JAPONYA‟DA SOSYAL POLİTİKALAR

JAPONYA‟DA
SOSYAL POLİTİKALAR
(Güncel Sorunlar ve Reform Arayışı)
Erdal Küçükyalçın
B.Ü. Asya Çalışmaları Merkezi
1920‟li yıllardan beri Batılı ülkelerdeki modellere uygun olarak
gelişmiş bir sosyal refah sistemi kurmayı başarmış olan Japonya1 son
yıllarda hızla yaşlanan nüfusunun ihtiyaç duyduğu sosyal politikaları
üretmekte zorlanmaktadır.2 Aslında bu zorluğun ardında yatan en önemli
nedenlerden biri başarılı sağlık sisteminin bizzat kendisi olmuştur. Sistem
ortalama yaşam sürelerinin uzaması ve dolayısıyla da en çok sağlık
harcaması gerektiren yaşlıların sayısı ve nüfus içerisindeki oranları hızlı bir
şekilde artması sonucunu doğurmuştur.
2002 verilerine göre 65 yaşın
üzerindekilerin nüfus içindeki oranı %18.5 seviyelerine ulaşmış, ortalama
yaşam süresi kadınlarda 84.73, erkeklerde ise 77.76 olmuştur.3 Japon
Makita Machiko, “Social Welfare Policy of Post-War Japan : An Analysis of its
Development from Poverty to the Welfare State” [in Japanese], Hyogo University
journal, No.12 (Mar. 2007), pp.141-153.
2 Ohashi Kensaku, “ Today and tomorrow of scientific research: The reforming of social
security, social welfare system in the 21st century and the changes in the social work”
[In Japanese], Trends in Scientific Research, Research Collaboration Foundation of
Japan, No.8/12 (Dec.2003), pp.54-56.
3 Yuji Shiotani, “Nihon ni okeru Shakai Fukushi Sistemu no Genjō to Kadai” (The
present and future of the Japanese Socıal Welfare system), Journal of Junshin Human
1
halkına „dünyanın en uzun yaşayan ulusu‟ ünvanını kazandıran bu eğilim
günümüzde de artarak devam etmektedir. “Kōreika” yani “Yaşlanma” adı
verilen bu yeni durum karşısında Japon devleti 80‟li yıllardan itibaren
reform çabalarına hız vermiş ve 2000 yılına gelindiğinde ilgili kanunlarda
büyük çaplı değişikliklere gidilmiştir.4
Nüfusun yaşlanması eğilimi, 1960‟ta %2 olup 2001‟de 1.33‟e gerileyen doğum
oranları istatistikleri ile birlikte düşünüldüğünde Japonya‟nın karşı karşıya
olduğu sorunun büyüklüğü daha iyi anlaşılabilir. Doğum oranlarında
görülen düşüş yaşlıların nüfusa oranının artmasına sebep olma yoluyla
sosyal güvenlik ve özellikle de emeklilik sistemi üzerinde ağır bir baskı
yaratmaktadır. Zira azalan orandaki çalışan nüfus artan orandaki emekli ve
üretken olmayan nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak zorunda kalmaktadır.
