pdf ındır - Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası

Transkript

Editörden
TEKSTİL İŞVEREN
373 - Nisan 2011
Türkiye Tekstil Sanayii
İşverenleri Sendikası Adına
İmtiyaz Sahibi
HALİT NARİN
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
AV. BAŞAR AY
Yayın Danışma Kurulu
SEVİL BURSA
TUĞRUL BORNOVALI
AV. SAMİM ERGENELİ
Basın Müşaviri
MİNE ŞENKUL ERGÜVEN
Yayın Kurulu
LERZAN ÖZTÜRK
AV. ÇİĞDEM SUBAŞI
AV. ÖMER EMRE KAYNAK
BORA KOCAMAN
CEREN ERMİŞ
MERVE ŞENEREN
İdari Merkezi
TÜRKİYE TEKSTİL SANAYİİ
İŞVERENLERİ SENDİKASI
Metrocity A Ofis Blok
Büyükdere Cad. No: 171 K.19
34330 1. Levent-İstanbul
Tel: (0212) 344 07 77 (pbx)
Fax: (0212) 344 07 66-67
İnternet Adresi
www.tekstilisveren.org.tr
Ofset Hazırlık
DÜNYA YAYINCILIK A.Ş.
Tel: (0216) 681 18 39
Grafik Tasarım ve Uygulama
ALİ BAYRAM
Basıldığı Yer
DÜNYA YAYINCILIK A.Ş.
“Globus Dünya Basınevi”
100. Yıl Mah. 34440
Bağcılar-İstanbul
Tel: (0212) 629 08 08
Basıldığı Tarih: 8 Nisan 2011
Yayın Türü: Yerel Süreli Yayın
ISSN: 1307-6566
Tekstil İşveren Dergisi,
Türkiye Tekstil Sanayii
İşverenleri Sendikası
tarafından aylık olarak
yayınlanır. Kaynak gösterilmek
suretiyle alıntı yapılabilir.
Dergide bulunan imzalı
yazıların sorumluluğu
yazarlara aittir.
BANKALAR TEKSTİLE DÖNDÜ AMA...
Malum bugünlerde bankacılık sektörü yeniden gündemde. Ekonomiyi soğutmak
için alınan tedbirlerin ucunun bankalara dokunması yeni bir tartışmayı da beraberinde getirdi. Merkez Bankası, bankaların
dağıttığı kredilere fren için munzam karşılıkları artırdı. Bunun üzerine 'krediler pahalanır' diyen bankacılık sektörü ayağa
kalktı. En büyük tepki ise emekliliği geldiği için görevini bırakma kararı alan İş Bankası Genel Müdürü ve Bankalar Birliği
Başkanı Ersin Özince'den geldi. Özince,
"Merkez Bankası sürekli önlemler, polisiye tedbirler, diyor. Polislik bir şeyimiz varsa yerimizde durduğumuz kabahat. Polisiye
tedbir, derken geriye bir tek gelip götürmek
kaldı. Bu uygulanacaksa, teslim... Munzam
karşılıklar daha da artsın. Hatta tamamını
verelim" sözleriyle tepkisini dile getirdi.
Tartışmalar nereye varır bilinmez ama
şüphesiz bankacılık sektöründe yaşananlar tekstil ve hazır giyim sektörünü de
yakından ilgilendiriyor. Çünkü garip ama
gerçek tekstil ve hazır giyim sektörü son
yıllarda bankacılığın en büyük müşterilerinden biri haline gelmiş. Sektöre verilen
krediler 9 yılda neredeyse 3 kat artmış. Üstelik bugüne kadar cimri davranan bankaların 2010 yılında tekstil ve hazır giyim
sektörüne bakışı, verilen kredilere bakılırsa bayağı değişmiş. Bankaların tekstil
sektörüne kullandırdığı toplam kredi
2010'da 17 milyar 208 milyon lira olurken
bir önceki yıla göre de yüzde 35 artış yaşanmış. Bu artış tüm bankacılık sektörünün kullandırdığı toplam kredilerdeki
büyümenin de üzerinde bir rakam.
da tekstil ve hazır giyime bakışı değişmiş,
önce karşılıklı güven gelmeye başlamış.
Ardından kredi muslukları açılınca tekstilci hammadde almış, yeni yatırım yapmış
ve üretim çarkları yeniden dönmüş. Ve sonuçta karşımıza global krizden kısa sürede
sıyrılarak hızla büyümeye geçen bir Türkiye ekonomisi çıkmış...
Sonuçta 'tüketene' değil 'üretene' verilen
krediler istisnalar dışında yerini bulmuş görünüyor. Peki, ya bundan sonrası? Bankalar, tekstil ve hazır giyime aynı şartlarda kredi kullandırmaya devam edecek mi?
Bu sorunun cevabını Özince çok net olarak söylemiyor ama bundan sonra olacakları da şöyle özetliyor: "Korkarım şu
olacak; biz milyonlarca müşteriye 'pardon
kredi bitti, limite dayandık' diyemeyeceğimize göre büyük ihtimalle daha çok büyük
müşterilerden çekileceğiz. Veyahut imkânı
olan bankalarımız, eğer yurtdışında bir
bankanın iştirakiyse oraya gönderecekler.
Daha olmadı yurtdışındaki bankalarla birtakım yapılandırmalara girip, krediyi buradan verip, orada gösterecekler. Daha da
olmadı birtakım kredilerini yurtdışındaki
bankalara satacaklar..."
Görüldüğü gibi bankacılık sektörü büyük
bir "havuz problemi" ile karşı karşıya. Bundan sonrası için hesap-kitap biraz karışık.
Umarız bu karışıklık, reel sektörün kredi musluklarının kapanmasına yol açmaz.
Yoksa ‘tüketime’ verilen kredileri yavaşlatayım derken, ‘üretene’ darbe vurmuş
oluruz.
Yine verilere göre son 9 yılda tekstil ve hazır giyim sektörünün takipteki kredi oranı da yarı yarıya düşmüş. Bunu, biz değil,
detaylarını kapak konusu olarak seçerek
haber yaptığımız BDDK verileri söylüyor.
Verilere göre 2002 yılında 6.6 milyar lira
kredi kullanan tekstil ve hazır giyim sektörüne kullandırılan her 100 liralık kredinin 18 lirası takibe düşerken, bugün bu rakam yüzde 9'lar seviyesine kadar gelmiş.
Ayrıca uzun bir süredir bankaların kara listesinde yer alan tekstil ve hazır giyim sektörü artık bu konumunu başka sektörlere devretmiş...
BDDK verileri bize şunu da söylüyor: Ekonomideki iyileşme tekstil ve hazır giyime
yansıyınca bankaların henüz tam olmasa
Sayı: 373 - Nisan 2011
1
İçindekiler
04
08
KAPAK
GÜNCEL
Tekstil ve hazır giyime cimri
davranan bankalar 2010 yılında
kesenin ağzını açtı
Canlanan geleneksel pazarlarımız
moda merkezlerini Türkiye'ye yöneltti
10
12
14
İthalatta ek vergi, tekstilde yüzde
11-20, konfeksiyonda yüzde 17-30
aralığında olacak
Sendikamızdan iş hukuku ve çalışma
hayatına iki kaynak kitap
Yurtdışı hediyelik eşyada
bazı ince noktalar
GÜNCEL
BİZDEN
VERGİ DÜNYASI
16
KONFERANS
Bu fırsat bir daha
gelmez, Torba Yasa
fırsatını kaçırmayın
20
GÜNCEL
24
EKONOMİK DİYALOG
Laf çok, tahmin yok!
2
Tekstil ve hazır giyim sektörü
iddiasını sanal dünyaya taşıyor
30
26
AYIN KONUSU
HAZNEDAR
Emtia fiyatlarında ufukta
bir düşüş var mı?
Türk Ticaret Kanunu’ndaki
değişiklik üzerine…
28
36
38
Finansal istikrar ve rezervler
Japonya depremi ve
ekonomik etkileri
Dijital baskı, tekstil
sektörünün hizmetinde
PARANIN MERKEZİNDEN
FİNANS
TEKNO-TEKSTİL
42
ENERJİ
Tükenmez enerji kaynağı:
Biyokütle
50
TASARIM DÜNYASI
Songül Cabacı, hayallerinin
peşinde koşuyor
54
GEZİ
56
KÜLTÜR
SANAT
60
MEDYADAN
YANSIMALAR
62
İNGİLİZCE
ÖZET
3
Kapak
TEKSTİL VE HAZIR GİYİME CİMRİ DAVRANAN
BANKALAR 2010 YILINDA KESENİN AĞZINI AÇTI
Uzun yıllardır “demode ve bitik bir sanayi” nitelemeleri yapılmasına karşın uluslararası
ticarette küresel bir oyuncu olduğunu her zaman Türk ve dünya kamuoyuna ispat eden
tekstil ve hazır giyim sektörü, bir zamanlar “batık kredi” korkusuyla kendisine destek
vermekten intina eden finans sektörüne de büyük bir sürpriz yaptırdı. Bankacılık
sektörünün 2010 yılında toplam kredi hacmindeki artış yüzde 34 olurken, tekstil ve hazır
giyim sektörüne kullandırdığı kredilerdeki artış ise yüzde 35’e ulaşarak ortalamayı aştı.
Kredilerle ilgili son veriler, bugüne kadar tekstil ve hazır giyim sektörüne cimri davranan bankaların 2010 yılında tavır değiştirdiğini ortaya koydu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) son raporuna göre 2010 yılında kredi kartları dâhil bankalar, toplam 563.6
milyar lira kredi dağıttı. Aralık 2010 itibariyle tekstil sektörünün kullandığı toplam kredi ise
17 milyar 208 milyon lira oldu. Bankacılık sektörünün bu dönemde toplam kredi hacmindeki artış yüzde 34 olurken, tekstil ve hazır giyim sektörüne kullandırdığı kredilerdeki artış ise
yüzde 35’e ulaşarak ortalamayı aştı. Böylece tekstil ve hazır giyim sektörüne verilen kredilerde 2002 yılından bu yana ilk kez ciddi bir sıçrama yaşanmış oldu. Tekstile verilen kredilerde
bir diğer sürpriz ise bu yılın ilk ayında yaşandı. Hükümetin ekonomiyi soğutmak için banka
kredilerine yönelik aldığı tedbirlere rağmen ocakta tekstil ve hazır giyime verilen krediler yüzde 5.8 artarak 18.2 milyar liraya çıktı. Bankacılık sektörünün gözdesi olan ve kredilerde aslan payını alan enerji, gıda, perakende, inşaat gibi sektörlerde ise Ocak 2011’de yavaşlama
görüldü. 2010’da yüzde 50’lik artışla 18.9 milyar lira kredi kullanarak tekstili geçen gıda sektöründeki kredi genişlemesi ocakta sadece yüzde 1 oldu.
4
Bankaların tekstil ve hazır giyime son bir yılda yeniden ilgi göstermesinde sektörün
gösterdiği performans etkili oldu. Tekstil ve
hazır giyim temsilcileri global krizin en can
alıcı günlerinde kredi vermeyi kesen bankaların sektöre yeniden yönelmesinde yaşanan sipariş patlamasının da etkili olduğunu
belirtiyor. Ayrıca uzun bir süredir bankaların kara listesinde yer alan sektörün artık bu
konumunu başka sektörlere devretmesinin
de kredi musluklarının açılmasında etkili olduğu ifade ediliyor. Sektör temsilcilerinin bu
görüşünü BDDK verileri de doğruluyor. Verilere göre 2002 yılında 6.6 milyar lira kre-
di kullanan tekstil ve hazır giyim sektöründe takipteki krediler ise 1.2 milyar dolar oldu.
Yani tekstil ve hazır giyime kullandırılan her
100 liralık kredinin 18 lirası takibe düşmüştü.
Aynı dönemde genel ortalama da hemen hemen bu düzeydeydi. Ancak 2010 yılına gelindiğinde tekstile kullandırılan kredilerdeki takip oranı yüzde 9’a düştü. Bu oran
2011 Ocak ayında ise yüzde 8.2’ye kadar geriledi. Bu oran tüm sektörlere kullandırılan
toplam nakdi kredilerdeki takip oranının üstünde olsa da tekstildeki ‘batık kredi’ ortalamasını yükselten asıl nedenin sektörden
‘elenenler’den kaynaklandığı biliniyor.
Bankaların tekstil ve hazır giyim sektörüne
bakışında 2010 yılında pozitif gelişme yaşanmasına rağmen son 9 yıllık sürece bakıldığında aynı şeyi söylemek mümkün değil. Son 9 yılda bankacılık sektörünün kredi hacmi yüzde 1072 oranında büyüyerek 48
milyar liradan 563 milyar lira düzeyine ulaştı. Aynı dönemde tekstil ve hazır giyimin kullandığı kredilerdeki artış ise yüzde 160’ta kaldı. Oysa tekstil ve hazır giyime verilen krediler aynı hızla büyüseydi bugün sektöre ve-
SEKTÖREL KREDİ DAĞILIMI (BİN TL)
Sıra
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
Sektör
Tarım
Avcılık
Kereste ve Orman Ürünleri
Balıkçılık
Enerji Üreten Madenlerin Çıkarılması
Enerji Üretmeyen Madenlerin Çıkarılması
Gıda, Meşrubat ve Tütün
Tekstil ve Tekstil Ürünleri
Deri ve Deri Ürünleri San.
Ağaç ve Ağaç Ürünleri
Kağıt ve Kağıt Ürünleri
Petrol Rafineri ve Kok Kömürü
Kimya Ürünleri San.
Kauçuk ve Plastik Ürünler
Diğer Metal Dışı Madenler
Metal Ana San.
Makina ve Techizat San.
Elektrikli ve Optik Aletler
Ulaşım Araçları San.
Başka Yerlerde Sınıflandırılmamış İmalat
Elektrik, Gaz ve Su Kaynakları Ürt. Dağt.
İnşaat
Ferdi Kredi Diğer
Ferdi Kredi Konut
Ferdi Kredi Otomobil
Motorlu Araçlar ve Yakıtlarının Per. Satışı
Toptan Ticaret ve Komisyonculuk
Perakende Ticaret ve Kişisel Ürünler
Oteller
Restoranlar
Diğer Turizm
Demiryolu Taşımacılığı
Karayolu Yolcu Taşımacılığı
Karayolu Yük Taşımacılığı
Deniz Taşımacılığı
Hava Taşımacılığı
Diğer Taşımacılık Faaliyetleri
Haberleşme
Parasal Kurumlar (Banka, Leasing, Faktoring)
Diğer Finansal Aracılar
İsteğe Bağlı Sigorta ve Emeklilik Hiz.
Diğer Finansal Aracılık
Emlak Komisyonculuğu
Kiralama (Ulaşım Araç, Makina)
Bilgisayar ve İlgili Faaliyetler
Araştırma Danışmanlık
Kredi Kartları
Savunma ve Kamu Yönetimi
Eğitim
Sağlık ve Sosyal Hizmetler
Kanalizasyon ve Atıkların Tanzimi
Örgütsel Faaliyetler
Kültür Eğlence ve Spor Faal.
Diğer Bireysel Hizmetler
İşçi Çalıştıran Özel Kişiler
Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar
Diğer
Toplam
Takipteki kredi
942.866
1.119
31.602
23.507
49.712
60.004
620.393
1.550.130
51.059
47.091
214.882
65.761
253.911
232.396
181.870
374.360
163.510
196.552
343.392
195.203
32.397
1.278.101
2.418.296
859.255
360.511
312.651
1.338.835
722.579
242.131
35.096
36.796
1.380
101.941
123.892
146.939
9.412
108.180
34.132
91.975
6.628
8.365
4.123
8.924
24.779
159.963
170.545
3.860.266
7.511
16.828
65.908
1.972
2.797
83.635
175.632
12.148
493
1.528.075
19.993.067
Toplam kredi
22.548.878
12.307
796.054
474.634
3.271.673
2.453.209
18.995.765
17.208.537
1.001.148
1.625.776
3.875.514
5.734.056
6.778.321
4.930.975
6.411.126
21.012.339
5.997.462
4.404.457
7.292.221
5.804.654
16.289.145
31.389.846
64.993.320
61.659.670
6.026.445
10.114.985
31.785.345
17.552.083
8.891.940
972.252
1.910.141
308.216
4.272.763
3.140.062
4.898.684
1.258.427
4.583.966
6.163.689
30.555.369
2.392.499
2.460.201
260.151
1.474.157
1.379.509
1.129.908
9.125.347
49.051.250
15.038.450
1.464.380
4.381.206
442.385
639.027
3.712.502
8.491.205
335.971
11.370
14.404.511
563.590.139
5
Kapak
TEKSTİL SEKTÖRÜNE KULLANDIRILAN KREDİLER (BİN TL)
Takipteki krediler
Kullandırılan krediler
SEKTÖREL KREDİ DAĞILIMI (BİN TL)
Enerji
Gıda
İnşaat
rilen kredi 18 milyar değil 70.7 milyar lira düzeyinde olacaktı. Yine BDDK verilerine göre son
9 yılda tekstil sektörüne verilen kredilerdeki artış hemen hemen tüm sektörlerin gerisinde
kaldı. Veriler bankacılık sektörünün son 9 yılda tekstil yerine özellikle inşaat, enerji ve perakende gibi sektörlere kesenin ağzını iyice açtığını ortaya koydu. Verilere göre enerji sektörüne
2003 yılı başında tekstilin 10’da biri kadar kredi kullandıran bankalar bugün bu rakamı ocak
ayı itibariyle 17.2 milyar liraya ulaştırdı. Enerji kredi kullanımında tekstili yakalarken aynı gelişme gıdada da yaşandı. 2002 yılında tekstilin 3’te biri kadar kredi kullanan gıda sektörü bugün tekstili yakalamış durumda. Tekstili yakalayan bir diğer sektör ise perakende. Bu sektörün 2002’de kullandığı kredi sadece 273 milyon lira iken Ocak 2011 itibariyle tekstile kullandırılan 18.2 milyar lira kadar pay aldı. İnşaat sektörü ise kullandığı 32 milyarlık kredi ile
tekstil ve hazır giyim sektörünü neredeyse 2’ye katlar hale geldi.
