temiz kömür teknolojileri

World Energy Council
CONSEIL MONDIAL DE L’ENERGIE
—
Turkish National Committee
COMITE NATIONAL TURC
Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi
TEMİZ KÖMÜR
TEKNOLOJİLERİ
DEK TMK
TEMİZ KÖMÜR TEKNOLOJİLERİ
ÇALIŞMA GRUBU
16 Mart 2010, Ankara
TEMĠZ KÖMÜR TEKNOLOJĠLERĠ
ÇALIġMA GRUBU
ÖMER ÜNVER,………………………. Dek/Tmk Genel Sekreteri
SELVA TÜZÜNER ,………………….. Dek/Tmk Üyesi
MUZAFFER BAŞARAN,…………… Dek/Tmk Denetleme Kurulu Üyesi
MÜCELLA ERSOY,………………….. Dek/Tmk Üyesi
NİLGÜN ERCAN,……………………. Kimya Mühendisi
SEVİL GÜRKAN,…………………….. Kimya Mühendisi
METİN GÜRKAN,…………………… Elektrik Mühendisi
KAPSAM
 GĠRĠġ: Temiz Kömür Teknolojilerine GeçiĢ Nedenleri
Ömer ÜNVER
 Kömür Hazırlama Teknolojileri
Mücella ERSOY
 Kömür GazlaĢtırma ve SıvılaĢtırma Teknolojileri
Mücella ERSOY
 Emisyon Kontrol Teknolojileri
Selva Tüzüner
 Karbon Tutma ve Depolama Teknolojileri
Selva Tüzüner
 Süperkritik ve AkıĢkan Yataklı Kazanlar
Muzaffer Başaran
 Santrallarda Rehabilitasyon
Muzaffer Başaran
 TartıĢma ve KapanıĢ
TEMĠZ KÖMÜR TEKNOLOJĠLERĠNE GEÇĠġ NEDENLERĠ
TEMĠZ KÖMÜR TEKNOLOJĠLERĠNE GEÇĠġ NEDENLERĠ
•Çevresel Etkilerin Azaltılması
-Birim enerji üretimi için CO2
emisyonunun azaltılması
-CO2 tutma ve depolama
TEMĠZ KÖMÜR TEKNOLOJĠLERĠNE GEÇĠġ NEDENLERĠ
•Verim Artışı Sağlama
-Kömürle çalışan termik santrallerde verimi
arttırmak,böylece diğer alternatif yakıtlara
göre rekabet gücünü kuvvetlendirmek
-Çevresel etkileri azaltmak
TEMĠZ KÖMÜR TEKNOLOJĠLERĠNE GEÇĠġ NEDENLERĠ
•Petrol ve Doğalgazı İkame Etmek
•Petrol ve Doğalgaz fiyatlarının yüksekliği ve istikrarsızlığı
•Petrol ve doğalgaz talebinin artışı karşılığında tükenen
rezervlere alternatif oluşturmak
•Petrol ve doğalgaz üreticisi ülkelerin jeopolitik belirsizliği ve
siyasi istikrarsızlığı
TKİ 4.800.000 TON/YIL YIKAMA KAPASİTELİ DEREKÖY LAVVARI (SOMA/MANİSA)
KÖMÜR HAZIRLAMA TEKNOLOJĠLERĠ
TEMĠZ KÖMÜR TEKNOLOJĠLERĠ-
Kömürden daha etkin yararlanmak için yapılan, yapılmakta olan çalıĢmalar
Sıfır emisyonlu teknolojiler
(CO2 tutma ve depolama teknoloji)
Ġleri teknolojiler
(IGCC ve Basınçlı AkıĢkan Yatakta Yakma Teknolojileri:
yüksek verimlilikli, düĢük emisyonlu)
Mevcut santrallerde verimlilik iyileĢtirmesi
(Konvansiyonel kritik altı
superkritik ve ultra-superkritik santral verimliliği)
Kömür hazırlama/iyileĢtirme
(yıkama,kurutma, briketleme)
Kaynak:IEA/CIAB
KÖMÜR
Bir Örnek: Alt bitümlü kömür
* Majör mineraller(kil,
kuartz,pirit,karbonat…)
* Minör mineraller ve
* Ġz elementleri(Hg, An,
Ni, Pb,..)
Linyit
Alt-bitümlü
Bitümlü
Antrasit
KÖMÜRLERĠN KULLANIM ALANLARI
Türkiye’de 12 milyar ton linyit, 1,3
milyar ton taĢkömürü bulunmaktadır.
DÜNYA ELEKTRĠK ÜRETĠMĠNDE KÖMÜR
94
93
81
76
71
70
68
62
57
Dünya Ortalaması: %41
AB(27): %29
55
(%)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Türkiye
Yunanistan
Fas
Çek Cumh.
Hindistan
Kazakistan
Ġsrail
Avustralya
Çin
Polonya
G.Afrika
29
Kaynak: IEA,2009
Linyit:%21
TaĢkömürü: %8
Türkiye’de üretilen linyitin %87’si elektrik üretiminde geri kalanı
sanayi ve ısınma amaçlı kullanılmaktadır.
KÖMÜRÜN ELEKTRĠK ÜRETĠMĠNDE KULLANIMI
TÜRKĠYE MEVCUT KÖMÜRE DAYALI TERMĠK SANTRAL KAPASĠTE VE
TEKNOLOJĠLERĠ
Kömürün Cinsi
Kaynak
Linyit
Yerli
Yerli
Toplam Linyit
TaĢkömürü
TaĢkömürü
Yerli
Ġthal
Toplam Taşk ömürü
Asfaltit
Yerli
Toplam "iĢletmede"
Kurulu
Kapasite
(MW)
7759
320
8079
300
1915
2215
135
10429
Teknoloji
Devlet /Özel Açıklama
Sektör
Pulverize
FBC
Devlet
Devlet
iĢletmede
iĢletmede
Pulverize
Pulverize
Devlet
Özel Sektör
iĢletmede
iĢletmede
FBC
Özel Sektör
iĢletmede
* Ġlave 10000 MW ‘i besleyebilecek linyit potansiyeli mevcuttur.
Kömür
Kömür
Aramaları
Aramal
arı
Sondaj
Yarma
Mostra
Numune
Numune
Kömürün Kimyasal ve
Fiziksel Özellikleri
Fizibilite ÇalıĢması
Kömür
Rezerv
ve ve
Kömür
Rezervi
Özellikleri
Özellikleri
Termik Santral Kararı
Kömür SatıĢ Protokolü
Santral Kazan Dizaynına
Esas Kömür Analizleri ve
Yakma Testleri
(Kalori,Kül,Nem,Ebat,
Fiyat,Teslim Yeri)
Kömür SatıĢ
Protokol
Revizyonu
Kömürün KimyasalFiziksel Özellikleri
Termik Santral Yatırımı
Santral
SantralStok
Stok
Sahası
Sahası
Stoklama ve
Harmanlama
Kömür
Hazırlama
Tesisi
Kaynak: Ünal&Ersoy, 2000
MadenYatırımı
KırmaÖğütme
Termik Sant.
Kazanı (Yanma)
Kömür
Üretimi
Kömür Teslim
Noktası
(Köm.Su,Kül,
Kalori Anal.)
Tüvenan
Kömür SatıĢı
Kömürün Nakli
(Kamyon-Bant)
Tüvenan
Kömürün Kim.Fiz. Özellikleri
Kömür Hazırlama
Tesisleri
YıkanmıĢ
Kömürün Kim.Fiz. Özellikleri
KÖMÜR HAZIRLAMA TEKNOLOJĠLERĠ
 kırma/öğütme,
 eleme/boyutlandırma,
 yıkama
 susuzlandırma,
 Bu teknolojiler ile kısaca, kömür oluĢum sürecinde ve
üretim sırasında kömüre karıĢan inorganik maddelerin
(kül yapıcı mineraller ve piritik kükürt) bir kısmını
kömürden ayırarak azaltmak ve/veya nem oranını
düĢürerek kalori değerini yükseltmek mümkün
olabilmektedir.
KÖMÜR HAZIRLAMA TENOLOJĠLERĠ
Kırma/Öğütme
Kömürün içindeki
safsızlıklardan iyi
temizlenebilmesi için
öncelikle içindeki
safsızlıklarla kömür
arasında bir
serbestleĢme olması
gerekmektedir.
Eleme/Boyutlandırma
Kömür yakıldığı
proseslere uygun
olarak farklı boyutlarda
hazırlanmaktadır.Boyut
landırma elek ve
siklonlar kullanılarak
yapılır. kömürün
yıkama iĢlemlerine
uygun boyuta (200mm,
150mm, 100mm veya
yakın boyutlar)
indirilmesi ufalama
açısından yeterli
görülmektedir
Yıkama
Kömürlerin yıkanması
için çeĢitli fiziksel
yöntemler (düĢük
mineral madde içeren
kömür parçacıkların
yüksek mineral madde
içeren parçacıklardan
yoğunluk farkına göre
ayırma) ve yüzey
özelliklerinden
yararlanarak
zenginleĢtirme flotasyon
yöntemleri
kullanılmaktadır. ( Ayrıca
kuru ayırma)
Susuzlandırma
Sulu ortamda
yıkanmıĢ kömürdeki
suyun
ayrıĢtırılması. Bu
amaçla santrifuj
vakumlu disk filtresi
yatay spiraller gibi
makinalar kullanılır.
DEREKÖY LAVVARI TESĠSĠ AKIM ġEMASI
Türkiye’deki
tesislerde genelde iri
devrede ağır ortam
tamburu ya da
Drewboy ekipmanı;
ince devrede ağır
ortam siklonu
mevcuttur. Son
yıllarda tesislerde 0,5
mm’nin altında
boyuta sahip
kömürler için Humrey
spirali kullanımı
artmıĢ, böylelikle bu
boyutun altındaki
kömürlerin
zenginleĢtirmesi
ekonomik olarak
mümkün olmuĢtur.
