sedimantoloji çalışma grubu - Prof. Dr. Orhan TATAR

TORTUL
Mayýs 2005
Sayý: 17/5
EDÝTÖRDEN
Deðerli Dostlar,
Yine gecikme ile çýkarabildik TORTUL Dergimizi. Bunun baþlýca nedeni
iþin ucundan tutacak meslekdaþlarýmýzýn
azlýðý ve benim Petrol Kongresi'nde sunmak zorunda olduðun iki makalenin
hazýrlýðý ile edit etmek durumunda
olduðum makalelerdi. Tüm bunlara raðmen yýlmadan, gecikme ile de olsa bu
dergiyi çýkarmaya devam edeceðiz. Zira
siz deðerli meslekdaþlarýmýza sonsuz bir
saygýmýz var ve bu iletiþimin devam
etmesi gerek.
Ýki kongre geçti yakýn zamanda. Ýki
kongrede sunulan sedimantoloji ile ilgili
sunularýn
azlýðý
üzüntü
verici.
Türkiye'nin tüm jeolojik konulardaki
zenginliðini biliniyor. Yabancýlar bir çok
model çalýþmasý için Türkiye'ye akýn
ediyor. Ancak Türkiye'den çýkan fazla
bir þey yok. Bazen de yabancýlarýn yalan
yanlýþ yaptýklarý modellere dayalý
makalelerle onlarýn yanlýþlarýna katkýda
bulunuyoruz. Türkiye'de çýkan iki üç
dergiyi dolduracak makale bulunmakta
güçlük çekiliyor. Genelde sorulduðu
zaman ise ne yapalým YÖK nedeniyle
yabancý yayýn yapmak zorundayýz
deniliyor. Bir tane yabancý yayýn yapýlýyorsa iki tane de Türkçe yapýlsa olmazmý?
Bu ay yapmaya söz verdiðimiz gezimizi 28 Mayýs günü gerçekleþtiriyoruz.
28 Mayýs sabahý Armada Alýþveriþ
merkezi ile Varan arasýndaki sokak
üzerinde buluþarak gerçekleþtireceðiz.
Ulaþým konusunda iki seçeneðimiz var.
Birincisi araziye bir minibüs ile gitmek.
Ýkincisi ise üç veya dört adet özel araba
ile gitmek. Küçük bir ücreti olacak tabii
ki. Þu anda 15 civarýnda katýlýmcý var.
HABER
BÜLTENÝ
SEDÝMANTOLOJÝ ÇALIÞMA GRUBU
Çarþamba günden sonra kayýt yapmaya- h a b e r l e þ m e
caðýz ve gelenlere de kusura bakmayýn aracýmýz olsun,
diyeceðiz ulaþýmdaki organizasyon geliþsin ve bir bilnedeniyle. Her katýlýmcý kendi azýðýný imsel
dergiye
kendisi getirecek. Böylesi daha kolay.
dönüþsün. Bunun
Türkiye Birinci Sedimantoloji ne kadar ýzdýrap
Kongresi ile ilgili toplantýyý Yürütme verici olduðunu
Kurulu üyelerimizin aþýrý yoðun (!) iþleri anlamak için taþýn altýna elini koyup
nedeniyle hala yapamadýk. Ancak kýsa sýzýsýný duymak gerek. Haydi gönül,üler
süre sonra bu konuda da ilerlemelerden buyurun diyorum. Eleþtiri getiren
sizlere bahsedeceðimizi umuyoruz. meslekdaþýmýzýn tabiriyle biraz da siz ön
Türkiye Sedimantoloji Milli Komitesi planda olun.
seçimi ile ilgil toplantýyý da Haziran ayý
Son olarak Ekim ayýnda Maurice
içinde yapmayý umuyoruz.
Tucker Türkiye'ye geliyor ve teyit aldýk.