BDDK’nın 2010 raporuna göre kredi kartları dâhil nakdi kredi hacmi bir önceki yıla göre yüzde 34 artışla 563 milyar 590 milyon TL’ye ulaşırken sektörel bazda incelendiğinde kredilerden en büyük payı toptan ticaret ve komisyonculuk, inşaat ve tarım sektörü aldı. 2010 yılın-
6
Tekstil
da toptan ticaret ve komisyonculuk sektörünün nakdi kredi hacmi bir önceki yıla
göre yüzde 30.3 artışla 31 milyar 735.4 milyon TL’ye ulaştı. En yüksek kredi hacmine sahip sektörlerden bir diğeri ise inşaat oldu. İnşaat sektörü kredileri 2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 25.5 büyüyerek, 31 milyar
390 milyon TL düzeyinde gerçekleşti. Toptan ticaret ve komisyonculuk sektörü ile inşaat sektörünün aldığı krediler, toplam kredi hacminin (kredi kartları dahil) yüzde 11’ini
oluşturdu. Tekstil sektörü ise Aralık 2010 itibariyle kullandığı 17.2 milyar lira ile kredi
pastasından yüzde 3 pay aldı. 2010 yılında tarım sektörüne yönelik verilen krediler bir ön-
ceki yıla göre yüzde 47.9 artışla 15 milyar 246
milyon TL’den 22 milyar 549 milyon TL’ye
yükseldi. Tarım sektörü kredilerinin toplam
krediler içindeki payı yüzde 4’e ulaştı. Gıda,
meşrubat ve tütün sanayine verilen kredilerin
yüzde 49.6 artışla 18 milyar 996 milyon
TL’ye ulaştığı 2010 yılında, metal ana sanayi ve işlenmiş maden üretimi yüzde 43.2 artışla 21 milyar 12 milyon TL oldu. Perakende ticaret ve kişisel ürünler pazarına yönelik olarak verilen nakdi krediler geçen yıla
göre yüzde 39 artışla 17 milyar 553 milyon
TL’ye ulaştı.
BDDK verilerine göre 2009 yılsonunda yüzde 5.3 olarak gerçekleşen kredilerin takibe
dönüşüm oranı sorunlu alacak bakiyesindeki
azalışın yanı sıra kredi hacmindeki artış nedeniyle 2010 yılı içerisinde 1.7 puan azalarak Aralık 2010 itibarıyla yüzde 3.6 olarak
gerçekleşti. Kredilerin takibe düşme oranının yüzde 3.6'ya gerilemesine karşın, bazı
sektörlerde takibe düşme oranının bu düzeyin üzerinde gerçekleştiği görüldü. Kredilerin takibe düşme oranının en yüksek olduğu sektör yüzde 14.2 ile bilgisayar oldu.
2010 yılında bir önceki yıla göre kredi hacmini yüzde 25.8 oranında artışla 1 milyar 130
milyon TL’ye taşıyan sektörde, takibe düşen
kredilerde yüzde 67.4 oranında artış yaşandı. Tekstilde takipteki krediler ise bir önceki yıla göre yüzde 10.3 düşüşle 1 milyar 550
milyon TL’ye indi. 2010 yılında inşaat sektöründe takibe düşen krediler bir önceki yıla
göre yüzde 6.5 artışla 2 milyar 417 milyon TL
düzeyine ulaşırken, her 100 TL’lik krediden
4.1 TL’si battı. 2010 yılında en çok krediyi çeken toptan ve perakende ticaret sektörünün
takipteki kredileri 2009 yılına göre yüzde 20.2
gerilemeyle 1.3 milyar TL düzeyinde gerçekleşti. 2010 yılında takibe düşen tarım kredileri ise bir önceki yıla göre yüzde 8 artışla 943 milyon TL’ye ulaştı. Toptan ticaret sektöründe her 100 TL’lik krediden 4.1 TL’si, tarım sektöründe 4.2 TL'si takibe düştü. Bu dönemde takibe düşen krediler gıda, meşrubat ve tütün sanayinde yüzde 16.4 azalışla 620
milyon TL, metal ana sanayi ve işlenmiş maden üretimin yüzde 4.4 azalışla 374 milyon
TL düzeyine geriledi.
NAKDİ KREDİLERİN SEKTÖREL DAĞILIMI
Yıllar
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011*
(*) Ocak
Enerji
607.792
536.580
678.250
883.362
1.902.166
3.168.238
6.911.567
10.054.929
16.289.145
17.266.367
Gıda
2.264.464
4.388.742
4.047.563
6.576.733
8.081.981
10.321.985
12.241.954
12.694.965
18.995.765
19.105.996
İnşaat
6.202.883
3.858.735
3.755.439
6.375.546
9.537.786
14.356.631
20.910.055
25.004.945
31.389.846
32.337.071
Perakende
273.273
366.223
955.583
2.253.636
4.137.078
7.119.966
10.107.197
12.628.620
17.552.083
18.231.526
Tekstil
6.606.092
9.987.600
8.411.004
9.317.312
10.579.493
12.291.828
13.564.402
12.678.804
17.208.537
18.209.745
TEKSTİL SEKTÖRÜNE VERİLEN KREDİLER
Yıllar Takipteki krediler
2002
1.217.483
2003
1.080.485
2004
1.061.556
2005
1.353.587
2006
1.211.657
2007
1.610.314
2008
1.509.231
2009
1.728.203
2010
1.550.130
2011*
1.553.107
(*) Ocak
Toplam krediler
6.606.092
9.987.600
8.411.004
9.317.312
10.579.493
12.291.828
13.564.402
12.678.804
17.208.537
18.209.745
7
Güncel
CANLANAN GELENEKSEL PAZARLARIMIZ
MODA MERKEZLERİNİ TÜRKİYE'YE YÖNELTTİ
Tekstil ve hazır giyim ihracatı isyan çıkan pazarlarda kan kaybı yaşıyor ancak geleneksel
pazarımız Avrupa yönünü tamamen Türkiye’ye döndü. Özellikle moda üssü ülkelerden
Fransa, İngiltere ve İspanya’ya ihracatta ilk 2 ayda beklenmedik artışlar yaşandı.
Türkiye'nin tekstil ve hazır giyimdeki geleneksel pazarı Avrupa yönünü Türkiye'ye döndü. Sipariş
artışında dünya konjonktüründe yaşanan gelişmelerin etkisi büyük oldu. Çin'in kendi iç piyasasına yönelmesi ve tekstilde üretime başlayan Mısır, Cezayir, Tunus, Yemen gibi ülkelere sipariş vermekten kaçınan alıcılar, Türk tekstilini Avrupa'nın gözdesi yaptı. Yaşanan müşteri artışı, kriz dışındaki birkaç Avrupa ülkesi hariç ihracat rakamlarına da yansıdı. En son açıklanan
verilere göre Türkiye'nin toplam tekstil ihracatı yılın ilk 2 ayında önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 29.26 arttı. Hazır giyimdeki ihracat artışı ise yüzde 13.66 düzeyinde oldu. Bu dönemde 1.2 milyar dolarlık tekstil, 2.6 milyar dolarlık da hazır giyim ihracatı yapıldı. İlk 2 ayda en fazla hazır giyim ihracatı 768 milyon dolarla Almanya'ya gerçekleştirilirken, tekstilde en fazla ihracat yaptığımız ülke İtalya oldu. İtalya'ya tekstil ihracatı yüzde 61.5 artarak 157 milyon dolara
çıktı. Tekstilde ikinci sırada ise Rusya pazarı yer aldı. Bu ülkeye de tekstil ihracatında yüzde 33'lük
artış yaşanması dikkat çekti. Rusya'ya hazır giyim ihracatı da ilk 2 ayda yüzde 65 arttı.
İlk 2 ayda tekstil ve hazır giyimcileri sevindiren en önemli gelişme Avrupa pazarından Türkiye'ye
dönük yaşanan gözle görülür sipariş artışı oldu. Özellikle modanın kalbi sayılan İtalya, İspanya, İngiltere ve Fransa gibi ülkelere yapılan ihracattaki artış tekstil ve hazır giyimcileri memnun etti. Bu ülkelerden Fransa'ya tekstil ihracatı yüzde 19.1, İngiltere'ye yüzde 24.3, İspanya'ya
ise yüzde 76.2 arttı. Yaşadığı kriz nedeniyle kemer sıkmak zorunda kalan Avrupa ülkelerinden
İrlanda'ya tekstil ihracatı yüzde 40 azalırken, Yunanistan'a da hazır giyim ihracatımızda yüzde
22.6 düşüş yaşandı. İlk 2 ayda Amerika'ya yapılan ihracat da sürpriz yaptı. Amerika'ya tekstil ihracatı yüzde 83.2 artarken hazır giyimdeki ihracat artışı yüzde 8.3'te kaldı.
8
Tekstil ve hazır giyim ihracatında Cezayir, Tunus ve Mısır gibi isyan ateşinin düştüğü pazarlarda ise kısmen gerilemeler yaşandı. İlk
2 ayda Libya pazarında ise ilginç bir durum ortaya çıktı. Rakamlar Libya'nın tekstilde yönünü
tam Türkiye'ye dönmüşken operasyona takıldığını ortaya koydu. Askeri müdahalenin yaşandığı Libya pazarına geçen yılın ilk iki ayında 2.6 milyon dolarlık tekstil ihracatı yapılırken, bu rakam 2011 yılının aynı döneminde
yüzde 150 artarak 6.5 milyon dolara çıktı. Giyim ihracatı ise 2 ayda geçen yılın aynı düzeyinde kaldı. Ancak askeri müdahalenin yaşandığı mart ayı ortasından itibaren bu ülkeye ihracat tamamen durdu.
Tekstil ve hazır giyimciler isyan çıkan bölgelerde yapılan ihracatın küçük olduğunu bu nedenle başka pazarlara yönelerek rahatlıkla kapattıklarını anlatırken, aynı zamanda yeni bir
rüzgâr yakaladıklarını da anlatıyorlar. Merter
Sanayici ve İşadamları Derneği (MESİAD) Yönetim Kurulu Başkanı Ercan Tan, Uzakdoğu'daki olumsuz koşullar, Çin'in tüketime
yönelmesi ve Çin üreticisinin de iç tüketime hizmet etmeye ve üretmeye dönmesiyle dış siparişleri ötelediğini anlatarak bu durumun Türkiye için büyük avantaj yarattığını belirtiyor.
Tan, "Mısır, Cezayir, Tunus gibi ülkelerin
demokrasi sancısı yaşaması ülkemiz için
müşteri potansiyelinin artmasını sağlamıştır. Şu an üreticilerimiz, ihracatçılarımız,
imalatçılarımız ürünlerini diktirecek atölye bulamamaktadır. Mevcut atölyelerimizin yüzde
80'i tam kapasite ile vardiyalı bir şekilde çalışmaktadır" diyor.
Derneğe her gün atölye aradığını söyleyen 1520 telefon geldiğine işaret eden Ercan Tan,
"Telefonlar hiç susmuyor. Şu anda siparişlere
yetişemiyoruz. Herkes atölye arıyor. AB ülkelerinden gelen tüketicilerin nazını artık çekmiyoruz. Ortadoğu'dan, Rusya'dan yoğun
talep var. Ancak 3-6 ay sonra bu talepleri karşılayamazsak onlar da yeni pazarlar arayacaklar. Mısır'ın bu durumda olması işimize yaradı, yoksa Mısır'a kaçacaklardı" diyor.
İstanbul Tekstil Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı İsmail Gülle ise Ortadoğu'da yaşanan gerginliğin tekstil ihracatına ciddi etki yapmadığını belirterek, Mısır'da kaybettikleri pazarı bölgedeki Suudi Arabistan, Irak, İran gibi ülkelerle telafi ettiklerini anlatıyor. Gülle, süreç bu şekilde iyi yönetildiği takdirde Türk tekstil ihracatının yüzde 40, hazır giyim ihracatının da en az yüzde
20 civarında artacağını belirtiyor.
Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da yaşanan olayların
beklendiği gibi tekstil sektörüne olumsuz bir
yansıma yapmadığını söyleyen İstanbul Hazır giyim ve Konfeksiyon ihracatçıları Birliği
(İHKİB) Başkanı Hikmet Tanrıverdi ise "Özellikle hazır giyim sektörünün neredeyse hiç etkilenmediğini söylemek yanlış olmaz. Zaten
bu bölgelere çok ciddi rakamlarda ihracat
yapmıyoruz. Bölgenin diğer ülkelerinde artış oldu. Kısacası bir denge var. Abartılacak
bir durum yok" diyor.
BAZI ÜLKELERE YAPILAN İHRACAT (Ocak-Şubat)
Ülke
Fransa
Hollanda
Almanya
İtalya
İngiltere
İrlanda
Danimarka
Yunanistan
Portekiz
İspanya
Belçika
Norveç
İsveç
Finlandiya
Avusturya
Polonya
Romanya
Bulgaristan
Rusya
Sırbistan
Fas
Cezayir
Tunus
Libya
Mısır
ABD
Suriye
Irak
İran
Çin
TEKSTİL
2010
2011
(Milyon $) (Milyon $)
24.5
29.2
20.6
24.8
56.2
73.3
97.2
157.6
35.0
43.5
1.5
0.9
3.9
4.0
20.9
26.7
11.1
17.0
23.6
41.6
19.8
22.2
0.3
0.3
2.8
4.6
1.3
3.4
3.4
5.0
36.9
47.9
40.9
45.5
31.8
34.1
113.0
150.3
13.7
12.9
18.6
26.8
15.0
6.0
18.4
24.3
2.6
6.5
24.7
26.3
20.3
37.2
17.9
24.3
8.3
3.4
43.1
57.1
20.4
22.1
Artış
(%)
19.1
20.3
30.4
61.5
24.3
-40
2.5
27.7
53.1
76.2
12.1
0
64.2
161.5
47.0
29.8
10.1
7.3
33.0
-5.9
44.0
-60
32.0
150
6.4
83.2
35.7
-59.0
32.5
8.3
KONFEKSİYON
2010
2011
(Milyon $) (Milyon $)
183.3
220.9
123.0
151.5
582.3
678.3
162.9
174.8
297.1
327.4
11.4
10.6
71.4
94.5
24.7
19.1
1.8
1.6
169.8
205.0
71.8
77.5
14.8
16.1
47.5
59.3
5.5
7.8
24.2
24.7
18.7
18.9
29.1
24.0
9.4
14.5
33.5
55.3
1.8
0.8
2.1
2.4
13.6
8.7
8.0
5.6
8.2
8.3
5.7
4.7
59.7
64.7
1.1
1.6
26.9
28.2
15.8
14.0
4.3
8.0
Artış
(%)
20.5
23.1
16.4
7.3
10.1
-7.0
32.3
-22.6
-11.1
20.7
7.9
8.7
24.8
41.8
2.0
1.0
-17.5
54.2
65.0
-55.5
14.2
-36.0
-30
1.2
-17.5
8.3
45.4
4.8
-11.3
86.0
9
Güncel
İTHALATTA EK VERGİ, TEKSTİLDE YÜZDE 11-20,
KONFEKSİYONDA YÜZDE 17-30 ARALIĞINDA OLACAK
Bakanlar Kurulu’nun
2011/1476 Sayılı
“İthalat Rejimi Kararına
Ek Karar”ı,
24 Mart 2011 tarihinde
Resmi Gazete’de
yayınlanarak
yürürlüğe girdi.
Yerli tekstil ve hazır giyim üreticilerinin ithal ürünlere karşı uğradığı haksız rekabetin önüne geçmek için getirilen vergi, dokuma kumaşta yüzde 11-20, örme ve dokuma konfeksiyon ürünlerinde ise yüzde 17-30 aralığına çekildi. Dış Ticaret Müsteşarlığı 13 Ocak’ta Resmi Gazete’de yayınlanan tebliğ ile ‘haksız ithalat’a dur diyerek ‘koruma önlemleri soruşturması’ açılmasını ve
bu süreçte AB ve serbest ticaret anlaşması yapılan ülkeler hariç belirli kategorilerdeki dokuma kumaşların ithalatından yüzde 30, dokuma ve örme hazır giyim ithalatından ise yüzde 40’a
varan oranlarda ek vergi getirilmesini öngörmüştü. Bakanlar Kurulu tarafından yapılan değerlendirme ertesinde, açılan korunma önlemi soruşturması paralelinde, söz konusu tekstil
ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatında uygulanacak ilave Gümrük Vergisi’nin tüm ürün gruplarında 10’ar puan indirilmesine karar verildi. Uygulama, kararın yayınlandığı tarih olan 24 Mart'ı
takip eden 120'nci günde, 22 Temmuz 2011 tarihinde yürürlüğe girecek ve ilave Gümrük Vergisi teminata bağlanmak suretiyle tahsil edilecek.
İthalat rejiminde dokuma kumaşta 5111, 5112, 5208, 5209, 5210, 5211, 5407, 5408, 5512, 5513,
5514, 5515, 5516’lı, örme konfeksiyonda, 6101, 6102, 6103, 6104, 6105, 6106, 6107, 6108, 6109,
6110 ve 6112’li ve dokuma konfeksiyonda 6201, 6202, 6203, 6204, 6205, 6206, 6207, 6208 ve 6211’li
Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu’nda (GTİP) yer alan ve Karar’da 12’li GTIP pozisyonunda isimleriyle belirtilen ürünlerin ithalatında, ilave gümrük vergisi teminata bağlanmak suretiyle alınacak. Söz konusu Karara göre, AB, EFTA ile Türkiye'nin serbest ticaret anlaşması bulunduğu İsrail, Makedonya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Fas, Batı Şeria ve Gazze Şeridi, Tunus, Suriye, Mısır, Gürcistan, Arnavutluk, Sırbistan, Karadağ ve Kosova'dan gerçekleştirilecek ithalatta, ilave gümrük vergisi alınmayacak. En az gelişmiş ülkeler (EAGÜ), gelişme yolundaki ülkeler (GYO), özel teşvik düzenlemelerinden yararlanacak ülkeler (ÖTDÜ) ile diğer ülkelerden (DÜ)
ithalatta alınacak ve teminata bağlanacak ilave gümrük vergisi oranları, vergi sütunlarında 'artı' işaretinden sonra parantez içerisinde gösterildi. Parantez içinde gösterilen nispi vergi artışı, 'MİN USD/KG' olarak gösterilen miktardan düşük hesaplanması durumunda minimum mik-
10
tarlar, 'MAK USD/KG' olarak gösterilen miktardan yüksek olarak hesaplanması durumunda ise maksimum miktarlar dikkate alınarak söz konusu maktu vergiler ABD Doları cinsinden hesaplanarak teminata bağlanacak.
Her halükarda hesaplanan toplam vergi oranı Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun'da gösterilen hadlerin yüzde 50 artırılmış
düzeyini aşamayacak. Aşması durumunda söz
konusu kanunda gösterilen hadlerin yüzde 50
artırılmış düzeyi uygulanacak.
DTM, yerli üreticilerin başvurusu üzerine, bazı tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin ithalatında,
Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması'nın eki Korunma Tedbirleri Anlaşması
kapsamı dışında olmak üzere, İthalatta Korunma Önlemleri Hakkında Karar çerçevesinde gümrük vergilerinin yükseltilmesine ilişkin korunma önlemini de içeren soruşturma
başlatmıştı. Soruşturma açılmasına ilişkin kararları içeren tebliğler, 13 Ocak 2011 tarihli
Resmi Gazete'de yayımlanmıştı. Yerli üreticiler, 'dokuma kumaşların' ve 'hazır giyim eş-
yasının' ithalatında son yıllarda artış olduğu
ve yerli üretimin bu ithalattan ciddi zarar gördüğü ve ciddi zarar tehdidine maruz kaldığını belirterek, DTM'ye başvurmuştu. Başvuruya
ilişkin olarak yapılan ön incelemede yıllar itibarıyla ithalatın seyri ve yerli sanayinin ekonomik göstergelerine bakılmış, soruşturma açılması ve geçici önlem alınması için gerekli şartların oluştuğu tespit edilmişti. Ayrıca İthalat Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan ön inceleme raporu, İthalatta Korunma Önlemlerini Değerlendirme Kurulu'na
sunulmuştu.