Kaynak: Arslan 2008
Türkiye’de Mevcut Lavvarlardan Örnekler
TKİ 4.800.000 TON/YIL YIKAMA KAPASİTELİ DEREKÖY LAVVARI (SOMA/MANİSA)
TKİ 3.600.000 TON/YIL YIKAMA KAPASİTELİ ÖMERLER LAVVARI (ÖMERLER/KÜTAHYA)
TÜRKĠYE KÖMÜR YIKAMA KAPASĠTESĠ
 Dünya’da kömür yıkama ABD, Avrupa, Japonya, Avustralya’da yaygın
bir Ģekilde, geliĢmekte olan ülkelerde yaygın değil
 TÜRKĠYE TOPLAM KÖMÜR YIKAMA KAPASĠTESĠ 8730
t/h’dir. YILLIK KAPASĠTE 52 Milyon ton’dur.
 2008 yılında 76,2 milyon ton linyit, 2,6 milyon ton taĢkömürü, 630 bin ton
asfaltit olmak üzere toplam 79,43 milyon ton kömür üretilmiĢtir.
 Türkiye’de tüm üretilen taĢkömürler yıkanmaktadır.
 TKĠ, kömür yıkama kapasitesini arttırma yönünde ciddi çalıĢmalar yürüterek,
kapasitesini 24 milyon ton/yıla, torbalama kapasitesini yaklaĢık 30.000
ton/gün’e çıkarmıĢtır. Ayrıca lavlar, Ģlam ve ince atıklarının
değerlendirilmesi ve briketleme, kuru kömür zenginleĢtirme yönteminin
uygulanabilirliğinin araĢtırılması üzerine Ar-ge çalıĢmaları yürütülmektedir.
LĠNYĠTE DAYALI TERMĠK SANTRALLARIN TASARIM
PARAMETRELERĠ
Türkiye’de linyite dayalı tesis edilmiĢ olan termik santraller (Soma A ve Tunçbilek A hariç)
tuvönan kömüre göre tasarlanmıĢlardır.
Kömür
Santral
GÜCÜ
ADI
K A L O R Ġ
YILLIK
ĠHTĠYAÇ
K Cal / Kg.
ORĠJĠNAL
%' de
TANE
BOYUTU
MW
1000 Ton
Dizayn
Değeri
Kül
Orhaneli
1 * 210
1.580
2560 + %10
30
32
0-1000
Seyitömer 1,2,3
3 * 150
4.000
1750 + 200
35
40
0 - 200
Seyitömer 4
1 * 150
1.550
1650 + 100
45
40
0 - 200
Tunçbilek A
2 * 32
1 * 65
490
3600 + 100
18
22
0 - 18
Tunçbilek B
2 * 150
1.950
2170 + 100
42
24
0 - 1000
A
2 * 22
270
3500 + 100
27
22
Soma B 1,2,3,4
4 * 165
4.600
2400 + 100
32
21
2 * 165
3.300
1550 + 100
52
19
0 - 1000
2*160
1800
2600(-200)
32
22
0-1000
Yatağan 1, 3
3 * 210
4.845
2100 + %10
20
34
0 - 200
Yeniköy 1, 2
2 * 210
3.750
1750 + 200
29
33
0 - 600
Kemerköy 1,2,3
3 * 210
5.900
1750 + 200
29
33
0 - 600
Çayırhan 1, 2
2 * 150
1.750
2800 + 200
30
27,5
0 -500
Çayırhan 3, 4
2 * 150
2.000
2000 + 200
45
30
0-200
Elbistan A 1,2,3,4
4 * 340
18.600
1 050 + 100
17
55
0 - 1000
Elbistan B 1,2,3,4
4 * 360
17.000
1 150 + 100
19
52
Kangal 1,2,3
2 * 150
1 * 157
5.400
1300 + 100
Soma
Soma B
5, 6
Deniş
Çan
78.785
Nem
mm.
0 - 30
0 -0,5
0 - 200
0-1000
0-1000
2.500
2.400
1.900
1.700
01.10.2009
03.10.2009
05.10.2009
07.10.2009
09.10.2009
11.10.2009
13.10.2009
15.10.2009
17.10.2009
19.10.2009
21.10.2009
23.10.2009
25.10.2009
27.10.2009
29.10.2009
31.10.2009
02.11.2009
04.11.2009
06.11.2009
08.11.2009
10.11.2009
12.11.2009
14.11.2009
16.11.2009
18.11.2009
20.11.2009
22.11.2009
24.11.2009
26.11.2009
28.11.2009
30.11.2009
02.12.2009
04.12.2009
06.12.2009
08.12.2009
10.12.2009
12.12.2009
14.12.2009
16.12.2009
18.12.2009
20.12.2009
22.12.2009
24.12.2009
26.12.2009
28.12.2009
30.12.2009
SANTRAL TASARIM PARAMETRELERĠNĠN ÖNEMĠ
 Santrallerin verimli çalıĢtırılabilmesi için tasarım
uygun çalıĢtırılmaları çok önemlidir.
parametrelerine
İSTENEN MAX KALORİ (2350)
2.300
2.200
2.100
2.000
1.800
İSTENEN ORTALAMA KALORİ (1900)
1.600
İSTENEN MİNİMUM KALORİ (1600)
1.500
HOMOJEN KÖMÜR ÖZELLĠKLERĠNĠN SAĞLANMASININ
ÖNEMĠ ve KÖMÜR YIKAMA
Santralın tasarım aĢamasında kullanılan kömür özellikleri ile
iĢletme döneminde santrala verilen kömür özellikleri genellikle
birbirinden farklı olabilmektedir.
Kömürün termik santralda kullanım performansı esas olarak proje aĢamasında yapılacak doğru
tasarım ile iliĢkilidir. Ayrıca kazan tasarımına uygun kömür besleyebilmek için üretim esnasında
seçimli madencilik yapılması, farklı kalitedeki kömürlerin karıĢtırılarak harmanlanması ve
böylelikle oluĢturulan karıĢımın her noktasında homojen kömür özelliklerinin sağlanması
önem arz etmektedir (TaĢtekin, 2009).
Kömürün homojen hale getirilmesi kazanda yanma optimizasyonu ve üretimin stabilizasyonu
dolayısıyla santral verimi yönünden önemlidir. Kömür hazırlama ve yıkama yoluyla nem ve kül
oranları ile ısı değeri ayarlanabilmekte, mineral madde içeriği belli oranda kontrol altına
alınabilmekte ve santrala daha homojen kömür verilmesi sağlanabilmektedir.
Her ne kadar mevcut linyite dayalı santrallar tüvanan kömüre göre tasarlandı iseler de yukarıda
sıralanan sorunları ortadan kaldırmak amacıyla son yıllarda bazı termik santrallara yıkanmıĢ
kömür verilmektedir. Böylelikle kömürün içinde serbest halde bulunan yandığında kül oluĢturan
mineral maddelerin belli bir seviyeye kadar temizlenmesi sağlanmaktadır.
Fakat linyitlerde yıkama kayıplarının yüksek olduğu ve yıkama
maliyetleri nedeniyle elektrik üretim maliyetinin aynı oranda yüksek
olacağı dikkate alınmalıdır.
KÖMÜR NEMĠNĠN SANTRAL VERĠMLĠLĠĞĠNE
ETKĠSĠ ve KURUTMA
46,00
44,00
42,00
40,00
max (37,4)
38,00
36,00
34,00
İSTENEN ORTALAMA NEM (34+%10)
32,00
30,00
min
01.10.2009
03.10.2009
05.10.2009
07.10.2009
09.10.2009
11.10.2009
13.10.2009
15.10.2009
17.10.2009
19.10.2009
21.10.2009
23.10.2009
25.10.2009
27.10.2009
29.10.2009
31.10.2009
02.11.2009
04.11.2009
06.11.2009
08.11.2009
10.11.2009
12.11.2009
14.11.2009
16.11.2009
18.11.2009
20.11.2009
22.11.2009
24.11.2009
26.11.2009
28.11.2009
30.11.2009
02.12.2009
04.12.2009
06.12.2009
08.12.2009
10.12.2009
12.12.2009
14.12.2009
16.12.2009
18.12.2009
20.12.2009
22.12.2009
24.12.2009
26.12.2009
28.12.2009
30.12.2009
28,00
Kömür Nemi:
Kömürün nemi ısı değerini
etkileyen önemli bir
parametredir.
Nem içeriği kazan verimini,
yakıt yanma oranını, alev
sıcaklığını, buhar
jeneratöründeki ısı
transferini, birincil hava
sıcaklık gereksinimini ve
elektrostatik filtrelerdeki kül
direncini belirlemektedir.
Kurutma
Kömürdeki nem içeriği ısı
değerini düĢürmesi ve
emisyonların artmasına
sebep olmasının yanında,
kazanda buharlaĢtırma için
552,6 kcal/kg enerji
gereksimi ortaya
koymaktadır. Nem
içeriğindeki her %1 artıĢa
karĢılık ısı gereksinimi 5
Kcal /Kwh artmaktadır.
Yıkama iĢleminden
sonra, kömür öğütmeye
girmeden muhakkak
kurutulmalıdır.
Kaynak: Arslan V., 2008
KÖMÜRÜN ĠÇERDĠĞĠ MĠNERAL MADDENĠN SANTRAL
VERĠMLĠLĠĞĠNE ETKĠSĠ ve KÖMÜR YIKAMA
Kül; kömürün içerdiği Mineral
Maddenin tam yanması sonucu
oluĢan artıktır.
