açıklamalı yönetim zamandizini 1940 – 1949

Transkript

Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 3
Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA)
AÇIKLAMALI
YÖNETİM ZAMANDİZİNİ
1940 – 1949
Birgül Ayman GÜLER (Editör)
Tekin AVANER
Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU
Tayfun ÇINAR
Can Umut ÇİNER
Esra DİK
Bülent DURU
Nuray Ertürk KESKİN
Ceren KALFA
Barış ÖVGÜN
Menaf TURAN
Ankara, Aralık 2008
(c) AÜ SBF KAYAUM, Birgül A. Güler (Ed.)
Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949
Türkiye Cumhuriyeti İdare Tarihi Araştırması (TİDATA)
AÜ SBF Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi : 3
Ankara, 2008
Prof. Dr. Birgül Ayman GÜLER Araştırma Yöneticisi
Tekin Avaner, Araştırma Yönetici Yrd.
Yrd. Doç. Dr. Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU
Yrd. Doç. Dr. Tayfun ÇINAR
Yrd. Doç. Dr. Nuray Ertürk KESKİN
Dr. Bülent DURU
Dr. Ceren KALFA
Dr. Menaf TURAN
Can Umut ÇİNER
Esra DİK
Barış ÖVGÜN
ISBN: 978-975-482-799-6
1.Kamu Yönetimi 2. Türk İdare Tarihi 3. Cumhuriyet Tarihi 4. Yönetim Zamandizini
I. Güler, Birgül Ayman (Ed.), II. Açıklamalı Yönetim Zamandizini: 1940-1949
Yayına Hazırlama: Serpil Hoşafçı
Kapak Tasarım: Fikret Sarı
Baskı Yeri:
Ankara Üniversitesi Basımevi
İncitaşı Sokak No: 10 06510 Beşevler / Ankara
Tel: 0312 - 213 66 55
Basım Tarihi: 01.03.2009
Yayın Yeri:
AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi
KAYAUM Müdürlüğü
Cebeci – Ankara
Tel: (0312) 595 12 85
Eposta: [email protected]
Site: http://kayaum.politics.ankara.edu.tr
Bu çalışma
Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Müdürlüğünce desteklenmiş
ve Temmuz 2007- Aralık 2008 tarihleri arasında yürütülmüştür.
II
İÇİNDEKİLER
Kısaltmalar.........................................................................................................V
Sunuş................................................................................................................VII
Kırklı Yıllarda Yönetim .....................................................................................1
Birgül Ayman GÜLER
1940: Savaşa Karşı Ulusal Korunma ..............................................................15
Nuray Ertürk KESKİN
1941: Kıtlık Yılında Milli Korunma Kanunu Uygulamaları ......................159
Bülent DURU
1942: “A’dan ‘Z’ye Bozuk Devlet”in Yeniden Yapılanması
Girişimlerinin Yükselişi ve Düşüşü ...............................................................225
Tayfun ÇINAR
1943: “Kötü Günler Yılı”nın Bıçak Sırtı İdaresi .........................................357
Ceren KALFA
1944: Savaş Kıskacında Türkiye ve Askeri Yönetimde Kısmi Reform .....465
Menaf TURAN
1945: Dönüm Noktasında Türkiye ................................................................585
Tekin AVANER
1946: “Demokrasi”ye Kavuşma ....................................................................701
Can Umut ÇİNER
1947: Uluslararası İç Politika ........................................................................849
Barış ÖVGÜN
1948: Marshall Planıyla “Hür Dünya”ya Giriş............................................947
Esra DİK
1949: Siyasal Rota - Halkçılık ve Bağımsızlık Yerine Hür Teşebbüsçülük
ve Amerikancılık...........................................................................................1061
Sonay Bayramoğlu ÖZUĞURLU
Genel Kaynaklar...........................................................................................1155
Araştırmacılar Hakkında.............................................................................1167
Kişi Adları Dizini ..........................................................................................1179
III
1945: DÖNÜM NOKTASINDA TÜRKİYE
Tekin AVANER∗
1945 yılında kamu politikasının en somut ve temel olarak izlenebildiği
araçlardan Resmi Gazete ele alındığında hükümetin iş ve işlemleri bakımından
iki saptama yapmak olanaklı hale gelmektedir. İlki, yılın önemli bir bölümünde
hükümet, düzenleme ve uygulama adına alışık olunmayan bir atalet içindedir.
İkincisi ise yine bu durumu pekiştiren ve Gazete’nin sadece Orman Tahdit Komisyonları’nın çalışmalarına yer verdiği çok fazla sayısının bulunmasıdır. Adeta
ülkede her şey durmuş ve yalnızca Orman Tahdit Komisyonları çalışmakta ve
Komisyonların tahdit tutanak özetleri tebliğ olarak Resmi Gazete’de yayımlanmaktadır. Yasama organına fazla iş düşmemiş olması, sistemin oturduğu anlamına da gelebilirse de bu yıldaki iç ve dış hareketlilik nedeniyle, iktidarın bir
“bekle-gör” tavrı içinde olduğu, daha usa yakın durmaktadır.
Öte yandan 1945 yılının en temel idari olayları, Belediyeler Bankası’nın
yapısal ve işlevsel olarak İller Bankası biçiminde genişletilmesi ayrık tutulursa,
kamu yönetiminde rasyonalizasyon çalışmalarının izdüşümü olarak görülecek
olan İçişleri Bakanlığı Tetkik Heyeti’nin kurulması ve çalışmalarına başlamış
olması ile çalışma hayatının üst yapısal örgütlenmesinin bakanlık biçimine dönüştürülmesi üzerinedir. Ne var ki bu iki idari olaydan ilki yasal altyapısına
1944 yılında kavuşmuş ve Çalışma Bakanlığı ise 1946 yılında adeta yeniden kurulmuştur. Bu yönüyle 1945 yılı idari olaylar bakımından bir geçiş yılı özelliğine
sahip durumdadır.
Ancak bilindiği üzere 1945 yılı İkinci Paylaşım Savaşının sona erdiği de bir
yıldır. Nitekim 15 Ağustos tarihli Ulus Gazetesi, Japonya’nın teslim olmasıyla
birlikte savaşın bittiği haberini vermektedir. Japonya’nın teslim olduğuna dair
belge de 2 Eylül’de ABD’nin Missouri adlı savaş gemisinde imzalanmıştır.
1939’da başlayan savaş, arkasında büyük kayıplar bırakmıştır. Sonrasında ise
yeniden paylaşılan bir dünya… 1945 Nisanında Moskova’da Tito ile yaptığı görüşmede Stalin şunları söylemektedir:1
Bu savaş, eski savaşlara benzemiyor; herhangi bir toprağı eline geçiren devlet, ordusunun erişebileceği yere kadar kendi toplumsal sistemini zorla kabul ettirmektedir. Bunun aksi olamaz.
İçeriden bakıldığında ise 1945 yılı hem Milli Şef Döneminin (1938–1945)
hem de tek parti yönetiminin son yılı olarak görülecektir. Milli Şef Dönemi,
∗
1
Arş. Gör., AÜ SBE, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetim Anabilim Dalı.
Milovan Djilas, Conservation with Stalin, New York, A Harvest Book, Harcourt, Brace and
World, Inc, 1962, s.114’ten aktaran Oral Sander, Balkan Gelişmeleri ve Türkiye (1945–1965),
AÜSBF Yayınları, Sevinç Matbaası, Ankara 1969, s.25–26.
586
Yönetim Zamandizini
1945 yılının başlarından itibaren sona ermeye başlamış ve bu tarihten sonra ülke
“yeniden bir geçiş dönemi”ne girmiştir.2 Bu yıl, dış politik gelişmelerin iç politikayı ve ülkenin geleceğini en çok belirlediği tarihsel kırılmayı simgelemektedir. Bunda sürdüğü müddetçe savaşın ve sona erdiğinde de sonuçlarının etkisi
büyüktür.3 1945 yılı kendinden sonraki on yılları etkileyecek kadar önemli bir
dönüm noktasıdır.4
1945’ten itibaren Avrupa yerine ABD, Rusya ve Çin dünya konjonktürünün
“ağırlık merkezi” haline gelmişlerdir. Bu dönemde ABD’nin öncülüğünün, “küreselleşmenin yükselişi (the rise of globalization), Amerikan Barışı (pax
Americana), illüzyon mimarları (architecs of illusion), milli güvenlik devleti (the
national security state) ve dünya için mücadele (struggle for the world)” gibi
varsayımlar temelinde değerlendirildiği görülmektedir.5 İçerideyse çok partili
sistem6 ve ekonomik anlamda devletçilikten liberalleşmeye geçişin ilk adımları
atılmıştır.7 Bu dönüşümler sırasında kamu yönetimi de önemli roller üstlenmeye
adaydır. Ancak kamu yönetiminin bu süreçte ilk olarak öz niteliklerinde yapısal
değişikliğe uğraması talep edilmektedir. Bu değişikliği açıklayan ve döneme
adını veren “idari reform” kavramı olgusal düzlemde belirme aşamasındadır;
ancak henüz “rasyonel/rasyonelleştirme” kavramı ve bu kavram temelindeki anlamlarla ifade edilmektedir. Bu bakımdan Cumhuriyet’teki 2 Ocak tarihli Yavuz
Abadan’ın “İdare Sistemimiz Üzerine Düşünceler” başlıklı başyazısında önemli
saptamalar dile getirilmiştir:8
2
3
4
5
6
7
8
Cemil Koçak, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938–1945), cilt 1, İletişim Yayıncılık, 1.baskı, İstanbul 1996, s.21–22.
Koçak, a.g.e., s.21. Berkes 1945 yılında “Savaş bitti diye dünya bayram ederken politikacılarımız korkular içindeydi.” demektedir. Bkz. Niyazi Berkes, Unutulan Yıllar, yay. haz. Ruşen
Sezer, İletişim Yayınları, 3.baskı, İstanbul 2005, s.325.
Bu yazıda “dönüm noktası” sözü “gerçek ya da algılanan bir düşünce, eylem ya da ilgideki ani
ya da köklü değişiklik” ya da “tarihteki büyük olaylar” anlamında kullanılmaktadır. Sözün farklı anlamları için bkz. Donald Kelley, “İnsana Dönüş: Batı Tarihinde Değişim ve Aydınlanmalar”, Cogito, sayı 29, Güz 2001, s.212–226. Nitekim Eroğul’a göre de, “Dünyaya damgasını
vuran bloklar politikası ve soğuk savaş bu yılda doğmuş, Türkiyeyi bugünkü duruma getiren
emperyalizm uyduculuğu ve biçimsel demokrasi, yine bu yılda hızla oluşmaya yüz tutmuştur.
Demokrat Parti, tam anlamıyla, bu yeni düzenin bir ürünüdür.” Ayrıca 1945 yılının yeni dünya
düzenini yaratmadaki bir diğer rolü Üçüncü Dünya ülkelerinin bağımsızlıklarına ulaşmasına
dairdir. Bu yıldan itibaren bu ülkeler hızlı bir uyanışın içine girmişler ve Mayıs ayında Suriye,
Fransa’ya karşı, Ekim’de de Mısır ve Cava, İngiltere ve Hollanda’ya karşı isyan etmişlerdir.
Böylece ulusal kurtuluş savaşları yeniden ortaya çıkmaya başlamıştır. Bkz. Cem Eroğul, Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), İmge Kitabevi, 4.baskı, Nisan 2003, s.15 ve s.17.
Robert A. Garson, “American Foreign Policy and the Limits of Power Eastern Europe 1946–
1950”, Journal of Contemporary History, SAGE, v.21, 1986, p.347.
Sinanoğlu, 1945 yılında çok partili siyasi hayata geçişle birlikte devrimin ideolojik cephesinden
verilen ödünlerin arttığını belirtmektedir. Suat Sinanoğlu, Türk Humanizmi, AKDTYK TTK
Yayınları, 2.baskı, TTK Basımevi, Ankara 1988, s.vıı.
Feroz Ahmad, Bedia Turgay Ahmad, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi
(1945–1971), Bilgi Yayınları, 1.basım, Temmuz 1976, s.11.
Yavuz Abadan, “İdare Sistemimiz Üzerine Düşünceler”, Cumhuriyet, 2 Ocak 1945, s.1 ve devamı s.3.
1945 Yılı 587
…siyasi, mali ve ekonomik meselelerin mutlu bir çözüme kavuşabilmesi, memlekete göre rasyonel bir şekilde işleyen harp sonu yaşayış ve düzeninin gereklerine
uyar bir idare mekanizmasının kurulabilmesine bağlıdır. Bu sebeple bir yandan yarınki barış dünyasının hürriyetçi, demokratik esaslara dayanacağını umduğumuz
siyasi ve iktisadi rejimi üzerinde düşünürken; diğer yandan bugünkü idare sistem
ve teşkilatımıza hâkim ana prensipleri aydınlatmağa ve ilerisi için ne gibi değişikliklerin gerekeceğini belirtmeğe çalışmak yersiz ve mevsimsiz bir iş sayılamaz.
ULUSLARARASI İLİŞKİLER VE DIŞ POLİTİK GELİŞMELER
1945 yılının en önemli uluslararası konuları İkinci Dünya Savaşı, savaşın
sona ermesi ve savaş sonrası oluşumlara dair gelişmeler kapsamında ortaya çıkmaktadır.9 Bu yılda üç önemli konferans toplanmıştır. İlki 4–11 Şubat 1945 tarihlerinde Yalta’daki, ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği’nin katılımıyla dünya
politikasının belirlendiği toplantıdır. İkincisi, 25 Nisan’da San Fransisco’da toplanan ve yeni uluslararası düzeni Birleşmiş Milletler (BM) Örgütü’nü de kurarak
belirleyen konferanstır. Türkiye’nin de aralarında bulunduğu 46 ülke 26 Haziran
1945’te BM Antlaşmasını imzalamıştır. Antlaşma 24 Ekim’den itibaren yürürlüğe girmiştir.10 Üçüncü konferans ise 17 Temmuz–2 Ağustos 1945’te Berlin’in
Potsdam kasabasında yapılmıştır. Potsdam Konferansı’nda savaş sonrası yeni
siyasi durum görüşülmüş ve savaşın galipleri arasında ilk düşünce farklılıkları
belirmeye başlamıştır.
Bu yılda Türkiye açısından Sovyet Rusya’nın Kars, Ardahan ile Boğazlardan serbest geçiş hakkını istemesi konusu da çok belirleyici bir dış gelişme niteliğindedir.11 Hatta bu nedenle 1945 yılı “Türkiye Üzerinde 1945 Kâbusu” gibi
nitelemelere konu olmuştur.12 Konu sonraki dönemin dış politik gelişmelerini de
etkilemesi bakımından dikkat çekicidir. Bu taleplerin belgesel varlığı ilgili ya9
10
11
12
Bekman ve Tülbentçi’nin İkinci Cihan Harbi Kronolojisi’ne göre 1945 yılının en önemli olayları şunlardır: “Yalta ve San Fransisko Konferansları, Türkiye’nin Almanya ve Japonya’ya savaş ilanı, Rusların 1925 tarihli Türk-Rus Anlaşmasını, yeni şartlara uymadığı ve tadiller yapılması mülahazasıyla feshi, Roosevelt’in ölümü, Mussoloni’nin öldürülmesi, Hitler’in intiharı
ve Almanya’nın kayıtsız ve şartsız teslim olması, BM Anayasasının hazırlanması, Potsdam
Konferansı, İngiltere’de Muhafazakârların seçimi kaybetmesi ve İşçi Partisinin iktidar mevkiine geçmesi, atom bombasının ve Amerikan taarruzlarının Japonya’yı teslim olmaya mecbur
etmesi.” Bkz. Münir Müeyyet Bekman, Feridun Fazıl Tülbentçi, İkinci Cihan Harbi Kronolojisi, cilt 5, Başbakanlık Basın ve Yayın Müdürlüğü Yayınları, 1946, s.3.
Churchill’in BM Örgütünün biçimlenişindeki katkısı için bkz. E.J.Hughes, “Winston Churchill
and the Formation of the United Nations Organization”, Journal of Contemporary History,
SAGE, vol.9, 1974, p.177–194.
Bu dönemdeki Türkiye-Sovyetler Birliği ilişkilerine ayrıntılı olarak bkz: Feridun Cemal Erkin,
Türk-Sovyet İlişkileri ve Boğazlar Meselesi, Başnur Matbaası, Ankara 1968, s.246–394. A.Suat
Bilge, Güç Komşuluk, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1992, s.265–331, Rıfkı Salim Burçak, Moskova Görüşmeleri ve Dış Politikamız Üzerindeki Tesirleri, Gazi Üniversitesi
Yayınları, Ankara 1983, s.175–184. Berkes, a.g.e., s.325–336. Joseph C. Sattertwaite, “The
Truman Doctrine: Turkey”, The Annals of the American Academy of Political and Social
Science, 1972, vol.401, p.77.
Metin Toker, Türkiye Üzerinde 1945 Kabusu, Akis Yayınları, 1.basım, Ankara Nisan 1971.
588
zında oldukça tartışılmıştır. Aliyev, Kaynar ve Tufay’ın bu konudaki diyalogları
dikkat çekicidir:13
— Prof. Dr. Hamit Aliyev (SSCB): Böyle bir taleple ilgili belge yoktur.
— Ord. Prof. Dr. Reşat Kaynar: 1947 yılında Türk Dışişlerinde çalışan şahısların
hatıraları yayımlandı ve orada delil olarak Sovyet Rusya’nın Türkiye’den toprak talebi gösteriliyor.
— Prof. Dr. Hamit Aliyev: Yayımlanan hatıralar belge olamaz. Hatıralarında insanlar herşeyi yazabilirler.
— Prof. Dr. Muzaffer Tufay: Yayımlanan hatıralar belge olamazsa, ortada Yalta
Konferansı’nın da belgeleri vardır. Bilindiği gibi, 1945 yılının Şubat ayı sonunda Yalta Konferansı’nda Roosevelt, Churchill ve Stalin dünyayı aralarında etki
bölgelerine ayırıp paylaşmışlardır. Bu Yalta Konferansı’nın belgeleri yirmi yıl
sonra 1964 yılında, Paris’te Arthur Conte tarafından “Yalta ou Le Partage du
14
monde’ isminde bir belgeler kitabı olarak yayımlandı. (20) 1964 yılından bu
yana aradan 20 küsur yıl geçmesine rağmen, bildiğimiz kadarıyla, Sovyetler
Arthur Conte’un belgeler kitabını tekzip etmediler. İşte bu belgeler kitabından
anlaşıldığına göre, Yalta Konferansında Doğu Avrupa ve Balkanlar paylaşıldığında Stalin Türkiye’yi de gündeme getirerek Türkiye üzerindeki kaygılarını ve
taleplerini ifade etmiştir. Bu durum gösteriyor ki resmi belgeleri olmadığı iddia
edilen, Sovyetlerin Türkiye’den toprak talebi Yalta Konferansı’nda Stalin tarafından dile getirilmiş ve belgelenmiştir.
19 Mart 1945’te Sovyet Büyükelçisi Molotov, Türkiye’nin Moskova Büyükelçisi Selim Sarper’e bir nota vererek 7 Kasım 1945’te sona erecek olan 17
Aralık 1925 tarihli Dostluk ve Saldırmazlık Antlaşmasının feshedileceğini bildirmiştir.15 Molotov bu notada, 1925 tarihli anlaşmanın Savaşın ortaya çıkardığı
13
14
15
Muzaffer Tufay, “Fransız ve Türk İnkılâplarının Etkileşimi”, Fransız İhtilali 1789–1989,
Frankofoni, Fransız İhtilali Özel Sayısı, (yay. haz.) Tanju İnal, Ortak Kitap No:1, Ankara 1989,
s.22–34.
Alıntıda yer verilen (20) nolu dipnotun tamamı şu şekildedir: Arthur Conte: “Yalta ou le
partage du monde” documents, Editions J’ai lu, Prix Historia 1964, Robert Laffont, Paris; özellikle 407 sayfaya Bkz: Stalin diyor ki: “Je sollicite qu’aprés la Conféerence de Crimée, les
ministres des Affaires entrangéres reçoivent mandat de se saisir du probléme des Détroits. İl
est trop injuste que la Turquie continue ainsi de tenir le Russie a la gorge”. Yani “Ben, Kırım
Konferansından sonra Dışişleri Bakanlarının Boğazlar meselesinin çözümünde, yetkili kılınmasını arzederim. Türkiye’nin böylece Rusya’yı boğazından sıkmaya devam etmesi büyük haksızlıktır” iddiasını Stalin Yalta Konferansı’nda ifade etmiştir. İşte bu toprak iştahı hastalığından kalan izleri tamamen temizleyerek, Sovyetler Birliği’nin Montrö anlaşmasının, Türkiye ve
diğer orta ve küçük ülkelerin bütünlüğü, egemenliği ve bağımsızlığını saymak demektir.” Aktaran Tufay, a.g.e., s.33.
Haber gazetelerin 22 Mart 1945 tarihli nüshalarında yer almaktadır. Bkz. Cumhuriyet, “TürkSovyet Muahedesi Uzatılmayacak. Moskova, dostluk ve tarafsızlık muahedesini feshetmek arzusunda bulunduğunu hükümetimize bildirdi.” haberi, s.1. Haberin etkisi büyük olmuş ve sonraki
günlerde de konu manşetlerden verilmeye devam etmiştir. Ancak temkinli bir sessizlik havası
da bu yayınlarda görülmektedir. Nitekim ilk günlerde, daha çok dış basında yer alan konu ile
ilgili haberlere yer verilmektedir. Ancak süreç içinde hem ABD’den hem de İngiltere’den gelen
olumlu haberler sonucundadır ki içeride yetkili isimlerin demeçleri basında yer almaya başlamıştır. Bkz. Cumhuriyet 27 Mart, 5 Kasım, 6 Kasım nüshalarının manşetleri ve Akşam Gazetesi’nin 25 Temmuz tarihli, “Times’in Boğazlara ve Rus İsteklerine Dair Makalesi” haberi.
1945 Yılı 589
yeni koşullara uygun olmadığını ve önemli oranda geliştirilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Türkiye’nin 7 Nisan 1945’de verdiği cevap notasında ise Rus isteklerinin “büyük bir dikkatle ve iyi niyetle inceleneceği” belirtilmektedir.16
Molotov, nota ile Türkiye’nin şu Sovyet isteklerini kabul etmesi gerektiğini
bildirmektedir:17
1) 16 Mart 1921 tarihli Moskova andlaşmasıyla tespit edilen Türk-Sovyet sınırında Sovyetler lehine bazı düzeltmeler yapılması;
2) Boğazların Türkiye ile Sovyetler Birliği tarafından ortaklaşa savunulması ve
bunu sağlamak için de, Sovyetler Birliğine Boğazlarda deniz ve kara üsleri verilmesi;
3) Boğazlar rejimini tespit eden Montrö Sözleşmesinde yapılması gerekli değişiklikler konusunda Türkiye ile Sovyetler Birliği arasında bir prensip mutabakatına
varılması.
Türkiye bu talepleri reddetmiş ve sonraki dönemde Türk-Sovyet ilişkileri
çok gergin bir ortama girmiştir.18
Bu süreçte özellikle İngiltere’nin tutumu değişken bir biçimde gelişmiştir.
Henüz başbakan olan Churchill Sovyetler Birliği’ni Boğazlar meselesini gündeme getirme konusunda cesaretlendirmekten vazgeçmiş ve Kasım-Aralık 1943
Tahran ve Ekim 1944’te Moskova Konferansları’nın aksine Yalta Konferansı'nda Türkiye’nin güvenliğini daha fazla dikkate alan bir yaklaşım içine girmiştir.
Gelişmeler ABD ve Sovyetlerin de onayıyla Boğazlar sorununun 22–24 Temmuz 1945'te Potsdam'da ABD, Sovyetler Birliği ve İngiltere arasında müzakeresi yönünde olmuş, ancak Postdam Konferansı, Boğazlar Sorunu’na herhangi bir
uzlaşmacı sonuç getiremeden sona ermiştir.19
Öte yandan 1945 yılı içerisinde Türkiye ve ABD arasında imzalanan bir askeri yardım anlaşması, ABD’nin Türkiye’ye yaptığı askeri yardımlarla ilgili ilk
anlaşma olması bakımından dikkate değerdir.20 İnönü bu anlaşmanın, “4 Aralık
1941 tarihinde ABD Başkanı Türkiye’nin savunması için hayati bir ehemmiyette
olduğunu beyan ederek, kendiliğinden ve bir sözleşme imza etmeksizin bize
Ödünç Verme ve Kiralamadan malzeme vereceğini ilan etmiş” olduğu konusunda tarihsel izi belirtmekte ve yapılan anlaşma nedeniyle memnuniyetini ifade
16
17
18
19
20
Edip Çelik, 100 Soruda Türkiye’nin Dış Politika Tarihi, Gerçek Yayınevi, 1.baskı, İstanbul
Haziran 1969, s.121–122.
Çelik, a.g.e., s.122.
Savaş sona erdiğinde Ankara’da esen dış politika rüzgârının ayrıntıları için bkz. Edward
Weisband, (İkinci Dünya Savaşında) İnönü’nün Dış Politikası, çev. M. Ali Kayabal, Milliyet
Yayınları, 1.baskı, Mart 1974, s.382–392. Berkes, 1945’te ortaya çıkan Sovyet gerginliği konusunun “halka doğru olarak gösterilme”diğini ileri sürmektedir. O sırada tarafsız olduklarını düşündüğü Amerikan kaynaklarına göre bu “öykü”yü anlatan yazarın, Türkiye’nin “evham”a kapıldığını ve ortada “ne fol var ne yumurta” dediğini anımsamak gerekir. Berkes, a.g.e., s.326–
327.
Ayşegül Sever, Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Orta Doğu 1945–1958, Boyut Kitapları, 1.Basım, Ekim 1997, s.18 ve s.24–28.
İsmail Soysal, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I.cilt (1920–1945), AKDTYK TTK Yayınları, TTK Basımevi, 3.baskı, Ankara 2000, s.648–652.
590
etmektedir.21 Anlaşma savaşın sona ermesine 3 ay kala 23 Şubat’ta imzalanmıştır. Soysal’a göre “Savaşın ilk yıllarında Türk-Amerikan ilişkileri, Türk-İngilizFransız üçlü ittifakı çerçevesinde, İngiltere'nin ön planda oynadığı rolün ve girişimlerin etkisi altında kalmıştı. Özellikle, Türkiye’nin savaşa sokulup sokulmaması (konusunda) ve Türkiye’ye yapılması gereken askersel yardım işlerinde
gerekli temasları İngiliz Hükümeti sürdürüyordu. Ama, ABD savaşa girdikten
bir süre sonra, Amerika Hükümeti, Türkiye konusunda daha çok karar vermek
isteyecekti.”22 Böylece Türkiye’nin Batı’ya yönelişinde önemli bir aşamaya gelinmiş bulunmaktadır.23
ASKERİ YÖNETİM
Bu konjonktürde savaşa fiilen girmemiş devletin, bütçesinde, milli savunma
ihtiyaçlarına en önemli payı ayırdığı ve olası gelişmelere karşı çeşitli önlemler
aldığı görülmektedir. Ancak bütçenin dışında da askeri yönetimin çeşitli düzenlemeler yaparak hem kendi içinde hem de ülke gündeminde güvenlik konularını
canlı tuttuğu anlaşılmaktadır. Bunlar savaş sırasında askeri yönetimin davranış
kalıpları olarak görülebilir. Kronolojik bazı düzenlemeler şunlardır:
5 Ocak’ta gedikli erbaşların maaşlarının tevhit ve teadülüne dair değişiklik getiren
4691 sayılı kanunla gedikli erbaşlar ve diğer eratın devlet tarafından yemek ve kıyafetleri konularında iyileştirmeler yapılmaktadır.
15 Ocak’ta Jandarma Kanununun 10 uncu maddesini değiştiren 4693 sayılı kanunla jandarma teftiş bölgelerinin İçişleri Bakanlığı’nca saptanması ve bu bölgelere
albay, tuğgeneral veya tümgeneral rütbelerinde müfettişler tayin edilmeleri konusu
hükme bağlanmıştır.
11 Nisan’da Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun üç maddesini değiştiren
4710 sayılı kanunla askeri kıtaların iskân veya konaklama koşulları ile devletin sorumluluklarını içeren değişiklikler yapılmaktadır.
12 Nisan’da Askeri Memurlar Kanununda yapılan değişiklikle askeri memur olma
şartları yeniden düzenlenmektedir.
4 Mayıs’ta Subaylar Heyetine Mahsus Terfi Kanununda yapılan değişiklikle,
“Kurmay subaylar mensup oldukları sınıftan gayri sınıf kıtalarına da verilirler ve
bu kıtalardan alacakları sicillerle yükseltilirler” fıkrası eklenmektedir.
8 Mayıs’ta Askeri Ceza Kanununun bazı maddelerini değiştiren yasal düzenlemeyle yoklama kaçağı, bakaya, saklı, firar, kaçaklara yardım edenlerin cezaları hakkında ağırlaşan cezalar getirilmektedir.
22 Haziran’da jandarma gedikli erbaşlara dair düzenlemeler yapılmaktadır.
3 Temmuz’da subay ve askeri memurların tekaüdü için rütbe sınıflarına göre tayin
olunan yaşları konusunda lüzumu halinde seferberlikte veya harp veyahut harp ilanı halinde yaş haddini tamamlayan komutanların Bakanlar Kurulu kararıyla emekliliklerinin ertelenebileceği kararlaştırılmıştır.
21
22
23
“Cumhurbaşkanı’nın 2 Kasım Tarihli Meclis’in Yedinci Döneminin Üçüncü Toplantı Yılını
Açarken Kamutay’daki Söylevleri”, RG, 2 Kasım 1945, sayı:6147.
ABD’nin Türkiye'ye yönelik askeri yardımları 1947 Truman Doktrini uyarınca yeniden başlamış ve Türkiye'nin 1952’de NATO'ya katılımı üzerine daha kapsamlı olarak sonraki yıllarda da
devam etmiştir. Bkz. Soysal, a.g.e., s.648–649.
“Türkiye Batı'ya Yöneliyor 1945–1949” için bkz. Sever, a.g.e., s.47-57.
1945 Yılı 591
14 Temmuz’da Seferberlik Kanununda değişiklikler yapılmaktadır.
17 Temmuz’da Ordu İç Hizmet Kanununda yapılan değişiklikle er, erbaş, erat ve
subay tanımları yeniden yapılmakta ve rütbe sırası belirlenmektedir.
13 ve 23 Ağustos’ta yapılan iki değişiklikle de Subaylar Heyetine Mahsus Terfi
Kanununu değiştirilmekte ve sağlıkçı subaylara yönelik kıta hizmetlerinde iyileştirmeler yapılmaktadır.
Bu önlemlere ek olarak çıkarılan iki yönetmelik, üzerinde dikkatle durulması gereken bir başka düzenleme öbeğini oluşturmaktadır. Bunlardan ilki 3
Ekim tarihli “Memleket İçi Düşmana Karşı Silahlı Savunma Ödevi Yönetmeliği”dir. 1944 tarihli ve 4654 sayılı Kanunun 3. maddesine dayanılarak hazırlanan
Yönetmelik halkın silahlanmasını öngörmektedir: “Olağanüstü hallerde ve seferde paraşütçülere ve havadan kıta indirmelerine, denizden çıkarmalarına, sınırlardan sızmalara karşı onaltı yaşını bitiren ve altmış yaşını bitirmemiş erkeklerle yirmi yaşını bitiren ve kırk beş yaşını bitirmemiş kadın vatandaşlar silahla
karşı koymakla ödevlidirler. Silahlı hizmet görecek yeter sayıda erkek bulundukça kadınlar(ın) yardımcı hizmetlerde kullanılmaları” sağlanacaktır. Bu görevlerin organizasyonunu valiler yürüteceklerdir.24
Öte yandan sonbaharda yayımlanan ve Milli Eğitim Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı temsilcilerinden oluşturulan kurul tarafından hazırlanan Askerliğe Hazırlık Dersleri Yönetmeliği de savaş sırasında ve olası savaş nedeniyle
gereksinim duyulan askeri yönetim tedbirlerindendir. Bu Yönetmeliğin
1.maddesiyle, “Yurt savunmasına hazırlanmalarını sağlamak amacıyla resmi ve
özel, orta, lise, yüksek okullarla üniversitede ve bunlara denk sayılan okullarda
okumakta olan bütün kız ve erkek öğrenciler askerlik öğretimi görmekle ödevlidirler. Yabancı uyruğu öğrenciler askerlik öğretimine bağlı değildir.” hükmü
getirilirken 2. maddesinde ise, “Erkek öğrenciler, bütün ordu hizmetleri için yetiştirilir. Kız öğrenciler daha ziyade ordunun yardımcı ve geri hizmetleri ve yurt
içi vazifeleri için yetiştirilir” denmektedir.25
BÜTÇE
1940–1950 arası ekonomik açıdan “savaş ekonomisi dönemi” olarak adlandırılabilir. Bunda savaşın 1945’te sona ermesine karşın, dünya gündeminde savaş sonrası çalkantıların hâkim olmasının payı ve Rus isteklerinin etkisi bulunmaktadır. Bu sırada Türk parası altına göre sürekli değer kaybetmektedir. Nitekim 1945’te düşüş oranı %35 olmuştur. Savaşın etkisi nedeniyle altının fiyatı sürekli yükselmektedir.26 Dumanı tüten savaş meydanı nedeniyle içeride hükümetlerin geleceğe dair tutum ve davranışlarında da tam bir belirsizlik hâkimdir. Tam
da bu nedenle ekonomik açıdan en belirgin olan, dış güvenlik konularıdır. Bu
24
25
26
BCA, 30..18.1.2/109.60..2, 3.10.1945, s.1–8.
BCA, 30..18.1.2/109.61..9., 11.10.1945.
Aziz Köklü, Türkiye’de Para Meseleleri, Siyasal Bilgiler Okulu Yayınları, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1947, s.72.
592
durum daha somut olarak bütçede milli savunma gereklerine ayrılan payın oransal büyüklüğü ile de görülebilir. Bütçe’de Milli Savunma Bakanlığı’na ayrılan
pay ile savaştan kaynaklanan olağanüstü giderler payının toplamı ile oluşan ve
bütçenin neredeyse yarısını oluşturan büyüklük olağanüstü boyutlardadır. Ancak
yine de bu oran önceki yıllarla karşılaştırıldığında önemli bir azalmayı da işaret
etmektedir. Söz gelimi 1940 yılındaki harcama miktarı 1945 yılına çok yakın
olmasına karşın savunma hizmetlerine ayrılan payın GSMH’ya oranı 1945’e
oranla iki kattan fazladır. 1940 yılında bu oran %12.4, 1941’de 11.1, 1942’de
8.2, 1943’de 6.4, 1944’te 9.1 ve nihayet 1945’te bu oran %5.1 olarak gerçekleşmiştir. Dolayısıyla savaş yıllarına oranla bir düşme eğilimi bulunmaktadır.
Yine de bu oran önemli bir değerdir ve ülkenin konjonktürü daha uzun yıllar bu
miktara yakın payları savunma hizmetlerine ayırmak zorunluluğu doğurmuştur.27
1945 bütçesindeki %45’lik büyüklüğü daha geniş bir kapsamda değerlendirmek ve savunma harcamaları olarak ele almak gerekmektedir. Nitekim savunma harcamalarına savaş zamanında Türk Silahlı Kuvvetleri kapsamında yer
alan kara, deniz ve hava kuvvetlerinin yanında Jandarma ve Sahil Güvenlik
Komutanlığı da girmektedir. Son iki kurumun harcamaları savaş zamanında ayrı
bütçelerle finanse edilmektedir. Hatta ödemeleri Hazinece yapılan askeri nitelikteki donanım ve silah sistemi alımı için sağlanan ve devlet borcu niteliğinde bulunan firma kredi ödemeleri ve bazı borç geri ödemelerini de savunma harcamaları içinde değerlendirmek gereklidir. Bu bakımdan ele alındığında ve olağanüstü giderlerden toprak ürünleri vergisi tahsil giderleri çıkıldığında, 1945 yılında
savunma ve güvenlik hizmetleri bütçe ödenek ve harcamalarının gerçekleşmeleri
şu şekildedir: başlangıçta 300.9 milyon, yıl sonunda 299.4 ve kesin hesap 278.7
milyon liradır.28
Bu yılda bütçe takviminde önemli bir değişiklik yapılmış ve bütçe dönemi
Haziran ayından Ocak ayına çekilmiştir. Daha açık bir deyişle, 1945 yılı bütçesi
yedi aylıktır.29 Bu değişiklik 24 Ocak tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 4698
sayılı Muhasebei Umumiye Kanununun 5 ve 34 üncü maddelerinin değiştirilmesiyle gerçekleştirilmektedir. 5.madde değişikliği ile “Bütçe yılı, Ocak ayının birinci gününden Aralık ayının sonuncu gününe kadar olan on iki aylık süredir.”
ve 34.madde değişikliği ile de “Bakanlıklardan her biri kendi bütçesini hazırlayarak Haziranın sonuna kadar Maliye Bakanlığı'na gönderir. Maliye Bakanı da
kendi bakanlığının gider bütçesini hazırlayıp ötekilerle birleştirerek Devletin bir
yıllık genel bütçe tasarısını meydana getirir. Bu tasarı Bakanlar Kurulunca in27
28
29
Bkz. Savunma ve Güvenlik Hizmetleri (1924–1993), Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol
Genel Müdürlüğü, Ankara Eylül 1993, s.88.
Savunma ve Güvenlik Hizmetleri, a.g.e., s.17.
23 Ağustos’ta yayımlanan Belediye Muhasebe Usulü Tüzüğü’ndeki değişiklikle belediye bütçesinin hesap dönemi de her yılın Ocak ayı başından Aralık ayı sonuna kadar 12 aylık süreden
ibaret hale getirilmektedir.
1945 Yılı 593
celenip onandıktan sonra Ekim ayı başında Büyük Millet Meclisine sunulur.”
düzenlemeleri gerçekleştirilmektedir. Yasa ayrıca iki geçici maddeden oluşmaktadır. Geçici 1.maddeye göre, “1 Haziran 1945’den 31 Aralık 1945’e kadar olan
süre için yedi aylık bütçe yapılır.” Geçici ikinci maddeye göre ise, “bütçe yılının
değişmesi mükelleflerin yıllık vergi ve resim ödevlerinde bir artırma yapılmasını” gerektirmeyecektir. Batıya eklemlenmenin milat olarak kabul edildiği bir
zaman kesitinde bütçe takviminde yapılan değişikliği ve nedenlerini, her ne kadar farklı ülke uygulamalarını örnekleyerek anlatsa da, Maliye Bakanlığı eski
Müsteşarı da olan Esat Tekeli’nin, 14 Ocak 1945 tarihli Ulus Gazetesindeki
“Bütçe ve Takvim Yıllarının Birleştirilmesi” başlıklı başyazısından okumak
mümkündür:30
1945 bütçesi, 1945 yılının istihsal durumunu belirtecek aylarda, yani ilkbaharda
hazırlanır ve tasdik edilirse tahminler de hakikate daha ziyade yaklaşılmış ve masrafların da, hakiki varidata göre ayarlanması, daha ziyade imkân altına girmiş bulunur. Bu düşünceye gidilirse ilk bakışta haziran ayı, bütçe yılı başlangıcı için daha
elverişli görünür… Bütçe yılının haziranda başlamasının esaslı mahzuru inşaat meselesidir. İşe başladıktan bir iki ay sonra kış geliyor, iş yarım kalıyordu. İlkbaharda
nisanda işe yeniden başlanınca da vakit darlanmış bulunuyor, işi çabuk bitirmek,
bütçe yılı sonunda ödeneği yakmamak kaygısı baş gösteriyor, bu durumda ise ya
acele ve fena iş yapılıyor, yahut da bazı yolsuzluklara sapılıyordu. İşte bütçe yılı
başının değiştirilmesiyle, bu esaslı mahzur önlenecektir.
Bütçe 21 Mayıs 1946 günü Maliye Bakanı Nurullah Esat Sümer tarafından
meclise sunulmuş ve yedi aylık dönemi kapsayan bütçe görüşmelerine başlanmıştır. Bütçede dönemin olağanüstü koşulları nedeniyle gelir tahminlerinin
%89’u vergilerle, geri kalan bölümü ise iç borçlanma ile karşılanmıştır.
Bkz.Tablo1. Gelir kalemlerinden kazanç vergisi 80.7 milyon, hayvanlar vergisi
26.7 milyon, gümrük vergileri 11.1 milyon, muamele vergisi 68.2 milyon, tekel
geliri 56.2 milyon, iktisadi buhran vergisi 21.6 milyon, muvazene vergisi tutarı
ise 23.9 milyon olarak öngörülmektedir. 1945 bütçesinde savunma vergileri 55.4
milyon tutarında ve istisnai gelirler ise 131.7 milyon olarak hesaplanmış bulunmaktadır. Memurlara, savaşın olumsuzluklarını gidermek amacıyla, yaklaşık 77
milyon lira tutarında zam ve yardım yapılması kararlaştırılmıştır. Uzun vadeli
borçların 258 milyon lirası iç borç, 268 milyon lirası da dış borçtur. Kısa vadeli
borçlarda durum ise 855 milyon lira iç borç ve 3 milyon lira dış borç tutarları biçimindedir.31
30
31
Esat Tekeli, Mali ve İktisadi Meseleler 1943–1949, Ankara 1950, s.11–13.
Baydar, a.g.e., s.62. 1945 Bütçe Kanunu tıpkı 1944’te olduğu gibi açık haliyle kanunlaşmıştır.
Bütçe uygulamada da açık vermiştir. Kesinleşme ise öngörülen açık oranına yakın olarak gerçekleşmiştir. Bu durum Coşar’a göre “ihtiyatlı davranıldığını” göstermektedir. Bkz. Nevin Coşar, Kriz, Savaş ve Bütçe Politikası (1926–1950), Bağlam Yayıncılık, Birinci Basım, Nisan
2004, s.130–131 ve s.150.
594
TABLO 1: 1945 DEVLET BÜTÇESİ
MASRAF BÜTÇESİ
TL
Büyük Millet Meclisi
6.047.064
Cumhurbaşkanlığı
618.251
Sayıştay Başkanlığı
737.773
Başbakanlık
1.614.461
Danıştay Başkanlığı
284.610
Basın ve Yayın Genel Mü4.020.729
dürlüğü
İstatistik Genel Müdürlüğü
836.440
Devlet Meteoroloji İşleri Ge701.194
nel Müd.
Diyanet İşleri Başkanlığı
753.907
Adalet Bakanlığı
11.456.840
Tapu ve Kadastro Genel
1.696.961
Müdürlüğü
Milli Savunma Bakanlığı
87.114.700
İçişleri Bakanlığı
6.620.594
Emniyet Genel Müdürlüğü
10.232.107
Jandarma Genel Komutanlığı 17.729.402
Dışişleri Bakanlığı
2.705.183
Maliye Bakanlığı
45.016.657
Devlet Borçları
84.662.026
Milli Eğitim Bakanlığı
51.012.927
Bayındırlık Bakanlığı
37.442.734
Ekonomi Bakanlığı
4.884.970
Sağlık ve Sosyal Yardım Ba- 17.907.024
kanlığı
Gümrük ve Tekel Bakanlığı
7.500.437
Tarım Bakanlığı
14.513.245
Ulaştırma Bakanlığı
1.587.953
Ticaret Bakanlığı
1.238.297
Olağanüstü Giderler
184.468.338
TOPLAM
603.404.824
%
VARİDAT BÜTÇESİ
1,0 İrat ve Servet Vergileri
0,1 Savunma Vergileri
0,1 İstisnai Gelirler
0,3
0,0
0,7
TL
350.778.000
55.365.000
131.700.000
%
65,2
10,3
24,5
537.843.000
100
0,1
0,1
0,1
1,9
0,3
14,4
1,1
1,7
2,9
0,4
7,5
14,0
8,5
6,2
0,8
3,0
1,2
2,4
0,3
0,2
30,6
100
TOPLAM
Eroğul’a göre sürecin görünümü şöyledir:32
Türkiye, bir yandan, her an seferber olmaya hazır büyük bir ordu beslemiş, öte
yandan da, memleket içinde sıkı bir polis rejimi kurmuştur. Bunun sonucu olarak,
vesikalı, sıkıyönetimli ve milli şefli bir idare kurulmuş, halk ezilmiş ve karaborsadan yararlanan yeni bir zenginler zümresi türemiştir. Ezilen halk, iktidara düşman
olmuştur. Türedi zenginler ise artık idarede doğrudan doğruya söz sahibi olmayı
arzulamaktaydılar.
32
Eroğul, a.g.e., s.18.
1945 Yılı 595
Böyle bir manzara 1945 yılı bütçe görüşmeleri sırasında her an patlamaya
hazır bir siyasal zemini işaret etmektedir. Nitekim Meclis’te hararetli tartışmalar
cereyan etmiş ve bu tartışmalar CHP’nin içindeki muhalefeti su yüzüne çıkaracak nitelikte olmuştur. Muhalif sesler hükümetin ekonomik politikalarını eleştiren konular üzerinde fazlasıyla durmaya başlamışlardır. 33
Bu atmosferdeki genel kuruldaki bütçe oylamalarında yedi CHP’linin
aleyhte oy kullandığı görülmektedir.34 Bunlar Celal Bayar, Refik Koraltan, Fuat
Köprülü, Adnan Menderes, Emin Sazak, Hikmet Bayur ve Recep Peker olup, ilk
dört isim Demokrat Parti’nin kurucuları arasında yer alacaktır. Bütçe hakkındaki
oylamadan sonra söz alan Başbakan Şükrü Saraçoğlu, sert konuşmasında hükümeti için de güvenoyu istemiş, güven oylamasına katılan 366 milletvekilinden
359’u kabul, yine yedi milletvekili ret oyu vermiştir. Bu büyük desteğe karşın
Ahmad’a göre Hükümetin eleştiriler karşısında verdiği ilk ödünlerden biri ticarette daha liberal bir siyaset güdüleceğinin de işareti olan bir bakan değişikliğidir. Buna göre 31 Mayıs’ta Ticaret Bakanı Celal Sait Siren yerine Raif Karadeniz getirilmiştir.35
ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ VE İÇ SİYASİ GELİŞMELER
Çavdar’ın “safların belirlenmesi ve sınırlı demokrasi”36 yılı olarak betimlediği 1945 yılında, savaş döneminde uygulanan ekonomik politikalar halkın
önemli bir bölümünde derin ekonomik ve toplumsal hoşnutsuzluklara neden olmuş ve savaş sırasında ortaya çıkamayan örgütlü muhalif hareket, basında37,
CHP’de ve TBMM’de bu yıldan itibaren daha açık bir biçimde görülmeye başlamıştır. Siyasal iktidarsa özgür muhalefete yönelik taleplerin önünü açacak dü33
34
35
36
37
Ertuğrul Baydar, İkinci Dünya Savaşı İçinde Türk Bütçeleri, Maliye Bakanlığı Tetkik Kurulu
Yayın No:1978–195, Ankara 1978, s.9.
Yukarıda ismi geçen 7 milletvekilinin 5’i Toprak Kanununa da ret oyu vermiş olan milletvekilleridir. Bkz. Mahmut Goloğlu, Milli Şef Dönemi (1939–1945), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi,
Üçüncü Kitap, Kalite Matbaası, Ankara 1974, s.352–354.
Hikmet Bayur’un bütçe görüşmelerinde söz alarak “Ticaret ve Ekonomi Bakanlarının lazım gelen evsafı haiz olmadıklarını” söylemesi ve basında başka bakanların değişme olasılığı yorumları dikkate değerdir. Bkz. Cumhuriyet, 30 Mayıs 1945, s.1. Ahmadlara göreyse, ara seçimlerde
CHP, resmi bir aday listesi hazırlamayarak siyasal anlamda ilk liberalleşme eğilimini göstermiştir. Ahmad, Ahmad, a.g.e., s.13–14. Ayrıca 30 Mayıs’ta CHP Genel Sekreteri Memduh
Şevket Esendal’in sağlık sebepleri nedeniyle çekilmesi ve yerine Nafi Atıf Kansu’nun önce vekâleten sonra da aslen atanması da bu tepkiler kapsamında düşünülmelidir. Bkz. Osman
Akandere, Milli Şef Dönemi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998, s.371 ve Ulus Gazetesi, 1 Haziran
1945. Bu arada devletçilik de yıl içinde çeşitli eleştirilere uğratılmıştır. Bunlardan Necmettin
Sadak’ın “Devletçilik Siyasetimizin Gayeleri ve Hududu Üzerinde Durmak Gerekir” başlıklı
başyazısında mevcut uygulamanın amaç ve sınırlar itibariyle anlam kaymasına uğradığı, tanımının iyi yapılamadığı ve dünyanın o günkü gidişine uydurulması gerekliliği üzerinde durulmaktadır. Bkz. Akşam, 16 Aralık, 1945, s.1–2.
Tevfik Çavdar, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900–1960), İmge Kitabevi, 1.baskı, Eylül 2003,
s.303.
Türkiye’deki 1945 yılı siyasi gelişmelerinin basındaki değerlendirmeleri için daha ayrıntılı olarak bkz. Nilgün Gürkan, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945–1950), İletişim Yayınları, 1.baskı, İstanbul 1998, s.138–185.
596
zenlemeler yapmıştır.38 Muhalefet özellikle bahar aylarından sonra ülke gündeminde etkili olmaya başlamış ve iktidar, muhalefetin talepleri ve tepkileri karşısında savunma ve geri çekilme pozisyonunda kalmıştır.39 Tepkilerin ortaya çıkmasında Meclisteki Toprak Yasası ile Bütçe Yasası görüşmeleri etkili olmuş, bu
düzenlemeler muhalifler için önemli bir platform oluşturmuştur.
Tepkilerin odak noktası olan ve 14 Mayıs’ta Meclis’te görüşülmeye başlanan 4753 sayılı Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu (Toprak Yasası) Tasarısı, 11
Haziran 1945’te kabul edilmiştir. Bu Kanunun, “çalışan çiftçinin kendi işleyeceği toprağının kendi malı olması” ilkesine dayandığı ve köylü, çiftçi üzerinde
önemli etkiler yaratacağı vurgulanmasına karşın, gerçekte iyi uygulanamaması
nedeniyle istenilen sonuçların ortaya çıkması da mümkün olmamıştır. Düzenlemenin en somut sonucu CHP içindeki muhalefetin kuvvetlenerek “Dörtlü Takrir” vermesine yol açmasıdır.40 Önerge 7 Haziran’da Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü tarafından verilmiştir. Önerge ile “demokratik ilkelerin daha geniş biçimde uygulanması, yurttaşların hak ve özgürlüklerinin bir anayasa gereği olarak sağlanması” istenmektedir. CHP önergeyi
12 Haziran’da reddetmiştir. Önerge girişiminin somut sonucu CHP içi muhalefetin artık sabırları taşırdığı ve ihraç zamanını hızlandırmış olduğudur. Nitekim
Menderes ve Köprülü 21 Eylül’de parti disiplinini bozmak suçundan ihraç edilmiş ve Bayar’ın 1 Aralık’ta istifa etmesiyle muhalif unsurlar CHP’den uzaklaştırılmışlardır.41
Demokrat Parti’nin kuruluşu sırasında Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve
CHP’nin rolü, muhalif hareketlerin varlığını destekleyici biçimdedir. 19 Mayıs
1945’te yaptığı konuşmasında İnönü savaş sona erdiğine göre artık demokrasi
yolunda yeni adımlar atılabileceğini ifade etmektedir.42 Cumhurbaşkanı, 2 Kasım tarihli Meclis’in yedinci döneminin üçüncü toplantı yılını açarken vermiş
olduğu söylev ile de bu konudaki görüşlerine açıklık getirmiştir:
… Bizim tek eksiğimiz, Hükümet Partisi’nin karşısında bir parti bulunmamasıdır.
Bu yolda, memlekette geçmiş tecrübeler vardır. Hatta iktidarda bulunanlar tarafından teşvik olunarak teşebbüse girişilmiştir. İki defa memlekette çıkan tepkiler karşısında teşebbüsün muvaffak olmaması bir talihsizliktir. Fakat memleketin ihtiyaçları sevkiyle, hürriyet ve demokrasi havasının tabii işlemesi sayesinde, başka siyasi
partinin de kurulması mümkün olacaktır. (…) yeni seçim için tabii olarak bir buçuk sene geçecektir. Bu zaman, milletin yeni seçime bir hazırlık devri olacaktır.
Tek dereceli olmasını dilediğimiz 1947 seçiminde, milletin çoklukla vereceği oylar
gelecek iktidarı tayin edecektir. O zamana kadar bir karşı partinin kendiliğinden
kurulabilip kurulamayacağını ve kurulursa, bunun Meclis içinde mi, Meclis dışında
mı, ilk şeklini göstereceğini bilemeyiz. Şunu biliriz ki, bir siyasi kurul içinde pren38
39
40
41
42
Akandere, a.g.e., s.347–353.
Hikmet Bila, CHP 1919–1999, Doğan Kitapçılık AŞ., 1.baskı, Temmuz 1999, s.109.
Ahmad, Ahmad, a.g.e., s.13.
Turhan Feyizoğlu, (Bir Paylaşma Planının Perde Arkası) Türkiye 1945, Bizim Kitaplar, İstanbul 2007, s.26. Ahmad ve Ahmad, a.g.e., s.13–14.