Yaklaşık 50 yıl boyunca kullanılan “Sosyal Refah Hizmet Kanunu” 2000
yılında yapılan değişikliklerle “Sosyal Refah Kanunu” olarak kabul
edilmiştir. Bu kanunla sosyal refah sisteminde şu temel ilkelerin
yerleştirilmesi hedeflenmiştir:
1- Hizmet alan ile verenler arasında eşitlik ilkesi
2- Hizmet-alanların taleplerine bölgesel olarak destek verilmesi ilkesi
3- Çeşitli hizmet-verenlerin hizmet-alanların ihtiyaçlarına göre biraraya
Studies, No:9 (2003), pp.205-210
Koto Ryuji, “A historical development of social welfare in Japan after the Second
World War with emphasis on the history of institution of social welfare to the former
half of 1980's” [in Japanese], Chugoku-Shikoku Shakai Fukushi-shi Kenkyu,
Chugoku-Shikoku Shakai Fukushi-shi Gakkai, No.7, 2008, pp.17-33
4
gelmelerinin teşvik edilmesi ilkesi5
4- Kullanıcıların onay ve güveninin elde edilmesi için sosyal refah
sisteminin kalite ve verimliliğinin sürekli artırılması ilkesi
5- Bilginin paylaşımı yöntemiyle hizmet operasyonlarının şeffaf hale
getirilmesi ilkesi
6- Masrafların adil ve eşit olarak paylaşılması ilkesi
7- Vatandaşların aktif katılımıyla özgün bir sosyal refah sisteminin
yaratılması ilkesi.6
2003‟ten beri cari olan bu yeni sistemde kullanıcıların hangi kuruluştan
hizmet alacaklarını kendileri belirleyebilir hale gelmişler ve ayrıca
kullanıcı şikayetlerini işleyen mekanizmalar, hukuk danışmanlığı
destekleriyle kullanıcıların pozisyonu güçlendirilmiştir.7 Sistemin idaresi ve
geliştirilmesi sorumluluğu vatandaşa ve yerel bilgiye yakınlığı nedeniyle
belediyelere verilmiştir.8 Sistemin merkezi devlet mekanizması içerisinde
genel kontrolü ise “Sosyal Refah Kurumu”nun sorumluluğundadır.9
Değişik kurumların işbirlikleri için bkz. Ishikura Yasuji, “Non Profit and Cooperative
Principle of Welfare Service Supplier” [in Japanese], Japanese journal of social welfare,
Japanese Society for the Study of Social Welfare, No.49/3 (Nov. 2008), pp.114-118.
6 Shiotani, a.g.e.
7 Nakamura Yasuko, “Revisions to the social welfare system and advocacy projects:
Through the revised long-term care insurance system” [in Japanese], Human Welfare
Studies, Hokusho Univ., No.10 (2007), pp.13-27. Ayrıca yaşlılar örneğinde hizmet
alıcıların durumu ile ilgili bkz. Arima Shinsaku, “The System Classification of Social
Welfare and the New Trend of Receipt Right : from Elderly Care Insurance to the
Disabled Person Independence Support Law” [in Japanese], Bulletin of Miyazaki
Municipal University Faculty of Humanities, No.14/1 (2006), pp.13-33.
8 Uechi Takeaki, “An examination of structural reform and changes in the role and
function of municipal social welfare: Through resolution of municipality social welfare
plan” [in Japanese], Journal of the Faculty of Humanities and Social Sciences, Okinawa
University, No.9 (Mar. 2007), pp.55-68.
9 Okasabara Osami, “Prospective administrative problems of Social Welfare Institution”
5
Yeni sistem çok sayıda yetişmiş sosyal hizmetli ihtiyacını ortaya
çıkarmıştır.10 Üniversitelerin ve diğer yetkili eğitim kurumlarının etkin
katılımıyla yaşlı ve engellilere yönelik yerinde bakım temelli sağlık
hizmetlerini içeren programlar üretilmiş11, gençler de yüksek gelirli bu
alanlara yönelmeye başlamışlardır.12 Sistemin gerekleri yaygın eğitim
yoluyla geleceğin hem hizmet-alıcıları hem de hizmet-vericileri olacak olan
gençlere öğretilmektedir.13
Japonya‟nın sosyal politikaları tüketici/ kullanıcının eğitimi temeli üzerine
inşa edilmektedir. Kurulan sistemin sürdürülebilirliği ve sürekli
iyileştirilmesinin güvence altına alınabilmesi için tüketici/ kullanıcıların
haklarını bilerek, savunabilir hale getirilmesi gerektiği öngörülmüştür. Bu
yolla devlet vatandaşların sistem karşısında pasif ve güçsüz konumdan,
aktif ve katılımcı konuma gelmelerini sağlamayı hedeflemektedir. Buradaki
temel anlayış tüketici/kullanıcı şikayetlerinin sistemin
mükemmelleştirilebilmesi için fırsatlar sunduğu inancıdır. Kullanıcı
şikayetlerinin sistemdeki eksiklikleri göstererek iyileştirilmesine olanak
[In Japanese], Journal of Association for Research on NPOBP, No.8 (2006), pp.161-70.