35,00
30,00
25,00
20,00
-CüruflaĢma problemi
max (22)
İSTENEN ORTALAMA KÜL (20+%10)
min
-ErimiĢ cürufun ısı
aktarımını engellemesi,
15,00
01.10.2009
03.10.2009
05.10.2009
07.10.2009
09.10.2009
11.10.2009
13.10.2009
15.10.2009
17.10.2009
19.10.2009
21.10.2009
23.10.2009
25.10.2009
27.10.2009
29.10.2009
31.10.2009
02.11.2009
04.11.2009
06.11.2009
08.11.2009
10.11.2009
12.11.2009
14.11.2009
16.11.2009
18.11.2009
20.11.2009
22.11.2009
24.11.2009
26.11.2009
28.11.2009
30.11.2009
02.12.2009
04.12.2009
06.12.2009
08.12.2009
10.12.2009
12.12.2009
14.12.2009
16.12.2009
18.12.2009
20.12.2009
22.12.2009
24.12.2009
26.12.2009
28.12.2009
30.12.2009
10,00
-ErimiĢ cürufun içinde
kalan yanmamıĢ
karbonun yanma verimini
düĢürmesi,
-Elektrofiltrelerde fazla
yük,
-Kül atma maliyetlerinde
artıĢ,
-Partikül madde
emisyonlarında artıĢ,
-Borularda aĢınma
dolayısıyla bakım
maliyetlerine artıĢ,
KÖMÜRÜN ĠÇERDĠĞĠ MĠNERAL MADDENĠN SANTRAL
VERĠMLĠLĠĞĠNE ETKĠSĠ ve KÖMÜR YIKAMA
Kömürün yıkanması ve mineral madde içeriğinin azalması sonucu aĢağıda
sıralanan faydalar sağlanmaktadır;
 Kömür taĢıma giderleri düĢecektir.
 Stoklama ve manipülasyon maliyetleri düĢecektir.
 Kömür değirmeni ömrü uzayacak ve aynı anda kullanılacak değirmen sayısı azalacaktır.
 Kömür içerisindeki mineral madde oranı azaldığından kömür öğütülebilirliği iyileĢecek ve bunun
sonucu öğütülen kömür tane iriliği daha düĢük olacaktır. Daha yüksek yanma verimi sağlayacaktır.
 Kömür yıkama iĢlemi, kömürün mineral madde içeriğini azaltarak ısı değerini yükseltecek, birim
elektrik enerjisi üretimi için gerekli kömür miktarı azalacaktır.
 Kömürün yıkanması sonucu olarak kazana giren kül yükü azalacak, cüruf birikim süreci uzayacak,
kuru yapıĢma ile kül depolanması yavaĢ geliĢecek, kurum üfleyiciler az miktarlardaki birikimleri
sertleĢmeden sökebilecektir.
 Kömür yıkama, kül içeriğini azaltarak uçucu küllerin elektro-filtrelerde tutulmalarını
kolaylaĢtıracaktır.
 Termik santrallara beslenen kömürün yıkanması; nakliye, kül atma ve öğütme maliyetlerini
düĢürmekte, fuel oil sarfiyatını azaltmakta ve sonuç olarak maliyet yönünden avantaj
sağlamaktadır.
Kaynak: Arslan,V.,2008
SONUÇ
 Projelendirme aĢamasında santral kazan tasarımına esas kömür analizleri
ile yakma testlerinin güvenilirliğinin önemi
 ĠĢletme aĢamasında santral kazan tasarım parametrelerine uygun kömürün
homojen olarak verilmesinin önemi,
 Türkiye’de tuvönan linyite göre tasarlanan mevcut santrallerde tasarım
parametrelerine uygun homojen kömür verilememesinden kaynaklanan
durumlarda gerektiğinde kömürün yıkanarak da verildiği,
 Fakat linyitlerde yıkama kayıplarının yüksek olduğu ve yıkama maliyetleri
nedeniyle elektrik üretim maliyetinin aynı oranda yüksek olacağının dikkate
alınması gerektiği,
 Kömür yıkamanın ve mineral maddelerin azaltılmasının termik santraller
yönünden çok sayıda faydası olduğu ancak yeni tasarlanacak santrallerin
yıkanmıĢ kömür ya da tuvönan kömüre göre tasarlanması kararının bir
ekonomik analiz sonucunda verilmesi,
KÖMÜRÜN GAZLAġTIRILMASI
KÖMÜRÜN GAZLAġTIRILMASI
 Kömür gazlaĢtırma prosesi, kömürün doğrudan yakılması yerine,
termokimyasal bir yöntemle kimyasal bileĢenlerine ayrılması
iĢlemidir. GazlaĢtırma prosesinde kullanılacak hammadde sadece
kömürle sınırlı olmayıp, petrokok gibi petrol kökenli maddelerin,
biyokütle ve atıkların da gazlaĢtırma iĢlemine tabi tutulması
mümkündür.
 Kömürün gazlaĢtırılması, kömürün elektrik, hidrojen ve diğer enerji
ürünlerine dönüĢtürülmesinde kullanılan en temiz ve birden çok
amaca hizmet eden yöntemlerden biridir. Bir gazlaĢtırıcıda, kömür
yüksek basınç ve sıcaklıklarda, ortamda buhar varken, kontrollü
miktarlardaki hava veya oksijene maruz bırakılır ve moleküler yapısı
parçalanarak karbonmonoksit, hidrojen ve diğer bileĢenlerine
ayrıĢtırılır. Esas olarak hidrojen ve karbonmonoksitten meydana
gelen bu gaza sentez gazı (kısaca syngas) denmektedir. Gazdaki
diğer bileĢenler, hammaddenin türüne ve gazlaĢtırıcının koĢullarına
bağlı olarak değiĢiklik göstermektedir.
GAZLAġTIRMA PROSESĠ
Girdi
Gazlaştırma
Gaz Temizleme
Yakma Türbinü
Uç Ürünler
Elektrik
Oksijen
HRSG
Buhar
Hidrojen
Sentez
Gazı
Cıva
Sentez
Gazı
Kömür
UzaklaĢtırma
Kimyasallar
Amonyak
Metanol
Kükürt/CO2
UzaklaĢtırma
Sentez Gazı Ulaşım Yakıt
H S
2
Biyokütle
Endüstriyel atık
Petrokok
Kükürt
Eldesi
Dizel
Jet Yakıt
D.Gaz İkamesi
SNG
Kükürt
Katı Atık
Cıva
CO2 Ayrıştırma seçeneği
GAZLAġTIRICI TĠPLERĠ
Sabit yataklı
gazlaĢtırıcı
(Kuru kül)
Gaz
H2O,
O2
veya
hava
Sıcaklık º C
Gaz
Kömür
Kömür
Gaz
GazlaĢtırıcı
(tepe)
AkıĢkan yataklı
gazlaĢtırıcı
H2O,O2
veya hava
Buhar/ O2
veya hava
Kül
Kömür
Kül
Sıcaklık º C
Buhar/
O2 veya
hava
GazlaĢtırıcı
(tepe)
Kömür
Sürüklemeli akıĢlı
gazlaĢtırıcı
H2O, O2
veya hava
Gaz
Gaz
Cüruf
GazlaĢtırıcı
(taban)
Sıcaklık º C
Cüruf
GazlaĢtırıcı
(taban)
Kaynak: O.Maurstad, “An Overview of
Coal based IGCC Technology”, 2005, MIT
Laboratory for Energy and the
Environment
GAZLAġTIRICI TĠPLERĠNĠN ÖZELLĠKLERĠ
Tablo-6.1.1 GazlaĢtırıcı Tiplerinin Özellikleri
SABIT YATAK
AKIġKAN YATAK
SÜRÜKLEMELĠ
AKIġLI
ÇıkıĢ sıcaklığı
DüĢük(425-600º C) Orta (900-1050º C) Yüksek (1250-1600ºC)
Oksitleyici ihtiyacı DüĢük
Orta
Yüksek
Külün durumu
Kuru kül / cüruf
Kuru kül / aglomera Cüruf
Kömür boyutu
6-50 mm
6-10 mm
< 100 µm
Diğer özellikler
Sentez gazında
DüĢük karbon
Temiz sentez gazı,
metan, katran
dönüĢümü
yüksek karbon
dönüĢümü
Kaynak: The Future of Coal, MIT, 2007
IGCC (Entegre GazlaĢtırma Kombine Çevrim)
Teknolojisi
5 Ana AĢama :
1. Hava Ayırma Ünitesinden Oksijenin
AyrıĢtırılması
2. Kömürün GazlaĢtırılıp Sentez Gazı
Üretilmesi
3. Sentez gazının soğutulması
4. Sentez gazının temizlenmesi
5. Gaz ve buhar türbininde elektrik
üretilmesi
Kaynak: Renaissance of Gasification
Technologies , VGB PowerTech 9/2005
based
on
Cutting
Edge
Tesis
Sahibi/Yer
SCE Cool Water
ABD 2
Dow LGTI
PlaquemineABD (LA)2
Nuon PowerHollanda
PSI/Global
Wabash-ABD
(IN)
TECO Polk
County ABD
(FL)
Texaco El
Dorado3ABD
(KS)
SUV- Çek
Cumhuriyeti
Schwarze
Pumpe/Almanya
Shell Pernis
Rafinerisi/
Hollanda
Elcogas/İspanya
Sierra Pacific 4
ABD (NV)
ISAB Enerji/
İtalya
API /İtalya
Delaware Şehir
Rafinerisi ABD
Sarlux/Sara
rafinerisi/İtalya
Exxon Mobile
/Singapur
FIFE İskoçya
NPRC Negishi
Rafinerisi
Yıl 1
MW
Uygulama
Yakıt
Gazlaştırıcı
Texaco
(GE)
COP
(Destec)
120
Elektrik
Kömür
1984
1987
160
Kojenerasyon
Kömür
1994
250
Elektrik
Kömür
Shell
1995
260
Elk. Kapasite
yükseltme
Kömür
E.Gas
(COP)
1996
250
Elektrik
Kömür
Texaco
(GE)
1996
40
Kojenerasyon
Petrokok
Texaco
(GE)
1996
350
Kojenerasyon
Kömür
Lurgi
1996
40
Elektrik/metanol
Linyit
Noell
1997
120
Kojenerasyon/hidrojen
Sıvı yakıt
Shell
1998
1998
300
100
Elektrik
Elektrik
Kömür/petrokok
Kömür
1999
500
Elektrik/Hidrojen
Sıvı yakıt
Prenflo
KRW 6
Hava
Texaco(GE)
2000
2000
250
180
Sıvı yakıt
Petrokok
Texaco(GE)
Texaco(GE)
2000
550
Elektrik/Hidrojen
Elk. Kapasite
yükseltme
Kojenerasyon/hidrojen
Sıvı yakıt
Texaco(GE)
2000
180
Kojenerasyon/hidrojen
Sıvı yakıt
Texaco(GE)
2001
120
Elektrik
BGL5
2003
342
Elektrik
Çamur/atık
(Sludge)
Sıvı yakıt
Texaco(GE)
IGCC PROJELERĠ
1Sentez gazı üretiminin baĢladığı yıl
2 Devreden çıkarıldı
3El Dorado rafinerisinin Ģimdiki sahibi Frontier
Refining firmasıdır.