Bir diðer düþüncemiz ise sediman- Kendisiyle haberleþtik. Burada bir yada
tolojinin farklý konularýnda bir Çalýþtay iki konferans verecek. Ardýndan bir saha
(workshop)
Dizisi
hazýrlamak. gezisi düzenleyeceðiz. Bu geziyi
Hazýrlýklar olgunlaþtýðýnda sizlere duyu- mümkün olduðunca az sayýda katýlýmcý
rup katkýlarýnýzý isteyeceðiz. Bu ayný ile yapmak amacý ve arzusundayýz.
zamanda Türkiye'de sedimantolojinin Geziye katýlmak isteyenler olursa tercinerelerde olduðunu ve kimlerin ne üret- himizi daha önceki gezilere katýlýp
tiðini, eksiklik ve fazlalýklarýmýzý da bizlere destek olan üyelerimize vermeyi
gösterecektir.
düþünüyoruz. Bu konudaki öneriBana gelen eleþtirilerden bir tanesi, lerinize de açýðýz.
benim hep ön planda olduðum ve yerimi
Bir sonraki ayýn TORTUL
gençlere býrakmam gerektiði þeklinde Bülteninde buluþmak üzere saðlýcakla ve
idi. Ben ön planda olmak isteyen birisi mutlu kalýn,
deðilim. Amacým sadece bir dergiyi
Yürütme Kurulu adýna
yaþatmak amacýyla özveride bulunmakA. Sami Derman
tan baþka bir þey deðil. Eðer gönüllü ve
gerçekten bu iþe
zaman
ayýracak
üyelerimiz var ise Ýhtiyar amcaný dinlermisin oðlum Nevruz,
lütfen buyursunlar Ne büyük söyle, ne çok söyle, yiðit iþte gerek.
ve bu iþin ucundan
Lafý bol karný geniþ soylarý taklit etme,
tutsunlar. Bu dergin
çýkmasý
gerek. Özü saðlam, sözü saðlam adam ol, ýrkýna çek.
Mehmet Akif Ersoy
Türkiye'de de artýk
sedimantoloji
konusunda
bir
Sedimantoloji Çalýþma Gr ubu Yürütme Kur ulu
Onursal Baþkan : Teoman Norman Sekreter
: Mustafa Karabýyýkoðlu
Muhasip Üye
: Özden Ýleri
Baþkan
: A. Sami Derman
Organizasyon Üyesi: Ayhan Ilgar
2. Baþkan
: Baki Varol
Sosyal Ýþler Üyesi : Ekmel Uygur
Üye
: Mehmet Özkul
Üye
: Erhan Yýlmaz
1
STRATÝGRAFÝK BIR ARAÇ OLARAK
BÝYOJENÝK SÝLÝKA
Hollanda
Uygulamalý
Bilim
Enstitüsü yeni baþlattýðý bir programda
biyojenik silika'nýn stratigrafik bir araç
olarak kullanýlmasý çalýþmalarýna
baþladý.
Bir çok fosil yaþlandýrma amacýyla
kullanýlmaktadýr. Spor ve polenler de
özellikle karasal ortamlarda hemen
hemen tek yaþ verebilecek malzeme olarak
karþýmýza çýkmaktadýr. Eðer korunmuþlarsa.
Buna karþýlýk, biyojenik silika ise bir
çok ortamda yaygýn olarak bulunmaktadýr. Denizel ortamlarda, tek hücreli
silisten yapýlmýþ iskelete sahip radiolaria
ve diatom gibi organizmalarýn biyostratigrafik korelasyonlarda kullanýlmalarý
artýk bir sanat eseri haline gelmiþtir.
Buna karþýlýk, karasal sedimanlar içindeki biyojenbik silikanýn stratigrafiye
uygulanmasý henüz keþfedilmemiþ
araþtýrma alanlarýndan birisi olarak
karþýmýza çýkmaktadýr. Susuz ortamlarda, biyojenik silika büyük ölçüde geliþmiþ
bitkilerdeki hücrelerden elde edilmektedir.
Bitkiler çözülmüþ silikayý toprak suyundan opal-A formunda alýr ve köklerinde,
dallarýnda ve yapraklarýnda depolarlar.
Organik maddenin çözünmesinden sonra
silika phytolit'ler (bir nevi biyolojil taþ)
olarak korunurlar. Ýklim ve ortamsal
koþullara baðlý olarak, bu phytolitler
korunabilirler. Önemli bir faktör olarak
çöller bu korunmaya ev sahipliði
yaparlar.