Kurul, İthalat Genel Müdürlüğü tarafından sunulan ön inceleme raporunu değerlendirmiş
ve başvuru konusu eşya için İthalatta Korunma Önlemleri Yönetmeliği hükümleri
çerçevesinde korunma önlemi soruşturması açılmasına karar verirken, söz konusu ürünlerin ithalatında geçici önlem uygulanmasını, geçici korunma önleminin gümrük vergisinde artış şeklinde uygulanmasını önermişti.
Kurul; gümrük vergisi artışının, Diğer ülkeler (DÜ) için tekstil ürünlerinde yüzde 30, konfeksiyon ürünlerinde yüzde 40 olarak uygulanmasını önermiş, ayrıca gelişme yolundaki ülkeler (GYÜ), en az gelişmiş ülkeler (EAGÜ) ve özel teşvik düzenlemelerinden yararlanacak ülkeler (ÖTDÜ) için de yüzde 3040'ın altında vergi oranları teklif etmişti. Kurul ayrıca, ilave gümrük vergisi için kilogram
başına minimum ve maksimum tutarlar be-
lirlemişti. Buna göre, kurul, tekstil ürünlerinde, kilogram başına, DÜ için maksimum 4.5 dolar, minimum 1.25 dolar, GYÜ için maksimum 4 dolar, minimum 1 dolar, EAGÜ ve ÖTDÜ için
maksimum 3.75 dolar, minimum 0.75 dolar ilave vergi önermiş ve ilave verginin her halükarda 474 No’lu Gümrük Giriş Cetveli Hakkında Kanunda başvuru konusu eşya için gösterilen vergi hadlerinin yüzde 50 fazlasını aşmayacak şekilde sınırlandırılmasını istemişti. Kurul, soruşturma kapsamında konfeksiyon ürünleri ithalatında, DÜ için yüzde 40, GYÜ için yüzde 37, EAGÜ ve ÖTDÜ için yüzde 27 ilave gümrük oranları, vergi tutarının kilogram başına DÜ'ler için maksimum 20 dolar, minimum 5.5 dolar, GYÜ'ler için maksimum 18 dolar, minimum 4.5 dolar, EAGÜ ve ÖTDÜ için maksimum 16 dolar, minimum 3.5 dolar olarak önermişti.
Bakanlar Kurulu, İthalatta Korunma Önlemlerini
Değerlendirme Kurulu tarafından önerilen ilave
gümrük vergilerini tekstil ürünlerinde yüzde
30'dan yüzde 20'ye, konfeksiyon ürünlerinde ise
yüzde 40'tan yüzde 30'a indirerek uygulanmasına
karar verdi. DTM'nin yapacağı inceleme sonucunda,
tekstil ve konfeksiyon ürünlerinin yerli üretim ve
kullanım durumu tespit edilecek. İnceleme sonucunda, Bakanlar Kurulu’nca ilave gümrük vergisi uygulanmamasına karar verilmesi halinde, teminata bağlanan tutar ilgiliye iade edilecek.
İnceleme sonucunda, Bakanlar Kurulu’nca ilave
gümrük vergisinin teminata bağlanan miktardan daha düşük belirlenmesi halinde belirlenen ilave gümrük vergisi ile teminata bağlanan tutar arasındaki fark ilgiliye iade edilecek. Bakanlar Kurulu tarafından ilave gümrük vergisinin teminata bağlanan miktar ile aynı olarak belirlenmesi
halinde, teminata bağlanan tutar Hazine'ye irat kaydedilecek. İnceleme sonucunda Bakanlar Kurulu’nca ilave gümrük vergisinin teminata bağlanan miktardan daha yüksek olarak belirlenmesi
durumunda ise teminata bağlanan tutar Hazine’ye irat kaydedilecek, ancak aradaki fark tahsil
edilmeyecek. Bakanlar Kurulu tarafından ilave gümrük vergisi teminata bağlanmamış ürüne ilave gümrük vergisi getirilmesi halinde bu karar kapsamında geçmişe yönelik herhangi bir işlem
tesis edilmeyecek. DTM'nin Ocak 2011 ayında başlattığı soruşturma için 9 aylık bir süresi olmasına rağmen soruşturmanın bundan daha önce tamamlanması bekleniyor.
TEKSTİL VE KONFEKSİYON İTHALATINDA ALINACAK İLAVE VERGİLER
• DOKUMA KUMAŞ
- En az gelişmiş ülkeler (EAGÜ)
- Özel teşvik düzenlemelerinden yararlanacak ülkeler (ÖTDÜ)
- Gelişme yolundaki ülkeler (GYO)
- Diğer ülkeler (DÜ)
0 + (% 11, MİN. 0.75 USD/KG MAK. 3.75 USD/KG)
0 + (% 11, MİN. 0.75 USD/KG MAK 3.75 USD/KG)
6.4 + (% 18, MİN. 1 USD/KG MAK. 4 USD/KG)
8 + (% 20, MİN. 1.25 USD/KG MAK. 4.25 USD/KG)
• DOKUMA VE ÖRME GİYİM EŞYASI
- En az gelişmiş ülkeler (EAGÜ)
0 + (% 17, MİN. 3.5 USD/KG MAK. 16 USD/KG)
- Özel teşvik düzenlemelerinden yararlanacak ülkeler (ÖTDÜ)
- Gelişme yolundaki ülkeler (GYO)
9.6 + (% 27, MİN 4.5 USD/KG MAK 18 USD/KG)
- Diğer ülkeler (DÜ)
Not: İlave Gümrük Vergisi oranları, vergi sütunlarında 'artı' işaretinden sonra parantez içerisinde gösterildi.
11
Bizden
SENDİKAMIZDAN İŞ HUKUKU VE ÇALIŞMA
HAYATINA İKİ KAYNAK KİTAP
Sendikamız geçen ay işletmeler için rehber niteliği taşıyan iki yeni kitap yayınladı.
Kitaplardan biri, Prof. Dr. Fevzi Şahlanan'a ait. Şahlanan'ın Aralık 2004’ten bu yana
dergimizde yayınlanan Yargıtay Karar incelemeleri, ‘İş Hukuku ile İlgili Yargıtay
Kararları: Karar İncelemeleri’ adıyla kitap haline getirildi. SGK Başmüfettişleri Murat
Göktaş ve Cüneyt Olgaç'ın imzasını taşıyan ikinci kitap ise 'Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Hükümleri Çerçevesinde İşveren Uygulama Rehberi' adını taşıyor.
Bugüne kadar Türk tekstil sektörü için birçok projeye imza atan Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası, geçen ay iki yeni çalışmayı daha tamamladı. Sendikamız, biri çalışma hayatı, diğeri de iş hukuku alanında iki ayrı önemli başucu kitabına imza attı. Kitaplardan biri, sendikamızın yayın organı 'Tekstil İşveren Dergisi'ni takip
edenlerin yakından tanıdığı bir isim olan İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Fevzi Şahlanan'a ait. Prof. Şahlanan'ın Aralık 2004’ten bu yana dergimizin Hukuk ekinde yayınlanan yazıları ‘İş Hukuku ile İlgili Yargıtay Kararları: Karar
İncelemeleri’ adıyla kitap haline getirildi. İkinci kitap ise ‘Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Hükümleri Çerçevesinde
İşveren Uygulama Rehberi' adını taşıyor. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Hükümleri çerçevesinde hazırlanan bu kitabı hazırlayanlar ise yine alanında uzman isimler olan SGK Başmüfettişleri Murat Göktaş ve Cüneyt Olgaç.
İşletmeler için önemli bir başvuru kaynağı olacağını düşündüğümüz
her iki kitabın da geçen ay baskısı tamamlanarak, dağıtımına başlandı.
Kitaplarla ilgili bilgi veren sendikamız Genel Sekreteri Başar Ay, ‘İş Hukuku ile İlgili Yargıtay Kararları: Karar İncelemeleri’nin gelen yoğun ta-
12
lepler üzerine kitap haline getirildiğini
belirtiyor. Başar Ay, Prof. Dr. Fevzi
Şahlanan'ın kitabına yazdığı sunuş
bölümünde bu süreci şöyle anlatıyor: "Dergimiz içerisinde yer
alan Yargıtay Kararları ve karar
incelemeleri bölümü, gördüğü
yoğun ilgi üzerine Mayıs 2006
sayımızdan itibaren ayrı bir hüviyet kazanarak ‘Hukuk’ eki
haline dönüştürülmüştür.
Sendikamızın internet sitesinde de yer alan ‘Hukuk’ ekimiz işçi ve işveren
kesimi arasındaki İş Hukuku’na ilişkin davalarla ilgili Yargıtay Kararları ve karar incelemelerine yer vermesi nedeniyle sadece tekstil sektöründe faaliyet gösteren işletmelerimiz için
değil, tüm iş ve hukuk çevreleri tarafından büyük bir beğeni kazanmıştır ve merakla izlenmektedir. Birçok hukuki yayında kaynakça olarak gösterilen ‘Hukuk’ ekimiz, Aralık
2004 tarihinden itibaren Prof. Dr. Fevzi Şahlanan tarafından hazırlanmaktadır. Gelen
yoğun talepleri değerlendiren sendikamız,
dergimizde Aralık 2004-Ocak 2011 tarihleri
arasında yayınlanan Prof. Dr. Şahlanan’ın Yargıtay Kararları ile ilgili yapmış olduğu yorumları kitap haline getirmiş bulunmaktadır”
Prof. Dr. Fevzi Şahlanan ise kitabın önsözünde,
40 yıllık meslek hayıtının objektif ve hukukun
doğru olarak yorumlanması ve uygulanması çabası içinde geçtiğini hatırlatarak, “Bu temel anlayış, kitapta yer alan kararların seçiminde ve değerlendirilmesinde de egemen olmuştur” diyor. Şahlanan, çalışmanın kitap haline getirilmesini ise şöyle anlatıyor: “Bilindiği gibi Yargıtay 9. Hukuku Dairesi’nin tarafımızdan seçilen bir kararı her ay Türkiye
Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası Dergisi’nde değerlendirilmektedir. 2004 yılının
Aralık ayında yayınlamaya başladığımız karar
incelemeleri aradan geçen 6 yıl içerisinde ciddi bir birikime ulaşmıştır. Başlangıçta sendikanın aylık yayın organı olan dergi içerisinde yer alan karar incelemeleri günümüzde
dergi ile birlikte okuyucuya bir 'Hukuk Eki' olarak sunulmaktadır. Dergi içerisinde yer alan
veya 'Hukuk Eki' olarak sunulan bu yayınların okuyucunun kolaylıkla ulaşabilmesi ve sözkonusu aylık yayınlar arasında kolaylıkla ilgi
kurulabilmesi düşüncesiyle topluca bir kitap
olarak yayınlanması uygun görülmüştür."
Prof. Dr. Fevzi Şahlanan, Yargıtay Kararları'nın
İş Hukuku açısından önemini ise şöyle anlatıyor: "Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun İş Hukuku’na
ilişkin kararları, uyuşmazlığa konu somut olayın çözümünün ötesinde, konuya ilişkin mevzuatın uygulanması ve yorumu açısından
Yüksek Mahkeme’nin görüşlerini ortaya koymakta ve yol gösterici bir nitelik taşımaktadır. Bu kararların akademik çevrelerce bilimsel açıdan objektif olarak değerlendirilmesi
ve tartışılması ise yargı ile öğreti arasında karşılıklı bir etkileşim yoluyla İş Hukuku’nun ge-
lişimine katkı sağlamaktadır. Bu konudaki yayınların, toplantıların, seminerlerin temel amacı
da budur. Nitekim bu olgu akademik çevrelerde olduğu kadar Yargı çevrelerinde de zaman zaman ifade edilmektedir.”
Çalışma hayatı için önemli rehber
Sendikamızın geçen ay yayınladığı ikinci çalışma olan
'Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Hükümleri Çerçevesinde İşveren Uygulama Rehberi' isimli kitapta ise sosyal güvenlikle ilgili son mevzuatları bulmak mümkün. Kitabı SGK Başmüfettişi olan
iki isim yazdı. Bu isimlerden Murat Göktaş, 1997
yılında Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi
Bölümü'nden mezun oldu. 2008 yılında SGK İstanbul İl Müdür Yardımcılığı görevine atandı.
2009 yılında SGK Başmüfettişliği'ne getirildi.
100’ü aşkın eğitim semineri veren Göktaş,
halen Çalışma Hayatı adlı bir de canlı yayın
programı yapıyor. Kitaba Göktaş ile birlikte imza atan Cüneyt Olgaç ise 1998 yılında Hacattepe Üniversesi İİBF Maliye Bölümü'nden mezun oldu. Kopenhag Üniversitesi Ekonomi Enstitüsü'nde master programına katıldı. Halen SGK Başmüfettişliği ve Başkanlık Danışmanlığı görevini
sürdürüyor. Sosyal Güvenlik Dergisi Genel Yayın yönetmenliği de yapan Olgaç’ın çalışma hayatı alanında yayınlanmış 5 kitabı ve 250'den fazla makalesi bulunuyor.
Göktaş ve Olgaç'ın sendikamızın katkılarıyla yayınlanan 'Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Hükümleri Çerçevesinde İşveren Uygulama Rehberi’ kitabında, sosyal güvenliğin temel
kavramlarından işyerinin tesciline veya devrine kadar birçok konuda tanımlar ve mevzuata yer
veriliyor. Kitapta sosyal güvenlikte primler ve teşvik uygulamaları başlığı altında prim oranları, genel sağlık sigortası primi, işsizlik sigortası primi, sigorta prim teşvikleri, yemek parası, çocuk zammı, aile yardımı ve kıdem-ihbar tazminatı konularındaki mevzuatlar yer alıyor. Kitabın
'aylık prim-hizmet belgelerinin sosyal güvenlik kurumuna verilmesine dair usul ve esaslar' başlığı altındaki bölümünde ise e-bildirgeden bildirime ilişkin sürelere kadar tüm detaylı mevzuata
ulaşmak mümkün. Kitapta asgari işçilik uygulaması ve uzlaşma müessesesi ise ayrı bir başlık altında inceleniyor. Yine sosyal güvenlik sistemindeki para cezaları da ayrı başlıkta konu ediliyor. İş kazasının tanımından meslek hastalığının tanım ve kapsamına, geçici iş görememezlik ödeneğinden ölüm geliri ve bağlanma usulllerine kadar birçok konuya açıklık getiren kitapta
ayrıca terimler sözlüğü ve örnek bildirim formları da ek olarak yer alıyor.
Sendikamız Genel Sekreteri Başar Ay, kitap için hazırlanan sunuş yazısında Türk çalışma hayatının ilklerine imza atan ve yalnızca iş barışının değil ülke ekonomisinin de sigortası olma misyonunu sürdüren Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası'nın, ülke istikrarına ve Türk milli eğitimine her zaman büyük katkılar sağlayan bir teşkilat olarak çalışmalarını sürdürdüğünü
belirterek, bu doğrultuda sosyal sorumluluk projeleri kapsamında yer alan mesleki konularda üye işyerlerini ve kamuoyunu bilgilendirme amacıyla yapılan yayınlara bir yenisinin daha eklendiğine dikkat çekiyor. Ay, "Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yürürlüğe konulan hükümlerin uygulama esaslarını anlatan bu eseri, değerli üyelerimiz için bir başvuru kaynağı olması temennisi ile işletmelerin beğenisine sunuyoruz" diyor.
13
Vergi Dünyası
YURTDIŞI HEDİYELİK EŞYADA BAZI İNCE NOKTALAR
Nisan ayı geldi. Yurtdışına çıkışlar yavaş
yavaş hızlanacak.
Yurtdışına çıkanlar, Türkiye’ye beraberlerinde (yurtdışında aldıkları da dahil)
kişisel eşyaları ve hediyelik eşyalarla birlikte dönüyorlar. Bunun dışında bir de yurtdışından posta ile gelen eşyalar var.
Bilmeyenler olabilir, bu konuda bazı düzenlemeler oldu ve önceki uygulamalar
değişti. Bu yazımızda, son durumu Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2010/46 Sayılı Genelgesi doğrultusunda açıklayacağız.
Yolcu beraberi eşya
Yurtdışından, yolcu beraberinde getirilen eşyalarla ilgili ikili bir ayırım var.
1. Kişisel Eşya:
Yurtdışına çıkanlar, ülkeye dönerken beraberlerinde bir kısmını da yurtdışından aldıkları kişisel eşyaları getiriyorlar.
Bu konuda rahatlatıcı bir haber verelim;
gümrük vergisi açısından yurtdışından
getirilen kişisel eşyaların değeri yönünden
herhangi bir sınırlama yok. Örneğin, 5 bin
ya da 25 bin dolarlık kişisel eşya (yurtdışında alınanlar dâhil) getirilebilir. Hiçbir
vergi ödenmez.
Ancak 2009/15481 Sayılı Kararname
Eki Ek-9’daki listede yer alan eşyalar (sigara, alkol, kozmetik ürünler, elektronik/dijital eşya, vs.) için, değerine bakılmaksızın karşılarında yazılan miktarlarla sınırlı bir kısıtlama var.
2. Hediyelik Eşya:
Yurtdışından getirilen hediyelik eşyalarda 430 Euro’luk bir sınırlama var.
Hediyelik eşyanın değeri bu tutarı aşarsa, aşan kısım;
- AB ülkelerinden getirilen hediyelik eşyalar için yüzde 18,
- AB dışındaki ülkelerden getirilen hediyelik eşyalar için yüzde 20,
oranında vergiye tabi tutuluyor.
14
Prof. Dr. Şükrü KIZILOT
Hemen belirtelim, hangi eşyaların “kişisel”, hangilerinin “hediyelik” eşya olduğu, gümrük muayene memurunun takdirine bağlı.
Posta ile gelen
Posta ile gelen eşyalarda muafiyet 430
değil 150 Euro ile sınırlı.
Buna göre, gönderim başına değeri
150 Euro’yu aşmayan eşyalar vergiden
muaf.
Gümrük yetkilileri, posta ile gelen eşyalara, hangi sıklıkta geldiğine göre ba-
kıyor ve devamlılık arz ettiği
kanaatine vardıkları takdirde, 150 Euro’luk muafiyeti de
uygulamadan, ticari eşya olarak değerlendiriyorlar.
Posta ile gelen, ticari bir
özellik taşımayan ve değeri
151-1.500 Euro arasında olan
eşyalar; AB ülkelerinden gönderilmişse yüzde 18, bunun dışındaki ülkelerden gönderilmişse, yüzde 20 oranında vergiye tabi tutuluyor.
Değeri 1.500 Euro’nun üzerinde olan posta ya da kargo
ile gelen mallar ise mal ithalatı kapsamında değerlendiriliyor.
Cep telefonu
Cep telefonunun (TV, müzik çalar ve video oynatabilme özelliğine sahip olanlar
dâhil) vergiden muaf olabilmesi için yolcu beraberi kişisel eşya statüsünde olması
gerekiyor.
