollar iyi durumda olmakla beraber Galacia
ve Asturias bölgelerinin yolları nispeten daha kötü koşullardadır. Diğer taraftan Madrid ile
Sevilla ve Malaga arasında hızlı tren çalışmaktadır.
Madrid ve Barselona’daki şehir içi tren oldukça yaygındır. Bu şehirlerdeki metro ve
otobüsler de hızlı olmakla beraber özellikle mesai bitiş saatlerinde çok kalabalık
olabilmektedir.
Diğer Yararlı Bilgiler
İspanyolların ticari ilişkilerini yakın kişisel ilişkilere paralel yürütme alışkanlıklarından
dolayı, İspanya piyasasına girişte en etkili yol, yüzyüze görüşme yapmaktır. Özellikle bir
distribütör ya da alıcı ile ilk ilişkinin faks ya da telefon yoluyla değil, yüzyüze bir toplantı
yapmak yoluyla gerçekleştirilmesi uygundur.
Ülkedeki firma yöneticilerinin sadece %30’dan daha azının İngilizce konuşabildiği
gözönüne alındığında, bu ülke ile ikili ilişkilerde tercüman gerekebileceği unutulmamalıdır.
İş çevrelerinde yaygın yabancı dil İngilizce olmakla beraber, satış literatürünün İspanyolca
olarak hazırlanması avantaj yaratmaktadır. Ülkede bir toplantıya başlarken, bitirirken ya da
anlaşmaya varıldığında el sıkışmak adettir.
Diğer taraftan İspanyol iş adamları, satın alma davranışları bakımından oldukça
muhafazakar bir portre çizmektedir. İspanyollar, profesyonel açıdan resmi ve ciddi
davranış biçimlerinden hoşlanmaktadır.
Özellikle Madrid ve çevresinde, oldukça gelişmiş telekomünikasyon hizmetlerinden
faydalanmak mümkündür. Telefon kulübelerinde bozuk para ve telefon kartlarının yanısıra
bazı yerlerde kredi kartları da geçerli olmaktadır.
İspanya’da başta büyük şehirler olmak üzere kredi kartları yaygın biçimde kullanılmaktadır.
Tüm ülkede yaygın bir otel ağı bulunmaktadır ve oteller diğer AB ülkelerindekilerle aynı
kalitededir. Büyük şehirlerde, otellerde ve havaalanlarında araç kiralama hizmetleri
sağlanmaktadır.
Madrid ve ülkenin büyük diğer büyük şehirlerinde yemek kalitesinin oldukça yüksek
olmasının yanısıra, büyük süpermarketlerden her türlü yerli ve ithal gıda maddesi temin
edilebilmektedir.
Değerlendirme
Son yıllarda ülkemizin İspanya’ya yönelik ihracatında önemli miktarda artış kaydedilirken,
İspanya’dan ithalatımızın artışının yavaşladığı görülmektedir. Bu duruma sebep olan
etkenlerin başında, son dönemde İspanya’ya yönelik olarak gerçekleştirilen tanıtım
faaliyetlerinin yanı sıra, 1999 yılında İspanya’nın genel ihracatında yaşadığı sıkıntılar ve iç
tüketimdeki artışa paralel olarak ithalatındaki artış gelmektedir.
Diğer taraftan, gerek İspanyol hükümeti düzeyinde yürütülen çalışmalarla iki ülke
işadamlarının birbirine yakınlaşmasının sağlanması, gerek Türkiye’nin, İspanya tarafından
işbirliği için önemli bir partner olarak görülmeye başlaması, gerekse ihracatçılarımızın
İspanya pazarına duyduğu ilgi iki ülke arasındaki ticaretin daha da fazla gelişme eğiliminde
olacağının göstergesidir.
Türk ürünleri İspanya’da gerek kalite gerek fiyat açısından ilgi görmektedir. Özellikle son
yıllarda artık belirli Türk markaları, bu markaların üretici ve ihracatçıları aranır hale
gelmiştir. Türk ürünlerinin ülkede daha etkin tanıtılması, özellikle sektörel fuarlara milli
düzeyli ve geniş katılım sağlanması ve alım heyeti programlarına devam edilmesi halinde
bu ülkeye ihracatımızın daha fazla artırılması mümkün olacaktır.
İspanya’nın ithal ve ihraç ürünlerinin genel yapısı incelendiğinde, diğer Avrupa ülkelerinde
olduğu gibi benzer ürünlerin hem ihracata hem ithalata konu olduğu görülmektedir.
Dolayısıyla, İspanya’ya ilişkin olarak ülkemiz ile benzer ürünler ürettiği ve potansiyel bir
pazar olamayacağı yönündeki görüşler geçerliliğini yitirmektedir. Ülke pazarında kalite,
fiyat ve zamanında teslim koşullarını taşıyan her mal alıcı bulabilmektedir. Diğer taraftan
İspanya’ya ihracatımız, geniş bir ürün yelpazesini içermektedir. Buna bağlı olarak pek çok
ürünün bu ülkeye ihracatının önümüzdeki yıllarda artabileceği düşünülmektedir.
İki ülke arasında gerek ticaret, gerekse karşılıklı yatırımlar bakımından işbirliğine konu
olabilecek başlıca sektörler gıda, ambalaj, kimyasallar, plastik, ilaç, otomotiv yan sanayi,
tekstil-konfeksiyon, makina imalat, elektronik, elektrikli aletler, tıbbi aletler, gemi inşa, ağaç
ürünleri, seramik, haberleşme, finansal hizmetler, inşaat-taahhüt, enerji, çevre teknolojileri
ve turizm olarak sıralanabilir.