Genel olarak, phytolitler mikroskopik
çalýþmalarda morfolojik özelliklerine göre
sýnýflandýrýlýrlar. Poligon þekilli, phytolit olabilecek olan olan , parçacýklar,
Groningen gaz sahasýnda, Hollanda olmak üzere ortaya çýkmasýndadýr. Bir
Uygulamalý Bilim Enstitüsü tarafýndan, çok bilim adamý veya normal insan için
Üst
Permiyende
bulunmuþlardýr. önemsiz gibi görünen bu araþtýrma sonuPhytolitlerin morfolojilerine göre tax- cu ekonomiye katký saðlayacak bir olayonomik sýnýflamasý paleontolojik ve arke- dýr ve bir çok petrol þirketi tarafýndan
olojik araþtýrma çalýþmalarýnda, insan ve desteklenmektedir.
hayvanlarýn organik diyetlerini anlamaKaynak: Information Geo-energy,
da (hatta dinazorlarýn bile) kullanýl- Netherland Institute of Applied
maktadýr. Morfolojik çalýþmalar yanýnda, Geoscience TNO-National Geological
phytolitlerin ve sývý kapanýmlarýnýn izo- Survey.
top oranlarýnýn ölçümü iklim ve bitki
Derleyen: A. Sami DERMAN
örtüsünün anlaþýlmasýnda yardýmcý olabilecektir. Olayýn ilave verilerle ispatlanmasý durumunda, elde edilecek stratigrafik veriler ýþýðýnda, özellikle karasal
rezervuarlarda
daha Çok iyi korunmuþ kök izleri. Kök izleri çoðu zaman korunmasý zor olan
ancak uygun koþullarýn olmasý durumunda korunabilen özelliklerden.
saðlýklý koreGözlendiði alanlarda karasal ortamý ve bitki örtüsünün karakteri
lasyonlarýn
hakkýnda önemli bilgiler saðlayan kök izleri ayný zamanda uyumsuzluk
yapýlmasýna,
yüzeylerinin de göstergesi olabilirler. Resim Cide güneybatýsýnda Orta
rezervuarJura yaþlý Himmetpaþa formasyonunun taban diskordan yüzeyinden çeklarýn daha iyi
ilmiþtir. Foto: A. Sami Derman koleksiyonundan alýnmýþtýr.
anlaþýlmasýna ve daha
saðlýklý
ve
daha
fazla
üretim yapýlm a s ý n a
yardýmcý olacaktýr.
Olayýn
önemi;
her
geçen
gün
yeni
bir
aracýn bilimsel
çalýþmalarda yerbilimcilere
yardýmcý
Duraysýz basen kenarýnýn göstergelerinden
birisi de slide (kayma) ve slump (oturma) yapýlarýdýr. Kayma kütleleri bazen
tüm bir istifi yamaç aþaðýya taþýyabilirler. Resim Zonguldak Ereðli yolunun
Ereðli’ye birkaç kilometre yakýnýnda yol
yarmasýndan çekilmiþtir. Foto: A. Sami
DERMAN koleksiyonundan.
Yazýþma Adresi
A. Sami Derman
Mustafa Kemal Mah. 2. Cad.
No. 86, Esentepe, 06520, Ankara
Tel: 0-312-2869069
Fax: 0-312-2869049
Cep: 0-532-6745835
e-mail:
[email protected]
2
Yerbilimciler için kullanýþlý ve k olay bir program
NA S A World Wind 1.3
(worldwind.arc.nasa.gov)
Dr. K aan Þevki KAVAK
Cumhuriyet Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliði Bölümü 58140/Sivas
e-posta : [email protected]
web page:
page: http://jeoloji.cumhuriyet.edu.tr/ak/gen/kavak/kavak.html
Yerbilimciler!!!
NASA'nýn yazdýðý World Wind
1.3 programý size yerküre üzerindeki
herhangi bir noktayý 3 boyutlu olarak
sanal gerçeklikle gösterme, izleme,
kaydetme ve canlandýrma imkaný
veriyor. Ayrýca o noktaya yaklaþýp
uzaklaþabiliyor
ve
üzerinde
dönebiliyorsunuz!..