Cem Eroğul, “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945–71”, Irvin Cemil Schick, Ertuğrul Ahmet
Tonak, Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, 3.baskı, Ocak 1998, s.113.
1945 Yılı 597
sipte ve yürütmede arkadaşlarına taraftar olmayanların hizip şeklinde çalışmalarından fazla, bunların, kanaatleri ve programları ile açıktan durum almaları, siyasi hayatımızın gelişmesi için daha doğru yol; milletin menfaati ve siyasi olgunluğu için
daha yapıcı bir tutumdur.
Böylece Türkiye, iç siyasetinde daha önce iki kez denediği çok partili siyasi
hayata geçiş çabalarına, bir yenisini daha ekleme girişimlerine başlamaktadır.
Bu çabada dış etkilerin iktidar ve muhalefet üzerinde yansımaları olduğu kadar,
iç siyasi ortamın da bunu talep eder olmasının payı büyüktür.43 Nitekim siyasette
önemli bir rol oynamasa da tüccar, müteahhit ve iş adamlarından Nuri Demirağ
8 Temmuz’da Valiliğe başvurarak “Milli Kalkınma Partisi” adında bir parti44
kurma konusunda girişimde bulunmuştur. Bu parti dönemin ilk muhalif parti girişimidir.45
Partinin programında devletçilik reddedilmekte, seçimlerin tek dereceli yapılması, cumhurbaşkanının millet tarafından seçilmesi, bir âyan meclisi kurulması ve sanayide, ticarette serbest rekabet esası savunulmaktadır. Dış politika
alanında ise, “İslam Birliği-Şark Federasyonu” istenmektedir. Parti, ülkenin çeşitli bölgelerinde şubeler açmış, 1946 belediye seçimlerine katılmış ancak sonra
seçimlerden çekilmiştir.46
Öte yandan “demokrasi”
kavramı da 1944 yılından
itibaren basında tartışılmaktadır.
Özellikle Tan Gazetesi bu
tartışmalarda öncü bir rol
üstlenmiş durumdadır. Savaş
sırasında yazılarıyla demokrasi
fikrini destekleyenler arasında
bulunan Sertel’ler, Hüseyin
Cahit Yalçın, Ahmet Emin
Yalman, 1945 yılında artık
“nasıl bir demokrasi” sorusunun
yanıtını
tartışmaktadırlar.47
Ancak Timur’un çok partili hayata geçişten sonraki 35 yılı değerlendirmesinde
de görüldüğü gibi “demokrasi” “ne ortaya çıkış koşulları, ne de muhtevası itibariyle gerçek bir demokrasi olabilmiştir.”48
43
44
45
46
47
48
Çok partili düzene geçişte etkili olan iç ve dış siyasi gelişmeler için daha ayrıntılı olarak bkz.
Çetin Yetkin, Karşı-Devrim 1945–1950, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Yayınları, Nisan 2006, s.154 vd.
Bu dönemde siyasal partiler siyasi dernek olarak nitelenmektedir. Bkz. Bkz. Türkiye’de Siyasi
Dernekler II, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1950.
Valiliğe sunulan Milli Kalkınma Partisi Nizamnamesine göre partinin kurucuları, Yeşilköy
Gök Okulu sahibi Nuri Demirağ, Eski Erzurum Milletvekili ve İstanbul 5. Noteri H. Avni Ulaş
ve Muharrir C.Rıfat Atılhan’dır. Türkiye’de Siyasi Dernekler II, a.g.e., s.125.
Füruzan Hüsrev Tökin, Türkiye’de Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişmesi (1839–
1965), Elif Yayınları, Ekin Basımevi, 1965, s.78.
Çavdar, a.g.e., s.304.
Taner Timur, “Osmanlı Mirası”, Irvin Cemil Schick, Ertuğrul Ahmet Tonak, Geçiş Sürecinde
Türkiye, Belge Yayınları, 3.baskı, Ocak 1998, s.31.
598
Tan Olayı
5 Aralık tarihli Ulus Gazetesi haberine göre, “İstanbul'da iki gazete idarehanesi harap oldu. Tan ve Yeni Dünya gazeteleri on bini aşan üniversite öğrencisi tarafından yapılan nümayiş sonucu tahrip olmuştur. Makine ve diğer tesisler de hasara uğramıştır. Sıkıyönetim kararıyla her türlü kütle toplantıları yasak
edilmiştir.” Bu olay daha sonraları Tan Olayı olarak anılacaktır.49 Olay sırasında
sosyalist gazetelere ve bu türde yayın bulunduran kitapçılara saldırılmış ve buralar tahrip edilmiştir. Bu hareketin CHP ve Hükümetçe kışkırtıldığı, Menderes’in
de bu yönde iddiada bulunduğu ifade edilmekte, Ruslar da aynı olayı Rus aleyhtarlığı olarak nitelendirmektedirler.50 Tan Gazetesi bu sıralarda Tevfik Rüştü
Aras, Sabiha ve Zekeriya Sertel’lerin yazılarıyla Türkiye’nin Sovyetler Birliği’yle iyi ilişkiler içinde olması gerektiğini savunmaktadır.51
Cemiyetler: Toplumsal Hayatın Görünümü
Baltacıoğlu, 1945 yılında yazdığı “Batıya Doğru” adlı eserine, o tarihte
“Batıya doğru gitmek doğru mudur, değil midir” diyenler artık kalmadı. Şimdi
hiç kimse kafasını bu soru ile yormuyor. Toyundan erginine dek, herkes biliyor
ki Batıya gitmek, Avrupalılaşmak gerektir ve iyidir.” şeklinde bir saptama yaparak başlamaktadır.52 Buradan 1945 itibariyle geniş toplumsal kesimlerdeki Batı
algısının olumlu olduğu ve Batıya doğru yönlenilmesine taraftar olduğunu çıkarmak mümkündür.
Bu algının bu dönemdeki toplumsal örgütlenmeler bakımından katalizör etki yaratıp yaratmadığı bir yana bırakıldığında, görülen odur ki “cemiyet hayatı”
hızlı bir dönem içine girmiştir. Öyle ki, Durumlarını 3512 Sayılı Cemiyetler Kanununa Uydurarak Vilayetlerince Faaliyette Bulunmasına İzin Verilen Cemiyetlerden Nizamnamelerinin Kanununa Uygun Bulunduğu Vekâletçe Tespit Edilenler ve Vekâletçe Vaziyetleri Tetkikte Olan Cemiyetler listesi aşağıdaki tabloda
yer almaktadır. Buna göre Türkiye genelinde 1945 yılında toplam 685 derneğin
121’inin kuruluş izinlerini aldığı, 564’ünün ise inceleme aşamasında bulunduğu
anlaşılmaktadır.53
49
50
51
52
53
5 Aralık tarihli Cumhuriyet haberi, “Üniversite Gençlerinin Dünkü Nümayişi” başlığıyla vermektedir.
Ahmad, Ahmad, a.g.e., s.16. Aydemir de aynı görüşü paylaşmakta ve bunlara Fransızca çıkan
La Turquie idarehanesi ile Beyoğlu’nda bir Sovyet vatandaşına ait olan Berrak Kitabevi’ni de
eklemektedir. Şevket Süreyya Aydemir, İkinci Adam, ikinci cilt (1938–1950), Remzi Kitabevi,
Aralık 2005, s.285. Öte yandan Asım Us 5 Eylül 1945 tarihinde Ankara’da Anadolu kulübünde
yapılan basın konferansında başbakanın, demokrasi rejimi hakkında hükümetin görüşlerini
açıkladığını ve Tan ve Vatan gazetelerini ima ederek bu iki gazetenin yayınlarındaki “uygunsuzluk”tan bahsettiğini belirtmektedir. Tan gazetesinden konferansa kimse gelmemiştir. Bkz.
Asım Us, Asım Us’un Hatıra Notları, Vakit Matbaası, İstanbul 1966, s.646.
Cumhuriyet Ansiklopedisi, a.g.e., s.75. Olay için ayrıca bkz. Şerafettin Pektaş, Milli Şef Döneminde Cumhuriyet Gazetesi, Fırat Yayınları, Ocak 2003, s.52–57. Eroğul olayı, “sola karşı
baskının doruğa yükselmesi” olarak nitelendirmektedir. Bkz. Eroğul, a.g.e., s.20.
İsmayıl Hakkı Baltacıoğlu, Batıya Doğru, Sebat Basımevi, İstanbul 1945, s.7.
Ankara ve İstanbul’daki cemiyetlerin listesi için bkz. Ek 2a ve Ek 2b.
1945 Yılı 599
Tablo 2: 1945 yılı Türkiye’deki Cemiyetler Listesi54
Vilayeti
Ankara
Balıkesir
İstanbul
İzmir
Kütahya
Trabzon
Türkiye
Bakanlıkça Yasal Bulunan
Dernekler
31
5
48
12
1
0
121
Bakanlıkça İncelemede
Olan Dernekler
32
16
116
59
31
22
564
Toplam
63
21
164
71
32
22
685
1945 yılında halkevleri ve halkodaları sayılarında da ciddi artışlar söz konusudur. Bu yılda kurulan halkevi sayısı 32, halkodası sayısı 2338’dir. Böylece
tüm ülkede 437 halkevi ve 2688 halkodası sayısına ulaşılmıştır. Savaş dönemi
içinde en yüksek sayılara bu yılda erişilmiştir.55
Tablo 3: 1945 Yılında Halkevleri
İlde
İlçede
Bucakta
Köyde
Mahallede
Genel Toplam
Önceden açılan
63
242
67
32
1
405
Yeniden açılan
29
2
1
32
Toplam
63
271
69
33
1
437
Tablo 4: 1945 Yılında Halkodaları
İlçede
Bucakta
Köyde
Mahallede
Genel Toplam
Önceden açılan
90
100
163
12
365
Yeniden açılan
32
544
1757
5
2338
Ev’e çevrilen
14
1
0
0
15
Toplam
108
643
1920
17
2688
KAMU YÖNETİMİ
1945 yılında kamu yönetimi başlığı altında öne çıkan konulardan bazıları
şunlardır: On beş yıl sonra bir devlet yıllığı çıkarılmaktadır. Kırkın üzerinde idari yasal düzenleme yapılmış olup, nüfus mülki taksimatı etkiler nitelikte artmak54
55
Listeden Cemiyet sayısı toplam 20 ve üzeri olan iller seçilmiştir. Ayrıca vilayetlerce izin verilen cemiyetlerin nizamnameleri bir kez de vekâletçe tetkikata tabi tutulmaktadır. BCA,
490..1.0.0 Yer No: 596.61..1. ,Tarih: 18.5.1945 Dosya: 3.
CHP, Halkevleri ve Halkodalarının Yurd İçinde Dağılışları, Doğuş Matbaası, Ankara 1945,
s.3.
600
tadır. Umumi müfettişlikler, kamu personeli, idari transfer, rasyonalizasyon ve
sıtma mücadelesi temelinde sağlık hizmetleri merkezi yönetimin temel uğraş
alanlarıdır. Yerel yönetim alanında en temel düzenleme İller Bankası’nın kurulması olup, muhtarlık sisteminde yapılan düzenleme ve konut politikasının artan
önemi diğer önemli konu başlıklarını oluşturmuştur. Ayrıca bu zaman kesitinde
yönetim terminolojisinde esaslı değişiklikler yapılmıştır.
Devlet Yıllığı
Bu yılda özellikle Cumhuriyet dönemini ilgilendiren ancak idare tarihinin
en temel verilerini sağlayan önemli bir çalışmanın yayımlandığı görülmektedir.
Sonraki yıllarda Devlet Teşkilatı Rehber’lerine de kaynaklık edecek bu çalışma
bir “Devlet Yıllığı”dır. 16 Aralık tarihli Ulus Gazetesi’nde T.İ. rumuzlu yazarın,
“Yankılar” isimli köşesinde “Devlet Yıllığı 1944–45” başlıklı bir yazısı neşredilmiştir.56 Yazar Yıllığın evvelki gün kendisine gelen bir paketin içinden çıktığını ifade etmektedir. Yıllığın önsözünde yer alan bilgilerle süren bu yazıdan
Yıllığın Aralık ayının ilk yarısında matbaa sürecini tamamladığı ve tanıtım amacıyla dağıtımına başlandığı sonucuna ulaşılabilir. Bu durumda bir asra yaklaşan
Salname geleneğinde on beş yıl aradan sonra yeni bir aşamanın varlığından bahsetmek olanaklı hale gelmektedir. İlk devlet yıllığı (salname) 1847 (1263) tarihlidir. 1910’a kadar aralıksız çıkan salnameler Birinci Dünya Savaşı sırasında da
4 kez çıkarılmıştır. Osmanlı dönemine ait toplam salname sayısı 68’dir. Devlet
yıllıkları Cumhuriyet döneminde ise 1925–29 yılları arasında çıkarılmıştır. Salnameler ilk önce Maarif Nezareti, sonra Sicilli Ahvali Memurin ve nihayet
Cumhuriyet’te Matbuat Umum Müdürlüğü tarafından çıkarılmıştır. 1928 ve
1929 yıllıkları Latin alfabe ile basılmış olup 1945’e kadar yayımlanamamıştır.
1945 yıllığı Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü'nce hazırlanmıştır.57
1945 yıllığının öncekilerden temel olarak iki farkı bulunmaktadır. İlki, yıllığın bir memurlar sicili olmaktan çok yıllığın yayımlandığı yıl içindeki devlet
teşkilatını, devleti idare edenlerle birlikte yapılan işleri, kültür ve hayır kurumlarının çalışmalarını ve durumlarını saptayan bir eser olmasıdır. İkinci özelliği ise,
devlet kurumlarını ve bu kurumların çalışmalarını gösteren fotoğraflara geniş
ölçüde yer vermiş bulunmasıdır.58
Yıllığın içinde yer verilen kamu kurumları şunlardır: Cumhurbaşkanlığı,
TBMM, Yargıtay, Danıştay, Sayıştay, Başbakanlık, Başbakanlığa bağlı daireler;
Basın ve Yayın Umum Müdürlüğü, İstatistik Umum Müdürlüğü, Devlet Meteoroloji Umum Müdürlüğü, Diyanet İşleri Reisliği, Başbakanlık Umumi Murakabe
56
57
58
T.İ, “Devlet Yıllığı 1944–1945”, Ulus, 16 Aralık 1945. Asım Us da Yıllık hakkında “İlk defa
olarak Cumhuriyet Türkiyesini bütün kadrosu ile bir güzel cilt içinde toplayan bir devlet yıllığı
çıkmıştır.” Bkz. Us, a.g.e., s.662.
TC Devlet Yıllığı 1944–45, Başbakanlık Basın Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, 1945,
s.önsöz.
TC Devlet Yıllığı 1944–45, a.g.e., s.önsöz.
1945 Yılı 601
Heyeti, Vakıflar İdaresi ve Adalet Bakanlığı; Tapu ve Kadastro Umum Müdürlüğü ve Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Maliye
Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Bayındırlık Bakanlığı; E.İ.E İdaresi, Ekonomi Bakanlığı; MTA Enstitüsü, Türkiye Şeker Sanayi A.Ş., ve Sağlık ve Sosyal
Yardım Bakanlığı, Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Müessesi ve Gümrük ve
Tekel Bakanlığı; Gümrük Muhafaza Genel Komutanlığı ve Ziraat Bakanlığı; Ziraat İşleri Umum Müdürlüğü, Veteriner İşleri Umum Müdürlüğü, Orman Umum
Müdürlüğü, Pamuk İşleri Müdürlüğü, Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü, Tabii
İlimler Fakültesi, Ziraat Fakültesi, Ziraat Sanatları Fakültesi, Veteriner Fakültesi, Orman Fakültesi ve Ulaştırma Bakanlığı; Devlet Demiryolları ve Limanları
Müdürlüğü, PTT, Türkiye Deniz Münakalatı ve Limanları, Devlet Hava Yolları
ve Ticaret Bakanlığı, Halkevleri ve Halkodaları. Ayrıca çeşitli kurumlar başlığı
altında Kızılay, Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu, Yardımsevenler
Cemiyeti, Türk Maarif Cemiyeti, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu yer
almaktadır. Bankalar başlığı altında ise; TC Merkez Bankası, Ziraat Bankası,
Sümerbank, Etibank, İller Bankası, Emlak ve Eytam Bankası, Türkiye İş Bankası, Halk Bankası ve Sandıkları ve Türk Ticaret Bankası A.Ş. bulunmaktadır. Yıllığın bir diğer bölümü il ve ilçeleri kapsayan idari taksimat üzerinedir. Yıllık
“gazete ve mecmualar” ile 1944 yılının kronolojisini içeren “Olaylar” bölümü
ile son ermektedir.59
İdari Yasal Düzenlemeler
1945 yılında 43 adet idari yasa değişikliği söz konusudur. Bunlardan 12’si
askeri yönetimle, 10’u merkezi yönetimde çeşitli bakanlıklarla, 6’sı kamu personel yönetimi (devlet memurları) ile, 4’ü yerel yönetimlerle ilgili, 3’ü mali yönetimle ilgili, 3’ü ormanla, biri anayasa değişikliği olmak üzere 2 yönetim terminolojisini değiştiren, 1’i taşra yönetimi, 1’i iktisadi devlet teşekkülleri ve 1’i
de yargı ile ilgili konulardadır.60
Nüfus Sayımı ve Mülki Taksimat
20 Ekim 1945’te yapılan ve 120 bin kişinin görevli olduğu dördüncü genel
nüfus sayımı sonucunda toplam nüfus 18 milyon 790 bin 174 kişi olarak belirlenmiştir. Nüfusun %75’i köylerde, %25’i ise kentlerde yaşamaktadır.61 Nüfus
artırımını ve nüfus hareketlerini öteden beri göz önünde bulunduran devlet, yurtta gizli nüfus bırakmamak, vatandaşların özel durumlarının devlete ve ferde
inanç verici şekilde tespitini sağlamak amacıyla ve düzenli aralıklarla nüfus konusu üzerine eğilmektedir. Artan nüfus, değişen anlayışlarla birlikte savaşın sona ermesi, idare sisteminde de önemli değişiklikler yapılmasını gündeme getir59
60
61
TC Devlet Yıllığı 1944–45, a.g.e., s.içindekiler.
İçişleri Bakanlığı, İdare Kanunları Elkitabı 2, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Akın Matbaası, Ankara 1946, s.48–50.
Türkiye Nüfus Yıllığı, DİE, 1965.
602
miştir. Bu amaçla “Hükümeti vatandaşların ayağına getirmek, vatandaşların
devletle ilgili işlerini en az zahmetle ve en kısa bir zamanda gördürmek” girişimleri, ilçe ve bucak sayılarını bütçenin verdiği olanaklar ölçüsünde artırma yoluyla somutlaşmaya da başlamıştır.62 Nitekim 1939 istatistiklerine göre Türkiye’de 63 vilayet, 383 kaza, 238’i tam teşkilatlı 678’ü teşkilatsız olmak üzere 916
nahiye, 43.594 köy (bunun 34.973 ü muhtarlıktır) varken63, 1945 yılı mülki taksimatına göre devletin 63 ili, 396 ilçesi, 910 bucağı ve 33.153 köyü bulunmaktadır.64 Bu sayılar arasında özellikle ilçe sayısındaki artış dikkate değerdir, 1945
yılı içinde 9 yeni ilçe kurulmuş ve sözgelimi 1948 yılında sayılar 63 il, 434 ilçe
ve 935 bucak noktasına ulaşmıştır.65
Umumi Müfettişlikler
8 Mart’ta Genel Müfettişlikler Görev ve Yetkilerine Dair 3/2222 sayılı talimatname yayımlanarak 1927 tarihli talimatname kaldırılmakta ve yerine yeni
talimatname yürürlüğe konmaktadır. Bu talimatname ile Genel Müfettişliklerin
görev ve yetkileri genişletilmektedir.
Talimatname ile umumi müfettişliklerin kuruluş, görev ve yetkileri, güvenlik görevleri ve denetleme başlıklarında yeniden düzenlendiği görülmektedir.
Buna göre, genel müfettişler, İçişleri Bakanlığının inhası ve Bakanlar Kurulu’nun kararı ile atanmaktadır. Genel müfettişliklerin diğer personelinden olan
başmüşavir, Bakanlıklarca tayinine gerek görülen müşavirler, genel müfettişlik
müfettişleri, idare şube müdürleri ve memurlar ve sair müstahdemlerin atanma
şekillerine de talimatname kapsamında yer verilmekte ve bunların cezai kovuşturma usulleri de belirlenmektedir. Bölgelerinde hükümetin vekili ve bütün bakanlıkların temsilcisi olan genel müfettişler bölgelerindeki başta valiler olmak
üzere bütün memurların çalışmalarını gözetmek ve hizmetlerin görülüş tarzını
denetlemekle sorumludur. Devlet dairelerinin gördükleri hizmetlerden doğan şikâyetleri inceler ve gereğini yapması için ilgili valiye bildirirler. Bölgelerindeki
emniyet ve güvenlik, yönetim, ekonomi, sağlık, sosyal, kültür ve bayındırlık çalışmalarını da takip ederler. Genel Müfettişler İçişleri Bakanının temsilcisi sıfatıyla kamu düzeni ve emniyeti korumaya yönelik tedbirlerin alınması konusunda
valilere emir ve talimat verme ve jandarma ve polis güçlerini yürütme aracı olarak kullanma yetkileriyle donatılmışlardır. Ayrıca bölgelerindeki genel ve mahalli yönetim işlerinde geniş bir denetleme yetkilerine de sahiptirler.
62
63
64
65
TC Devlet Yıllığı 1944–45, Başbakanlık Basın Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, 1945,
s.126–127.
Selim Sabit Aykut, İktisadi ve İçtimai Türkiye, cilt 5, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü
Yayınları, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1945, s.20.
Devlet İstatistik Enstitüsü, 75.Yılında Sayılarla Türkiye Cumhuriyeti, Devlet İstatistik Enstitüsü, 3.baskı, Ankara Kasım 1998, s.1.
İçişleri Bakanlığı, İdare Taksimatı 1948, İçişleri Bakanlığı Yayınları (İller İdaresi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmıştır), Kanaat Basımevi, Ankara 1949, s.4.
1945 Yılı 603
Kamu Personeli
Bu yılda kamu personelinin maaşlarında iyileştirme yapmak için çeşitli
adımların atıldığı görülmektedir. Savaşın olumsuz yüklerini bertaraf etmeyi
amaçlayan ve bütçelerden aylık ve ödenek alanlara bir aylık tutarında yapılacak
yardım hakkındaki 4716 sayılı kanun, bunlardandır. Kanunla yıl içinde bir defaya mahsus olmak ve ödeme zamanı Bakanlar Kurulunca kararlaştırılmak üzere
almakta oldukları aylık veya ödeneklerinin olağanüstü zamlarıyla birlikte bir aylık tutarın yardım olarak verileceği hükme bağlanmıştır.
Kamu personeline yönelik olarak 25 Aralık’ta Resmi Gazete’de yayımlanan
ve Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne Dair olan 3656 sayılı
Kanunda Değişiklik Yapılması ve Aylıklardan %5 Emeklilik Karşılığı Kesilmesi
Hakkında 4805 sayılı Kanun adını taşıyan bir diğer düzenleme ile de devletin ve
iktisadi devlet kuruluşlarının ücretli memurları ile muadil barem derecesindeki
maaşlı devlet memurları arasındaki farklı uygulamanın ortadan kaldırılması
amaçlanmaktadır.
Bu durumda 1945 yılına dair memur istatistiklerine bakmak yararlı olacaktır. Ankara geçinme indeksinin 1939’da 102.5’den 1945’te 344.6’ya geldiği bu
yılda, yılın asli memur maaşları itibariyle net aylık tutarları şu şekilde gerçeklemiştir:66
Tablo 5: Asli Maaşlar İtibariyle Net Aylık Tutarları
(Ayni ve nakdi yardımlarla ikramiye ve çocuk zamları dahil)
Barem Dereceleri
15
20
25
30
35
40
50
60
70
80
90
100 125 150
Net Tutar
80
91
106 116 131 145 164 189 218 262 298 385 467 550
Bunlardan başka önceki yılda hazırlanan memurlarla ilgili bir kanun tasarısının izleri ve etkilerinin de bu yıla taştığı anlaşılmaktadır. Kamu personel sisteminde reform isteği olarak değerlendirilebilecek olan ve tarih olarak 1945 yılını gösteren “arşiv” belgesinde, Erzincan Mebusu Ş. Sökmensüer ve Mardin Mebusu E.Ergin tarafından verilen 4 Eylül 1944 tarihli bir memur tasarısının varlığı
dikkati çekmektedir. Bu tasarının genel gerekçesinde memurların durumu şu şekilde ifade edilmektedir:67
Bugün bir hakikat olarak görüyoruz ki, amme hizmetleri sahası, geçen zamanlara
nisbetle son derece genişlemiş ve memurlar sayısı binlerce aded yükselmiştir. Halk
66
67
İstatistik Genel Müdürlüğü, Memur İstatistikleri 1939–1960, yayın no: 414, s.4. Ayrıca 1945
yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden maaş alan memurlara ait barem dereceleri itibariyle kanuni, fiili ve L cetveline alınan kadro sayıları için bkz. ek 2a, 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden ücret alan daimi hizmetli ücretlilere ait daireler itibariyle kadro sayıları için bkz. ek 2b ve 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden ücret alan daimi
hizmetli ücretlilere ait ücret dereceleri itibariyle kadro sayıları için bkz. ek 2c.
“Memurin Kanunu Proje ve Esbabı Mucibeleri adlı rapor”, BCA 30..10.0.0/16.88..1, Tarih:
0/0/1945, s.1.
604
ile memurlar arasındaki münasebetler dahi, bu genişleme ve yükselme neticesi olarak o nisbette inkişaf etmiştir. Bunun içindir ki, memur meselesi, tarihte misli görülmemiş bir dava halini almıştır… Bu itibarla Memurin Kanununu, 18 senelik bir
tatbik ve tecrübenin mahasalı olarak yenilemek ve bütün kanun değişikliklerini bir
araya toplayarak zamanın içtimai ve iktisadi bakımdan ihtiyaçlarını ve icaplarını
karşılayabilecek hükümlü bir kanun halinde tedvin etmek lüzumu bu projenin hazırlanmasını mucip kılan sebeplerdendir.
Hem tasarının genel gerekçesinde hem de ilgili literatürde çok sık dile getirilen “memur sayısında artış” ifadesi nedeniyle yılın memur sayısı önem kazanmaktadır. Aşağıdaki tablo 1945 yılında 3656 sayılı kanuna tabi genel bütçeden
maaş alan memurlara ait daireler itibariyle kanuni, fiili ve L cetveline alınan
kadro sayılarına yer vermektedir:68
Tablo 6: 1945 yılında genel bütçede maaşlı memur kadro sayıları1
Daireler
TBMM
Sayıştay
Başbakanlık
Danıştay
İstatistik Umum Müdürlüğü
Devlet Meteoroloji Umum Müdürlüğü
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü
Toprak ve İskân İşleri Genel Müd.
Basın Yayın ve Turizm Genel Müd.
Adalet Bakanlığı
Jandarma Genel Kumandanlığı
Milletler Arası İktisadi İşbirliği
Maliye Bakanlığı
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı
Tarım Bakanlığı
Çalışma Bakanlığı
Sanayi Bakanlığı
İmar ve İskân Bakanlığı
Toplam
68
Kanuni
135
18
327
90
112
135
404
509
1552
0
335
7904
381
4792
8633
38
523
0
7624
16866
1619
806
4934
3834
3350
452
64
0
0
65437
Fiili
135
18
327
90
110
134
393
509
1533
0
187
7588
381
4788
8633
38
457
0
7102
11095
1466
777
4900
3513
2813
428
63
0
0
57478
L Cetveli
0
0
0
0
2
1
11
0
19
0
148
316
0
4
0
0
66
0
522
5771
153
29
34
321
537
24
1
0
0
7959
Memur İstatistikleri 1939–1960, a.g.e., s.7.
1945 Yılı 605
31 Ocak 1946’da yayımlanmış olan İstatistik Genel Müdürlüğü’nün “Memurlar İstatistiği”’ne göre ise Türkiye’de toplam memur sayısı 222.166’dır.
Bunların 106.361’i maaşlı, 106.410’u daimi ücretli ve 9395’i ise muvakkat ücretlidir.69
Kamu Yönetiminde Rasyonalizasyon Ya Da Taylorizm Çalışmaları
Rasyonalizasyon kavramı 1945 yılında pek çok yazının konusu olmuştur.
Bunlardan Berkes’in yazdığı “Rasyonalizasyon” kitabında kavram, “en yüksek
verimle çalışma metot ve prensipleri” olarak görülmekte ve sanayi açısından
“herhangi bir işin üretim işlemlerinin enaz masraf ve en yüksek mükemmeliyette
meydana getirilmesini mümkün kılacak surette numuneleştirilmeleri” olarak tanımlanmaktadır.70 Öte yandan aynı yılda İdare Dergisi’nde Devlet Demiryolları
Organizasyon Dairesi Müfettişi olan Burhan Ergin tarafından da “Rasyonalizasyon” başlıklı bir makale yayımlanmıştır.71 Bu makalede de rasyonalizasyon kavramı etraflı bir şekilde incelenmekte ve kavram sözlük anlamı itibariyle “mantıki, akli ve isabetli bir mesai” olarak tanımlanmaktadır. Çeşitli disiplinler açısından kavramı ele alan yazı, devletçilik ve idarecilik açısından da konuyu değerlendirmektedir. Buna göre rasyonalizasyon, devletçilik ve idarecilik açısından
iyi bir işbölümü sayesinde mümkündür. Bu işbölümü de ikiye ayrılmaktadır:
a)Planlayan ve idare eden bir faaliyet, b)İcra ve ifa edici faaliyet. İlk durum kurum sahiplerine ve girişimciye ait bir konu olmakla birlikte Devlet söz konusu
olduğunda bu girişimin fahri organları idare mekanizmasının en büyük amirleri
olacaktır. Burada faaliyetin planını yaparak, işlerin bu plana göre yürütülmesini
kontrol etmek, idarenin iyi yürümesinden sorumlu olan makama ait olacaktır. İcra aşamasındakiler ise, öğrenmiş, öğretilmiş ve acemi olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır. Öğrenmiş olanlar, kurumda birinci derecede rollerine devam etmeli;
kurum tarafından öğretilenlerden tam verim beklenmeli, acemiler ise elverişli
oldukları işlerde çalıştırılmak üzere ayrılıp planla yetiştirilmelidir. Bunlardan
sonra yazar rasyonalizasyon konusunda şu sonuca ulaşmaktadır: 72
Şu halde rasyonalizasyon, bir ilim değil bilakis iktisat ilminin bir şubesi bulunurken 1920 senelerinde “işletme ekonomisi” adıyla ayrı bir ilim haline gelen ve az
masrafla azami kar elde etmek diye tarif olunan tecrübî bir ilmin temin edeceği gayedir, diyebiliriz.
İdarenin rasyonelleştirilmesi denildiğinde işlemlerin hızlı, isabetli ve mükemmel bir şekilde uygulanması anlaşılmalıdır. Bu konuda yapılması gerekli reformlardan beklenenlerse şunlardır:73
69
70
71
72
73
Namık Zeki Aral, “Memurlar İstatistiği”, Siyasi İlimler Mecmuası, sayı 214, Ocak 1949, s.476.
Hüsamettin Berkes, (Endüstride Ölçülülük) Rasyonalizasyon, Alsancak Demiryolları Basımevi,
Ankara 1945, s.13.
Burhan Ergin, “Rasyonalizasyon”, İdare Dergisi, Yıl 16, Sayı 172, Ocak-Şubat 1945, s.29–59.
Ergin, a.g.m., s.29–31.
Ergin, a.k., s.33–34.
606
En az memur, yeterli zaman ve iyi yöntem ile en fazla verim (randıman) elde etmek,
Memurların kudretlerini sürekli bir şekilde yetiştirmek ve sınavlarla artırmak suretiyle her birini kaliteleriyle uyumlu görevlerde çalıştırmak, terfi ve ceza işlemlerinde buna uygun davranmak,
Halk ile ilgili konuların basit formalitelere dönüştürülmesi ve bu yoldaki iş ve işlemleri kısaltmak ve azaltmak.
Rasyonalizm, Mıhçıoğlu’nun yerinde saptamasıyla gerçekte “Taylorizm”
akımının ABD dışındaki adıdır. Akımın ortaya çıktığı dönemde daha çok özel
kesimde yer alan sanayi kuruluşlarının etkilendiği bilinmektedir. Ancak giderek
kamu yönetimi de bu gelişmelerden etkilenmeye başlamıştır. Sonraki dönemde
özellikle Türkiye’deki “Örgüt ve Yöntem” (Organizasyon ve Metot) hizmetleri,
işte bu bilimsel yönetim akımının kamu kesimindeki varlığının ve derinliğinin
açık kanıtları olmaktadır.74
Bu yılda, Hükümet’in bir süre önce başlattığı rasyonalizasyon çalışmalarına
yönelik yeni girişimlerin de varlığı saptanabilmektedir. Nitekim yukarıda bahsedilen Abadan’ın yazısında, rasyonel bir kamu yönetimi kurulabilmesi için önemli yapısal değişikliklerin gerçekleştirilmesi zorunlu görülmektedir. Ancak yazara
göre bundan önce hangi yapısal değişikliklerin olacağını belirlemek amacıyla bir
inceleme kurulunun kurulması gerekmektedir. Bu amaçla bir kurulun teşekkülüne yönelik düzenleme de yapılmıştır. Bu düzenleme ile TBMM’de ek bir kanunla, Abadan’ın yedi ay önce kurulmuş dediği gerçekte 20 Temmuz 1944’te kurulmuş olan, ve Dâhiliye Vekâleti merkez teşkilat ve vazifeleri hakkında kanunun değiştirilmesiyle oluşturulan bir “tetkik heyeti” söz konusudur.75 4618 sayılı
Kanunun gerekçesine göre, “cemiyet hayatında vukua gelmekte olan tahavvül ve
inkişaflar yeni ihtiyaçlar doğurmakta ve çeşitli amme hizmetleri devletin faaliyet
sahasına intikal ettikçe mahiyetlerine uygun tedbir ve tertiplerin derpiş edilmesini zaruri kılmakta”dır. Bu nedenlerle Tetkik Heyeti, “Umumi buhranın harp
sonunda her sahada birçok değişiklikler yaratacağı; bunların idarede de esaslı
tedbirler alınmasını gerektireceği düşünülerek ihtiyaçların akislerini ve bunların tesirlerini zamanında ilmi bir tarzda inceleyip hazırlıklarda bulunmak
maksadile bir ilim ve ihtisas heyeti olarak kadroya eklenmiştir.” Böyle bir heye-
74
75
Mıhçıoğlu’na göre “mühendis Frederick W. Taylor’ın adıyla, Taylorizm (Bilimsel Yönetim=Scientific Management) olarak anılan, ama Birleşik Amerika dışında daha çok “rasyonalizasyon = ussallaştırma” akımı adı verilen bu akım, bir işi yapmanın “en iyi tek yol” unu
bulmaya çalışır ve bu amaçla hareket ve zaman incelemelerinden yararlanır. Kısaca “iş etüdü” adı verilen bu teknik, yüzyılımızın ilk yıllarından başlayarak sanayide verimliliğin artırılmasına büyük katkılarda bulunmuştur.” Cemal Mıhçıoglu, “Kamu Yönetiminde Verimlilik”,
Türkiye’de Kamu Yönetimi, ed. Burhan Aykaç vd., Yargı Yayınevi, Ankara 2003, s.387.
Tetkik Heyeti uygulaması başka bakanlıklar için de söz konusu olup bunlara Maliye Bakanlığı’nın Mali Tetkik Heyeti ile İktisat Bakanlığı’nın Sanayi Tetkik Heyeti örnek olarak gösterilebilir.
1945 Yılı 607
tin henüz kurulup kurulmadığından, kurulmuşsa çalışmalarından ya da çalışmalarının sonuçlarından henüz haberdar olmayan yazara göre;76
İç işler bakanlığında kurulması kanunlaşan bu tetkik heyetinin, hakiki bilgin ve
uzmanlardan toplanmış böyle bir tetkik heyetinin, öz meselelerimizi ele alarak
umumi ve mukayeseli incelemelerle ilgili makamları ve halk efkârını hem dünyadaki cereyanlardan haberdar etmesi, hem de yurdun gerçek ihtiyaçları üzerinde aydınlatması yalnız büyük faydalar doğurmakla kalmıyacak, aynı zamanda bugüne
kadar akademik çalışmaların idare ilmi ve hukuku sahasında bıraktığı boşluğu da
dolduracaktır.
Böylece İçişleri Bakanlığı merkez teşkilatına bir başkan ve dört tetkik müşavirinden oluşan bir inceleme kurulunun eklenmesiyle oluşan bu yapı, yayın ve
kütüphane işlerini idare etmek için kurulan Neşriyat Müdürlüğü’nün de kurula
katılmasıyla oluşturulmuştur. İnceleme Kurulu, tetkik bürosundaki 1 şef, 2 mümeyyiz, 1 memur ile neşriyat bürosundaki 1 neşriyat müdürü ve 1 de mümeyyiz
ile birlikte toplam 11 kişilik örgütlenme biçimini almıştır. Kurula seçilebilmek
için Hukuk veya İktisat Fakültelerinden veya Siyasal Bilgiler Okulundan veya
bunlara muadil yabancı memleketler fakülte ve okullarından mezun olmak, yabancı kültür dillerinden en az birine vakıf bulunmak ve heyetin uhdesindeki görevleri başarmağa muktedir olmak şarttır.
Tetkik Heyeti’nin görevleri yasanın 3.maddesinde şu şekilde belirlenmiştir:
Umumi ve mahalli idarelere müteallik mevzu ve meseleler hakkında incelemelerde
bulunmak, hususiyle kanun ve nizamnamelerin tatbikatını tetkik ve takip etmek,
Yabancı memleketlerin idari mevzuat ve tatbikatını incelemek,
İştigal mevzularına müteallik neşriyatı takip eylemek,
Kanun ve nizamnamelerin tadile muhtaç cihetleri hakkında Vekâlet makamına teklifte bulunmak,
Kanun ve nizamname projeleri hakkında mütalaa yürütmek,
Vekâlet makamının isteği üzerine veya resen umumi ve mahalli idarelere müteallik
mevzular ve mesele hakkında mütalaa vermek (Tetkik Heyeti birinci ve ikinci
bentlerdeki tetkikatının neticelerini en az altı ayda bir vekâlet makamıyla vekilliğin
ilgili dairelerine bildirir.),
İlmi ve umumi mahiyetteki incelemeleri ile diğer araştırmalarından vekâletçe mahzurlu görülmeyenleri neşretmek.
Tetkik Heyeti, vazifelerinde vekâletin ilgili daireleriyle işbirliği yapar. Vekâlete
verilen umumi raporlarla teftiş raporlarından ve vekâlete ait her türlü vesika ve tetkiklerden faydalanır. İcabında anketler tertip eyler, ilmi heyetlerle temasta bulunur.
Abadan’ın yazısından 4 gün sonra Tetkik Heyeti Başkanlığı’na İçişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Hakkı Baydar Berksun atanmıştır.77 Heyet’teki 4
müşavirliğe yapılan atamalar da saptanabilecek durumdadır. Bunlar 29 Temmuz
1944 tarihli ve 5769 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve 100 lira maaşla Dev76
77
Yavuz Abadan, a.g.m., s.1.
Bkz. 6 Ocak 1945 tarihli Resmi Gazete, Sayı 5898. Berksun’un atama kararnamesi BCA
30..11.1.0/17237..10 künye ve 25 Aralık 1944 tarihli belgede yer almıştır.
608
let Şurasında başmuavin ve müddeiumumi Vecihi Tönük'ün naklen tayini78, 5
Ağustos 1944 tarih ve 5775 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Basın ve Yayın
Genel Müdürlüğü Dış Yayın Dairesi Müdürlüğü mütercimi Abdulhalim Tevfik
Alyot'un tayini79, 4 Eylül 1944 tarih ve BCA 30..11.1.0/170.26..5 künyeli belgede yer alan mülkiye müfettişi Sıddık Tümerkan’ın 90 lira maaşla tayini ile 18
Eylül 1944 tarih ve BCA 30..11.1.0/170.28..18 künyeli belgede yer alan mülkiye
başmüfettişi Hayri Orhun’un 100 lira maaşla Dâhiliye Vekâleti Tetkik Heyeti
Müşavirliğine yapılan atamalardır.80
Abadan, yazısında ayrıca anayasanın değişmez niteliklerinin idare açısından
önemli bir kazanım olduğunu vurgulamakla birlikte, idari uygulamalar bakımından bazı eksiklerin varlığını da dile getirmektedir. Bu eksikleri önleyici tedbirler
almak, kırtasiyeciliği, bürokrasinin bazı kötü geleneklerini ortadan kaldırmak
için idare mekanizmasının çeşitli dalları arasında işlek bir koordinasyonun kurulması gerekmektedir.81 Yazara göre, “bu bakımdan gelenekler de dahil, bütün
idare kanunlarının, nizamlarının hatta emirlerinin gözden geçirilerek elenmesi;
aykırılıkların kaldırılması; salahiyet mercilerinin açıkça belirtilmesi lüzumlu ve
zaruridir.” Bunun için ilk yapılacak işlerden biri, illerin yeni durum ve şartlara
göre sınırlandırılması, diğeri de “idare mekanizmasının iyi bir surette işlemesini
sağlayacak… memurlar statüsünün yeni şartlara göre ayarlanmasıdır.”82
Sonuç olarak rasyonalizasyon kavramı temelinde idarede bir değişimin gerekliliğinden bahsedilir olmuştur. öyle ki, bu yılda İdare Dergisi’nde, idarede
78
79
80
81
82
Vecihi Tönük’ün 24 Temmuz 1944 tarihli atama kararnamesi için bkz. BCA
30..11.1.0/168.20..20.
90 lira maaşla atanan Abdülhakim Tevfik Alyot’un 29 Temmuz 1944 tarihli atama kararnamesi
için bkz. BCA 30..11.1.0/169.21..5.
Tetkik Heyeti müşavirlerinin yıl içinde pek çok çalışması/tercümesi aşağıda verilen İdare Dergisi tablosu üzerinden incelenebilir. Tetkik heyetinin görevlerine uygun olarak yapılan bu çalışmalardan biri de Vecihi Tönük’ün “Tetkik Müşaviri” unvanıyla yazdığı ve İçişleri Bakanlığı
Yayınlarından 1945 yılında bastırılan “Türkiye’de İdare Teşkilatı” başlıklı telif eserdir. Tönük
çalışmasında İçişleri Bakanlığı merkez kuruluşu, illerin umumi idarelerini ve tarihi gelişim ve
bugünkü durumları itibariyle illerin kuruluşlarını ele almaktadır. Bkz. Vecihi Tönük, Türkiye’de İdare Teşkilatı, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Kanaat Basım ve Ciltevi, Ankara 1945.
Kırtasiyecilik konusunda Akşam Gazetesi’nden Refik Halid Karay da çeşitli yazılar kaleme
almıştır. Bkz. “Memura ve Memurda Güven”, 28 Temmuz 1945, s.1, “Kırtasiyecilik Saltanatı”,
22 Eylül 1945, s.1.
Yavuz Abadan, a.g.m., s.1 ve devamı s.3. Memurlar konusunda benzer görüşleri sergileyen
Us’a göre durumun görünümü şu şekildedir: “Milli Mücadele, Kurtuluş zaferi ile sona erdiği
zaman devlet memurlarının sayısı 62.000’den ibaret idi. Şimdi bu miktar 300.000 olmuştur. Bu
miktar normal bir artış değildir. Bir takım teşkilatlar kuruluşlarındaki maksat ve gaye kalmamış olduğu halde yerlerinde durmaktadır. Lüzumlu teşkilat memur kalabalığına boğulmuştur.
Az maaşlı üç memurun işini müreffeh ve muktedir bir tek memur görebilir. Devlet teşkilatımızı
bu bakımdan tensika ihtiyaç vardır. Sulh devri ile beraber memurların hayat şartlarını tanzim
etmek zamanı gelmiş olacaktır. Harp seneleri içinde bir milyon askeri silah altında bulundurmak mecburiyeti devlete üç yüz milyon liradan fazla bir masrafa mal oluyordu. Devlet bütçesi
bir milyara yaklaştı. Bu arada memurların geçinme zorluklarına karşı tedbir alınamadı. Varidat kifayetsizliği buna imkân bırakmadı.” Us, a.g.e., s.649-650.
1945 Yılı 609
rasyonalizasyon ve Tetkik Heyeti’nin işlevlerini içeren pek çok yazıya yer verilmiş durumdadır. Ancak insanların her değişikliğe karşı direnç gösterecek nitelikte muhafazakâr olmalarının göz önünde tutulması ve buna yönelik önlemler
alınması, bu konu söz konusu olduğunda sıklıkla salık verilmektedir. Ayrıca
mevzuata sıkı sıkı bağlılık ve teşkilatı, kadroları ve tesisatının azalmasını istememe yönünde iki grup bürokrasi hastalığının çözümü istenildiğinde de rasyonalizasyon uygulamalarının sürekli olması gerektiği ifade edilmektedir. Bunlara
ek olarak, rasyonalizasyonun gerçekleştirilmesinden sonra bütün işlerin durum
ve gidişlerini, istatistik, cetvel ve teftişlerle daima kontrol ederek, aksayan, düzelmesi olası ve düzenlenmesine ihtiyaç olan işlerin saptanmasının ve sürekli
çözümlemeye tabi tutulmasının gerekliliği üzerinde de durulduğu görülmektedir.83
İdari Transfer
1945 yılında idari transfer konusunda akademik/bürokratik yazından yola
çıkılarak ve çeviri, yabancı mevzuat, inceleme, konferans ve fikir hareketleri
türlerindeki yazılardan yapılacak çözümleme sonucunda ve İdare Dergisi84 yazılarını içeren aşağıdaki tablo veri alındığında şu sonuçlara ulaşılmaktadır:
• Avrupa Türkiye’nin idari olarak en sıkı takipte olduğu kıtadır.
• ABD henüz belirgin bir şekilde algı alanı içinde değildir.
• Anglo-sakson anlayışın İngiltere bölümü en baskın idari algının olduğu
coğrafyayı simgelemektedir.
• Anglo-sakson ülkelere dair yazılar tablonun yaklaşık üçte birini oluşturmaktadır.
• Kıta Avrupası ülkelerinden biri olarak nitelenen Fransa’nın ülke açısından tarihi özelliği korunmaktadır.
• Savaşın mağluplarından olan Almanya’nın, bağımsız başlıkta bir yazının
konusunu oluşturmamasına karşın İtalya’nın taşra idaresi üzerine
eğilindiği görülmektedir.
• Federal nitelikteki ülkeler idari dikkatleri üzerinde toplamaktadır.
• Balkan ülkeleri ve komşu ülkelerdeki idari gelişmeler Türkiye üzerinde
etkilidir.
• Yazıların genelinde yerel yönetim konuları egemendir.
83
84
Ergin, a.g.m., s.34–35.
Aynı yıla ait Siyasal Bilgiler Okulu dergisinde ise daha çok kuramsal yazılar bulunmakta ve
Beveridge Raporu konferansları ve Okul’un açılışı dışında 1945 yılını belirgin bir biçimde yansıtan yazıya rastlanmamaktadır.
610
Tablo 7:1945 Yılı İdare Dergisi Yazıları
Türü
Tercüme
Tercüme
Tercüme
Yabancı
Mevzuat
Yabancı
Mevzuat
Tercüme
Tercüme
Çalışma adı
Üst İdari Kadronun Teşkili
ve Uzuvlarının Seçilmesi
Yazarı
Rene Didishelm,
Milletlerarası İdare
Bilgileri Enstitüsü
Genel Sekreteri
Romanya'da Komün İdaresi
H.Berksun
Romanya Vilayet İdaresi Kanunu
Londra Şehrinin İdaresi
William Bennet Munro, Ulviye TeHarvard Üniversitesincelli
de Profesör
Fransa'da Vilayetlerarası ŞuVecihi Tönük
ralar Teşkiline Dair Kararname
İsveç’te Ev İdaresi HakkınNihat Yalkut
daki Mevzuat
Yugoslavya'da İllerin ve Mahalli İdarelerin Görev ve
Yetkileri
Fransız Danıştayının Bir Kararı Üzerine Notlar
Tercüme
Belçika'da Küçük Komünlerin Birleştirilmesi
Konferans
İngiltere'de Mahalli İdareler
Sistemi
H.Berksun
Maurice Hauriou
Samim Bilgen
M. Boon
Gand Üniversitesinde
Profesör
S.C.Plume
İngiliz Kültür Heyeti
Üyesi
Hayri Orhun
Fikir
Büyük Britanya'nın Merkezi
Hareketleri Mülki İdaresi'nin Umumi
Karakterleri
Yabancı Muhtelif Memleketlerde BeMevzuat
lediye Vergi Sistemleri
Tetkik
Tercüme
Çeviren
Dr. Halim
Alyot
Fransa Jandarmasına Kısa
Bir Bakış
Naci Kenter
Vecihi Tönük
Adnan Erginsoy J.Gn.
K.VII Ş.Md.
Yıl/Sayı
16/172,
Ocak-Şubat
1945
16/172,
Ocak-Şubat
1945
16/172,
Ocak-Şubat
1945
16/172,
Ocak-Şubat
1945
16/172,
Ocak-Şubat
1945
16/173,
Mart-Nisan
1945
16/173,
Mart-Nisan
1945
16/173,
Mart-Nisan
1945
16/173,
Mart-Nisan
1945
16/173,
Mart-Nisan
1945
16/173,
Mart-Nisan
1945
16/174,
Mayıs-Haziran
1945
16/174,
Mayıs-Haziran
1945
Büyük Britanya'nın Mahalli William Bennet Munro Vecihi Tönük
İdaresi
Kaliforniya Teknoloji
Enstitüsünde Tarih ve
İdare İlmi Profesörü
Tercüme İngiltere'de Mesken Buhranı
Marian Bowley
Nihat Yalkut
16/174,
ve Bunu Önlemek İçin Alınİktisat Doktoru
Mayıs-Haziran
makta Olan Tedbirler
1945
Konferans İngiltere'de Mahalli İdareler
S.C.Plume
Naci Kenter
16/174,
Sistemi II
İngiliz Kültür Heyeti
Mayıs-Haziran
Üyesi
1945
Yabancı İngiltere'de Avam Kamarası
16/174,
Mevzuat Azaları Tekaüdiyesi Projesi
Mayıs-Haziran
1945
1945 Yılı 611
Tercüme
Tercüme
ABD'de Mahalli Teşekküller Frank Goodnow Gaston H.Berksun
Jeze'nin çevirisinden
Avrupa Şehirlerinin Doğuş
ve Gelişme Tarihi
Fritz Rörig
Cemil Z.
Kiel Üniversitesi
Şanbey
Profesörü
Tercüme İngiltere'de Mesken Buhranı Marian Bowley İktisat Nihat Yalkut
ve Bunu Önlemek İçin AlınDoktoru
makta Olan Tedbirler (devamı)
Konferans
İngiltere'de Mahalli İdare
S.C.Plume İngiliz
Naci Kenter
Sistemi (devam)
Kültür Heyeti Üyesi
Fikir
İtalya'nın Taşra İdare Sistemi
Hareketleri
William Bennet
Munro Amerikan
Profesörü
Vecihi Tönük
Yabancı
Mevzuat
Romanya'da Komün İşletmeleri
Yabancı
Mevzuat
Tercüme
Bulgaristan'da Belediye İktisadi Teşebbüsleri Hakkında
Kanun
Harpsonrası Meskenleri
John K. Lagermann
H.Berksun
Tercüme
İngiliz Hükümet Sistemi
W.A. Robson
İzzettin
Eraydın
Tercüme
Romanya'da Mahalli İdareler
Maliyesi
Mehmet
Ertuğruloğlu
Tercüme
Teşri Niyabeti
Tercüme
Avrupa Şehri
Nicole Tugulae
Bükreş Üniversitesi
Hukuk Doktoru
Bool Chand
Delhi Üniversitesi
Hindu Koleji
Fritz Rörig
Kiel Üniversitesi
Profesörü
Yabancı
Mevzuat
Bern Kantonu'nun Komün
Vergileri
Sıddık
Tümerkan
Yabancı
Mevzuat
İsviçre'de Devlet Memurları
Sigorta Sandığı Statüsü
Nihat Yalkut
Tercüme
Hollanda Belediye Maliyesi
Tercüme
Avrupa Şehirlerinin Doğuş
ve Gelişme Tarihi (devamı)
Tercüme
Fransa'nın Taşra İdaresi
Tercüme
Mesken Meselesi ve Kooperatifçilik
Bern Kantonu'nun Komün
Teşkilatı Kanunu
Yabancı
Mevzuat
612
S.Gargas,
Hukuk Doktoru
Hayri Orhun
Cemil Z.
Şanbey
Mehmet
Ertuğruloğlu
Fritz Rörig,
Cemil Z.
Kiel Üniversitesi
Şanbey
Profesörü
William Bennet Munro, Vecihi Tönük
Kaliforniya
(Fransa?)
