Dr. Gülnur KALAYCI İzmir/Bornova Veteriner Kontrol Enstitüsü

MAVİDİL HASTALIĞI
Dr. Gülnur KALAYCI
İzmir/Bornova Veteriner Kontrol Enstitüsü Müdürlüğü
Viroloji Bölüm Şefliği
Mavidil koyunlar başta olmak üzer diğer evcil ve vahşi ruminantlarda görülen enfeksiyöz ve
sokucu sineklerle nakledilen viral bir enfeksiyondur.
Etken reoviridae familyasının orbivirus genusunda yer almaktadır. Virusun 26 serotipi her
serotipinde değişik suşları bulunmaktadır.
Koyun, keçi, sığır, geyik, antilop ve diğer vahşi ruminantlar hastalığa duyarlı olmakla birlikte
bazı koyun ırkları özellikle merinos ırkı koyunlar çok hassastır.
BULAŞMA
Hastalık culicoides cinsi kan emen sineklerle yayılır. Enfekte sinek vektörler yaşamları
boyunca virusu tükrük bezlerinde üretip kan emerek beslenmeleri sırasında sağlam hayvanlara
hastalığı bulaştırırlar.
Viremik sığırlarda virusun kanda 100 günden daha fazla süre kanda bulunması ve
clucoidesler ile hassas koyunlara nakledilmesi nedeni ile sığır enfeksiyonları da en az koyun
enfeksiyonları kadar önemlidir.
Ayrıca enfekte viremik boğaların spermaları ile de hastalık yayılmaktadır.
KLİNİK BULGULAR
Hastalığın kuluçka süresi 2-15 gün arasındadır.
Koyunlarda hastalık genellikle subklinik seyreder. Klinik bulgular ancak akut olgularda ve ani
salgınlarda görülür ve hastalığın şiddeti hayvanın direnci, virusun gücü ve çevre şartlarına
bağlıdır.
Klinik belirti olarak
- 48 saat içinde 41ºC ye çıkan aralıklı veya sürekli ateş
- 24-36 saat sonra solunum artışı, burun ve yanak mukozalarnda kızarıklık
- Önce seröz, daha sonra mukopurulent burun akıntısı
- dilde siyanoz ve mavi renk oluşumu
- yanaklarda ödeme bağlı şişme, köpüklü salya akışı
- dudak ve burun deliklerini yalama
- yüzde, çene altında, göz kapakarında bazen de kulaklarda ödeme bağlı şişme görülür.
İlerlemiş olgularda,
- ağız içinde yaralar
- kondisyon kaybı, kas zayıflığı
-topallık
-deride oluşan hiperemiye bağlı yün dökülmeleri
- solunum güçlüğü ve ölüm görülür.
Hasta hayvanların direncinin düşmesine bağlı olarak gelişen ikincil bakteriyel veya viral
etkenlere bağlı enfeksiyonlar klinik tablonun ve ölüm oranının artmasına neden olur.
Sığırlarda hastalık subklinik, persiste enfeksiyon şeklinde seyreder. Bu olgularda herhangi bir
klinik belirti görülmez. Sığırlarda yavru atma veya anomalili buzağı doğumları görülür.
TEŞHİS
Hastalığın teşhisinde virus izolasyonu için ateşli dönemde EDTA lı tüplere alınan kan
örnekleri uygundur.
Ancak koyunlarda enfeksiyondan 14 gün sonrasından itibaren kandan virus izolasyonu
zorlaşır. Sığırlarda ise bu süre daha uzundur.
Ölen hayvanlardan ise dalak ve lenf yumruları virus izolasyonu için uygun materyallerdir.
Dokular PBS veya FTS içinde +4ºC de seri şekilde laboratuvara ulaştırılmalıdır.
Serolojik tanı için hastalığı atlatan hayvanlardan 14-21 gün sonra alınan kan serumu
örnekleri uygundur.
Tanı amacı ile gönderilecek organlar soğuk zincirde ancak kesinlikle dondurulmadan
gönderilmelidir.
KONTROL VE MÜCADELE
Hastalıkla mücadelede mavidil serotip 4 ile hazırlanan attenüe canlı doku kültürü aşıları
uygulanır.Antikorlar aşılamadan 14 gün sonra oluşmaya başlar ve tam bağışıklık 30 gün
sonra şekillenir. Her yıl aşılama tekrarlanır.
Kuzular maternal antikor taşıdıklarında 6aydan sonra aşılanır.
Etken yavru zarları vasıtası ile yavruya geçtiğinden gebe hayvanlar aşılanmamalıdır.
Aşı koçlarda geçici kısırlığa neden olabileceğinden koçlar koç katımından sonra
aşılanmalıdır.
Hastalığın kontrolünde etkili sinek mücadelesi ve dezenfeksiyona azami özen gösterilmesi
gereklidir.
Ahır ve ağıl dezenfeksiyonu amacı ile
- sabun ve deterjanlar ile 10 dakika
- sodyum hypoklorit % 2-3 ile 10-30 dakika
- kalsiyum hypoklorit % 2-3 ile 10-30 dakika
- sodyum hidroksit % 2 ile 10 dakika
süre ile kullanılabilir.
Gübrelikler ve ağıllar culicoides’lere etkili ilaçlar ile düzenli olarak ilaçlanmalıdır.
Hayvanların bakım ve besleme şartlarına azami özen gösterilmeli, semptomatik sağaltım
ve bağışıklık sistemini güçlendirici uygulamalar yapılmalıdır.
Hastalıktan korunmak amacı ile iklim yapısı olarak culicoides’lerin bulunduğu bölgelerde
hastalık çıkışını beklemeden gübrelikler ve ağıllar culicoides’lere etkili ilaçlar ile düzenli
olarak ilaçlanmalı ve hayvanlara da periyodik olarak culicoides’lere etkili dökme
preparatlar uygulanmalıdır.