Uzaktan algýlamayý (remote sensing), elektromanyetik radyasyonun
(Þekil 1) insan gözünün görebildiði
görünür (visible) bölgesi dýþýndaki
bölgelerinden de yararlanarak,
yeryüzündeki cisimler hakkýnda
onlara dokunmaksýzýn uzaydan ve
havadan bilgi toplama yöntem veya
bilimi
olarak
tanýmlamak
denetlenebildiði bir yönetim tarzý
veya coðrafik verilerin daha verimli
kullanýlmasýna olanak saðlayan bir
sistem ya da bunlarýn bir bütünü
olarak tanýmlamak mümkündür
(Yomralýoðlu, 2002).
Son yýllarda bilgisayar teknolojisinde gözlenen ilerlemeler yerbilimlerinde de etkin uygulamalar
yaratmýþtýr. Uzaktan algýlama uydularýndan elde edilen veriler, coðrafi
bilgi sistem programlarýyla analiz,
sunum, sorgu ve deðerlendirme
imkaný sunmaktadýr. Üzerinde duracaðýmýz World Wind 1.3 programý da
coðrafi bilgi sistem mantýðýný kullanarak uzaktan algýlama verilerine
ulaþýmý saðlýyor.
Þekil 1. Elektromanyetik spektrum
mümkündür. Son yýllarda uzaktan
algýlama verilerinin yer bilimlerindeki önemi gittikçe artmaktadýr.
Landsat, SPOT ve ASTER uydularý
bugün yerbilimcilerin ulaþabileceði
en yaygýn uzaktan algýlama verilerini
oluþturmaktadýr. Ancak bu verileri
amaca uygun olarak birleþtirmek,
iþlemek ve deðerlendirmek Sayýsal
Görüntü Ýþleme (Digital Image
Processing) kavramý içine girmektedir (Kavak, 2000)
Coðrafi
Bilgi
Sistemi'ni
(Geographic Information System)
ise, bilgi teknolojisine dayalý bir veri
toplama, iþleme ve sunma aracý
olarak veya yoðun ve karmaþýk
konum bilgilerinin etkin bir þekilde
NASA'nýn yerbilimciler ve
coðrafyaya baðlý diðer disiplinlerde
çalýþanlar için yazdýðý bir program
olan World Wind 1.3 uzaktan algýlama uydularýndan Landsat ETM+ ve
SRTM yükseklik verilerini ve diðer
verileri coðrafi bilgi sistem mantýðý
içinde gösterip deðerlendirebilmekte! Jeolojik çalýþmalar açýsýndan
bakýldýðýnda, Türkiye'nin bitki
örtüsü bakýmýndan yoðun olan bazý
bölgeleri dýþýnda kalan bölgeler için
daha kullanýþlý olan bu program
sayesinde çalýþma alanýnýzý ve yakýn
çevresini araziye gitmeden önce tanýmanýz mümkün.
Programý kurmadan önce bilgisayarýnýzda .NET runtime environ-
ment and DirectX runtime. programlarýnýn yüklü olmasý ve ayrýca
bilgisayarýnýzýn ekran kartýnýn da bu
programca desteklenmesi gerekiyor
(http://worldwind.arc.nasa.gov/dow
nload.html).
Program için bilgisayarda istenen
minimum özellikler ise aþaðýdaki
gibi:
"
Windows 2000, XP Home,
veya XP Professional iþletim sistemi
"
Intel Pentium 3, 1 GHz,
veya AMD Athlon
"
256 MB RAM
"
3D Ekran kartý
o nVidia GeForce 2 Ultra
o ATI Radeon 7500
o Intel Extreme Graphics 2
"
DSL / kablo baðlantý
"
2 GB disk alaný
Program aslýnda baþlangýçta
karþýnýza çýkan görünümüyle, 1 km
yersel çözünürlüðe sahip olan ve
insan gözünün görebildiði elektromanyetik alaný içeren Blue Marble
(http://earthobservatory.nasa.gov/Ne
wsroom/BlueMarble/) veri tabanýnýn
birebir kopyasýný içeriyor (Þekil 2).
Ýstediðiniz alana yaklaþtýðýnýzda bu
kez görüntü Landsat ETM+' ýn
çerçeve görüntülerine geçiyor. 19992003 arasýnda alýnan görüntüler, bazý
bölgeler dýþýnda ayný uydunun 15
m'lik pankromatik bandý tarafýndan
güçlendirilmiþ.