4 BaĢarısız
5 AkıĢkan yatak
6 Sabit yatak
Kaynak: Dr. Harun Bilirgen, Lehig
University Energy Research Center,
USA, ġubat 2009 ;
IGCC SANTRALLARINDAKĠ YAKIT ÇZELLĠKLERĠNE
ÖRNEKLER
Tablo 6.1.3 Buggenum (Hollanda) ve Puertollano Santrallarındaki Yakıt
Özellikleri
Elementer analiz
Ağırlık %
Buggenum kömürü Kömür
C
%
62,8
36,3
H
%
3,7
2,5
N
%
0,9
0,8
O
%
5,5
6,6
S
%
1,1
0,9
Kül
%
13,0
41,1
Nem
%
13,0
11,8
LHV MJ/ kg
25,0
13,1
Puertollano
Petrokok
KarıĢım
82,2
59,2
3,1
2,8
1,9
1,4
-3,3
5,5
3,2
0,3
20,7
7,0
9,4
32,6
23,1
Kaynak: Renaissance of Gasification based Cutting Edge Technologies, VGB PowerTech 9/ 2005
Kömür gazlaĢtırma prosesinin elektrik üretiminde kullanılmasının
konvansiyonel yakma teknolojilerine ile Kıyaslanması
 Yüksek Verimlilik,
 2020 den sonra %60 verimliliğe ulaĢması beklenmekte
 DüĢük Emisyon
* NOx oluĢumu düĢük
* SO2 yerine H2S oluĢur. H2S giderimi daha kolay
 CO2 tutulması daha ucuz
 IGCC konvansiyonel santrale kıyasla %50 da az katı atık üretir ve
%20-50 daha az su kullanır
 IGCC yakma öncesi kirleticileri önleme teknolojisine sahip/
Konvansiyonel santraller yakma sonrası
Ayrıca:
 Ürün esnekliği: Üretilen sentez gazı çok amaçlı kullanılabilmekte
 H2 üretimi uygun
Fakat:
 IGCC konvensiyonele (superkritik) göre %20 daha pahalı
Kömür gazlaĢtırma prosesinin elektrik üretiminde kullanılmasının
konvansiyonel yakma teknolojilerine göre avantajları
Bazı IGCC Üniteleri için CO2 Tutma Olmaksızın ve CO2
Tutma ile Net Tesis Verimlerinin KarĢılaĢtırılması
%
V
E
R
Ġ
M
(HHV)
KT olmaksızın
KT ile
Kaynak: Cost and Performance Baseline for Fossil Fuel energy
Plants, DOE/NETL-2007/1281
ÖRNEK BĠR PROJE -ALMANYA
RWE -30 yıllık gazlaĢtırma deneyimi
 Linyite dayalı, ön kurutmalı,
 450 MW, IGCC (Entegre GazlaĢtırma Kombine Çevrim) ve CCS (Karbon
Tutma ve Depolama) teknolojisi ile termik santral tesisi





%40 verimlilik
2,3 milyon ton/yıl CO2 depolama
€30 /ton CO2
2014 yılında iĢletmeye alınması planlanıyor
YaklaĢık 1 milyar €
IGCC Prosesi ile Yakıt ve Ürün Esnekliği
 Yakıt (Girdi)
 1 ton linyit(biokütle+ atık + gaz)
 Ürünler
 Elektrik
 580 m3 H2
 180 m3 SNG
 270 kg Metanol
 140 lt Motor yakıtı
Kaynak: RWE
KÖMÜRÜN SIVILAġTIRILMASI
KÖMÜR SIVILAġTIRMA TEKNOLOJĠLERĠ
 Doğrudan ve Dolaylı SıvılaĢtırma Teknolojileri
 Kömürden sıvı yakıt üretimi (Coal-to-Liquid (CTL)), gazlaĢtırılan kömürden Fischer
Tropsch (F-T) yöntemi kullanılarak sıvı yakıt ve kimyasal ürünler üretmek ile doğrudan
sıvılaĢtırma teknolojilerini kapsamaktadır.
Buhar
Kömür
Dolaylı
GazlaĢtırıcı
Metanol
Sentezi
Metanol den
Gazoline
Doğrudan
Sıvı Yakıt
Kömür
Hidrojelen dirme
[Couch,2008]
NEDEN CTL?
 Petrol Fiyatlarının Yüksekliği ve Ġstikrarsızlığı
 Bazı Petrol Üreten Ülkelerde Jeopolitik Belirsizlikler ve Siyasi
Ġstikrarsızlık
 Petrol Rezervlerinin Ömrü Azalırken Kömür Rezervlerinin Bolluğu
 GeliĢmekte Olan Ülkelerin Artan Enerji Talebi
 Kömür Rezervlerinin Daha Çok Yüksek Enerji Talebi Olan Ülkelerde
Mevcudiyeti
 Çevresel uygunluk
CTL Teknolojisinin Sağladığı Avantajlar
DüĢük kaliteli linyit ile atık dahil kömür, aĢağıda sıralanan birçok sayıda avantaj
sağlayarak sıvı yakıt ile kimyasal ürünlere dönüĢtürülebilmektedir.
 UlaĢımda kullanılan sıvı yakıt daha uzun bir süre temin edilebilecektir
 Petrol fiyatı dalgalanmasıyla oluĢan belirsizlikler azalacaktır
 Petrol üretici ülkelerin ani fiyat yükseltme eğilimlerini azaltacaktır
 Kömür türevi ürünler; kükürtten arındırılmıĢ, düĢük seviyeli partikül madde ve NOx ile
son derece temiz yakıtlardır. UlaĢımda kullanılan araçların emisyonlarında,
konvansiyonel dizele göre sıvı yakıt partikül madde emisyonu daha azdır.
 SıvılaĢtırma prosesi sonucunda konvansiyonel petrole göre daha yoğun CO2
oluĢtuğu için tutulup ayrıĢtırılması daha uygun hale gelir.
 Kömür rezervinin 70’den fazla ülkede bulunması ve 50 kadar ülkede üretiminin
yapılıyor olması nedeniyle sıvı yakıt üretimine yönelik altyapı sistemleri hazır
durumdadır.
 Yerli kaynak kullanımını artıracaktır
CTL- KAPASĠTE ve YATIRIM
 CTL sermaye yoğun bir teknolojidir. Proses ekonomisi
üzerine yapılan çoğu çalıĢmalar, 50.000- 100.000 varil/gün
sıvı yakıt üretimi kapasiteye sahip ticari tesislerin ekonomik
olduğunu ortaya koymaktadır [DTI,1999; IEA CCC,2009].
Böylesi bir tesis için 15.000-35.000 ton/gün bitümlü kömür;
iki katı kadar miktar alt-bitümlü kömür ya da linyit kullanımı
gerekmektedir.
 SASOL ekonomik doğrudan sıvılaĢtırma teknolojisine sahip
bir tesis için 80.000 varil/gün kapasiteyi önermektedir.
 80.000 varil/gün kapasiteli bir tesisin yatırım maliyeti $5-6
milyar, yıllık iĢletme maliyeti ise $250 milyon dolayındadır
CTL Teknolojisinin Önündeki Engeller
 Dünya petrol fiyatlarında yaĢanan dalgalanmalar, CTL
pazarını doğrudan etkilemektedir.
 CTL teknolojisinin yaygınlaĢması durumunda kömür
üretimine daha fazla ihtiyaç duyulması, baĢka bir deyiĢle
karbon yoğun bir yakıt olan kömürün daha fazla üretilmesi
sonucu CO2 emisyonları artacaktır. CO2 tutma ve
depolama teknolojisi doğrulanıp kullanıma ticari ve yaygın
olarak sokulamazsa artan CO2 emisyonları ile çevresel
sorunlar da artacaktır.
DÜNYADAN ÖRNEKLER
Hangi ülkeler/ġirketler
II. Dünya savaĢı sonunda ambargo uygulanan
Güney Afrika
Petrol bağımlısı ve büyük kömür rezervine sahip
ülkeler
 ABD
 Çin
Petrol bağımlısı ve teknoloji geliĢtirmede lider
ülkeler
 Japonya
Shell BP gibi büyük Ģirketler
DÜNYADAN ÖRNEKLER
- Dolaylı SıvılaĢtırma
 Güney Afrika’da 1955’ten beri ticari olarak uygulamada
 Çin Halk Cumhuriyetinde Ningxia Hui Automonous
Bölgesinde; Sasol ile birlikte dolaylı sıvılaĢtırma teknolojisi
ile 80.000 varil /gün kapasiteli bir tesis kurma yönünde
çalıĢmalar baĢlatılmıĢtır.