10 Ohta Yoshihiro, “From Social Service Policies to General Social Work” [in Japanese],
Journal of Kansai University of Welfare Sciences, No.11 (Mar. 2008), pp.107-122.
11 Koriyama Masaaki, “Research on Components of Social Worker‟s „Tools‟ ” [In
Japanese], The Journal of Sendai Shirayuri Women‟s College, No.12 (2007), pp.17-29.
12 Watanabe Kaori, “The Subject of the Research of the Social Welfare Worker under the
new Social Welfare Worker under the new Social Welfare System” [In Japanese],
Socio-environmental Studies, Kanazawa Univ., No.11 (Mar. 2006), pp.217-30.
13 Nojiri Kie, “Position and Meaning of Welfare-Education in School-Education” [in
Japanese], Kwansei Gakuin Policy Studies Review, Kwansei Gakuin Univ., No.7 (Oct.
2006), pp.1-23.
yarattığı düşünülmektedir. Tüketici/kullanıcı merkezli bu anlayışın
yerleşmesi açısından sistemin yerelleştirilmesi hayati önem taşımaktadır.
Bahsi geçen hedeflerin gerçekleştirilebilmesi amacıyla yerel olarak “Halk
Yaşam Merkezleri” (Kokumin Seikatsu Senta-) tesis edilmiş ve sistem
tüketici/kullanıcıların kolayca ulaşarak şikayetlerini iletebilecekleri özerk
bir yapıya kavuşturulmuştur.14 Bu Yaşam Merkezleri, alınan hizmet veya
ürüne dair gelen şikayetleri değerlendirir, işleyerek sonuca ulaştırılmasında
aracı rolü üstlenir. Merkezler ayrıca tüketiciler adına ürün testleri yaparak
raporlar hazırlama yetkisi ile de donatılmıştır.15 Böylece devlet
mekanizması bilgiye ulaşma anlamında tüketiciden çok daha büyük
imkanlara sahip olan şirketlere karşı (bilgi asimetrisi) vatandaşın yanında
yeraldığını ve haklarını korumaya kararlı olduğunu göstermektedir.
14
Nishimura Takao, “Evolution of Consumer Training” [in Japanese], Kokumin
Seikatsu, Kokumin Seikatsu Senta-, No:25/5, 2010, pp.13-16
Anonymus, “Consumer Training Organized by the State: The Present Conditions and
the Future of Consumer Training” [in Japanese], Kokumin Seikatsu, Kokumin Seikatsu
Senta-, No:25/5, 2010, pp.17-19
15
KAYNAKÇA
Resmi Raporlar
Ministry of Health, Labour and Welfare, Report on Introduction to the
Revised Child Care and Family Care Leave Law,
(http://www.mhlw.go.jp/english/policy/affairs/dl/05.pdf , July 2010)
________Report on the Organization of the Ministry and Its Policies,
(http://www.mhlw.go.jp/english/policy/affairs/dl/intro.pdf , July 2010)
________Toshiaki Ota, Report on Policy and Measures for Youth Employment
and Human Resources Development in Japan, In the Report of „Symposium
on Globalization and the Future of Youth in Asia‟, Dec 2004, Tokyo.
________Act on Securing Equal Opportunity and Treatment between Men
and Women in Employment, (Act No. 113 of July 1, 1972)
________Country Report for the Symposium on Globalization and the Future
of Youth in Asia, (Tokyo, 2004)
________ Annual Health, Labour and Welfare Report 2008-2009,
http://www.mhlw.go.jp/english/wp/wp-hw3/index.html , July 2010.
________ Overview of Pension System, General Affairs Division, Pension
Bureau, 2009.
________ Employment Measures in Post-Financial CrisisJapan,
http://www.mhlw.go.jp/english/policy/affairs/dl/04.pdf , July 2009.