Programda 3 boyutlu görünümü
saðlayan SRTM verileri 90 m grid
aralýklý olarak seçildiði için
yeryüzüne ait özelliklerin çok detaylý
olarak gösterimi mümkün deðil!
Bilindiði gibi SRTM (Shuttle Radar
Topography Mission), uzay mekiði
Endeavour' un 2000 yýlýnda, 11 gün
süreyle yeryüzünün, gerçeðe en
yakýn ve üç boyutlu görünümünü
elde etmek amacýyla gerçekleþtirdiði
bir
uçuþu
ifade
etmekte
(http://www2.jpl.nasa.gov/srtm/).
ABD dýþýndaki coðrafyalarda 90 m (3
3
Þekil 2. Blue Marble Türkiye görüntüsü
arcsecond) grid aralýklý olarak internetten indirilebilen bu sayýsal yükseklik modelleri, A.B.D. içinde daha
iyi sonuç verebilen 30 m'lik grid
aralýðýnda alýnabilmektedir. Tüm
dünya için yakýnda 30 m' lik verilerin
de serbest býrakýlmasý beklenmektedir. SRTM verileri, uydu yansýma
verileriyle birleþtirildiklerinde herhangi bir bölgenin görünümü sanal
gerçeklikle izlenebilmektedir (Þekil
3). Bu þekilde, Kuzey Anadolu Fay
Zonu'nun Reþadiye ve Niksar
arasýndaki bölümü üç boyutlu olarak
görülmektedir.
Programda bulunan ana menüleri
þu sekilde sýralamak mümkün:
"
Pozisyon bilgisi
"
Enlem boylam bilgisi
"
Yerbulduru arayüzü. "Place
finder" la istediðiniz þehir, ülke ve
hatta köy ismini girerek anýnda
yakýnlaþabilme imkaný. Taranmýþ
önceki yerleþim birimlerini daha
Þekil 3: Reþadiye ve Niksar arasýnda Kuzey Anadolu Fay Zonu'nun görünümü. Sol ön planda yer alan su kütlesi Almus
Barajý'ný göstermektedir. Görüntüdeki beyaz kesimlerse bulutlarý ifade etmektedir.
hýzlý görebilme imkaný (history).
"
Güncel MODIS bilgisi
sayesinde yangýn, sel ve deprem gibi
olaylardan etkilenen bölgeleri izleyebiliyorsunuz.
"
WMS bilgisi. WMS modu
size bir server üzerinde jeodezik bilgi
aktarýmý yapabiliyor ve bu bilgiyi
canlandýrabiliyor.
"
Bilimsel görüntüleme arabirimi. Scientific Visualization
Studio (SVS) ile yerkürenin atmosfer, biyosfer, iklimsel özellikleri
hakkýnda bilgi ediniyor ve deðiþimleri canlandýrabiliyorsunuz.
"
Landsat 7 görünür bölge
görüntüsü NASA LT.
"
Landsat 7 görünür bölge
görüntüsü WWC.
"
Landsat 7 Yapay renk görüntüsü WWC.
"
USGS 1 m (siyah/beyaz)
Ortofoto (Terraserver).
"
USGS Topografik haritalarý
(Terraserver).
"
USGS
Kent
bölgeleri
(Terraserver).
"
Ülke ve A.B.D. Eyalet sýnýr
bilgileri.
"
Yerleþim birimleri bilgisi.
"
Astrobiyoloji bilgileri.
"
Ülke bayrak bilgisi.
"
Dünya üzerindeki eski ve
yeni anýtlarýn yerleri gösteriliyor.
Üzerine týklandýðýnda ise web de
ayrýntýlý bilgi veriliyor.
"
Norveç e ait özel arayüzler
(belediye ve tarihöncesi anýt bilgileri).
"
26 Aralýk 2004 Tsunami bilgileri.
Üzerinde yaþadýðýnýz herhangi
bir kara parçasýný istediðiniz yükseklikten ve açýdan görmek bu programla mümkün! Bu iþlemi gerçekleþtirirken ekranda enlem/boylam ve
yükseklik deðerlerini de isterseniz
görebiliyor
ve
enlem/boylam
çizgisinin rengini deðiþtirebiliyorsunuz.