Her bir yolcunun, iki takvim yılında bir
adet ile sınırlı olmak üzere, telefonun değerine bakılmaksızın cep telefonunu gümrük vergilerinden muaf olarak yurda ge-
tirmeleri mümkün. Kullanılabilmesi için
telefonun yurda girişten itibaren bir ay
içinde GSM operatörlerinin yetkili mağazalarına gidilip pasaporta yazdırılması
gerekiyor.
Ayrıca hediyelik eşya statüsünde veya
posta/hızlı kargo taşımacılığı yoluyla muafen veya vergileri ödenerek cep telefonu
getirilmesi mümkün değil.
Yurtdışına gidenlerin, bu yazıyı gitmeden
önce bir daha okumalarında yarar var.
5.000 dolarlık sınır
Konumuz yurtdışına çıkışla da ilgili.
Bu nedenle, yurtdışına çıkışta beraberinizde taşıyacağınız nakit parayı da hatırlatalım.
Yurtdışına çıkarken, kişi başına 5 bin dolar ya da buna eşit yabancı parayı yanınızda çıkartabiliyorsunuz. Daha fazla olursa,
müsadere ediliyor ve ceza kesiliyor.
Banka kartı ile harcama yönünden ise hiçbir sınırlama yok.
Kartınızın ya da kartlarınızın durumuna göre 50 bin ya da 200
bin dolar harcayabilirsiniz. Yurtdışına para havale etmeniz yönünden de sorun yok. 50 bin ya
da 500 bin doları hiçbir sorgu
sual olmadan havale edebilirsiniz.
Ancak beraberinizde 5 bin doların üzerinde para olursa, işin
rengi değişiyor.
Nasıl, fıkra gibi değil mi?
15
Konferans
BU FIRSAT BİR DAHA GELMEZ,
TORBA YASA FIRSATINI KAÇIRMAYIN
Kamuoyunda 'Torba Yasa' olarak bilinen borçların yeniden yapılandırılmasını öngören
kanundan yararlanmak için zaman azalıyor. Yasa, sendikamızın Danışma Kurulu
Toplantısı'nda Şükrü Kızılot ve Ekrem Sarısu'nun da katıldığı toplantıda masaya yatırıldı.
Konuşmacılar yasanın büyük bir fırsat olduğunu belirterek, 2 Mayıs'a kadar herkesi
başvuru yapmaya çağırdılar.
Kamuoyunda 'Torba Yasa' olarak bilinen borçların yeniden yapılandırılmasını öngören kanun
sendikamızın Danışma Kurulu Toplantısı'nda masaya yatırıldı. Toplantıda, Gazi Üniversitesi
İİBF Maliye Bölüm Başkanı ve dergimiz yazarı Şükrü Kızılot ile Posta Gazetesi yazarı Ekrem
Sarısu, uygulamanın mali ve sosyal güvenlikle ilgili bölümleri hakkında üyelerimize bilgi verdi. Toplantının açılışında konuşan sendikamız Yönetim Kurulu Başkanı Halit Narin, düzenlemenin herkesin menfaatine olduğunu belirterek, "Yasada çok güzel şeyler var. Ama bunlar
bedavayla kapanacak şeyler değil. Yani bir miktar parasını verirseniz büyük yükten kurtulabiliyorsunuz. Eğer 'Parayı vermeden ben bundan sıyrılayım' diyorsanız, onu yapamıyorsunuz.
Üstünüzdeki bu yükten kurtulmak istiyorsanız, bir miktar para verip bu fırsattan istifade etmeliyiz. Bugüne kadar Türkiye Cumhuriyeti kanunlarında ilk defa bu kadar geniş kapsamlı,
af diyeceğimiz bir fırsat çıkmıştır" dedi.
16
Daha sonra söz alan Şükrü Kızılot ise Torba
Yasa'nın adının bile 832 kelimeden oluştuğunu ve 141 adet yasada değişiklik yaptığını
belirterek, "Kapsama giren alacaklar yönüyle
baktığımızda, gazetelerden okuduğunuz;
vergiler, idari para cezaları, sosyal güvenlik
primi, odalara olan aidat borçları, elektrik, su,
doğalgaz borçları, kaynak kullanım destekleme primi, liste uzayıp gidiyor ve 31 Aralık
2010 tarihine kadar olan borçları ve bu tarihe kadar verilmesi gereken beyannameleri
kapsıyor. Bu yönüyle neredeyse herkesi ilgilendiriyor" şeklinde konuştu.
Devletin birikmiş alacağının ciddi boyutta olduğunu belirten Şükrü Kızılot, "2011 yılı bütçesinde herhangi bir tahsilat konulmamış durumda. SSK, Bağ-Kur ve vergi yapılandırılmasıyla ilgili alacakların belli bir kısmı 2011
yılında tahsil edilecek. Ama 2011 yılı bütçesi
hazırlanırken ve kabul edildiği aşamada da buradan bir lira gelir gözükmüyor ve kuşkusuz
buradan devlete ciddi anlamda bir gelir olacak. Mayıs ayında ödemeler başlayacak. O yüzden 2011 yılında bütçenin zaman zaman fazlalık vereceğini görebileceğiz. O sevindirici bir
şey" dedi. Anaparada indirim olmadığını söyleyen Kızılot, şunları söyledi: "Faizler siliniyor
ve yeniden hesaplanıyor; düşük oranlı bir faiz ve 36 aya kadar vade oluyor. Örneğin, 2005
yılında 38 olan oran TEFE oranına göre alındığında 13’te 1’e falan iniyor. Gecikme faizi ve
gecikme zammı oranları yıllara göre değişiyor. TEFE oranları da değişiyor. Şöyle bir cümle kullanırsam çok yanlış olmaz: Birikmiş borçların işlemiş faizlerinin ortalama olarak 4’te
3’ü silinecek, 4’te 1’i tahsil edilecek, dersem
genel mesajı vermiş olurum. Borcu olanlar
başvuru süresini aman kaçırmasınlar. 2 Mayıs'ta bitiyor. Bu tarihe kadar dilekçelerin verilmesi gerekiyor. Ondan sonra da ödemeler
başlıyor. Yani Mayıs’ta vergilerin taksiti, Haziran’da da sigorta primlerinin taksitleri başlıyor. Bakanlar Kurulu’nun bir ay uzatma
yetkisi var. Tahmin ediyorum uzatacak. Ayrıca ödemelerin aksama noktası da çok önemli. İkiden fazla bir takvim yılında aksatma olmayacak. Yani 1 Ocak-31 Aralık arasındaki döneme takvim yılı diyoruz. Bir takvim yılında ikiden fazla aksaklık olmayacak. Aksayan taksitlere her ay yüzde 1.40 faiz uygulanacak. Üç
tane aksarsa o zaman 'yok arkadaş sen hakkını kaybettin' denecek. Eskiye dönecek, o nedenle ne yapıp yapıp, bulup buluşturup bunu
ödemek gerekiyor. Ciddi de bir tahsilat olacağa
benziyor. Çünkü iş sıkı tutuluyor bu kez."
Yasadaki bazı konulara da açıklık getiren
Şükrü Kızılot, "Eğer haciz varsa, hacizler
kalkmayacak, devam edecek. Sadece ödenen
kısma isabet eden haciz kalkacak. O da çok dü-
şük oranlı bir kısım. Ama banka kartıyla ödenirse, onların tamamı peşin ödeme gibi kabul edilecek. Fakat faizi uygulanacak. Maliye 'seçenekleri biliyorsunuz, durumunuza göre kararınızı siz
verin' diyor. Ayrıca 'Peşin ödersek indirim var mı' diye çok soruyorlar. Hayır, peşin ödemeye kesinlikle indirim yok. Anaparada hiçbir şekilde bir indirim söz konusu değil. Ama vadeli ödeyenle, peşin ödeyen arasında bir ayırım yapılmış, O da şu; her yıl için yüzde 5 faiz konmuş. Bir yıl vadeli mi ödeyeceksiniz 12 ay, onun üzerine yüzde 5 ekliyor toplam borcunuz ortaya çıkıyor. 36 aya
kadar taksit imkânı sağlanıyor. 36 ay bildiğiniz gibi üç yıl ettiği için toplam yüzde 15 faiz eklenecek. Ve her yıl itibarıyla da ikiden fazla taksitin aksatılmaması gerekiyor. Bunu bir kez daha belirteyim. Bu, normal bildiğimiz esnaf, sanatkar, tüccar, şirket, vatandaşla ilgili tablo" dedi.
Sadece futbol kulüpleri için 84 ay taksit imkânı tanındığını da anlatan Şükrü Kızılot, İl Özel İdareleri ve belediyelere olan borçlarda da 36 taksitte 72 ayı bulabilen bir ödeme kolaylığı yapılacağına dikkat çekti.
Şükrü Kızılot, matrah artırımı konusunda ise şu bilgileri verdi: "Genel olarak biliyorsunuz
bundan önceki yıllarda da uygulandığı için matrah artırımında vergi incelemesi yok. Burada öncelikle şu ipucunu vermek istiyorum. Varlık Barışı Yasası çıktı, bazı şirketler veya işadamları yüzde 2 ödeyerek ya yurtdışından para getirdiler ya da yurtiçinde belli bir miktar
beyanda bulundular. Burada da o durumda olanlar var. Şimdi bu matrah artırımı 2006’dan
başlıyor, 2006, 2007, 2008, 2009 varlık barışından dolayı eğer beyanda bulunduysanız matrah artırımı yapmanıza gerek yok. Hatta o Varlık Barışı'ndan getirdiğiniz para, matrah artırımından daha sağlam bir para. Şöyle ki: İşlemi itibarıyla hem Gelir Vergisi yönünden hem
Kurumlar Vergisi yönünden hem KDV yönünden bütün matrah farklarını kapsıyordu. Oysa
burada matrah artırımında her bir vergi türü için ayrı ayrı artırım, ayrı ayrı vergi ödemek
gerekiyor. Matrah artırımı yapanlar 2006-2007’yi artırmazsanız olabilir. Dikkat çekmek istiyorum: Sonradan unutulabilir, 'Biz atladık, dört yıllık birden matrahı artırdık oysa biz iki
yıllık da varlık barışından ödeme yapmıştık' dememeniz için belki notlarınıza, o durumda
olanlar, varlık barışını unutma, diye kendi kendinize bir not düşmenizde yarar var. Önce Ku-
17
Konferans
rumlar Vergisi yönünden bahsedersek, 'şirketinizin beyan ettiği kazancı 2009 yılında yüzde 5 artırın' deniyor. Geriye dönük de 20, 25, 30 artırdığınızda ve bununla ilgili olarak da yüzde 20 oranında bir vergi ödediğinizde vergi incelemesi, kurumlar vergisi yönünden yapılmayacak. Vergisini düzenli olarak ödeyenlere burada bir avantaj sağlanarak 'yüzde 15 olacak' deniyor. Diyelim ki şirketiniz 2009'da 200 bin lira kazanç bildirmiş. Yüzde 15 artıracak.
30 bin lira yapar. 30 bin liranın eğer vergisini düzenli ödediyseniz 30 bin liranın yüzde 15’i
4 bin 500 lira eder. 4 bin 500 liralık bir artırım yaptığınızda vergide, ödediğinizde, vergi incelemesi yapılmayacak. Eğer 2009’da vergilerinizi biraz aksatmışsanız o zaman yüzde 20’den
ödeyeceksiniz. Diğer yıllarda da gördüğünüz gibi 2008 yılı yüzde 20 artırılacak, 2007 yılı yüzde 25 artırılacak, 2006 yılı ise yüzde 30 artırılacak. Bu arada bana göre 2006 yılını artırmasanız da olabilir, diye düşünüyorum. Nedeni de şu: Maliye Bakanlığı'ndaki yetkili, 'Biz incelemelerde frene bastık. 2006 yılında kimseyi incelemeyi istemiyoruz. Matrah artırımları için belli bir süre var. Arkadaşlarımıza söyleyeceğiz bırakın defteri kitabı, elinizdekileri
bir an önce temizleyin ve gidin il il dolaşın, anlatın, devlete de para lazım, bunları izah edin,
diyeceğiz. Ve ondan sonra da 2012’den başlayarak bir strateji belirleyeceğiz' dedi. Dolayısıyla 2006 yılının bundan sonra inceleme istenmesi zayıf bir ihtimal. Hepinizin de bildiği gibi 2006 yılı, 2011 yılının sonunda zaman aşımına uğruyor. 2006 yılının, 2012’de inceleme istenmesi hukuken mümkün değil. Kişisel görüşüm bu, tabii ki kararı siz vereceksiniz. Eğer
şirket çok düşük kazanç bildirdiyse veya zarar ettiyse o zaman Maliye, '2009 yılında 24 bin
460 liradan aşağı kabul etmem' diyor. Mesela şirketiniz 100 bin lira kazanç bildirdi. Yüzde
15 artırırsa 15 bin lira eder. O zaman 15 bin liranın vergisini ödemek yerine Maliye, '24 bin
460 liradan aşağıyı kabul etmiyorum. Asgari matrahın bu olacak' diyor.
Gelir Vergisi yönünden de oranlar Kurumlar Vergisi'ndeki gibi aynı 15, 20, 25. Yani 2006, 2007,
2008, 2009’da gelir elde etmiş olup, bu gelirini vergi dairesinin bilgisi dışında bırakanlar, matrah artırımı yapıp kurtulabilecekler. Kira geliriniz var bildirmediniz, çok komik rakamlarla bunları sıfırlıyorsunuz. 2009 yılında 1 milyon kira gelirini bildirmeyen birisi 489 lira ödediğinde 'sen
2009’da kira geliri elde etmişsin hani bunun vergisi' denilemeyecek. Eş dost, komşu varsa yani dört yıldır gizleyen birisi, 1.700 lira civarında ödediğinde isterse 4 yılda bir milyon lira kira
gizlesin, ona bundan sorgu sual yok. Para ödemeye alışık değilim, tansiyonum yükselir, diyorsa 36 aya kadar da vade var. Kaçırılacak fırsat değil."
18
Sosyal güvenlik uygulamaları
Torba Yasa'yı çalışma hayatı açısından yorumlayan Ekrem Sarusu ise Torba Yasa 'nın
sosyal güvenlik prim borçlarını da yeniden yapılandırdığına dikkat çekerek, "Yasa SSK
prim borcu, Bağ-Kur prim borcu, isteğe bağlı prim borcu, sigortalılıkları durdurulanların
borcu, özel inşaatlar ve ihale konusu işleri nedeniyle asgari işçilik üzerinden hesaplanan
prim borçları, idari para cezaları, işverenlere
iş kazası ve meslek hastalığından işverenlerimize rücu edilen borçlar, sosyal güvenlik kurumunun yaptığı fazla ve yersiz ödemeler ve
sosyal güvenlik kurumuna olan kira borçları
yeniden yapılandırılıyor" dedi.
30 Kasım 2010 ve geçmiş aylara ait prim
borçlarının aftan yararlandığını belirten
Ekrem Sarısu, şunları söyledi: "İdari para
cezalarında da 31 Aralık 2010 tarihine kadar işlenen fiillere ilişkin olarak kesilen idari para cezaları af kapsamında. Af kapsamından yararlanmak için öncelikle 2 Mayıs
2011 tarihine kadar bir başvuru yapmamız
şart. Ama beklemeyin, hemen yarın gidip
başvurunuzu yapın. Neden, derseniz; başvuru hemen para ödeme anlamına gelmiyor. Prim borçlarını yapılandırdığımızda
peşin ödeyebiliyoruz, 36 aya kadar taksitle ödeyebiliyoruz. Peşin ödemenin güzel tarafı şu, Haziran 2011 Perşembe günü mesai saati sonuna kadar yaptığımız ödemeler peşin sayılıyor ve kanunun yayınlandığı 25 Şubat 2011 ile 30 Haziran 2011 tarihleri arasındaki dönem için herhangi bir faiz, fark ödemiyoruz. Bu güzel bir imkân.
Prim borçlarının aslından silinme yok, aslını ödüyoruz. Gecikme cezası ve gecikme
zamları siliniyor. Bunların yerine de enflasyon oranında bir gecikme zammı hesaplanıyor. Gerçekten çok ciddi ve büyük
avantajlar var. Bir yılda altı eşit taksitle ödersek borca yüzde 5, 1.5 yılda dokuz eşit taksitte ödersek yüzde 7, 2 yılda 12 eşit taksitle
ödersek yüzde 10, 3 yılda 18 eşit taksitle
ödersek yüzde 15 taksitlendirme faizi ilave ediliyor. Taksit şöyle hesaplanıyor: Prim
borcunun aslı, prim borcuna vade tarihinden kanunun yayınlandığı 25 Şubat 2011 ta-
rihine kadar hesaplanan enflasyon faizi, bir
de taksit seçeneğimize göre hesaplanan
taksitlendirme faizini yazıp topluyoruz, tercih ettiğimiz taksit sayısına böldüğümüzde
ödeyeceğimiz taksit tutarı çıkıyor. Taksitleri
her ay ödemiyoruz, iki ayda bir ödüyoruz. İlk
taksit 30 Haziran 2011 Perşembe günü mesai saati sonuna kadar ödeniyor. Ancak dava açılmaması gerekiyor. Bu konuda açılmış davamız varsa vazgeçiyoruz, kanuni yollara başvurmuyoruz. İsteğe bağlı sigorta
borçları da, prim borçları da af kanunundan
yararlanıyor. İşadamlarımızın bir bölümü isteğe bağlı sigortalı veya eşi çocukları, ailesinde, çevresinde çok sayıda isteğe bağlı sigortalı var. İsteğe bağlı prim borçları da
30 Kasım 2010 ve geçmiş aylar olacak. Af
kanununun yayınlandığı 25 Şubat 2011 tarihine kadar ödenmemiş bulunacak. İsteğe bağlı prim borçlarında da aynı 2 Mayıs'a
kadar başvuru var. İşadamlarımızı ilgilendiren çok önemli ve bilinmeyen bir konu da
sosyal güvenlik destek primi borçları. Sosyal güvenlik destek primi borçları da yararlanıyor. Destek primi şu: Sisteme 8 Eylül 1999 tarihinde geldi. Biliyorsunuz 8 Eylül 99’da bir kanun çıktı, emekli olmayı oldukça zorlaştırdı. Emekli olma çok zorlaştığı için de toplum buna 'mezarda emekli-
lik yasası' dedi. Emekli olup emekli aylığını kestirmeden Bağ-Kur'lu olmayı gerektiren bir
iş yapan yani kendi nam ve hesabına çalışan şirket ortağı olan anonim şirketlerin yönetim
kurulu başkanı ve yönetim kurulu üyeliği yapanların, sosyal güvenlik destek primi ödemesi gerekir. Bunu kimse bilmiyor, çoğu kişi de ödemedi. Şu anda on bin lira civarında ortalama borç geliyor. Destek primi 8 Eylül 1999’da Bağ-Kur'dan emekli olanlara geldi. 2 Ağustos 2003’te de diğer kurumlardan yani SSK, Emekli Sandığı ve sigorta ve bankaların özel
vakıf emekli sandıklarından emekli olanlar için geldi. Sonra siyasi otorite bu güzel tatlı bir
para, çünkü destek priminin hep getirisi var götürüsü yok, tekrar bir yasa yaptılar. 28 Ocak
2004 tarihinden sonra da tüm şirket ortakları, anonim şirketin yönetim kurulu başkanları, anonim şirketin yönetim kurulu üyeleri ve kurucu ortak, anonim şirket kurucu ortakları için de bu zorunluluk geldi. Ama 1 Ekim 2008’den itibaren anonim şirket kurucu ortakları Bağ-Kur sigortalısı olma zorunluluğundan çıktığı için kurucu ortaklar için 1 Ekim 2008’den
sonra bu zorunluluk yok. Destek primi borcu için aftan yararlanmak için öncelikle 2 Mayıs'a kadar gidip bir destek primi tescili yaptırmak gerekiyor. Tahakkuk eden prim borcunun aslını ve enflasyon oranında hesaplanan gecikme bedelini aynı diğerleri gibi klasik şekilde Haziran sonuna kadar ödersek başka bir bedel ödemeden, ama taksitle ödersek tercih ettiğimiz takside göre makul bir faiz ilave edilecek ve gecikme cezası ve gecikme zammının tamamı silinecek.