Nihat Yalkut
H.Berksun
16/175,
TemmuzAğustos 1945
16/175,
TemmuzAğustos 1945
16/175,
TemmuzAğustos 1945
16/175,
TemmuzAğustos 1945
16/175,
TemmuzAğustos 1945
16/175,
TemmuzAğustos 1945
16/175,
TemmuzAğustos 1945
16/176,
Eylül-Ekim
1945
16/176,
Eylül-Ekim
1945
16/176,
Eylül-Ekim
1945
16/176,
Eylül-Ekim
1945
16/176,
Eylül-Ekim
1945
16/176,
Eylül-Ekim
1945
16/176,
Eylül-Ekim
1945
16/177,
Kasım-Aralık
1945
16/177,
Kasım-Aralık
1945
16/177,
Kasım-Aralık
1945
16/177, KasımAralık 1945
16/177, KasımAralık 1945
Sıtma Savaşı ve Sağlık Hizmetleri Yönetimi
Yıl içinde en önemli hıfzıssıhha vakası sıtma hastalığıdır. Gerçekte on yıllardır süren hastalık yıl içinde olağanüstü tedbir almayı gerektirecek ölçüde yaygınlaşmıştır. Hükümet sıtma ile mücadele edebilmek için tüm idareyi seferber
etmektedir. Sıtma seferberliğine başlanacağının ilk adımı 22 Ocak’ta gerçekleşen ‘sağlık bakanı’ değişikliğidir. Bu tarihte sağlık sebeplerinden dolayı çekildiği belirtilen Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanı Aydın milletvekili Dr. Hulusi
Alataş'ın yerine Bursa milletvekili Dr. Sadi Konuk yeni bakan olarak atanmıştır.
Yeni bakanın görevine başlamasından 15 gün sonra, 6 Şubat’ta Cumhuriyet
Gazetesi Sıtma Kongresinin toplanmış olduğu haberini vermektedir. Bugüne kadar sıtmaya karşı yapılan savaşta kullanılan yöntemlerin başarılı olan ve olmayan tarafları, bunun sebepleri, sıtma ile amansız bir savaşa geçmek için yapılacaklar ve derhal savaşa geçebilmek üzere hiç olmazsa hastalığı yer yer çevreleyerek genişlemesini önleyecek çareler Sıtma Kongresinin gündemini oluşturmuştur. Kongre’den iki hafta sonra 20 Mart’ta Sağlık Bakanı, sıtmanın artış sebeplerini ve nasıl savaşılacağını Meclis'te anlatmış, ilerleyen günlerde ülkenin
gündemi sıtma konusu üzerine yoğunlaşmıştır. Nitekim 25 Mart’ta Bakan, bu
afetle nasıl mücadele edileceğini her yerde ve sürekli anlatmaya başlamış, basında konunun önemi, hem köşe yazılarında hem de haber olarak geniş yer tutmaya başlamıştır. Bunlardan 26 Mart tarihli Cumhuriyet Gazetesi’nde Hıfzı
Veldet’in “Sıtma Savaşı ve Kanun Sorumu” adlı makalesinde “sıtma savaşını
kazanmak, istiklal savaşını kazanmak kadar önemli ve mukaddestir” vurgusu
dikkati çekmekte ve yazıda Bakanın bir demecine yer verilmektedir. Buna göre
Bakan, doktorlara hitaben, “Sıtmalı hasta sizin için bir müşteri değildir, onu tedavi etmeniz vatan borcudur” demektedir.
Bu hazırlıklardan sonra 28 Mart’ta Meclis’te Sıtma ile Olağanüstü Savaş
Yapılmasına Dair 4707 sayılı Kanun kabul edilmiş ve sıtmanın değişken iklim
koşullarının da etkisiyle artması üzerine sıtma ile olağanüstü savaş yapılmasına
karar verilmiştir. Kanun sıtma ile savaşta Sağlık Bakanlığı koordinasyonunda
yönetime önemli düzenleme yetkileri vermektedir. Bu Kanunla, olağanüstü bölge ilanı, sabit ve gezici kurulların, hastane ve dispanserlerin kurulması, ilgili
sağlık personeli ile birlikte çeşitli memur ve müstahdemlerin görevlendirilmesinde Bakanlık önemli yetkilerle donatılmaktadır. Valiler, umumi müfettişler ve
yerel yöneticiler, sağlık bakanlığının konu ile ilgili taleplerinde ivedili davranacaklardır. Özellikle sıtmalı bölgelerle, sıtmanın çoğalma olasılığı olan yörelerde
görevlerin zamanında yapılmasını sağlamak amacıyla ilgililerin kontrolünün daha sıkı bir şekilde yapılması ile hata, ihmal ve savsaklamalarda idari, adli ve parasal cezai yaptırımların ağırlaştırılması dikkat çekicidir. Ayrıca Bakanlığın konu hakkındaki hizmetlerinden amacına aykırı biçimde yararlanılması durumunda, parasız ilaç dağıtımında usulsüzlük gibi, cezalar katlanarak artırılmaktadır.
Sıtma savaşında askeri hizmet yükümlülerinin bu konuda çalıştıkları süre içinde
1945 Yılı 613
yükümlülüklerini tehir eden düzenleme, getirdiği olağanüstü tedbirleri 31 Aralık
itibariyle sınırlandırmış bulunmaktadır.
Hemen bir gün sonra 29 Mart’ta Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) ile 53 il,
sıtma ile olağanüstü savaşın yapılacağı bölgeler olarak belirlenmektedir. Bu illerin arasında Ankara, İstanbul, İzmir, Seyhan, Siirt, Zonguldak, Kars gibi iller
bulunmaktadır. 30 Mart’ta ikinci adım olarak resmi sağlık makamlarının sıtma
ilaçlarını halka parasız dağıtmaları kararlaştırılmaktadır. Bakanlık 2 Nisan’da da
üç genelge yayımlayarak, eczanelerde hangi sıtma ilaçlarının zorunlu olarak bulundurulması gerektiğine, çeltik ekimi işlerinin daha sıkı kontrolüne ve küçük su
birikintilerinin ortadan kaldırılmasına yönelik yeni tedbirler almaktadır.
BKK’nın 4 Nisan’da Resmi Gazete yayımlanmasının ardından, 19 Nisan’da
hükümet, 53 ilde fiilen sıtma savaşını başlatmıştır. Bu mücadele kapsamında başarılı olan bazı mülki amirler ödüllendirilmekte, bu durum hükümetin konu üzerindeki hassasiyetini göstermektedir. Nitekim Kocaeli Valisi Ziya Tekeli'nin,
Gökçeören bataklığının kurutulmasında gösterdiği gayret ve faaliyetlerden dolayı ödüllendirildiği görülmektedir. Ayrıca sıtma savaşı konusunda Hıfzıssıhha
Enstitüsünde açılan doktorlar kursu 7 Haziran’da sona ermiş ve yeni ve daha
fazla bilgiye sahip sağlık personeli bu illere gönderilmiştir. Yıl içinde bir diğer
düzenleme 12 Temmuz tarihindeki, Kızılay’ın tekeline verilmiş olan ilaçlar listesine sıtma ilaçlarının ilave edilmesi kararıdır. Böylece sıtma ilaçlarının edinilmesi kolaylaştırılmaktadır.
Yerel Yönetimler
Bu yılda idari rejimin ana ilkelerinden birisi “halkçılık” ilkesi olmaya devam etmektedir. Bu ilke kapsamında kamu hizmetlerinin görülmesinde halkın
doğrudan doğruya ilgisi esas kabul edilmektedir. İlke, merkezi yönetimin yapılanması ve işleyişinde önemli bir belirleyicidir. Mahalli idarelerin (yerel yönetimler) de bu ilke doğrultusunda yapılandırılması ve işlemesi üzerinde durulmaktadır. Ancak dönemin anlayışı içinde mahalli idarelerin, halkın idareye katılımı (iştiraki) ilkesi doğrultusunda ve yurdun yararlarına uygun olarak randıman
verebilmesi için aynı zamanda sıkı bir denetlemeye tabi tutulması da gerekmektedir. Bu amaçla il özel idarelerinin, belediye ve köylerin bütün işlerinde verimli, kamu yararı gözetilerek ve devletin genel siyasetine uygun olarak hizmet
sunmaları için merkezi idarenin gözetiminin (idari vesayet) kurulduğu İçişleri
Bakanı Hilmi Uran tarafından ifade edilmektedir.85
Öte yandan bu yılda belediyelerin mali durumlarının denkleştirilmesi ve ıslahı olanaklarının araştırıldığı anlaşılmaktadır. Belediyelerin mali durumlarının
istenildiği gibi olmadığı yaygın bir kanaat halindedir. Nitekim Reuter’e göre belediye gelirlerinin, kendilerinden beklenen görevleri yapmaya yetmeyecek kadar
az olduğunu belgelendirmeye çalışmak gereksiz bir uğraştan ibarettir. Yapılanların yetersiz olduğu saptamasında bulunan Reuter’e göre kökü daha derinlerde
85
TC Devlet Yıllığı, a.g.e., s.126–127.
614
olan sorun için Avrupa’daki mali denkleştirme uygulamalarına bakmak gereklidir. İlk önce yapılması mümkün olanı ele almalı ve yayaş yavaş ve basitten karmaşık olana doğru çözümler hayata geçirilmelidir. Bunlardan ilk yapılması gerekense mahalli nitelikte olan ve gerçekten yerel yönetimlere bırakılabilecek
olan gelir kaynaklarını devretmektir. Büyük işletme tarifeleri, lubiyat (eğlence)
vergileri, sinema vergisi belediyelere bırakılmalıdır. Ayrıca devlet vergilerinden
önemli bir miktarı belediyelere dağıtılmalı, payların dağıtımındaki önceki yöntem değiştirilmeli ve ıslah edilmelidir. Teknik bakanlıkların bütçelerine konacak
yardımlarla da belediyelerin bazı işlerine katkı sağlamaları sağlanmalıdır. Bu
çözüm önerileri Reuter’e göre Devlet Maliyesi açısından uygulanabilir niteliktedir.86
Bu kapsamda Cumhuriyet boyunca belediye ve il özel idarelerinin birlikte
yaptığı harcamaların GSMH’ya oranına bakıldığında bu oranın %2,5 düzeyinde
kaldığı anlaşılmaktadır. 1925–1947 yılları arasındaki yerel yönetim harcamalarına bakıldığında ise toplam %60’lık bir büyüklüğü il özel idaresi harcamalarının oluşturduğu görülmektedir. Bu durum savaşın etkileri nedeniyle 1945 yılı
özelinde bir daralmanın yaşandığını göstermektedir. Ortalamanın altında kalan
1945 yılına dair GSMH ve yerel yönetim harcama rakamları aşağıdaki gibidir:87
Tablo 8:1945 yılı GSMH ve Yerel Yönetim Harcamaları
İl Özel İdaresi
(Bin TL)
Belediye
(Bin TL)
GSMH
(Milyon TL)
İÖİ/GSMH
B/GSMH
YY/GSMH
51.397
52.988
5.470
0.9
969
1.908
Yerel Altyapı Yatırımı ve Finansmanı Kurumu: İller Bankası
1942 yılında Siyasal Bilgiler Okulu Şehircilik Profesörü Ernst Reuter’in,
İktisat Fakültesi Mecmuası’nda “Belediyeler Bankası” başlıklı bir yazısı yayımlanmıştır. Bu yazısında Reuter, kuruluşunun üzerinden 9 yıl geçtikten sonra
Banka hakkında değerlendirmelerde bulunmaktadır. Bankanın tarihi gelişmesi,
hukuki ve iktisadi yapısı ve görevleri, bankanın elde ettiği ekonomik sonuçlar ve
gelecekteki olanaklar üzerine değerlendirmeler yaptığı çalışmasında Reuter, Belediyeler Bankasının il özel idarelerini de içine alan yeni ve daha güçlü bir yapılanma içine girmesi konusuna vurgular yapmaktadır.88 Bu düşüncelerin 1945 yılındaki dönüşüm üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır.89 Nitekim İçişleri Ba86
87
88
89
Ernst Reuter, “Belediyelerin Mali Durumlarının Denkleştirilmesi ve Islahı Olanakları”, çev.
Cemil Ziya Şanbey, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 173, Mart-Nisan 1945, s.48 ve s.71.
Tayfun Çınar, Birgül Ayman Güler, Yerel Maliye Sistemi, TODAİE, Ankara Şubat 2004,
s.185–187.
Ernst Reuter, Belediyeler Bankası, İktisat Fakültesi Mecmuası cilt 4, sayı 1’den ayrı bası, Güven Basımevi, İstanbul 1943, s.20–24.
A.Kadir Topal, Türkiye’de Yerel Yönetim Bankacılığı, Seçkin Yayıncılık, 1.baskı, Nisan 2003,
s.152.
1945 Yılı 615
kanı, 1945 Devlet Yıllığında Bakanlığının iç politikasını anlatırken “şehir, kasaba ve köylerin bir an evvel kalkınmalarını ve kamu işlerini bir an evvel yerine
getirebilmelerini mümkün kılmak için onların mali kaynaklarını artıracak çareler aramak” ve “Belediyeler Bankası hizmetini daha şümullü kılabilmek
maksadiyle” İller Bankası’nın kurulacağını ifade etmektedir.90 Mahalli İdareler
Genel Müdürü Akalın da Belediyeler Bankası’nın sağladığı yararlılıklardan özel
idarelerle köyleri de faydalandırmak” konusunun ötenden beri düşünüldüğünü
yazmaktadır.91 Gerçekten de 24 Haziran 1933’te kurulan Belediyeler Bankası,
23 Haziran 1945’te 4759 sayılı Kanunla köylere ve il özel idarelerine de imarla
ilgili konularda kredi açmak, teknik yardımda bulunmak amacıyla ve İller Bankası adıyla yeniden yapılandırılmıştır. Öyle ki Belediyeler Bankası’nın kuruluş
amacı “belediyelere kredi sağlamak” olmasına karşın İller Bankası, “yerel yönetim birimlerinin imar işleriyle” uğraşmayı kendine en temel amaç olarak belirlemiştir. Bu yeni kurumsal yapıya, 1935’te kurulmuş olan Belediyeler İmar Heyeti’nin kaldırılması sonucu bu kurulun deneyim, personel ve mal varlıkları da
aktarılmış bulunmaktadır.92
İller Bankası kurulduğu andan itibaren yerel altyapı yatırımlarının finansmanının en temel planlayıcısı ve sağlayıcısı haline gelmiştir. Banka, yerel yönetimleri güçlendirmek amacıyla kaynak aktarma ve yerel halkın gereksinimlerini
ulusal kaynaklardan sağlama adımlarının en önemlilerindendir.93 Bu düzenleme
ile birlikte İller Bankası, il özel idareleri, belediyeler ve köy idareleri ile bu idarelerin kuracakları birliklerle adı geçen idarelere bağlı, tüzel kişiliği olan ya da
olmayan ve katma bütçeli idare ve kurumların imar işleriyle ilgili konularla uğraşmak ve bütün işlemlerinde özel hukuk hükümleriyle, 4759 sayılı Kanuna bağlı olmak üzere kurulan bir kamu tüzel kişiliği haline gelmiştir.94 Merkezi Ankara’da olan Banka’nın ilk sermayesi de 100 milyon liradır. Bunun 40 milyon lirası il özel idareleri, 30 milyon lirası belediyeler ve 30 milyon lirası da köyler tarafından sağlanmaktadır.95
90
91
92
93
94
95
İçişleri Bakanlığı, “Bakanlık İç Politikası” için bkz. Devlet Yıllığı, a.g.e., s.127.
Muzaffer Akalın, “İller Bankası”, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 177, Kasım-Aralık 1945, s.5.
Birgül Ayman Güler, “Yerel Altyapı Yatırımı ve Finansmanı: İller Bankası: 1945–1995”, Amme İdaresi Dergisi, 30/1, Mart 1997, s.44.
17 Temmuz’da belediyeler arası birliği sağlamak ve bir belediyecilik akımı oluşturmak amacıyla Türk Belediyecilik Derneği’nin kurulmasını, yerel yönetimler konusunda yıl içinde bir
başka önemli gelişme olarak görebiliriz. Bkz. Adalet Alada, “Türk Belediyeciliğine Kronolojik
Yaklaşım 1930–1990”, Türk Belediyeciliğinde 60 Yıl, Uluslararası Sempozyum, Ankara, 23–24
Kasım 1990, Ankara Büyükşehir Belediyesi, (yay. haz.) Metropol İmar AŞ, IULA-EMME,
s.119–143.
İller Bankasının adlandırılması konusunda komisyonda çeşitli tartışmalar da olmuştur. Adı başlangıçta Mahalli İdareler İmar Bankası olarak düşünülen bankanın, yeni düzenlemeyle faaliyet
sınırı genişlediği için, Belediyeler Bankası olan önceki adlandırmanın, İller Bankası olarak değiştirilmesine karar verilmiştir. Bkz. Tekin Avaner, “Aykut Hokkacı ile “İller Bankasında Son
Perde: A.Ş.’cilik” Röportajı, Memleket Mevzuat, cilt:2, sayı: 14, Ağustos 2006, s.40.
İller Bankası, (Kuruluşundan Bugüne Kadar) İller Bankası 1945–1973, İller Bankası Yayını,
1973, s.4 ve s.18.
616
Bankanın görev ve yetkileri şunlardır:96
Harita, plan ve etütler: Köy, kasaba ve şehirlerin imarları için gereken harita, plan,
proje, keşif ve etütleri yapmak,
Yapı işleri: Özel idarelerle, belediye ve köy idarelerinin ve bu idarelerin kuracakları birliklerin ve kurumların tesis ve yapılarını yapmak,
Fenni nezaret ve denetleme: Bankadan alınan kredilerle girişilen işlerin fenni nezaret ve denetlenmesini üzerine almak,
Makine ve aletler temini: Yukarıda yazılı idare ve kurumlara gerekli olacak makine, aletler ve edevat, gereç ve eşyadan temin edebileceklerini bu idare ve kurumlara satmak veya kiralamak;
Banka işlemleri: Banka özel kanununun yetki verdiği bankacılık işlemlerini yapmak.
Araç ve ortaklık: Yukarıda yazılı işlere ait gerekli tesisleri doğrudan doğruya veya
ortaklık suretiyle vücuda getirmek,
Sigorta işleri: Bu idare ve kurumların menkul ve gayrimenkul mallarını sigorta ettirmekten ibarettir.
Kurumun, diğer bankalarda olduğu gibi genel kurul, yönetim kurulu ve genel müdür olmak üzere üç organı bulunmaktadır. İller Bankası’nın ilk genel müdürü Aşki Eren 8 Şubat 1945’ten itibaren Belediyeler Bankası Genel Müdürü
olarak görev yapmaktadır. Banka’nın son lise mezunu genel müdürü olan
Eren’in İller Bankası Genel Müdürü olarak atanması da 1 Haziran 1945 tarihinde gerçekleşmiştir. Banka genel müdürleri, Banka’nın birinci derecede yetkili ve
sorumlu amiri olup müşterek kararname ile atanmakta ve görevden alınabilmektedir.97
Banka’nın kuruluşunda örgütsel yapısının iki ana hizmet birimi ile geleneksel yardımcı ve denetim birimlerinden oluştuğu görülmektedir. Ana hizmet birimlerinden birisi kredi-bankacılık işleriyle, diğeri ise teknik işlerle ilgilidir.
İçmesuyu, elektrik, harita ve plan işleri aynı şube içinde yer almaktadır. Yardımcı birimler hukuk müşaviri, denetleme ile görevli bir “kontrolör”, muhasebe
işleri ve personel işleri biriminden ibarettir. Taşra kuruluşu olmayan Banka’da
hizmetliler dahil 80 kişi istihdam edilmekte ve bunların 20’si teknik görevli, 48’i
idari görevli ve 12’si hizmetli kadrosunda yer almaktadır. Bürokratik aygıtın
oluşumunda hizmet/personel dağılımının oransal ifadesi şu şekildedir: Toplam
idari hizmetler Banka personelinin %75’ini, teknik hizmetler ise %25’ini oluşturmakta ve Banka’da bu yılda henüz işçi istihdam edilmemektedir.98
Sonuç olarak “tam bir yerel yönetim bankası”99 olan İller Bankasının, yerel
altyapının kamu hizmeti niteliğinde üretilmesi amacıyla, ancak özel piyasa ko96
97
98
99
4759 sayılı İller Bankası Kanunu, m.7, RG, 23 Haziran 1945 ve s.6039 ve Devlet Yıllığı, a.g.e.,
s.344.
Eren, 31 Temmuz 1947’ye kadar görev yapmıştır. Bkz. İller Bankası, Kuruluşundan Bugüne İller Bankası 1933–1993, İller Bankası Vakıf Matbaası, Ankara, s.6.
Güler, a.g.m., s.51 ve s.54.
Ziya Çoker, “İller Bankası ve Belediyeler”, İller ve Belediyeler Dergisi, Yıl 47, Sayı 546, Nisan 1991, s.190.
1945 Yılı 617
şullarında rol alan ve kamu kaynakları kullanan bir kamu kurumu olarak kurulduğu ve sanayileşme politikalarının ihtiyaç duyduğu yerel altyapı finansman ve
yatırımlarının merkezileştirilmesi amacına yönelik ileri bir adım olduğu öne sürülebilir. 100
Muhtarlık Düzeninde Yenilik
26 Nisan 1945’te şehir ve kasabalarda mahalle muhtar ve ihtiyar kurullarının ne yolla seçilecekleri ve görevlerini nasıl yapacaklarına dair bir tüzük,
3/2412 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK)’yla Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Tüzükle, şehir ve kasabalarda kurulu bulunan ve Belediye Kanunu’nun 8 inci
maddesine göre belediye meclisinin ve o yer idare kurulunun kararı ve valinin
onaması ile yeniden kurulacak olan mahallelerde bir muhtar ve muhtarın başkanlığında bir ihtiyar kurulu bulunacağı hükme bağlanmıştır. Yapılacak işler bakımından birkaç mahallenin bir muhtar ve ihtiyar kuruluna bağlanması veya bir
mahallede birden fazla muhtar ve ihtiyar kurulu bulunması ise o kısımda oturan
belediye seçmenlerinin çokluğu tarafından imzalı bir mazbata ile veya o yerin en
büyük mülki memurluğunca görülecek idari lüzum üzerine belediye meclisinin
kararına ve o yerin en büyük mülkiye memurunun onamasına bağlı hale getirilmiştir. Bu suretle mahallelerin birleştirilmesinde, muhtarlığa bağlanacak ev sayısının 1000’den fazla olmaması ve bir mahallede birden fazla muhtar bulundurulması halinde de bir muhtara verilecek ev sayısının 500’den az olmaması göz
önünde tutulacaktır. Ayrıca apartmanlarda bir ailenin oturduğu her daire bu işte
bir ev sayılacak ve bir mahallede birden fazla muhtar veya ihtiyar kurulu bulunursa bunlara birer sıra numarası verilecektir. Şehir ve Kasabalardaki Mahalle
Muhtar ve İhtiyar Kurulları Tüzüğü’nün dördüncü ve son genel hükmü de mahalle muhtar ve ihtiyar kurulunun bir muhtar ile dört üyeden oluşturulacağı ve
kurulun dört yedek üyesi olacağı yönündedir. Tüzüğün sonraki bölümleri muhtar
ve ihtiyar kurullarının seçimi, seçim cezaları, mahalle muhtar ve ihtiyar kurullarının görevleri, harçlar ve tarifeler ve çeşitli hükümler şeklindedir.
Konut Politikası Geliştiriliyor
1945 yılına Hükümet hızlı bir konut atağı yaparak başlamak istemektedir.
Memurlar için hazırlanacak olan konutlar hakkında ilk bilgi 3 Ocak tarihli Ulus
Gazetesinde yer almaktadır. Habere göre,
İlk devrede 121 dairelik 20 apartman yapılıyor. Cumhuriyet Bayramında temeli
atılmış olan ve büyük “Saraçoğlu Mahallesi”nin çekirdeğini teşkil edecek inşaat
sonunda evler, her vekâletin memurlarına nispet dahilinde verilecek, ancak bu dağıtım yapılırken, gerçekten ev sıkıntısı çekmekte olanların durumları göz önünde
bulundurulacaktır.
Ayrıca aynı gazetenin 18 Ocak tarihli baskısında da memurlar için 5000 ev
yapılacağı, yapılacak evlerin Bakanlıklararası bir komisyonca gerekli inceleme100
Güler, a.g.m., s.43 ve s.65
618
lerin yapılmasından sonra ve Doğu'da gerekli görülen yerlerde yapılacağı belirtilmektedir.
Yıl içinde İçişleri Bakanlığı tarafından yayımlanan iki tercüme eser, konut
politikasının önem kazandığını gösteren öteki kanıtlardır. Bu yayınlar konu üzerine önemli incelemelerin yapıldığını ve konut üzerine bundan böyle ağırlık verileceğini düşündürtmektedir. Bu çalışmalardan ilki, 1937’de Milletler Cemiyeti
Meclisi tarafından İsveç İş ve İçtimai Basiret İdaresi üyesi M. B.Helger’e hazırlattırılan ve oturma şartlarını iyileştirmek için çeşitli ülkelerde kullanılan yöntemler hakkında, özellikle de harcanan parayı ve elde edilen sonuçları göz önünde bulundurmayı amaçlayan bir inceleme eserdir. 1938 yılında tamamlanan inceleme, hükümetlerin konut politikaları üzerine karşılaştırmalı ve iyileştirme
yöntemleri üzerine bilgiler içermektedir.101
İkinci çalışma ise 13 Avrupa ülkesini tek tek ele alan ve İçişleri Bakanlığı
Tetkik Heyeti müşaviri Sıddık Tümerkan tarafından Türkçeleştirilen Avrupa’da
Mesken Siyaseti başlıklı eserdir. Ucuz konut üretimini hedefleyen çalışmada yapı finansmanına kamu kudretinin müdahalesi hakkında da bilgiler bulunmaktadır.102 Ayrıca 1945 yılında yayımlanan İdare Dergisi’nin çeşitli sayılarında konut üzerine çeviri, inceleme, konferans gibi çeşitli türlerde yazılara da rastlanmaktadır. Marian Bowley’in “İngiltere'de Mesken Buhranı ve Bunu Önlemek
İçin Alınmakta Olan Tedbirler”i ve Nihat Yalkut’un “Mesken Meselesi ve Kooperatifçilik” çevirisi bunlara örnek olarak gösterilebilir.
Akademik Yönetim ve Yönetim Terminolojisinde Değişiklik
24 Ocak tarihli Cumhuriyet Gazetesinde, “Üniversite ve yüksekokullarda
devlet hesabına okuyan mecburi hizmete tabi öğrencilerden bazılarının askerlik
vazifelerini yaptıktan sonra izlerini kaybettirdikleri görülmektedir. Maarif Bakanlığı bu hali önlemek için üniversite ve yüksek okullara, mecburi hizmete tabi
mezunların takip edilmesini bildirmiştir.” biçiminde bir haber yer almaktadır.
Kuşkusuz 1945 yılında yüksek öğretime dair tek sorun alanı mecburi hizmete
tabi öğrencilerin durumu değildir. 1933 yılından sonra ülkemizde eğitimöğretim hizmetlerinde çok sayıda yabancı öğretim üyesinden yararlanıldığı bilinmektedir. Bu öğretim üyelerinden biri, Prof. Nissen, Türkiye’den ayrılıp
Amerika’ya gittikten sonra, Vatan gazetesinde Türk ilim ve fikir hayatına dair
çeşitli yazılar nedeniyle tekrar ülke gündeminde yer almıştır. Bu yazılarda
Nissen’in Türk yükseköğretim kurumlarında tam anlamıyla “fikir ve içtihat” özgürlüğü olmadığı yönündeki ifadesi, tepkilerin odağını oluşturmuştur. Berkes’in
deyimiyle ilgili gazetenin yazarları bunu, “mevcut idare zihniyetinin ya da siyasi
101
102
Şehir ve Köylerde Mesken, çev. Hikmet Künbetoğlu, Dahiliye Bakanlığı Yayınları, Belediye
Matbaası, İstanbul 1945, önsöz.
Avrupa’da Mesken Siyaseti, çev. Sıddık Tümerkan, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Osmanbey
Matbaası, İstanbul 1945, s.3 ve s.27.
1945 Yılı 619
tesirlerin ilmi içtihat istiklali üzerine menfi bir baskı yaptığına” bağlamaktadırlar. Oysa Berkes sorunun sadece bu yönüyle ele alınamayacağını ileri sürmektedir. Buna göre, akademik çevrelerin sadece hürriyet ihsanıyla yetinmemeleri,
hem kendileri bu özgürlüğün bekçisi ve koruyucusu olmaları hem de bunu bir
akademik kültür haline dönüştürmeleri gerekmektedir.103
1945, dil çalışmaları bakımından da önemli bir yıldır. Öyle ki, 9 Ocak’ta,
Başbakan Şükrü Saraçoğlu ve 222 arkadaşının anayasa hakkındaki kanun teklifi,
Anayasa Komisyonunda görüşüldükten sonra Meclis gündemine alınmış ve
TBMM’nin 10 Ocak’taki toplantısında da kabul edilmiştir. Kanun Meclis’te bir
“ulusal başarı” olarak nitelendirilmiştir.104 Bu Kanunla eski sözcükler yeni karşılıklarıyla değiştirilmekte ve yeni yönetim dili oluşturulmaktadır. Buna göre,
Cumhur Başkanı (Reisi), Bakanlar Kurulu (Heyeti Vekile), Millet Vekili (mebus), bakan (vekil), Yüce Divan (Divanı Ali), devrimci (inkılabcı), il (vilayet),
ilçe (kaza), özel idare (idarei hususiye), ocak (nahiye), yetki genişliği (tevsii mezuniyet) sözcükleri yeni kullanımlar olarak benimsenmiştir. Ayrıca Erzincan
milletvekili Behçet Kemal Çağlar’ın önerisiyle ayların isimleri de bugünkü kullanımları olarak değiştirilmiştir.105 12 Nisan’dan itibaren de Bakanlıkların ve
Meclis içtüzüğünün Türkçe karşılıklarının kullanılmasına karar verildiği anlaşılmaktadır. Buna göre Başbakanlık (Başvekâlet), Adalet Bakanlığı (Adliye Vekâleti), Bayındırlık (Nafia), Dış İşleri (Hariciye), Ekonomi (İktisat), Gümrük ve
Tekel (Gümrük ve İnhisarlar), İç İşleri (Dahiliye), Milli Eğitim (Maarif), Milli
Savunma (Milli Müdafaa), Sağlık ve Sosyal Yardım (Sıhhat ve İçtimai Muavenet), Tarım (Ziraat), Ulaştırma (Münakalat) olarak kullanılmaya başlanacaktır.106
Dil çalışmaları bakımından konunun önemi İbrahim Necmi Dilmen’in yazısından izlenebilir. Dilmen, Cumhuriyet’teki “Yeni Anayasamızın Önemi ve Değeri” başlıklı yazısında bilim dili çalışmaları arasında en fazla güçlüğün, kanunlara dayanan devlet, hukuk ve idare terimleri karşısında yaşandığına değinmektedir. Gerçekten de devlet kuruluşlarının adları, hukuk biliminin sözleri, idare
makinesini işletirken kullanılan kelimeler, en çok devlet kanunlarında geçen
sözler olduğundan hukuk öğretim üyeleri derslerinde bu dili kullanmak zorunda
kalmakta, öğrenciler açısından da iki farklı dil öğrenimi ve kullanımı zorluk yaratmaktadır. İşte hukuk alanında kanunlardan başlayarak yapılacak dilde sadeleştirme çalışmaları bakımından Anayasada yapılan değişiklik öncü ve devrimci
bir adımdır.107
103
104
105
106
107
Niyazi Berkes, “Üniversiteler”, Tan, 7–8 Ağustos, 1945.
Goloğlu, a.g.e., s.281.
Cumhuriyet Ansiklopedisi, 1941–1960, cilt 2, Yapı Kredi Yayınları, 3.basım, Mayıs 2002, s.69.
Cumhuriyet, “Bakanlıkların isimleri tamamen Türkçeleştirildi”, 12 Nisan 1945, s.1.
İbrahim Necmi Dilmen, “Türkçe Anayasaya dair… Yeni Anayasamızın Önemi ve Değeri”,
Cumhuriyet, 11 Ocak 1945, s.2.
620
ÇALIŞMA BAKANLIĞI İHDASI
1945, bakanlık sistemine çalışma hayatına dair konularda düzenlemeler ve
denetlemeler yapmak üzere Çalışma Bakanlığı’nın giriş yaptığı bir yıldır.108 Kurucu yasa 27 Haziran 1945 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.109 İlk biçimleri 1930’larda İktisat Vekâleti içinde görülen Çalışma Bakanlığı, İş ve İşçiler Bürosu’nun 1934’te kurulması ve İş Kanunu’nun da 1936’da Büro’yu İş Dairesi haline getirmesi ile geçen önemli aşamalardan sonra ve 9 Mart tarihli Cumhuriyet Gazetesi’nin haberinde yer alan yeni “Sanayi Planı” hazırlıklarının bir
adımı olarak kurulmuştur.
9 Haziran tarihli Ulus Gazetesi’ndeki Mümtaz Faik Fenik’in “Çalışma Bakanlığı Kuruluyor” başlıklı başyazısında Bakanlığın kuruluşu değerlendirilmektedir. Burada, “Türkiye’nin çalışma hayatını tanzim etmek hususunda bu Bakanlığın çok önemli hizmetler göreceği açık bir hakikattir. Toprak Kanunu ile artacak tarım işçiliği konusu da böylece düzenlenecektir” denilmekte ve Çalışma
Bakanlığı’nın kurulması Toprak Kanunu ile ilişkilendirilmektedir.
Ancak Bakanlığın kuruluşunda bir uluslararası gelişmenin etkisi de gözden
kaçırılmamalıdır. Savaşın ortasında, 1942 yılında Sir William Beveridge başkanlığındaki bir komisyonun Beveridge Raporu (Planı)110 adıyla hazırladığı çalışmanın, İngiliz sosyal güvenlik sisteminin temelini oluşturduğu bilinmektedir.111
108
109
110
111
Çalışma Bakanlığı, Devlet Dairelerinin Bakanlıklara Ayrılması Hakkındaki 3271 sayılı Kanunun 1. maddesine dayanılarak, Başbakanın 7 Haziran 1945 tarih ve 6–376/6 sayılı teklifi üzerine 7 Haziran 1945 tarih ve 4/591 sayılı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi ile kurulmuş ve hemen arkasından 22 Haziran 1945 tarih ve 4763 sayılı Çalışma Bakanlığı’nın Kuruluş ve Görevleri
Hakkındaki Kanun çıkarılmıştır.
Sadi Irmak’ın Bakanlığı 7 Haziran tarihinde Cumhurbaşkanlığınca onanmıştır. Bkz. Cumhuriyet, “Konya Milletvekili Sadi Irmak Bakan Oldu” haberi, 8 Haziran 1945, s.1.
“Beveridge Planı” adlıyla bilinen “İçtimai Sigorta ve buna bağlı hizmetler (Social Insurance
and Allied Services, London 1942) adını taşıyan çalışma Sir William Beveridge tarafından hazırlanmıştır. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası’nda “Beveridge Planına Toplu
Bir Bakış” isimli bir çalışmayı tercüme eden İktisat Fakültesi mezunlarından Erol’e göre, “eserin başında müellifinin de söylediği gibi, Haziran 1941’de, “cemiyetin yeni esaslara göre kalkınması (reconstruction problems) işleriyle meşgul olan Devlet bakanı Sir Greenwood tarafından bir heyet teşkil edilmiş ve bu heyetin başına Sir William Beveridge getirilmiştir. İşte bu
heyet, planın hazırlanmasında Beveridge’e yardım etmiştir. Eser 299 sayfadır; 172 sayfası altı
kısma ayrılmıştır. Bu kısımlarda bütün plan izah edilmektedir; müteakip 121 sayfa A, B, C, D,
E, F eklerini ihtiva etmekte ve eserde muhtasar geçilen bazı meselelerin izahına tahsis olunmaktadır. Geri kalan sayfalar kitabın teferruatlı fihristine hasredilmiştir. Planın ihzarı esnasında
muhtelif içtimai teşekküllere sorulan suallere alınan cevaplar, “Organizasyonlardan Muhtıra”,
adı altında kitabın G ekini teşkil eder mahiyette fakat ayrı bir kitap olarak neşredilmiştir. Bu kısımda, muhtelif teşekküller, kendilerine sorulan suallere cevap verirken mevcut sosyal sigortaların mahzurlarını tebarüz ettirerek bunların ne suretle bertaraf edilebileceği hakkında fikir beyan etmektedirler.” “Beveridge Planına Toplu Bir Bakış”, hülasa ve tercüme eden Meri E. Erol,
İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, cilt 6, no:1-2, Ekim 1944-Ocak 1945, s.156.
Beveridge’ın çalışması Muslih Fer tarafından Siyasal Bilgiler Okulu’nda 15 Ocak 1945’de verilen bir konferansın konusu olmuştur. Konferans metni Siyasal Bilgiler Okulu Dergisi’nin cilt
1, sayı 3, 1945 tarihli baskısında “Beveridge İçtimai Emniyet Planı” ve “Beveridge Planının
Başarı Şartları, Değeri ve Bu Hususta İleri Sürülen Tetkikler” başlıklarını taşımaktadır. Ayrıca
bkz. William Beveridge, İçtimai Emniyetin Temelleri, çev.Cemiyet Etüd ve Tercüme Komitesi,
İktisat Fakültesi Mezunları Cemiyeti, İzmir, 1945.
1945 Yılı 621
1945’te İşçi Partisinin İngiltere’de iktidara gelmesiyle uygulama olanağı da bulan bu çalışma ile sosyal güvenliğin yönetiminde birlik, bütün toplumu kapsayan
bir sistem, prim ödeyenin sorumluluğu, ailenin diğer fertlerinin de toplumsal
güvence altına alınması, sistemin finansmanına işçi, işveren ve devletin katılımı
amaçlanmaktadır. Elbette bütün bunlar kapitalist girişim ruhunun engellenmesinden kaçınılmasını da gerektirmektedir. Gerçekte sosyal güvenlik sistemini
kurma amacının temelinde, dönemin yaygın anlayışı olan Fordist devlet sisteminin bulunduğu da açıktır.112
Ülkedeki işçi sayısının genel nüfus içinde henüz belirgin olarak artmamasına karşın sosyal politikadaki bu atılımın temelinde bir başka dış etken daha etkili
olmuştur. Hükümetin dış ilişkilere verdiği önem, sosyal politika alanında Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nden kaynaklanan uluslararası yükümlülüklerin
yerine getirilmesini gerektirmekteydi. Nitekim Çalışma Bakanlığı’nın kuruluş
gerekçesinde de Bakanlığın kuruluş amacının, ILO’nun 1944 yılındaki
Philadelphia Konferansı’nda alınan kararlardaki amaçlara ve Birleşmiş Milletler
Anayasası’nın sosyal esaslarına uygun olduğu belirtilmektedir.113 Bu gelişmeler
sosyal politika alanında Türkiye’nin batıya eklemlenme araçlarından birini oluşturmuştur.
Çalışma Bakanlığı’nın en önemli görev alanı “çalışanlar”dır. Öyle ki Bakanlığın çalışma güvenliği koşullarına uygun, yaşam standartlarını ve verimliliği
artırıcı tedbirleri alması beklenmektedir. Özellikle işçilerin sigortalanması konusuna öncelik verilecektir.114
Bakanlığın kuruluşundan sonra 17 Temmuz’da 4792 sayılı İşçi Sigortaları
Kurumu Kanunu yayımlanmıştır. Kanunla, “İş hayatında türlü hallere karşı ilgili
Sigorta Kanunu hükümlerini uygulamak ve Çalışma Bakanlığına bağlı olmak
üzere İşçi Sigortaları Kurumu vücuda getirilmiştir. Kurum bu kanun ve özel hukuk hükümlerine tabidir. Mali ve idari bakımdan muhtardır ve tüzel kişilikte bir
Devlet kurumudur.” Böylece çalışma hayatına dair etraflı düzenleme dönemine
girilmiştir.
TOPRAKTA REFORM: ÇİFTÇİYİ TOPRAKLANDIRMA (TOPRAK)
KANUNU
İlki 1944’te ikincisi de 1945’te yayımlanan iki rapor Türkiye’de toprak reformunun habercisidir. İlk Rapor 1944’te yayımlanan ve gerçekte 1937’de BM
Milletlerarası İş Bürosu’nun Toprak Islahatı Dairesi başkanı olan Olindo Gorni
tarafından toprak reformu yapan ülkelerin mevzuatı incelenmek suretiyle Türkiye için hazırlanmış “Toprak Islahatı” Raporu’dur. Burada, toprak reformunun
112
113
114
Onur Ender Arslan, Kamu Personel Rejiminin Evrimi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler
Enstitüsü yayımlanmamış doktora tezi, Ankara 2004, s.74–75 ve s.282.
Koçak, Cemil, “1940’ların İkinci Yarısında Sosyal Politika”, Birinci Uluslararası Tarih Kongresi: Osmanlı’dan Cumhuriyete Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s.231.
Cumhuriyet Ansiklopedisi, a.g.e., s.77.
622
sebepleri, reforma tabi topraklar, istimlâk şekilleri, toprağı istimlâk edilenlere
verilecek tazminat miktarları, reformdan kimlerin yararlanacağı, reform sonucunda toprağın parçalara ayrılması ve parçaların işleticilere dağıtılması, üretimin
düzenlenmesi, reformda görülen zorluklar, kredi ve kooperatif teşkilatı gibi çeşitli konular karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır.115
1945 yılında yayımlanan “Avrupa’da Arazi Rejimi” adlı Rapor’da ise Avrupa’da arazi rejiminin başlıca tipleri olarak üç büyük gruplaşmadan bahsedilmektedir.116 a)Arazi rejiminin ağır ağır geliştiği iç iskân bölgeleri: Batı ve Kuzey Avrupa ülkeleri, İngiltere, Fransa, Almanya ve İtalya ile Belçika, Hollanda,
Danimarka, Norveç, İsveç ve İsviçre. b)Bir devrim sonucu ortaya çıkan arazi iştirakçiliği bölgesi: Rusya. c)Arazi reformaları bölgesi: Merkez ve Doğu Avrupa
ülkeleri, Estonya, Letonya, Litvanya, Polonya, Çekoslavakya, Romanya, Yugoslavya, Macaristan, Bulgaristan ve Finlandiya. Türkiye toprak rejimi bakımından
bu üç gruptan hangisine girmektedir? Rapor’un zirai reformalar bölgesi olarak
sınıflandırdığı grubun karakteristik özelliklerine bakıldığında çoğunun bağımsız
küçük çiftçi sınıfının teşekkül veya gelişmesini sağlamak için kanun çıkardığı
görülmektedir. Reformların başlıca amacı toprağı daha iyi dağıtmak, çiftçilerin
hayat şartlarını ıslah etmek ve sosyal şartların iyileştirilmesini sağlamaktır. Bu
durumda bu yılda çıkarılan Toprak Kanunu nedeniyle Türkiye üçüncü grupta yer
almalıdır.
Gerçekten de 1945 yılında çıkarılan 4753 sayılı Çiftçiyi Topraklandırma
Kanunu (Toprak Kanunu), ülkemizdeki toprak reformu uygulamaları bakımından çok önemli bir aşamadır.117 Aksoy’un “memlekette toprak meselesini çözümlemek için ilk ciddi teşebbüs”118 dediği bu Kanunla, “arazisi olmayan veya
yetmeyen çiftçileri veya çiftçilik yapmak isteyenleri, aileleri ile birlikte geçimlerini sağlayacak ve iş kuvvetlerini değerlendirecek ölçüde araziye sahip kılmak;
kendilerine arazi verilenlerle yeter arazisi bulunup istihsal vasıtaları eksik olan
çiftçilerden muhtaç bulunanlara kuruluş, onarma ve çevirme sermayesi, canlı ve
cansız demirbaş vermek ve yurt topraklarının sürekli olarak işlenmesini sağlamak” amaçlanmaktadır. Arazi kamulaştırması adını taşıyan üçüncü bölümde yer
alan 17.madde yapılmak istenenlerin de özünü oluşturur. Tartışmalar bu madde
115
116
117
118
Olindo Gorni, Toprak Islahatı, Başvekâlet Yayınları, Başvekâlet Devlet Matbaası, Ankara,
1944, s.3–4.
Rapor 1939’da Milletlerarası Ziraat Enstitüsü Sosyal ve İktisadi Tetkik Bürosu Müşaviri M.
Morduch Tcherkinsky tarafından hazırlanmış olmasına karşın Türkçeye 1945 yılında çevrilmiştir. Raporun Türkiye’deki reforma altlık olarak kullanıldığı açıktır. Bkz. M. Morduch
Tcherkinsky, Avrupa’da Arazi Rejimi, çev. Faik Üstün, İçişleri Bakanlığı yayınları, Recep
Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1945, s.5 ve 47.
Kanun 24 Ocak’ta Meclis’te görüşülmeye başlanmıştır. Bkz. Cumhuriyet, “Meclis Toprak Kanunu tasarısını tetkike başladı” haberi, 15 Mayıs 1945, s.1. Kanun, 15 Haziran 1945 tarihli
Resmi Gazete’nin 6032 sayısında yayımlanmıştır. Ancak Kanun aynı zamanda “demirkırat’ı
yaratan kanun”dur. Bkz. Cumhuriyet Ansiklopedisi, a.g.e., s.73. Aynı yaklaşım için bkz.
Goloğlu, a.g.e., s.315 vd.
Suat Aksoy, 100 Soruda Türkiye’de Toprak Meselesi, Gerçek Yayınevi, 1.baskı, Ocak 1969,
s.60 vd.
1945 Yılı 623
özelinde şiddetlidir.119 Madde ile, “Topraksız veya az topraklı olan ortakçılar,
kiracılar veya tarım işçileri tarafından işlenmekte bulunan arazi, o bölgede 39
uncu madde gereğince dağıtmaya esas tutulan miktarın kendi seçtiği yerde üç
katı sahibine bırakılmak şartiyle yukarıda yazılı çiftçi ve işçilere dağıtılmak üzere kamulaştırılabilir. Sahibine bırakılacak olan arazi 50 dönümden aşağı olamaz. Bu madde hükmünün uygulanmasında 15 ve 16 ıncı maddelerin hükümleri
işlemez. Geçici mevsim işçileri hakkında bu hüküm uygulanmaz. İşçinin geçici
mevsim işçisi olup olmadığını Tarım Bakanlığı belli eder.” hükmü getirilmiştir.120
Toprak Kanununun önemi hakkında Asım Us’un saptamaları dikkat çekicidir:121
Osmanlı İmparatorluğu üç imtiyazlı sınıf üzerine kurulmuştur: Hanedan, arazi sahipleri ve hocalar. Cumhuriyetin ilk devrinde inkılâplar hanedan ve hocaların imtiyazlarını kaldırmıştır. Sonra tedrici olarak arazi üzerindeki içtimai adaletsizlik tasfiyesine başlanmıştır. Toprak kanunu bu tasfiyeyi tamamlayacaktır. Türkiye’de ziraat edilir arazi iki buçuk milyon miktarında olan çiftçi aileler arasında taksim edilecek olursa her birinin hissesine 60 dönüm toprak düşüyor. Bu vaziyet göz önüne
getirilince binlerce ve yüzlerce dönüm sahibi olanların durumundaki içtimai adaletsizlik anlaşılır.
Yasa tasarısının yaklaşımı, gerekçesinde şu şekilde ifade edilmektedir:122
Arazi Mülkiyeti Rejimi ve onun yarattığı mülkiyet bünyesi türlü yanlardan ve türlü
yönlerden, millet ve devlet hayatına sımsıkı bağlı bulunmaktadır. Bu itibarla her
yeni devlet, kendi toplumunun ve ekonomisinin özel karakterine uyan bir Arazi
Mülkiyet Rejimi ve ona göre bir mülkiyet bünyesi edinmek zorundadır. Ancak
bundan sonradır ki; temel varlık olan arazinin kendinde sakladığı imkânlar kolaylıkla gerçekleşebilir ve milletin üremesi, büyümesi, devletin kuvvetlenmesi sağlanabilir.
Gerekçe’de düzenlemeye bir ekleme yapılarak açıklık getirilmekte ve yasanın önemi şöyle vurgulanmaktadır:
… Memleketimizin arazi genişliği, çeşitliliği, toprakların verim kabiliyeti zengin
bir ulus ekonomisinin ve bunun için de bol verimli bir tarımın, kalabalık ve rahat
bir topluluğun varlığını mümkün kılmaktadır. Fakat itiraf etmek gerekir ki; bugün
Türkiye’de ne toplum, ne de ekonomi arazi varlığının vaat ettiği bir yapıda ve
kuvvettedir. Bunun nedenlerini, arazi varlığımızın eksiklerinden çok, başka yerlerde aramak gerekir.
Mecliste oldukça fazla tartışmalara konu olan Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu, Aksoy’a göre, “bütün kusurlarına ve eksikliklerine rağmen, ilk kabul edi119
120
121
122
Cumhuriyet, “Meclisin Dünkü Toplantısı 7 Saat Sürdü. Toprak Kanunun tasarısının 17 inci
maddesi çok hararetli tartışmalardan sonra kabul edildi.” Haberi, 5 Haziran 1945, s.1. Yine
bkz. Necmettin Sadak, “On Yedinci Madde” başlıklı başyazı, Akşam, 27 Mayıs 1945, s.1 ve
devamı s.2. Ayrıca aynı madde üzerindeki tartışmalar yine Akşam Gazetesi’nin 2 Haziran ve 5
Haziran tarihli nüshalarında manşetten verilmektedir.
Bila’ya göre, tasarı yasalaştığında, başlangıçtaki hedeflerden taviz verildiği de görülmüştür.
Öyle ki, “Toprak sahipleri istediklerini elde etmişler, kuşa çevrilmiş bu tasarıyı meclisten geçirmeyi başarmışlardır.” Bila, a.g.e., s.105–107.
Us, a.g.e., s.635.
Goloğlu, a.g.e., s.317 ve s.319.
624
len şekliyle, ciddi ve samimi olarak bilinçli bir şekilde uygulansaydı memlekette
bir toprak reformuna esas olabilecek nitelikte”dir.123 Ancak bu kapsamda yeni
düzenlemeler de söz konusudur. Nitekim kanunlaşmanın ardından yaşanan başka gelişme ve düzenlemeler arasında; 17 Haziran’daki Toprak Bayramının kutlanmasını,124 11 Temmuz’da ise Tarım Bakanlığı Toprak İşleri Genel Müdürlüğü Görev Ve Kuruluşu Hakkında 4784 Sayılı Kanunun yayımlanmasını ve çiftçiyi topraklandırmaya ilişkin bütün işleri yapmak üzere Tarım Bakanlığı içinde
bir “Toprak İşleri Genel Müdürlüğü” kurulması sayılabilir. Bu Genel Müdürlüğe
100 lira maaşlı Tapu ve Kadastro Genel Müdür Yardımcısı Ahmet Salih Korur
tayin edilmiştir.125
ORMANLAR: TAHDİT VE DEVLETLEŞTİRME
Ormanlar konusu yıl içinde özel önemi olduğu görülen alanlardan biridir.
Bu yılda bir süredir çalışmaları süren ve devlet ormanlarının korunmalarını sağlamak, tasarruf ve hudut ihtilaflarından doğan birçok davaları önlemek amacını
taşıyan ormanların sınırlanması faaliyetlerine devam edilmiştir. Bunun için ülkenin çeşitli bölgelerinde yapılandırılan 20 tahdit komisyonu, hızla çalışarak, bu yıla kadar toplam 1.864.030 hektar ormanın sınırlarını saptamış bulunmaktadır.126
Tablo 9: 1945 Yılı OTK Çalışmaları
Komisyon
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
123
124
125
126
Tebliğ/Tutanak Sayısı
Çalışma yok
56
4
14
31
Çalışma yok
25
Çalışma yok
8
2
19
24
45
16
2
Çalışma yok
22
Çalışma yok
1
16
Orman Bölgesi
Keskin-Gerede
Kocaeli
Eskişehir
İzmir
Bursa
Kırklareli
Akçakoca
Muğla/Köyceğiz
Balıkesir/Dursunbey
Daday
Bolu
Safranbolu
Balıkesir/Merkez
Sinop/Ayancık
Afyon
Aksoy, a.g.e., s.63.
17 Haziran tarihli Ulus gazetesi bayram haberini, “Cumhuriyet, köylüye hakkını ve millete en
büyük armağanını verdi.” şeklinde vermektedir.
Ahmet Salih Korur, 1950–60 döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı da yapacaktır.
Bkz. “Ormanlarımız”, Ulus, 1 Kasım 1945, s.4.