İngilizce Kaynaklar
Global Agricultural Information Network, “Report: Consumer Affairs Agency
Begins Operation”, USDA, GAIN No: JA9059, Feb 2009, Tokyo.
Gosta-Esping Andersen (ed.), Welfare States in Transition: National
Adaptations in Global Economies, (Sage, 2004)
Roger Goodman, Gordon White, Huck-ju Kwon (ed.s), The East Asian
Welfare Model: Welfare Orientalism and the State, (NY, Routledge, 2001)
Wayne B. Mason, “Products Liability Law in Japan” ,
http://library.findlaw.com/2004/Feb/18/133288.html , 2004.
Japonca Kaynaklar
Anonymus, “Consumer Training Organized by the State: The Present
Conditions and the Future of Consumer Training” [in Japanese], Kokumin
Seikatsu, Kokumin Seikatsu Senta-, No:25/5, 2010, pp.17-19
Arima Shinsaku, “The System Classification of Social Welfare and the New
Trend of Receipt Right : from Elderly Care Insurance to the Disabled Person
Independence Support Law” [in Japanese], Bulletin of Miyazaki Municipal
University Faculty of Humanities, No.14/1 (2006), pp.13-33.
Hiraoka Koichi, “Social Security and Social Welfare Policy
Department(Review and Prospects of Academic Associations)” [in Japanese],
Japanese journal of social welfare, Social Welfare Research Society of Japan,
No.49/3 (Nov. 2008), pp.154-64.
Imai Konomi, “The past and future of family policy in Japan” [in Japanese],
Japanese journal of social welfare, Social Welfare Society of Japan, No.48/4
(Feb. 2008), pp. 175-179.
Ishikura Yasuji, “Non Profit and Cooperative Principle of Welfare Service
Supplier” [in Japanese], Japanese journal of social welfare, Japanese Society
for the Study of Social Welfare, No.49/3 (Nov. 2008), pp.114-118.
Kitamura Kaori, “Social security of Japan under the occupation of the allied
forces: with a central focus on social welfare policy in Okinawa” [in
Japanese], Journal of Japanese scientists, Forum of Japanese Scientists,
No.43/11 (Nov. 2008), pp.598-603.
Koriyama Masaaki, “Research on Components of Social Worker‟s „Tools‟ ” [In
Japanese], The Journal of Sendai Shirayuri Women‟s College, No.12 (2007),
pp.17-29.
Kotera Teshiya, “Changes in the social welfare system and the proceedings of
city-town-village welfare: Searching for the trends concerning financial aid”
[In Japanese], Buddhist social welfare studies, Shuchiin Univ., No.9 (Dec.
2003).
Koto Ryuji, “A historical development of social welfare in Japan after the
Second World War with emphasis on the history of institution of social
welfare to the former half of 1980's” [in Japanese], Chugoku-Shikoku Shakai
Fukushi-shi Kenkyu, Chugoku-Shikoku Shakai Fukushi-shi Gakkai, No.7,
2008, pp.17-33
Makita Machiko, “Social Welfare Policy of Post-War Japan : An Analysis of
its Development from Poverty to the Welfare State” [in Japanese], Hyogo
University journal, No.12 (Mar. 2007), pp.141-153.
Mitsuru Satoh, “Structures of Welfare States and Political Institutions” [in
Japanese], Welfare Policies of Industrialized Countries, Law School of Kyoto
University,1994
Nakamura Yasuko, “Revisions to the social welfare system and advocacy
projects: Through the revised long-term care insurance system” [in
Japanese], Human Welfare Studies, Hokusho Univ., No.10 (2007), pp.13-27.
Nishimura Takao, “Evolution of Consumer Training” [in Japanese],
Kokumin Seikatsu, Kokumin Seikatsu Senta-, No:25/5, 2010, pp.13-16
Nojiri Kie, “Position and Meaning of Welfare-Education in
School-Education” [in Japanese], Kwansei Gakuin Policy Studies Review,
Kwansei Gakuin Univ., No.7 (Oct. 2006), pp.1-23.