Bir sıkıntılı konu da özel inşaat ve ihale konusu işlerdeki asgari işçilik üzerinden hesaplanan primler. Özel inşaatlar bittiğinde dosyasının kapatılıp belediyeden iskân, oturma izni alabilmek için
SSK’ya gidip bir ilişiksizlik belgesi almamız gerekiyor. O belgeyi istediğimizde de SSK dosyayı açıyor, inşaatın maliyetine göre bir işçilik bildirilmiş mi, bildirilmemiş mi onu kontrol ediyor, eksik
işçilik bildirildiyse onu çıkartıyor. Onun üzerinden bir prim hesaplıyor. Onu ödersek ilişiksizlik belgesi alıp belediyeye götürüp iskân belgesi alıyoruz. İşte bundan dolayıdır ki büyük kentlerde konutların, binaların çok büyük bir bölümü, yüzde 80’e yakın olduğu ifade ediliyor maalesef oturma izni, iskânı yok. İşte yasa buna da imkân getiriyor 30 Kasım 2010 tarihinden önce bitmiş olan
özel inşaatlar ve ihale konusu işler için eksik işçilik primi tebliğ edilmişse kuruma başvurarak
ödeyebilirsiniz."
19
Güncel
TEKSTİL VE HAZIR GİYİM SEKTÖRÜ
İDDİASINI SANAL DÜNYAYA TAŞIYOR
Malum yeni Türk Ticaret
Kanunu’na göre her şirketin bir
internet sitesi olması zorunluluk.
Ancak Türk tekstil ve hazır
giyimcilerin çoğu bu süreci çoktan
geride bıraktı. Bugünlerde
neredeyse ‘özel alışveriş siteleri’
kurmak zorunluluk haline geldi.
Artık tekstil ve hazır giyimciler,
kurumsal sitelerinin yanında bu tür
platformlar kurarak yeni şubelerini
internette açıyor. Geçen ay bu
rüzgâra kapılan iki ünlü marka
Vakko daybuyday.com’u, Boyner
ise morhipo.com’u hayata geçirdi.
Şüphesiz hayattaki en keyifli şeylerden biri alışverişe gitmek... İster Metrocity ister StarCtiy'de
olsun isterse Osmanbey veya Nişantaşı gibi süslü bir sokakta, güzel renklere, tasarımlara ve
de fiyatlara bakarak dolaşmak insanı gezerken dinlendirir. Hatta bazen sakinleştirir, dertlerini unutturur. Bu geziler sırasında ya kendimize bir şeyler alırız ya da başkasına hediye. Ancak
tüm bunlar için vakit ayırmak zorundayız. Bugün dünya, bu işi internet ile çözdü. Herşeye yetişemeyenler artık makyaj malzemelerinden giysilere internette görüp, seçip sipariş veriyorlar.
Elbette gezerek, seçerek ve görerek alışveriş yapmaya benzemiyor ama insanlara sunulan bu
yepyeni alternatif her geçen gün çığ gibi büyüyor.
geçen gün yaşanan artış oldu. Boyner Holding Yönetim Kurulu Başkanı Cem Boyner,
holdingin e-ticaret dünyasına girişinin en
önemli nedeni olarak Türkiye'de internet kullanıcı sayısının 30 milyona ulaşmasının ve online alışverişe gösterilen ilgideki artışın bu
alana giriş yapma kararlarında en etkili
faktörler olduğunu bildirdi.
Türkiye'nin önde gelen tekstil ve hazır giyimcileri de sektördeki iddiasını on-line dünyaya da taşıyarak rakiplerinden aşağı kalmadığını gösteriyor. Şüphesiz bugün tekstil ve hazır giyimcilerin birçoğu, henüz yürürlüğe girmese de yeni Türk
Ticaret Kanunu'nun getirdiği zorunluluk çerçevesinde internet sitesine
sahip. Bu şirketlerin birçoğu da bu siteleri, fonksiyonel hale getirerek markalarını tanıttıkları, müşterilerini yeni ürün ve koleksiyonlar konusunda
haberdar ettikleri bir platforma dönüştürmüş durumda. Bu şirketler arasında Söktaş, Altınyıldız, Levi's, Epengle, Orta Anadolu ve daha birçok işletmeyi saymak mümkün. Ancak bugünlerde bazı işletmeler var ki, mevcut kurumsal internet sitelerinin yanında ‘özel alışveriş siteleri’ de kurarak sanal dünyaya yeni bir soluk getiriyor.
Cem Boyner, sitenin tanıtım toplantısında,
Çığ gibi büyüyen sanal alışverişin rüzgârına sadece geçtiğimiz mart ayında iki isim birden katıldı. Boyner Grubu’nun kurduğu ‘morhipo.com’ 22
Mart'ta, Vakko'nun hepsiburada.com ile birlikte hayata geçirdiği ‘daybuyday.com’ ise 3 Mart'ta açıldı. Her iki ünlü markanın da özel alışveriş sitesi kurmasında en büyük etken, internet kullanıcı sayısında her
20
dünyada e-ticaretin çığ gibi büyürken, medya ürünleri, hazır giyim ve tüketici elektroniği olmak üzere 3 büyük kategorinin öne çıktığını, Türkiye'de hazır giyim, yani ayakkabı, aksesuar ve ev tekstili bölümünün en büyük olduğunu söyledi. Boyner Grubu'nun bütün işinin hazır giyim, ayakkabı, aksesuar ve ev tekstilinden oluştuğunu, bu alandaki deneyimlerini ve tüketici bilgilerini kullanarak e-ticaret
alanına girmeye karar verdiklerini belirten
Boyner, "Bugüne kadar perakendede çok ezber bozduk. 1980'lerde 'müşteri kraldır' dedik, koşulsuz müşteri mutluluğunu getirdik.
Advantage Card'ı çıkardık, Fish, Back-up
derken bu kadar yenilikçi bir kurum olarak
alışverişin yenidünyasının dışında kalmamız
beklenemezdi. Ama bu dünyaya girerken de
herhangi bir oyuncu olarak giremezdik. Bütün internet alışveriş sitelerini taradık, birbirlerini tekrarlayan alışkanlıkları, ezberleri
inceledik, sorguladık, didik didik ettik ve çok
farklı bir dünya yaratmaya karar verdik.
Morhipo aslında bu dünyanın adı..." dedi.
Sadece kendi markaları değil, piyasadaki
yeni markalar ve rakiplerinin markalarının da
Morhipo'da bulunacağını bildiren Cem Boyner, "Aslında Morhipo çift sarılı bir yumurta...
İçinde hem sezon ürünlerinin indirimle alınacağı bir bölüm var hem sezon sonu ürünlerinin dehşet indirimlerle alınacağı bir bölüm
var. Bu alanda belki de bir ilk. Müşterilerimiz
perakende alanında bizden çok yüksek beklentilere sahip. Bizi sürekli iğne üzerinde tutuyorlar" diye konuştu.
Perakendedeki servis, sunum, kalite standartlarını internet ortamına taşıma misyonu
ile yola çıktıklarını ifade eden Cem Boyner,
morhipo.com sitesinin her yaş ve gelir grubuna sesleneceğini belirterek, şunları kaydetti:
"Yıllara dayanan perakende tecrübemiz ile
müşterilerimizi yakından tanıyor ve bizden
beklentilerini takip ediyoruz. Bu tecrübemizi ve Boyner Grubu'nun sahip olduğu sinerjiyi internet ortamına taşıyarak müşterilerimize farklı bir satış kanalından ulaşacak, onları yine şaşırtacağız, şımartacağız ve mutlu
edeceğiz. morhipo.com'un, exclusive bölümünde olağanüstü markaları yüzde 90'lara
varan indirimlerle sunarken, aynı
zamanda bir ilki gerçekleştirerek
yeni sezon ürünlerini de mağazalara göre daha avantajlı koşullarla satacağız. Amacımız bütün müşterilerimize onları her açıdan çok
mutlu edecek on-line alışveriş
tecrübesi yaşatmak. Sitenin yaşama geçtiği ilk günden itibaren
sunduğumuz markalar, ürün çeşidi ve lojistik hizmetlerinde mükemmellik ile liderliği hedefliyoruz.
Biz bu işe girerken tekerleği yeniden icat etmedik. Biz aslında 1971
yılından beri yaptığımız herşeyin
toplamını çözüm ortaklarımızla
beraber internet alanına taşıdık. Bir
yıldır bu işe hazırlanıyoruz. Bize en
iyi malzemelerle en iyi böreği yapmak düştü."
21
Güncel
İNTERNETTEKİ ÖZEL ALIŞVERİŞ SİTELERİ
MAĞAZA SATIŞLARINI DA ARTIRIYOR
Türkiye’de son zamanlarda tekstil ve hazır giyimcilerin kurduğu özel alışveriş sitelerinin yanında çeşitli girişimciler tarafından kurulan ‘özel alışveriş kulüpleri’ de artmaya
başladı. Bu şekilde hizmet veren özel kulüpler arasında Trendyol, Markafoni, Limango,
Giyimsepeti, Modaport gibi birçok platformu saymak mümkün. Bu kulüpler yaptıkları
kampanyalarla giyim markalarının bilinirliliğini de artırıyor. Örneğin bu tür bir alışveriş
kulübünü ziyaret eden bir tüketici, beğendiği bir ürünü, o markanın mağazasında da görme ihtiyacı hissediyor. Böylece alıcı o markanın yolunu tutuyor. Uluslararası araştırma şirketi TNS Sofres'in yaptığı bir araştırma da bu tezi doğruluyor. TNS Sofres’in özel alışveriş kulüpleri pazarıyla ilgili olarak genel internet kullanıcıları üzerinde yaptığı araştırmaya
göre, 10 kullanıcıdan 4'ü bir ürünü özel alışveriş sitesinde beğenip daha sonra mağazadan alma eğilimi gösteriyor. Özel alışveriş sitesinde yapılan kampanyanın ardından mağazadaki satışların artmasının nedenlerinin başında yüzde 62 ile ürünün özel alışveriş sitesinde beğenilmesi ancak stoklarda kalmadığı için site üzerinden alınamaması geliyor.
Kampanyayı gördükten sonra mağazadan alışveriş yaptığını söyleyenlerin yüzde 31'i, markayla özel alışveriş sitesi sayesinde tanıştığını, yüzde 19'u da özel alışveriş sitesi sayesinde markayı hatırladığını belirtiyor. Yine aynı araştırmanın sonuçlarına göre siteden alışveriş yapanların yüzde 61'i fiyat daha uygun olduğu için, yüzde 22'si kendi yaşadığı bölgede markaya ulaşma imkânı olmadığı için ve yüzde 17'si de geleneksel yoldan alışverişe vakit bulamadığı için özel alışveriş kulübünden alışveriş yapmayı tercih ediyor. Kampanyası yapılan markaların, özel alışveriş sitesi üyelerinin yüzde 13'ü ve son 6 ayda alışveriş yapmış üyelerin yüzde 23'ü arasında bilinirliği artıyor. Site üyelerinin yüzde 39'u
ve son 6 ayda alışveriş yapmış üyelerin yüzde 53'ü özel alışveriş kulübü ile yeni bir markayla tanışıyor. Uzmanlar, araştırma yurtdışında yapılmasına rağmen, sonuçlarının Türkiye'de de farklı olmadığını belirtiyor.
Cem Boyner, "Bu projeye, bir internet yatırımı, diye girmedik. Nasıl Akmerkez, İstinye Park'ta,
Cevahir'de olmamak olmazsa, internet kanalında satış kanalımız olmadan da olmuyor. Markalarımız ve grubumuz için internet kanalında olmamak imkânsız. Yeni bir satış kanalında varolmak, diye de bakabilirsiniz" şeklinde konuştu.
Cem Boyner, "Neden Morhipo?" sorusu üzerine "Gerçek cevabı; başka isim bulamadık. İnternet alanında herşey alınmış. 1.5 ay çalıştık. Sonunda Morhipo'da bir boşluk bulduk. Çok da hoşumuza gitti. Çok da benimsedik. Buradan çok kuvvetli bir marka yaratacağız" dedi. Cem Boyner, grup olarak ne kadarlık bir on-line satış hedeflediklerine ilişkin soruya da, ''2011 için cirosunun yüzde 5'ten biraz fazlasını hedefleyen markalarımız var. Morhipo ile birlikte 2012'de
bu rakamların yüzde 10'ların üzerine çıkacağını tahmin ediyoruz. Önümüzdeki 1-2 ay bütün enerjimizi Morhipo işimize vereceğiz. Grup markalarının bir kısmı diğer internet alışveriş sitelerinde var. Önümüzdeki birkaç ay geçtikten sonra tekrar bütün grup markaları, rakip olan bütün
internet sitelerinde iş yapabilecek" yanıtını verdi.
Morhipo.com Genel Müdürü Kaan Dönmez de Türkiye'nin, genç ve büyük nüfusu ile e-ticarette büyük bir potansiyele sahip olduğunu vurguladı. On-line alışverişe gösterilen ilginin her geçen gün arttığına işaret eden Dönmez, "Morhipo.com ile hedefimiz en geç 6 ay içerisinde günde 10 bin adet ürünü müşterimize ulaştırabilmektir" diye konuştu. Dönmez, e-ticaret cirosunun 3 milyar lira olduğunu belirterek, "Krize rağmen yüzde 50 büyümeler gösteren bir sektör..."
dedi. Kaan Dönmez'in verdiği bilgiye göre tekstilden ayakkabıya, çantadan aksesuara yüzler-
22
ce markayı, dünya modasına yön veren tasarımları, çarpıcı ürün seçeneklerini, kadın,
erkek, çocuk, ev&yaşam ve designers kategorileri altında cazip fiyatlar ile tüketicilerin
beğenisine sunacak olan morhipo.com, sadece geçmiş sezonun ürünlerini değil, yeni sezon ürünlerini de indirimli satacak. Sitede, ayrıca dünyaca ünlü markaların ürünlerinin yüzde 90'lara varan indirimlerle tüketiciyle buluşacağı 'Morhipo Exclusive' bölümü de yer
alacak.
Hakko'dan daybuyday.com
Vakko Yönetim Kurulu Başkanı Cem Hakko'nun, Hepsiburada.com ve yatırımcı Dinç
Artman'ın ortaklığında kurduğu yeni e-ticaret markası 'daybuyday.com' ise 3 Mart'ta
açıldı. Açılışını Vakko ürünleri ile yapan daybuyday.com, moda ve aksesuar kategorilerinin yanı sıra kozmetik ve çocuk gibi kategorilerde de faaliyet gösteriyor. Site,
hepsiburada.com'un altyapısından faydalanıyor. Daybuyday.com Genel Müdürü
Dinç Artman, 'private shopping (özel alışveriş)' olduğunu belirterek, amaçlarının
öncelikle firmaların stoklarını eritmek olduğunu söyledi. Türkiye'den ve dünyadan
birçok firmayla iletişimde bulunacaklarını
ifade eden Artman, öncelikle yerel tedarik
yapmak istediklerini ancak yurtdışından da
projeye katkı gelmesini öngördüklerini belirtti. Sitede ilk 4 gün tamamen Vakko Outlet satışı yapıldığını belirten Artman, geleneksel hale gelen Vakko Alışveriş Çadırı'nın
internet üzerinden müşterilerle buluştuğunu söyledi. Artman, Vakko'nun bugüne
kadar internetten hiç satış yapmadığını da
hatırlattı. İlk yıl için 20 milyon lira civarında ciro beklediklerini kaydeden Artman,
Vakko'nun ardından Valentino, Prada gibi
markaları sunacaklarını dile getirdi.
Dinç Artman’ın verdiği bilgiye göre daybuyday.com'a açılışın ardından siteye iki
günde 50 bin kişi üye oldu. Siteye en büyük
ilgi, büyük metropollerden geldi. Satış listesinin başında İstanbul bulunuyor. Daybuyday.com İstanbul, Ankara ve İzmir’in yanı sıra ülkemizin Doğu ve Güneydoğu bölgelerinden de yoğun ilgi gördü. Daybuyday.com’da ilk gün rekor satış gerçekleşti ve ürünlerin yaklaşık yüzde 30’u tükendi. Hedeflerinin, markaları stok yükünden
kurtarmak ve müşterilere hayallerindeki
markaları satın alabilecekleri fiyatlarda
sunmak olduğunu belirten Dinç Artman,
"Beklenti çıtamız yüksekti ancak müşterinin teveccühü bizi bu çıtanın çok üzerine taşıdı" dedi. Hepsiburada.com'un Genel Müdürü Aytuğ İğneli ise yaptığı değerlendirmede Türkiye'de 2011-2014 yılları arasında e-ticaret hacminde 'patlama' beklendiğini ifade ederek, pek çok markanın e-ticaret yatırımlarına başladığını, pek çok
oyuncunun da sektör için hazırlandığını
belirtti.
NAKO İNTERNETİ ÖRGÜ PALTFORMUNA
DÖNÜŞTÜRMEYİ BAŞARDI
Satış ve pazarlamanın yanı sıra interneti eğlenceli hale getirerek tüketicilere çeşitli alternatifler sunan markalardan biri de Nako markasıyla üretim yapan Ormo Yün… Şirket nako.com.tr’den satış yaparken aynı zamanda yaptığı kampanyalar ve hediye seçenekleriyle sanal alışverişi renklendiriyor. 40’a aşkın ürün çeşidi bulunan Nako, aynı zamanda bu sitede kurduğu Nako TV ile de örgü meraklılarına hizmet veriyor. Türkiye’nin
ilk ve tek kadın örgü internet televizyonu yayını özelliği taşıyan Nako TV’nin prodüksiyonları ise İMM stüdyolarında gerçekleştiriliyor. Aynı zamanda Facebook’ta da sayfası bulunan Nako’nun, internet sitesindeki çeşitli bilgiler bloglara ve tartışma platformlarına da
konu oluyor. İşte o tartışma platformlarından birinde Nako’nun internetteki gücünü yansıtan bir ziyaretçiye ait birkaç cümle: “Malumunuz kaliteli keçe çok zor bulunan bir ürün.