1945 Yılı 625
1945 yılı içinde Resmi Gazete’de 285 adet tahdit tutanağı özeti yayımlanmaktadır. Bu tutanakların yıl içindeki dönemlendirilmesi şu şekildedir: 30 Nisan’a kadar olan 4 aylık zaman dilimde 47 tutanak, 31 Temmuza kadar olan 3
aylık dönemde 20 tutanak, Ağustos-Eylül döneminde 63 tutanak ve yılın son üç
ayında 155 tutanak özeti yayımlanmaktadır. Bu durum yıl içinde özellikle sonbahardan yıl sonuna olan bölümde tahdit komisyonlarının daha çok çalıştığını
göstermektedir. Temmuz ayında hiç tutanak özeti yayımlanmamıştır. En çok çalışan Orman Tahdit Komisyonu 2 nolu komisyon olup Keskin-Gerede hattındaki
ormanların sınırlarını belirlemiş ve toplam 56 sınır belirleme çalışması yapmıştır. Bunu Daday bölgesinin sınırlarını saptayan ve 45 orman sınırı saptayan 13
nolu komisyon izlemektedir. Bu yılda 1, 6, 8, 16 ve 18 numaralı 5 komisyonun
çalışma yapmadığı görülmektedir.
Öte yandan yıl içinde ormanlar konusunda 4767 sayılı yabanıl hayvanların
avlanması ile ilgili yasanın ardından bir başka önemli düzenleme de ormanların
devletleştirilmesine dair olandır. Öyle ki, 13 Temmuz tarihli Resmi Gazete’de
3116 sayılı Orman Kanununa bazı hükümler eklenmesine ve bu Kanunun birinci
maddesinde değişiklik yapılmasında dair 4785 sayılı Kanun yayımlanmıştır. Bu
Kanun yürürlüğe girdiği tarihte, varolan gerçek veya tüzel kişilere, vakıflara ve
köy, belediye, özel idare kamu tüzel kişiliklerine ilişkin bütün ormanları devletleştirmektedir.127
Hıfzı Veldet’in Ulus’taki “Özel Ormanların Devletleştirilmesi” başlıklı yazısında devletleştirme konusunda şu düşüncelere yer verilmektedir:128
Nasıl ki devlet, cemiyete zararlı insanların yakasına yapışıyorsa, cemiyete zararlı
hususi mülkiyetin de yakasına yapışmalıdır. Meseleye böyle bakıldığında, milli
servetlerimizin en başında gelenlerinden biri olan ormanlarımızın, hususi ve şahsi
menfaat zincirlerinden kurtarılarak devletin, yani bütün milletin malı haline getirilmesini ve bunların bilgili, temiz ve idealist ormancı gençler tarafından işletilmesini selamlamak ve alkışlamak lazımdır.
Özel ormanların niteliği konusunda Alaçam’ın saptamaları dikkate değerdir. Buna göre;129
Şehir ve köylerden kilometrelerce uzakta, etrafındaki Devlet ormanları sınırlarından hiçbir belirli sınırlarla ayrılmamış, alanı on binlerce dönüm ve binlerce hektar
genişliğinde, adı Ali, Veli, Mehmet gibi vatandaşlara ait hususi ormanlar görürsünüz… Bu ormanlar Meşrutiyet yıllarında ortaya çıkan tapu senedi ile mülkiyet
hakkı sağlandığına göre, orman sahibi vatandaşlar ormanlarını devletten ancak
Osmanlı hükümetlerinin ormanlar hakkında gösterdikleri alakasızlıktan faydalanarak koparabilmişlerdir.
İşte bu düzenleme ile özel orman sorunu çözüme kavuşturulmaktadır.130
127
128
129
Bu ormanlar hiçbir işlem ve bildirime lüzum olmaksızın bu Kanun gereğince devlete geçmiştir.
Kanunun Mecliste kabul tarihi 9 Temmuz’dur. Ayrıca bkz. Cumhuriyet, “Bütün Ormanlar Devlete Geçti” haberi, 10 Temmuz 1945, s.1.
Hıfzı Veldet, “Özel Ormanların Devletleştirilmesi”, Cumhuriyet, 21 Haziran 1945, s.2.
Refik Alaçam, Orman ve Memleket, Tarım Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Yayınları,
Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul 1945, s.75–77.
626
Cumhurbaşkanı’nın Meclis açış konuşmasında da ormanlar konusu önemli
bir yer tutmuştur. Bu konuşmada Meclis’in kabul ettiği orman kanunlarına atfen
İnönü şunları söylemektedir;131
Türkiye’de orman rejimi fenni esaslar üzerine kesin olarak kurulmuş bulunuyor.
Devamlı olarak ağaçsızlaşan vatanımızın hiç olmazsa altmış senedenberi beliren
orman dertleri asıl davalara bağlanmıştır. İleride memleketimizi yeşil yurt haline
getirecek olan tedbirleri alan ve teşekkülleri kuran sizleri, ve yarinki nesiller için
geçici sıkıntılara katlanan bugünkü Türk nesillerini, gelecek Türk evlatları şükranla
anacaktır.
Çağlar’ın bu yasa hakkında değerlendirmesine göre, 4785 sayılı yasa, “devlet ormancılığına geçişin son hamlesi”dir. Ancak gerçekte, “devletleştirilebilecek ormanların sayısı ve genişliği” göz önüne alındığında önemli bir düzenleme
olarak da değerlendirilmeyebilir. Bu yasa ile devletleştirilebilecek ormanların
tüm orman varlığı içindeki payı yaklaşık %3.4 olup, bu oranın da %55’i özel kişi ve kuruluşlara aittir ve son olarak yasa kapsamında gerçekleşmeler çok daha
sınırlı bir miktarda kalmıştır.132
DEĞERLENDİRME
Bu çalışmada İkinci Paylaşım Savaşı’nın sona erdiği bir yılda, savaş sonrası
uluslararası düzenlemelerin yapıldığı bir zaman diliminde Türkiye’de idarenin
konumlanışının saptanmasına çalışılmıştır. Savaşın doğası, savaş sonrasındaki
hegemonik değişimin varlığı, komşu bir ülkenin talepleri, içeride devletin ekonomik, toplumsal, siyasi ve idari hareketlerinin de en temel kısıtlarını ve doğrultularını oluşturmuştur. Bu yılda savaş istenmemesi bakımından kararlı ancak
bunu nasıl yapacağını bilememe bakımından belirsiz ve istikrarsız bir kamu politikasının izlendiği görülmektedir. Süreç, dönemin yayınlarına bakıldığında hükümetin bekle-gör davranışını yeğlediğini, basın tarafından bu algının kamuoyuna da benimsetilmesine çalışıldığı bir durumu ortaya koymaktadır.
Savaşa girmemiş bir Türkiye için savaş hiç bitmemiş gibidir. Hala askeri
yönetimin olası bir savaş için ihtiyaç duyduğu ciddi düzenlemeler yapılmaktadır.
Bütçe açık verir bir haldedir, bu nedenle toplumun ihtiyaç duyduğu bolluktan
eser yoktur. Mütevazı ve mahcup kimi düzenlemeler yapılarak, çalışanların ve
halkın yaşadığı kıtlığın, kısıntıların etkisini azaltmak isteği de görülmüyor değildir. Ancak olağanüstü dönemde çok fazla ortada gözükmeyen muhalif bir hareket de içinde yaşanılan konjonktürün farkındadır ve ilk fırsatta bir yandan demokrasiyi transfer etme argümanına sahip Batı’nın izdüşümünde taleplerde,
eleştirilerde bulunmaktadır. Diğer yandan iktidarın olağanüstü tedbirler alarak
130
131
132
Nusret Kulin’in, “Ormanlarımızın Korunması ve Kıymetlendirilmesi” başlıklı yazısında yalnız
kanunlarla ormanın korunamayacağını, ancak vatandaşın ormanların değerini ve önemini kavramasıyla tam bir korunmanın mümkün olabileceğini belirtmesi de dikkate değerdir. Bkz. Ulus,
8 Aralık 1945, s.4.
Cumhurbaşkanı’nın 2 Kasım Tarihli Meclis’in Yedinci Döneminin Üçüncü Toplantı Yılını
Açarken Kamutay’daki Söylevleri, RG, 2 Kasım 1945, sayı:6147.
1961 yılına kadar yasa doğrultusunda toplam 61 bin hektar olan 156 orman devletleştirilmesi
gerçekleştirilmiştir. Yücel Çağlar, “Türkiye Ormancılık Tarihi Üzerine Kısa Anımsamalar”,
Kebikeç, sayı 24, 2007, s.117.
1945 Yılı 627
uyguladığı temelde geniş halk kitlelerinin olumsuz etkilendiği uygulamalarla
oluşan psikolojinin dağılmasına fırsat vermeden, tam da bu kesim için bütçede
pay ayırma, çiftçiyi topraklandırma, çalışanı sigortalama çabalarında olduğu gibi
adımlar atılmaya başlamışken bir muhalif hareket başlatılmıştır. Savaş gibi olağanüstü durumlarda bile bundan en az etkileneceği kolayca varsayılan büyük
toprak sahipleri, savaştan görece ihtikâr yapma olanağı bulan kesimler, kazanımlarını katlama aşamasından uzaklaşacaklarını anladıkları anda çok yönlü işbirliği hareketine girişmişlerdir.
Devletin her bakımdan içinde bulunulan durumu kusursuz yönettiği savunulamamaktadır. Yıla kabaca bir bakışta bile bu algı oluşmamaktadır. Henüz çeyrek asra varmamış bir yeni devletin kuruluşuna dair sorunlarını tam olarak çözdüğü elbette iddia edilemez. Yabancı basında yer alan Türk savaş araçlarının yetersizliğine, teknolojik-sınaî yetersizliklere, bütçe büyüklüklerine, askeri, akademik, idari personel ihtiyacına bakıldığında pek çok yerde sorunları olan bir
sistem kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Ancak bunlar önce ve sonra da hep var
olan azgelişmişlik sorunlarıdır. Bu dönemde temel politikalarda ödün verme,
kendi kaynaklarına eskisi kadar güvenememe, uluslararası ve ikili ilişkilerde fütursuzca hareket etme davranışlarının ortaya çıkmaya başladığı anlaşılmaktadır.
Bunlar siyasal yapının “maslahatçılık” davranışı içine girdiğinin ipuçlarıdır.
Böyle bir devlet hiç değilse bir duraklama dönemine girmiş demektir. İdare bu
duruma ayak uyduracaktır, halk da uçsuz-bucaksız hayallere talip olacaktır.
Yıl içinde ilk kez Çalışma Bakanlığının kurulduğu, yerel altyapının finansmanı için İller Bankasının oluşturulduğu, çiftçiyi topraklandırma ve ormanlar
konusunda önemli düzenlemelerin yapıldığı görülmektedir. Ancak 1945 yılı aynı zamanda kamu yönetiminde rasyonalizasyon çabalarına ağırlık verilen de bir
yıldır. En azından teşkilatlanmanın tamamlandığı ve uygulamanın başladığı bir
yıldır. Öyle ki İçişleri Bakanlığı bünyesinde kurulan Tetkik Heyeti, karşılaştırmalı incelemeler yapmakta ve idari politika transferinin ilk adımlarını atmaya
başlamaktadır. Bu bakımdan 1945 yılı “idari reform” saptama ve sınıflandırmalarında bir dönüm noktası/bir milat olarak belirlenir durumdadır.
Ancak savaşın galipleri düşünüldüğünde psikolojik üstünlüğün Anglosakson ülkelerine yönelik olması beklentisine karşın idari açıdan belirgin bir ülke seçimi de apaçık belli değildir. Yine de Rus istekleri karşısında duyulan tedirginlik ve bu nedenle dayanak arama çabaları, mağlup faşizme yönelik tepki
ile birleştiğinde, ilerleyen süreçte idari politika transferlerinin mekânı da netleşmiş gibidir. Galip ve liberal dünya ile acil ittifak arayışında olan Türkiye bir dönüm noktasındadır.
Sonuç olarak 1945 yılında kamu politikası açısından yılın önemli bir bölümünde hükümetin düzenleme ve uygulama adına alışık olunmayan bir atalet
içinde olduğu ve Orman Tahdit Komisyonları’nın çalışmalarının Resmi Gazete’nin önemli bir bölümünü kapladığı dikkati çekmektedir. Tüm bunlarsa idarenin kararsız bir tutum içinde olduğu algısına ulaştırmaktadır. İdarenin kararsızlığı, yılı, bir “geçiş yılı” olarak nitelemeyi kolaylaştırsa da tüm bunlar paradoksal
olarak hangi “kutbun” seçileceği yönündeki “karar anı”nı yakınlaştırmaktadır.
628
Ek 1a: 1945 Yılı Bakanlar Kurulu Listesi
II. Saraçoğlu Hükümeti Bakanlar Kurulu
09.03.1943–07.08.1946
Başbakan
Mehmet Şükrü SARAÇOĞLU (İzmir)
Adliye Bakanı
Ali Rıza TÜREL (Konya)
09.03.1943–06.04.1946
Sadi KONUK (Bursa)
18.01.1945–07.08.1946
Milli Müdafaa Bakanı
Ali Rıza ARTUNKAL (Manisa)
Dahiliye Bakanı
Hilmi URAN (Seyhan)
20.05.1943–07.08.1946
Münakalat Bakanı
Ali Fuat CEBESOY (Konya)
Maliye Bakanı
Nurullah Esat SÜMER (Antalya)
13.09.1944–07.08.1946
Maarif Bakanı
Hasan Ali YÜCEL (İzmir)
İktisat Bakanı
Fuat SİRMEN (Rize)
Gümrük ve İnhisarlar Bakanı
Suat Hayri ÜRGÜPLÜ (Kayseri)
09.03.1943–13.02.1946
Ziraat Bakanı
Şevket Raşit HATİPOĞLU (Manisa)
Hariciye Bakanı
Hasan SAKA (Trabzon)
13.09.1944–07.08.1946
Nafıa Bakanı
Sırrı DAY (Trabzon)
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanı
Ahmet Hulusi ALATAŞ (Aydın)
09.03.1943–18.01.1945
Ticaret Bakanı
Celal Sait SİREN (Bolu)
09.03.1943–31.05.1945
Raif KARADENİZ (Trabzon)
31.05.1945–07.08.1946
Çalışma Bakanı
Mahmut Sadi IRMAK (Konya)
07.06.1945–07.08.1946
(Bakanlık 3271 sayılı Kanuna göre ilk defa
kurulmuştur.
Ek 1b) 1945 Yılı Devlet Teşkilatı Üst Yöneticileri
Kurumu
TBMM
TBMM
Yargıtay
Yargıtay
Danıştay
Sayıştay
Başbakanlık
Başbakanlık
Genelkurmay
Adı Soyadı
Kemal Gedeleç
Süreyya Anderiman/Haldun Derin
Rıza Ertan
Abdülhalik Renda
Veysel Genya
Halil Özyörük
Fahrettin Karaoğlan
İsmail Hakkı Göreli
Seyfi Oran
Cemal Yeşil
Fuat Bayramoğlu
Kazım Orbay
Unvanı
Genel Sekreter
Özel Kalem Müdürü
Yazı İşleri Müdürü
TBMM Başkanı
Genel Sekreter
Başkan
Yargıtay Başsavcısı
Başkan
Başkan
Müsteşar
Özel Kalem Müdür Vekili
Genelkurmay Başkanı
1945 Yılı 629
Genelkurmay
Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü
İstatistik Genel Müdürlüğü
Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Başbakanlık Umumi Murakabe
Heyeti
Vakıflar Genel Müdürlüğü
Adalet Bakanlığı
Maliye Bakanlığı
Salih Omurtak
Nedim Veysel İlkin
Celal Aybar
A.T.Göymen
II. Başkan
Genel Müdür
Genel Müdür
Genel Müdür
M. Şerafettin Yaltkaya
Cavit Ekin
Başkan
Başkan
Fahrettin Kiper
Bedri Köker
Halit Ziya Türkkan
Genel Müdür
Müsteşar
Genel Müdür
Galip Deniz
H. Faik Türel/Sabri Öney
Cevat Açıkalın/F.C.Erkin
Zeki Siderman
İhsan Sungu
Rüştü Uzel
Müsteşar
Müsteşar
Genel Sekreter
Müsteşar
Müsteşar
Mesleki ve Teknik Öğretim
Müsteşarı
Talim Terbiye Dairesi Başkanı
SBF Dekanı
Müsteşar
Müsteşar
Müsteşar (vekil), Müsteşar
Kadri Yörükoğlu
Ekonomi Bakanlığı
Burhan Köni
Selahaddin Büge/Ferdi Çağan
Nihat Odabaşıoğlu
Süleyman Enveri Kuman/Ekrem
Tok
Hulusi Aykent
Hürrem Şeren
Emin Çınar
Tarım Bakanlığı
Tarım Bakanlığı
Devlet Demiryolları ve Limanları
Genel Müdürlüğü
PTT Genel Müdürlüğü
Devlet Denizyolları ve Limanları
İşletme Genel Müdürlüğü
Devlet Havayolları
Vali
Vali
Vali
Fahri Bük
Nazım Batur
Halil Rıfat Ilgar
Cemal Hidayet Serter
Müsteşar
Tekel Genel Müdürü
Gümrük Muhafaza Genel
Komutanı
Müsteşar
Orman Genel Müdür Vekili
Müsteşar
Genel Müdür
Naki Köstem
Yusuf Ziya Erzin
İşletme Genel Müdürü
Genel Müdür
Ferruh Şahinbaş
Cahit Zamangil
Enis Behiç Koryürek
Nevzat Tandoğan
Lütfi Kırdar
Şefik Soyer
Genel Müdür
Müsteşar
Müsteşar
Ankara Valisi
İstanbul Valisi
İzmir Valisi
630
Ek 2a) 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden maaş alan
memurlara ait barem dereceleri itibariyle kanuni, fiili ve L cetveline alınan
kadro sayıları
Daireler
1–150
Kanuni
60
Fiili
44
L Cetveli
16
2–125
131
110
21
3–100
357
316
41
4–90
672
573
99
5–80
1578
1402
176
6–70
1988
1594
394
7–60
2414
2087
327
8–50
3344
3011
333
9–40
4439
3789
650
10–35
5654
5117
537
11–30
9134
7125
2009
12–25
9351
7745
1606
13–20
16194
15058
1136
14–15
10121
9507
614
Toplam
65437
57478
7959
Ek 2b) 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden ücret alan daimi
hizmetli ücretlilere ait daireler itibariyle kadro sayıları
Daireler
1945
TBMM
279
Sayıştay
0
45
Daireler
1945
Jandarma Genel Kumandanlığı
202
131
Milletler Arası İktisadi İşbirliği
0
Başbakanlık
47
Maliye Bakanlığı
3669
Danıştay
24
5382
İstatistik Umum Müdürlüğü
26
226
321
Devlet Meteoroloji Umum Müdürlüğü
243
612
335
Toprak ve İskân İşleri Genel Müd.
Basın Yayın ve Turizm Genel Müd.
Adalet Bakanlığı
0
337
2572
0
1665
Tarım Bakanlığı
4123
533
2000
170
0
Sanayi Bakanlığı
0
İmar ve İskân Bakanlığı
0
320
Toplam 23262
1945 Yılı 631
Ek 2c) 1945 yılı 3656 sayılı kanuna tabi ve genel bütçeden ücret alan daimi
hizmetli ücretlilere ait ücret dereceleri itibariyle kadro sayıları
Ücret Dereceleri
875 ve yukarısı
750–874
625–749
550–624
475–549
400–474
350–399
300–349
0
0
0
0
0
7
10
14
19
250–299
225–249
200–224
175–199
150–174
125–149
100–124
1–99
0
88
13
217
182
1027
21685
23
Toplam
23262
Ek 3a) Vaziyetlerini 3512 Sayılı Cemiyetler Kanununa Uydurarak Ankara
Vilayetince Faaliyette Bulunmasına İzin Verilen Cemiyetlerden Nizamnamelerinin Kanununa Uygun Bulunduğu Vekâletçe Tespit Edilenler
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
Kızılay Kurumu
Türk Hava Kurumu
Türk Çocuk Esirgeme Kurumu
Sporting Kulübü
Türk Satranç Kulübü
Genel Kimyagerler Birliği
Türkiye Avcılar Kulübü
Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Cemiyeti
Türk Maarif Cemiyeti
Ankara Ziraat Fakültesi Talebe Cemiyeti
Ziraat Enstitüsü Veteriner Fakültesi Talebe Birliği
Türk Kooperatifçilik Cemiyeti
Türk Yüksek Mimarlar Birliği
Ulusal Ekonomi ve Artırma Kurumu
Türkiye Tiftik Cemiyeti
Türkiye Ordu Malulleri Birliği
Türk Dili Tetkik Kurumu
Türk Tarih Kurumu
Türk Atlı Spor Kulübü
Türk Yüksek Mühendisler Birliği
Orman Fakültesi Talebe Cemiyeti
Türk Veterinerler Cemiyeti
Kümes Hayvanları Derneği
Türk Hukuk Kurumu
Türkiye Ağaç Koruma Cemiyeti
Fakir Talebeye Yardım Cemiyeti
Türk İktisat Cemiyeti
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Memur ve
Müstahdemleri Yardımlaşma Cemiyeti
29 Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi Memurlarına Yardım Birliği
30 Manifatura, Tuhafiye Satıcıları Cemiyeti
31 Hayvan Yemi Yetiştirme Cemiyeti
632
Kamuya yararlı cemiyet statüsündedir.
Vekâletçe tescil edilmiştir.
Ek 3b) Vaziyetlerini 3512 Sayılı Cemiyetler Kanununa Uydurarak İstanbul
Vilayetince Faaliyette Bulunmasına İzin Verilen Cemiyetlerden Nizamnamelerinin Kanununa Uygun Bulunduğu Vekâletçe Tespit Edilenler
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
Güzel San'atlar Birliği
Kurutuluş Fukaraperver Cemiyeti
Türkiye Eczacılar Birliği
Topkapı Fakirlere Yardım Cemiyeti
Türk Tıbbi Elektro Radyoloji Cemiyeti
Türk Okutma Kurumu
Türk Gümrük Komisyoncuları Birliği
Türk Nöro Psikiyatri Cemiyeti
Sağır, Dilsiz ve Körler Tesanüt Cemiyeti
Türkiye Akıl Hıfzıssıhhası Cemiyeti
Balat Türk Kültür ve Yardım Cemiyeti
Kültür Birliği
Türkiye Hayvanları Koruma Cemiyeti
Türk Jinekoloji Cemiyeti
Galatasaray Spor Kulübü
Beyoğlu Şems Kulübü
Barut Gücü
Yeşilay Kurumu
Yardım ve Bakım Hayır Cemiyeti
Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Cemiyeti
Topkapı Spor Kulübü
Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu
Küçük Mahfel
Galatasaraylılar Cemiyeti
Öksüzleri Koruma Cemiyeti (Musevi Eytamhanesi)
Hilal Musiki Cemiyeti
Üsküdar Anadolu Kulübü
Türk Oto-Rino-Laringoliji Cemiyeti
Türk Ticaret Kaptan ve Makinistler Cemiyeti
Galata Fukaraperver Cemiyeti
Türk Fiziki ve Tıbbi İlimler Cemiyeti
Türk Kimyagerler ve Mühendis Kimyagerler Birliği
Avcılar Ve Atıcılar Cemiyeti
Türkiye Pratik Eczacılar Birliği
Türk Hekimleri Dostluk ve Yardım Cemiyeti
Türk Üroloji Cemiyeti
Tüberküloz Cemiyeti
Sigorta Eksperler Birliği
Okspor Kulübü
Türk Laborantlar Cemiyeti
İstanbul Üniversitesi Talebe Birliği
Golf Kulübü
Yardım Sevenler Cemiyeti. (Şube)
İstanbul Şehir Kulübü
Hayır Sevenler Cemiyeti
Beykoz Yoksullara Yardım Cemiyeti
Fevziye Mektepleri Cemiyeti
Umum Mütekaidi Askeriye Cemiyeti
Merkezi Ankara'da.
1945 Yılı 633
1945 YILINDA YÖNETİM
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
1
Ocak
Maarif Eski Bakanı Mustafa Necati'nin 15. ölüm yıldönümü
Necati, bütün hayatında yeni nesle numune olacak bir C
karakter sağlamlığı, bir demokrat ruhu göstermiş,
idealist, ateşli ve halkçı bir Türk çocuğuydu. Kısa fakat verimli ve parlak bir siyasi hayat içinde inkılâbcı
bir ruh yaratmayı başarmıştı.
2
Ocak
Kaymakamlık tayini
Beşinci kaymakamlık kursunu tamamlayan 21 kay- RG
makamın tayinleri gerçekleştirilmiştir.
2
Ocak
Hariciye Vekâletinde çeşit- Aralarında Kabil, Roma ve Tahran'ın bulunduğu çe- RG
li nakil, terfi ve tayinler
şitli başkâtiplik, başkonsolosluk ve kâtipliklere 8 nagerçekleştirilmiştir.
kil ya da tayin söz konusudur.
2
Ocak
Viranşehir Şehir Kulübü
kurulmuştur.
3
Ocak
İnhisarlar Umum Müdürlü- Nizamname hastalık mezuniyeti, tedavi, yol ve cena- RG
ğü Memurlar Nizamname- ze masraflarının belirlenmesi konularında değişikliksinin Bazı Maddelerinin
ler getirirken bazı hükümleri de kaldırmıştır.
Değiştirilmesine ve Kaldırılmasına Dair Nizamname
yayımlandı.
3
Ocak
Emniyet Müdürlüğü atama- Çeşitli il ve ilçelere, emniyet müdürü ve emniyet RG
ları gerçekleştirilmiştir.
amiri olmak üzere toplam 14 atama gerçekleştirilmiştir.
3
Ocak
291 sayılı kazanç vergisi
umumi tebliği yayımlanmıştır.
3
Ocak
Milli Piyango 1945 yılı
31 Aralık'ta Ankara Sergievi'nde çekiliş yapılmış ve RG
yılbaşı çekilişi ikramiye lis- en büyük ikramiye 200.000 lira olarak belirlenmiştir.
tesi Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
3
Ocak
İstanbul'un su sorunu
İstanbul'un su meselesine dair tetkikler yapılıyor. U
Dahiliye ve Nafıa Vekillikleri İstanbul'un su işini
esaslı bir şekilde halletmek, mevcut su tesisatını takviye etmek üzere incelemeler yapmaktadırlar.
3
Ocak
Memur Evleri
İlk devrede 121 dairelik 20 apartman yapılıyor. Cum- U
huriyet Bayramında temeli atılmış olan ve büyük
“Saraçoğlu Mahallesi”nin çekirdeğini teşkil edecek
inşaat sonunda evler, her vekâletin memurlarına nispet dahilinde verilecek, ancak bu dağıtım yapılırken,
gerçekten ev sıkıntısı çekmekte olanların durumları
göz önünde bulundurulacaktır.
3
Ocak
Cenup Demiryolları İşletmesinde maaş zammı
Cenup Demiryolları İşletmesi, personel maaşlarına U
%35 nispetinde zam yapmıştır.
3
Ocak
Prim alacak memurlar
Bakanlar Kurulu, sınai, zirai, mali ve ticari işletmele- A
rin daha rasyonel bir şekilde çalışmalarını sağlamak
amacıyla bu kurumlarda çalışanlara prim verilmesi
hakkında bir kararname kabul etmiştir. Prim miktarı
aylık tutarları ile olağanüstü zamların %25'ini geçmeyecektir.
634
Kaynak
Kulübün mevzuu ve gayesi, azaları arasında daya- RG
nışmayı kuvvetlendirmek, boş vakitlerini iyi ve eğlenceli geçirmek, fikren ve ruhen yükselmelerine
yardım etmek, halkeviyle çalışmasını birleştirmektir.
İstihlak vergilerinin kazanç beyannamelerinde masraf RG
meyanında gösterilemeyeceği hakkında tamimdir.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
3
Ocak
Gördes’te doğal afet
Gördes kasabasının heyelana uğraması nedeniyle, ka- BCA,
sabanın başka yere nakli ve bunun için gereken yar- 30..10.0.0/
124.882..
dımın yapılması hakkındadır.
10.
3
Ocak
Yabancı büyükelçi onaması Portekiz'in, Ankara elçisi olarak düşündüğü Lovo
Davile Lima için Cumhurbaşkanlığı'ndan izin isteği.
Yıl içinde çeşitli tarihlerde olmak üzere Brezilya,
Belçika, Bulgaristan, İtalya, Şili, Çekoslovakya, İran,
Yugoslavya, Yunanistan ve ABD büyükelçileri değişiklikleri söz konusudur.
5
Ocak
Gedikli Erbaşların Maaşlarının Tevhit ve Teadülüne
Dair Olan 3779 sayılı Kanunun 9 uncu maddesini
değiştiren 4691 sayılı kanun yayımlandı
Değişikliğe göre, bilumum gedikli erbaşlar diğer erat RG
gibi devlet tarafından iaşe ve ilbas edileceklerdir. İstenirse de bedeli rayiç bedel üzerinden kendilerine
verilecektir. İzin ve hava değişiminde iaşe ve istihkakları kesilmeyecektir.
5
Ocak
Japonya ile siyasi ve iktisadi münasebetlerin kesilmesi hakkında 1445 sayılı
TBMM Kararı yayımlandı.
Bu yöndeki talebin Birleşik Amerika ile İngiltere'den RG
gelmesi üzerine ilişkiler askıya alınmıştır.
5
Ocak
Balıkesir’de Köy Bağlantı
Değişikliği
Balıkesir Vilayeti Sındırgı kazasının Yeniköy ve Sö- RG
ğütçük köyleri, Manisa vilayeti Demirci kazasının
Merkez nahiyesine dahiliye nezareti kararnamesi ile
bağlanmıştır.
5
Ocak
Hastane yapımı
Hazırlanan bir kanun tasarısı ile yeniden birçok sıh- U
hat müesseseleri açılacak. Yeni müesseselerle hastaneler 194'ten 253'e, yatak sayısı da 13.413 den
24.393'e çıkmış olacak.
6
Ocak
Dahiliye Vekâletinde çeşit- Bakanlık bünyesindeki Tetkik Heyeti Reisliğine RG
Hakkı Baydar Berksun ve müsteşar yardımcılığına
gerçekleştirilmiştir.
Kars valisi İhsan Aksoy'un atamaları yapılmıştır.
6
Ocak
Maarif Vekâletinden Sivas
ve İzmir il müdürleri ataması yapılmaktadır.
6
Ocak
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Elazığ Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürü Dr. Ali RG
Vekâleti Elazığ il müdürü- İhsan Tilmaç görülen lüzum üzerine Vekâlet emrine
nü merkeze almaktadır.
alınmıştır.
6
Ocak
Münakalât Vekâletinden
Bakanlık Hukuk müşavirliğine Hukuk Fakültesi me- RG
Hukuk müşavirliğine atama zunu Fikri Özgür naklen tayin edilmiştir.
6
Ocak
Aksaray'ı Kalkındırma
Cemiyetin amacı, Aksaray'da okul, hastane, sinema, RG
Cemiyeti Nizamnamesi ya- park, bahçe, yol, havuz, fidanlık, tezyinat ve mümasiyımlandı.
li hizmetleri ifa ve idame etmek ve belediye hizmetlerinin ifasında bu müessesenin maddi gücü yetmediğinde kendisine nakden yardım yapmak suretiyle
her cepheden Aksaray'ı kalkındırmaktır.
BCA,
30..10.0.0/
131.940..
13.
Açık bulunan Sivas Maarif Müdürlüğüne Ankara RG
Gazi Terbiye Enstitüsü Pedagoji Asistanı Refik
Durlu 35 liranın müddetini doldurduğu zaman almak
üzere 40 lira maaşla naklen ve terfian tayin edilmiştir. Yine açık bulunan İzmir Maarif Müdürlüğüne
Reşat Tardu, müddetini doldurduğu zaman almak
üzere, 90 lira maaşla naklen ve terfian tayin edilmiştir.
1945 Yılı 635
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
6
Ocak
Amerika'da tacirlerimize
gösterilen sempati ve alaka
Ticaret Odaları Kongresine gidip gelen murahhasla- C
rımız gördüklerini ve verilen kararları anlatıyorlar.
Buna göre Kongrede savaş sonrası dünya ticaret ve
sanayii hakkında kararlar alınmış olup en dikkat çeken esaslar, gümrük tarifelerinin tedricen indirilmesi
ve mali ticaret siyasetlerini denetlemek ve koordine
etmek amacıyla milletlerarası iktisadi bir teşekkül
kurulması üzerine olanlardır.
6
Ocak
İkinci dünya savaşı ile ilgili Türkiye'nin Japonya ile siyasal ve ticaret ilişkilerini TSA
gelişmeler
kesmesi
6
Ocak
İstanbul’da ilköğretim seferberliği
İstanbul'da ilk tahsil çağındaki çocukların %89'u A
okullara devam etmektedir.
6
Ocak
İlk kadın profesör onaması
Bundan bir süre önce Üniversite Fen Fakültesi Mec- A
lisi tarafından profesörlüğe seçilen Fahire Battalgazi'nin profesörlüğü Maarif Vekâletince de tasdik edilmiştir. Prof. Battalgazi balık ve kurtlar gibi hayvan
grupları üzerinde çalışmaktadır.
8
Ocak
Orman Tahdit Komisyonu
çalışmaları
1945 yılında Orman Genel Müdürlüğü’nün kurduğu Bkz:
Orman Tahdit Komisyonlarına ait 285 adet karar ileride sf.
özeti Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Bu kararların 85.
bazıları aynı gün ve aynı komisyon çalışması olduğunda birleştirilmiş ve Zamandizin’in sonunda ayrı
bir liste olarak verilmiştir.
8
Ocak
Hariciye Vekâletinden
Vaşington Büyükelçiliğine
ve Sofya elçiliğine yapılan
atamalar
Vaşington Büyükelçiliğine eski Moskova Büyükelçi- RG
si Hüseyin Ragıp Baydur ve Sofya Elçiliğine Katibi
Umumi İkinci Muavini Zihni Akdur tayin edilmişlerdir.
9
Ocak
Yeni İskenderun İskelesi
Tesisleriyle beraber Türk-İngiliz işbirliğinin yepyeni U
bir eseri olan “Yeni İskenderun İskelesi” açıldı.
9
Ocak
Anayasa değişikliği için
kanun tasarısı
Başbakan Şükrü Saraçoğlu ve 222 arkadaşının ana- U
yasa hakkındaki kanun teklifi Teşkilatı Esasiye Encümenince müzakere ve kabul olunarak Meclis ruznamesine alınmıştır. Anayasa kanunu TBMM'nin yarınki toplantısında müzakere olunacaktır.
10
Ocak
Zonguldak’ta yüksek öğretimle ilgili gelişmeler
Zonguldak Orta ve Yüksek Öğrenime Yardım Ku- BCA,
490..1.0.0/
rumu'nun kurulduğu.
599.75..2.
10
Ocak
Ankara Hukuk Fakültesi’nde yabancı uzman, öğretim görevlisi ve teknik
elaman istihdamı
İngiliz uyruklu Clive Perry'nin Ankara Hukuk Fakül- BCA,
tesi Amme Hukuku Profesörü olarak çalıştırılmasına 30..18.1.2/
107.93..9.
izin verilmektedir.
10
Ocak
İskenderun Limanı açılması hakkında
Necmettin Sadak'ın “Türkiye Cumhuriyet İdaresinin A
Büyük Başarısı” başlıklı başyazısında, “İngiltere ve
Amerika'ya ticaret kapımız bu liman olacaktır.” denilmektedir.
11
Ocak
Dahiliye Vekâletinde çeşit- Amasya Vilayeti Emniyet Müdürlüğüne Ramazan RG
Dinç getirilmiştir.
636
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
11
Ocak
Balıkesir’de köy adı değişikliği
Balıkesir Vilayetinin Savaştepe Nahiyesine bağlı Ça- RG
lı İstasyonu adı Çalıköy olarak değiştirilmiştir.
11
Ocak
Hariciye Vekâletinden Napoli ve Roma’ya atamalar
Napoli Başkonsolosluğu'na Şakir Emin Bengütaş ve RG
Roma Büyükelçiliği Başkâtipliğine Mustafa Fehmi
Nuza'nın atamaları söz konusudur.
11
Ocak
Maliye Vekâletinden Çanakkale Defterdarlığına atama
Çanakkale Defterdarlığına Manisa Defterdarı Fehmi RG
Karhan getirilmiştir.
11
Ocak
Sivas’ta köy adı bağlantı
değişikliği
Şarkışla Kazasının Merkez Nahiyesine bağlı RG
Bahçealan ve Adamkaya Mahalleleri Bahçealan
adıyla müstakil bir köy haline konulmuştur.
11
Ocak
Urfa’da köy bağlantı değişikliği
Urfa Vilayeti Merkez Kazasının Sumatar Nahiyesine RG
bağlı Mamuca Köyü'nün idari bağlılığı değiştirilerek,
aynı kazanın Mecrihan Nahiyesine bağlanması söz
konusudur.
11
Ocak
Muğla’da köy bağlantı değişikliği
Muğla Vilayeti Fethiye Kazasının Merkez Nahiyesi- RG
ne bağlı Günlükbaşı ve Foça Köyleri Günlükbaşı adı
altında birleştirilmişlerdir.
11
Ocak
Bursa’da köy bağlantı değişikliği
Samanlı Köyü Bursa Vilayet Merkez Nahiyesine RG
bağlanmıştır.
11
Ocak
Adana’da köy bağlantı değişikliği
Karaisalı kazasının Çakıt Muhaciri köyü ile Dörtler RG
köyü Dörtler köyü adı altında birleştirilmiştir.
11
Ocak
Türkçe Anayasa Meclis'ten
geçti.
Anayasa kanunu Türkçeleştirildi. Bazı ay isimlerinin U
değiştirilmesine dair layiha da görüşüldü.
11
Ocak
Dâhiliye Vekâletinden Susurluk kaymakamını merkeze alma
Susurluk Kaymakamı Niyazi Ülkü'nün Bakanlık em- BCA,
30..11.1.0/
rine alınması.
173.1..17.
12
Ocak
Anayasamızdaki yeni terim Yabancı kelimeler yeni karşılıklarıyla değiştirildi. C
ve sözler
Buna göre, Cumhur Başkanı (Reisi), Bakanlar Kurulu (Heyeti Vekile) Millet Vekili (mebus), bakan (vekil), Yüce Divan (Divanı Ali), devrimci (inkılabcı), il
(vilayet), ilçe (kaza), özel idare (idarei hususiye),
ocak (nahiye), yetki genişliği (tevsii mezuniyet).
12
Ocak
Memur Yardımı
Hükümet, sıhhi, iktisadi ve idari bakımlardan özel U
durumları olan yerlerde çalıştırılacak memur ve subaylara %30'dan %60 kadar tazminat verebilecek.
Buna dair bir kanun tasarısı hazırlanmıştır.
13
Ocak
Milletvekili Dokunulmazlıklarının Kaldırılması
Hakkında çeşitli TBMM
kararları yayımlandı.
Bursa mebusu Muhittin Baha Pars, Malatya mebusu RG
Dr. Cafer Özelçi, Mardin mebusu Lütfi Ülkümen ve
Tunceli mebusu Hasan Üçöz'ün yasama dokunulmazlıkları hakkında takip ve muhakemelerinin devre sonuna bırakılmasına karar verilmiştir.
13
Ocak
Nafıa Vekâletinden Şirket
ve Müesseseler Başkanlığına atama
Nafıa Şirket ve Müesseseleri Reisliğine Arif Sezer RG
getirilmiştir.
1945 Yılı 637
G.
Ay
Olay/Mevzuat
13
Ocak
Gümrük ve İnhisarlar VeMüfettiş muavini İhsan Baktır Beşinci sınıf Müfettiş- RG
kâletinden beşinci sınıf mü- liğe terfi etmiştir.
fettişliğe yapılan atama
13
Ocak
Tasviri Efkâr gazetesi sahibi İstiklal Mahkemesinde de yargılanan Velid bugünkü C
Ebüzziya Zade Velid dün
Türk basınının kurucularındandır.
vefat etti.
13
Ocak
Özel durumu olan yerlerdeki memurlara tazminat
Bu bölgelerdeki mülki, askeri memurlara ve subayla- C
ra yüzde otuzdan altmışa kadar tazminat verilmesi
düşünülüyor. Tasarı Başbakanlığa sunulmuş durumdadır.
13
Ocak
Ankara’da dar gelirlilere
şeker dağıtımı
Ankara Valiliği önümüzdeki pazartesinden başlaya- U
rak değişmez ve dar gelirlilere toz şeker dağıtacaktır.
Nüfus başına Ocak, Şubat, Mart ayları için değişmez
gelirlilere birer kilodan üç kilo, dar gelirlilere de yarımşar kilodan bir buçuk kilo şeker verilecektir.
13
Ocak
İngiltere’ye ihracat
İngiltere'ye yapılacak susam ve ayçiçeği ihracatı.
15
Ocak
Jandarma Kanununun 10
uncu maddesini değiştiren
4693 sayılı kanun yayımlandı.
Değişiklikle Jandarma teftiş mıntıkalarının Dâhiliye RG
Vekâletince tespit olunması ve bu mıntıkalara albay,
tuğgeneral veya tümgeneral rütbelerinde müfettişler
tayin edilmeleri konusu hükme bağlanmıştır.
15
Ocak
İsviçre ile Ticaret ve Tediye anlaşması hakkında kanun yayımlandı.
Türkiye-İsviçre Ticaret ve Tediye Anlaşmasının 1 RG
Birincikânun 1944 tarihine kadar üç ay uzatılması
Hakkında 4694 sayılı kanun yayımlandı.
15
Ocak
4695 sayılı kanunla Anaya- Kanunun gerekçesinde konuşma ve yazı dilinde kulsa'nın sadeleştirilmesi sağ- lanılmayan sözcükler ile Arapça sözcükler değiştilandı.
rilmiş ve Fransızca karşılıklara yer verilmiş olduğu
belirtilmektedir. Sözgelimi Teşkilatı Esasiye Kanunu, anayasa diye adlandırılmıştır.
15
Ocak
Bazı Ay Adlarının Değiştirilmesi Hakkında 4696 sayılı kanun yayımlandı.
Teşrinievvel ayı Ekim, Teşrinisani ayı Kasım, Kânu- RG
nuevvel ayı Aralık ve Kânunusani ayı da Ocak olarak
değiştirilmiştir.
15
Ocak
Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne
Dair olan 3656 sayılı kanunun 18 inci maddesinin tefsirine mahal olmadığı hakkında 1450 sayılı TBMM
kararı yayımlandı.
Askeri tabiplerin askeri hizmet haricinde başka mes- RG
leki vazife görmeleri yasaklanmamış olduğundan bu
kişilerin adı geçen görevlerde 3656 sayılı yasaya tabi
olacakları da açık olduğundan bu konuda tefsire gerek duyulmamıştır.
15
Ocak
Kütahya’da Köy Bağlantı
değişikliği
Kütahya ili Tavşanlı kazası Merkez Nahiyesine Bağlı RG
Akçakilise Köyünün Elmalı Mahallesi bağımsız bir
köy haline getirilmiştir.
15
Ocak
Konya’da Köy Bağlantı
Değişikliği
Konya Vilayeti Ereğli Kazasının Çakmak Nahiyesine RG
bağlı Şeyhömerli Köyünün Körosmanlı Mahallesi
Tepeköy adı ile bağımsız bir köy haline getirilmiştir.
638
Açıklamalar
Kaynak
BCA,
30..10.0.0/
235.590..
14.
RG; ZC,
cilt 15,
Dönem 7,
Toplantı 2,
1945,
Ankara,
TBMM
Matbaası
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
15
Ocak
İzmir’de Köy Bağlantı Değişikliği
İzmir İli Çeşme kazasının Barbaros nahiyesine bağlı RG
Ildır Köyünün Alaçatı nahiyesine ve Alaçatı Nahiyesine bağlı Zeytineli Köyünün de Barbaros Nahiyesine bağlanmaları onaylanmıştır.
15
Ocak
Çorum’da Köy Bağlantı
Değişikliği
Çorum İli Şavşat Kazasının Ilıca Köyüne bağlı Çıhta RG
Mahallesi müstakil bir köy haline getirilmiştir.
15
Ocak
Ekmek istihkakı 450 grama Beyaz undan yeni tip bir ekmek çıkarılacak ve 450 U
çıkarılıyor.
gramlık karne ile isteyenler yeni tipten 300 gr alabilecekler. Ayrıca ağır işçilere 900 gram ekmek verilecek.
16
Ocak
3/1998 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi uyarınca,
22.1.1943, 13.12.1943 tarihli ve 2/19346, 3/136 sayılı kararnamelerle meriyete konulmuş olan K/421 ve
K/488 sayılı kararlarla Dâhiliye Vekâleti emrine Verilen 403.000 liralık tahsisatın bakiyesinin iptali hakkındaki ilişik K/562 sayılı
kararın meriyete konulması
BKK ile, Milli Korunma Kanununa müsteniden tevdi RG
edilen vazifelerin ifası zımnında (Ankara, İstanbul ve
İzmir Belediyeleri hariç) belediyelerce kurulmuş ve
kurulacak olan teşkilatın 1943 takvim yılı kadro ve
sair masraflarını karşılamak için Dâhiliye Vekâletince tensip edilecek miktarlarda belediyelere yardımda
bulunmak ve bu hususların tanzim ve takibi için merkezde ihdas edilen teşkilatın kadro ve idare masraflarına karşılık olmak üzere çeşitli kararnameler gereğince yürürlüğe giren ve çeşitli kararlarla Dâhiliye
Vekâleti Emrine verilen 403.000 liralık tahsisatın bakiyesi iptal edilmiştir.
16
Ocak
3/1999 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi uyarınca
bazı tahsisatlar hakkında
nihai karar verilmiştir.
Kararname uyarınca, 13.3.1944 tarihli ve 3/559 sayılı RG
kararname ile kadroları tasdik edilen İhtikârı Tetkik
Komisyonları ve Milli Korunma Kontrolörlükleri teşkilatının 1945 takvim yılı ücretleriyle idare masraflarına karşılık olarak 675.380 lira ve Milli Korunma
Kanunu tatbikatı dolayısıyla belediyelere tevdi olunan vazifelerin ifası için kurulan teşkilatın 1945 takvim yılı ilk üç aylık kadro ve idare masraflarını karşılamak ve yardım şeklinde kullanılmak üzere Ankara,
İstanbul ve İzmir Belediyeleri için 87.500 ve diğer
belediyeler için 137.000 lira tahsisatın Ticaret Vekilliği emrine verilmesi ve mezkûr teşkilatın kadro ve
idare masrafları için muhtelif kararlarla verilen tahsisattan 1944 yılı takvim yılı sonuna kadar kullanılmayan miktarların iptali hakkındaki kararın meriyete
konulması kabul olunmuştur.
17
Ocak
Emlak ve Eytam Bankasının şube açması
Emlak ve Eytam Bankasının Adana ve Samsun ille- RG
rinde şube açmasına dair 3/2025 sayılı kararname
yayımlandı.
18
Ocak
13/1/1942 tarihli ve 2/17141 Un imali ve ekmeğin kart ile dağıtımını belirleyen RG
sayılı un ve ekmek karardüzenlemeye son verilmiştir.
namesi 3/2029 sayılı kararname ile yürürlükten kaldırılmıştır.
18
Ocak
Manisa’da Köy Bağlantı
Değişikliği
Manisa vilayetinin Merkez Kazasına bağlı Erkeşli RG
Köyü İzmir Vilayeti Bergama Kazasının Zeytindağ
Nahiyesine bağlanmıştır.
18
Ocak
Hariciye Vekâleti Emrine
Alma
Merkezde dokuzuncu derece memurlarından Sadun RG
Terem görülen lüzum üzerine Vekâlet emrine alınmıştır.
1945 Yılı 639
G.
Ay
Olay/Mevzuat
18
Ocak
600 gramlık beyaz ekmeğin Beyaz undan yapılmış 55 gramlık simitlerin tanesi de U
beher somunu 26 kuruşa
5 kuruşa satılacaktır.
satılacaktır.
18
Ocak
Memurlar için 5000 ev yapılacak
Evler Bakanlıklararası bir komisyonca gerekli ince- U
lemelerin yapılmasından sonra Doğu'da gerekli görülen yerlerde yapılacak.
20
Ocak
At vebası hastalığı
3/1988 sayılı kararname ile at vebası hastalığı bulaşı- RG
cı hastalıklar arasına alındı.
20
Ocak
Toprak Kanunu Tasarısı
Meclis'e sevk edildi.
Hayli zamandır üzerinde tetkikler yapılan tasarının C
son şekli Meclis'e verildi. Muvakkat bir encümen kurularak derhal işe başlandı.
22
Ocak
Sağlık Bakanı değişikliği
Sağlık sebeplerinden dolayı çekilen Sıhhat ve İçtimai RG
Muavenet Bakanı Aydın milletvekili Dr. Hulusi
Alataş'ın çekilmesinin kabulüyle yerine Bursa milletvekili Dr. Sadi Konuk'un tayini gerçekleşmiştir.
22
Ocak
İstanbul Robert Koleji ile
Amerikan Kız Koleji'nin
kazanç vergisinden muaf
tutulup evvelki vergi borçlarının da alınmayacağı.
ABD Büyükelçisinin talebi ve Türkiye'nin ABD bü- BCA,
yükelçisinin “Yeni servet vergisi nedeniyle Robert 030.10/
Kolejin sıkıntı çekmesi üzerine…(üstelik) Amerika 142.18.4
hükümetinden mühim miktarda ve bir kısmı da
bilabedel gördüğümüz yardımlar malumu devletleri
olduğu gibi Amerika hükümetinin gelecek dünya siyaseti umumiyesinde oynayacağı rol çok büyük
ve bizim için çok faideli olabileceğinden umum
meyanında alınan vergilerin gerek müessesenin hizmet ve menfaati ve gerek Amerika Hükümetinden
göreceğimiz menafi nazarı itibara alınarak başka bir
suretle... kendilerine iadesi esbabının teminini
çok lüzumlu ve faideli görmekte olduğumu...” belirtmesi üzerine, Maliye vekilinin bu kurumları
“umumi maarife hadim” olarak nitelemesi ve Hariciye Vekilinin konunun takipçisi olmasıyla sonuç ortaya çıkmıştır.
23
Ocak
Hariciye Vekâletinden Tahran ve Kabil Büyükelçilikleri ile Bağdat elçiliğine
yapılan atamalar
Kabil Büyükelçisi Kemal Köprülü'nün Tahran Büyü- RG
kelçiliğine, Bağdat Elçisi Cevat Üstün'ün Kabil Büyükelçiliğine ve Brüksel Elçisi Nebil Batı'nın Bağdat
elçiliğine tayin kararları Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
23
Ocak
Samsun’da Köy Bağlantı
Değişikliği
Samsun Vilayeti Bafra kazasına bağlı Darboğaz na- RG
hiyesinin Merkezi Tosköyü'ne kaldırılmış ve Bafra
Merkezine bağlı Ağalan, Çağşur, Elalan, Gökalan,
Meşeli, Türkmenler, Kasnakçı-Mermer, Kapukaya ve
Sarpun köyleri de bu nahiyeye bağlanarak nahiyeye
Tosköy adı verilmiştir.
23
Ocak
Dâhiliye Vekâletinde çeşit- Çeşitli idare heyeti azası (1), kaymakam (6) atanması RG
23
Ocak
Susurluk kaymakamını Dâ- Lüzumu sabit olmasına binaen Susurluk Kaymakamı RG
hiliye Vekâleti emrine alma Niyazi Ülkü Vekâlet emrine alınmıştır.
640
Açıklamalar
Kaynak
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
24
Ocak
Şirketihayriye'nin Satın
Alınmasına Dair Olan Sözleşmenin Onanması Hakkında 4697 sayılı kanun
yayımlandı.
Şirketihayriye'nin bütün imtiyazlarıyla ortaklığa ait RG
her nevi mal, hak ve menfaatlerin satın alınması için
Hükümetle Şirketihayriye TAO arasında 20 Ekim
19944 tarihinde imza edilmiş olan sözleşme yürürlüğe girmektedir.
24
Ocak
Muhasebei Umumiye Kanununun 5 ve 34 üncü
maddelerinin değiştirilmesi
hakkında 4698 sayılı kanun
yayımlandı.
5.madde değişikliği ile “Bütçe yılı, Ocak ayının bi- RG
rinci gününden Aralık ayının sonuncu gününe kadar
olan on iki aylık süredir.” ve 34.madde değişikliği ile
de “Bakanlıklardan her biri kendi bütçesini hazırlayarak Haziranın sonuna kadar Maliye Bakanlığı'na
gönderir. Maliye Bakanı da kendi bakanlığının gider
bütçesini hazırlayıp ötekilerle birleştirerek Devletin
bir yıllık genel bütçe tasarısını meydana getirir. Bu
tasarı Bakanlar Kurulunca incelenip onandıktan sonra Ekim ayı başında Büyük Millet Meclisine sunulur.” düzenlemeleri gerçekleştirilmektedir. Yasa ayrıca iki geçici maddeden oluşmaktadır. Geçici
1.maddeye göre, “1 Haziran 1945'den 31 Aralık
1945'e kadar olan süre için yedi aylık bütçe yapılır.”
Geçici ikinci maddeye göre ise, “bütçe yılının değişmesi mükelleflerin yıllık vergi ve resim ödevlerinde
bir artırma yapılmasını” gerektirmeyecektir.
24
Ocak
Arazi Vergisi hakkındaki
1833 sayılı kanunun ikinci
maddesine bir fıkra eklenmesine dair 4699 sayılı kanun yayımlandı.
Haralarla Merinos çiftlikleri ve karasığır damızlık
haneleri de birer amme hizmeti olduğundan bu konudaki vergi istisnalarından yararlanmaları sağlanmaktadır.