 Ayrıca 2007 yılında Çin hükümeti dolaylı sıvılaĢtırma
yöntemi ile beĢ büyük ölçekli ticari CTL tesisi kurulmasına
yönelik projeleri onaylamıĢtı . 2008’de Çin Hükümeti
Shenhua Grubu’nun Ġç Moğolistan’daki doğrudan
sıvılaĢtırma teknolojisine sahip tesis ile aynı firmanın
Ningxia Hui Automonous Bölgesindeki Dolaylı sıvılaĢtırma
teknolojili (80.000 varil/gün) tesisler hariç diğer tüm projeleri
durdurma kararı almıĢtır.
DÜNYADAN ÖRNEKLER
- Dolaylı SıvılaĢtırma
 ABD’de; halihazırda ticari olarak üretimde olan büyük ölçekli herhangi bir CTL tesisi
bulunmamakla beraber aĢağıdaki Tablo’da listelendiği gibi birçok projenin fizibilite
çalıĢmaları devam etmektedir.
Ortakları
Lider Grup
Rentech
WMPI
ACCF
Rentech, GE,
Exxon
KEC Parsons
Yeri
Wymoying
Illinois
Shell,Sasol,USDOE Pennsylvania
Illinois
Kapasite
(varil/gün)
18.800
1.800
Son Durum
Tasarım
tamamlandı,
2009'da inĢası
Fizibilite
5.000
30.000
Fizibilite
Fizibilite
Alaska IDEA
CPC
Peabody/Rentech
Peabody/Rentech
Arkansas
Massachusetts
Ġllinois, Indiana Kentuck
80.000
10.000-30.000
10.000-30.000
Fizibilite
Fizibilite
Fizibilite
Rentech
Baard Energy
Mingo Country
Missouri
Ohio
West Virginia
10.000
35.000-50.000
20.000
Fizibilite
Fizibilite
Fizibilite
Adams Country
CEC
Rentech
GE,Halder, Exxon
Topsoe, NACC,
Synfuels Inc
Headwaters
Hopi Tribe
Headwaters
NACC, GRE,
Falkirk Mining
Kaynak: Miller,2007, IEA CCC,2009
Arizona
10.000-50.000
40.000
Fizibilite
Fizibilite
DKRW
DÜNYADAN ÖRNEKLER
- Dolaylı SıvılaĢtırma
 Dünyanın en büyük kömür ihracatçı ülkesi olan Avustralya’da önemli CTL
projeleri baĢlatılmıĢtır. Anglo Coal Mining Company ve Shell tarafından
baĢlatılan Monash Enerji Projesi ile, Latrobe Valley Bölgesindeki 1,2 ton
kahverengi kömürden 1,0 varil yüksek kaliteli dizel üretimini
hedeflenmektedir.
 Kömürler %60 gibi yüksek neme sahip oldukları için ön kurutma
iĢleminden geçirilmesi planlanmaktadır.
 2016 yılında devreye alınması planlanan 60000 varil/gün kapasiteli Entegre
Dolaylı SıvılaĢtırma tesisi; ön kurutma, gazlaĢtırma, CO2 tutma, F-T
tesislerini kapsayacak olup gerekli yatırım miktarı $5 Milyar
öngörülmektedir.
 Avustralya’da ikinci büyük bir proje olan Arckaringa Projesi, %38 nem, %11
kül ve %1 kükürt özelliklerindeki Wintinna alt-bitümlü kömürlerinden
15.000 varil/gün kapasiteli sıvı yakıt ve 560 MWe elektrik üretimi amaçlı
bir proje olup ön fizibilite çalıĢması tamamlanmıĢtır.
 Avustralya’da üçüncü bir proje olan Linc Enerji tarafından yürütülmekte olan
Chinchilla projesi, yer altı gazlaĢtırma teknolojisi ile elde edilen sentez
gazından 5-10 varil/gün kapasiteli bir tesisin kurulmasına yönelik bir
proje olup fizibilite çalıĢması tamamlanmıĢtır. Linc Enerji 20.000 varil/gün
kapasiteli bir ticari tesis kurmayı hedeflemektedir.
ĠLK TĠCARĠ DOĞRUDAN SIVILAġTIRMA
TEKNOLOJĠSĠ: ÇĠN
 Shenhua Grubu tarafından Ġç Moğolistan’da Doğrudan
SıvılaĢtırma yöntemi ile
 3,45 Milyon ton/yıl alt bitümlü kömürden 1,08 Milyon ton sıvı
yakıt [dizel, sıvılaĢtırılmıĢ petrol gazı (LPG) ve nafta] üretimine
yönelik tesis kurulmadan önce teknoloji 6 ton/gün kapasiteli pilot
tesiste denenmiĢ ve baĢarılı sonuçlar alınmıĢtır. Ġlk ticari tesis ise
2008 yılı sonunda ilk varil kömürden sıvı üretimini gerçekleĢtirmiĢtir.
2009 yılında yoğun demonstrasyon ve teknolojinin doğrulanması
programı sürdürülmüĢtür. Tesisi çevresel yönden sıfır atık su,
minimum zararlı gaz emisyonu ve atıkların tamamının değerlendirilip
kullanılmasını sağlayacak Ģekilde tasarlanmıĢtır.
 Beklenen ürün yelpazesi:
 715000 t/d dizel, 250000 t/d nafta, 100000 t/d LPG, ve 3600 t/d
fenol
 Shenhua Grubu ayrıca CO2 taĢıma ve depolama teknolojisinin de
demonstrasyonun yapılacağını açıklamıĢtır[Capture Ready,2009].
ĠLK TĠCARĠ DOĞRUDAN SIVILAġTIRMA
TEKNOLOJĠSĠ: ÇĠN
$37/varil
$22.8/varil
Türkiye’de Kömürün GazlaĢtırılması ve SıvılaĢtırılması
Alanında Bazı GiriĢimler
 TKĠ kurumu, 2006 yılından bu yana linyitlerin gazlaĢtırma yönünden
karakterizasyonu ve gazlaĢtırılarak sentez gazı, sıvı yakıt, çeĢitli kimyasallar
üretimi konusunda çeĢitli ulusal ve uluslar arası araĢtırma kurumları ve
üniversitelerle pilot ölçekli projeler üzerinde çalıĢmaktadır.
 GazlaĢtırma ÇalıĢmalarının yol haritasını belirlemek amaçlı beyin fırtınası toplantısı
ve seminerler düzenlenmiĢtir(2006).
 ĠTÜ ile birlikte ABD seyahati (11-19 Mayıs 2008)
•
•
•
•
Chicago Gaz Teknoloji Enstitüsü(GTI),
North Dakoto Üniversitesi-Enerji ve Çevre AraĢtırma Merkezi,
Ulusal Enerji Teknoloji Laboratuvarı (NETL),
Virginia Tech.-Virginia Polytecnic Universitesi
 GTI- Türk kömürlerinin analiz edilmesi ve bu kömürlere uygulanabilecek mevcut
kömür gazlaĢtırma tekniklerinin incelenmesi
• (3 ayrı sahadan(Soma, Seyitömer ve Tunçbilek) numune gönderildi)
TKĠ’nin ĠTÜ iĢbirliği ile yürüttüğü pilot ölçekli GazlaĢtırma
Projesi
 Pilot tesis kapasite: 250 kg/saat
 Ürün : 400 m3 sentez gazı
 Kompozisyonu: CO %58
CO2 %12
H2 %27
N% ve H2S: %3
 GazlaĢtırıcı: Sürüklemeli
 Söz konusu gazlaĢtırma tesisi ile ilgili
olarak;
 ĠTÜ Maden Fakültesi, Cevher
Hazırlama Mühendisliği Bölümü,
kömür hazırlama ünitesi,
 ĠTÜ Kimya Mühendisliği bölümü,
üretilen gazdan kükürdün
uzaklaĢtırılması prosesi,
 Ġstanbul Üniversitesi Kimya
Mühendisliği Bölümü metanol üretimi
 konuları üzerinde çalıĢmaktadırlar.
 Ayrıca ĠTÜ tarafından yürütülecek
çalıĢmalar için 20 kg/saat kapasiteli yarı
pilot ölçekli bir düzeneğin kurulması
çalıĢmaları da sürdürülmektedir
TÜBĠTAK DESTEKLĠ
Kömür ve biokütle karıĢımlarının gazlaĢtırılarak sıvı yakıt üretimi projesi
2009

Kömür ve biokütle karıĢımlarının gazlaĢtırılarak sıvı yakıt
üretimi projesi






100 kg/h kapasiteli pilot ölçekli sıvı yakıt üretimi tesisi
DolaĢımlı akıĢkan yatak gazlaĢtırıcı
Gaz Temizleme Sistemleri (Partikül, H2S, katran, NH3, HCl, Alkali Buharları)
Gaz ġartlandırma Sistemleri (Su buharı ve su gaz dönüĢüm reaktörleri )
CO2 Ayırma Ünitesi
FT Sentezi ile Sıvı Yakıt Üretim Sistemi
(TÜBĠTAK MAM-EE, EĠE , HabaĢ, Umde, Üniversiteler (ITÜ, Marmara Unv.) ve
TKĠ)
Proje kapsamında gazlaĢtırılarak sıvılaĢtırılacak
kömürün seçimine yönelik analizler tamamlanmıĢtır
[Akgün,2009].