Ben ya istediğim renkte ya da kalınlıkta bulmakta zorlanıyorum. En azından İzmir' de satan çok az yer var ve ben daha hiçbirini bulamadım. Gerekli olduğunda internetten sipariş veriyorum. Yine sipariş vermek için internette gezinirken Nako'nun sayfasıyla karşılaştım. Meğer keçe evde de yapılabilecek bir şeymiş. Hemen sizinle de paylaşmak istedim. Vaktiniz bolsa buyurun deneyin.”
Dinç Artman'ın 'patlama bekliyoruz' dediği sanal ticaret platformuna önümüzdeki dönemde birçok perakendecinin de katılması
bekleniyor. Hatta Abdullah Kiğılı, Yılmaz Yılmaz (Koton), Ümit Zaim (Derimod), Mehmet
Hotiç, Yüksel Başeskioğlu (Zeki Triko), Nejdet Ayaydın (İpekyol), Tekin Acar ve Burak Çelet'in (Desa) aralarında bulunduğu 17 ismin
‘Perabayt Bilişim Pazarlama ve Dış Ticaret’
adlı bir şirket kurarak satışlarını internete taşımaya hazırlandığı belirtiliyor.
23
Ekonomik Diyalog
LAF ÇOK, TAHMİN YOK!
Zaman çabuk geçiyor. Ekonomik Diyalog köşesinde altı ay önce yazdıklarımı
okumaya oturduğumda gayri ihtiyari gerilmiştim. Acaba vahim bir tahmin hatası var mı? Neyse, tedbirli davranıp somut
tahmin vermekten kaçınmışım; galiba
akıllanıyorum.
Son yazım (Eylül 2010) şu sorularla bitiyor: “Bir: Aşırı değerli TL’ye rağmen ekonomi makul sayılacak büyüme hızları tutturabilir mi? İki: Tutturursa dış açık artışı hangi düzeye tırmanır? Üç: Bu çapta bir
dış açığın finansmanında sorunlar çıkar
mı? Dört: Büyüme duraklarsa iktisat politikası tepkisi ne olmalıdır? Konjonktürün
sırrı bu soruların cevaplarında gizlidir.”
Soruların gerçekçiliği sizi aldatmasın.
İşler öngördüğüm gibi gitmedi. Kafamdaki
senaryoyu iyi hatırlıyorum. Pek çok meslektaş gibi, ekonominin 2010 sonunda
yavaşlamasını bekliyordum. Çünkü kriz
döneminde geciktirilen tüketim doymaya
başlamıştı. Zaten talep artışı iç üretimden
ziyade ithalatı besliyordu. Yani “normal se-
24
naryoda” sorunu dış açıkta ve finansmanında değil, talep ve büyümenin teklemesinde görüyordum. Kış aylarında ekonomiyi canlandıracak iktisat politikalarını tartışacağımızı düşünüyordum.
Çok ilginç şekilde, sonbaharda konjonktür vites değiştirdi. Özel kesimin tüketim ve yatırım harcamaları aniden hızlandı.
Bırakın yavaşlamayı, ekonomi yeniden canlandı. Bir yandan dış açık her ay yeni bir rekora koşarken aynı anda TL tekrar değer kazandı. Dolayısı ile beklediğimin tersine, yılsonuna gelmeden gündemin zirvesine ekonomiyi soğutma arayışları oturdu.
Yeni harcama dalgasının kaynağında
kredi hacminde hızlı genişlemenin yattığını sanırım sağır sultan bile duydu. Ancak korelasyon nedensellik değildir. Kredi artışının üç unsurunu hatırlayalım: Vatandaş (tüketici ve müteşebbis) gelirinin
üzerinde harcama yapmayı arzulayacak;
bankalar ona kredi vermeyi kabul edecek;
kredi için kaynak olacak. Son ikisini kolay
çözüyoruz. Bankalar arası rekabetin sert-
leşmesi ve sıcak para girişi finansman boyutunu açıklıyor. Dolayısı ile vatandaşın tavır değişikliğine odaklanmak gerekiyor.
İlk akla gelen düşük faizdir. Fakat
yazdan sonbahara faiz değişmedi. İşsizlik
oranındaki düşüş de açıklamaya yetmiyor.
Demek ki başka bir yerde aramalıyız. Soruyu açık soralım. Vatandaşı geleceğe
güvenle bakmaya ve borçlanma riskini alıp
gelirinin üzerinde harcamaya iten ne
oldu? Cevabım var: Referandumdan çıkan
güçlü “evet” oyu siyasi istikrar ufkunu
uzattı. Vatandaşa güven verdi. Deja vu:
Olumlu siyasi gelişmeler daha önce de
ekonomide kırılganlığı beslemişti (“Hollanda hastalığı” demiştik).
Kasım’dan itibaren para politikasında
köklü bir değişikliğe gidilmesi bu sürecin
doğal sonucudur. Küresel krizde, kamu
maliyesi sağlam bile olsa, “kredi-iç talepdış açık” döngüsünün özel kesim bilançoları üzerinden ekonomiye büyük hasar
verdiği bir kez daha görüldü. IMF bile eski
dogmalarını terketti. Mali istikrarı tek
Prof. Dr. Asaf Savaş AKAT
başına faizin sağlayamayacağını, geçmişte olduğu gibi gereğinde döviz ve kredi piyasasına doğrudan müdahale gerekeceğini kabullendi.
Türkiye’ye yeni para politikası bileşimi ile yansıdı. Bir yandan faiz indirimi ile
TL’ye değer kaybettirmek, aynı anda munzam karşılık artışı ile kredi genişlemesini yavaşlatmak hedefleniyor. Ekonomi
yönetiminin amacı mevcut konjonktürün
piyasa tarafından şok tedavisi ile düzeltilmesini engellemektir. “İntizamlı düzeltme” arayışına tekabül ediyor.
Fevkalade önemli bir gelişmedir. Merkez Bankası’nın biraz gecikerek de olsa
“yüksek faiz-değerli TL” kısır döngüsünün
reel ekonomiye uzun dönemli maliyetlerinin kısa dönemde sağladığı yararlardan
çok daha yüksek olduğunu anladığına
işaret ediyor. Ayrıca, 2001 krizinde mali piyasaların yaşattığı psikolojik travmayı da
atlattığını gösteriyor. Nitekim yeni politika bileşimine bankacılık kesiminden gelen saldırıları büyük ölçüde göğüslediğini memnuniyetle izledik.
Önümüzdeki dönemin kritik sorusuna
gelelim. Yeni politika bileşimi büyüme hı-
zını ve döviz kurunu sürdürülebilir düzeylere çekmekte başarılı olur mu? Başarıdan ne anladığımıza bağlıdır. Eğer büyüme modelinde kısa sürede radikal bir
değişim, yani döviz kurunun ihracata yönelik büyümeyi teşvik edecek düzeye tırmanması bekleniyorsa, cevap olumsuzdur.
Hükümet istikrarı bozacak ve ekonomiye
“kazık fren” yaptıracak politikalara sıcak
bakmıyor. Uzun (birkaç yıl) geçiş dönemi
içinde tedrici bir düzeltme istiyor. Siyasi,
toplumsal ve ekonomik maliyetler açısından haklı da olabilir.
Ancak “intizamlı ricat” senaryosunun
da riskleri vardır. Kısa dönemde daha
muhtemel duranı, “kantarın topuzunu
kaçırma” korkusu ile parasal sıkılaştırmanın koşulların gerektirdiğine kıyasla yetersiz ve geç kalmasıdır. Son dört aylık uygulama bunu çağrıştırıyor. Munzam karşılıklarda tedrici artış yöntemi şu ana
kadar kredi hacmini denetim altına alamadı. Mart’ta daha sert önlemler geldi.
Sonucu önümüzdeki aylarda göreceğiz.
Buna paralel bir risk dış dünyada TL
varlıklarına talebin tekrar yükselmesidir.
Bu yönde işaretler geldiğini belirtelim.
“Risk iştahı” deniyor. Mali piyasaların
her zaman akılcı davranmadığı, çeşitli
nedenlerle ekonominin gerçeklerinden
kopabildiği biliniyor. Düşük faize rağmen
TL’nin değer kazanması Türkiye’nin politika açmazını derinleştirir. Kredi genişlemesinin denetimini zorlaştırır. Sanırım
sermaye hareketlerine müdahale arayışlarını güçlendirir.
Üçüncüsü dış dünya kökenli olumsuz
şoklardır. Petrol fiyatı tehlikeli düzeylere
tırmandı. Euro Bölgesi’nde sorunlar bir
türlü çözülemiyor. Japonya’da deprem
ve nükleer sızıntı küresel ekonomiye ek
sorunlar getirdi. Mali piyasaların “risk iştahı” aniden düşebilir. Üstelik bölgede yaşanan son olaylar Türkiye için ciddi siyasi riskler taşıyor. Bir ya da birkaçının
gerçekleşmesi, sermaye hareketleri ve tüketici güveni üzerinden ekonomik ve mali
istikrarı bozar. Aslında ekonomi yönetimi
bu şoklara karşı nispeten geniş bir manevra alanına sahiptir. Ancak politika
tepkisinin ne olacağını hiç kestiremiyorum.
“Lafı uzattın, hoca!” dediğinizi duyar gibiyim. Haklısınız; ama ben de haklıyım. Onyedi yıldır ilk kez bu yılbaşında gelen yıl için
tahmin yapmadım. Yukarıda anlattığım nedenlerini iki başlıkta özetleyebilirim. Bir:
Belirsizlik çok yüksek, eğilimleri göremiyoruz. İki: Mevcut konjonktür kısa dönemde bile sürdürülebilirliğin sınırına
gelmiştir, 2011’de şu ya da bu şekilde kırılması gündemdedir.
Velhasıl önümüzdeki dönemde sürprizlere hazırlıklı olmak gerekiyor. Sakın
gaza gelmeyin, tedbiri elden bırakmayın
derim.
25
Haznedar
TÜRK TİCARET KANUNU’NDAKİ DEĞİŞİKLİK ÜZERİNE…
Yıllardır medyadan hep birlikte izledik.
Türk Ticaret Kanunu değişikliği için çalışmalar başladı. Uzun bir uğraşı sonunda Prof. Dr.
Ünal Tekinalp’in başkanlık ettiği bir bilimsel kurul tarafından yasa taslağı yeniden hazırlandı.
Kanun Tasarısı, Türkiye Büyük Millet Meclisi
tarafından kabul edildi. Cumhurbaşkanı tarafından onaylandı. Ve nihayet 14 Şubat 2011 tarihli Resmi Gazete’de yeni Türk Ticaret Kanunu yayınlandı. Hazırlıkların başladığı haberinin
verildiği 1999 yılından, Kanun’un yayınlandığı
2011 yılına kadar tam 12 yılı geride bıraktık.
Oysa hazırlıklar çok kısa sürede olmasa bile
makul bir sürede tamamlanmıştı. Ancak hazırlanan Yasa Tasarısı, Meclis’te kabul edilmesi
için çok uzun süre bekledi. 1.535 maddeden
oluşan Tasarı’nın görüşülmesi çeşitli nedenlerle uzadı. Bir gün baktık ki, Kanun, Meclis Komisyonları’ndan ve Genel Kurul’dan jet hızı ile
geçip yasalaşmış bile. Eğer iktidar ve muhalefet partileri arasında uzlaşı olmasa idi bu Meclis döneminde de Tasarı’nın yasalaşamayıp kadük olması kaçınılmaz olacaktı.
Şimdi hukuki açıdan gerekli ikincil mevzuat
çalışmalarının yapılması gerekiyor. Yasanın yürürlüğe gireceği 1 Temmuz 2012’ye kadar yapılan değişikliklerin ve getirilen yeniliklerin kamuoyu ile paylaşılması icap ediyor. Pek çok kurum ve kuruluş tarafından yapılan, yapılmakta olan ya da yapılacak seminer, panel ya da çalıştaylarla hem kendi üyelerine hem basın aracılığıyla kamuoyuna hem de Kanun’un uygulamasına taraf olacak tüm ilgililere yapılan değişikliklerin ve getirilen yeniliklerin duyurulmasına çalışılıyor. Bunlardan bir tanesi de TÜSİAD tarafından başlatılan seminerler serisi…
İlki 15 Şubat’ta, diğerleri de 22 Mart, 1 Nisan
ve 22 Nisan da olan seminerler…
Aslında yapılan değişiklikler ve getirilen yeniliklerle 1.535 maddelik çok geniş kapsamlı
bir Yasa’yı iki sayfada özetlemek ya da tartışmak nasıl mümkün değilse, benim de iki
sayfadan oluşan bu sütunda Türk Ticaret Kanunu hakkında ahkâm kesmemin mümkün
olamayacağının bilincindeyim. Söylemek istediğim odur ki, hemen herkesin de bildiği üzere, 1956 yılında Yahudi asıllı Alman bilim ada-
26
mı Prof. Ernst Eduard Hirsch tarafından hazırlanan eski Türk Ticaret Kanunu aradan geçen 55 yıllık süreçte güncelliğini kaybetmiştir.
Yeni ekonomik yaşantımızda eksiklikleri ve eskidiği gerçeği karşısında değiştirilmesi kaçınılmaz bir hale gelmiş bulunan 1956 tarihli eski
yasal düzenleme olmasa idi, bugünkü yeni yasal düzenlemenin yapılamayacağını ifadeden
kaçınmayan Prof. Tekinalp’in de söylediği gibi
yasalar eskiyecektir, yeni koşullara uyum
sağlayacak düzenlemeler yapılması yeniden
gerekecektir.
Gördüğüm ve gözlediğim kadarıyla yeni
Türk Ticaret Kanunu, eski yasal düzenlemede pek çok esasın değişmesine ve yepyeni düzenlemelerin getirilmesine vesile olacak bir düzenleme olarak uygulanacağı günü beklemektedir. Belki de uygulanacağı 1 Temmuz
2012 tarihinde bile bazı düzenlemeleri kısa sürede değiştirilmek durumunda kalacaktır.
Bunu zaman ve uygulama sonuçları ile görme
şansına sahip olabileceğimizi de şimdiden
kabullenmek gerekir…
Yeni yasal düzenlemedeki
temel esaslar
Yeni Türk Ticaret Kanunu ile ilgili olarak ya-
pılan toplantılardaki konuşmalardan ve özellikle değerli hocamız Tekinalp’in konuşmalarından edindiğim bilgiler çerçevesinde yeni yasal düzenlemede temel amaç, 24 Ocak Kararları ile Türk ekonomisinde uygulanmaya
başlayan serbest piyasa mekanizmasının işlemesine ve Avrupa Birliği müktesebatına
uyum sağlamaktır. Şüphesiz bir ekonominin
büyümesinde özellikle Devletçilikten ya da karma ekonomiden uzaklaşarak serbest piyasa
mekanizmasına geçiş söz konusu ise hukuki
düzenlemelerin de “piyasa önceliklerine” göre
yapılması gerekmektedir. Bu çerçevede düşünüldüğünde zaten, piyasa esaslarının belirlenmesinde temel hukuki düzenleme niteliğini taşıyan Türk Ticaret Kanunu’nun öncelik alması ve bu yasal düzenlemede serbest piyasa esaslarının uygulanmasını sağlayacak ve
kolaylaştıracak düzenlemelerin yapılması
gündeme gelmektedir. Anladığım ve görebildiğim kadarıyla, yeni Türk Ticaret Kanunu’nda
bu temel amaca yönelik yeni düzenlemeler getirilmiştir.
Her şeyden önce yeni Türk Ticaret Kanunu mevcut hacmi ve içeriği itibariyle düşünülürse, ticari hayatın hemen her alanında değişiklik ve yeniliklerle dolu düzenlemeler içermektedir. Bugün bu yenilik ve değişikliklerin
bir defada ve iki sayfada anlatılmasının mümkün olmadığını ifade ederken değineceğim bir
iki başlığın da dergimiz okurlarının profiline ve
ilgi alanlarına uygun olmasına özen göstermek
durumundayım. Bu çerçevede, yeni Türk Ticaret Kanunu’nun şirketlere ilişkin yasal düzenlemelerinde benim dikkatimi çeken esasların bazılarını aşağıdaki şekilde özetlemekte yarar görüyorum.
• Şirketlerde şeffaflık esastır.
• Bunun için modern çağın imkânlarından da
yararlanılarak elektronik ortamda şirketlerle
ilgili her türlü idari ve mali bilgilere yasaların öngördüğü sınırlar içeriğinde ulaşmak
mümkün olacaktır. Buna ilişkin olarak yapılacak ikincil hukuki düzenleme ile esasların belirlenmesi gerekmektedir. Sermaye şirketlerini ilgilendiren bilgiler kendi internet si-
Tevfik ALTINOK
Hazine ve Dış Ticaret Eski Müsteşarı
Finans Kulüp Başkanı
telerinde 1 Temmuz 2013 tarihinden itibaren, yani Yasa’nın yürürlüğe girişinden bir yıl
sonra yayınlanacak hale gelecektir.
• Şirket ve yöneticileri için hesap verilebilirlik
ön planda tutulmuştur. Bu amaçla, öncelikle uluslararası finansal raporlama düzenine
geçişe elverecek muhasebe standartlarının
uygulanması öngörülmüştür. Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu’nun hazırlıkları
ve düzenlemeleri tamamlanmıştır Yeni Türk
Ticaret Kanunu’na göre 2012 yılı bilançoları
eski usulde hazırlansa bile 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren başlayan süreçte yeni Muhasebe Standartları’na göre finansal raporlama esasları yürürlüğe girmiş olacaktır.
• Yeni Türk Ticaret Kanunu hükümlerine
göre denetim mekanizması değiştirilerek şirketlerin bağımsız denetime tabi tutulmaları öngörülmüştür. Türk denetim standartlarına göre denetim uygulanmasına 1 Ocak
2013 tarihinden itibaren başlanmış olacaktır.
• Şirketlerde sermaye ile sınırlı mali sorumluluk ilkesi getirilmiştir. Ancak alacaklı Devlet olduğunda yine de bu sınırlı sorumluluğun pek geçerli olmayacağı anlaşılmaktadır.
Piyasada sınırsız sorumluluk nedeniyle her
şeyini kaybeden işadamları yerine, yatırım yapanların girdikleri riski bilerek yatırım yapmaları ya da borç verenlerin verdikleri borcun şirketin mal varlığı ile sınırlı olduğunu bilerek vermeleri tercih edilmiştir. Bu tercih
yapılırken, riski alanın sorumluluğuna doğru yönelen Avrupa Birliği’ndeki yaklaşıma
uyum sağlanmasına yönelinildiği gözlenmektedir.