24
Ocak
Muamele Vergisi Hakkındaki 3843 sayılı kanunun
10. maddesinin 5inci fıkrasının değiştirilmesine dair
RG
24
Ocak
Meclis çalışmalarına 5 Mart
1945 tarihine kadar ara
verdi.
Önemli ve acele tasarı ve tekliflerin tamamen sonuca RG
ermiş olduğundan sayın üyelerin memleket içinde
dolaşmaları, inceleme yapmaları ve denetleme görevlerine hazırlanmaları ve dinlenmeleri için 5 Mart
1945 Pazartesi gününe kadar çalışmaya ara verilmesi
kararlaştırılmıştır.
24
Ocak
Toprak Kanunu Tasarısı
Hiç kimse 5000 dönümden daha büyük araziye sahip C
olamayacak, topraksız çiftçiye toprakla beraber sermaye, canlı ve cansız demirbaş da verilecek.
24
Ocak
Mecburi hizmete tabi öğrenciler
Üniversite ve yüksekokullarda devlet hesabına oku- C
yan mecburi hizmete tabi öğrencilerden bazılarının
askerlik vazifelerini yaptıktan sonra izlerini kaybettirdikleri görülmektedir. Maarif Bakanlığı bu
hali önlemek için üniversite ve yüksek okullara, mecburi hizmete tabi mezunların takip edilmesini bildirmiştir.
RG; ZC,
cilt 15,
Dönem 7,
Toplantı 2,
İnikat 23,
1945,
Ankara,
TBMM
Matbaası
1945 Yılı 641
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
24
Ocak
Filistin Yahudi Ajansı'nın,
Musevilerin Filistin'e göçmelerine yardımlarından
dolayı hükümetimize gönderdikleri teşekkür yazısı
Yazıda, “Musevi göçmenlerinin Türkiye tarikiyle Fi- BCA,
listin'e transit geçmelerini tanzim hususunda hükü- 030.10/
metinizin ibraz ettiği yardım ve muaveneti Türkiye'- 110.736.16
deki mümessilimizden derin bir memnuniyetle öğrendim… Bu yardımdan dolayı samimi teşekkürlerimizi lütfen kabul buyurunuz...” denmektedir.
25
Ocak
Vatandaşlığa alınma
1 kişi Türk vatandaşlığına alınmış olup yıl içinde va- RG
tandaşlığa alınan toplam kişi sayısı 8'dir.
25
Ocak
Kars’a Vali Tayini
Ödemiş Kaymakamı Esat Onat Kars Valiliğine tayin RG
edilmiştir.
25
Ocak
Tekel’de üst yöneticilerin
kamu haklarından men edilmesi
Görevini kötüye kullanan İnhisarlar Genel Müdürü BCA,
Mitat Yenel, Tütün İşleri Müdürü Adnan Halet Taşpınar 30..10.0.0/
179.238..18.
ve arkadaşlarının kamu haklarından menedildiği.
26
Ocak
Veba vakalarına karşı alınması gereken tedbirler hakkında Sıhhat ve İçtimai
Muavenet Bakanlığı'nın tamimi yayımlandı.
Ferryville, Portlyautey, Cezayir ve Dakar'da veba RG
vakaları görüldüğünden bu tamime gereksinim duyulmuştur.
26
Ocak
Giresun’da Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı emrine alma
Giresun Sağlık ve Sosyal Yardım Müdürü Dr. Hilmi BCA,
30..11.1.0/
Tamkoç'un Bakanlık emrine alınması.
Hariciye Vekaleti Emrine
Alma
Hariciye Vekaleti memurlarından 2. Katip Fuat Hıfzı BCA,
30..11.1.0/
Ayan'ın Bakanlık emrine alınması.
İki kaymakamın Dahiliye
Vekaleti Emrine Alınması
Mecitözü ve Akseki Kaymakamlarının Bakanlık em- BCA,
30..11.1.0/
rine alınmaları.
26
1
Ocak
Şubat
Kaynak
173.2..12.
173.2..8.
173.3..7.
2
Şubat
Dahiliye Vekaletinde çeşit- Silvan kaymakamı Reşat Akşemsettinoğlu Mardin RG
Mektupçuluğuna atanmıştır.
2
Şubat
Balıkesir’de bucak adı değişikliği
Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Küpeler Buca- RG
ğının adı Ertuğrul olarak değiştirilmiştir.
2
Şubat
Kaymakamlık tayini
6 kaymakam tayini gerçekleştirilmektedir.
2
Şubat
Alucra kaymakamının Dahi- Lüzumu sabit olmasına binaen Alucra Kaymakamı RG
liye Vekaleti emrine alınması Hamdi Balaban Vekalet emrine alınmıştır.
2
Şubat
Gümrük ve İnhisarlar Vekaletinden İskenderun ve
İzmir Gümrükleri Başmüdürlüğüne yapılan atamalar
Açık olan İskenderun Gümrükleri Başmüdürlüğüne RG
İzmir Gümrükleri Başmüdürü Seyfi Aydın'ın, İzmir
Gümrükleri Başmüdürlüğüne İstanbul Gümrükleri
Başmüdürü Methi Adakan'ın almakta oldukları 90'ar
lira aylıkla naklen tayinleri uygun görülmüştür.
4
Şubat
Türkiye’nin savaşa girmesi
yönünde yükselen istekler
Churchill, Roosevelt ve Stalin'in 4–11 Şubat tarihleri TSA
arasında gerçekleşen Yalta toplantısında, Almanya'nın koşulsuz teslim olması, Polonya Sorunu ve Birleşmiş Milletler için San Francisco toplantısı konularında kararlar alınması. Bu arada, Stalin'in Montreux
Sözleşmesinin değiştirilmesi gereğinden söz etmesi,
ayrıca Türkiye'nin ivedilikle savaşa sokulması isteği.
642
RG
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
5
Şubat
Adliye Vekaletinde çeşitli
nakil, terfi ve tayinler gerçekleştirilmiştir.
Adliye Vekaletinde sayıları 118'i bulan nakil, terfi ve RG
tayin gerçekleştirilmektedir.
5
Şubat
İngiltere'den alacağımız
demiryolu malzemesi ve
1938 Anlaşması
İngiltere'de bulunan Türk demiryolları heyeti murah- C
hasları İngiliz demiryolları merkezlerinde yaptıkları
tetkik gezisinin büyük kısmını bitirmiştir. Buradaki
Türk heyeti iki gaye takip etmektedir. 1.1938 Türkİngiliz anlaşmasının daha iyi işlemesini temine çalışmak, 2.Demiryolları malzemesi sipariş etmek.
5
Şubat
Van’da Dahiliye Vekaleti
emrine alma
Van Emniyet Müdürü Tevfik Yener'in Bakanlık em- BCA,
rine alınması. Bu işlem 13 Şubat günü “görülen lü- 30..11.1.0/
173.3..14.
zuma binaen” gerekçesiyle RG’de yayımlanmıştır.
6
Şubat
Niğde Belediye Başkanlığı
Niğde Belediye Başkanlığına Lütfi Soylu'nun seçil- RG
mesi hakkındaki Belediye Meclisi kararı onanmaktadır.
6
Şubat
Hariciye Bakanlığı emrine
alma
Merkezde sekizinci derece memurlarından İkinci Kâ- RG
tip Fuat Hıfzı Ayan görülen lüzum üzerine Bakanlık
emrine alınmıştır.
6
Şubat
Sıtma Kongresi
Bugüne kadar sıtmaya karşı yapılan savaşta kullanı- C
lan usullerin muvaffak olan ve olmayan tarafları, bunun sebepleri, sıtma ile amansız bir savaşa geçmek
için gidilecek yol ve derhal savaşa geçebilmek üzere
hiç olmazsa hastalığı yer yer çevreleyerek genişlemesini önleyecek çareler kongrenin gündemini oluşturmaktadır.
6
Şubat
Köylüyü kalkındırma
Hükümet, Toprak Kanunu tasarısından sonra birçok C
tasarılar daha hazırlıyor.
6
Şubat
İngiltere'ye bir Türk ticaret
heyeti gidiyor
Heyete Hariciye Umumi Kâtibi Cevad Açıkalın baş- C
kanlık edecektir.
7
Şubat
Dahiliye Vekaletinde çeşit- Cide kaymakamı Müştak Dikerman, Lüleburgaz RG
kaymakamı Ahmet Koçak ve Baskil kaymakamı
Bahaettin Kargı üçüncü sınıf mülkiye müfettişliklerine naklen tayin edilmişlerdir.
7
Şubat
Bursa’da yeni belediye
Bursa İlinin Mudanya İlçesine bağlı Tirilye Bucağı RG
merkezinde belediye kurulması 1580 sayılı yasanın 7
nci maddesine göre onanmıştır.
7
Şubat
Kaymakamlık tayini
7
Şubat
Mecitözü ve Akseki kaymakamlarını Dahiliye Vekaleti emrine alma
Mecitözü kaymakamı Adnan Sonçağ ile Akseki RG
kaymakamı Hamdi Önay lüzumu sabit olmasına binaen vekalet emrine alınmışlardır.
7
Şubat
Giresun’da Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti emrine alma (merkeze alma)
Giresun İl Sağlık Müdürü Hilmi Tamkoç Bakanlık RG
emrine alınmıştır. Göreve Salih Zeki Bilgin getirilmiştir.
7
Şubat
İngiltere ve Amerika'ya siparişler
İngiltere ve Amerika'ya siparişler günden güne art- C
maktadır. İthalatçı birlikleri her gün yüzlerce müracaatla karşılaşmaktadır.
RG
1945 Yılı 643
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
7
Şubat
İlkokullarda beden terbiyesi ve resim dersleri
Yeni ilkokul müfredat programında bu derslere geniş C
yer verildiğinden öğleden sonraki saatler tamamıyla
bu derslere tahsis olunmaktadır.
11
Şubat
Genel Müfettişlere Verilecek Yeni Yetkiler
Bakanlar Kurulu Başbakan Şükrü Saraçoğlu başkan- C
lığında toplanmış ve genel müfettişlere verilecek yeni
yetkiler üzerinde görüşmüştür.
11
Şubat
Maliye Bakanlığı Teftiş
Heyeti Başkanlığı Maliye
müfettiş muavinliği müsabaka imtihanı hakkında duyuru yapmaktadır
Buna göre sınavda sorumlu tutulan konular şunlardır; C
Maliye (bütçe, vergi, bakanlık merkez ve il teşkilatı,
istikraz nazariyeleri, tahvili düyun, amortisman, Türkiye düyunu umumiyesi ve tarihçesi), iktisat, mali ve
ticari hesap, usulü defteri, hukuk ve ecnebi lisanı.
13
Şubat
Maarif Bakanlığı’nın ilkokulu terk edenlere eğitime
devam kararı
İlkokulun herhangi bir sınıfına kadar devam edip C
sonradan okulu terk eden talebelerden yaşı müsait
olanlar, kendi kendilerini yetiştirip de imtihanı verdikleri takdirde, daha yüksek sınıflara alınabileceklerdir.
15
Şubat
Beyoğlu kaymakam muavininin görevden alınması
Beyoğlu kaymakam muavini Ahmet Bican C
Kasapoğlu'nun Belediye teftiş heyeti ve Emniyet
müdürlüğü tarafından yapılan tahkikat neticesinde
vazifesine son verilmiştir. Belediye müfettişleri vaki
şikâyetleri incelemeye devam etmektedirler.
15
Şubat
Memurlar Kanun tasarısı
Başbakanlık Muamelat Müdürü Ekrem Şahin'in baş- C
kanlığındaki Bakanlıklararası komisyonu yeni memurlar kanunun tasarısının hazırlanmasına devam
etmektedir. Tasarı, müsteşarlar komisyonu tarafından
da incelenecek ve sanıldığına göre Mart ayı içinde
Meclise verilecektir.
19
Şubat
Van’da Vali değişikliği
Van valisi Hamit Onat tekaüde ayrılmış ve yerine Bah- RG
çe kaymakamı Gafur Soylu Van Valiliğine atanmıştır.
19
Şubat
Sivas milletvekilinin vefatı
Sivas Milletvekili İsmail Hakkı Başak'ın ölümü.
19
Şubat
Mahalli İdareler Bütçesi
9 ilin özel idareleriyle İstanbul İli Birleşik İdaresi'nin BCA,
1944 yılı bütçelerinde yapılacak aktarma, verilecek 30..18.1.2/
107.100..5.
ek ve olağanüstü ödeneklerin tasdiki.
19
Şubat
Gölcük’ten Dahiliye Vekaleti emrine alma
Gölcük Kaymakamı Azmi Berker'in merkeze alınma- BCA,
sı. Bu işlem RG’de 26 Şubat günü yayımlanarak uy- 30..11.1.0/
173.4..11.
gulamaya girmiştir.
19
Şubat
Bazı belediyelerle katma
bütçeli Karabük Elektrik,
Ankara Su İşleri ve Aydın
Elektrik ve Su İşleri İdarelerinin teşkilat kadrolarında
değişiklik yapılması
Bu belediyeler arasında Derik, Mucur, Taşova, Fatsa, BCA,
Burdur, Sütçüler, Atabey, Tekirdağ, Bursa Edremit, 30..18.1.2/
Eğridir, Bolu, Ayancık, Fethiye, İnegöl, Afyon, Ma- 107.98..17.
nisa, Çaycuma, Acıpayam, Menemen ve Gerede belediyeleri bulunmaktadır. Yıl içinde benzer pek çok
işlem bulunmaktadır. İşlem bazı unvan ve adetlerin
çıkarılması ve eklenmesi biçimindedir.
20
Şubat
Emniyet Müdürlüğü atama- Toplam 23 il ve ilçe emniyet müdürü naklen ve terfi- RG
an tayin edilmişlerdir.
20
Şubat
İktisat Bakanlığından İş
Dairesi Başkanlığına yapılan atama
644
Kaynak
U
İktisat Bakanlığı İş Dairesi Reisliği'nde açık bulunan RG
80 lira maaşlı Şube Müdürlüğüne bu daire Şube müdürlerinden Rıza Işıtan'ın terfian tayini tensip edilmiştir.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
20
Şubat
Ekmek karneleri
Mart ve Nisan ayına ait ekmek kartları yarından iti- C
baren dağıtılmaya başlanacaktır.
20
Şubat
Denizli’de Köy Bağlantı
Değişikliği
Dinar İlçesi'ne bağlı köylerden bir kısmının Denizli'- BCA,
490..1.0.0/
nin Honaz Nahiyesi'ne bağlandığı.
276.1105..
2.
21
Şubat
Ticaret Bakanlığından Ticaretin Düzenlenmesine ve
İhtikârla Mücadeleye Dair
12 numaralı sirküler yayımlanmıştır.
Sirküler zeytinyağı, pamukyağı ve diğer nebati yağ- RG
ların satışlarının düzenlenmesi hakkındadır.
23
Şubat
Türkiye’nin savaşa girmesi
Yalta Konferansı kararı uyarınca 1 Mart'tan önce TSA
Almanya'ya savaş açan ülkelerin San Fransisco Konferansına katılabileceği İngiliz Hükümetince Türkiye'ye bildirilince, Türkiye'nin Almanya'ya savaş açması ve 1942 Birleşmiş Milletler Demecini imzalaması.
23
Şubat
ABD ile İkili Andlaşma
Türkiye-ABD Yardım Andlaşmasının Ankara'da im- TSA
zalanması
24
Şubat
Almanya ve Japonya'ya
harp ilanına ve 1 Ocak
1942 tarihli BM Beyannamesine Türkiye'nin katılmasına dair 1452 sayılı
TBMM kararı yayımlandı.
TBMM 401 oyla (mevcudun ittifakıyla) karar ver- RG, D
miştir. 5 Mart'a kadar tatilde olan TBMM, 20 Şubat
Salı günü Meclis Başkanı Abdülhalik Renda tarafından, gündem ve toplantı konusu hakkında bir açıklama yapılmaksızın olağanüstü toplantıya çağrılmıştı.
25
Şubat
Ödünç verme ve kiralama
hakkında Amerika ile imzaladığımız anlaşma
Amerika'da yürürlükte bulunan bu kanun ile İkinci C
Dünya savaşı sırasında ABD müttefiklere silah satışı
da dahil olmak üzere birçok yardım yapmıştı.
25
Şubat
Woodrow Wilson’un haya- Wilson'un hayatını konu alan ve Fox şirketince çeki- A
tını konu alan film
len bir Hollywood filmi gösterime girdi.
26
Şubat
Kaymakamlık tayini
Malkara kaymakamı Fahri Tokmakcı Mahalli İdare- RG
ler Umum Müdürlüğünde Şube Müdürlüğüne, Şube
Müdürü Münip İlban da Çine Kaymakamlığına tayin
edilmiştir.
26
Şubat
Erzurum’da Belediye Başkanlığı
Erzurum Belediye Başkanlığına Kazım Yurtalan'ın RG
seçilmesi hakkındaki Belediye Meclisi kararı onanmaktadır.
26
Şubat
Maarif Vekâletinde çeşitli
Bolu ve Denizli Maarif müdürlüklerine il müdürleri RG
atamaları yapılmıştır.
26
Şubat
PTT memurlarına elbise,
şapka ve kaput dağıtılacak
Geçim zorluğu çeken ve 40 lira asli maaşa kadar olan U
PTT memurlarına birer kat elbise, kaput ve şapka dağıtılacaktır.
27
Şubat
Yabancı askeri görevliler
için resmi kılık-kıyafet
giyme serbestliği
Türkiye'de bulunan Amerika, Çin, Fransa, İngiltere, BCA,
Norveç, Polonya, Sovyetler Birliği, Yunanistan ve 30..10.0.0/
Yugoslavya kara, deniz ve hava ataşeleriyle muavin- 47.305..19.
lerinin isterlerse askeri elbiselerini giyebilecekleri.
1945 Yılı 645
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
27
Şubat
Büyükşehirlerdeki 5000
metreden büyük arsaların
istimlâki hakkında yeni bir
kanun tasarısı
Kadastrosu yapılmış bu arsalar ev yapmak için arsası A
olmayanlara taksitle verilecek.
28
Şubat
Doktorların bizzat kullanacakları motosikletler hakkında 3/2170 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı yayımlandı.
Sıhhat ve İçtima Muavenet Bakanlığı ile hususi idare RG
ve belediyeler teşkilatında resmi görevi bulunan doktorların bizzat kullanacakları hususi motosikletlere
belediyelerce seyrüsefer müsaadesi ve plaka verilmesi hakkındaki kararın yürürlüğe konması kararlaştırılmıştır.
28
Şubat
Eczacılar ve eczaneler hak- Eczacılar ve Eczaneler Hakkındaki Talimatnamede RG
kında yapılan düzenleme
Değişiklik Yapılmasına dair 3/2177 sayılı BKK yayımlandı.
28
Şubat
Marmaris ve Bodrum'a geçen mülteciler
Marmaris, Bodrum Gümrük Muhafız birliklerinden BCA,
alınan raporlara göre 3.2.1945 tarihinden 17.2.1945 030.10/
tarihine kadar 1172 Yunanlı, 519 Türk, 62 İtalyan, 1 117.815.16
Ermeni ki toplam 1754 mülteci iltica etmiştir.
28
Şubat
Ordudaki İngiliz askerlerin
resmi giyinişlerine serbestlik verilmesi
Orduda çalışan uzman ve teknisyen İngiliz subayları- BCA,
nın istedikleri yerlerde askeri elbiselerini giyebile- 30..10.0.0/
201.374..
cekleri.
43.
1
Mart
İstanbul Üniversitesi Talimatnamesinin 54 üncü maddesini değiştiren talimatname yayımlandı.
Madde şu şekilde değiştirilmiştir: “Talebenin imtiha- RG
na girebilmesi, harçlarını vaktinde vermesine, yabancı dil okulunda muvaffak olmasına veya bu okula
devamdan istisna vesikası almasına bağlıdır. Diploma alabilmek için son sınıfta devrim tarihi derslerine
devam ile bundan sertifika almak lazımdır.”
1
Mart
Maraş’ta kasaba adı değişikliği
Maraş İline bağlı Afşin ilçesi merkezi olan Efsus Ka- RG
sabasının adı 3/2192 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı
ile Afşin olarak değiştirilmiştir.
1
Mart
Çoruh’ta Vali Tayini
Çoruh Vali Vekili Cenap Nuh Aksu aynı ilin valili- RG
ğine tayin edilmiştir.
1
Mart
Altı gazete hakkında soruş- Tanin, Vakit, Son posta, Akşam, Haber ve Son telg- BCA,
turma
raf gazetelerinin Toprak Kanunu hakkında asılsız ha- 30..10.0.0/
86.572..5.
ber yayımladıklarından soruşturma isteği.
2
Mart
Ticaret Bakanlığından Ticaretin Düzenlenmesine ve
İhtikârla Mücadeleye Dair
13 numaralı sirküler yayımlanmıştır.
Sirküler perakende satışlarda kesirli fiyatların yuvar- RG
latılması hakkındadır.
3
Mart
Baremde terfiye esas olacak ehliyetler
Barem kanununa göre memurların terfilerine esas C
olan ehliyetleri tespit etmek üzere Bakanlıklar delegelerinden kurulan komisyon çalışmalarını bitirmiş
ve bir tüzük projesi hazırlamıştır.
5
Mart
Kitap dağıtımının yasaklanması ve toplattırılması
Eşref Edip tarafından yazılıp 1944 yılında İbrahim
Horoz Basımevi'nde basılan Çocuklarımıza Din
Okuma Kitabı adlı kitabın dağıtılmasının yasaklanması ve toplattırılması.
646
BCA,
30..18.1.2/
107.103..
13.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
6
Mart
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Bakanlık müsteşarlığına 125 lira maaşla Ekrem Tok RG
Vekâletinde müsteşar atagetirilmiştir.
ması
6
Mart
İbrahim Necmi Dilmen dün Dile ait eserleri, çalışmaları ile tanınmış olan Burdur C
Ankara'da vefat etti
milletvekili ve Dil Kurumu Genel Sekreteri Dilmen'e
soyadı Atatürk tarafından verilmişti.
8
Mart
Genel Müfettişlikler Görev
ve Yetkilerine Dair 3/2222
sayılı talimatname yayımlandı.
9
Mart
Zirai Kombinalar İdaresinin
Kadrosunu değiştiren 3/2229
sayılı BKK yayımlandı.
9
Mart
Yeni Sanayi planımız
Esasları hazırlanan yeni beş yıllık sanayi planının C
tatbikine başlangıç olacak çalışmalara devam edilmektedir. Başta kimya endüstrisi olmak üzere muhtaç olduğumuz sanayiin kurulmasını gözeten plan
mucibince tesislere 1946 yılında başlanacak, 1950 yılında plan tahakkuk etmiş olacaktır. Bu aradan hususi
teşebbüs sahiplerine kuracakları fabrikalar için her
türlü kolaylığın gösterilmesi kararlaştırılmıştır.
10
Mart
Bingöl’de Belediye Başkanlığı
Bingöl Merkez Belediye Başkanlığı görevi Vali uh- RG
desine verilmiştir.
10
Mart
Kaymakamlık tayini
Münir Alkan Kadirli kaymakamlığına olmak üzere RG
toplam 4 kaymakam ve 1 şube müdürlüğü ataması
gerçekleştirilmektedir.
11
Mart
Türk Dil Kurumu genel
sekreterliğine yapılan atama
Türk Dil Kurumu Genel Sekreterliği'ne Hasan Reşit U
Tankut seçildi.
12
Mart
Milletvekili Dokunulmazlıklarının Kaldırılması Hakkında çeşitli TBMM kararları yayımlandı.
Malatya milletvekili Kemal Sayın ile Sinop milletve- RG
kili Dr.Bahaddin Kökdemir'in milletvekili dokunulmazlıkları hakkında kovalama ve yargılamanın dönem sonuna bırakılmasına karar verilmektedir.
12
Mart
Veraset ve İntikal vergisi
Tüzüğü'nün 20 inci maddesinin 2 inci fıkrasını değiştiren Tüzük 3/2243 sayılı
BKK ile yayımlandı.
RG
13
Mart
Cumhurbaşkanlığı Filarmonik Orkestrasının Kuruluşu ve Orkestra Mensuplarının Yükseltilme Ve Cezalandırılmaları Hakkındaki 3045 sayılı Kanunun Bir
Kısım Hükümlerinin Değiştirilmesi Hakkında... Orkestra üyelerinin sicil, orkestranın da idare işleri hakkında değişiklikler yapılmaktadır.
RG; ZC,
27. inikat,
sıra sayısı
45, 1945.
13
Mart
Devlet Konservatuarı Hakkındaki 3829 sayılı Kanunun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesine Dair 4702
Sayılı kanun yayımlandı.
3829 sayılı kanun son sınıf öğrencileri, dersler ve
uzmanlar konusunda bazı zorluklar doğurduğundan
ve ihtiyacı karşılamadığından bazı maddelerinin değiştirilmesi gerekmiştir.
RG; ZC,
27. inikat,
sıra sayısı
45, 1945.
1927 tarihli talimatname kaldırılarak yerine yeni ta- RG; U
limatname yürürlüğe konmaktadır. Bu talimatname
ile görev ve yetkiler genişletilmektedir.
RG
1945 Yılı 647
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
13
Mart
İstanbul milletvekili Ali
Kamil Akyüz öldü.
Akyüz eski Darüşşafaka müdürlerindendir.
U
14
Mart
İkinci dünya savaşı sonrası
dünya düzenine yönelik
Roosevelt açıklaması
Roosevelt, “San Francisco Konferansı mandaterlik A
yerine mütevellilikler sistemini kabul edecektir.” biçiminde demeç vermiştir.
15
Mart
Dahiliye Vekaletinde çeşit- Rize Mektupçusu Talat Babaoğlu Gümüşhane Mek- RG
tupçuluğuna naklen tayin edilmiştir.
15
Mart
Maliye Vekaletinde çeşitli
Müsteşar yardımcılığına Zeki Nasır Barker getiril- RG
mektedir.
16
Mart
Kayseri’de Belediye Başkanlığı
Kayseri Belediye Başkanlığına Sait Koçak'ın seçil- RG
mesi hakkındaki Belediye meclisince verilen karar
onanmıştır.
16
Mart
Maliye Vekaletinde çeşitli
Samsun, Hatay ve Erzincan Defterdarlıklarına Def- RG
terdar nakilleri yapılmıştır.
16
Mart
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Elazığ Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğüne Dr. RG
Vekâletinden Elazığ’a ya- Nihat Eroğul getirilmiştir.
pılan tayinler
16
Mart
KİT’lerde uzmanlık unvan- Türkiye Şeker Fabrikaları AO ile Türkiye Zirai Do- BCA,
ları yaratılması
natım Kurumu'nun bazı memurluklarının ihtisas 30..18.1.2/
107.104..
mevkii olarak tespiti.
15.
16
Mart
ABD'den satın almalar
Amerika'dan satın alınacak üç adet Duglas uçağı.
17
Mart
3/2245 sayılı BKK yayımlandı.
Haralar Talimatnamesinin 23, 38 ve 55 inci maddele- RG
rinin değiştirilmesi hakkında
19
Mart
İl özel İdare Muhasebe Ta- Yeni talimatnamede munzam, olağanüstü ve müte- RG
limatnamesinin 10 ve 50 nci havvil ödenek tanımları yapılmaktadır.
maddeleriyle buna eklenen
talimatnamenin 51 inci maddesinin değiştirilmesi hakkında talimatname yayımlandı.
19
Mart
SSCB ile saldırmazlık anlaşması sorunu
Sovyetler Birliğinin 1925 Türk-Sovyet Saldırmazlık TSA
Paktına son verme kararını Türkiye'ye bildirmesi
20
Mart
Basın yasaklarında gevşeme
Ahmet Emin Yalman, Zekeriya Sertel, Ziyad BCA,
Ebuzziya'nın gazetelerinin yeniden yayınına izin ve- 30..10.0.0/
85.562..9.
rilmesi.
20
Mart
Sıtma savaşı
Bakan Sadi Konuk, sıtmanın artış sebeplerini ve nasıl C
savaşılacağını Meclis'te anlatmıştır.
22
Mart
Kaymakamlık tayini
22
Mart
Hayvanlar Vergisi Genel
Tebliği yayımlandı.
Tebliğ şehir ve kasabalarda yapılacak hayvan kayıt RG
işleri hakkında düzenlemeler içermektedir.
648
BCA,
30..10.0.0/
61.410..31.
RG
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
22
Mart
Türk-Sovyet Muahedesi
Uzatılmayacak
Moskova, dostluk ve tarafsızlık muahedesini feshet- C
mek arzusunda bulunduğunu Türk hükümetine bildirdi. Moskova Büyükelçisi Selim Sarper'e tevdi olunan deklarasyon ile muahedenin artık yeni şartlara
uymadığı ve ciddi tadiller istediği bildiriliyor. Muahede süresi Kasım ayının 7 sinde bitiyor ve altı ay
öncesinden feshedilmedikçe kendiliğinden uzayacağı
kararlaştırılmış bulunuyordu.
23
Mart
İlkokullar 12 gün müddetle
tatil edildi
İlkokullar, son günlerdeki grip salgını dolayısıyla öğ- C
retmen ve öğrencilerin birçoğu hasta olduğundan tatil
edilmiştir.
23
Mart
Adana’da deprem
Adana'daki depremin can ve mal kaybına yol açtığına BCA,
30..10.0.0/
dair.
120.850..9.
25
Mart
Sıtma ile savaş
Sıhhat Bakanı, bu afetle nasıl mücadele edileceğini C
anlatıyor.
26
Mart
Hıfzı Veldet'in “Sıtma Sa- Hıfzı Veldet yazısında “sıtma savaşını kazanmak, is- C
vaşı ve Kanun Sorumu” ad- tiklal savaşını kazanmak kadar önemli ve mukaddeslı makalesi
tir” vurgusu yapmakta ve Bakanın bir demecine yer
vermektedir. Buna göre Bakan, doktorlara hitaben,
“Sıtmalı hasta sizin için bir müşteri değildir, onu tedavi etmeniz vatan borcudur” demektedir.
26
Mart
Adana depreminde ordunun durumu
Adana'daki depremde orduya ait garnizonlarda zayiat BCA,
30..10.0.0/
olmadığı.
4644 sayılı kanun hükümlerine göre ücretli bulunan BCA,
müstahdemler hakkında yapılacak muamele bazı 51..0.0.0/
müftülükler tarafından Diyanet İşleri Başkanlığı’na 12.103..23.
sorulmakta ve Başkanlık hangi işlemlerin yapılması
konusuna açıklık getirmektedir. Açıklamalar daha
çok Kuran öğretici ve odacılarının emeklilik, emekli
maaşları, ücret ve sair istihkakları ile istihdam konuları üzerinedir.
120.850..
10.
26
Mart
Kamu Personeli Ücret Rejimi
27
Mart
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Aydın ve Seyhan il müdürleri becayiş yapmışlardır.
Vekâletinden Aydın ve
Seyhan illerine yapılan tayinler
27
Mart
Belediyeler Bankasından
Mahalli İdareler İmar Bankasına Doğru
28
Mart
Sıtma ile Olağanüstü Savaş Sıtmanın değişken iklim koşullarının da etkisiyle RG; C
Yapılmasına Dair 4707 sa- artması üzerine sıtma ile olağanüstü savaş gereksiyılı Kanun yayımlandı.
nimi ortaya çıkmıştır.
28
Mart
Halit Ziya Uşaklıgil, dün
sabah vefat etti.
29
Mart
Emniyet Müdürlüğü atama- Toplam 7 il emniyet müdürü, şube müdürü ve emni- RG
yet amiri ataması yapılmıştır.
RG
Hükümetin hazırladığı kanun tasarılarından biri de U
Belediyeler Bankasını Mahalli İdareler İmar Bankası
haline getirecek olanıdır. Yasa tasarısı Temmuz
1944’te Meclis’e sunulmuştu.
Uşaklıgil, Edebiyatı Cedide'nin son ve en büyük tem- C
silcisi olup modern Türk romanının yaratıcısıdır.
1945 Yılı 649
G.
Ay
Olay/Mevzuat
29
Mart
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Burhan Altan ve İbrahim Arun, Maraş ve Çoruh'a il RG
Vekâletinden Maraş ve Ço- müdürleri olarak atanmaktadır.
ruh’a yapılan tayinler
29
Mart
Yaya kaldırımlarını kapamak yasak
Ankara Belediyesinin kararına göre, günün kalabalık U
saatlerinde cadde ve sokakları dolduran halktan bazılarının kol kola saf teşkil ederek gezdikleri, yahut
kaldırımların veya geçitlerin ortasında durarak halkın
rahat gidiş gelişini sekteye uğrattıkları görülmesine
üzerine belediye nizamlarına aykırı bu davranışlar
yasaklanarak, aksine hareket edenlerin cezalandırılacakları duyurulmuştur.
29
Mart
Ankara imar yönetimine
üst kademe atamaları
Ankara Şehri İmar Müdürlüğü İmar İdare Heyeti BCA,
Üyeliği'ne İskân Umum Müdürü Dr. Cevdet 30..18.1.2/
107.106..20.
Atasagun'un seçilmesi.
29
Mart
Sıtma ile savaş
53 ilin sıtma ile olağanüstü savaşın yapılacağı bölgeler olarak tespiti. Bu illerin arasında Ankara, İstanbul, İzmir, Seyhan, Siirt, Zonguldak, Kars gibi iller
bulunmaktadır.
30
Mart
Veba Vakalarına karşı alınması gereken tedbirler hakkında Sıhhat ve İçtimai
Muavenet Bakanlığı'nın tamimi yayımlandı.
Tamimle daha önce gereksinim duyulan veba tedbir- RG
leri kaldırılmaktadır.
30
Mart
Sıtma ile savaş
Sıtma Savaşında İlk adım: Resmi sağlık makamları U
sıtma ilaçlarını halka parasız dağıtacaklar.
30
Mart
Irkçıların davası bitti
Birinci Sıkıyönetim mahkemesi, aralarında Zeki C
Velidi ve Nihal Atsız'ın da bulunduğu sanıklardan
10' u hakkında mahkûmiyet kararı verdi, diğerleri beraat etti. Sanıkların hükümeti devirmeğe matuf gizli
ittifak kurma fiilinden mahkûmiyetlerine karar verildi.
30
Mart
İl özel idare bütçeleri
8 ilin özel idare bütçelerinde yapılacak aktarma ve BCA,
verilecek ek ödenekle yeniden tertip açılması ile bazı 30..18.1.2/
tertip adlarında değişiklikler yapılması. Değişiklikler 107.107..9.
münakale, munzam tahsisat, tertip açılması ve bazı tertip adlarında değişiklikler yapılması talebi üzerinedir.
31
Mart
Adliye Vekaletinde çeşitli
Yargıç ve yargıç muavinliklerine toplu atamalar ya- RG
pılmakta ve yargıçlık ve savcılık sınıfına ait yükselme listeleri yayımlanmaktadır.
2
Nisan
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Tamim çeltik ekimi işlerinin kontrolü hakkındadır ve RG
Bakanlığı sıtma ile savaş
daha sıkı kontrol ve murakabe yapılması zorunluluiçin bir tamim yayımladı.
ğunu vurgulamaktadır.
2
Nisan
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Tamim eczanelerde bulundurulacak sıtma ilaçları RG
Bakanlığı sıtma ile mücahakkındadır.
dele kapsamında bir tamim
yayımladı.
2
Nisan
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Tamim küçük su birikintilerinin ortadan kaldırılması RG
Bakanlığı sıtma savaşı için hakkındadır.
bir tamim yayımladı.
650
Açıklamalar
Kaynak
BCA,
30..18.1.2/
107.106..
17.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
4
Nisan
Belediye Kanunun 54, 119,
120 ve 128 inci maddelerinin değiştirilmesi hakkında
Değiştirilen maddelerin madde başlıkları şunlardır: RG
Meclisin adi ve olağanüstü toplantısı, belediyelerde
bütçe yılı, bütçenin hazırlanması ve idare hesabı ve
kesin hesap.
4
Nisan
İdarei Umumiyei Vilayat
Kanununun Özel İdarelere
ait Kısmına Geçici bir madde eklenmesine dair 4706
sayılı kanun yayımlandı.
Geçici madde ile genel meclislerin 1945 bütçe yılı RG
toplantılarında seçilen daimi encümen üyelerinin
hizmet süreleri yedi ay olarak belirlenmiştir.
4
Nisan
Tütün ve müskirattan alınacak müdafaa vergisi
hakkındaki kanunu değiştiren 4708 sayılı kanun yayımlandı.
Bundan böyle bunların satış bedellerinin %35'i mü- RG
dafaa vergisi olarak ayrılacaktır.
4
Nisan
Sıtma ile mücadele
4707 sayılı kanunun 2 inci maddesi uyarınca 53 il RG
3/2324 sayılı BKK kararı ile sıtma ile olağanüstü savaşın yapılacağı bölgeler olarak saptanmıştır.
4
Nisan
Cide’ye elçi tayini
Marsilya Başkonsolosluğu'nu idare eden Maslahat- BCA,
30..18.1.2/
güzar Fuat Carım'ın Cidde Elçiliği'ne tayini.
108.21..17.
4
Nisan
Türkiye’nin SSCB’ye saldırmazlık yenileme önerisi
Türkiye'nin Sovyet Hükümetine verdiği yanıtta, 1925 TSA
Paktı yerine yenisinin yapılmasına hazır olduğunu
bildirmesi (yenisi yapılamayacaktır.)
4
Nisan
İstanbul Sular İdaresi geliri
Sular İdaresi'nin 1944 yılına ait umumi geliri A
3.359.188,65 liraya yükselmiştir. Bu durum bir önceki yıla oranla %12.12'lik bir artışı ifade etmektedir.
5
Nisan
Hesap uzmanları Kurulu
kurulmasına ve maliye bakanlığı merkez iller kadrosunda bazı değişiklikler
yapılmasına dair 4709 sayılı kanun yayımlandı.
Kanunun 1.maddesi ile “Gelir kanunlarının emrettiği RG
ödevliler hesaplarını incelemek ve maliye bakanı tarafından lüzum görülecek etütleri yapmak üzere merkezde bir başkanın idaresi altında müşavir hesap uzmanı, hesap uzmanı ve hesap uzmanı muavinlerinden
toplu bir Hesap Uzmanları kurulmuştur.
5
Nisan
Yurtdışına gönderilenler hak- Amerika'ya gönderilen memur ve öğrencilerin ya- BCA,
kında
bancı kadınlarla evlenmesi ve görevden ayrılarak ti- 30..10.0.0/
268.805..
caretle uğraşmasına karşı tedbir alınması.
15.
6
Nisan
Akyazı Kaymakamlığına
tayin
Demirköy kaymakamı Vasfi Özdemir Akyazı Kay- RG
makamlığına atanmıştır.
6
Nisan
Anadolu Ajansının kuruluşu
Anadolu Ajansı 25 yaşını bitirdi
7
Nisan
Yurtdışına giden bakan ve
yerine vekillik kararı
BM Konferansına iştirak etmek üzere San RG
Fransisko'ya gidecek olan Hariciye Bakanı Hasan
Saka'nın dönüşüne kadar kendisine Maliye Bakanı
Nurullah Esat'ın Vekillik etmesi Başbakan'ın önerisi
üzerine Cumhurbaşkanınca muvafık görülmüştür.
9
Nisan
Sayıştay’da daire başkanlığı ataması
Sayıştay daire başkanlığına Refik Bakuy'un atanma- RG
sına dair TBMM kararı yayımlanmıştır.
U
1945 Yılı 651
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
9
Nisan
Ölüm Cezaları hakkında
TBMM Kararı
Toplam 3 kişinin ölüm cezası hükmünün yerine geti- RG
rilmesi hakkında 2 adet TBMM kararı yayımlanmaktadır. Yıl içinde toplam 8 kişinin ölüm cezası
TBMM'de onanmaktadır.
9
Nisan
Eskişehir Havacılık Okuİngiliz yüzbaşılarından R. E. Tarplee ile H. E. BCA,
lunda yabancı uzman, öğre- Greene'in Eskişehir Hava okullarında uçuş öğretmeni 30..18.1.2/
108.23..3.
tim görevlisi ve teknik elaolarak çalıştırılmaları.
man istihdamı
9
Nisan
Roosevelt ve Türkiye’de
Museviler
Musevi Yasef Altıner tarafından Er Yasef
Parlakyıldız'a gönderilen ve Amerika Cumhurbaşkanı Roosevelt'in Türkiye'deki Musevilerle yakından
ilgili olduğuna dair mektubu. Mektupta Avrupa'da
öldürülen Yahudiler için matem ve oruç tutulmasına
yönelik talepler yer almaktadır.
11
Nisan
Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun 11, 17 ve
19 uncu maddelerinin değiştirilmesine dair 4710 sayılı kanun yayımlandı.
Askeri kıtaların iskân veya konaklama koşullarını ve RG
devletin sorumluluklarını içeren değişikliklerdir.
11
Nisan
Posta Kanununun 1145 sa- Posta idaresinde kaybolan ya da zarara uğrayan gön- RG
yılı kanunla değiştirilmiş
deriler hakkında düzenlemeler getirmektedir.
olan 34 ve 35 inci maddelerinin değiştirilmesine dair
11
Nisan
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Tebliğ yeniden eczane açılacak yerler için müracaat RG
Bakanlığı bir tebliğ yayım- edecek eczacılar arasında gözetilecek tercih dereceleladı.
rini belirlemektedir.
11
Nisan
Bakanlık adlarının ve Meclis İçtüzüğünün tamamen
Türkçeleştirilmesine karar
verildi.
Buna göre Başbakanlık (Başvekâlet), Adalet Bakan- CA
lığı (Adliye Vekâleti), Bayındırlık (Nafia), Dış İşleri
(Hariciye), Ekonomi (İktisat), Gümrük ve Tekel
(Gümrük ve İnhisarlar), İç İşleri (Dahiliye), Milli
Eğitim (Maarif), Milli Savunma (Milli Müdafaa),
Sağlık ve Sosyal Yardım (Sıhhat ve İçtimai Muavenet), Tarım (Ziraat), Ulaştırma (Münakalat) olarak
değiştirilmişlerdir.
12
Nisan
Askeri Memurlar Kanununun 4 üncü maddesinin de- RG
ğiştirilmesi hakkındaki 3933 sayılı kanunun birinci
maddesinin değiştirilmesine dair ... Değişiklikle askeri memur olma şartları yeniden düzenlenmektedir.
12
Nisan
Dair olan 3656 sayılı kanuna ek 4644 sayılı kanuna
bağlı 1 ve 3 sayılı cetvellerin Ziraat Bakanlığı bölümlerinde değişiklik yapılmasına dair... Ücretli memurlar ile Yüksek Ziraat Enstitüsü Umumi Kâtipliğinin tazminatı konusundaki yanlışlığın düzeltilmesi
amacıyla düzenleme yapılmaktadır.
12
Nisan
Vakıf memba sularıyla orman ve zeytinliklerin işle- RG; ZC,
tilmesi hakkındaki 3913 sayılı kanuna ek... Kredi ve cilt 16, 37.
satış işlemlerine yönelik düzenlemeler içermektedir. İnikat,
BCA,
30..10.0.0/
206.408..
11.
RG; ZC,
cilt 16, 37.
İnikat,
s.sayısı 64,
s.sayısı 63,
652
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
12
Nisan
Fevkalade Hallerin Devamı müddetince memur ve RG
müstahdemlere yapılacak yardım hakkındaki 4599
sayılı kanunun 16 ıncı maddesinin değiştirilmesi hakkında
12
Nisan
Bütçelerden aylık ve ödenek alanlara bir aylık tutarında yapılacak yardım
yayımlandı.
1944 yılı bütçesinde bir defaya mahsus olmak ve RG
ödeme zamanı Bakanlar Kurulunca kararlaştırılmak
üzere almakta oldukları aylık veya ödeneklerinin olağanüstü zamlarıyla birlikte bir aylık tutarı yardım
olarak verileceği hükme bağlanmıştır. Ancak bu yardımdan sözleşmeli çalıştırılanlar, 4553 sayılı kanunun 49 uncu maddesi gereğince çalıştırılanlar, kanun
yürürlüğe girdiği tarihte işten el çektirilmiş ya da
Bakanlık emrine ya da açığa alınmış olanlar ile karı
koca memur ya da müstahdemlerden aylığı daha az
olanlar yararlanamayacaklardır.
12
Nisan
1944 yılı Genel Bütçe Kanuna bağlı A işaretli cetvelde değişiklik yapılması
yayımlandı.
RG
12
Nisan
TBMM İçtüzüğü Meclisten Değişiklikle Bakanlıkların yeni adları belirlenmiştir. U
Geçti.
Buna göre; Başbakanlık-Başvekâlet, Adalet Bakanlığı-Adliye Vekâleti, Bayındırlık-Nafıa, DışişleriHariciye, Ekonomi-İktisat, Gümrük ve TekelGümrük ve İ, İçişleri Bakanlığı-Dahiliye Bakanlığı,
Maliye Bakanlığı-Maliye Vekaleti, Milli EğitimMaarif, Milli Savunma-Milli Müdafaa, Sağlık ve
Sosyal Yardım-Sıhhat ve İçtimai Muavenet, TarımZiraat, Ticaret Bakanlığı-Ticaret Vekaleti, UlaştırmaMünakalat olmuştur.
13
Nisan
ABD Başkanı F.Roosevelt
öldü.
Yerine yardımcısı H.Truman geçecek.
16
Nisan
ABD Başkanı Roosevelt'in
ölümü
Başkan Roosevelt'in ölümü üzerine duyulan teessü- RG
rün ABD Kongresine bildirilmesi hakkında 1459 sayılı TBMM Kararı yayımlandı.
16
Nisan
Ticaret Bakanlığından Ticaretin tanzimine ve ihtikârla mücadeleye dair 14
sayılı sirküler yayımlandı.
Tebliğ, Ankara, İstanbul ve İzmir şehirlerinde zey- RG
tinyağı ve pamukyağları satışının düzenlenmesi hakkındadır.
17
Nisan
Yargıtay Tevhidi İçtihat
Kararı
Karar, Asliye mahkemelerinde görülen ve yazılı mu- RG
hakeme usulüne tabi bulunan dava ve karşı davaların
vekil ile takiplerinde vekâlet ücretinin usulü dairesinde arzuhal ile istenmesi hakkındadır.
18
Nisan
Hariciye Vekaletinde çeşit- Atina-Pire, merkeze, Marsilya, Roma gibi çeşitli yer- RG
lere başkonsolosluk ve kâtiplik atamaları yapılmakgerçekleştirilmiştir.
tadır.
18
Nisan
Hariciye Vekaletinde merkeze alma
U
Cidde Elçisi Emin Ali Sipahi derecesiyle merkeze RG
nakledilmiştir. Ayrıca çeşitli başkonsoloslar da merkeze alınmaktadır.
1945 Yılı 653
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
19
Nisan
Ankara Polis Enstitüsü ile
Polis Okulları Tüzüğü hakkında 3/2308 sayılı BKK
yayımlandı.
Bu kurumlar Emniyet Genel Müdürlüğü'ne bağlı ola- RG
rak kurulmaktadır.
20
Nisan
Çankırı Belediye Başkanlığı
Çankırı Belediye Başkanlığına Cevdet Dengi'nin se- RG
çilmesi hakkında Belediye Meclisince verilen karar
onanmaktadır.
20
Nisan
Sıtma ile savaş
52 ilimizde olağanüstü sıtma savaşı fiilen başladı.
21
Nisan
Emek Bankasının kurulma- Her çeşit banka ve ticaret işleri yapmak ve merkezi RG
sı
İstanbul olmak üzere 100 yıl süreli ve 1.500.000
Türk Lirası sermayeli Emek Bankası TAO'nun kurulmasına Bakanlar Kurulu izin vermektedir.
21
Nisan
Milli Müdafaa Ödevi TüEklenen fıkra ile hasta ve düşkün hayvanların mua- RG
züğünün 68 inci maddesine yene ve tecritleri hakkında düzenleme yapılmaktadır.
bir fıkra eklenmesine dair
3/2397 sayılı tüzük yayımlandı.
24
Nisan
Cumhurbaşkanlığında yapı- Cumhurbaşkanlığı Dairesi kuruluşunda değişiklik RG
lan düzenlemeler
yapan 4006 sayılı kanuna bağlı kadronun değiştirilmesi hakkında 4718 sayılı kanun yayımlandı. Kanunla genel katip, başhekim, mütercim, kitaplık memuru,
özel kalem, yazı işleri ve daire müdürlüğüne dair
kadrolar sayıları ve aylıkları ile yeniden belirlenmektedir.
24
Nisan
Aydın Belediye Başkanlığı
24
Nisan
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Tunceli'ye il müdürü atanmaktadır.
Vekaletinden Tunceli’ye
yapılan tayinler
RG
25
Nisan
CHP’nin parti içi tamimi
Parti teşkilatının gazete çıkarmamasına dair tamim.
BCA,
490..1.0.0/
5.26..18.
25
Nisan
Bolu’ya Vali Tayini
Bolu Valisi Dr. Sukuti Tükel'in emekliliğe sevki ve BCA,
30..18.1.2/
yerine Bartın Kaymakamı Naci Rollas'ın tayini.
U
Aydın Belediye Başkanlığına Raif Aydoğdu'nun se- RG
çilmesi hakkında Belediye Meclisince verilen karar
onanmaktadır.
108.24..10.
25
Nisan
Birleşmiş Milletler Konferansının toplanması
26
Nisan
3/2412 sayılı BKK ile ŞeŞehir ve kasabalarda mahalle muhtar ve ihtiyar ku- RG
hir ve Kasabalardaki Marullarının ne yolla seçilecekleri ve görevlerini nasıl
halle Muhtar ve İhtiyar Ku- yapacaklarına dair düzenlemelerdir.
rulları Tüzüğü yayımlandı.
26
Nisan
Sümerbank’ta yabancı uzman, öğretim görevlisi ve
teknik elaman istihdamı
654
Birleşmiş Milletler Konferansının San Francisco'da TSA; A
yapılması ve yasanın imzalanması. Yeni dünya nizamı kuruluyor. 46 devletin 850 delegesi ilk toplantıyı yapmaktadır. (26 Nisan tarihli Akşam Gazetesi)
Polonya uyruklu Rawicz Czerski ile Anders BCA,
Wactw'in Sümerbank merkez teşkilatında bir yıl daha 30..18.1.2/
108.25..7.
çalıştırılmaları.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
27
Nisan
Sayıştay’da üye atamaları
Sayıştay üyeliğine Fikret Hilmi Aktulga ile Ahmet RG
Talat Dengel'in seçildiklerine dair 2 TBMM kararı
yayımlanmaktadır.
2
Mayıs
TC Ziraat Bankası Tüzüğü
yayımlandı.
3202 sayılı kanunun 73 üncü maddesi uyarınca Ban- RG
kanın idare ve denetleme şekilleri, takip edeceği
usuller, iç kuruluşu ve bununla ilgili görevleri, memurların hak ve vecibeleri bu tüzük hükümlerine
bağlı olarak belirlenmektedir.
2
Mayıs
Almanya’nın teslim olması
Berlin Sovyetlere teslim oluyor.
4
Mayıs
Subaylar Heyetine Mahsus
Terfi Kanununun 4554 sayılı kanunla değişen 11 inci
maddesine bir fıkra eklenmesi hakkında 4719 sayılı
kanun yayımlandı.
Değişiklikle, “Kurmay subaylar mensup oldukları sı- RG
nıftan gayri sınıf kıtalarına da verilirler ve bu kıtalardan alacakları sicillerle yükseltilirler” fıkrası eklenmektedir.
4
Mayıs
Birleşik Krallıkta mamul eşyanın Türkiye'ye ihracına RG; ZC,
müteallik garantilere dair munzam Anlaşmanın 5 inci cilt 16, 44.
maddesine dair bir “f” fıkrası ilavesi için İngiltere Birleşim
Sefareti ile teati edilen notaların onanması hakkında... 8 Kasım 1944 tarihinde Dışişleri Bakanlığı ile
İngiltere Sefareti arasında teati olunan notalar onanmaktadır.
4
Mayıs
Türkiye-İsviçre Ticaret ve
Ödeme Anlaşmasının 1
Mart 1945 tarihine kadar
uzatılması hakkında 4721
4 Ağustos 1943 tarihli anlaşmanın 1 Mart 1945 tari- RG; ZC,
cilt 16, 44.
hine kadar uzatılması hakkındadır.
KBİDS
Birleşim
4
Mayıs
Amerika Hükümetiyle teati
edilen mektupların onanmasına dair 4722 sayılı kanun yayımlandı.
1 Nisan 1939 tarihli antlaşmanın hükümlerine uygun RG; ZC,
olarak düzenleme yapılmaktadır. Onaylanan mektup- cilt 16, 44.
lar Türkiye-Amerika Ticaret Anlaşmasına bağlı bir Birleşim
numaralı listede gümrük resmi konsolide edilmiş bulunan 675 D pozisyonundaki maddelere ait gümrük
resminin 2.75 kuruşa çıkarılmasına mukabil 695 C
pozisyonuna giren maddelere müteallik gümrük resminin 3.30 kuruşa indirilmesi hakkındaki mektuplar
onanmaktadır.
7
Mayıs
Sümerbank’ta yabancı uzman, öğretim görevlisi ve
Çekoslovak uyruklu Mühendis Jaromir Nemeç'in BCA,
Sümerbank Umum Müdürlüğü İnşaat Müdürlüğü'nde 30..18.1.2/
108.26..18.
bir yıl süre ile çalıştırılması.