Bunun yaný sýra, World Wind ve
yararlý web sitelere baðlanma imkaný
da programda saðlanmakta! Klavye
ve fare kullanýmýný kolaylaþtýran Key
chart PDF dosyasý ise size çok
yardýmcý olacak (Þekil 4). Ctrl+s
tuþlarýyla ekrandaki görüntüyü
direkt kaydedebilme ve Space tuþuy-
la default görünüme dönme
imkanýnýz da var. Ve çok güzel bir
özellik! F11 tuþuyla (motion
momentum) herhangi bir bölge
üzerinde belirli bir hýzda uçabiliyorsunuz (flythrough). Düþey abartmayý ayarlama imkanýnýz da mevcut!
Normalde 1 olmasý tavsiye ediliyor
ancak 0-10 arasýna ayarlayabiliyorsunuz.
Görüntünün
ortasýný
belirleyen haç F9 tuþuyla kontrol
ediliyor ve yerleþim birim adýna týkladýðýnýzda ekranýn tam ortasýna
getirebiliyorsunuz. Ctrl+c tuþlarýyla
ise isteðiniz noktanýn koordinatlarýný
almanýz mümkün. L (Layer manager'la) programýn coðrafi bilgi sistem modunu açabiliyorsunuz.
Böylece tüm arayüzleri kontrol edebilmeniz mümkün!
Programý kullananlarda ortaya
çýkan problemleri çözmeye yönelik
öneriler ve diðer özellikler hakkýnda
http://worldwind.arc.nasa.gov/foru
ms/index.php?showtopic=1497
adresindeki forumdan bilgi sahibi
olabilir karþýnýza çýkan probleme
yanýt isteyebilirsiniz. Bu arada programýn kullanýmý hakkýnda oldukça
yararlý olabilecek bir el kitabýný ise
http://www.terrainmap.com/downloads/IntroToWW.pdf adresinden
indirmek mümkün.
Programýn baþýca dezavantaj ve
avantajlarýný sýralamak gerekirse;
Dezavantajlar
"
Bunlardan ilki, Landsat verilerinden bazý coðrafyalarý kapsayanlarý 15 m'lik pankromatik band
tarafýndan desteklenmediði için
yeterince kaliteli bir görünüme izin
vermiyor. Ancak Türkiye'nin özellikle orta ve doðu kesimleri bu yönden þanslý!
"
Bilgisayarýnýzdaki
ekran
kartýnýn güçlü olmasý görüntüyü de
etkiliyor. Yaklaþma ve uzaklaþma
modlarý bazen verilerin kaybolmasýna yol açabilir.
"
Sayýsal
veri
kullanýmý
ABD'de
daha kolay ve yaygýn
olduðundan bazý veri türlerini diðer
ülkeler için kullanamýyorsunuz.
Ancak ABD üzerinde çalýþýrken yüksek çözünürlüklü hava fotoðraflarýný
ve topografik haritalarý da yükleyebilmeniz mümkün. Bu fotoðraflar
bazen evleri bile tanýmanýza yardýmcý olabiliyor.
"
Servere baðlantý ve canlandýrma modlarý yavaþ ilerliyor.
"
Yeryüzüne paralel uçuþlarda
yerleþim isimleri görüntü üzerinde
gözleniyor. Ancak isimlerin düþey
izdüþümünün, o yerleþim birimlerini belirlediðine dikkat etmek
gerekiyor.
"
Community Landsat verilerinde yersel çözünürlük problemi
görüntüyü tanýmanýzý zorlaþtýrýyor.
Þekil 4: World Wind 1.3'de kullanýlan klavye ve fare özellikleri
(http://worldwind.arc.nasa.gov/graphics/keychart1-3.pdf
Avantajlar
"
Sadece jeologlar deðil astrobiyoloji, atmosfer, tarým, okyanus ve
iklim bilimcilerin de yararlanabileceði güzel bir program.
"
NLT Landsat verisinin 15 m
deðerdeki yersel çözünürlüðü programý çekici kýlýyor.
"
Çalýþýlacak bölgeler hakkýnda doyucu coðrafik ön bilgi saðlanabiliyor. Ayrýca jeolojik çizgisellikler
olarak da bilinen fay zonlarý ve sistematik kýrýk hatlarýný görebiliyoruz.