• Yeni Ticaret Kanunu’nda Türk mali piyasa-
larının uluslararası mali piyasalara
entegrasyonunu sağlayacak düzenlemelere gidilmiştir. Türk şirketlerinin dışa açılımını kolaylaştıracak, yabancı yatırımcının da
önünü açacak bir düzen getirilmek
istenmektedir. Bu çerçevede kolay sermaye artırımı, alacakların
sermayeleştirilmesi, kurumsal
yönetişim, yönetim kurulu toplantılarında kolaylık, anonim şirketin kendi paylarını satın alması,
tek ortaklı anonim şirket modeli,
dönüştürülebilen ya da konvertibl
haklar, KOBİ’ler için özel programlar hakkında Kanun’daki yenilikleri öğrenmek ve öğretmek gerekmektedir.
• Yeni Ticaret Kanunu’nun belki de üzerinde
en fazla durulması gereken bir diğer ana konusu kayıtdışılıkla ilgili getirilen yeni düzenlemelerdir. Bugün maalesef Türk piyasalarının belki de en büyük zaaflarından biri olarak görülen ve gözlenen kayıtdışılığın sona
erdirilebilmesi yönünde Yeni Kanun’da öngörülen esasların uygulanması gerekecektir.
• Yeni Yasa, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na yepyeni görevler vermiş ve sorumluluklar yüklemiştir. Ticaret sicilinin elektronik ortam-
da tutulmasından, elektronik imzaya, “online” genel kurul ya da yönetim kurulu toplantılarından, halka açılmada ve sermaye piyasalarındaki kolaylıklardan doğrudan yabancı sermayenin gelişindeki kolaylıklara kadar pek çok yeniliğin yakından izlenmesi şirketlerin kendi menfaatleri açısından büyük
önem taşımaktadır.
• Bizzat Sanayi ve Ticaret Bakanı Nihat Ergün
tarafından yapılan açıklamalarda, Sanayi
ve Ticaret Bakanlığı’nın önderliğinde oluşturulan 25 ayrı komisyon çalışmaya Mart ayının ilk günlerinde başlamıştır. Bu çalışmalarda, özellikle Yasa’nın uygulamaya geçirilebilmesi için gerekli ikincil hukuki düzenlemelere ilişkin mevzuatın oluşturulması,
elektronik ortamın kurulması, ilgili bilgisayar yazılımlarının tamamlanabilmesi ve her türlü hazırlığın en geç
Yasa’nın yürürlüğe gireceği 1
Temmuz 2012 tarihine kadar yetiştirilmesi çabasına girişildiği anlaşılmaktadır.
Dileğim ve beklentim
Dileğim ve beklentim odur
ki, Türk Ticaret Kanunu’nun 2012
ve 2013 yıllarında iki partide yürürlüğe girerek uygulanmasından
önce, Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası’nın da kendi
üyelerini çok yakından ilgilendirdiğine ve ilgilendireceğine inandığım yeni hukuki düzenlemeler
hakkında onları bilgilendirecek
girişimlerde ve uygulamalarda
bulunmasıdır…
27
Paranın Merkezinden
FİNANSAL İSTİKRAR VE REZERVLER
Gelişen ülkeler için 60’lı ya da 70’li yıllarda uluslararası rezerv kavramı hem
değişik hem de biriktirme nedenleri
farklıydı.
O dönemlerde ülkeye gelen dövizler
merkez bankalarının elinde toplanırdı.
Ticari bankaların döviz bulundurma ve
bunları kullanma yetkileri çok sınırlıydı.
Döviz biriktirmenin amacı ise mal ithalatı için yapılacak ödemelerde döviz
sorunu yaşamamaktı. Yurtdışından alınan
malların üç aylık finansmanını karşılayacak dövizin merkez bankasında bulundurulması yeterli sayılıyordu.
Bu tanımlamaya hizmet ithalatı girmiyordu. Sadece mal ithalatında zorluklarla karşılaşmak, o dönem için ödemeler dengesinin “dengesini” bozan bir unsur sayılıyordu. “Böyle duruma düşen ülkelerin son müracaat merci” de IMF oluyordu.
Sermaye hareketleri
serbest bırakılınca...
70’li ve 80’li yıllarda durum değişti.
Sermaye hareketleri hem serbestleşti
hem de miktarı arttı. Dışarıdan borç bulabilme olanakları çoğaldı. Aynı zamanlarda bankacılık sektörünün döviz bulundurmasına olanak tanıyan düzenlemeler yapılmaya başlandı.
Buna karşı sermaye hareketlerindeki
oynaklıklar (volatilite) yükseldi.
Ülkeler sadece mal ithalatını karşılamak için değil, “birden duran” ya da akışı yavaşlayan dış sermayenin olumsuz etkilerinden kendilerini korumak için rezerv
biriktirmeye hız verdiler.
İşte bu aşamalardan geçerken bazı ülke deneyimleri de döviz rezervlerindeki artış trendini hızlandırdı.
Türkiye’nin 1994 yılında yaşadığı kriz
iç kaynaklı olmasına karşın ürken yabancı sermaye kısa bir süre içinde 6 milyar dolarlık dövizi yurtdışına çıkardı.
Döviz rezervi 3 milyar dolar olan Merkez
28
Bankası’nın bu duruma müdahale edecek gücü yoktu. Bu durumda IMF’nin kapısına bırakıldık.
Asya krizi ise rezerv biriktirme kültürünü tamamen değiştirdi. Asya’da rezervi yüksek olan ülkeler krizi hafif bir şekilde
atlatırken, tersi durumunda bulunanlar
ağır yaralar aldılar. Grafikten de izleneceği
gibi 90’lı yıllarda durumu fark eden gelişen piyasalara sahip ülkeler Asya krizin-
den sonra rezerv biriktirme yarışına giriştiler. Çin bu dalganın başını çekti.
Rezervlerin maliyeti
Rezerv biriktirmenin bir maliyeti olduğu kuşkusuz. Merkez Bankaları bu rezervlere ya satın alarak ya da borçlanarak
sahip olabiliyorlar. Satın aldıklarında piyasaya verdikleri likiditeyi çekmek için fa-
Gazi ERÇEL
Merkez Bankası Eski Başkanı
iz ödüyorlar. Borçlandıkları taktirde bu işlemin de bir faiz maliyeti var.
Profesör Dani Rodnik bu maliyeti uluslararası sermaye hareketlerindeki dalgalanmalardan kurtulmak için ödenen
bir sigorta primi olarak nitelendiriyor.
Tutulan rezervlerin maliyetinin milli gelirin yüzde 1’i kadar olmasının normal karşılanması gerektiğini belirtiyor.
Son küresel krizde yüksek rezerve
sahip olan ülkeler durumu yine daha az
hasarla atlattılar. Ancak bu kez “az hasarla atlatmanın kaynağı” değişikti. Geçmişte sermaye hareketlerindeki “ani duruşlar” nedeniyle dövize gereksinimin
arttığı dönemlerde ödemeler dengesi krizi çıkarken, şimdi bu dalgalanmalar finans
sistemi zayıf olan ülkelerde bankacılık krizine neden oluyordu.
Bu gerçek döviz rezervlerinin tutulmasının felsefesini değiştirdi. Rezerv
biriktirmenin amacı finansal istikrarın
sağlanması için yapılan bir sigorta şekline dönüştü. Dışarıdan borçlanan ya
da döviz şeklinde kullanılan kredilerde
sorunlarla karşılaşan ülkeler biriktirdikleri rezervleri buraların tamirinde
kullandıkları taktirde hasarı azaltacaklarını anladılar.
Bunun da ötesinde, küresel kriz sonrası merkez bankalarına bir de finansal
istikrarı koruma ve kollama görevi ve-
rildi. Krizle karşılaşan birçok sanayileşmiş ülkede finans sisteminin makro
denetiminde ortaya çıkan aksaklıkların
bankacılık krizine neden olduğu konusundaki görüş birliği, merkez bankalarının “makro prudential” diye nitelendirilen görevi de üstlenmelerini zorunlu
hale getirdi.
Merkez bankaları bir taraftan ellerindeki para basma yetkisini yüksek döviz rezervleri ile birleştirerek yeni bir güce kavuşurken diğer taraftan da uygulayacakları makro politikalarla finans sektörünü
daha sağlıklı bir hale getirerek yeni krizlere olanak tanımamak gibi bir şablona
oturtuldular. Kriz sırasında bu türden silahlara sahip merkez bankalarının sorunlarla en iyi şekilde savaşacakları varsayıldı.
Ne kadar rezerv gerekli?
Optimal döviz miktarının ne kadar
olacağı konusunda tam bir görüş birliği
yok. Geçmişte üç aylık ithalatı kaşılayacak
rezerv tutma yaklaşımı halen geçerliliğini yitirmiş durumda.
Son dönemlerde yapılan ampirik çalışmalar 4 kritere işaret ediyor.
1- Finansal piyasaların derinliği: Derinlik geniş anlamlı para arzının (M2)
milli gelire oranı ile ölçülüyor. Finansal de-
rinliği fazla olan ülkeler daha düşük rezerv
tutabiliyorlar.
2- Sermaye hareketlerinin açıklığı:
Sermaye hareketleri bir kısıntıya tabi olmayan gelişen piyasalara sahip ekonomilerin rezerv gereksinimi daha fazla
oluyor.
3- Dış ticaretin serbestliği: Dış ticaret
işlemlerinde kısıtlamaya gitmemiş ülkelerin döviz rezervi gereksinimi daha yüksek düzeylerde oluşuyor.
4- Döviz kuru rejiminin niteliği: Bir kura bağlı (peg) döviz kuru uygulamasında
rezerv ihtiyacı daha fazla. Son krizde de bu
saptama açıkça gözlendi.
Bu kriterlere göre genelde gelişen
piyasalara sahip ülkelerin resmi rezervlerinin milli gelirlerinin yüzde 20’si civarında olması optimal nokta olarak kabul
ediliyor.
Öte yandan finansal sistemin açıklığını gösteren M2/milli gelir rasyosu
düşük ülkelerde rezervlerin fazla tutulması gereği ortaya çıkıyor. Yüzde 40
oranı genelde benimsenen bir oran
oluyor.
Bu kriter ve kurallara göre ve milli gelirimizin 1 trilyon TL, M2 tutarının da 600
milyar TL olduğunu dikkate aldığımızda,
Türkiye’nin 150 milyar dolar civarında
bir rezerve sahip olması gerekeceği karşımıza çıkıyor. Türkiye’nin rezervlerinin şu
an 85.8 milyar dolar olduğunu düşündüğümüzde, gelecekte olası bir krizden korunmak için rezervlerimizi 60-70 milyar
dolar daha artırma zorunluluğu bir kez daha karşımıza çıkıyor.
Finansal istikrar için bu şart.
29
Ayın Konusu
EMTİA FİYATLARINDA UFUKTA BİR DÜŞÜŞ VAR MI?
Çatışmalar, şiddet olayları, doğal afetler emtia fiyatlarında büyük bir ralli dönemi
başlattı. Pamuk ve petrolün fiyat artışında liderliğe oynadığı bu yılın ilk 3 ayında
yaşananlar aynı soruyu yine gündeme getirdi: 1980-2000 döneminde yaşanan büyük fiyat
düşüşlerini bir daha görebilecek miyiz?
Nobelli Ekonomist Prof. Robert Solow'un, 1980-2000 dönemini ifade ederken kullandığı, "büyük emtia fiyatları düşüşü yılları", bugünlerde yerini tam tersi bir döneme bıraktı. Bugünlerde
kime sorsanız en büyük endişe kaynağı olarak emtia fiyatları gösteriliyor... Yükselen fiyatlar dünya ekonomilerini tehdit ederken, bazıları için de kazanç kapısı haline geldi. 3 yıl öncesine kadar paraşütsüz düşüşe geçen emtia fiyatları, krizden çıkış yılı olarak tanımlanan 2010'dan bu
yana dur durak dinlemeden artıyor.
Uzmanlar, ekonomideki canlanmanın yanında Kuzey Afrika ve Ortadoğu'daki gelişmeler, doğal afetler ile Çin ve Hindistan gibi yeni endüstriyel güçlerin ortaya çıkmasıyla birlikte emtia fiyatlarında yıllar sürecek bir rallinin startının verildiği görüşünde. Ancak uzmanlar emtia fiyatlarında toplu hareket yerine bundan sonra her bir ürünün kendi başına hareket edeceğini savunuyor. Uzmanlar buna en iyi örnek olarak mart ayını gösteriyor. Savaş, çatışma, şiddet olayları ve doğal afetler nedeniyle bu ayda emtia fiyatlarında oynaklık had safhaya çıktı. Pamuk, kahve, mısır, hampetrol, gümüş, nikel ve kalay gibi ürünlerde yılbaşından bu yana ciddi artışlar yaşanırken, şeker, paladyum ve çinkoda ise düşüş görüldü. Uzmanlara göre bundan sonra ise genel ekonomik görünüm emtia fiyatlarını etkilemeye devam edecek, fakat fiyatların şekillenmesinde
her bir ürünün kendi dinamikleri, arz ve talep dengesi büyük oranda belirleyici olacak.
Uzmanlara göre geçen yıl olduğu gibi bu yıl da en iyi performansı değerli metaller gösterecek.
30
Hatta geçen yıl başlayan tarım ürünlerine ve
metallere olan ilgi, kendi içinde değişik ürünlere kaydı. Bazı gözde ürünler yerini petrol, bakır, kalay, pamuk ve hububata bıraktı. Öyle ki
çok değil daha 1 yıl önce petrole 2011 için ortalama 90-100 dolar fiyat biçen uzmanlar bu
tahminini çoktan tutturdu. Mart sonu itibariyle
Brent türü petrolün fiyatı 115 dolar düzeyine
yükseldi. Yılbaşından bu yana yaşanan artış
ise yüzde 22 oldu.
Benzer tahmini altın için yapanlar da doğru
yolda ilerliyor. Ekim 2010'da, altının 2011'de
1.400 dolar olacağını öngören JP Morgan, bu
rakamı daha mart başında tutturdu. JP Morgan sadece gümüş fiyatında şaştı. Şu an 30 dolar düzeyinde bulunan gümüş için ise 21.5022.50 dolarlık fiyat öngörmüştü. ABD’li milyarder yatırımcı Jim Rogers'ın, "Altının onsu
Emtia...
2000 doları görecek" dediği öngörü ise henüz
gerçekleşmedi. Ancak altının onsu, Nobelli
Ekonomist Prof. Robert Solow'un "büyük
emtia fiyatları düşüşü yılları" diye tanımladığı 1980-2000 döneminin başında da 850 dolar civarındaydı. Fiyat 2000 başında 170 dolara kadar geriledi. Sonrasında ise yeniden artış trendine girdi Irak Savaşı'nda 300 dolara,
2008'deki mortgage krizi sırasında 1000 dolara yükseldi. Altın bugünlerde Ortadoğu ve
Kuzey Afrika ülkelerindeki Yasemin Devrimi'nin etkisi ile daha da yükselerek 1.400 dolar civarına geldi. Bazı uzmanlar 'fiyatlar yaza 1000 dolara geriler' dese de bazıları 1980
yılı fiyatı baz alındığında, altının reel gücünü
yansıtan gerçek fiyatının 2 bin 500 dolar seviyelerinde olduğu görüşünde. İstanbul Mücevherciler, Kuyumcular ve Sarraflar Derneği
Başkanı Mehmet Ali Yıldırımtürk ise "Altındaki yükseliş bazı yatırım fonlarının spekülatif
yönlendirmelerinden kaynaklanıyor. İçeride
bu artışı destekleyecek bir talep yok. Yazın,
temmuz ayından sonra dünya genelinde hızlı bir likidite gerilemesine geçilirse ons 1000
dolarlara kadar gerileyebilir” öngörüsünde
bulunuyor. Altının beklendiği kadar yükselmediğini ileri süren Yıldırımtürk, “Altında bir
yorgunluk söz konusu, satış ağırlıklı seyirler
oluşuyor. Kaddafi görevi bıraktığında petrol
ve altın fiyatları gerileyecek. Bu yorgunluğun
bir diğer belirtisi ise gelişmekte olan ülkelerde
sıcak paraya ilişkin alınan tedbirler. Faiz artırım süreci başlarsa yatırım fonlarının nakde geçme eğilimi artacak ve altına satış gelecek" diyor.
Kolayca tahmin edilebileceği gibi, diğer değerli metaller ve emtialarda da benzer fiyat
artışları ve tartışmalar yaşanıyor. Örneğin,
buğdayın ton fiyatı, 1980'de 186 dolardı.
Ağustos 2000'de 71 dolara kadar düştü. Ardındansa rekor bir artış göstererek 500 doların üzerine çıktı. 2008'e gelindiğinde ise ekmeklik buğdayın tonu ABD'de 660, Kanada'da
490, Arjantin'de 325 dolara çıktı. 2008'de
makarnalık durum buğday ise İtalya'da 725,
Fransa'da 890 dolara kadar tırmandı. Sonrasındaki 2 yıl boyunca ise ekim alanlarının
genişlemesine bağlı olarak fiyatlar 200-300
dolar arasına çekildi. Şubat ayına gelindiğin-
de ise fiyatlar 400 dolar civarına ulaştı. Hatta Çin'de son 6 ayda küresel ısınmanın yol açtığı kuraklık ve aşırı yağış gibi nedenlerle fiyatı neredeyse iki katına ulaşarak 460 dolara çıktı. Ancak
Japonya'da yaşanan deprem sonrası buğday bugünlerde ise biraz gevşemiş durumda. Dünyanın en büyük hububat ithalatçılarından Japonya'nın talebinin düşeceğine ilişkin beklentiler buğday fiyatlarını yılbaşına göre yüzde 6 aşağı çekti.
Tekstil ve hazır giyim sektörünün yakından takip ettiği pamukta da benzer bir süreç yaşanıyor.
Fiyatlar bir yıl içinde neredeyse iki katına çıktı. Yılbaşından bu yana yaşanan artış ise yüzde 35
düzeyinde. Pamuk şu anda iç piyasada 7 liraya satılıyor. Diğer emtialara göre yılbaşından bu yana en fazla artış kaydeden pamuk aynı zamanda son 140 yılın en yüksek seviyesine ulaşmış bulunuyor.
Peki, fiyatlar bundan sonra nasıl bir seyir izleyecek? Uzmanlara göre bazı emtialarda yüksek
fiyat düzeyi bir süre devam edecek. Bilindiği gibi genel kural, ekonomiler iyiye gidiyorsa önce
emtialara talep artar ve emtia fiyatları yükselir. Yok, eğer ekonomide kötüye gidiş varsa bu kez
para basılıp, altın, gümüş türünden bazı pasif yatırım araçları prim yapar. Emtia fiyatları yaklaşık 11 yıl önce yukarı yönlü bir trend içine girmiş, kriz ile beraber kısa bir mola sonrasında fiyatlar tekrar zirveye çıkmıştı. Şimdilerde ise bu zirveye taşınan fiyatların arz-talep dengesine
bağlı bir artış mı yoksa sanal mı olduğu yönünde tartışmalar var. Petrolün, demirin veya buğdayın bir yıl içerisinde ne kadar üretileceği aşağı yukarı zaten bellidir. Ne kadar tüketildiği de
yaklaşık olarak hesaplanabilir. Siz talep tarafını, sanal talepler ile şişirirseniz fiyatların katlanması kaçınılmazdır. Uzmanlara göre bugünlerde emtiaya hem reel hem de sanal talep devamlı
olarak artıyor. O yüzden emtialarda önümüzdeki dönem de yüksek fiyat devam edecek. Ünlü
yatırımcı Jim Rogers da gelecekte daha fazla sosyal ve siyasi çalkantı yaşanacağını ve emtia fiyatlarının artmaya devam edeceğini düşünüyor. Rogers, "Çok fazla hissem yok. Ne olacağını
bilmiyorum ama kurlarda daha fazla çalkantı, daha fazla sosyal rahatsızlık ve daha fazla hükümetin çökmesini bekliyorum. Bu yüzden kur ve emtia yatırımlarım hisselerden fazla" diyor.