8
Mayıs
Askeri Ceza Kanununun
bazı maddelerini değiştiren
Değişiklikler yoklama kaçağı, bakaya, saklı, firar, RG
kaçaklara yardım edenlerin cezaları hakkında ağırlaşan cezalar içermektedir.
8
Mayıs
Tescil edilmeyen birleşmelerle bunlardan doğan ço- RG
cukların tesciline ve gizli kalmış nüfus vakalarının
cezasız olarak kaydına dair
8
Mayıs
Savaşın bitmesiyle piyasa- Fiyat artış hızı %: -3.4, dolar kuru (TL): 1.31, GSMH CA
lar hareketlendi; gıda ve al- büyüme hızı (%): -15.3, sanayi ücreti (TL): 74.32,
tın fiyatları düştü.
ekmek fiyatı (TL/kg): 0.33'dür.
1945 Yılı 655
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
9
Mayıs
Kaymakamlık tayini
RG
9
Mayıs
Emniyet Müdürlüğü atama- Şube müdürü, il müdürü ve emniyet amiri olarak çok RG
sayıda tayin terfi gerçekleştirilmektedir.
9
Mayıs
İkinci dünya savaşı ile ilgili 8-9 Mayıs'ta Avrupa'da savaş hareketleri durdu.
Avrupa’daki gelişmeler
10
Mayıs
Genel Nüfus Sayımı hakkında 4729 sayılı kanun
yayımlandı.
10
Mayıs
Son teslim vesikası Berlin'- İkinci Dünya savaşını sona erdiren ve kayıtsız şartsız U
de imzalandı.
Alman teslim vesikası olan ateşkes anlaşması Almanya ile imzalandı. Avrupa zaferi şenlikleri dün de
her tarafta devam etti.
10
Mayıs
Uluslararası örgütler ve
Kurulması düşünülen Devletlerarası Avrupa Olağa- BCA,
Türkiye’nin toplantılara ka- nüstü Ekonomi Komitesi ve Avrupa Kömür Organi- 30..18.1.2/
tılımı
zasyonu toplantılarına gönderilecek heyetin tespiti. 108.27..13.
Londra'da yapılacak toplantılara Türk Hükümeti de
katılma kararı almıştır. Heyette Büyükelçi Cevat
Açıkalın, Ticaret Bakanlığı müsteşarı Cahit
Zamangil, Ekonomi Bakanlığı müsteşarı Nihat
Odabaşıoğlu, Dışişleri Kâtiplik kaleminden İsmail
Erez ve Etibank Kömür İşletmeleri Müdürü İhsan
Soyak yer almaktadır.
11
Mayıs
İkinci Dünya Savaşının sona ermesi hakkında Başbakanın açıklması
II. Dünya Savaşı'nın sona ermesi münasebeti ile ver- BCA,
diği nutukta Başbakan, İngiltere, ABD, SSCB ve 030.01./
Yunanistan'ı Almanya ile yapılan savaşın galipleri 11.64.01.
olarak kutlamaktadır. Hatta “görüşlerimizdeki isabet,
kararlarımızdaki metanet bizi tam vaktinde hakkı,
medeniyeti, hürriyeti ve adaleti muzaffer çıkaran
devletlerine arasına yerleştirdi.” demek suretiyle Türkiye'nin konumunu belirlemekte ve bunu “San
Fransisko'da (bize) bir yer ayrıldı” diyerek pekiştirmektedir.
12
Mayıs
Bolu’ya Vali Tayini
Bolu Valisi Dr. Sukuti Tükel'in emekliliğe sevki ve RG
yerine Bartın Kaymakamı Naci Rollas'ın tayini gerçekleştirilmektedir.
14
Mayıs
İkinci Dünya Savaşı’nın
sona ermesi konusunda
TBMM Kararı
Avrupa Harbinin Sona ermesi münasebetiyle verilen RG
önergenin kabul edildiğine dair 1464 sayılı TBMM
kararı yayımlandı.
14
Mayıs
TBMM Kararı
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'ye TBMM'nin minnet RG
ve şükranlarının sunulması hakkında 1465 sayılı
14
Mayıs
Olağanüstü sıtma savaşı fii- Sıtma hastalığında görülen artış üzerine yeni bir mü- CA
len başladı.
cadele hareketi başlatılmaktadır.
16
Mayıs
Kaymakamlık tayini
656
KİBDS
1945 yılında ülkede yeni bir genel nüfus sayımı ger- RG
çekleştirilecektir.
Pervari kaymakamı Turgut Beygo'nun Beşiktaş Kay- RG
makamlığına, Bakanlık emrindeki Hüseyin Çıtak'ın
Akçadağ Kaymakamlığına naklen ve yeniden tayinleri onanmaktadır.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
16
Mayıs
Adnan Menderes'in, Toprak İskan Kanunu layihası
hakkında yaptığı konuşma
Menderes'e göre, “Türkiye'nin zirai ve iktisadi ala- BCA,
nında bugün içinde olduğu geri durum, Hükümet ge- 030.01./
rekçesinde izah olunduğu gibi toprak mülkiyeti ve 11.64.02.
toprak işletmesi rejimlerinin elverişsizliğinden ileri
gelmiş değildir. Bunun hissesi varsa da azdır. Bu cihetin belirmesinin fikrimce çok büyük önemi vardır.
Çünkü teşhisi hatalı olursa tedavisi güçleşir veya hiç
imkânsız olur.” Ona göre, “Bu memleketin iktisadi
kalkınmasına da destek olacak zirai kalkınma davasının bir plan dairesinde ve gerektiği genişlik ve hacimde ele alınmadığı gibi hatta bu kalkınmayı kendi
tabii seyri içinde dahi geciktirecek yollara gidilmiştir.” Menderes'in üzerinde durduğu konular arasında
aşar vergisi yerine ağnam vergisinin ihdası, çiftçinin
teknik bilgi ve alet teçhizi, zirai kredi meseleleri, temiz ve iyi tohum, iyi cins hayvan temini gibi konular
yer almaktadır. Bunlar yerine getirildikten sonra sıra
toprak konusuna gelmelidir. Ona göre “Toprak Kanunu Nazi rejiminin Ernhof kanunundan hemen aynen iktibas olunmuş düşünce ve hükümler”e sahiptir.
16
Mayıs
Sıtma ile savaş
Kocaeli valisi Ziya Tekeli'nin, Gökçeören bataklığı- BCA,
nın kurutulmasında gösterdiği gayret ve faaliyetler- 30..10.0.0/
197.349..
den dolayı ödüllendirilmesi.
21.
17
Mayıs
Toprak Kanunu görüşmesi
hararetlendi.
Birçok milletvekili tenkidlerde bulundu.
A
18
Mayıs
Ankara Yenişehir-Maltepe
Sokağı 9 sayılı evde oturan
Mihriban Özsoy'un cezasının affına dair 4735 sayılı
kanun yayımlandı.
Bir kişinin cezası affedilmektedir.
RG
18
Mayıs
İnebolu'nun Aşağıküde Köyünden Keleşreiso- RG
ğullarından Abdullah oğlu Ahmet Kalyoncu'nun hükümlü olduğu cezasının affına dair ... Bir kişinin cezası affedilmektedir.
18
Mayıs
merkez kuruluşu ve görevleri hakkındaki 2287 sayılı
kanuna ek 4737 sayılı kanun yayımlandı.
Bakanlık müfettişlerinin tayininde aranacak vasıflar RG
yeniden belirlenmektedir. Müfettişler, Bakanlığın
teklifi üzerine Cumhurbaşkanlığının onamasıyla tayin edileceklerdir.
21
Mayıs
Kaymakamlık tayini
4 kaymakam tayin edilmiştir.
21
Mayıs
Sıhhat ve İçtimai Muavenet Ordu, Gaziantep, Burdur, Samsun ve Diyarbakır'a il RG
Vekaletinden 4 ile yapılan müdürleri ataması gerçekleştirilmektedir.
tayinler
23
Mayıs
Kaymakamlık tayini
Devrek Kaymakamı Hızır Tüz Bartın Kaymakamlı- RG
ğına tayin edilirken, 4 kaymakam şube müdürlüğü ve
üçüncü sınıf mülkiye müfettişliklerine terfi ettirilmişlerdir.
23
Mayıs
Çanakkale Belediye Başkanlığı
Çanakkale Belediye Başkanlığına Nazmi Dolunay'ın RG
seçilmesi hakkında Belediye Meclisince verilen karar
onanmaktadır.
RG
1945 Yılı 657
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
23
Mayıs
Milli Eğitim Bakanlığı'nYozgat'a il milli eğitim müdürü atanmaktadır.
dan Yozgat’a yapılan tayinler
23
Mayıs
Ticaret Bakanlığı'ndan Genel Müdürlük tayini
Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğüne Mahmut Seyda RG
getirilmiştir.
24
Mayıs
TBMM Kararı
Orduya BMM'nin Şükran ve Selamlarının Bildiril- RG
mesi Hakkında 1466 sayılı TBMM kararı yayımlandı.
24
Mayıs
Adalet Bakanlığı'nda çeşitli Çok sayıda yargıç, savcı ve yardımcılıklarına toplu RG
nakil, terfi ve tayinler ger- tayinler gerçekleştirilmektedir.
çekleştirilmiştir.
26
Mayıs
Emniyet Müdürlüğü atama- Çeşitli şube müdürlüklerine ve il müdürlüklerine top- RG
lu atamalar yapılmaktadır.
26
Mayıs
Maliye Bakanlığı'nda 15 ile Isparta, Mardin, Erzurum, Ağrı, Bilecik, Burdur, RG
defterdar ataması gerçekKonya, Kastamonu, Eskişehir, Siirt, Çankırı, Elazığ,
leştirilmiştir.
Niğde, Giresun ve Manisa defterdarlıklarına defterdar atamaları yapılmaktadır.
30
Mayıs
Hükümet Meclis'ten güvenoyu aldı.
Başbakan Şükrü Saracoğlu'nun talebi üzerine 7'ye U
karşı 359 oyla Meclis, Hükümete güvenini bildirdi.
Bütçe de 5'e karşı 370 oyla kabul edildi.
31
Mayıs
Bakanlar Kuruluna güvenildiğine dair 1467 sayılı
Başbakan Şükrü Saraçoğlu'nun ileri sürdüğü istek RG
üzerine Kamutayca açık oya başvurulmuş ve Bakanlar Kurulu'na 7 redde karşı 359 oyla güvenilmiştir.
31
Mayıs
CHP’nin halkevleri ve halkodaları hakkında tamimi
Halkevleri ve halkodalarının birbirinden ayırt edile- BCA,
490..1.0.0/
bilmesi için yapılacak işlere dair tamim
Bütçe'de gelirler, giderlerin %89'unu karşılamakta, RG
açık iç borçlanma ile karşılanmaktadır.
RG
5.26..23.
1
Haziran
4741 sayılı 7 Aylık Bütçe
Kanunu yayımlandı.
1
Haziran
Ticaret Bakanlığı'nda ve
Bolu milletvekili Celal Sait Siren'in bakanlıktan çe- U
CHP Genel Sekreterliği'nde kilmesi kabul edilmiş ve yerine Trabzon milletvekili
Değişiklikler oldu.
Raif Karadeniz getirilmiştir. Ayrıca CHP Genel Sekreteri Memduh Şevket Esendal'ın sağlık sebepleri
nedeniyle çekilmesi üzerine yerine Kırklareli milletvekili Nafi Atuf Kansu Genel sekreter vekilliğine getirilmiştir.
4
Haziran
Adnan Menderes ve A.
Tiritoğlu'nun, çiftçiye toprak tevzii hakkındaki konuşmaları
658
Toprak Kanunu hakkındaki görüşleriyle kanuna mu- BCA,
halif olarak algılanan Menderes, kendisi gibi konuşan 030.01./
başka isimlerin de varlığından bahisle, Meclis'te ye- 11.64.04.
niden söz alarak sözlerini şöyle bitirir: “En nihayet
muhterem arkadaşlar; bütün bu sözlerimle ve evvelce
de ileri sürdüğüm fikirlerimle beni Toprak Kanunu
aleyhinde bir arkadaş olarak tanımanıza da imkân
görmemekle müsterihim. Çünkü evvelce Hükümetin
de tamamen birleşmiş olduğu toprak kanunu komisyonunun hazırladığı metnin gayet ehemmiyetsiz bir
farkla taraftarı ve müdafii bulunduğumu da defalarla
ifade etmiş bulunuyorum.”
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
6
Haziran
Toprak Kanunu Meclisten
çıkıyor.
Başbakan Şükrü Saraçoğlu Toprak Kanunu hakkında U
yapılan itirazlara cevap verdi. “Toprak Kanunu esaslı
bir inkılâp kanunudur.”
6
Haziran
Uluslararası Havacılık Anlaşması
Şikago Havacılık Anlaşmaları Meclis'te onandı.
6
Haziran
Çalışma Bakanlığı’nın kurulması
Çalışma Bakanlığı Teşkilat ve Vazifeleri üzerinde BCA,
30..18.1.2/
hazırlanan kanun tasarısı.
Yurdumuzda sıtma ile savaş için Hıfzıssıhha Enstitü- U
sünde açılan doktorlar kursu son buldu.
U
108.32..1.
7
Haziran
Sıtma ile savaş
7
Haziran
Harp Akademisi’nde yaban- Harp Akademisi Tank Tabiye Öğretmenliği'nde İngi- BCA,
cı uzman, öğretim görevlisi liz Yarbayı James Winberg ile İngiliz Binbaşısı 30..18.1.2/
108.33..10.
ve teknik elaman istihdamı Stuard'ın çalıştırılması.
7
Haziran
Erzincan Valisinin Dahiliye
Vekaleti emrine alınması
Erzincan Valisi Dilaver Argun'un Bakanlık emrine BCA,
30..18.1.2/
alınması.
108.33..7.
7
Haziran
Posta kanunu değişikliği
Posta Kanunu Hakkında Kanun Tasarısı.
7
Haziran
Çalışma Bakanlığı’nın kurulması ve bakan atanması
Çalışma Bakanlığı'nın kurulduğu ve bu bakanlığa BCA,
30..10.0.0/
Konya Milletvekili Dr. Sadi Irmak'ın tayin edildiği.
BCA,
30..18.1.2/
108.47..15.
14.80..10.
7
Haziran
Sovyetler Birliği ile ikili
ilişkiler
Molotov'un Türkiye Büyükelçisi Selim Sarper'e Bo- TSA
ğazların ortak savunması (üs) ve Türk-Sovyet sınırında değişiklikten söz etmesi.
8
Haziran
Ankara Tıp Fakültesi’nin
kurulması kararı
Ankara Tıp Fakültesi'nin kurulması hakkında kanun BCA,
30..18.1.2/
tasarısı.
108.32..7.
9
Haziran
6 ilde sıkıyönetimin uzatılması kararı
İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale ve RG
Kocaeli illerinde 23 Kasım 1940 tarihinde ilan edilen
ve en son 23 Haziran 1945 tarihine kadar uzatılmış
olan sıkıyönetimin bu tarihten başlamak üzere altı ay
daha uzatılmasına dair 1468 sayılı TBMM kararı yayımlanmaktadır.
9
Haziran
Çalışma Bakanı ataması
Devlet Dairelerinin Bakanlıklara ayrılması hakkında- RG
ki 3271 sayılı kanunun birinci maddesine dayanılarak
çalışma hayatıyla ilgili işleri düzenleme, yürütme ve
denetleme ile görevli olmak üzere ilk kez bir Çalışma
Bakanlığı kurulmuş ve bu Bakanlığı Konya Milletvekili Sadi Irmak getirilmiştir.
9
Haziran
Çalışma Bakanlığı Kuruluyor
Mümtaz Faik Fenik'in başyazısında Bakanlık değer- U
lendirilmektedir. Yazara göre; “Türkiye'nin çalışma
hayatını tanzim etmek hususunda bu Bakanlığın çok
önemli hizmetler göreceği açık bir hakikattir.” Toprak Kanunu ile artacak tarım işçiliği konusu da böylece düzenlenecektir.
9
Haziran
Belediyeler Bankasının adı
“İller Bankası” olarak değiştiriliyor.
Belediyeler Bankasının özel idarelere ve köylere de U
kredi sağlayacak şekilde genişletilerek adının değiştirilmesi istenmektedir.
1945 Yılı 659
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
10
Haziran
Sivil Havacılık Anlaşması
yürürlüğe girdi.
Şikago milletlerarası sivil havacılık anlaşmasının 6 U
Haziran 1945 yılından itibaren yürürlüğe konduğu
ilan edilmektedir. Anlaşmayı 26 ülke daha tasdik etmiş bulunmaktadır.
11
Haziran
Kaymakamlık tayini
11 kaymakam tayini gerçekleştirilmiştir.
11
Haziran
Tarım Bakanlığından genel Açık bulunan Tarım Bakanlığı Veteriner İşleri RG
müdürlük ataması
Umum Müdürlüğüne Uzman Müşavir Veteriner İhsan Akhun tayin edilmiştir.
12
Haziran
Toprak Kanunu dün Meclisten geçti.
Kanun 345 milletvekilinin oybirliği ile kabul edildi. U
Pazara Toprak Bayramı kutlanacak.
12
Haziran
Şikado'da 7 Aralık 1944 tarihinde akit ve imza edilmiş olan Milletlerarası Sivil Havacılık Anlaşması ile
Sivil Havacılık Geçici Sözleşmesi ve bunların eklerinin onanması hakkında
Şikago Sözleşmesi, uluslararası sivil havacılığın RG; Öİ
esaslarını evrensel düzeyde düzenleyen ve Uluslararası Hava Hukukunun yürürlükteki kurallarını belirleyen temel bir metindir. Bu anlaşma, hava trafiği,
hava nakil araçlarının tabiiyeti ve tescili, lisans ve
sertifikaları, hava trafiğini kolaylaştırıcı önlemler,
kazaların araştırılması, uluslararası standartlar ve
usuller gibi genel ve ticari olmayan konularda önemli
düzenlemeler getirmiştir. Ancak bu sözleşmede, ticari hakların düzenlenmesi konusunda bir mutabakata
varılamamış olması nedeniyle, ticari hakların ikili anlaşmalar yoluyla düzenlenmesi yoluna gidilmesine
karar verilmiştir. Bu çerçevede Türkiye, bugüne kadar 82 ülke ile İkili Hava Ulaştırma Anlaşması yapmıştır. Bu sözleşmenin bazı maddeleri 1956 yılında
değiştirilerek, tarifeli seferler yanında, tarifesiz hava
taşımacılığı da kapsam altına alınmıştır. Türkiye
1944 Sözleşmesiyle kurulan Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı (ICAO)’na üyedir.
14
Haziran
Şose ve Köprüler Kanunu ile bu kanunun bazı mad- RG
delerinin değiştirilmesi hakkındaki 1882 sayılı kanunda değişiklik yapılmasına dair... Yol ödevi ve yol
vergisiyle ödevli kimseler hakkında yeni düzenlemeler yapılmaktadır.
14
Haziran
Milli Korunma Kanununa göre yapılmış olan harca- RG
malara ait 1941 takvim yılı bilançosunun onanması
hakkında ... Kanunla ilişik cetvelde gösterilen harcamalara ait 1941 takvim yılı bilançosu ve kar ve zarar hesabı onanmaktadır.
15
Haziran
4753 sayılı Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu yayımlandı.
Bu kanunla, “arazisi olmayan veya yetmeyen çiftçile- RG
ri veya çiftçilik yapmak isteyenleri, aileleri ile birlikte geçimlerini sağlayacak ve iş kuvvetlerini değerlendirecek ölçüde araziye sahip kılmak; kendilerine
arazi verilenlerle yeter arazisi bulunup istihsal vasıtaları eksik olan çiftçilerden muhtaç bulunanlara kuruluş, onarma ve çevirme sermayesi, canlı ve cansız
demirbaş vermek ve yurt topraklarının sürekli olarak
işlenmesini sağlamak” amaçlanmaktadır.
15
Haziran
Milletvekili ara seçimleri:
Adayların sayısı gün geçtikçe artıyor.
Boş bulunan 6 milletvekilliği için şimdiye kadar 186 U
kişi müracaat etti. Bir süre önce CHP aday göstermeme kararı vermişti.
660
Kaynak
RG
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
16
Haziran
4760 sayılı Toprak Bayramı kanunu yayımlandı.
Bundan sonra Çiftçiyi Topraklandırma Kanununun RG
kabul edildiği 11 Haziran tarihini takip eden Pazar
günü her yıl Toprak Bayramı olarak kutlanacaktır.
17
Haziran
Bugün Toprak Bayramını
kutluyoruz.
Cumhuriyet, köylüye hakkını ve millete en büyük U
armağanını verdi.
18
Haziran
Milletvekili ara seçimleri
dün neticelendi.
İstanbul'da Muhittin Üstündağ, Zonguldak'ta Ali Rı- U
za İncealemdaroğlu, İzmit'te Nihat Erim, Burdur'da
Mehmet Sanlı, Çorum'da Edip Alpsar ve Sivas'ta
Fikri Erbuğ seçimi kazandılar.
19
Haziran
Muğla milletvekilinin vefa- Muğla milletvekili Sadullah Güney dün vefat etti.
tı
19
Haziran
Kamu Personeli Ücret Rejimi
3.8.1945 tarih ve 4644 sayılı Devlet Memurları Ay- BCA,
lıklarının Tevhit ve Teadülü Kanunu'na ekli 3 sayılı 30..18.1.2/
cetvelde değişiklik yapılması hakkında kanun tasarısı. 108.36..3.
21
Haziran
Sürekli Tahkimat İşlerinde
Çalıştırılacak Erlere Verilecek Gündelik Hakkında
4754 sayılı Kanun yayımlandı
Gizlilik ve amele yokluğu durumlarında çalıştırılacak RG
erlere dair düzenlemedir.
21
Haziran
kurulması
Ankara Tıp Fakültesinin kurulmasına ait tasarı kabul U
edildi.
21
Haziran
Vakıflar Kanununa ek 4755 Kanunun 29 uncu maddesinde geçen süre on yıl daha RG
uzatılmaktadır.
21
Haziran
Avukatlık Kanununun 21
inci maddesinin değiştirilmesine dair 4756 sayılı kanun yayımlandı.
Değişiklikle, adli ve askeri yargıçlıkla ve savcılıkta RG
ve Danıştay Dava Daireleri başkan ve üyeliklerinde
ve Hukuk Fakülteleriyle Siyasal Bilgiler Okulu hukuk ilmi profesörlüklerinde veya bu derslerin doçentliklerinde, yahut 2556 sayılı Hakimler Kanununa göre yargıçlık veya savcılık sınıfından sayılan memuriyetlerde en az dört yıl süre ile hizmet etmiş olanlar
ile Türk uyruğuna geçmiş yabancıların gerekli koşulları yerine getirdiklerinde 21.maddedeki yazılı kayıttan vareste tutulmaları sağlanmaktadır.
21
Haziran
Ekonomi Bakanlığı’nın 5/
5437 sayılı yazısıyla onanan yurt içinde okutturulacak öğrencilere ait talimatnamesi yayımlandı.
Talimatnameye göre, çeşitli işlerdeki eleman ihtiyaç- EBT
larını karşılamak üzere, Sümerbank, Etibank ve Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi’nin kendi hesaplarına yurt içinde her sene genel müdürlerinin teklif ve İdare Meclislerinin tensip edecekleri miktarlarda bu talimatname hükümleri uyarınca çeşitli derecedeki okullarda öğrenci okutturabilecekleri konusu
düzenlenmektedir.
21
Haziran
Kırşehir Valisi emekliye
sevk edildi.
Kırşehir Valisi Bekir Baran'ın emekliye sevk edilme- BCA,
30..18.1.2/
si.
Rodos'un İngilizler tarafından işgali
İbrahim Çelebi'nin, Rodos'un İngilizler tarafından işgali, Yunan halkının adadaki gösterileri ve Rodos'un
Türklerin elinde kalması temennisinde bulunan mektubu.
21
Haziran
Kaynak
U
108.36..16
BCA,
30..10.0.0/
239.613..
20.
1945 Yılı 661
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
22
Haziran
Jandarma Erat Kanununun 3 ve 20 nci maddelerinin RG
değiştirilmesi hakkında ... Değişiklikle Jandarma gedikli erbaşlara dair düzenlemeler yapılmaktadır.
22
Haziran
Hayvan Sağlık Zabıtası Kanununun 58 ve 59 uncu RG
maddelerinin değiştirilmesine ve at vebasına tutulan
hayvanların öldürülmesine ve tazminine dair ... Kanun, ülkedeki hastalıklı hayvanların itlafı ile yabancı
ülkelerden kaçak yurda sokulan hastalıklı hayvanların önlenmesi yönünde düzenleme yapma amacındadır.
22
Haziran
İdari Taksimatta yılda bir
değişiklik yapılacak
Mülki idare taksimat ve teşkilatında her yılın muhte- U
lif zamanlarında yapılagelmekte olan değişiklikler,
idari ve adli işlerde uzun haberleşmeye ve bazı
yanlışlıklara yol açmaktadır. Asker alma işlerinde
karışıklıklara sebep olmaktadır. İçişleri Bakanlığı
idari taksimatımızda yapılacak kurma, ayırma ve
birleştirme gibi değişiklikleri yılda bir defa olmak
üzere Şubat ve Mart aylarında yapılmasını kararlaştırmıştır.
22
Haziran
Isparta Valisini emekliye
sevk
Isparta Valisi Naci Kıcıman'ın emekliye sevki.
BCA,
30..18.1.2/
108.37..20.
22
Haziran
Denizli milletvekilinin ölümü
Denizli Milletvekili Yusuf Başkaya öldü.
CA
23
Haziran
4759 sayılı İller Bankası
Kanunu yayımlandı.
Bu düzenleme ile birlikte İller Bankası, il özel idare- RG
leri, belediyeler ve köy idareleri ile bu idarelerin kuracakları birliklerle adı geçen idarelere bağlı, tüzel
kişiliği olan ya da olmayan ve katma bütçeli idare ve
kurumların imar işleriyle ilgili konularla uğraşmak
ve bütün işlemlerinde özel hukuk hükümleriyle, 4759
sayılı kanuna bağlı olmak üzere kurulan bir kamu tüzel kişiliği haline gelmiştir. Merkezi Ankara'da olan
Banka'nın ilk sermayesi de 100 milyon liradır.
26
Haziran
Bazı alacakların kayıtlarının Karar 1050 sayılı Genel Muhasebe Kanununun 133 RG
silinmesi hakkında 1469
üncü maddesi gereğince terkinine karar verilen parasayılı TBMM kararı yayım- lara ilişkin cetvelin silinmesine dairdir.
landı.
26
Haziran
Birleşmiş Milletlerin kurulması
BM Teşkilatı kuruldu.
KBİDS
27
Haziran
Ankara Tıp Fakültesinin
Kurulması Hakkında 4761
Ankara'da bir tıp fakültesi kurulmaktadır.
RG
27
Haziran
Çalışma Bakanlığı'nın Kuruluş ve Görevleri Hakkında 4763 sayılı kanun yayımlandı.
Çalışma Bakanlığı, Devlet Dairelerinin Bakanlıklara RG
Ayrılması Hakkındaki 3271 sayılı Kanunun 1. Maddesine dayanılarak, Başbakanın 7 Haziran 1945 tarih
ve 6–376/6 sayılı teklifi üzerine 7 Haziran 1945 tarih
ve 4/591 sayılı Cumhurbaşkanlığı tezkeresi ile kurulmuş hemen arkasından 22 Haziran 1945 tarih ve
4763 sayılı Çalışma Bakanlığı'nın Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanun çıkarılmıştır.
662
Kaynak
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
27
Haziran
kapsamındaki gelişmeler
Kilis Vaizliğine tayin edilen Mahmut Öğütçü'nün gö- BCA,
51..0.0.0/
revden ayrılış tarihinin bildirilmesi.
12.103..43.
28
Haziran
İstanbul Havagazı ve Elektrik ve Teşebbüsatı Sınaiye RG
Türk Anonim Şirketi'ni Satın Alma Sözleşmesinin
onanmasına ve “İstanbul, Elektrik, Tramvay ve Tünel
İşletmeleri İdaresi”ne Devrine Dair... İmtiyazların
kaldırıldığı ve devrin gerçekleştiği onanmaktadır.
28
Haziran
DTCF’de yabancı uzman,
öğretim görevlisi ve teknik
elaman istihdamı
İngiliz uyruklu Mc. Callien ile B. C. Davis M. A.'nın BCA,
30..18.1.2/
Ankara DTCF'de çalıştırılması.
108.39..7.
28
Haziran
Çanakkale Valisinin emekliye sevki ve Kırşehir Valiliğine atama
Çanakkale Valisi Fehmi Vural'ın emekliye sevki ve BCA,
Mahmut Nedim Aker'in Kırşehir Vali Vekilliği'ne ta- 30..18.1.2/
108.39..10.
yini.
28
Haziran
Arapça ezan okuyan Mehmet İyibildiren hakkında BCA,
yapılan işlem. Adıgeçen yetkili mercilerin emirlerine 51..0.0.0/
uymadığından adalete verilmiş ve idareten de soruş- 12.103..44.
turma açılmıştır.
29
Haziran
Erzincan’da doğal afet
Erzincan'da meydana gelen depreme dair telgraf.
30
Haziran
Kömür Satış ve Tevzi Yönetmeliği yayımlandı.
Yönetmelik Ekonomi Bakanlığı tarafından çıkarıl- RG
maktadır. 2/12899 ve 2/18109 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararlarıyla yürürlüğe konulmuş olan ve 5 ve 348
sayılı Koordinasyon Heyeti Kararlarıyla verilen yetkiye dayanmaktadır.
2
Temmuz Isparta ve Burdur’a vali tayini
3/2727 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Isparta Va- RG
lisi Naci Kıcıman emekliliğe çıkarılırken, Burdur Valisi Nuri Atay Isparta Valiliğine ve Mahalli İdareler
Genel Müdürlüğü Daire Başkanlarından Rebii
Karatekin Burdur Valiliğine tayin edilmişlerdir.
2
Temmuz İller Bankası’na genel müdür tayini
İller Bankası Genel Müdürlüğüne mülga Belediyeler RG
Bankası Genel Müdürü Aşki Naili Eren aylık 600 lira
ücretle tayin edilmiştir.
2
Temmuz Kaymakamlık tayini
2
Temmuz Emniyet Müdürlüğü atama- 2 Emniyet amiri ataması onanmaktadır.
2
Temmuz Çalışma Bakanlığı’nda
müsteşarlık ataması
3
Temmuz Askeri Şûranın Teşkilat ve Hava Kuvvetleri Komutanı Yüksek Askeri Şûra üye- RG
Vazifeleri Hakkındaki 636 si yapılmaktadır.
sayılı kanuna ek 4764 sayılı kanun yayımlandı.
BCA,
30..10.0.0/
120.850..
11.
RG
RG
125 lira aylıklı Çalışma Bakanlığı müsteşarlığına, RG
Ekonomi Bakanlığından kadrosu kaldırılan İş Dairesi
Başkanı Enis Behiç Koryürek'ün kazanılmış hakkı
nedeniyle almakta olduğu 150 lira aylıkla tayini uygun görülmektedir.
1945 Yılı 663
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
3
Temmuz Subay ve askeri memurların tekaüdü için rütbe sınıflarına göre tayin olunan
yaşları bildiren 3079 sayılı
kanuna ek 4765 sayılı kanun yayımlandı.
Eklenen madde ile “Seferberlikte veya harp veyahut RG
harp ilanı halinde yaş haddini tamamlayan komutanlardan harp kuvvetlerine komuta eden tarafından, bu
makam henüz kurulmamış ise Genelkurmay Başkanlığınca, lüzum gösterilenlerin Bakanlar Kurulu kararıyla tekaütlükleri emir ve komuta yerinde kaldıkları
sürece geri bırakılabilirler.”
3
Temmuz Van Gölü İşletmesi hakkındaki 3025 sayılı kanuna
ek 4766 sayılı kanun yayımlandı.
Bazı deniz taşıtlarının tonilatosu 18 rüsum tonilato- RG
suna çıkarılmıştır.
3
Temmuz 4767 sayılı kanun yayımlandı.
Orman Koruma Kuruluşunun kaldırılmasına ve bu RG; ZC
kuruluşun görev ve yetkilerinin Devlet Orman İşlet- cilt 18,
melerine devrine dair ... Ormanların ve av hayvanla- 78.birleşim
rının korunmasına yönelik görev ve yetkiler ile bu
konudaki suçlara dair görev ve yetkiler devredilmektedir.
3
Temmuz Elektrik İşletme Müesseseleri Hakkında 4768 sayılı
kanun yayımlandı.
Düzenleme mahalli idarelerce işletilen elektrik işlet- RG,
Tutanak
me veya müesseselerine dairdir.
Dergisi,
D.VII, cilt
18, 2, 78.B
3
Temmuz Yeniden 9 ilçe kurulmasına Kurulan ilçeler şunlardır: Kastamonu-Abana, Çanak- RG
dair 4769 sayılı kanun ya- kale-Çan, Çoruh-Ardanuç, Yozgat-Yerköy, Hatayyımlandı.
Altınözü, Rize-Güneyce, Ordu-Perşembe, GiresunKeşap, Edirne-Lalapaşa.
3
Temmuz Milli Korunma Kanunu
uygulamaları
4
Temmuz Adalet Bakanlığı'nda çeşitli Çok sayıda yargıç, savcı ve yardımcılıklarına toplu RG
nakil, terfi ve tayinler ger- tayinler gerçekleştirilmektedir.
5
Temmuz 3/2540 sayılı BKK ile “1945
Genel Nüfus sayımı Vali,
Kaymakam ve Bucak Müdürlerine Mahsus Yönetmelik” ile “1945 genel nüfus sayımı ve denetleme
memurlarının ödevleri hakkında yönetmelik” yayımlandı.
Yönetmelikler ile 1945 Ekim'inin 21 inci Pazar günü RG
yapılacak Genel Nüfus sayımında Vali, Kaymakam
ve bucak müdürlerinin ve sayım ve denetleme memurlarının ödevleri belirlenmektedir.
6
Temmuz Ulaştırma Bakanlığı Görevleri ve Kuruluşu Hakkında 4770 sayılı kanun
yayımlandı.
Ulaştırma Bakanlığı yeniden yapılandırılmaktadır.
6
Temmuz Su Mahsulleri ve avcılığı
işlerinin Ekonomi Bakanlığı görevleri içine alınmasına dair 4771 sayılı kanun
yayımlandı.
Ulaştırma Bakanlığı bünyesindeki yetkiler Ekonomi RG,
Tutanak
Bakanlığına devredilmektedir.
664
Milli Korunma Kanunu'nun uygulanması dolayısıyla BCA,
Belediyelere verilen görevlerin yerine getirilmesi için 30..18.1.2/
kurulan teşkilatın giderlerini karşılamak üzere Tica- 108.42..20.
ret Bakanlığı emrine ödenek verilmesi.
RG; ZC,
78.birleşim,
cilt 18, s.
sayısı 138.
Dergisi,
D.VII, 18,
2, 79.
Birleşim
G.
Ay
7
Temmuz 4772 sayılı İş Kazalarıyla
Meslek Hastalıkları ve analık sigortaları kanunu yayımlandı.
“…bu kanunda yazılı yardım ve ödeneklerden fayda- RG
lanmak, 3008 sayılı İş Kanununun uygulandığı işyerlerinde çalışanlardan o kanuna göre sigortalı sayılanların hakkı” olarak belirlenmektedir.
7
Temmuz Ticaret Bakanlığından 2
sirküler yayımlanmıştır.
Bakanlık “Ticaretin tanzimine ve ihtikârla mücadele- RG
ye dair 18 ve 19 sayılı sirküler”leri yayımlamıştır.
7
Temmuz Yeni Ereğli Limanının inşaatına başlanıyor
Ereğli limanı 7 milyon liraya Türk mühendis ve mü- U
teşebbislerinin kurduğu bir şirkete ihale edilmiştir.
Dalgakıran 1949 yılında rıhtımlar da 1950 yılında
tamamlanmış olacaktır.
8
Temmuz Milli Kalkınma Partisi kuruluyor
Tüccar, müteahhit ve iş adamlarında Nuri Demirağ, U
vilayete bir dilekçe ile başvurarak “Milli Kalkınma
Partisi” adıyla siyasi bir parti kurmak istediğini bildirmiştir.
9
Temmuz Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne
dair 3656 sayılı ek 4644
sayılı kanunda değişiklik
yapılması hakkında 4774
İlgili cetvellere bazı kadrolar eklenirken bazı kadro- RG
lar çıkarılmaktadır.
9
Temmuz Maliye Bakanlığı Kuruluş
ve Görevlerine Dair olan
2996 sayılı Kanunun Bir
Fıkrasının Değiştirilmesi
Hakkında 4775 sayılı kanun
yayımlandı.
Kontrol memurlarının merkez ilçesi dışında çalıştık- RG,
ları durumlarda zorunlu giderlerini karşılamaya yö- Tutanak
Dergisi,
nelik düzenlemeyi içermektedir.
Temmuz Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlığı Kuruluş ve Memurları Kanununun 84 üncü maddesinin Değiştirilmesine dair 4776 sayılı kanun yayımlandı.
Sağlık Bakanlığı kapsamındaki yapı ve denetim işle- RG,
rinin Bayındırlık Bakanlığı ile birlikte yürütümüne TBMM
Tutanak
dair düzenleme yapılmaktadır.
9
Temmuz Orman Genel Müdürlüğü
Kuruluş Kanuna ek 4777
Kanunla bazı kadrolar eklenmektedir. Merkez'de RG
1.Sınıf Orman Başmüfettişi, 1.,2.,3.,4. sınıf Orman
müfettişi, Orman müfettişi yardımcısı, illerde ise
1.,2.,3.sınıf Orman Başmühendisi, Orman Başmühendisi ve Beşinci sınıf Orman Başmühendis yardımcısı.
9
Temmuz Devlet Ekonomi Kurumları Emeklilik, malullük, dul ve yetim aylıkları bağlanMemurları Emekli Sandığı masında, tazminat verilmesi durumlarında ortaya çıhakkındaki 4222 sayılı ka- kan gelişmelerin düzenlenmesi amaçlanmaktadır.
nunun 15 inci maddesinin
değiştirilmesi hakkında 4778
9
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
D.VII, 18,
2.
Dergisi,
Dönem
VII, cilt
18, toplantı
2, 78.
Birleşim,
25.6.1945
RG,
TBMM
Tutanak
Dergisi,
Dönem
VII, cilt
18, toplantı
2, 78.
Birleşim,
25.6.1945
1945 Yılı 665
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
10
Temmuz Milli Eğitim Bakanlığına
bağlı Teknik Okullarında
yetiştirilecek askeri mühendisler hakkında 4779
Kanunun 1 maddesine göre, Milli Eğitim Bakanlığı- RG
na bağlı Teknik Okullarında askeri mühendis yetiştirmek üzere gereği kadar öğrenci okutmağa Milli
Savunma Bakanlığı yetkili kılınmıştır.
10
Temmuz ABD ile yapılan Anlaşma'nın onanması hakkında
Anlaşma TC ile ABD Hükümeti arasında 23 Şubat RG
1945 tarihinde Ankara'da imzalanmıştır. Anlaşmanın
konusu, ABD'nin 11 Mart 1941 tarihli kanununda
yazılı yardımla ilgili esaslardır. “TC'ne müdafaa vasıtalarının tevsii için yardımını teşmil ettiğine ve etmekte devam eylemekte olduğuna dair kararları içeren anlaşmadır.”
10
Temmuz Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlığı Kuruluş ve Memurları Kanununun Bazı
maddelerinin değiştirilmesine ilişkin 4781 sayılı kanun yayımlandı.
Köy sağlık teşkilatı kapsamında ikinci sınıf köy ebe- RG,
Tutanak
leri hakkında düzenleme yapılmaktadır.
Dergisi,
D.VII, 18,
2, 79.
Birleşim
10
Temmuz Noter Kanunun 71 ve 84
Noterlerin gördükleri göreve karşılık olarak ücretler RG
üncü maddelerinin değişti- ile yardım sandığı sermayesini teşkil eden gelirler berilmesi ve olağanüstü halle- lirlenmektedir.
rin devamı süresince noter
ücretlerinin artırılması hakkında 4782 sayılı kanun
yayımlandı.
10
Temmuz Türkiye-İsviçre Ticaret ve İki ülke arasındaki mal sevkiyatının uluslararası orÖdeme Anlaşmasının 1 Ha- tam nedeniyle aksaması üzerine uzatma gerçekleştiziran 1945 tarihine kadar 3 rilmektedir.
ay uzatılması hakkında 4783
11
Temmuz Tarım Bakanlığı Toprak İş- Çiftçiyi topraklandırmaya ilişkin bütün işleri yapmak RG
leri Genel Müdürlüğü göüzere Tarım Bakanlığı içinde bir “Toprak İşleri Gerev ve kuruluşu hakkında
nel Müdürlüğü” kurulmaktadır.
11
Temmuz Keçiören'de bir sanatoryum Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'nca 1.5 milyon U
yapılacak
lira harcanarak 100 hasta kapasiteli sanatoryum hastanesi yapılacaktır.
11
Temmuz Beyşehir kaymakamını bakanlık emrine alma
Beyşehir Kaymakamı Melih Yuluğ'un Bakanlık em- BCA,
30..11.1.0/
rine alınması.
12
Temmuz 46 Gençlik kulübünün kurulmasına izin verilmesi
kararlaştırılmıştır.
3/2629 sayılı BKK bazı kulüplerin kurulduğu, bazıla- RG
rının birleştirildiği, bazılarının kaldırıldığı ve bazılarının da cetvelden çıkarıldığı bilgilerini içermektedir.
12
Temmuz Dışişleri Bakanı Hasan Saka görüşümüzü izah etti
Londra'da bulunan Bakan, “Türkiye bakımından bir U
sınır tadili veya arazi tavizi bahis mevzuu değildir.
Boğazlar rejimi ise Montreux ile tayin edilmiştir.”
demektedir.
12
Temmuz Van’da doğal afet
Van'da şiddetli bir deprem oldu.
666
RG,
Tutanak
Dergisi, D.
VII, 18, 2,
80.
Birleşim
176.17..21.
U
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
12
Temmuz Ankara Tıp Fakültesi inşaa- Ankara Tıp Fakültesi yapımına başlandı.
tı
12
Temmuz Sıtma ile savaş
Kaynak
U
Türkiye Kızılay Derneği tekeli altına verilmiş olan BCA,
30..18.1.2/
ilaçlar listesine sıtma ilaçlarının ilavesi.
108.44..6.
13
Temmuz Orman Kanununa bazı hükümler eklenmesine ve bu
kanunun birinci maddesinde değişiklik yapılmasında
dair 4785 sayılı kanun yayımlandı.
Bu kanunun yürürlüğü girdiği tarihte varolan gerçek RG
veya tüzel kişilere, vakıflara ve köy, belediye, özel
idare kamu tüzel kişiliklerine ilişkin bütün ormanlar
bu kanun gereğince devletleştirilmiştir. Bu ormanlar
hiçbir işlem ve bildirime lüzum olmaksızın Devlete
geçer.
13
Temmuz Ordu mensuplarıyla Emniyet Genel Müdürlüğü ve
Gümrük Muhafaza ve Muamele sınıfı kadrolarında
çalışanlara birer er tayını
verilmesi hakkındaki 4367
sayılı kanuna ek 4786 sayılı kanun yayımlandı.
Seyyar ordu birlik ve müesseselerindeki subaylar,
askeri ve sivil memurlar, gedikli subaylar ve gedikli
erbaşlar olağanüstü halin ve seferberliğin devamı süresince aldıkları er tayınından başka er tabelasına ithal edilmek suretiyle er gibi kazandan iaşe edileceklerdir. Ancak bu er istihkakı para veya yiyecek maddesi olarak verilmeyecektir.
13
Temmuz Milletvekili Dokunulmazlıklarının Kaldırılması Hakkında çeşitli TBMM kararları yayımlandı.
Antalya milletvekili Mesut Çankaya ile Denizli Mil- RG
letvekili Naili Küçüka'nın milletvekilliği dokunulmazlığının kaldırılması hakkındaki işlem içtüzüğün
180 inci maddesinin 2 nci fıkrası gereğince dönem
sonuna bırakılmıştır.
13
Temmuz Danıştay üyeliği seçimi
1477 sayılı TBMM kararı gereğince Maliye Bakanlı- RG
ğı Teftiş Heyeti Başkanı Fuat Erciyeş Danıştay üyeliğine seçilmiştir.
13
Temmuz Başbakanımız İstanbul'a git- Milli Şefimiz bir müddet dinlenmek üzere İstanbul'a U
ti.
giden Şükrü Saraçoğlu'nu bizzat uğurladılar.
14
Temmuz 4787 sayılı kanun yayımlandı.
Devlet memurlarının aylıklarının tevhit ve teadülüne RG
dair olan 3656 sayılı kanuna ek 4644 sayılı kanuna
bağlı 2 ve 3 sayılı cetvellerde değişiklik yapılması
hakkında... Milli Eğitim Bakanlığı kısmındaki cetvellerde yer alan bazı kadrolarda değişiklik yapılmaktadır.
14
Temmuz Uyuşmazlık Mahkemesi
Kurulması Hakkında 4788
Genel mahkemeler, idare ve askerlik yargı yerleri RG
arasında hukuk işlerinden doğan vazife ve hüküm
uyuşmazlıklarını kesin olarak çözmeğe yetkili olmak
üzere bir başkan ve altı üyeden oluşan Uyuşmazlık
Mahkemesi kurulmuştur.
14
Temmuz Devlet Memurları aylıklarının tevhit ve teadülüne
dair olan 3656 sayılı kanuna ek 4789 sayılı kanun
yayımlandı.
Değişiklikler Emniyet Genel Müdürlüğü kısmına ek- RG
lenmektedir.
14
Temmuz Seferberlik Kanununun 3
üncü maddesinin değiştirilmesine dair 4790 sayılı
kanun yayımlandı.
Maddenin üç fıkrası değiştirilmektedir. İlk fıkra de- RG
ğişikliği ile “seferberlik icaba göre ya genel veya kısmi olur.” denilmektedir.
RG,
TBMM
Tutanak
Dergisi,
D.VII, 19,
2, 84.
Birleşim,
9.7.1945
1945 Yılı 667
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
14
Temmuz Hakimler Kanunu ile bu
kanunun bir kısım maddelerini değiştiren 3501, 3693
ve 3885 sayılı kanunların
bazı maddelerinin değiştirilmesine dair 4791 sayılı
kanun yayımlandı.
Uygulamada ortaya çıkan bazı ihtiyacı karşılamak
üzere düzenleme yapılmaktadır. Düzenlemede hakim
ve savcı adayları ile yargıçlık ve savcılık mesleğinin
sınıfları, dereceleri ve aylıkları cetvellerde gösterilmektedir. Hakim ve savcıların aldıkları notlar doğrultusunda terfileri ve meslekten çıkarılmaları hükme
bağlanmaktadır.
RG, TBMM
Tutanak
Dergisi,
Dönem
VII, cilt
19, toplantı
2, 84.
Birleşim,
9.7.1945
14
Temmuz Deniz Kuvvetlerinde emek- Koramiral Şükrü Okan'ın yaş haddinden emekliye BCA,
30..11.1.0/
liye sevk
sevki.
176.18..20.
16
Temmuz 4792 sayılı İşçi Sigortaları
Kurumu Kanunu yayımlandı.
İş hayatında türlü hallere karşı ilgili Sigorta Kanunu RG
hükümlerini uygulamak ve Çalışma Bakanlığına bağlı olmak üzere İşçi Sigortaları Kurumu vücuda getirilmiştir. Kurum bu kanun ve özel hukuk hükümlerine tabidir. Mali ve idari bakımdan muhtardır ve tüzel
kişilikte bir Devlet kurumudur. Kurumun organları
şunlardır: A.Genel Müdürlük Kuruluşu, B.Yönetim
Kurulu ve C.Genel Kurul.
16
Temmuz Diyanet İşleri Başkanlığı
Kilis vaizliğine naklen tayin edilen Mahmut BCA,
Öğütçü'nün 15 gün içinde görevine başlamadığı tak- 51..0.0.0/1
2.103..47.
dirde kanunen müstafi sayılacağının kendisine tebliği. Diyanet İşleri Başkanlığının Tebliğinde ayrıca
daha önceki nakil emirlerinin hangi nedenle geciktirildiği Konya Müftülüğü'nden sorulmaktadır.
16
Temmuz Berlin’de Potsdam Konferansı toplandı.
Berlin'de 16 Temmuz–2 Ağustos tarihleri arasında TSA
gerçekleştirilen Potsdam Konferansı'nda Stalin,
Truman ve Churchill ile Attlee'nin Almanya'nın çöküşü sonuçlarını düzenlemesi; Konferansta Montreux
Boğazlar rejiminin değişmesi gereğini kabul eden üç
devletin Türkiye ile ayrı ayrı görüşmek kararı; böylece Montreux'un imzacısı bulunmayan ABD'nin söz
sahibi olması.
17
Temmuz Türk-İngiliz Ticaret ve
3 Şubat 1940 ile 2 Aralık 1940 anlaşmaları ikili an- RG
Ödeme ve Mali Anlaşmala- laşmalar kapsamında birer ay daha uzatılmaktadır.
rının birer ay daha uzatılmaları hakkında 4794 sayılı
kanun yayımlandı.
17
Temmuz Ordu İç Hizmet Kanununun 3387 sayılı kanunla
değişen 2nci maddesinin
değiştirilmesine dair 4795
17
Temmuz Mübadele ve teffiz işlerinin Tasfiye işleminin düzenlenmesi hakkındadır ve bu
kesin tasfiyesi hakkında
sırada artan paraların nasıl kullanılacağına dair hü4796 sayılı kanun yayımkümler içermektedir.
landı.
668
Kanunla er, erbaş, erat ve subay tanımları yeniden RG
yapılmakta ve rütbe sırası belirlenmektedir. Buna göre rütbe sırası şöyle belirlenmiştir: Erbaşlar; Onbaşı,
çavuş, üstçavuş, başçavuş ve başgedikli, Astsubaylar;
asteğmen, teğmen, üsteğmen ve yüzbaşı, Üstsubaylar; binbaşı, yarbay ve albay, Generaller; tuğgeneral,
tümgeneral, korgeneral, orgeneral ve mareşal, Amiraller; tuğamiral, tümamiral, koramiral, oramiral ve
büyükamiral.
RG, TBMM
Tutanak
Dergisi,
Dönem
VII, cilt
19, toplantı
2, 85.
Birleşim,
10.7.1945
G.
Ay
Olay/Mevzuat
17
Temmuz Yabancı uzman, öğretim
görevlisi ve teknik elaman
istihdamı
Açıklamalar
Kaynak
Orta öğretim okullarında çalıştırılacak yabancı öğ- BCA,
30..18.1.2/
retmenlere ait kadroların onanması.
108.44..18.
18
Temmuz Çanakkale, Kırşehir, Urfa
Çanakkale Valisi Fehmi Vural'ın emekliliğe çıkarıl- RG
ve Elazığ illerine vali tayini ması ve Mahmut Nedim Aker'in Kırşehir Vali Vekilliğine tayini gerçekleştirilmiştir. Ayrıca Urfa ve Elazığ Valiliklerine vali tayini gerçekleştirilmiştir.
18
8 kaymakam ataması gerçekleştirilmekte ve aynı ka- RG
rarnameye ekli idare kurulu üyeliğine ve mektupçuluğa atamalar gerçekleştirilmektedir.
18
Temmuz Bina tahriri
Maliye Bakanlığı tarafından yapılan Ankara ili Kale- RG
cik İlçesine bağlı çeşitli köylerde yapılan bina tahriri
tamamlanmıştır.
18
Temmuz Milli Eğitim Bakanlığından Samsun, Trabzon, Çoruh, Kars, Gaziantep, Amasya, RG
9 ile milli eğitim müdürü
Aydın, Edirne ve Burdur'a il milli eğitim müdürleri
ataması
ataması yapılmıştır.
18
Temmuz Adalet Bakanlığı'nda çeşitli 40 lira ve 50 lira maaşlı çeşitli yargıç yardımcılıkla- RG
nakil, terfi ve tayinler ger- rına toplu atamalar yapılmaktadır.
19
Temmuz Artova’da belediye başkan- Artova İlçesi Merkez Belediye Başkanlığı görevi RG
lığı
kaymakamlık üzerine verilmiştir.
20
Temmuz Subaylarımızın geçim sıkıntılarının azaltılmasına
dair kanunun hazırlanmasında ve yürürlüğe konulmasındaki gayretlerinden
dolayı Genelkurmay Başkanının, Başbakan'a yazdığı teşekkür yazısı.
20
Genelkurmay Başkanı Hükümetin çıkardığı 4786 sa- BCA,
30.10/
yılı yasa nedeniyle Başbakana teşekkür etmektedir.
197.350..29
Temmuz Şırnak Kaymakamını Dahi- Şırnak Kaymakamı Baki Neşet Kankılıç'ın Bakanlık BCA,
30..11.1.0/
liye Vekaleti emrine alma
emrine alınması.
176.19..10.