"
Uzaktan algýlama ve coðrafi
bilgi sistem yöntemlerine iyi bir
baþlangýç yapabilmek mümkün!
"
Programa istenen türde verilerin girilmesi için olanak tanýnýyor.
Norveç'le ilgili coðrafik ve diðer veriler bu kapsamda gerçekleþtirilmiþ.
Neden Türkiye için de veriler girilmemiþ olsun?
"
Programýn web sitesinden
güncelleme imkaný var.
"
Görüntülerin yüklendiðine
dair ekranýn sað alt köþesindeki ikon
sizi bilgilendiriyor.
Sonuç olarak, World Wind 1.3'ün
uzaktan algýlama ve coðrafi bilgi sistem verilerine baþlangýç yapmak
isteyen ve çalýþma alanlarý hakkýnda
coðrafik açýdan bir ön bilgi edinmek
isteyen yerbilimciler için oldukça
güzel ve kolay bir program olduðunu
söylemek mümkün!
Tabii ki bu tip ücretsiz yazýlýmlara
ek olarak Internet'teki bazý web
siteleri de yerbilimcilere veri saðlanmasý konusunda çok önemli bir
görevi yerine getirmekte!
Ülkemizden verilebilecek web
sitelerinin baþýnda Türkiye Deprem
Sitesi
(http://www.sayisalgrafik.com.tr/
deprem/index.html) gelmektedir.
Deprem hakkýnda deðerli bilgiler
veren bu siteden etkileþimli haritalar
yardýmýyla Türkiye'deki depremlerin
coðrafik daðýlýmý ve iliþkili diðer
yersel verilerle birlikte deprem para-
metrelerine de ulaþýlabilmekte ve
istenen ortama kaydedilebilmektedir.
Öte yandan dünya ölçeðinde,
ülkemizde dahil olmak üzere yerbilimleriyle ilgili bilgi edinmek isteyenler için Cornell Üniversitesi'nin
küresel ve bölgesel ölçekteki veri
tabaný
(http://atlas.geo.cornell.edu/ima.
html) size birçok veriyi birlikte
gösterebilme ve deðerlendirme
imkaný sunuyor.
Kaynaklar
Kavak, K.Þ., 2000, Sayýsal
Görüntü
Ýþlemleri'nin
Temel
Kavramlarý
ve
Jeolojik
Uygulamalardaki
Önemi,
TÜBÝTAK Bilim ve Teknik Dergisi,
No: 393, s. 90-92.
Yomralýoðlu, T., (2000), Coðrafi
Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar ve
Uygulamalar, 2.Baský, 480 s., ISBN
975-97369-0-X, Ýstanbul.
JEOL OJÝK TERÝMLER SÖZLÜÐÜ
Saltation
Sand ridge
Scour trough
Scouring
Scree
Sediment gravity Flow
Sediment-water interface
Sequence stratigraphy
Sequence
Settling
Shape sorting
Sheet flood
Sheet wash
Shingle beach
Shoal
Shoal water delta
Shoreface
Shoreline
Shrinkage cracks
Shrinkage
Skip mark
Slabby
Slide mark
Slide
Sliding
Slope wash
Slump mark
S
Sýçrama
Kum tepeciði, kum sýrtý
Kazýlma çukuru
Kazýlma
Döküntü (gevþek malzeme)
Çökel çekim akmasý, sediman çekim akmasý
Sediman-su arayüzü
Ýstif stratigrafisi
Ýstif
Oturma, düþme, yerleþme
Þekilsel boylanma
Yaygý sellenmesi, yaygý þeklinde taþkýn, taþkýn sellenmesi
Yaygý yýkamasý
Çakýllý kumsal (kýyý)
Sýðlýk
Sýð su deltasý
Kýyýyüzü
Kýyýçizgisi
Büzülme çatlaðý
Büzülme, küçülme
Sekme izleri
Kalýn dilimli
Kayma izleri
Kayan
Kayma
Yamaç yýkanmasý
Heyelan izleri
Slump mark
Slump
Slurry
Sorting
Spit
Standing wave
Stoss side
Straight