SONUÇ
 Enerjide %72; petrol kaynağında %90’ların üzerinde, CTL teknolojisinde
hemen hemen tamamen dıĢa bağımlı olduğumuz, birincil enerji tüketiminde
petrolün %38 ile en yüksek paya sahip olduğu dikkate alındığında yerli linyit
kaynaklarımızdan sıvı yakıt üretilmesi teknolojisi konusunda öncelikle pilot
tesis kurularak denenmesi ve bilgi birikimi oluĢturulması büyük önem
taĢımaktadır.
 Ancak, mevcut linyit rezervlerimizin tamamının sıvı yakıt üretimi amaçlı
kullanıldığı varsayıldığında, bugünkü tüketim seviyesi ile 40 yıllık petrol
tüketimine karĢılık geldiği dikkate alınarak bu teknolojiyi ticari ölçekte
kullanabilmemiz için uzun vadeli gerçekçi stratejiler oluĢturulması ve mevcut
kömür rezervlerimizin aramalarla artırılması ivedilikle gerekmektedir
[Gökalp,2009].
 CTL teknolojisinin Türkiye’de ticari olarak uygulamaya sokulabilmesi için
yeterli rezerv kaynağına sahip olmanın yanı sıra; bu teknolojinin ekonomik
olabilmesi için, 50.000-100.000 varil/gün kapasiteye sahip olmasının, 5-6
milyar $ gibi büyük yatırım tutarlarına ve bu yatırımları gerçekleĢtirmek için
hükümet desteklerine ihtiyaç duyulduğunun, Dünya genelinde yapılan
çalıĢmalarla ortaya konulduğu dikkate alınmalıdır.
ÇEVRE KONTROL TEKNOLOJĠLERĠ
Çevre ile ilgili Teknolojilerin Gelişiminde ve Uygulanmasında
Nedenler
Çevre konusunda şikayetlerin
artması
Çevre bilincinin oluşması
Çevre konusunda uluslararası
anlaşmalar
Çevre mevzuatının gelişmesi
KĠRLETĠCĠ EMĠSYONLAR VE ÇEVRE MEVZUATI
Önemli kirletici emisyonlar : SO2,NOX ve toz
Emisyonların azaltılması için limit değerlerin belirlenmesi
konusunda AB öncü olmuĢ ve çevre mevzuatını
oluĢturmaya baĢlamıĢtır. Paralel olarak Türkiye’de de
mevzuat konusunda geliĢmeler olmuĢtur.
Son yıllarda AB çevre mevzuatı daha kapsamlı hale gelmiĢ
ve limit değerler daha da düĢmüĢtür.
-Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü
Yön.(2009)
- AB Büyük Yakma Tesisleri (LCP) Direktifi(2001)
-Türkiye Büyük Yakma Tesisleri Yönetmelik Taslağı
AB LCP ve TÜRK MEVZUATI LĠMĠT DEĞERLERĠ (Katı
Yakıtlar)
KÜKÜRTDĠOKSĠT (SO2) EMĠSYONLARI KONTROL
TEKNOLOJĠLERĠ
KURU PROSESLER
ISLAK PROSESLER
Püskürtmeli Proses
Kalsiyumlu BileĢikler ile
Kalsiyumlu Alkali
Enjeksiyon
Sodyumlu Alkali
Enjeksiyon
Aktif Kömür ile
Oksidasyon
Katalitik Oksidasyon
Magnezyumlu BileĢikler
ile
Sodyumlu BileĢikler ile
Ġkili Alkali Kullanımı
Amonyak Kullanımı
Organik Madde Kullanımı
Deniz suyu Kullanımı
KALSĠYUMLU BĠLEġĠKLER ĠLE
(Islak KireçtaĢı Prosesi)
 Dünyada yaygın bir Ģekilde kullanılmaktadır.
OlgunlaĢmıĢ ve kendini ispatlamıĢ bir teknolojidir.
%95 veya daha üstünde bir arıtma verimi
sağlamaktadır.
Kullanılan kireçtaĢı(CaCO3)bol ve ucuz bir Ģekilde
bulunmaktadır.
Teknoloji yaygınlaĢtıkça maliyet düĢmektedir.
KALSĠYUMLU BĠLEġĠKLERĠN KULLANILMASI
(Islak KireçtaĢı Prosesi)
Islak kireçtaĢı (CaCO3) prosesinde hazırlanan kireçtaĢı
çözeltisi yıkayıcı kulede (Scrubber) yanma gazlarına
püskürtülür . Kimyasal reaksiyonlar sonucunda yanma
gazlarındaki kükürt dioksit (SO2) tutulmaktadır.
SO2 su tarafından absorplanarak HSO3, SO3, SO4
iyonları oluĢmakta, ardından bu iyonların kireçtaĢı ile
tepkimesi sonucunda ise kalsiyum sülfit ve kalsiyum
sülfat meydana gelmektedir.
YATAĞAN TERMĠK SANTRALI BGD TESĠSĠ
AFġĠN-ELBĠSTAN B TERMĠK SANTRALI BGD TESĠSĠ

BACA GAZI KÜKÜRT ARITMA TESİSLERİ
BGD’li Santrallar
AfĢin Elbistan B
MW
1.440
Yatağan
630
Yeniköy
420
Kemerköy
630
Orhaneli
210
Kangal 3
157
Çayırhan
620
BGD Gereken Santrallar
MW
AfĢin Elbistan A
1.355
Soma
1.034
Tunçbilek
365
Seyitömer
600
Kangal 1,2
300
BGD TESİSLERİ MALİYETLERİ (EÜAŞ SANTRALLARI)
Santral
SözleĢme bedeli
MW baĢına maliyet
($)
($/MW)
BGD’nin
santrala
oranı (%)
2x150
39.501.000
258.820
13
1x210
43.285.299
280.572
14
3x210
77.791.045
172.270
16,7
3x210
84.072.549
176.407
10,5
2x210
51.346.516
163.310
14
4x360
158.000.000
134.405
10,6
Güç (MW)
Çayırhan 1,2
Orhaneli
Yatağan
BGD
Kemerköy
Yeniköy
AfĢin Elb. B
AZOTOKSĠTLERĠ (NOX) KONTROL TEKNOLOJĠLERĠ
YANMA SIRASI KONTROL
ĠĢletme KoĢulları
Optimizasyonu
YANMA SONRASI
KONTROL
Katalitik Olmayan Selektif
Ġndirgeme(SNCR)
DüĢük NOX Yakıcıları
Selektif Katalitik
Ġndirgeme(SCR)
Alev Üzeri Hava (OFA)
Hibrit Prosesler
Baca Gazı
Resirkülasyonu
BirleĢik SO2 – NOX Arıtma
Yeniden Yakma
KATALĠTĠK OLMAYAN SELEKTĠF ĠNDĠRGEME
(SNCR)
SELEKTĠF KATALĠTĠK ĠNDĠRGEME (SCR)
NOX ARITMA TEKNOLOJĠLERĠ KARġILAġTIRMASI
NOX arıtma oranı
%
40
Yatırım maliyeti
$/kWe
9
ĠĢletme maliyeti
mills/ kWh
0.32
OFA
20
8
0.66
Yeniden yakma
50
15
1.23
SNCR
40
13
7.61
SCR
80
100
6.99
SNCR/SCR hibrit
50
45
6.44
Teknoloji
DüĢük NOX yakıcıları
Kaynak:(Wu, 2001,IEA Clean Coal Centre, NOx-Emissions and Control, 2006’da aktarılmaktadır.)
KARBON TUTMA VE DEPOLAMA - KTD
(CARBON CAPTURE AND STORAGE - CCS)
KARBON TUTMA VE DEPOLAMA BĠLEġENLERĠ
KARBON DĠOKSĠTĠN
TUTULMASI,
SIKIġTIRILMASI
KARBON DĠOKSĠTĠN
TAġINMASI
KARBON DĠOKSĠTĠN
DEPOLANMASI
KTD tek bir teknoloji olmayıp,
karbon tutma, sıkıştırma,
taşıma ve depolama v.b
çeşitli unsurları ve bileşenleri
kapsayan bir dizi teknolojinin
kombinasyonundan
oluşmaktadır. Bu nedenle de
KTD Yöntemi işletilmesi
oldukça zor olan kompleks
bir yapıya sahiptir.
YANMA SONRASI (SOLVENT ĠLE)
a
YANMA ÖNCESĠ (IGCC ĠLE)
OKSĠ-YAKIT YAKMA
KARBON TUTMA TEKNOLOJİLERİ KARŞILAŞTIRMASI
ELEKTRĠK
ÜRETĠMĠ
DÜġÜġ ORANI
SANTRAL
TĠPĠ
CO2 TUTMA
TEKNOLOJĠSĠ
$/kW
ARTIġ ORANI
Süperkritik
Pulverize
Kömür
Yanma
Sonrası
- %24
+%62
Süperkritik
Pulverize
Kömür
Oksi – Yakıt
Yakma
- %20
+%42
Entegre
GazlaĢtırma
Kombine
Çevrim
Yanma
Öncesi
- %19
+%32
BAZI MALĠYET KARġILAġTIRMALARI
KARBON DĠOKSĠTĠN TAġINMASI
SıkıĢtırılmıĢ ve nemi alınmıĢ CO2’in depolama yerine
taĢınması yöntemleri;
Boru hatları ile taĢınması
Tankerler ile taĢınması
- Deniz tankerleri
- Kara tankerleri
CO2’in taĢınması maliyetleri taĢıma yöntemine,
depolama yerinin uzaklığına göre değiĢkenlik gösterir.
KARBON DĠOKSĠTĠN DEPOLANMASI
CO2’in depolanmasında hala belirsizlikler ve riskler
bulunmaktadır. Uzun yıllar sızdırmazlığın ve güvenliğin
sağlanması, izleme sisteminin geliĢtirilmesi gerekir.