21
Temmuz Emniyet Müdürlüğü atama- Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir.
21
Temmuz Beyşehir kaymakamını Da- Görülen idari lüzuma binaen Beyşehir Kaymakamı RG
hiliye Vekaleti emrine alma Melih Yuluğ'un Bakanlık emrine alınması uygun görülmüştür.
22
Temmuz Yeni dünya düzeninde
uluslararası örgütlenmeler
Bretton Woods planı Amerikan Kongre'sinde kabul U
edildi.
22
Van'da şiddetli bir deprem oldu.
23
Temmuz İçişleri Bakanlığı müsteşar- Balıkesir Valisi Sabri Öney'in İçişleri Bakanlığı müs- RG
lık ataması
teşarlığına naklen tayini onanmıştır.
23
11 kaymakamlık tayini gerçekleştirilmiştir.
RG
24
RG
RG
U
1945 Yılı 669
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
24
Milli Şef İnönü uçakla Van'ı şereflendirdiler. Cum- U
hurbaşkanı Van'ı dolaşarak depremin tesirlerini kontrol etmiştir.
25
Van deprem bölgesine bir uzmanlar heyeti gidiyor.
26
Temmuz Ulaştırma Bakanlığı'na yapılan tayinler
Ulaştırma Bakanlığı Kuruluş Kanununa göre müşte- RG
rek karar ile tayinleri gerekenler bağlı cetvelde isimleri karşısında belirtilen görevlere hizalarındaki aylıklarla tayin edilmişlerdir.
27
Temmuz İngiliz Sosyalistleri ezici
Churchill çekildi, Clement Attlee Başbakan oldu. Se- U
bir çoğunlukla iktidara geç- çimlerin sonucu; Muhafazakârlar 192, İşçiler ise 387
tiler.
saylavlık kazandı.
27
Temmuz Toprak Kanunu
Tarım Bakanlığı, Toprak Kanununun uygulanması U
etrafındaki hazırlıklara devam etmektedir. Bu çerçevede ilgili tüzük, yönetmelikler ve kadro hazırlıkları
sürmektedir.
27
Temmuz Çalışma Bakanı Dr. Sadi
Irmak'ın, Garp Linyit
Ocakları'nda yaptığı incelemelere ait raporu
Ocakların yurt ihtiyacını karşılayacak yegâne havza BCA,
olması nedeniyle mevcut durum yerinde incelenmek- 030.10./
te ve sorunlar saptanmakta ve çeşitli çözüm önerile- 174.204..17
rinde bulunulmaktadır.
28
Temmuz Başbakanlıktan 6 ile vakıf
müdürü tayini
Açık bulunan Manisa, Kocaeli, Sivas, Antalya, Hatay RG
ve Zonguldak illerinin Vakıflar Müdürlüklerine tayinler yapılmaktadır.
28
Temmuz Devlet Demiryollarından
istasyon adı değişikliği
Bursa-Mudanya demiryolu üzerindeki Muradiye İs- RG
tasyonunun adı Merinos olarak değiştirilmiştir.
30
Temmuz Adalet Bakanlığı'nda çeşitli Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir. Un- RG
nakil, terfi ve tayinler ger- vanların maaşları 35, 40, 50, 60, 70, 80, 90 ve 100 liçekleştirilmiştir.
ra arasında değişmektedir.
30
Temmuz Ereğli Limanının dün teme- Bayındırlık Bakanı Sırrı Day “Trabzon Limanına da U
li atıldı.
derhal başlamak kararındayız” dedi.
30
Temmuz Jandarma Genel Komutanlığı tayinleri
U
Bazı il jandarma komutanlıkları, jandarma okul ko- BCA,
30..11.1.0/
mutanlıkları ile müfettişliklerine yapılan tayinler.
176.20..13.
30
Temmuz Türk Hava Kurumuna fitre- Geçen senelerde olduğu gibi bu senede fitrelerin BCA,
lerin verilmesi
THK'na verilmesi için vaizler tarafından halkın ay- 51..0.0.0/
12.103..50.
dınlatılması.
31
Temmuz 6 ilde bucak kurulması
Mardin, Erzurum, Niğde, Muğla, Afyon ve Seyhan il- RG
lerine bağlı Sürgücü, Karabıyık, Kemerhisar, Göktepe,
Başmakçı ve Kösreli bucakları kurulmaktadır.
31
Temmuz 15 casus ölüme mahkûm
oldu.
Trakya'da Almanlar hesabına ve memleketimize kar- U
şı casusluk yapmaktan sanık tutaklar hakkında 3
Numaralı Sıkıyönetim Mahkemesinde devam eden
yargılama sona ermiştir. Yaşları küçük olduğu için
yedisinin ölüm cezaları ağır hapse çevrildi.
1
Ağustos
Solhan, Viranşehir, Şebinkarahisar, Baskil, Ergani, RG
Mazgirt ve Bulancak kaymakamlıklarına toplam 7
kaymakam tayini gerçekleştirilmektedir.
670
Kaymakamlık tayini
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
1
Ağustos
Şırnak kaymakamının Bakanlık emrine alınması
Şırnak kaymakamı Baki Neşet Kankılıç, lüzumu sa- RG
bit olmasına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.
2
Ağustos
8 ildeki çeşitli ilçelerin sınır değişikliği
Kastamonu, Çanakkale, Çoruh, Yozgat, Hatay, Ordu, RG
Giresun ve Edirne illerine bağlı Abana, Çan,
Ardanuç, Yerköy, Altınözü, Güneyce, Perşembe, Keşap ve Lalapaşa ilçelerinin sınırları değiştirilmektedir.
3
Ağustos
Emniyet Teşkilatı Memur
Emniyet Teşkilatı Memurlarının derece ve sınıflarına RG
ve Müstahdemlerinin Kıya- göre kıyafetleri ve taşıyacakları teçhizat belirlenmekfet ve Teçhizatı hakkındaki tedir.
Tüzüğün bazı maddeleri
3/2652 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına bağlı olarak
değiştirilmektedir.
3
Ağustos
9 ilçede mülki taksimat dü- Yeni kurulan Abana, Çan, Ardanuç, Yerköy, Altınö- BCA,
zenlemesi
zü, Güneyce, Perşembe, Keşan ve Lalapaşa ilçeleri- 30..10.0.0/
66.441..16.
nin sınırlarının belirtildiği cetveller yayımlandı.
3
Ağustos
İkinci Dünya Savaşı ile ilgili gelişmeler
Memleketimizde bulunan Fransız gemilerinin iadesi BCA,
30..10.0.0/
hakkında görüşmeler.
62.421..27.
5
Ağustos
Siirt’te CHP örgütlenmesi
Siirt'te CHP teşkilatı kuruldu.
5
Ağustos
Adnan Menderes'in Birleşmiş Milletler Anayasası
hakkında, Meclis'te yaptığı
konuşma
“…her memlekette Demokrasi prensiplerine uygun BCA,
olarak yurttaşın şahsi hürriyet ve masuniyetleriyle si- 030.01./
yasi haklarının mahfuz tutulmasını tazammun etmek- 11.64.05.
tedir.”
5
Ağustos
Susurluk kaymakamı BaSusurluk Kaymakamı İzzet Örs'ün merkeze alınması. BCA,
30..11.1.0/
kanlık emrine alınmaktadır.
U
177.21..9.
6
Ağustos
Devlet Malı Gayrimenkullerin bağıtlı ve bağıtsız işgalinden doğan alacakların
affı hakkında 4797 sayılı
kanun yayımlandı.
Devlet malı gayrimenkullerin 1.6.1945 tarihine kadar RG
kira bağıtlarında yazılı süre dışında işgaline devam
edilmesinden doğan alacaklar aranmayacağı gibi bağıtsız olarak işgalinden ötürü de ecrimisil aranmayacaktır.
7
Ağustos
Adalet Bakanlığı'nda çeşitli Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir.
7
Ağustos
Kaymakamlık tayini
8 kaymakam ataması gerçekleştirilmekte ve aynı ka- RG
rarnameye ekli Vali muavini ve şube müdürlüklerine
atamalar gerçekleştirilmektedir.
7
Ağustos
ABD, Japonya’ya atom
bombası attı.
Japonya'ya ilk atom bombası atıldı. 10 tonluk bir U
bomba 20 bin ton dinamite muadil. Haberi ABD başkanı Truman ilan etti: “Japonlar dünya yüzünde görülmedik şiddette bir tahrip yağmurunu beklemelidirler.”
7
Ağustos
Nüfus sayımı için evlere
numara verilmesi kararlaştırıldı.
Dördüncü genel nüfus sayımı için yapılan hazırlıklar CA
kapsamındadır.
RG
1945 Yılı 671
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
8
Ağustos
4 ile vali tayini
Amasya, Rize, Balıkesir ve Çoruh Valiliklerine Saim BCA,
Hazar, Cenap Nuh Aksu, Fazlı Güleç ve Abdullah 30..18.1.2/
Zeki Köymen'in tayini ile Amasya Valisi Talat Ön- 108.48..2.
cel'in emekliye sevki.
8
Ağustos
Diyadin kaymakamı bakan- Diyadin Kaymakamı İhsan Atakan'ın Bakanlık emri- BCA,
30..11.1.0/
lık emrine alındı.
ne alınması.
177.22..2.
9
Ağustos
Anıtkabir inşaat çalışmaları Anıtkabir'in ikinci kısım inşaatı başlıyor.
U
9
Ağustos
Genelkurmay işlemleri
Ordu Kıyafet Kararı'nda değişiklik yapılması.
BCA,
30..18.1.2/
108.50..7.
10
Ağustos
Kaymakamlık tayini
Dörtyol, Şarköy ve Ürgüp kaymakamlıklarına kay- RG
makam ataması ile aynı kararnameye ekli çeşitli
vali yardımcılıklarına da atamalar gerçekleştirilmektedir.
10
Ağustos
Susurluk kaymakamı bakan- Susurluk kaymakamı İzzet Örs lüzumu sabit olması- RG
na binaen Bakanlık emrine alınmıştır.
10
Ağustos
Maliye Bakanlığı'ndan Ağrı’ya defterdar ataması
13
Ağustos
Subaylar Heyetine Mahsus Gülhane Askeri Doktor Tatbikat Okulu ve Kliniği ve RG
Terfi Kanununun 11 mad- Veteriner tatbikat Okulu profesörlerinin kıta hizmetdesini değiştiren 4554 sayı- leri belirlenmektedir.
lı kanuna ek 4798 sayılı
kanun yayımlandı.
15
Ağustos
İkinci dünya savaşı sona
erdi.
Harp bitti: Japonya müttefiklere teslim oldu.
15
Ağustos
İkinci Dünya Savaşının sona ermesi haberinin Türkiye’deki yankıları
İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi nedeniyle 15–16 BCA,
Ağustos günleri binaların bayraklarla süslenmesi ve 51..0.0.0/
12.103..53.
geceleri de aydınlatma yapılması.
16
Ağustos
Türk Belediyecilik Derneği Türk Belediyecilik Derneği adiyle merkezi Ankara'da RG
Ana Tüzüğü yayımlandı.
olmak üzere bilimsel bir dernek kurulmuştur. Dernek, politika ile uğraşmaz. Derneğin amaçları arasında Türkiye Belediyeciliği ve şehirciliğinin ve yersel
yönetimlerin ilerlemesine yardım edecek bilimsel incelemeler yapmak başta gelmektedir. Derneğin kurucuları arasında İsmail Hakkı Göreli, Süheyp Derbil,
Kemal Galip Balkan, Faik Türel ve Naci Kıcıman yer
almaktadır.
16
Ağustos
Robert Kolej öğretim üyeleri
Amerika Büyükelçiliği'nin, Robert College profesör- BCA,
lerinden Dr. Hans Marchand ile B. Frangot Fuch'un 30..10.0.0/
mecburi ikametlerinin kaldırılarak görevlerine dön- 99.641..25.
mesi isteği uygun görülmüştür.
17
Ağustos
1478 sayılı TBMM kararı
yayımlanmıştır.
Japonların kayıtsız, şartsız teslim olmaları üzerine RG
savaşın sona ermesi dolayısıyla verilen önergenin
kabul edildiğine dair... Savaşın sona ermesi nedeniyle memnuniyetin savaşın galipleri olan devletlere
bildirilmesi amacını taşımaktadır.
672
Ağrı Defterdarlığına Çanakkale Defterdarı Fehmi RG
Karhan tayin edilmiştir.
U
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
17
Ağustos
Büyük Millet Meclisinin
Meclis tatile girmektedir.
Çalışmalarına 1 Kasım
1945 gününe kadar ara verilmesi hakkında 1479 sayılı TBMM Kararı yayımlanmıştır.
18
Ağustos
Çanakkale ve Gaziantep
valiliklerine atama
Çanakkale ve Gaziantep Valiliklerine atama yapıl- RG
mıştır.
19
Ağustos
Bazı maddelerin fiyatları
ucuzlatıldı
Hayatı ucuzlatma yolunda Hükümetçe alınan U
tedbirler sonucunda şeker, bakır, kereste, odun,
mangal kömürü ve çimento fiyatlarında indirime gidildi.
20
Ağustos
Şekerin satışı, nakli ve imalatta kullanılması 4 günlüğüne 3/2935 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca
yasaklanmıştır.
20
Ağustos
Müftü ve vaizlerin görevleri hakkındaki genelgeden BCA,
5 adet gönderildiği. Vaiz ve dersiam kadrosunda bu- 51..0.0.0/
12.103..55.
lunanlara birer adet verilmesi istenmektedir.
21
Ağustos
Dahiliye Vekaleti emrine
alma
Diyadin Kaymakamı İhsan Atakan lüzumu sabit ol- RG
masına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.
21
Ağustos
Kaymakamlık tayini
Şemdinli, Diyadin, Kalan, Beytüşşebap, Ovacık ve RG
Eruh'a toplam 6 kaymakam tayini gerçekleştirilmektedir.
21
Ağustos
ABD'den satın almalar
Amerika'da Curtiss Right Firması'ndan satın alınacak BCA,
30..10.0.0/
malzeme.
RG
RG
61.413..23.
22
Ağustos
Beş ile vali tayini
Antalya Valisi Haşim İşcan, Bursa Valiliğine naklen RG
tayin edilmiştir. Ayrıca Amasya, Rize, Balıkesir ve
Çoruh illerine de vali ataması yapılmış ve Amasya
valisi emekliye çıkarılmıştır.
22
Ağustos
Yunus Nadi'nin cenazesi
Yunus Nadi Abalıoğlu Cumhuriyet Gazetesi sahibi U
dün İstanbul'da törenle kal- ve başyazarıdır.
dırıldı.
23
Ağustos
Subaylar Heyetine Mahsus Dişçi ve eczacı okullarını bitiren subaylara yönelik RG
4273 sayılı kanuna ek 4800 iyileştirmeler getirilmektedir.
23
Ağustos
Beden Terbiyesi Tüzüğü
yayımlandı.
Tüzüğün 1 maddesi ile Beden Terbiyesi Genel Mü- RG
dürlüğü'nün görevi şu şekilde belirtilmektedir: Yurttaşın fizik ve moral kabiliyetlerini milli ve devrimci
yollardan geliştirmek, ona yurdu tanımayı, sevmeyi,
korumayı öğretmek amacını güden oyun, jimnastik
ve spor çalışmalarını bu anlayışla düzenleyerek gerekli kulüp ve grupların meydana getirilmesi çarelerini bulup yaymak ve bunların uygulanmalarını sağlamaktır.
1945 Yılı 673
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
23
Ağustos
Belediye Muhasebe Usulü
Tüzüğünün 1.10.12.13. ve
43.maddelerinin değiştirilmesi hakkındaki tüzük yayımlandı.
1.madde şu şekilde değiştirilmektedir. Belediye büt- RG
çesinin hesap dönemi her yılın Ocak ayı başından
Aralık ayı sonuna kadar 12 aylık süreden ibarettir.
12.madde değişikliği ile de; Belediye Başkanı gelir
ve gider bütçelerini inceleyip denkleştirerek ilişikleriyle birlikte Eylül ayı başlangıcında, belediye encümenine verir” hükmü getirilmektedir.
24
Ağustos
Sanfransisko'da 26 Haziran 1945 tarihinde yapılmış RG
ve imzalanmış olan Birleşmiş Milletler Anlaşması ile
Milletlerarası Adalet Divanı Statüsünün Onanması
Hakkında.. Anlaşma ile ayrıca Birleşmiş Milletler
adında bir milletlerarası teşkilat kurulmuştur.
31
Ağustos
ABD'den satın-almalar
Amerika'dan satın alınan malzemenin nakil işleri ile BCA,
yaptırılacak köprüler üzerinde inceleme yapmak üze- 30..18.1.2/
re Amerika'ya gidecek olan DDY Müfettişi Seyfi 109.54..16.
Gürçay'a yevmiye verilmesi.
31
Ağustos
Kapı Camii hatibi Abdurrahim'in cuma ve bayram BCA,
namazlarında kendi hazırladığı hutbeleri okuduğu ve 51..0.0.0/1
cuma hutbesinden evvel ezan okutmadığından, ken- 2.103..58.
disine bu konularda uyarı yapılıp yapılmadığı. Adı
geçenin İslami bir ananeyi hodbehot terk ettirmesi
konusu da bu kapsamda konu edilmektedir.
1
Eylül
Gemiadamları ve Denizci
Ehliyetleri Yönetmeliği
yayımlandı.
Türk Bayrağı altında çalışan ticaret gemileri, bu yö- RG
netmelik hükümlerine göre sayı ve ehliyette
gemiadamları ile donatılacaklardır.
1
Eylül
Ankara Üniversitesi Tıp
Fakültesi’nde yabancı uzman, öğretim görevlisi ve
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde çalıştırılacak BCA,
30..18.1.2/
olan 3 yabancı profesöre ait kadronun tasdiki.
109.55..1.
3
Eylül
Ticaret Bakanlığı tarafından Dış Ticaret İşlerine dair 111 sayılı sirküler yayımlandı.
Sirküler ile mevcut ithalat kontrolü sisteminde gerek- RG
li değişiklikler yapılmakta ve şimdiye kadar parça
parça konmuş olan usuller toplu olarak tüccarın ve
yabancı ülkelerdeki satıcıların bilgisine sunulmaktadır.
4
Eylül
Çeltik ve bakliyelerden
alınması gereken Devlet
hisselerinden tahsil edilmemiş olanlarının satın
alınmasından vazgeçilmesi
hakkında Bakanlar Kurulu
Kararı yayımlandı.
Bu BKK ile 13.5.1943 tarihli ve 2/19930 sayılı ve RG
2.6.1944 tarihli ve 3/924 sayılı kararlarla yürürlüğe
konulan kararlar kaldırılmıştır.
4
Eylül
Erzurum tapu müdürünün
bakanlık emrine alınması
Görülen idari lüzuma binaen Erzurum Grubu Tapu RG
Sicilli Müdürü Hayri Akkök'ün Bakanlık emrine
alınması uygun görülmüştür.
4
Eylül
Tarım Bakanlığı'ndan genel 4784 sayılı kanunla ihdas edilen 100 lira maaşlı Top- RG
müdür ataması
rak İşleri Genel Müdürlüğüne Tapu ve Kadastro
Umum Müdür Muavini Ahmet Salih Korur tayin
edilmiştir.
674
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
5
Eylül
Tan Olayı öncesinde Başbakanın açıklamaları
Ankara’da Anadolu kulübünde yapılan basın konfe- AUHN
ransında başbakan, demokrasi rejimi hakkında hükümetin görüşlerini izah etti ve Tan ve Vatan gazetelerini ima ederek bu iki gazetenin neşriyatlarındaki
uygunsuzluktan bahsetti. Tan gazetesinden konferansa kimse gelmemişti.
6
Eylül
Avanos kaymakamı bakan- Avanos Kaymakamı Zeki Işık'ın merkeze alınması.
lık emrine alınmıştır.
7
Eylül
Milli Korunma Kanununun El konulan pamukları Resmi Gazete'de yayımlanan RG
7inci ve 14 üncü maddele- fiyatı üzerinden toplamak ve ihtiyaç sahiplerine satrine dayanılarak İzmir, Ba- makla Sümerbank görevlendirilmiştir.
lıkesir, Kütahya, Manisa,
Aydın, Denizli, Antalya,
İçel, Seyhan, Hatay, Gaziantep, Maraş, Malatya ve
Elazığ illerinde 1945–1946
rekolte yılı mahsulü bütün
pamuklara el konulması kararlaştırılmıştır.
7
Eylül
Ticaret Bakanlığı tarafından Ticaretin Tanzimine ve
İhtikârla Mücadeleye dair
21, 22, 23, 24, 25 numaralı
sirkülerler yayımlandı.
7
Eylül
Cumhurbaşkanlığınca yapı- Cumhurbaşkanlığı Hususi Kalem müdürlüğüne, Dı- RG
lan atama kararları
şişleri Bakanlığı ile irtibatı baki kalmak ve kıdemi
yürümek şartıyla tayin edilmiş olan Süreyya
Anderiman'ın görülen lüzuma binaen Dışişleri Bakanlığına iadesi Genel Kâtip Kemal Gedeleç tarafından Başbakanlığa bildirilmektedir.
11
Eylül
Londra’ya büyükelçi tayini
11
Eylül
İstanbul Üniversitesi Ede- İspanyalı Luis de Frutos'un İÜ Edebiyat Fakültesi BCA,
biyat Fakültesi’nde yabancı Yabancı Diller Okulu'nda İspanyolca Okutmanı ola- 30..18.1.2/
109.57..8.
uzman, öğretim görevlisi
rak çalıştırılması.
ve teknik elaman istihdamı
11
Eylül
Galatasaray Lisesi’nde yabancı uzman, öğretim görevlisi ve teknik elaman istihdamı
BCA,
30..11.1.0/
177.25..5.
21 nebati yağlardan alınacak devlet hisseleri; 22 zey- RG
tin tanesi ve çiğit fiyatlarıyla zeytinyağı ve diğer nebati yağlar toptan ve perakende satış fiyatları; 23 çiğit ve pamukyağı; 24 zeytinyağı, susam yağı, pamuk
yağı ve diğer nebati yağların satışlarının düzenlenmesi; 25 1945–1946 mahsul yılı pamuk azami satış
fiyatları hakkındadır.
Londra Büyükelçiliği'ne Cevat Açıkalın'ın tayini.
BCA,
30..18.1.2/
109.61..6.
Galatasaray Lisesi'nde çalıştırılacak yabancı öğret- BCA,
30..18.1.2/
menler.
109.56..6.
12
Eylül
Adalet Bakanlığı'nda çeşitli Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir. Un- RG
12
Eylül
Cumhurbaşkanlığınca yapı- Cumhurbaşkanlığı Hususi Kalem müdürlüğüne Hal- RG
lan özel kalem müdür ata- dun Derin tayin edilmiştir.
ması
1945 Yılı 675
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
12
Eylül
Maliye Bakanlığı'ndan yapılan teftiş kurulu başkanı
ataması
Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı'na İstan- BCA,
30..11.1.0/
bul Defterdarı Faik Ökte'nin tayini.
177.25..11.
13
Eylül
Kaymakamlık tayini
Yerköy, Susurluk ve Kavak'a 3 kaymakam ataması RG
yapılmakta ve aynı kararnameye ekli çeşitli Vali muavinliklerine de atamalar gerçekleştirilmektedir.
13
Eylül
Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanlığı'ndan dört ile yapılan tayinler
Bingöl il müdürlüğüne Dr. Esat Bengi 70 lira maaşla RG
tayin kılınmıştır. Ayrıca Antalya, Kars ve Rize'ye de
il müdürleri atanmıştır.
13
Eylül
Dış Siyasetimizi ilgilendiren yeni kararlar alındı.
Bazı malların ihracatı serbest bırakıldı. Lisans işinde U
kolaylıklar gösterildi.
14
Eylül
Kaymakamlık tayini
Elmalı, Sarayköy ve Foça'ya 3 kaymakam ataması ve RG
aynı kararnameye ekli çeşitli mektupçuluklara da
atamalar gerçekleştirilmektedir.
14
Eylül
Edirne’de Belediye Başkan- Edirne Belediye Başkanlığına Hasan Osma'nın se- RG
lığı
çilmesi hakkındaki Belediye Meclisi kararı Belediye
Kanunun 89 uncu maddesi gereğince onanmıştır.
14
Eylül
Milli Eğitim Bakanlığı'ndan Hakkari’ye yapılan tayin
Açık bulunan Hakkâri il müdürlüğüne Mustafa Ha- RG
zım Pulat almakta olduğu 30 lira maaşla naklen tayin
edilmiştir.
14
Eylül
İstanbul'un su işi hallediliyor.
Lütfi Kırdar'ın demecine göre 10 milyon lira harca- U
narak yeni bir şebeke kurulacak.
15
Eylül
Emniyet Müdürlüğü atama- Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir.
19
Eylül
Kaymakamlık tayini
19
Eylül
Avanos kaymakamı bakan- Avanos kaymakamı Zeki Işık lüzumu sabit olmasına RG
binaen Bakanlık emrine alınmıştır.
19
Eylül
Dışişleri Bakanlığından yapılan tayinler
Çok sayıda terfi ve tayin gerçekleştirilmektedir.
20
Eylül
Fransa ile yeni yapılan anlaşma
Osmanlı Düyunu Umumiyesi hamillerinin temsilcile- U
riyle yapılan tahvil görüşmeleri sonucunda anlaşmaya varılmıştır.
20
Eylül
19 ilin özel idarelerinin 1945 yılı bütçelerine ait ak- BCA,
tarma, ekleme ve olağanüstü ödeneklerinin tasdiki ile 30..18.1.2/
yeni fasıllar açılması ve fasıl adında değişiklik ya- 109.59..3.
pılması.
22
Eylül
Konya’ya vali tayini
Tokat Valisi İzzettin Çağpar'ın Konya Valiliği'ne RG
naklen tayini kararlaştırılmaktadır.
22
Eylül
CHP'den İhraçlar
Aydın milletvekili Adnan Menderes ile Kars Millet- C
vekili Fuad Köprülü'nün hareket ve faaliyetleri Partinin hareket ve faaliyetlerine zıt görüldüğünden partiden çıkarılmışlardır.
676
RG
Zühtü Öner ile Nihat Aksoy, Bayındır ve Sason RG
kaymakamlıklarına tayin edilmiştir.
RG
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
23
Eylül
Kocaeli ve İstanbul milletvekillerinin vefatı
Kocaeli ve İstanbul milletvekilleri Mürsel Bakü ile U
Galip Bahtiyar Göker vefat etmişlerdir.
28
Eylül
Askere Alma İşleri
1945 yılı Ekim ayında 1926 doğumlulardan Jandar- BCA,
ma için 6396, Deniz için 3846 ve Gümrük Muhafaza 30..18.1.2/
Genel Komutanlığı için 1225 erin askere alınmaları. 109.59..15.
28
Eylül
Gayri-müslimlere ait konu- Beyoğlu'ndaki bir İngiliz kilisesinin tapuya tescili BCA,
30..10.0.0/
lar
hakkında.
19.107..24.
29
Eylül
Kaymakamlık tayini
Fethiye, Serik, Kırkağaç ve Soma'ya 4 kaymakam RG
naklen tayin edilmiştir.
29
Eylül
Maliye Bakanlığı'ndan yapılan teftiş kurulu başkanı
ataması
Açık Bulunan Maliye Bakanlığı Teftiş Kurulu Baş- RG
kanlığına İstanbul Defterdarı Faik Ökte'nin tayin uygun görülmüştür.
29
Eylül
Milletvekilliğinden istifa
Celal Bayar İzmir milletvekilliğinden çekildiğini bil- U
dirdi.
2
Ekim
Bakanlığı'ndan Hakkari’ye
yapılan tayin
Hakkari il müdürlüğüne Mardin il müdürü Kazım RG
Özkan naklen tayin edilmiştir.
2
Ekim
Ticaret Bakanlığı'ndan Tef- Bakanlık bünyesindeki 100 lira maaşlı Teftiş Heyeti RG
tiş Kurulu Başkanlığı’na
Reisliğine İç Ticaret Umum müdür muavini İsmail
yapılan tayin
Rüştü Aksal'ın tayini yapılmıştır.
2
Ekim
Kocaeli milletvekilinin vefatı
Kocaeli milletvekili Salah Yargı öldü.
2
Ekim
Güneyce Belediye Başkanlığı
Yeni kurulan Güneyce ilçesinde belediye başkanının BCA,
seçimle değil de tayin edilmek suretiyle göreve geti- 30..10.0.0/
82.539..13.
rilmesi.
2
Ekim
Tütünlü Belediye Başkanlığı
Ardanuç ilçe merkezi Tütünlü Belediye Başkanlığı BCA,
görevinin tayin edilecek bir başkan tarafından yürü- 30..10.0.0/
82.539..14.
tülmesi.
2
Ekim
İkinci dünya savaşı ile ilgili Memleketimizde gözaltına alınmış İtalyan gemileri- BCA,
30..10.0.0/
gelişmeler
nin ve personelinin teslimi.
U
64.428..24.
3
Ekim
Memleket İçi Düşmana
Karşı Silahlı Savunma Ödevi Yönetmeliği
4654 sayılı Kanunun 3. maddesine dayanılarak hazır- BCA,
lanan Memleket İçi Düşmana Karşı Silahlı Savunma 30..18.1.2/
Ödevi Yönetmeliği'nin yürürlüğe konulması. Valiler 109.60..2.
görevin organizasyonunu yürüteceklerdir.
5
Ekim
nakil, terfi ve tayinler ger- vanların maaşları 35, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100 ve
150 lira arasında değişmektedir. Yargıtay ikinci başkanlığı 150 lira maaşlıdır. Yargıtay üyeliği ise 100
lira maaşlıdır.
6
Ekim
Saatlerin geri alınması
7 Ekim 1945 Pazar gününü 8 Ekim 1945 Pazartesi RG
gününe bağlayan gece saat 24'te yaz saatine son verilerek bütün memlekette saatlerin bir saat geriye
alınması Milli Eğitim Bakanlığı'nı teklifi üzerine Bakanlar Kurulunca kararlaştırılmıştır.
1945 Yılı 677
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
11
Ekim
Memleket İçi Düşmana
Karşı Silahlı Savunma
Ödevi Yönetmeliği yayımlandı.
Yönetmeliğin 1.maddesinde “Olağanüstü hallerde ve RG
seferde paraşütçülere ve havadan kıta indirmelerine,
denizden çıkarmalara, sınırlardan sızmalara karşı
onaltı yaşını bitiren ve altmış yaşını bitirmemiş erkeklerle yirmi yaşını bitiren ve kırkbeş yaşını bitirmemiş kadın vatandaşlar silahla karşı koymakla
ödevlidirler. Silahlı hizmet görecek yeter sayıda erkek bulundukça kadınlar yardımcı hizmetlerde kullanılırlar.” hükmü getirilmektedir.
11
Ekim
Genelkurmay işlemleri
Milli Eğitim Bakanlığı ile Genelkurmay Başkanlığı BCA,
temsilcilerinden teşekkül eden kurul tarafından hazır- 30..18.1.2/
lanan Askerliğe Hazırlık Dersleri Yönetmeliği'nin 109.61..9.
yürürlüğe konulması. Yönetmeliğin 1.maddesinde,
“Yurt savunmasına hazırlanmalarını sağlamak amacıyla resmi ve özel, orta, lise, yüksek okullarla üniversitede ve bunlara denk sayılan okullarda okumakta olan bütün kız ve erkek öğrenciler askerlik öğretimi görmekle ödevlidirler. Yabancı uyruğu öğrenciler
askerlik öğretimine bağlı değildir.” 2. maddesinde
ise, “Erkek öğrenciler, bütün ordu hizmetleri için yetiştirilir. Kız öğrenciler daha ziyade ordunun yardımcı ve geri hizmetleri ve yurt içi vazifeleri için yetiştirilir.” denmektedir.
12
Ekim
Atina büyükelçiliğine yapı- Londra Büyükelçisi Ruşen Eşref Ünaydın Atina Bü- RG
lan atama
yükelçiliğine tayin edilmiştir.
12
Ekim
Kaymakamlık tayini
16
Ekim
12 ilin özel idarelerinin 1945 yılı bütçelerinde yapı- BCA,
lacak aktarma, verilecek ek ödenek, olağanüstü öde- 30..18.1.2/
109.62..8.
nek ve bazı tertip adlarında değişiklik yapılması.
17
Ekim
Londra büyükelçiliğine yapılan atama
Dışişleri Bakanlığı Umumi Katibi Büyükelçi Cevat RG
Açıkalın Londra Büyükelçiliğine tayin edilmiştir.
17
Ekim
Dışişleri Bakanlığından Genel Sekreter ataması
Katibiumumi Birinci Muavini Birinci Sınıf Orta Elçi RG
Feridun Cemal Erkin Büyükelçiliğe terfian Bakanlık
Umumi Katipliğine tayin edilmiştir.
17
Ekim
Maliye Bakanlığı'ndan İstanbul Defterdarı ataması
Maliye Başmüfettişi Gıyas Akdeniz'in açık bulunan RG
İstanbul Vilayeti Defterdarlığına tayini uygun görülmüştür.
17
Ekim
Kamu alacaklarının tahsili
hakkında kanun tasarısı.
BCA,
30..18.1.2/
109.64..2.
18
Ekim
Maliye Bakanlığı'nda Hesap Uzmanları Başkanı ataması
Maliye Bakanlığı Hesap Uzmanları Başkanlığı'na BCA,
30..11.1.0/
Abbas İdil'in tayini.
RG
178.29..4.
18
Ekim
CHP’den yapılan ihraç
Nuri Demirağ'ın partiden çıkarılmasına dair tamim.
19
Ekim
10 ilin özel idare bütçelerinde yapılacak aktarma ve- BCA,
rilecek ek ve olağanüstü ödenek ile bazı tertipler ara- 30..18.1.2/
109.62..18.
sında değişiklik yapılması.
678
BCA,
490..1.0.0/
5.27..40.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
20
Ekim
kurulması
Ankara Tıp Fakültesi dün açıldı.
U
21
Ekim
Yurtta nüfus sayımı bugün
yapılıyor.
Sayımda 120 bin kişi vazife aldı.
U
23
Ekim
Belediyelerin teşkilat kadrolarında değişiklik yapılması.
36 il ve ilçe belediyelerinin teşkilat kadrolarında de- BCA,
30..18.1.2/
ğişiklik yapılması.
109.64..7.
24
Ekim
Memur maaşlarının öne
çekilmesi
Memur maaşlarının Cumhuriyet Bayramından önce A
verilmesi hakkında Defterdarlıklara maaş emri verilmiştir.
25
Ekim
Nüfus sayımı sonuçlandı
Ankara:227.505,
200.088'dir.
25
Ekim
Bilecik’te mülki teşkilat değişikliği
Bilecik Mülki Teşkilatı'nda değişiklik yapıldığı.
BCA,
490..1.0.0/
503.2021..
2.
26
Ekim
Kaymakamlık tayini
5 kaymakam naklen ve yeniden tayin edilmiştir.
RG
26
Ekim
Milli Eğitim Bakanlığı'ndan İstanbul ve İzmir’e yapılan tayinler
Açık bulunan İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğüne, RG
Üçüncü Genel Müfettişlik Milli Eğitim Müşaviri
Murat Uraz'ın almakta olduğu 90 lira ve Manisa İl
Milli Eğitim müdürlüğüne İzmir Kızılçullu Köy Enstitüsü Öğretmen ve Eğitimbaşı Semal Onoğur'un almakta olduğu 40 lira maaşlarla tayinleri uygun görülmüştür.
26
Ekim
Gürün Kaymakamının bakanlık emrine alınması
Gürün Kaymakamı Sadık Şavluğ'un Bakanlık emrine BCA,
30..11.1.0/
alınması.
İstanbul:844.092
ve
İzmir: U
178.30..5.
27
Ekim
Ticaret Bakanlığı tarafınSirküler madeni yağ fiyatları hakkındadır.
dan Ticaretin Tanzimine ve
İhtikârla Mücadeleye dair
27 numaralı sirküler yayımlandı.
28
Ekim
Nüfusumuz 18.871.202'dir. Geçici rakamlara göre 5 yıl içinde artış 1.050.253 ki- U
şidir. Artış oranı binde 11.8'dir.
28
Ekim
Başbakan'ın, Cumhuriyetin
22. Yıldönümü münasebetiyle yaptığı radyo konuşması
Konuşmada Cumhuriyetin kazanımları üzerinde du- BCA,
rulmaktadır. Ayrıca 22 yıl öncesine, bir diğer deyişle 030.01./
Cumhuriyet öncesine bir göz atıldığında, “oralarda 11.64.07.
yalnız yabancıların işlettiği veya yalnız onlar için
işleyen kapitülasyonları, Osmanlı borçlarını, inhisarları, fenerleri, rıhtımları, hava gazı, elektrik, tramvay,
şimendifer şirketlerini, madenleri, bankaları görür
ve Türk Devleti denilen varlıkta biz Türklere yalnız
kavaslık ve uşaklık bırakıldığını anlarız.” denmektedir.
29
Ekim
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün, Cumhuriyet Bayramında yaptığı konuşma
Ülkümüz: “İlimde, sanatta, fende, hasılı bütün insani BCA,
030.01./
değerlerde bir üstün Türkiye.”
RG
40.236.6.
1945 Yılı 679
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
31
Ekim
Milli Kalkınma Partisi'nin
kurulması münasebetiyle,
Başbakan Şükrü Saraçoğlu'na gönderilen telgraflar
Başkan Nuri Demirağ'ın telgrafı: “Yurdumuzun ve BCA,
milletimizin muasır medeniyet alemine ayak uydur- 030.01./
ması ve memlekette tam bir demokrasi tesis ederek 48.285.1.
elbirliğiyle hedefe yürümek maksadile tesis eden partimizin küşad resminde ilerleyeceğimiz(den) yardımınızı diler saygılarımızı sunarız.
1
Kasım
Siirt, Tokat, Antalya ve Er- Isparta eski Valisi Naci Kıcıman'ın Siirt valiliğine ta- RG
zurum’a vali tayini
yini ile birlikte, Tokat, Antalya ve Erzurum valiliklerine ve Mardin Vali vekilliğine tayinler gerçekleştirilmektedir.
1
Kasım
Kaymakamlık tayini
1
Kasım
Emniyet Müdürlüğü atama- Çok sayıda emniyet müdürü ve amiri tayini gerçek- RG
leştirilmektedir.
1
Kasım
CHP Genel Sekreterliği
ataması
Nafi Atuf Kansu asil olarak Genel Sekreterliğe seçil- U
di.
2
Kasım
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü Meclisi açış konuşması
yaptı.
Milli Şefimiz diyor ki: Türk topraklarından ve hakla- U
rından hiç kimseye verilecek bir borcumuz yoktur.
2
Kasım
Meclis başkanlığı seçimi
yapıldı.
Abdülhalik Renda yeniden başkanlığa seçildi.
2
Kasım
Kamu Personel Rejimi
Memurların devam durumlarının daha sıkı kontrolle- BCA,
51..0.0.0/
rinin yapılması.
Ezine Kaymakamlığına Zeki Tunca, Besni Kayma- RG
kamlığına Hüsnü Gider getirilmişlerdir.
U
12.103..64.
2
Kasım
Boğazlar sorununa ABD’nin Postdam Konferansı'ndan sonra ABD Türkiye'ye bir TSA
katılımı
nota vererek Boğazlar için Konferans toplanınca ona
Amerika'nın da katılmak istediğini bildirmesi.
3
Kasım
Kaymakamlık tayini
Kaymakamlık kursunun altıncı dönemini başarı ile RG
tamamlamış olan kursiyerlerin tayini gerçekleştirilmiştir. 14 kaymakam tayin edilmiştir.
3
Kasım
Bakanlığı'ndan üç ile yapılan tayinler
Mardin, Isparta ve Bitlis illerine il sağlık müdürü ta- RG
yini yapılmıştır.
7
Kasım
Gürün kaymakamını bakanlık emrine alma
Gürün kaymakamı Sadık Şavluğ lüzumu sabit olma- RG
sına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.
7
Kasım
Türk Hava Kurumu’na yapılacak kurban bağışları
Kurban deri ve bağırsaklarını Türk Hava Kurumu'na BCA,
vermeleri hususunda vaiz ve hatiplerin halka duyuru- 51..0.0.0/
12.103..65.
da bulunmaları.
8
Kasım
Bakanlar Kurulu Kararı ile
elçilik tayini
Merkezden Süreyya Anderiman'ın Oslo Birinci Sınıf RG
Orta Elçiliğine tayini gerçekleştirilmiştir.
9
Kasım
Vergi düzenlemeleri
Toprak Mahsulleri Vergisi Kanunu'nun yürürlükten BCA,
30..18.1.2/
kaldırılması hakkında kanun tasarısı.
109.65..9.
12
680
Kasım
Askerlik terhisi
Üç yıllık kanuni askerlik süresini bitirmiş olan 1339 BCA,
(1923) doğumlu ve bunlarla beraber işleme tabi olan 30..18.1.2/
109.65..15.
erlerin terhislerinin ertelenmesi.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
14
Kasım
Milli Sarayların onarımı
Topkapı Sarayı yeni baştan tamir görüyor.
U
14
Kasım
Ekonomi Bakanlığı yeni bir Ekonomi Bakanlığı harp sonrası Türkiye ekonomisi U
teşkilat hazırlıyor.
için çok geniş bir plan hazırlamaktadır.
19
Kasım
Kaymakamlık tayini
19
Kasım
Dışişleri Bakanlığından yapılan tayinler
Çok sayıda tayin ve merkeze almalar gerçekleştiril- RG
mektedir.
19
Kasım
Merkeze nakledilen büyükelçiler
Rio de Janerio Elçisi Bedri Tahir Şaman görülen lü- RG
zum üzerine derecesiyle merkeze nakledilmiştir.
21
Kasım
Van’da doğal afet
Van depreminde birçok bina yıkıldı, 1 ölü, 9 yaralı U
var.
21
Kasım
3656 sayılı Kanuna bağlı
cetvelin Gümrük kısmında
değişiklik yapılması hakkında kanun tasarısı.
Tasarı Genel müfettişliklerin gümrük ve tekel müşa- BCA,
30..18.1.2/
virliklerine dairdir.
RG
109.67..17.
22
Kasım
Petrol Ofisi Genel Müdürlüğüne atama
Açık bulunan 600 lira aylıklı Petrol Ofisi Umum RG
Müdürlüğü'ne bu görevi vekil olarak yapmakta olan
Ticaret Bakanlığı Standardizasyon Müdür Muavini
Turhan Celal Boray'ın 500 lira aylıkla tayini gerçekleştirilmiştir.
22
Kasım
Mülki İdare atamaları
Hakkari Vali Vekilliğine İhsan Nuri Olgun'un tayini.
BCA,
30..18.1.2/
109.67..19.
22
Kasım
Hakkari Valisini emekliye
sevk
Hakkari Valisi Abidin Erener'in emekliye sevki.
BCA,
30..18.1.2/
109.67..20.
22
Kasım
Gümrük vergisi düzenlemeleri
Gümrük çıkış vergisinin kaldırılması hakkında kanun BCA,
30..18.1.2/
tasarısı.
109.67..18.
22
Kasım
İdareler arası anlaşmazlık
Konya İstasyonu ile Sille bucağı arasında bir dekovil BCA,
hattı inşası için Milli Savunma Bakanlığı ile Konya 30..18.1.2/
Belediyesi arasında yapılan sözleşmeden doğan an- 109.68..10.
laşmazlığın sulh yoluyla halli. Konu Bakanlar Kurulunca incelenmiş ve “Konya-Sille dekovil hattının inşasından doğan anlaşmazlığın, Milli Savunma Bakanlığınca Konya Belediyesine 30 bin lira verilmek
suretiyle sulh yoluyla halledilmesi ve sözleşmenin
tasfiyesi 4353 sayılı kanunun 31 inci maddesine dayanılarak” kararlaştırılmıştır.
24
Kasım
Beynelmilel Ticaret Odası
Türkiye Milli Komitesi kuruldu.
Merkezi Paris'te bulunan Beynelmilel Ticaret Oda- RG
sıyla irtibat temin etmek amacıyla İstanbul'da kurulmuş ve Bakanlar Kurulu kararı ile “Milli” unvanı taşımasına izin verilmiştir.
25
Kasım
CHP’nin ara seçimlerdeki
tavrı
CHP milletvekilliği için yine aday göstermeyecek. U
2.12.1945 tarihinde yapılacak seçimlerde ikinci seçmenler, oylarını dilediklerine verecekler. Aralık seçimleri Kocaeli, İstanbul, Denizli, İzmir ve Muğla'da
yapılacaktır.
1945 Yılı 681
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
26
Kasım
İş ve İşçi Bulma Kurumu
Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Tasarısı
TBMM’ye sunuldu.
Tasarının gerekçesinde İLO tarafından kabul edilen İYSP
sözleşme gereğince, ücretli iş bulma bürolarının kapatılacağından ve bu alanda devletin düzenleyici rol
oynaması gereğinden söz edilmektedir.
28
Kasım
Diyarbakır Belediye Başkanlığı
Diyarbakır Belediye Başkanlığına Vehbi Muhlis RG
Dabağoğlu'nun seçilmesi hakkındaki belediye meclis
kararı onanmıştır.
29
Kasım
Ahmet Hamdi Akseki'nin yazdığı Yeni Hutbelerim BCA,
kitabından ikişer adedinin Türkiye Kızılay Derneği 51..0.0.0/
Konya Merkezi'nce çeşitli camilere hediye edileceği. 12.103..69.
30
Kasım
Vaizlere ait vaaz özetinden gönderildiği, vaizlerin ay BCA,
içinde yaptıkları vaazlardan birisinin cetvele dol- 51..0.0.0/1
durtularak her ay muntazaman Başkanlığa gönderil- 2.103..71.
mesi.
2
Aralık
Yeni parti kurulması
Celal Bayar parti kuruyor.
U
3
Aralık
Kaymakamlık tayini
RG
3
Aralık
Milli Eğitim Bakanlığı'ndan beş ile yapılan tayinler
Afyon, Konya, Rize, Malatya ve Çorum'a il milli eği- RG
tim müdürlerinin naklen tayinleri gerçekleştirilmiştir.
3
Aralık
Ara seçimler dün yapıldı.
Sedat Dikmen, Ahmet Abasıyanık, Şükrü Okan, Ce- U
mil Çalgüner ve Abidin Çakır milletvekili seçildiler.
3
Aralık
Madenler konusunda yabancı ülke ilgisi
İngiliz Sefiri'nin, Hariciye'ye gönderdiği krom ile ilgili teklif. Amerikan Sefaretinden de benzer bir mektup gelmiş olup konu Etibank'ın krom madeni konusunda tasfiyesi söz konusu olan 185 bin ton Guleman
kromu üzerindedir.
BCA,
30..10.0.0/
235.590..
26.
4
Aralık
İlk modern maden kuyusunun ad koyma töreni dün
yapıldı.
Kuyuya Uzun Mehmet adı verildi.
U
5
Aralık
5
Aralık
İstanbul'da iki gazete idarehanesi harap oldu.
Tan ve Yeni Dünya gazeteleri on bini aşan üniversite U
öğrencisi tarafından yapılan nümayiş sonucu tahrip
olmuştur. Makine ve diğer tesisler de hasara uğramıştır. Sıkıyönetim kararıyla her türlü kütle toplantıları yasak edilmiştir.
5
Aralık
Kızılcahama’da memurlara
yapılan yardımlar
Kızılcahamam'da memur ve müstahdemlere şeker, BCA,
manifatura vesaire maddelerin dağıtımı hakkındadır. 30..10.0.0/
6
Aralık
Kaynak
65.437..4.
Ekonomi Bakanlığı teşkilat Ekonomi Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Kanunu'n- BCA,
30..18.1.2/
yasası değişikliği
da değişiklik yapılmasına dair kanun tasarısı.
109.73..5.
6
682
Aralık
Bazı il ve ilçelerin belediye Yıl içinde çok sayıda belediyede benzer değişiklik BCA,
30..18.1.2/
teşkilat kadrolarında deği- yapılmıştır.
109.73..1.
şiklik yapılması.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
6
Aralık
Bolu ve Hatay illeri özel
idarelerinin teşkilat kadrolarına yeni ilaveler yapılması.
Yıl içinde başka il özel idarelerini de kapsayan çok BCA,
30..18.1.2/
sayıda benzer değişiklik yapılmıştır.
109.71..8.
BCA,
30..18.1.2/
109.70..18.
7
Aralık
Yerel Yönetim düzenlemeleri hakkındadır.
Belediye Gelirleri Kanun Tasarısı.
7
Aralık
Tan Olayı
Necmettin Sadak'ın “Türk Gençliğinin Heyecanlı A
Gösterisine Dünya Hayran Kaldı” başlıklı başyazısında olay olumlu bir yaklaşımla ele alınmaktadır.
10
Aralık
İlkokullarda sınav şekilleri
değiştirildi.
Sınavlar, bütünleme, engel ve okul bitirme sınavları A
olarak üç aşamalı haline getirildi.
13
Aralık
Altı ilde ilan edilmiş olan
Sıkıyönetimin altı ay daha
uzatılması hakkında 1480
sayılı TBMM Kararı yayımlandı.
Bu iller İstanbul, Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Ça- RG
nakkale ve Kocaeli illeridir. Önceki karar 23 Kasım
1940 tarihinde alınmış ve 23 Aralık 1945 tarihine
kadar bu illerde sıkıyönetimin ilan edilmesini belirlemişti.
13
Aralık
Van’da Belediye Başkanlığı
Van Belediye Başkanlığına Salih Türkoğlu'nun se- RG
çilmesi hakkında sözü geçen belediye meclisi kararı
onanmaktadır.
13
Aralık
Kaymakamlık tayini
13
Aralık
Mut kaymakamını bakanlık İçel ili Mut İlçesi kaymakamı Sıtkı Uluğ lüzumu sa- RG
emrine alma
bit olmasına binaen Bakanlık emrine alınmıştır.
13
Aralık
Bayındırlık Bakanlığı'ndan
müsteşar tayini
14
Aralık
Zonguldak vali yardımcısı- Zonguldak Vali Yrd. Hikmet Arar'ın merkeze alın- BCA,
30..11.1.0/
nı Dahiliye Vekaleti emrine ması.
179.34..20.
alma
15
Aralık
Van’da doğal afet
RG
Sağlık durumu yüzünden Selahattin Büge'nin istifası RG
sebebiyle boşalan Bayındırlık Bakanlığı Müsteşarlığına, bu bakanlığın Demiryollar ve Limanlar İnşaat
Dairesi Reisi Ferdi Çağan tayin edilmiştir.
Van'da meydana gelen depremde zarar görenlere yar- BCA,
30..10.0.0/
dım yapıldığı ve depremdeki hasarı bildirir rapor.
120.850..
12.
16
Aralık
TC Devlet Yıllığı yayımlandı.
İlk devlet yıllığı 1263 (1847) tarihlidir. 1910'a kadar U; TCDY
aralıksız çıkan salnameler birinci dünya savaşı sırasında da 4 kez çıkarılmıştır. Osmanlı dönemine ait
toplam salname sayısı 68'dir. Cumhuriyet döneminde
ise 1925–29 yılları arasında çıkarılmıştır. Salnameler
ilk önce Maarif Nezareti, sonra Sicilli Ahvali Memurin ve nihayet Cumhuriyet'te Matbuat Umum Müdürlüğü tarafından çıkarılmıştır. 1928 ve 1929 yıllıkları
Latin alfabe ile basılmış olup 1945'e kadar yayımlanamamıştır. 1945 yıllığı Basın ve Yayın Genel Müdürlüğü'nce hazırlanmıştır.
17
Aralık
Gelir vergisi düzenlemeleri Gelir Vergisi hakkında kanun tasarısı.
BCA,
30..18.1.2/
109.74..19.
1945 Yılı 683
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
18
Aralık
Hava Haber Verme Teşkilatı
3/1875 sayılı Kararla süreleri bir yıl uzatılan Hava BCA,
Haber Verme Teşkilatı faaliyet süresinin, Genelkur- 30..18.1.2/
may Başkanlığı'nın göstereceği lüzum üzerine bir yıl 109.77..4.
daha uzatılması.
21
Aralık
Erzincan’da Belediye Başkanlığı
Mansup olan Erzincan Belediye Başkanlığı ödevinin RG
vali uhdesinden alınması uygun görülmüştür.
21
Aralık
Milli Eğitim Bakanlığı’nda
Genel Müdürlük Tayini
Açık bulunan Milli Eğitim Bakanlığı 100 lira maaşlı RG
Güzel Sanatlar Umum Müdürlüğüne aynı bakanlık
1inci sınıf müfettişlerinden Halil Vedat Fıratlı'nın
kanuni süresini doldurduğunda almak üzere terfian
tayini uygun görülmüştür.
22
Aralık
Orduya Büyük Millet Meclisinin Selam ve Güveninin
Bildirilmesi Hakkında 1481
sayılı TBMM kararı yayımlandı.
Kararda, “…bundan sonra dahi Türk Milletinin ba- RG
ğımsızlığını ve Türk Vatanının güvenliğini ve
mahfuziyetini koruma yolunda, Büyük Meclisin tevdi edeceği her vazifeyi ecdadına ve tarihine yaraşır
bir kahramanlık ve şerefle yapacağına Büyük Millet
Meclisinin kesin güven ve inancının, selam ve sevgisi ile birlikte Yüce Ordumuza bildirilmesine karar
verilmiştir.” denilmektedir.