Ohashi Kensaku, “ Today and tomorrow of scientific research: The reforming
of social security, social welfare system in the 21st century and the changes
in the social work” [In Japanese], Trends in Scientific Research, Research
Collaboration Foundation of Japan, No.8/12 (Dec.2003), pp.54-56.
Ohta Yoshihiro, “From Social Service Policies to General Social Work” [in
Japanese], Journal of Kansai University of Welfare Sciences, No.11 (Mar.
2008), pp.107-122.
Okasabara Osami, “Prospective administrative problems of Social Welfare
Institution” [In Japanese], Journal of Association for Research on NPOBP,
No.8 (2006), pp.161-70.
Osakami Miyuki, “Long-term care problems for the elderly and family: what
is asked a social welfare policy” [in Japanese], Seikyoken review,
Kokushikan Univ. Japanese Policy Research Center, No.29 (Feb. 2007),
pp.53-77.
__________ “A Social Welfare Policy and the Family in Japan(The
symposium:"Legal topics surrounding families") [in Japanese], Journal of
Legal Policy, The Japan Association of Legal and Political Sciences, No.43/1
(Nov. 2006), pp.245-258.
Sakamoto Chuji, “Comparative study on the role of social corporations in a
welfare state” [in Japanese], Kansai Welfare Univ. Social Welfare Research
Center Annual Report, No.2008, pp. 21-24.
Takegawa Shogo, “Social welfare policy theory within the context of social
policy” [in Japanese], Japanese journal of social welfare, Social Welfare
Society of Japan, No.49/1 (May 2008), pp.183-186.
Takenami Masahiro, “A Study of "Community Social Welfare Centers" in
Korea that Implement Community Social Welfare” [in Japanese], Kawasaki
medical welfare journal, Kawasaki University of Medical Welfare , No.19/1
(2009), pp.85-92
Takimura Masato, “Social security and social welfare policy department” [in
Japanese], Japanese journal of social welfare, Social Welfare Research
Society of Japan, No.50/3 (Nov.2009), pp.124-34.
Tobinaga Takahide, “Progressing and uniting of social welfare policy and
housing policy: the living life welfare policy since 1990” [in Japanese],
Junshin journal of human services, Nagasaki Junshin Univ., No.14 (2010),
pp. 49-60.
Tsuzuki Kōichi, Yoshida Nami, Abe Yuji, “A study about the statistical
indicators toward the users of social welfare system and entrusted
volunteers: an experiment about making out the social welfare statistical
indicators around the Tohoku regions” [in Japanese], Bulletin of the
Faculty of Social Welfare, Iwate Prefectural University, No.10 (Mar. 2008),
pp.47-54
Uechi Takeaki, “An examination of structural reform and changes in the role
and function of municipal social welfare: Through resolution of municipality
social welfare plan” [in Japanese], Journal of the Faculty of Humanities and
Social Sciences, Okinawa University, No.9 (Mar. 2007), pp.55-68.
Watanabe Kaori, “The Subject of the Research of the Social Welfare Worker
under the new Social Welfare Worker under the new Social Welfare System”
[In Japanese], Socio-environmental Studies, Kanazawa Univ., No.11 (Mar.
2006), pp.217-30.
Yamato Takaya, “A Study on the Need in the Social Well-being Field and the
Change of Social Systems” [in Japanese], Annual reports of Shijonawate
Gakuen Junior College, No.41 (May 2008), pp. 39-46.
Yuji Shiotani, “The present and future of the Japanese Socıal Welfare
system” [in Japanese], Journal of Junshin Human Studies, No:9 (2003),
pp.205-210
Yuzawa Naomi, “Gender approach to social welfare policy: a comparative
study on measures against domestic violence in Japan, South Korea, and
Taiwan” [in Japanese], Japanese journal of social welfare, Social Welfare
Society of Japan, No.48/3 (Nov. 2007), pp.103-108.
,