Petrol kuyularına verimi artırmak için basılması
(Enhanced oil recovery – EOR)
Doğalgaz kuyularına verimi artırmak için basılması
(Enhanced gas recovery – EGR)
KapatılmıĢ petrol ve doğalgaz kuyularına depolanması
Tuz oluĢumlarına vb. jeolojik formasyonlara depolanması
Kömür yataklarından metan çıkıĢının artırılması
Enhanced coal-bed methane recovery (ECBMR)
Okyanuslara basılması
KARBON DEPOLAMA TÜRLERĠ
KTD’NĠN SORUNLARI
KTD elektrik iç tüketimini artırır ve santral verimliliğini düşürür.
Olgunlaşmış bir teknoloji değildir. Birkaç proje dışında, KTD bileşenlerinin tümünü
kapsayan büyük ölçekte proje bulunmamakta olup, demonstrasyon aşamasındadır.
Depolamada sızdırmazlığın ve güvenilirliğin sağlanması risk taşımaktadır. Ölçüm ve
izleme sistemi gerekir.
Eski tesislere uygulanmasında fiziksel, teknik , mali zorluklar var ve fizibil değildir.
Eski tesislerde düşük olan verimliliği daha da düşürür.
Hukuki alt yapı tam anlamıyla oluşmamıştır.
KTD Bileşenlerinin yerlerinin farklı olması nedeniyle mülkiyet hakları söz konusu
olup, bu konuda sorunlar çıkabilecektir.
Yetki ve sorumlulukların sınırlarının iyi çizilmesini gerektirir.
Maliyet çok yüksektir, her bileşenden gelen maliyet santral maliyetine
eklenmektedir.
Maliyetin yüksek olması, teknolojinin yaygınlaşmasında en büyük engeldir.
Uygulama finansal risk taşır.
2010-2050 ARASINDA KTD’NİN YAYGINLAŞMASI
IEA, Technology Roadmap, Carbon Capture and Storage-2009
KTD bu kadar kolay değil !
SUPER KRĠTĠK KAZANLAR
Termodinamikte Çevrimler
CARNOT ÇEVRĠMĠ
BASĠT RANKĠNE ÇEVRĠMĠ
η= 1- Tmin/Tmax
ARA ISITMALI RANKĠNE AKIġ ġEMASI
ARA ISITMALI RANKĠNE ÇEVRĠMĠ
Klasik ve Süperkritik Kazan Mukayesesi
Sub-critical Santral
Super-critical Santral
Süperheater
Süperheater
Buhar
Generatör
Generatör
Türbin
Dom
Kazan
Türbin
Kazan
Yakıt
Yakıt
Kazan Bes. Su P.
Kazan Bes. Su. P.
Kazan tipi
Kritik altı
Kritik üstü
Ultra Kritik Üstü
Sıcaklık (0C)
540
610
700
Basınç (bar)
160-250
250-285
300
Güç (MW)
150-350
500-1.000
500-1.100
Verim (%)
30-37
39-43
43-50
Kömürlü Santrallarda Net Verimin GeliĢimi
Kaynak: Ernst Speh, Latest Boiler Developments, Babcock Hitachi Europe, 13.12.2005
Kızdırıcı ÇıkıĢ Sıcaklığı (0C)
Kazanlarda ÇıkıĢ Sıcaklığı ve Basıncı
Kızdırıcı ÇıkıĢ Basıncı (bar)
Kaynak: Ernst Speh, Latest Boiler Developments, Babcock Hitachi Europe, 13.12.2005
Kazanların GeliĢimi
Kaynak: Ernst Speh, Latest Boiler Developments, Babcock Hitachi Europe, 13.12.2005
Kazan Malzemeleri
Membran Duvar
Borular
Kızdırıcı ÇıkıĢ Kollektörü
Gelecek
ġimdi
GeçmiĢ
Kaynak: Alstom, Leading the Industry in Supercritical Boiler Technology, 2007
Mevcut ve geliĢtirilen Teknoloji
2005
2010
2015
Kaynak: Ernst Speh, Latest Boiler Developments, Babcock Hitachi Europe, 13.12.2005
AD 700 PROJESĠ
Avrupa’da 1994’de AD 700 adında bir
proje baĢlatılmıĢtır. Bu projenin amacı,
super kritik kazanlarda Ģu anda 600 0C
civarında olan kazan çıkıĢ buhar
sıcaklığını 700 0C’a çıkararak, verimin
%47’lerden %55’lere çıkarılmasıdır.
Böylece CO2 emisyonu %15 düĢecektir.
Projeye 10 Avrupa ülkesinden 40 kuruluĢ katılmıĢtır. Katılanlar
arasında elektrik üreticileri olduğu gibi, büyük santral ekipmanı
imalatçıları da vardır. Projeyi AB DG TREN ve DG RTD, ARGE
fonlarıyla desteklemektedir.
ÇalıĢmanın konsantre olduğu konular Ni bazlı yeni alaĢımların
geliĢtirilmesi, optimum çevrimlerin belirlenmesi, kazan ve türbin
dizayn konseptinin tespiti, kullanılacak malzemelerin tespitidir.
Ticari teknolojinin 2015’lerde ortaya çıkması beklenmektedir.
AKIġKAN YATAKLI KAZANLAR
AKIġKAN YATAKLI YAKMA TEKNOLOJĠSĠ
 AkıĢkan yatakta yakma (AYY) teknolojisi, baĢta kömür olmak
üzere, biyokütle, endüstriyel ve evsel atıkları temiz ve verimli bir
Ģekilde yakabilen, bu nedenle de 1980’li yıllardan bugüne
sayıları hızla artan baĢarılı santral uygulamaları sergileyen bir
teknolojidir.
 AkıĢkan yatak terimi, bir hazne içerisinde öbeklenmiĢ katı
parçacıkların, bir dağıtıcı plaka aracılığıyla homojen bir Ģekilde
alttan verilen yanma havası ile, hazne içinde hareketlendirilmiĢ
haline verilen addır. Bu durumdaki katı parçacıklar, bir
akıĢkanın gösterdiği fiziksel davranıĢı gösterirler. AkıĢkan
yatakta yanma (AYY) ise kömürün eylemsiz parçacıklardan
oluĢan sıcak akıĢkan yatakta yanmasıdır. Yüksek kaliteli
kömürler için yatak malzemesi olarak genelde kum kullanılır.
Linyit gibi kül oranı yüksek kömürler ise kendi külleri içinde
herhangi bir ilave yatak malzemesine ihtiyaç duymadan
yakılırlar.
AkıĢkan yataklı kazan tipleri - 1
Atmosferik DolaĢımlı AkıĢkan Yataklı Kazan
Kömür parçacıkları kazanda yanarken gittikçe küçülürler
ve gazla birlikte kazanı terkederler.Gazla taĢınan uçucu
kül, yanmamıĢ kömür, kireçtaĢı vb. tanecikler siklonlarda
tutulup kazana geri beslenir. Bu geri besleme
taneciklerin kazanda kalıĢ sürelerinin, dolayısıyla yanma
ve desülfürizasyon verimlerinin artmasını sağlar.
Baca gazı,ikinci çekiĢ yönünden siklonları terk eder ve
uçucu küller elektrofilitrede ayrıĢtırılır.
Yatak külü, yanma odasının tabanındaki oyuklardan
deĢarj edilir. Kül soğutucularına giden külün miktarı Lvalflerle ayarlanır. Kül, kül soğutucuda besleme suyu ve
kondensat ile soğutulur ve yatak malzeme silosuna
aktarılabilir.
AkıĢkan yataklı kazan tipleri - 2
Kabarcıklı AkıĢkan Yataklı Kazan
Kabarcıklı akıĢkan yatak teknolojisinde kolon içindeki
taneciklerin teĢkil ettiği yatak bölgesine alttan verilen
havanın hızı artırıldıkça hava parçacıklara kuvvet
uygular ve hava kabarcıkları oluĢur. Bu nedenle, bu
teknoloji kabarcıklı akıĢkan yatakta yakma olarak
adlandırılmaktadır.
Yatakta kömür taneleri önce içerdikleri uçucu
maddelerini kaybeder. Yatak içinde kömür parçacıkları
yanarken, üst kısımda da uçucu maddeler yanmaya
baĢlar. Bu teknolojide de, dolaĢımlı akıĢkan yatakta
olduğu gibi, yanan gazlarla birlikte sürüklenen kül
parçacıklarından iri taneli olanları siklonlarda tutulur ve
kazana geri gönderilir.
AkıĢkan Yatak Teknolojisinin ġeması
AkıĢkan Yataklı ve Pulv. Kömürlü Kazan Mukayesesi
Konu
AkıĢkan Yatak (AY-CFB)
Pulverize Kömür (PK-PC)
Değirmenler
Pulverize kömür
olmadığından değirmen
yoktur. Sadece kırıcılar
vardır (10-30 mm)
Pulverize kömür elde etmek için
değirmenlere ihtiyaç vardır.
Bakım maliyetleri yüksektir.
DeSOx verim
EU: 200 mg/Nm3
Tr: 1000 mg/Nm3
Optimum yanmada DeSOx
verimleri %90 civarındadır.
EU limit değeri dikkate
alındığında yüksek kükürtlü
kömürlerde BGD gerekebilir.
EU kriterleri dikkate alındığında
her koĢulda BGD’ye ihtiyaç
vardır. Genellikle verimi en az
%95 olan ıslak kireçtaĢı prosesi
tercih edilir.
NOx verim
EU: 200 mg/Nm3
Tr: 800 mg/Nm3
Yanma odası sıcaklığı 800 - Yanma odası sıcaklığı 900 0C’ın
900 0C civarında olduğundan üzerinde olduğundan DeNOx
DeNOx tesisine gerek yoktur. ihtiyacı olabilir.