22
Aralık
Kars, Artvin ve Ardahan'dan sonra Gürcüler namına
Trabzon, Giresun, Bayburt
ve Gümüşhane'yi de istiyorlar.
Moskova'da çıkan belli başlı bütün gazetelerde dört U
sütun üzerinde neşredilen bir mektupta, Türkiye'nin
Gürcistan'dan almış olduğu bütün toprakların geri verilmesi istenmektedir. Mektubu yazanlar iki Gürcü
tarihçidir.
23
Aralık
Yeni istekler müttefik dünyasında hayretle karşılandı
Bir Amerikan gazetesi Rus isteklerinin birer birer U
meydana çıkarılması milletlerarası barometreyi tahammülsüz dereceye çıkardı, diyor. Reuters Ajansının bildirdiğine göre, Hint Gazeteleri Sovyetler Birliği'nin İran'a ve bilhassa Türkiye'ye karşı aldığı tavır
hakkında uzun makaleler neşretmektedir.
24
Aralık
Rus İstekleri hakkında yabancı basından yankılar
İsviçre gazeteleri diyorlar ki: “Rus taleplerine hayır U
diyecek zaman geldi. Türkiye'nin 5 yıl içinde Ruslara
yaptıkları dostane harekete Ruslar teşekkür edecek
yerde Gürcistan namına arazi istiyorlar.”
24
Aralık
Bulgaristan sınırında silahlı Sınırda devriye gezen iki askerimize Bulgar askerleri BCA,
30..10.0.0/
saldırı
tarafından ateş açılarak birinin öldürüldüğü.
243.646..2.
25
Aralık
Dair olan 3656 sayılı Kanunda Değişiklik Yapılması ve Aylıklardan %5
Emeklilik Karşılığı Kesilmesi Hakkında 4805 sayılı
Kanun yayımlandı.
Düzenleme, devletin ve iktisadi devlet kuruluşlarının
ücretli memurları ile muadil barem derecesindeki
maaşlı devlet memurları arasındaki farklı uygulamayı
ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır.
25
Aralık
Denizli’de doğal afet
Denizli bölgesinde çok şiddetli deprem oldu. Buldan U
ve Sarayköy'de 300 kadar ev yıkıldı, insanca kayıp
yoktur.
25
Aralık
Londra ve Vaşington'da
metin hareketimiz tasvip
ediliyor.
Vaşington Nevs gazetesi diyor ki: Rusya Birleşmiş U
Milletler Kurumuna meydan okumakta ve anlaşmaları hiçe saymaktadır.
684
RG,
TBMM
Tutanak
Dergisi,
16.
Birleşim,
21.12.1945,
S.Sayısı
29.
G.
Ay
Olay/Mevzuat
Açıklamalar
Kaynak
26
Aralık
Ankara Hayvanları Sevme
ve Yardım Cemiyeti Nizamnamesi yayımlandı.
Cemiyetler Kanunun 4 üncü maddesi uyarınca Resmi RG
Gazete'de yayımlanan Nizamname'nin 1 inci maddesinde Merkezin Ankara olduğu ve şimdilik şubesinin
bulunmadığı ifade edilmektedir. Hayvanlara fena
muamele etmemek ve bilakis iyi muamele yapılmasını teşvik etmek hususunda nasihat etmek, hayvanların acılarını mümkün olduğu kadar azaltmağa çalışmak Cemiyetin maksatları arasında yer almaktadır.
27
Aralık
Rus istekleri karşısında
Trabzon’dan tepkiler
İstekler Trabzon'da büyük bir asabiyetle karşılandı.
27
Aralık
Vaizlerin daha önceki genelgeye göre sıkı kontrol BCA,
edilmesi ve şimdiye kadar neler yapıldığının bildi- 51..0.0.0/4.
30..12.
rilmesi.
28
Aralık
Tunceli İlinin İdaresi Hakkındaki 2884 sayılı Kanun
Hükümlerinin Bir Yıl Daha
Uzatılmasına Dair 4809 sayılı Kanun yayımlandı.
Süresi dolan kanunun müddeti hükümet tarafından 1
yıl daha uzatılmaktadır. Hükümet sürenin uzatılmasını vaziyeti ve içinde bulunulan şartları da düşünerek zaruri bulmuştur.
28
Aralık
Kasaba adı değişikliği
Yatağan ilçesinin merkezi olan Ahikö kasabasının RG
adı Yatağan olarak değiştirilmiştir.
28
Aralık
Bütçe Kanunu kabul edildi. Bütçe Kanunu Meclis'te 4 muhalif oya karşılık 376 U
oyla kabul edildi.
30
Aralık
Rus isteklerine karşı yurt
içindeki basından gelen tepkiler
31
Aralık
4817 sayılı 1946 Yılı Bütçe 1946 yılı bütçesi, Köprülü, Koraltan, Menderes, RG, CA
Kanunu Yayımlandı.
Tunca dışında kalan 376 oyla TBMM'de 27 Aralık'ta
kabul edilmiştir.
31
Aralık
1945 yılında ülkemizde bu- Ekim-Kasım 1945 tarihinde çıkan bültenlere göre BCA,
laşıcı hayvan hastalıklarını başta şap hastalığı olmak üzere, dalak hastalığı, yanı- 30.10/
gösteren bültenler
kara, barbon, çiçek, kuduz, kanatlıların vebası gibi 186.284..3
hastalıklar çeşitli illerde görülmektedir.
-
-
Devlet Demiryolları Kanun Ulaştırma Bakanlığı Devlet Demiryolları ve Liman- DİKT
Tasarısı
ları İşletme Umum Müdürlüğü tarafından hazırlanan
tasarı ile, yolcuların, bagajların, ekspres kolilerin,
ölülerin, canlı hayvan ve yük taşınması konuları ile
özel vagonlarda taşıma koşulları uluslararası standartlar doğrultusunda yeniden taşınması düzenlenmek istenmektedir.
U
RG,
Tutanak
Dergisi,
18.
Birleşim,
25.12.1945
Son istekler karşısında yurt basınında devamlı tepki- U
lere yol açmış bulunuyor.
1945 Yılı 685
ZAMANDİZİNE EK:
1945 Yılı Orman Tahdit Komisyonları ve Kararları
8 Ocak
2 numaralı OTK'ca Çankaya kazasının Elmadağ Nahiyesine bağlı Asar ve Kuşçu Ali Köyleri sınırlarına tesadüf eden Ekizdağı Ormanının tahdidi yapılmıştır.
27 Ocak
2 Numaralı OTK'ca Balâ kazasının Karaali Nahiyesine bağlı Beynam Köyü sınırına tesadüf eden
Öğre Dağı Hususi Ormanının tahdidi yapılmıştır.
29 Ocak
9 numaralı OTK'ca Kırklareli Vilayetinin Pınarhisar Nahiyesine bağlı Osmancık köyü hududu dahilinde tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
30 Ocak
7 numaralı OTK'ca Bursa Vilayetinin Mustafa Kemalpaşa Kazasına bağlı Muradiye Sarnıç dolayında buluna Erenler Düzü, Ömeröldü, Balat Devlet Ormanları ile Sünlük Güveçdere, Sarnıç köyleri arasında bulunan Dedeyanı, Kocatepe Devlet Ormanlarının tahdidi yapılmıştır.
31 Ocak
2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Karakeçili Bucağının Bayatıatik Köyü Sınırına tesadüf eden
Küredağı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.
31 Ocak
2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Karakeçili Bucağına bağlı Keklicek Köyü sınırına tesadüf eden
Küredağı ve Kızılkırgı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.
1 Şubat
2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Karakeçili Bucağına bağlı Küreboğazı Köyü sınırına tesadüf
eden Küredağı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.
1 Şubat
2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Karakeçili Bucağına bağlı Çatalçeşme Köyü sınırına tesadüf
eden Küredağı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.
1 Şubat
2 Numaralı OTK'ca Balâ İlçesinin Merkez Bucağına bağlı Yukarı ve Aşağı Kamışlı Köyleri sınırına tesadüf eden Küredağı Devlet Ormanının tahdidi yapılmıştır.
1 Şubat
5 Numaralı İzmir OTK'ca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucak Merkezi ormanlarına ait mazbata hulasası yayımlanmıştır.
2 Şubat
7 numaralı OTK'ca Bursa Vilayetinin Mustafa Kemalpaşa Kazasına bağlı Şapçı köyü dolayındaki
Fula ormanının şimal etekleri orman sahaları ve Yediler Ormanının hududu belirlenmiştir.
3 Şubat
9 numaralı OTK'ca Kırklareli Vilayetinin Pınarhisar Nahiyesine bağlı Kaynarca Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
6 Şubat
5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama Kazasının Zeytindağı Nahiyesine bağlı Hacı Ömerli Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.
12 Şubat
3 numaralı OTK'ca Gebze İlçesi Merkezindeki ormanların tahdidi yapılmıştır.
13 Şubat
5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonunun Bergama İlçesi Kınık Bucağına bağlı
Bademalanı Köyü ormanlarının tahditleri yapılmıştır.
13 Şubat
5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonunun Bergama İlçesi Kınık Bucağına bağlı Büyükoba
Köyü orman tahdidi yapılmıştır.
14 Şubat
5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonunun Bergama İlçesi Kınık Bucağına bağlı Örtülü
Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.
14 Şubat
5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonunun Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı
Eğrigöl Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.
14 Şubat
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağına bağlı Karayakuplu Köyü sınırı içinde bulunan Küçükhodul adındaki meşe ormanının tahdidi yapılmıştır.
686
14 Şubat
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağı merkezi sınırına tesadüf eden Hoduldağı Ormanının tahdidi yapılmıştır.
15 Şubat
5 numaralı İzmir Orman Tahdidi Komisyonu tarafından Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Bozköyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.
15 Şubat
3 numaralı OTK'ca Kocaeli ili Gebze İlçesi Merkezine bağlı Tavşanlı Köyündeki ormanların tahdidi yapılmıştır.
17 Şubat
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağına bağlı Müsellim ve Kepir Köyleri sınırlarında bulunan Bövrek ve Behrek Dağı ormanının tahdidi yapılmıştır.
17 Şubat
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağına bağlı Tilkili Köyü sınırına tesadüf eden
Bövrek-Behrek Dağı Devlet Ormanının Tahdidi yapılmıştır.
17 Şubat
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Merkez Bucağına bağlı Konur Köyü sınırına tesadüf eden
Bövrek-Behrek Dağı Ormanının Tahdidi yapılmıştır.
19 Şubat
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Çelebi Bucağına bağlı Köprü Köyü sınırına tesadüf eden
Bövrek-Behrek Dağı Ormanının Tahdidi yapılmıştır.
22 Şubat
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Merkez Bucağına bağlı Haydardere Köyü sınırına tesadüf
eden Bövrek-Behrek Dağı Ormanının Tahdidi yapılmıştır.
22 Şubat
5 numaralı İzmir OTK'nca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Sarıdere Köyü ormanlarının
tahdidi yapılmıştır.
23 Şubat
5 numaralı İzmir OTK'nca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Çalıbahçe Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.
24 Şubat
9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Yeni Mandara Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
27 Şubat
20 numaralı OTK'ca Afyon İli Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Macıl Köyüne tesadüf
eden ve bu köyle münasebeti olan sınır ve hudutlara ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
27 Şubat
20 numaralı OTK'ca Afyon İli Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Celiloğulları Köyüne tesadüf eden ve bu köyle münasebeti olan sınır ve hudutlara ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
27 Şubat
20 numaralı OTK'ca Afyon İli Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Kartı Köyüne tesadüf
2 Mart
7 numaralı OTK'ca Bursa Vilayetinin Mustafa Kemalpaşa İlçesine bağlı Akarca köyü dolayında
bulunan Hula ve Küçük Hula ormanlarının garp hudut kısmı belirlenmiştir.
5 Mart
5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Kurfallı Köyü ormanlarının
6 Mart
20 numaralı OTK'ca Afyon İli Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Kızılören Köyüne tesadüf
7 Mart
7 numaralı OTK'ca Bursa Vilayetinin Mustafa Kemalpaşa İlçesine bağlı Kömürcükadı dolayında
bulunan Çataldağ Ormanına ait Evkaya, Kocadavulga, Soğuksu ile Fula devlet ormanlarının hududu belirlenmiştir.
7 Mart
13 numaralı OTK'ca Daday İlçesinin Ballıdağ Devlet Ormanının Dangaz Köyü arazi ve emlakiyle
alakalı sınırlarının tahdidi belirlenmiştir.
27 Mart
5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Koyuneli Köyü ormanlarının
1945 Yılı 687
3 Nisan
Sandıklı ilçesine merbut Menteş Köyü ile Çivril ilçe hududu sınırına tesadüf eden Akdağ Devlet
Ormanının tahdidi yapılmıştır.
3 Nisan
Daday ilçesinin Ballıdağ Devlet Ormanının Dereyücek Köyü arazi ve emlakiyle ilgili sınırlarının
tahdit zabıt hulasası yayımlanmıştır.
3 Nisan
Daday ilçesinin Ballıdağ Devlet Ormanının Saray Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlarının tahdit zabıt hulasası yayımlanmıştır.
3 Nisan
Daday ilçesinin Ballıdağ Devlet Ormanının Karahallar Köyü arazi ve emlakiyle ilgili sınırlarının
tahdit zabıt hulasası yayımlanmıştır.
10 Nisan
Karakavak Devlet ormanının Dolay Köyü hududu dahilinde kalan kısmının umumi tahdit zabıtası
yayımlanmaktadır.
10 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Yukarı Danişment
Köyünün hududu dahilinde köyün arazi ve emlakiyle ilgili Kılbırak Devlet Ormanının parçalarından Çaltılık, Marmar, Beşöbek-Soğuksu, Öküzöldü ve Yeniyayla mevkilerindeki ormanlar tahdit
edilmiştir.
14 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Karaçam Köyünün
hududu dahilinde köyün arazi ve emlakiyle ilgili Kılbırak Devlet Ormanının parçalarından
Üyücek, Değirmenbaşı, Çakmak, Gerdeme ve Karakoca mevkilerindeki ormanlar tahdit edilmiştir.
16 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucak Merkezinin hududu dahilinde
bucağın arazi ve emlakiyle ilgili Kılbırak Devlet Ormanının parçalarından Çaltıarası-Oyluk,
Hacetkanı, Sekli, Yerağıl ve Çomaklıdere mevkilerindeki ormanlar tahdit edilmiştir.
16 Mayıs
7 numaralı OTK'ca Mustafa Kemal Paşa İlçesinin Devecikonağı Merkez Bucağı şimali garbisinde
bulunan Kuz Devlet Ormanı tahdit edilmiştir.
17 Mayıs
9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Ceviz Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
21 Mayıs
9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Yancıklar Köyü hududu dahilinde
yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
21 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağının Eğerci Köyünün arazi ve
emlakiyle ilgili Gölcük, Yılanasıldı, Tomalı Deresi, Koçkaşağı ve tevabii Devlet ormanlarına ait
zabıt hulasası yayımlanmaktadır.
22 Mayıs
5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama İlçesi Zeytindağı Bucağına bağlı Kapukaya Köyü ormanlarının
23 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağının Tavşancık Köyünün arazi
ve emlakiyle ilgili Karanlıkdere, Kömür Tepesi, Ayıkayası Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası
yayımlanmaktadır.
24 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Çiftlik Dere Köyünün arazi ve emlakiyle ilgili Kocagedik ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.
24 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Kurudere Köyünün
arazi ve emlakiyle ilgili Gölyeri ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.
24 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Çamurlu Köyünün
arazi ve emlakiyle ilgili Kasımkırı, Küçük Firenk, Çukuralan, İbili ve tevabii Devlet ormanlarına
ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.
688
25 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Dikmeler Köyünün
arazi ve emlakiyle ilgili Karadavulga, Keçioluk, Türkmentepesi, Büceli ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.
26 Mayıs
9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Karımcak Köyü hududu dahilinde
28 Mayıs
20 numaralı OTK'ca Akdağ ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Sorkun Köyüne tesadüf eden ve bu
köyle münasebeti olan sınır ve hudutlara ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
29 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Hıdırbalı Köyünün
arazi ve emlakiyle ilgili Keçioluk, Tepesidelik ve Mancılık ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt
hulasası yayımlanmaktadır.
30 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Beyköyü'nün arazi
ve emlakiyle ilgili Gölcük, Karakabaağaç, Kızılcıklı, Deliktaş ve tevabii Devlet ormanlarına ait
zabıt hulasası yayımlanmaktadır.
31 Mayıs
17 numaralı OTK'ca Balıkesir İli Merkez İlçesinin Savaştepe Bucağına bağlı Soğucak Köyünün
arazi ve emlakiyle ilgili Patlak, Sasabayırı, Bağlarardı ve tevabii Devlet ormanlarına ait zabıt hulasası yayımlanmaktadır.
4 Ağustos
Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Muhtan Köyünün arazi ve emlaki
ile ilgili Kızgıncık, Tülütepe, Çakmakocağı, Şarlakderesi, Yellikıran, Rastepe ve tevabii Devlet
Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.
6 Ağustos
Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Kongurca ve Çukurçayır Köylerinin arazi ve emlaki ile ilgili Çamtepe Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.
8 Ağustos
Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Deveören Köyünün arazi ve emlaki ile ilgili Kömürtepesi, Karanlıkdere, Ayıkayası ve civarındaki kızılçam, meşe vesair ağaçları
muhtevi Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.
9 Ağustos
Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Akpınar Köyünün arazi ve emlaki
ile ilgili Karakabaağaç Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.
11 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Karacalar Köyünün arazi ve emlaki ile ilgili Aşağıtaş Köy Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.
13 Ağustos Düzenleme ile Gülhane Askeri Doktor Tatbikat Okulu ve Kliniği ve Veteriner Tatbikat Okulu
profesörlerinin kıta hizmetleri belirlenmektedir.
13 Ağustos 9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Tozaklı Köyü hududu dahilinde
14 Ağustos 9 numaralı OTK'ca Kırklareli İlinin Pınarhisar Bucağına bağlı Poyralı Köyü hududu dahilinde yapılan tahdide ait mazbatalar toplamı yayımlanmıştır.
15 Ağustos 5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama Kazasının Zeytindağı Bucağının Cevaplı Köyü ormanlarının
16 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Güvemkarakeçili Köyünün arazi
ve emlaki ile ilgili Gökmen, Aylar, Sulucaalan, Eşekçi, Çökerek, Kırcalar, Deveci, Damlar,
Ortakışla, Soğuksu ve tevabii Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.
25 Ağustos 12 nolu Komisyonca Balıkesir İlinin Dursunbey İlçesinin Kavacık Bucağına bağlı Hasanlar Köyü
hududu dahilindeki Devlet Ormanlarına ait sınırlar tespit edilmiştir.
27 Ağustos 5 numaralı İzmir OTK'ca Bergama Kazasının Zeytindağı Bucağının Tekkedere Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.
1945 Yılı 689
28 Ağustos Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Aşağıdanişment Köyünün hududu
dahilindeki köyün arazi ve emlaki ile ilgili Kılbırak, Devlet ormanının parçalarından Söğütlük,
Kaymakpınar, Çaltılık, Kızıllen, Marmar, Pano, Kocaçeşme, Ayvadere mevkilerindeki ormanlara
ait sınırlar tespit edilmiştir.
29 Ağustos 2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Merkez Bucağına bağlı Dağsolaklısı ve Kavlak Köyleri sınırlarına tesadüf eden Denekdağı ormanının tahdidi yapılmıştır.
6 Eylül
10 numaralı OTK'ca Akçakoca İlçesine merbut Başaftun Köyü ormanlarının tahdidi yapılmıştır.
11 Eylül
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Merkezinin Karıştıran, Sorkun, Kirazoğlu mevkilerinin sınırları içindeki Denekdağı ormanının tahdidi yapılmıştır.
12 Eylül
Balıkesir İlinin Merkez İlçesine bağlı Savaştepe Bucağına bağlı Sarıbeyler Köyü hududu dahilindeki Türkmentepe ve tevabii ormanlara ait sınırlar tespit edilmiştir.
14 Eylül
2 numaralı OTK'ca Keskin İlçesinin Beyobası Bucağına bağlı Mehmetbey Obası, Kenanbey Obası Köylerinin sınırlarına tesadüf eden Denekdağı ormanının tahdidi yapılmıştır.
19 Eylül
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Gümürtler köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar ile aynı ormanın Ahat Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
20 Eylül
7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Devecikonağı Bucağına bağlı Hacıahmet Köyü dolaylarında bulunan ormana ait tutanak yayımlanmaktadır.
21 Eylül
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Karahalılar köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar ile aynı ormanın Azdavay ve Körşüş Köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
22 Eylül
7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Devecikonağı Bucağına bağlı Sarımutafalar, Yenice ve
Soğucak Köyleri dolayında bulunan devlet ormanlarına ait tutanak ile aynı ilçenin Lütfiye köyü
dolayındaki Kocadüz Ormanının batı ve güney batı kısımlarına ait tutanak yayımlanmaktadır.
22 Eylül
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kirazdağı Devlet Ormanının Bakırcı köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar ile Kayabaşı devlet ormanının aynı köye ait arazi ve emlakle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
24 Eylül
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Başgöz köyü arazi ve emlakiyle
alakalı sınırlar belirlenmiştir.
25 Eylül
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kuzdağı Devlet Ormanının Karakuşlu köyü arazi ve emlakiyle
alakalı sınırlar ile Tepecik devlet ormanının aynı köye ait sınırları ve Kirazdağı Devlet Ormanının
Yumacık ve Topuk köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırları belirlenmiştir.
26 Eylül
7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Orhaniye, Hamidiye, Mineviz ve Alacaat Köyleri dolaylarında bulunan devlet ormanları tahdit edilmektedir.
26 Eylül
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Başveren köyü arazi ve emlakiyle
alakalı sınırlar ile Kirazdağı devlet ormanının Karakuşlu Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar
belirlenmiştir.
27 Eylül
20 nolu OTK'ca Akdağ Ormanına ait Sandıklı ve Çivril İlçelerinin Otluk Köyüne tesadüf eden sınır hududu ile Otluk Köyünün mezkur ormanla mevcut alaka ve irtibatları ile Burgazdağı devlet
ormanına ait Sandıklı ve Çivril İlçelerinin Örtülü Köyüne tesadüf eden sınır hududu ile Örtülü
Köyünün ve Çivril İlçesinin Otluk Köyüne tesadüf eden sınır hududu ile mezkûr ormanla ilgili sınırları belirlenmiştir
28 Eylül
7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Devecikonağı Bucağına bağlı Güvem Köyü dolaylarında
bulunan devlet ormanlarının sınırları belirlenmiştir.
690
29 Eylül
3 nolu OTK'ca Kocaeli ili Gebze ilçesi Mudarlı köyündeki devlet ormanları tahdidine başlanmıştır.
29 Eylül
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Aziziye Köyü hududu içinde bulunan Körfez günlük ve kıraçlık pırnar baltalığı devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
29 Eylül
7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Devecikonağı Bucağına bağlı Çakallar köyü ve
Gündoğdu'nun güneyinde bulunan Dedebayırı ve Kovankaya dolaylarında bulunan devlet ormanlarının sınırları belirlenmiştir.
1 Ekim
2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı, Cingeyli ve Çatallı Hamisbeyli köyleri sınırlarına tesadüf eden Söğütçük ve Tokuş dağı ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
1 Ekim
7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesine bağlı Kayabaşı Köyüne ait Ortabel Ormanı ile yine aynı ilçenin Devekadı köyü güneydoğusunda bulunan Karaçalı devlet ormanlarının sınırları belirlenmiştir.
2 Ekim
2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı, Niğeroğlu şarklısı köyü sınırına tesadüf
eden Sarıdağ ormanının sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
2 Ekim
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Köyceğiz Köyü hududu içinde bulunan Göl vd. devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
3 Ekim
2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı, Büyükafşar ve Küçükafşar köyleri sınırına
tesadüf eden Afşardağı ve Sarnıçayağı ormanlarının sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
4 Ekim
2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı Kavak ve Büyükyağlı köyleri sınırına tesadüf eden tokuşmağı ve Karanlıkdere ormanlarının sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
6 Ekim
2 nolu OTK'ca Keskin ilçesinin Delice bucağına bağlı, Büyükafşar ve Dağobası ve İmirli köyleri
sınırına tesadüf eden Bölükdağı-Afşar Palamutluğu ve Koru-Katranlık ormanlarının sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
8 Ekim
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Tepearası ve Karadonlar Köyleri hududu içinde bulunan Boğazcık vd. ile Karakaya-Pınarcık çam devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
10 Ekim
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Çayhisar Köyü hududu içinde bulunan Madentepesi vd. çam
devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
10 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez, Çeme ve Çeşme Devlet Ormanlarının Evlek, Dizdarlı, Zarı Karacaveren ve Zarıkalaycı köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
11 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Tekkeşin köyü arazi ve emlakiyle
13 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Çavuş, Erkemle ve Ilıca köyleri
arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
15 Ekim
2 nolu OTK'ca Kalecik ilçesinin Konur bucağına bağlı Kösedurak vd. köyleri sınırlarına tesadüf
eden Solagiden dağı ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
15 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez Devlet Ormanının Karafasıl köyü arazi ve emlakiyle
16 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Çeme Devlet Ormanının Elmacık, Mirahur ve Demirtaş köyleri
arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
17 Ekim
2 nolu OTK'ca Kalecik ilçesinin Konur bucağına bağlı Olaklı ve Koçubaba köyleri ile Agaylı, Faraşlı, İmamoğlu çeşmesi ve Talipoğlu köyleri sınırlarına tesadüf eden Koçudağı, Kabaktepe ve
Andızdağı ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
1945 Yılı 691
17 Ekim
14 nolu OTK'ca Bolu-Merkez ilçesi Kuzfındık köyleri Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.
17 Ekim
15 nolu OTK'ca Safranbolu ilçesi Kırıklar köy muhtarlığın ait Göveren vd. devlet ormanları tahdit
işlemlerine ati tutanak yayımlanmaktadır.
18 Ekim
2 nolu OTK'ca Kalecik ilçesinin Merkez bucağına bağlı Puğra vd. köyler ile Konur Bucağına bağlı Kazmaca vd. köyler sınırlarına tesadüf eden Andızdağı ve Kabatepe ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
19 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Çeme Devlet Ormanının Zarıüyükveren Köyü arazi ve emlakiyle
20 Ekim
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Hamitçiftliği hududu içinde bulunan Sümekdağı vd. devlet
ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
20 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Çeme Devlet Ormanının Zarı Hocalar Köyü arazi ve emlakiyle
22 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Arıkkuzu ve Karanlıkyol Devlet Ormanının Topuk, Samancı ve
Üyük Köyleri arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
22 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Sakarçal Devlet Ormanının İyük Köyü arazi ve emlakiyle alakalı
sınırlar belirlenmiştir.
22 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Sakarçal Devlet Ormanının Gümürtler Köyü arazi ve emlakiyle
23 Ekim
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Dalyan Köyü hududu içinde bulunan alaçınar günlük, Karagöl-Bucak çam, Karadağ çam ve Karataş-Horozlar çam devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine
ait çalışmalar tamamlanmıştır.
23 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Çeme Devlet Ormanının Başköy Köyü arazi ve emlakiyle alakalı
sınırlar belirlenmiştir.
23 Ekim
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Sakarçal Devlet Ormanının Dangaz Köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
25 Ekim
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Beyobası Köyü hududu içinde bulunan Kocabel vd. ile
Mergenli Köyü hududu içinde bulunan Babadağı vd. devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait
çalışmalar tamamlanmıştır.
3 Kasım
2 numaralı OTK'ca Bolu Mudurnu-Seben ormanının Çepni köyü sınırına sarkan Çepni yaylası
ormanlık sahasına bitişik diğer ormanların hudut çalışmaları yapılmaktadır.
5 Kasım
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kurtgirmez, Kirazdağı ve İmamdağı devlet ormanlarının tahdit
işlemleri bitirilmiştir.
6 Kasım
4 nolu OTK'ca Eskişehir ili Sivrihisar ilçesi Kızılcaören Köy komşuluğundaki dokuz parça devlet
ormanı ile aynı köyün Kale-Karakaya devlet ormanları tahdit edilmiştir.
6 Kasım
20 nolu OTK'ca Burgazdağı devlet ormanının Sandıklı ilçesine bağlı Güre köyüne ait orman sınırları belirlenmiştir
7 Kasım
4 nolu OTK'ca Eskişehir ili Sivrihisar ilçesi Sarıköy ve kısmen Sazak köyleri dış hudut komşuluğundaki Deliktepe devlet ormanlarının tahdidine ve devlet adına sınırlanmasına devam edilmiştir.
7 Kasım
15 nolu OTK'ca Safranbolu ilçesi Nağza köy muhtarlığın ait Derefındık-Ahlatçık ve Sipahi devlet
ormanları tahdit işlemlerine ati tutanak yayımlanmaktadır.
692
8 Kasım
2 nolu OTK'ca Kalecik ilçesinin Konur bucağına bağlı, Muştak Ayvatlı, Yeniceli, Alaşıhlı ve Danacı köylerine tesadüf eden Kamışçalı ve Tokuş dağı ormanlarını sınırlama çalışmaları yapılmaktadır.
9 Kasım
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Ekşiliyurt Köyü hududu içinde bulunan Boğazcık çam devlet
ormanı ile Çaylı ve Oluktepe hususi çam ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
10 Kasım
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin şimalinde ve Yangı Köyünün garp, Toparlar Köyünün şimal
ve Doğuşbelen Köyünün şimali şarki hudutları arasında ve şimal hududu da Köyceğiz-Muğla hududu ile çevrili bulunan Kümele, Kerteyik ve Toros çam ormanlarının sınırı ile Karaçam Köyü
hududu içindeki Eğridere azman doruğu çam ve karaçam ormanlarının sınırlarının tahdidine ait
çalışmalar tamamlanmıştır.
12 Kasım
4 nolu OTK'ca Adahisar köy civarı Kale devlet ormanı tahdidi yapılmıştır.
12 Kasım
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Kirazdağı devlet ormanının Başakçay köyü arazi ve emlakiyle
alakalı sınırlar ile aynı ilçenin Yukarıdağ devlet ormanının Karafasıl köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
13 Kasım
13 nolu OTK'ca Daday ilçesinin Otlutepe devlet ormanının Kayaoğlu köyü arazi ve emlakiyle alakalı sınırlar belirlenmiştir.
13 Kasım
14 nolu OTK'ca Bolu-Hıdırşıhlar ve Sultanbey köyleri Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.
14 Kasım
4 nolu OTK'ca Seben Ormanının Pelitcik köyü sınırına doğru sarkan ormanlar ile Karamtul ve
Asar orman sahaları ve Belkarağaç Köyü Çatak ormanı sınırları belirlenmiştir.
20 Kasım
11 nolu OTK'ca Köyceğiz ilçesinin Otmanlar Köyü hududu dahilinde bulunan Karaçay ve
Cehennemdere Devlet Çam Ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
21 Kasım
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesi Kireç bucağına bağlı Dada Köyünün tahdit ve
sınırlanmasına ait tutanak yayımlanmaktadır.
22 Kasım
14 nolu OTK'ca Kurtlar Çiftliği arazi ve ormanları ile Dikmen Devlet ormanı sınırları belirlenmiştir.
23 Kasım
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kovacık Merkez Bucağı Köyü hududu dahilindeki devlet ormanlarının tahdit ve sınırlanmasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
24 Kasım
4 nolu OTK'ca Eskişehir ili Sivrihisar ilçesinin Günyüzü Bucağının merkezine tabi Gecek ve Atlas köyler komşuluklarındaki Soğukpınar devlet ormanı ile Körkuyu Köyü, Kozören Holanta,
Karacaören köylerinin müşterek hududundaki Arayıt Dağı devlet ormanları tahdit edilmiştir.
27 Kasım
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Gökçedağ Bucağına bağlı Hopanlar Köyü ile
Selimağa Köyü, Kavacık Bucağına bağlı Beyce Köyü orman tahdit ve sınırlanmasına ait tutanak
özetleri yayımlanmaktadır.
28 Kasım
4 nolu OTK'ca Eskişehir ilinin Merkez ilçesine bağlı Karacaören Köyü ile Somdöken silsilesi
Devlet Ormanlarının dış sınır hattına ait tahdit ile Bozanıç Köyü ile Somdöken silsilesi devlet ormanlarının tahdidi gerçekleştirilmiştir.
28 Kasım
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kavacık Bucağına bağlı Karahalliler Köyü
orman tahdit ve sınırlanmasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
29 Kasım
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Merkez İlçesine bağlı Karapınar Köyü orman tahdit ve sınırlanmasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
29 Kasım
5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Çandarlı Bucağına ait sınırlama işlemi gerçekleştirilmiştir.
1945 Yılı 693
30 Kasım
4 nolu OTK'ca Eskişehir ilinin Merkez ilçesine bağlı Laçin Köyü ile Somdöken silsilesi Devlet
Ormanlarının dış sınır hattına ait tahdit, Mayıslar Köyü ile Somdöken silsilesi devlet ormanlarının
tahdidi, Ilıca Köyü ile Demirciler Köyü'nün aynı silsiledeki sınırlama işlemi sona ermiştir.
1 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kavacık Bucağına bağlı Meydançayırı Köyü
orman tahdidine ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
3 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Karagöz Köyü'nün orman tahdidine ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
4 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Sarnıç Köyü ile Göbel
Köyü orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özetleri yayımlanmaktadır.
5 Aralık
11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin Göcek Köyü hududu içinde bulunan Aladağı, Tülütepe,
Kızlanbeleni, Köserelik ve Göcekadası çam devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
5 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Işıklar Köyü orman
tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
5 Aralık
14 nolu OTK'ca Bolu-Taşoluk Köyü ile Karacasu köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.
6 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kovacık Bucağına bağlı Ericek Köyü orman
6 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Naipler Köyü orman
6 Aralık
14 nolu OTK'ca Bolu-Taşoluk Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.
7 Aralık
10 nolu OTK'ca Akçakoca ilçesine merbıt Aftundere Köyü ormanlarının tahdidine mütedair tutanak yayımlanmaktadır.
8 Aralık
5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Kıratlı Köyüne ait sınırlama işlemi gerçekleştirilmiştir.
8 Aralık
11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin Gökçeovacık Köyü hududu içinde bulunan Gökyer ve Ceremeli
devlet ormanlarının sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
8 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey ilçesinin Kireç Bucağına bağlı Akçagüney Köyü ile
Kireç Köyü, Küçükler ve Gazellidere Köyleri orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özetleri
yayımlanmaktadır.
10 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey Merkez İlçesine bağlı Çam Köyü orman tahdit ve sınırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
11 Aralık
3 nolu OTK'ca Kocaeli ili Gebze ilçesi Mollafenari Bucağının Ovacık köyündeki devlet ormanları
tahdidine başlanmıştır.
11 Aralık
5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Kansız Köyüne ait sınırlama işlemi gerçekleştirilmiştir.
11 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey Merkez İlçesine bağlı Karyağmaz Köyünün orman
12 Aralık
5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Nebiler Köyüne ait sınırlama işlemi gerçekleştirilmiştir.
12 Aralık
14 Nolu OTK'ca Bolu-Demirciler Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.
694
13 Aralık
3 nolu OTK'ca Kocaeli ili Gebze ilçesi Mollafenari Bucağının Mudarlı ve Ovacık köyündeki Çaylak Merası devlet ormanları tahdidine başlanmıştır.
13 Aralık
5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Kemente ve İslamlar Köylerine ait sınırlama işlemleri
13 Aralık
11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin İbecik Köyü hududu içinde bulunan Sarpboylu, Torukurusu,
Kaymas, Pirenlitepe çam ve Köybeleni baltalık devlet ormanlarının iç ve dış sınırlarının tahdidine
ait çalışmalar tamamlanmıştır.
13 Aralık
12 nolu OTK'ca Balıkesir ilinin Dursunbey Merkez İlçesine bağlı Delice Köyünün orman tahdit
ve sınırlamasına ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
13 Aralık
14 nolu OTK'ca Bolu-Çay Köyü ile Berkgökpınar Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının
sınırları belirlenmiştir.
14 Aralık
2 numaralı OTK'ca Bolu Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı Aktaş Köyü sınırı içinde ve yakınlarında bulunan Güzünlü, Künarliboğaz, Torunoğlu ve Kaymakbitiren devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.
14 Aralık
2 numaralı OTK'ca Bolu Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı bölgedeki Alpardağı,
Mahyakavağı, Mehterdağı, Hasandağı, Kavaklıçukur, Belen ve Çukurağıl devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.
14 Aralık
3 nolu OTK'ca Kocaeli ili Gebze ilçesi Mollafenari Bucağının Kadıllı köyündeki Çaylak Merası
devlet ormanları tahdidine başlanmıştır.
14 Aralık
14 nolu OTK'ca Bolu-Yeniceköy sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.
15 Aralık
7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Adaköy sınırında bulunan Ada ormanı, Eskimezarlık köyü
sınırlarında bulunan ormanlar ile Güllüce Köyü'ndeki Güllüce ormanına ait tutanaklar yayımlanmaktadır.
17 Aralık
2 numaralı OTK'ca Bolu Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı bölgedeki Çubuk, Karasengir,
Kapakpınar, Köykarşısı, Balayan vd. devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.
18 Aralık
2 numaralı OTK'ca Bolu Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı bölgedeki Akçamlık vd., Demirler Köyü ormanları ve Oklukavağı vd. devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.
18 Aralık
5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Kocaoba, Çağalan, Kızılçukur ve Mazılı Köylerine
ait sınırlama işlemleri gerçekleştirilmiştir.
18 Aralık
7 nolu OTK'ca M.Kemalpaşa İlçesinin Kosva, Derecik Köyleri sınırlarında bulunan ormanlara ait
tutanaklar yayımlanmaktadır.
19 Aralık
5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Samanlık ve Yenice Köylerine ait sınırlama işlemleri
19 Aralık
11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin İbecikdere Köyü sınırları içinde bulunan Çıtlık vd. çam devlet
ormanlarının iç ve dış sınırlarının tahdidine ait çalışmalar tamamlanmıştır.
19 Aralık
19 nolu OTK'ca Ayancık ilçesine bağlı Aşağıköy sınırları içinde bulunan Karakavak Devlet ormanının genel tahdit tutanağı yayımlanmaktadır.
20 Aralık
14 nolu OTK'ca Bolu-Kındıra Köyü ile Bürnük Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.
21 Aralık
14 nolu OTK'ca Bolu-Saraycık Köyü ile Mesciler Köyü sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının
sınırları belirlenmiştir.
1945 Yılı 695
22 Aralık
2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı bölgedeki Çukurören vd. devlet ormanları ile Yeniçağ Bucağındaki Harmancık vd. devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.
24 Aralık
2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin merkez bucağına bağlı Şayı Köyü sınırına tesadüf eden Derecik vd. devlet ormanları ile Yukarı ve Aşağı Ovacık Köyleri sınırlarına rastlayan Civcan vd. devlet ormanlarının hudut çalışmaları yapılmaktadır.
24 Aralık
14 nolu OTK'ca Bolu-Kırha sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları belirlenmiştir.
25 Aralık
2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin Yeniçağ bucağına bağlı Bünüş Köyü ve komşuluğundaki
köyler sınırına tesadüf eden Konuludağ vd. devlet ormanları tahdidi gerçekleştirilmektedir.
26 Aralık
2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin Merkez bucağına bağlı Aktaş Köyü vd. civarındaki
Danışmantlar Vakıf ormanının hudut çalışmaları yapılmaktadır.
26 Aralık
5 nolu OTK'ca İzmir ili Dikili ilçesine bağlı Uzunburun ait sınırlama işlemleri gerçekleştirilmiştir.
27 Aralık
2 numaralı OTK'ca Gerede ilçesinin Merkez bucağına bağlı Samat Köyü vd. sınırlarına tesadüf
eden Markuşe Kurtdağı vd. ormanlarının tahdit çalışmaları yapılmaktadır.
31 Aralık
11 nolu OTK'ca Fethiye ilçesinin Pırnaz sınırları içinde bulunan Kalburca vd. çam koru devlet
ormanları ile Asartepe Pırnar baltalık ormanının tahditlerine ait tutanak özeti yayımlanmaktadır.
31 Aralık
14 nolu OTK'ca Bolu-Tarakçı ve Yuca Köyleri sınırlarındaki Seben Devlet Ormanının sınırları
belirlenmiştir.
696
KAYNAKÇA
Abadan, Yavuz, “İdare Sistemimiz Üzerine Düşünceler”, Cumhuriyet, 2 Ocak 1945.
Ahmad, Feroz, Ahmad, Bedia Turgay, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı
Kronolojisi (1945–1971), Bilgi Yayınları, 1.basım, Temmuz 1976.
Akalın, Muzaffer, “İller Bankası”, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 177, Kasım-Aralık 1945,
s.3–15.
Akandere, Osman, Milli Şef Dönemi, İz Yayıncılık, İstanbul, 1998.
Aksoy, Suat, 100 Soruda Türkiye’de Toprak Meselesi, Gerçek Yayınevi, 1.baskı, Ocak
1969.
Alada, Adalet, “Türk Belediyeciliğine Kronolojik Yaklaşım 1930–1990”, Türk Belediyeciliğinde 60 Yıl, Uluslararası Sempozyum, Ankara, 23–24 Kasım 1990, Ankara
Büyükşehir Belediyesi, (yay. haz.) Metropol İmar AŞ, IULA-EMME, s.119–143.
Aral, Namık Zeki,”Memurlar İstatistiği”, Siyasi İlimler Mecmuası, sayı: 214, Ocak 1949,
s.475–483.
Avaner, Tekin, “Aykut Hokkacı ile “İller Bankasında Son Perde: A.Ş.’cilik” Röportajı”,
Memleket Mevzuat, cilt:2, sayı: 14, Ağustos 2006, s.39–42.
Avaner, Tekin, Özelleştirilen İstikbal: Türk Hava Yolları (THY), KİGEM Özelleştirme
Değerlendirmeleri no:3, KİGEM, Ankara Ağustos 2004.
Avrupa’da Mesken Siyaseti, çev. Sıddık Tümerkan, İçişleri Bakanlığı Yayınları,
Osmanbey Matbaası, İstanbul 1945.
Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, ikinci cilt (1938–1950), Remzi Kitabevi, Aralık
2005.
Aykut, Selim Sabit, İktisadi ve İçtimai Türkiye, cilt 5, Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yayınları, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1945.
Baydar, Ertuğrul, İkinci Dünya Savaşı İçinde Türk Bütçeleri, Maliye Bakanlığı Tetkik
Kurulu Yayın No:1978–195, Ankara 1978.
Bekman, Münir Müeyyet, Tülbentçi, Feridun Fazıl, İkinci Cihan Harbi Kronolojisi, cilt
5, Başbakanlık Basın ve Yayın Müdürlüğü Yayınları, 1946.
Baltacıoğlu, İsmayıl Hakkı, Batıya Doğru, Sebat Basımevi, İstanbul 1945.
Berkes, Hüsamettin, (Endüstride Ölçülülük) Rasyonalizasyon, Alsancak Demiryolları
Basımevi, Ankara 1945.
Berkes, Niyazi, Unutulan Yıllar, yay. haz. Ruşen Sezer, İletişim Yayınları, 3.baskı, İstanbul 2005.
Berkes, Niyazi, “Üniversiteler”, Tan, 7–8 Ağustos, 1945.
“Beveridge Planına Toplu Bir Bakış”, hülasa ve tercüme eden Meri E. Erol, İstanbul
Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, cilt 6, no:1-2, Ekim 1944-Ocak 1945,
s.156-171.
Bila, Hikmet, CHP 1919–1999, Doğan Kitapçılık AŞ., 1.baskı, Temmuz 1999.
Burçak, Rıfkı Salim, Moskova Görüşmeleri ve Dış Politikamız Üzerindeki Tesirleri, Gazi
Üniversitesi Yayınları, Ankara 1983.
CHP, Halkevleri ve Halkodalarının Yurd İçinde Dağılışları, Doğuş Matbaası, Ankara
1945.
Coşar, Nevin, Kriz, Savaş ve Bütçe Politikası (1926–1950), Bağlam Yayıncılık, Birinci
Basım, Nisan 2004.
1945 Yılı 697
Cumhuriyet Ansiklopedisi, 1941–1960, cilt 2, Yapı Kredi Yayınları, 3.basım, Mayıs
2002.
Çağlar, Yücel, “Türkiye Ormancılık Tarihi Üzerine Kısa Anımsamalar”, Kebikeç, sayı
24, 2007, s.99–130.
Çavdar, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900–1960), İmge Kitabevi, 1.baskı, Eylül
2003.
Çelik, Edip, 100 Soruda Türkiye’nin Dış Politika Tarihi, Gerçek Yayınevi, 1.baskı, İstanbul, Haziran 1969.
Çınar, Tayfun, Güler, Birgül Ayman, Yerel Maliye Sistemi, TODAİE, Ankara Şubat
2004.
Çoker, Ziya, “İller Bankası ve Belediyeler”, İller ve Belediyeler Dergisi, yıl 47, sayı 546,
Nisan 1991, s.190–193.
Demiryollar İşletme Kanunu Tasarısı, Ulaştırma Bakanlığı, Başvekalet Devlet Matbaası,
Ankara 1945.
Devlet İstatistik Enstitüsü, 75.Yılında Sayılarla Türkiye Cumhuriyeti, 3.baskı, Ankara
1998.
Devlet İstatistik Enstitüsü, Türkiye Nüfus Yıllığı, DİE, Ankara 1965.
Ekonomi Bakanlığı Talimatnamesi, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Genel Müdürlüğü.
Ergin, Burhan, “Rasyonalizasyon”, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 172, Ocak-Şubat 1945,
s.29–59.
Eroğul, Cem, “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945–71”, Irvin Cemil Schick, Ertuğrul
Ahmet Tonak, Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, 3.baskı, Ocak 1998,
s.112–158.
Eroğul, Cem, Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi), İmge Kitabevi, 4.baskı, Nisan 2003.
Feyizoğlu, Turhan, (Bir Paylaşma Planının Perde Arkası) Türkiye 1945, Bizim Kitaplar,
İstanbul 2007.
Garson, Robert A., “American Foreign Policy and the Limits of Power Eastern Europe
1946–1950”, Journal of Contemporary History, SAGE, v.21, 1986, p.347–366.
Goloğlu, Mahmut, Milli Şef Dönemi (1939–1945), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Üçüncü
Kitap, Kalite Matbaası, Ankara 1974.
Gorni, Olindo, Toprak Islahatı, Başvekâlet Yayınları, Başvekâlet Devlet Matbaası, Ankara 1944.
Güler, Birgül Ayman, “Yerel Altyapı Yatırımı ve Finansmanı: İller Bankası: 1945–
1995”, Amme İdaresi Dergisi, 30/1, Mart 1997, s.43–67.
Gürkan, Nilgün, Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Basın (1945–1950), İletişim Yayınları,
1.baskı, İstanbul 1998.
İçişleri Bakanlığı, İdare Kanunları Elkitabı 2, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Akın Matbaası, Ankara 1946.
İçişleri Bakanlığı, İdare Taksimatı 1948, İçişleri Bakanlığı Yayınları (İller İdaresi Genel
Müdürlüğü tarafından hazırlanmıştır), Kanaat Basımevi, Ankara 1949.
İnönü, İsmet, Defterler (1919–1973), 1.cilt, haz. Ahmet Demirel, YKY, 1.baskı, İstanbul
Aralık 2001, s.424.
İstatistik Genel Müdürlüğü, Memur İstatistikleri 1939–1960, Yayın No: 414.
Jacobsen, Hans-Adolf, 1939–1945 Kronoloji ve Belgelerle İkinci Dünya Savaşı, çev. İbrahim Ulus, Genelkurmay Basımevi, 1989.
698
Kelley, Donald, “İnsana Dönüş: Batı Tarihinde Değişim ve Aydınlanmalar”, Cogito, sayı
29, Güz 2001, s.212–226.
Koçak, Cemil, “1940’ların İkinci Yarısında Sosyal Politika”, Birinci Uluslararası Tarih
Kongresi: Osmanlı’dan Cumhuriyete Problemler, Araştırmalar, Tartışmalar, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1999, s.222–271.
Koçak, Cemil, Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938–1945), cilt 1, İletişim Yayıncılık,
1.baskı, İstanbul 1996.
Köklü, Aziz, Türkiye’de Para Meseleleri, Siyasal Bilgiler Okulu Yayınları, Milli Eğitim
Basımevi, Ankara 1947.
İller Bankası, Kuruluşundan Bugüne İller Bankası 1933–1993, İller Bankası Vakıf Matbaası, Ankara.
İller Bankası, (Kuruluşundan Bugüne Kadar) İller Bankası 1945–1973, İller Bankası
Yayını, 1973.
Memurin Kanunu Proje ve Esbabı Mucibeleri Adlı Rapor, BCA 30..10.0.0/16.88..1, Tarih: 0/0/1945, s.1.
Mıhçıoglu, Cemal, “Kamu Yönetiminde Verimlilik”, Türkiye’de Kamu Yönetimi, ed.
Burhan Aykaç vd., Yargı Yayınevi, Ankara 2003, s.385–395.
Reuter, Ernst, Belediyeler Bankası, İktisat Fakültesi Mecmuası cilt 4, sayı 1’den ayrı bası, Güven Basımevi, İstanbul 1943.
Reuter, Ernst, “Belediyelerin Mali Durumlarının Denkleştirilmesi ve Islahı Olanakları”,
çev. Cemil Ziya Şanbey, İdare Dergisi, yıl 16, sayı 173, Mart-Nisan 1945, s.48–
71.
Sander, Oral, Balkan Gelişmeleri ve Türkiye (1945–1965), AÜSBF Yayınları, Sevinç
Matbaası, Ankara 1969.
Savunma ve Güvenlik Hizmetleri (1924–1993), Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol
Genel Müdürlüğü, Ankara Eylül 1993.
Sever, Ayşegül, Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Orta Doğu 1945–1958, Boyut Kitapları, 1.Basım, Ekim 1997.
Sinanoğlu, Suat, Türk Humanizmi, AKDTYK TTK Yayınları, 2.baskı, TTK Basımevi,
Ankara 1988.
Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I.cilt (1920–1945), AKDTYK TTK
Yayınları, TTK Basımevi, 3.baskı, Ankara 2000.
Şehir ve Köylerde Mesken, çev. Hikmet Künbetoğlu, Dahiliye Bakanlığı Yayınları, Belediye Matbaası, İstanbul 1945.
T.İ, “Devlet Yıllığı 1944–1945”, Ulus, 16 Aralık 1945.
TC Devlet Yıllığı 1944–45, Başbakanlık Basın Yayın Umum Müdürlüğü Yayınları, 1945.
Tcherkinsky, M. Morduch, Avrupa’da Arazi Rejimi, çev. Faik Üstün, İçişleri Bakanlığı
yayınları, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1945.
Tekeli, Esat, Mali ve İktisadi Meseleler 1943–1949, Ankara 1950.
Timur, Taner, “Osmanlı Mirası”, Irvin Cemil Schick, Ertuğrul Ahmet Tonak, Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, 3.baskı, Ocak 1998, s.12–37.
Toker, Metin, Türkiye Üzerinde 1945 Kâbusu, Akis Yayınları, 1.basım, Ankara Nisan
1971.
Topal, A.Kadir, Türkiye’de Yerel Yönetim Bankacılığı, Seçkin Yayıncılık, 1.baskı, Nisan
2003.
1945 Yılı 699
Tönük, Vecihi, Türkiye’de İdare Teşkilatı, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Kanaat Basım ve
Ciltevi, Ankara 1945.
Tökin, Füruzan Hüsrev, Türkiye’de Siyasi Partiler ve Siyasi Düşüncenin Gelişmesi
(1839–1965), Elif Yayınları, Ekin Basımevi, 1965.
Tufay, Muzaffer, “Fransız ve Türk İnkılâplarının Etkileşimi”, Fransız İhtilali 1789–
1989, Frankofoni, Fransız İhtilali Özel Sayısı, (yay. haz.) Tanju İnal, Ortak Kitap
No:1, Ankara 1989, s.22–34.
Türkiye’de Siyasi Dernekler II, İçişleri Bakanlığı Yayınları, Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1950.
Us, Asım, Asım Us’un Hatıra Notları, Vakit Matbaası, İstanbul 1966.
Weisband, Edward, (İkinci Dünya Savaşında) İnönü’nün Dış Politikası, çev. M. Ali
Kayabal, Milliyet Yayınları, 1.baskı, Mart 1974.
Yetkin, Çetin, Karşı-Devrim 1945–1950, Yeniden Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk
Yayınları, Nisan 2006.
Süreli Yayınlar
Resmi Gazete
Tutanak Dergisi
Cumhuriyet Arşivi
Cumhuriyet Gazetesi
Ulus Gazetesi
Akşam Gazetesi
700
1945 Yılı 701

açıklamalı yönetim zamandizini 1940 – 1949

Transkript

Benzer belgeler

Görüntülemek için tıklayın

Otomatik Tekrar Kapamalı Kesici

ERZURUM KAYAK TURU Polat Renaissance 5* Yıldız

1 snf Bilmeceler Kitapçığı