ACİL DURUM YÖNETİMİ, KONUMSAL VERİ ALTYAPILARI VE WEB

ACİL DURUM YÖNETİMİ, KONUMSAL VERİ ALTYAPILARI VE WEB

ACİL DURUM YÖNETİMİ, KONUMSAL VERİ ALTYAPILARI VE WEB SERVİSLERİ
Çetin CÖMERT1, Halil AKINCI1
[email protected]
Öz: 26 Aralık 2004’te yaşanan Güney Asya Felaketi, Acil Durum Yönetimi ve Afet
Yönetiminin ancak yerel, ulusal ve uluslar arası ölçekteki işbirliği ile çözülebilecek
sorunlar olduklarını bir kez daha göstermiştir. Teknik olarak bu işbirliği de ancak, anılan
ölçeklerde Konumsal Veri Altyapıları ile mümkün olabilir. Bu çalışmada, Web teknolojileri
alanında gelinen en son nokta olan Web Servislerine dayalı Konumsal Veri Altyapıları ile
Acil Durum Yönetimi ihtiyaçlarının nasıl karşılanabileceği değerlendirilmiştir. Bunun için
yerel ve ulusal ölçekte gerekli olan Konumsal Veri Altyapıları ve Web servisleri
tasarlanmış ve böyle altyapıların desteğinde çeşitli Acil Durum Yönetimi senaryoları
irdelenmiştir. Sonuçta Web Servislerinin Acil Durum Yönetiminde de çok önemli bir
potansiyele sahip olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Acil Durum Yönetimi, Afet Yönetimi, Konumsal Veri Altyapıları, Kent Bilgi Sistemleri, Ulusal
Konumsal Veri Altyapısı
Acil Durum Yönetimi (ADY) ve Afet Yönetimi (AY) nin, Dünya döndükçe bütün ülkelerin gerek tek başlarına ve
gerekse birlikte üstesinden gelme zorunda kalacakları sorunlar oldukları, en son yaşanan Güney Asya Felaketi ile bir
kez daha, en çarpıcı şekli ile görülmüştür. Diğer yandan, gerek 26 Aralık 2004’te Güney Asya’da, gerek 17 Ağustos
1999’da Türkiye’de ve gerekse Dünya’nın pek çok yerinde, sürekli yaşanan doğal afetler ve acil durumlarda, Dünya’nın
büyük bölümünün, AY ve ADY alanlarında hala çok yetersiz olduğu da görülmektedir. “Bu açıdan yapılması gereken
nedir ve bu nasıl başarılabilir?” sorusunun yanıtı, bu çalışmanın ilgi alanını oluşturmaktadır.
Umut vadeden bilimsel çalışmalar bulunmakla birlikte, özellikle depremlerin ne zaman olacağının önceden kestirilmesi
hala mümkün değildir. Örneğin California Üniversitesi’nde gerçekleştirilen bir araştırma ile, Dünya genelinde 2000
yılından sonra gerçekleşmiş olan 38 büyük depremden 35 inin yerleri ve hatta Güney Asya Felaketine neden olan
depremin merkezi, oldukça iyi bir doğrulukla belirlenmiş olmakla birlikte, deprem zamanı konusunda bir çözüm
bulunamamıştır (UCDAVIS, 2005). O halde, bugün olduğundan çok daha fazla önem verilmesi gereken konular, ADY
ve AY olmalıdır. Kaldı ki, doğal afetlerin ne zaman olabileceği belirlenebilse bile, AY ihtiyacı olacaktır. Diğer yandan,
acil durumların ne zaman olabileceği konusunda bir kestirim yapabilmek söz konusu bile değildir. Dolayısıyla, ADY ve
AY ihtiyacı her zaman var olacaktır. Oysa Türkiye’de bu alanlarda çok büyük eksiklikler ve yetersizlikler
gözlenmektedir.
Amerikan Federal ADY kurumu (FEMA), ADY yi dört temel safhadan oluşan bir süreç olarak tanımlamaktadır
(FEMA, 2005). Bu safhalar hazır olmak, etkiyi azaltıcı yada önleyici tedbirleri almak, isteklere cevap vermek, ve
normale geri döndürmektir. ADY ve AY arasındaki fark, ADY nin her bakımdan daha geniş kapsamlı bir işlev olarak
algılanmasıdır. Her halde, söz konusu sürecin başarı ile tamamlanması farklı kurum ve birimler arasındaki işbirliğinin
gücüne bağlı olacaktır. Çünkü anılan ADY safhalarının her biri için, farklı kurumların sağlaması gereken çeşitli türde
verilere gereksinim vardır. Örneğin bir depremin ardından, deprem çadırı hatta “çadırkent” kurulabilecek uygun
alanların belirlenebilmesi için topoğrafik veriler, mülkiyet verileri, karayolları verileri, isale hattı verileri ve belki daha
başkaları gerekli olabilecektir.