Elektrofiltre
EU: 50 mg/Nm3
Tr: 100 mg/Nm3
KireçtaĢı kullanıldığından
filitre verimleri düĢmekte ve
PC’ye göre daha büyük
elektrofilitreye ihtiyaç
olmaktadır.
AkıĢkan yatağa göre daha küçük
kapasite de elektrofilitreler
kullanılmakta ve verim %99,9’a
ulaĢabilmektedir.
EÜAġ Çan Termik Santralı
Güç: 2 x 160 MW
Üretim Kapasitesi: 2,08 Milyar kWh
Yapımcı: Alstom
Devreye GiriĢ Tarihi: 20.10.2003
Linyit Ort. Kal. değer: 2.900 kCal/kg
Linyit Ort.Nem: %22
Linyit Ort. Kül: %32
AkıĢkan Yatak Teknolojisi GeliĢimi
Lagisza CFB parametreller
Güç: 460 MW
Kız. Buh. Debi: 1.300 ton/h
Kız. Buh. Sıc: 560 0C
Kız. Buh. Bas.: 275 Bar
TK. Buh. Sıc: 580 0C
TK. Buh. Bas. 55 Bar
Kaynak: Foster Wheeler CFB BroĢürü
KÖMÜRLÜ SANTRALLARDA
REHABĠLĠTASYON
Rehabilitasyon Gerekçesi
Santrallar belli bir süre çalıĢtıktan sonra dizayn
edildikleri performansın gerisine düĢmeye baĢlarlar.
Emre amadelikleri, güvenilirlikleri ve verimleri düĢer.
Üretim miktarında ve emre amadelikte düĢüĢ
yaĢanınca üretici Ģirketler önemli bir karar vermek
zorundadırlar. Ya yeni santral yaparak kurulu güçlerini
artırmak ya da mevcut santrallarda rehabilitasyon
yaparak düĢen performansı tekrar yükseltirken diğer
taraftan santralın ömrünü uzatmak. Zaten konuyla
ilgili literatürde “rehabilitasyon”dan çok “ömür uzatma”
(life extension) kavramıyla karĢılaĢılacaktır.
Santralların YaĢlanması
Santralların yaĢlanmasında dört temel mekanizma vardır.
 Sünme (Creep): Katı maddelerin aĢırı stresin etkisiyle daimi
olarak Ģeklinin değiĢmesidir. Sünme uzun süre sıcaklık ve
basınca maruz kalan malzemelerde daha ciddi bir sorundur.
 Yorulma (Fatigue): Peryodik olarak inip çıkan (cyclic) yüklere
veya strese tabi olan malzemelerde zamanla ilerleyen, lokal
olarak yapısal hasarlara yorulma denir. Yorulma hasarı
kümülatiftir. Yük ve stres ortadan kalksa da malzeme eski
haline dönemez.
 Korozyon (Corrosion): Bir malzemenin çevresiyle kimyasal
tepkimeye girerek temel özelliklerini kaybetmesine korozyon
denir. En çok bilinen Ģekliyle metallerin elektronlarını
kaybederek su veya oksijenle reaksiyona girmesidir.
 AĢınma (Wear & Tear): Katı yüzeyler, diğer katı, sıvı veya gaz
maddeleri sürtünmesiyle aĢınırlar.
SANTRALLARIN YAġLANMASI
TermĠK Santrallar
Santral adı
Hidrolik Santrallar
Güç (MW)
YaĢ
Santralın adı
Ğüç (MW)
YaĢ
Bursa DGKÇ
1.431
10
Atatürk HS
2.400
16
AfĢin Elbistan B TS
1.420
3
Karakaya
1.800
21
AfĢin Elbistan A TS
1.360
24
Keban
1.330
34
Ambarlı DGKÇ
1.350
20
Altınkaya
703
21
Hamitabat DGKÇ
1.120
23
Berke
510
6
Soma – B TS
900
27
Hasan Uğurlu
500
29
Yatağan TS
630
26
Borçka
300
1
Kemerköy TS
630
15
Sır
283
17
Seyitömer TS
600
35
Gökçekaya
278
35
Kangal TS
457
19
Batman
198
5
Yeniköy TS
420
22
KarkamıĢ
189
9
Çatalağzı TS
300
19
Özlüce
179
9
Tunçbilek B TS
300
30
Çatalan
169
11
Çan TS
320
3
Sarıyar
160
52
Tunçbilek – A TS
69
52
Gezende
159
14
Soma – A TS
44
51
Hirfanlı
128
48
REHABİLİTASYONUN NEDENLERİ
TEKNĠK NEDENLER
EKONOMĠK NEDENLER
ÇEVRE VE ġEBEKE
ĠHTĠYAÇLARI
REHABİLİTASYON İÇİN TEKNİK NEDENLER
• Santral ömrünün uzatılması,
• ĠĢletme problemlerinin giderilmesi (aĢınma,
yırtık, çatlak, vibrasyon, kavitasyon),
• Bakım iĢlerinin azaltılması,
• Teknolojik iyileĢtirmeler (özellikle elektrik
ve elektronik teçhizatta).
REHABİLiTASYONUN EKONOMİK NEDENLERİ
• Kapasite ve verimin artırılması
• Üretilen elektrik enerji miktarının artırılması,
• Generator ve diğer ekipmanlardaki kayıpların
düĢürülmesi,
• ĠĢletme süresinin artırılması,
• Emreamadelik ve Güvenirliliğin Artırılması.
ŞEBEKE İHTİYAÇLARI İÇİN REHABİLİTASYON
Türkiye’nin önemli hedeflerinden birisi de Avrupa
Ġletim ġebekesine bağlamaktır.
Bunun içinde, Türkiye ġebekesi, UCTE (Union of
Coordinators for the Transmission of Electricity)
kriterleriyle uyumlu olmalıdır.
• Primer ve sekonder frekans kontrolu,
• Santrallarda yük limitlerine göre hızlı yük
alır, yük atar hale getirilmesi,
• DüĢük yüklerde çalıĢabilme kapasitesi,
REHABİLİTASYON İÇİN ÇEVRESEL NEDENLER
• Önemli
bir
rehabilitasyon
projesine
baĢlamak için tek baĢına bir gerekçe
olabilir,
• Rehabilitasyonun kapsamı ülke mevzuatına
bağlı olacaktır,
• Eski dizayn veya aĢınma nedeniyle, SO2,
NOX ve partikül emisyonları sınırların
üzerinde olabilir.
• Atık su arıtma tesislerinde
iyileĢtirmeler gerekli olabilir.
teknolojik
REHABİLİTASYON KAPSAMININ BELİRLENMESİ – 1
ĠĢletme tarihçesiyle ilgili verilerin toplanması,
Kapsamlı saha incelemesi ve test programının
belirlenmesi,
Kazan, Türbo-generatör, Değirmenler ve Kül Tutucu
Elekto-filtrelerde Performans Testleri.
Test sonuçlarının analiz edilmesi ve emreamadeliği
düĢüren, santralın devre dıĢı olmasına yol açan, verimi
düĢüren ve çevreye zarar veren kilit ekipmanların tespiti.
REHABİLİTASYON KAPSAMININ BELİRLENMESİ – 2
Her ekipman arızası değerlendirilirken aĢağıdaki sorular
sorulmalıdır:
- Bu arıza direk olarak santralın güvenli çalıĢmasını
etkileyip, acil müdahalemi gereklidir?
- Arızanın nedenleri nelerdir?
- Her arızada ne gibi arızayı giderici faaliyetlerde
bulunulmuĢtur?
- Her düzeltici faaliyet için fayda maliyet analizi
yapılmalıdır.
- Sonuçta incelenen ekipmanın rehabilitasyon
programına alınıp alınmayacağı belirlenmelidir.
EÜAġ’IN REHABĠLĠTASYON BEKLENTĠSĠ
SANTRAL
AFŞİN ELBİSTAN -A
Kazanç (kWh)
4.856
ÇATALAĞZI
201
KANGAL
810
ORHANELİ
321
SEYİTÖMER
815
TUNÇBİLEK
1.083
SOMA-B
2.756
YENİKÖY
529
ALİAĞA
321
AMBARLI DGKÇ
1.073
HAMİTABAT DGKÇ
1.100
TOPLAM
13.865
KÜL TUTUCU ELEKTROFİLİTRELER
18 MART ÇAN
ORHANELĠ
YENĠKÖY
Emisyon limitleri
Emisyon limitleri
içindeki santrallar dıĢındaki santrallar
-AfĢin Elbistan B
-Çan
-Kemerköy
-Yeniköy
-Yatağan
-Seyitömer
-Kangal 3
-Soma1,2
-Orhaneli
-AfĢin Elbistan A
-Soma 3-8
-Çatalağzı
-Kangal 1,2
-Tunçbilek
KEMERKÖY
YATAĞAN
AFġĠN-ELBĠSTAN B
DEĞERLENDĠRME
Rehabilitasyon, yeni kapasite ve daha fazla üretim için
en ekonomik yoldur.
Verimsiz santralları verimli hale getirmekde temiz
enerjidir, çünkü verimdeki her %1 artıĢ, CO2
emisyonunda %2 düĢüĢ anlamına gelir.
Ancak mevcut kamu ihale kanunuyla kamu santrallarının
rehabilitasyonunu yapmak çok zordur.
Mevcut denetim sistemi de karar verme sürecini felce
uğratmıĢtır.
AfĢin Elbistan A Rehabilitasyon Kredisi
1.355 MW gücündeki AfĢin Elbistan Santralının
Rehabilitasyonu için 12.06.2006 tarihinde Dünya Bankasıyla
280 milyon €’luk kredi anlaĢması imzalanmasına rağmen
ihaleler sonuçlandırılamadığı için kredi iptal edilmiĢtir.