Strandplain
Stream
Stream flood
Subaerial exposure
Subduction
Subduction Zone
Subsidence
Support
Suspension
Swashzone
Symmetric
Syntaxial overgrowth
Swell
Kayma izleri, Heyelan izleri
Göçme, çökme, Oturma
Su ile karýþýk, suya doygun
Boylanma
Dil kýyý
Dikine dalga
Týrmanma yüzeyi
Düz
Ýlerleyen kýyý düzlüðü
Akarsu, akýntý
Akarsu taþkýný sellenmesi
Yüzeylenme, atmosfere açýlma
Dalma-batma, yitim
Yitim zonu
Gömülme, çökme, oturma
Destek
Asýntý, Asýlý olma
Yalama zonu
Bakýþýmlý
Optik devamlýlýkta tane büyümesi
Deniz kabarmasý, siþme
Transgressive System Tract
Transmissibility
Transverse bar
Trench
Truncation
Truncation Surface
Turbid flow
Turbidite
Turbidity current
Turbulant flow
T
Tablamsý, düzlemsel
Yýðýntý
Ýliþki kurmak, baðlantý kurmak, baðýntý kurmak
Doku
Gelgit giriþi, lagüne giren gelgit kanalý, gelgit giriþ kanalý
Alýnseti ayak ucu
Üstten aþma, tepeden aþma, aþarak ilerleme
Tavansetleri / tavantakýmlarý
Ýz fosil, eskiden yaþamýþ canlýlarýn býraktýðý izler
Sürüklenme
Sürüklenme ile oluþan yaygý, sürüklenerek çökelen sedimanlarýn oluþtur
duðu
yaygý
Transgresif sistem birimi
Geçirme kapasitesi, geçirme imkaný (Geçirgenlikxkalýnlýk)
Enine tümsek, enine sýrt, akýntý gidiþine dik yönde geliþen kum sýrtý
Hendek
Yontulma, traþlanma
Traþlanma yüzeyi, kesilme yüzeyi, yontulma yüzeyi
Dolaþýk akýntý
Bulantý
Bulantý akýntýsý,
Karmaþýk, dolaþýk akýntý
Uniform
Updip
Upper fan
U
Tekdüze, yeknesak
Eðim yukarýya
Üst yelpaze
Vadose zone
Vadose
V
Suya doygun olmayan zon, Havaya doygun zon
Suya doygun olmayan, Havaya doygun
Tabular
Talus
Tap
Texture
Tidal inlet
Toeset
Toplap
Topset
Trace fossil
Traction
Traction carpet
Vigor
Vigorously
Viscosity
Viscous fluid
Þiddet, kuvvet
Çok þiddetli þekilde
Aðdalýlýk
Aðdalý akýþkan
Washover fan
Wild flysch
Wrap
Wave-traction deposits
Wedge
W
Kýyý yýkanma yelpazesi
Yaban fliþi
Bükülme
Dalga sürüklenmeli taþýnmýþ / dalga ile iþlenmiþ çökeller
Kama
Yield strength
Yield
Y
Deformasyona dayanma gücü
Kalýcý bozunmaya uðrama
Bu bölümle birlikte elimizdeki Jeolojik Terimler Sözlüðü tamamlanmýþ gibi görünüyor. Ancak bu sözlük yaþayan
bir sözlük olmalý. Bulunan yeni sözcükler bize ulaþtýrýlýrsa, bu sözlüðe eklemeye ve yaþar halde tutmaya gayret edeceðiz, her ay güncelleþtirmeye çalýþacaðýz ve güncelleþtirildiði ayýn tarihi ile numaralandýracaðýz. Ýsteyen her üyemize de istediði her zaman gönderebileceðiz.
Hepinize çalýþmalarýnýzda baþarýlar diler, saygýlarýmýzý sunarýz.
A. Sami DERMAN
Resif çekirdeði fasiyesi: Büyüme konumundaki Acropora’lar. Þelf kenarýnda gözlenen bu fasiyes bir
yandan kýsa mesafede yamaç ve basen fasiyeslerine geçerken, diðer yandan þelf fasiyeslerine geçiþ
göstermektedir. Foto: Mut Baseni Zeyker köyü-yayla yolu yarmasý. A. Sami Derman koleksiyonunkoleksiyonundan