ADY ve AY de, isteklerin karşılanmasındaki başarı, doğru kararların hızla, hatta çoğu kez “anlık” olarak alınabilmesi
ile ilgilidir. Bu da ancak, kent ölçeğinden ülke ve uluslararası ölçeğe, her düzeyde Konumsal Veri Altyapıları (KVA) ile
mümkün olabilir. KVA isimlendirmesinde “altyapı” ile kastedilen, konumsal verinin toplanması, işlenmesi, dağıtımı,
kullanımı, güncellenmesi ve güvenliğinin sağlanması için gerekli tüm teknolojiler, politikalar, standartlar, insan
kaynakları ve ilgili faaliyetlerin tümünün çerçeve tanımıdır. KVA, Yerel Yönetimler ölçeğinde Yerel Yönetim Bilgi
Sistemi, Kent ölçeğinde Kent Bilgi Sistemi, Ülke düzeyinde Ulusal KVA (UKVA) ve nihayet global ölçekte,
Uluslararası KVA (UAKVA) olarak algılanabilir. Herhangi bir KVA da, KVA kapsamındaki birimler yada taraflar,
ihtiyaçları olan veriyi, bir bilgisayar ağı vasıtası ile bir veri sunucusundan sağlar. KVA tarafları KVA’da, veri sağlayıcı
ve/veya istemci konumunda olabilir. Dolayısıyla, bir KVA’ya istenen kalitede veri sağlamakla yükümlü birimlerin, bu
1
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü, Trabzon
1459
yasal görevlerini yerine getirmeleri, bir acil durumda ilgili bütün verilerin kullanıma hazır olacağı anlamına
gelmektedir. Bu da ADY de hayati önem taşıyan hızlı ve doğru kararların alınmasına olanak tanıyacaktır.
KVA lar yalnızca ADY için değil, aynı zamanda günümüz ve geleceğin diğer uygulamaları açısından da kaçınılmazdır.
Çünkü KVA lar, istenen türde konumsal verilere sayısal formatta erişim olanağı sunmaktadır. Bununla birlikte, bugün
işler durumdaki çoğu KVA son kuşak web teknolojilerine dayanmadığından, bir kullanıcının ihtiyacı olan veriyi
bulması ve kendi sistemine transfer ederek, entegre etmesi çok kolay değildir ve zaman alır. Oysa ADY gibi “anlık”
uygulamalarda, ilgili verilerin, hatta gerek duyulan analiz sonuçlarının, KVA da yer alacak ilgili veri sunucularından
anında getirilebilmesi gerekir. Çünkü ADY de veri transferi ve entegrasyonu için zaman yoktur (Dessard, 2005). O
nedenle yapılması gereken, yeni kurulacak KVA ların son kuşak web teknolojileri ile kurulmasıdır. Bununla kastedilen
ise, son yıllarda diğer alanlarda olduğu kadar, konumsal veri ile uğraşan kesimler arasında da büyük ilgi uyandıran
“Web Servisleri” teknolojisidir. Bu çalışma, Web servisleri teknolojisine dayalı yerel, ulusal ve uluslar arası KVA lar
ile ADY ve AY nin nasıl yürütülebileceği üzerinedir. Bunun için öncelikle ADY, AY, KVA ve Web servisleri
tanıtılacak, ardından örnek senaryolar, web servisleri ile gerçekleştirilecektir.
Kullanılan yöntem
Bu çalışmanın ana amacı, ADY ve AY açısından KVA lara olan ihtiyacı belirlemek ve Kent ve Ülke ölçeğinde Web
servisleri sunan KVA lar tasarlayarak, bu KVA lar ile ADY ve AY gereksinimlerinin nasıl karşılanabileceğini
göstermektir. O nedenle yöntem olarak, öncelikle söz konusu KVA lardaki ilgili web servisleri ve bu servislerin
alınabileceği kamu kurumu, yerel yönetim ve özel sektör belirlenmiştir. Daha sonra bu servisler aracılığı çeşitli
senaryolar gerçekleştirilmiştir.
Kullanılan veriler
Bu çalışmanın asıl amacı web servislerine dayalı KVA ların tasarlanması olduğu için yapay veriler kullanılmıştır.
Sonuçlar
ADY ve AY gibi “anlık” çözüm gerektiren sorunlar için KVA lar kaçınılmazdır. Ancak, bugün işler durumdaki çoğu
KVA son kuşak web teknolojilerine dayanmadığından, bir kullanıcının ihtiyacı olan veriyi bulması ve kendi sistemine
transfer ederek, entegre etmesi çok zaman alıcıdır. Web Servislerine dayalı bir KVA da ise bütün işlemler anlık olarak
gerçekleştirilerek çok hızlı çözümler elde edilebilir. Bunun değerlendirildiği bu çalışmada, Web servislerinin önemli bir
potansiyele sahip olduğu görülmüştür. Bununla birlikte böylesi alt yapıların gerek yerel ve gerekse ulusal ölçekte işler
hale getirilmesi, Ülkemizde hala bir hayal olarak algılanmaktadır. O nedenle yapılması gereken, söz konusu
altyapıların süratle ve eşzamanlı olarak harekete geçirilmesidir.
KAYNAKLAR
1. FEMA, 2005. Federal Emergency Management Agency Web sitesi, http://www.fema.gov/
2. DESSARD, V., 2005. GI Web Services in Support of Decision Making and Disaster Management: Lessons Learned
from September 11th Catastrophe in New York, IONIC Software web sitesi: http://www.ionicsoft.com/
3. UCDAVIS, 2005. University of California, Davis, Computational Science and Engineering Center Web sitesi:
http://cse.ucdavis.edu/
1460