12 yıldır emtialarda uzun pozisyonda olduğunu kaydeden ve gıda fiyatlarının çok fazla yükseleceği tahminini yapan Rogers, gıda ürünlerinin azlığının uzun süre devam edeceğini ve daha
fazla gerginlik yaratacağını söylüyor.
Yatırımcı Rogers'ın öngörüsü Nobelli Ekonomist Prof. Robert Solow'un, 1980-2000 dönemini
ifade ederken kullandığı, "büyük emtia fiyatları düşüşü"nün bir daha yaşanma ihtimalini de zayıflatıyor.
31
Ayın Konusu
TEKSTİLCİLERE GÖRE PAMUKTAKİ FİYAT DÜŞÜŞÜ KESİN
İplikçilere ve tekstil üreticilerine geçen yıl oldukça zor günler yaşatan pamuğun fiyatında 'hasat' beklentisi başladı. Spekülatif gelişmeler dolayısıyla bir yıl içinde 2 katına çıkan pamuk fiyatları, çiftçileri de pamuk ekimine yöneltmişti. Dünyada pamuk ekiminin artması, iplikçi ve tekstilcileri beklenti içerisine soktu. Uluslararası piyasalarda, pamuk arzının artması dolayısıyla pamuk fiyatlarında düşüş beklenirken, Türk tekstilciler ise şimdiden 2012 yılı Ocak ayı için '3 dolara' fiyat garantili Amerikan pamuğu sırasına girdi. Önümüzdeki yıl pamuğu uygun fiyattan almak isteyen tekstilciler, stoklarının belli bir kısmını anlaşmalı pamuğa ayırdı. Şu sıralar '7 TL'den satılan pamukta, üretim artışıyla birlikte fiyat düşüşünün yaşanacağına kesin gözüyle bakan bazı sektör temsilcileri ise şimdiden bu tür anlaşmaların yapılmasını riskli buluyor. Ekimine bağlı olarak fiyatın daha da düşebileceğine işaret edilirken, tekstil ve hazır giyim
sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin borsalara bağlı olarak hareket
etmemesi gerektiğine dikkat çekiliyor. Pamuk fiyatlarındaki spekülatif hareketler dolayısıyla, Türkiye'de artık pamuk yerine 'polyester' kullanımının artacağı görüşüne de dikkat çeken sektör temsilcileri, üretim dolayısıyla Türkiye'nin pamuktan vazgeçemeyeceğini ifade ediyor.
Örme Sanayicileri Derneği Başkanı (ÖRSAD) Fikri Kurt, pamuk ekimindeki artışın 2011 sonunda fiyatlarda düşüşe yol açacağına işaret ederek,
"2012 yılı Ocak ayı için Amerika 3 dolardan pamuk satmaya başladı bile.
32
Şimdiden Amerika'dan pamuk alımını bağlayan Türk işletmeleri var" dedi. Şu anda pamuk fiyatının 7 TL seviyesinde olduğunu hatırlatan Kurt, "3 dolar düşük bir rakam. Yani
bu bize gösteriyor ki pamukta eski fiyatlar olmasa bile bir düşüş olacak" dedi.
Emtia...
Türk tekstilcilerin düşük fiyat dolayısıyla
stoklarını tamamlamaya çalıştığına, dikkat
çeken Fikri Kurt, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Ancak şu anda iş yok piyasada. Örmeci de
iplikçi de sıkıntılı. İş var, diyenlerin yaklaşımını yanlış buluyorum. Herkes, Türkiye bu
konuda kazançlı, diyor. Ama öyle değil. Pamuk üretimi 1990'lı yıllarda olduğu gibi 900
bin tonlara ulaşırsa, üretici de tekstilci de
rahatlarsa ancak o zaman Türkiye kazançlı, diyebiliriz. Ancak şu anda hanemizde 7
zarar var. Türkiye pamuktan vazgeçemez.
Arz-talep dengesi bozuldu. Artık fiyatlar tutmuyor. Avrupa'dan gelen siparişler de
azaldı. Daha önce yüzde 100 kapasiteyle çalışan işletmem şu an yüzde 30-40 kapasiteyle çalışıyor. Dengesiz bir fiyat artışı var.
Pamuk fiyatı nerelerde durabilir bilmiyoruz.
Dünyada pamuk ekimi arttı. Eylül-Ekim'e
kadar pamuktaki bu spekülatif fiyatlar sürer. Sonrasında yeni ürünler geleceği için
bir düzelme olur gibi."
Tekstil sektöründe 2008 yılı krizinin atlatıldığını ancak 2011 yılında hammadde fiyatlarındaki artış ve yeterli sermayenin olmaması dolayısıyla yeni bir kriz başladığını söyleyen
Fikri Kurt, "Artık işletmeler birbirinin sırtından çalışmaya başladı. Hammadde fiyatlarında da spekülatif artışlar var. İşletmeler banka garantisi almadan birbirlerini destekliyorlar" açıklamasını yaptı. Türk tekstil sektörünün Avrupalı işletmeleri de finanse ettiğini ifade eden Kurt, "Avrupa, Çin'den mal aldığı zaman onlara yüzde 30 ödemeyi avans
olarak baştan yapıyor. Ürünle birlikte de paranın kalanını ödüyorlar. Biz çok zenginiz ya
Avrupa'yı da finanse ediyoruz. 90-120 günlük
vadelerle Avrupa'ya mal veriyoruz" diye konuştu.
Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD)
Başkanı Cem Negrin, pamuk fiyatlarının bir
sene içerisinde 2 katına çıktığını hatırlatarak,
"Petrol fiyatları da 140 dolar iken 70 dolar seviyesine düştü. Yani pamukta da bir düşüş olacak. Fiyatlar hayat boyu bu şekilde kalamaz"
dedi. Tarımsal anlamda pamuk ekiminin
tüm dünya genelinde artış gösterdiğini kaydeden Negrin, "Çünkü fiyatlar spekülatif şe-
PAMUK ARTTI, DOLARIN MALİYETİ DE YÜKSELDİ
Pamuk fiyatlarının rekor yüksekliklere çıkması, içeriğinde pamuk olan ABD Doları'nın
üretim maliyetini de iki katına çıkardı. ABD hükümeti geçen yıl 6.4 milyon yeni banknot üretti. Her birinin üretim maliyeti 9.6 sentti. Bunun içine kâğıt ve basım maliyeti de
dâhildi. Washington yönetiminin kamu harcamalarını denetleyen Government Accountability Office (GAO), banknotlarda kullanılan kâğıtlar için ödenen paranın, banknotların üretim maliyetinin büyük bir kısmını oluşturduğunu söyledi. Normalde, gazeteler ve
kitaplar ağaç hamurundan yapılıyor. Ancak doların kâğıt hamurunun yüzde 75’i pamuk,
yüzde 25’i ketenden oluşuyor. ABD, banknotlarında kullandığı kâğıtları Massachusetts merkezli Crane&Company’den alıyor. Şirket konu hakkında yorum yapmaktan kaçınırken,
ABD yönetimi de banknot 1 doları, madeni 1 dolarla değiştirmeyi şimdiden tartışmaya
başladı. Gerekçe olarak da demir paraların daha uzun süre kullanılabileceği ve çok sık
değiştirilmek zorunda olmadığı belirtiliyor. Bu değişimin Washington yönetimine önümüzdeki 30 yılda 5.5 milyar dolar tasarruf ettireceği kaydediliyor.
kilde artıyor. Eylülde bir mal fazlası olursa bu da pamuğun çıktığı hızda tekrar düşeceği anlamına gelir" dedi.
"Şimdiden mal alan firmaların da işi daha zor olacak. Tekstil ve hazır giyim sektörü borsalara
göre hareket etmemeli" diyen Cem Negrin, "Sattıkça mal almanız gerekir. Fiyatlamada sorun
yaşamamak lazım. Siz petrolü ekemediğiniz halde fiyatı düşüyor. Pamuk ekilebilir bir şey. Yani artışı size bağlı. Ancak onu da etkileyen hava şartları var. Bir kısım insanlar şimdiden anlaşmalar
bağlıyorlar. Kapasitesinin belli bir kısmını ayırıyorlar. Ama her şey Haziran ayında belli olur. Fiyatlar da 10. ayda oturmaya başlar" diye konuştu.
İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Başkanı İsmail Gülle, pamuğun
altından hızlı değerlendiğini belirterek, ''Türk hazır giyimciler endişelenmesin. Stoklarımız onları mağdur duruma düşürmeyecek kadar yeterli. Bu süreçte hem tekstilci hem hazır giyimci
hem de ülke kazanacak" dedi.
33
Güncel
ENFLASYON 41 YIL SONRA YÜZDE 4'ÜN ALTINDA
Yıllık enflasyon gıda
fiyatlarındaki düşüşün de
etkisiyle martta daha da eridi.
Enflasyon TÜFE'de 1970'in
Haziran ayından bu yana ilk
kez yıllık bazda
yüzde 4'ün altına indi.
Enflasyon yıllık bazda düşüşünü mart ayında da sürdürerek 41 yılın dibini gördü. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, mart ayında aylık enflasyon TÜFE'de yüzde 0.42, ÜFE'de
yüzde 1.22 arttı. TÜFE'nin yüzde 0.77, ÜFE'nin ise yüzde 1.18 artış göstermesi bekleniyordu.
Mart ayı itibariyle yıllık enflasyon ise TÜFE'de yüzde 3.99, ÜFE'de yüzde 10.08 oldu. TÜFE'de
ortaya çıkan yüzde 3.99 oranındaki yıllık enflasyon, 1970 Haziran ayından bu yana gerçekleşen en düşük enflasyon oranı oldu.1970 yılı Haziran ayında yıllık enflasyon yüzde 1.85 olarak
belirlenmişti.
TÜİK'in açıkladığı verilere göre ÜFE çift hanede kalmaya devam ederken Merkez Bankası'nın
temel aldığı çekirdek yerine açıklanan gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ile tütün ürünleri ve altın hariç fiyatlar martta yüzde 0.59 artış kaydetti. Yıllık çekirdek enflasyon ise yüzde
3.77 olarak belirlendi. TÜFE'de ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek
artış yüzde 1.57 ile ulaştırma grubunda gerçekleşti. Mart ayında endekste yer alan gruplardan çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 1.17, ev eşyasında yüzde 0.94, giyim ve ayakkabıda yüzde 0.77, eğlence ve kültürde yüzde 0.46, lokanta ve otellerde yüzde 0.43, konutta yüzde 0.38,
haberleşmede yüzde 0.34, eğitimde yüzde 0.29, sağlıkta yüzde 0.15, alkollü içecekler ve tütünde
yüzde 0.03 artış olurken sadece gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 0.41'lik düşüş görüldü.
Yıllık bazda TÜFE’de en yüksek artış yüzde 8.01 ile lokanta ve oteller grubunda meydana geldi. Mart ayında fiyatı en çok artan ürün yüzde 29.10'la ayva oldu. Onu yüzde 8.47'lik artışla elma, yüzde 8.45'le banka ile para havale ücreti, yüzde 6.57'yle yumurta, yüzde 6.52'yle mazot,
yüzde 5.69'la tavuk eti izledi. Fiyatı en çok düşen ürün yüzde 21.31'le kabak olurken, salatalık
yüzde 19.55, domates yüzde 16.19, kuru soğan yüzde 13.32 geriledi.
Bu arada Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan, gerek kamu maliyesi gerekse
para politikasının ekonominin genel dengelerini gözeten anlayışla koordineli olarak uygulanmasının, enflasyon konusunda elde edilen başarıda önemli rol oynadığını belirtti. Babacan, "2011
yılı Mart ayı itibariyle gerçekleşen yüzde 3.99 seviyesindeki TÜFE yıllık artış hızı, son 41 yıllık
dönemdeki en düşük enflasyon seviyesi olarak kayıtlara geçmiştir" dedi. Geçen yıl özellikle kırmızı et ve işlenmemiş bazı gıda ürünlerindeki arz yönlü fiyat hareketleri tüketici fiyatları enflasyonunda yukarı yönlü baskı yaparken, bu yılın ilk çeyreğinde bu mallarda görülen gerilemenin enflasyonu olumlu yönde etkilediğini belirten Babacan, genel olarak hizmet fiyatların-
34
daki düşüş seyrinin, 2010 yılından itibaren ana
enflasyon eğilimine uygun şekilde devam ettiğini kaydetti. Babacan, fiyatların, geçen
seneki baz etkisi ve özellikle petrol, diğer emtia ve işlenmemiş gıda fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak, yılın kalan döneminde
dalgalı seyretmesi ve yılsonu itibariyle TÜFE
yıllık artış hızının hedefin bir miktar üzerinde gerçekleşmesinin beklendiğini bildirdi.
AYLIK ENFLASYON
Aylar
Ocak 2011
Şubat 2011
Mart 2011
ÜFE
2.36
1.72
1.22
TÜFE
0.41
0.73
0.42
YILLIK ENFLASYON
Aylar
Ocak 2011
Şubat 2011
Mart 2011
ÜFE
10.80
10.87
10.08
TÜFE
4.90
4.16
3.99
Bizden
ADANA METEM ÖĞRENCİLERİ
PROJELERİYLE BAŞARIYA KOŞUYOR
Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası
bünyesindeki Türk Tekstil Vakfı'nın hayata
geçirdiği METEM'lerden biri olan Adana Sarıçam Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi başarıya doymuyor. Hazırladığı "Tekstil Sertifika Programlarının İncelenmesi" konulu projesi ile Avrupa Birliği tarafından desteklenmeye değer bulunan Adana Sarıçam
METEM, bu kez Milli Eğitim'in düzenlediği
iki ayrı proje yarışmasında dereceye girdi.
Projelerden biri bölge, diğeri ise Türkiye finallerine kaldı.
Adana METEM, British Council, MEB, Kız
Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü, Kadın Girişimciler Kurulu, Endeavor Türkiye sponsorluğunda düzenlenen "İşte Biz de VarızIII- Girişimcilik ve Yenilikçilik Yarışması"nda
hazırladığı "Koton-Fil" adlı projesi ilk elemeleri geçerek Adana genelinde 17 projeden 1'inci, Türkiye genelinde 726 projeden
ise ilk 60'a girdi. Böylece proje 5-7 Nisan
2011 tarihleri arasında Gaziantep'te yapılacak bölge finallerine kaldı. Adana METEM'in finallere kaldığı bir diğer yarışma ise
"6'ncı Proje Tabanlı Beceri Yarışması" oldu. "Sağlığıma Dokunma" adını taşıyan
proje önce il birincisi seçildi, ardından
Mersin'de düzenlenen yarışmada bölge
birincisi seçildi. "Üretim ve Mühendislik Da-
lı"nda bölge birincisi seçilen "Sağlığıma Dokunma" adını taşıyan proje; toplu yemek yenen
alanlarda bir kişinin birden fazla çatal, kaşık ve bıçak gibi yemek ekipmanlarına dokunmasını
önlemeyi amaçlıyor. Okul bünyesindeki "Robot Kulübü" tarafından tasarlanan makinede pnömatik, mekanik ve elektronik kontrol uygulanırken, projenin giderlerini ise okul-aile birliği karşıladı. Proje, bölge birincisi olarak Ankara'da 4-8 Nisan tarihleri arasında yapılacak
Türkiye finallerinde yarışacak.
Bu arada Adana METEM yetkilileri 12-13 Mayıs 2011 tarihinde Milli Eğitim Bakanlığı Erkek
Teknik Genel Müdürlüğü'nce 5'inci Robot Yarışması düzenlendiğini de hatırlatarak, bu yarışmaya da 'temalı robot' dalında katılmak istediklerini söylediler. Okul bünyesindeki 'Robot Kulübü'nün çalışmalarını sürdürdüğünü anlatan okul yetkilileri, "Bu yarışma içerisinde 2 adet robot
yapılacak olup zorlu bir parkuru tamamlaması istenecektir.
2 etaptan oluşan bu yarışmada 1 adet otonom ve 1 adet insan kontrollü 2 adet robot yapılacak. 2 adet robotun tahmini maliyeti 8 bin TL civarında olacaktır. Bu yarışmaya katılım amacımız Robot Kulübü'nde bulunan öğrencilerimizin pratik bilgilerini geliştirmek, seçtikleri mesleği sevmelerini sağlamak ve ülke genelinde okulumuzun adını duyurmaktır" dediler. Adana METEM 30'ar kişilik 10 sınıfta eğitim veriyor. Okulda 80 yataklı yurt ve 42 yataklı misafirhane de bulunuyor.
35
Finans
JAPONYA DEPREMİ VE EKONOMİK ETKİLERİ
Japonya’da deprem, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da karışıklıklar, Avrupa’da mali
problemleri aşma çabaları, Amerika’nın
zor toparlanan ekonomisi. Küresel piyasalar, dünyanın dört bir yanındaki coğrafyaları çok farklı açılardan takip etmek zorunda kalıyorlar.
Bu ay gündemin öne çıkan başlığı hiç
şüphesiz Japonya. Deprem ve sonrasında
ise tsunami ile beraber nükleer santrallerde yaşanan patlamalar ve radyoaktif sızıntı endişeleri piyasaları derinden etkiledi.
Ancak şurası muhakkak ki depremin
faturasının zaman içinde netleşmesi ile piyasalar üzerindeki potansiyel etkileri sonradan hesaplanabilecek.
Aslına bakacak olursanız Japon ekonomisi depremden önce de çok parlak durumda değildi. Daha birkaç hafta önce
uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard and Poor's Japonya'nın
kredi notunu düşürmüştü.
Oysa bundan 20 yıl önce ekonomistlerin en büyük favorisi Japonya idi. Tah-
36
minler; 2010 yılında Japonya’nın Amerika’yı geçerek dünyanın birinci ekonomisi olacağı yönündeydi.
Japonlar 2. Dünya Savaşı’ndan sonra
yıkılmış ülkeyi, ABD’nin ardından dünyanın ikinci büyük ekonomisi haline getirdiler.
Ekonomik kalkınmanın sadece dünyanın batı tarafında gerçekleştiğine ve gerçekleşebileceğine inananlara derslerini
veren ilk doğu ülkesi Japonya oldu.
Bugüne geldiğimizde Japonya ekonomisi dünyada en hızlı gerileyen ekonomilerden biri haline geldi. Şimdilerde
ekonomistler, Japonya’nın 20 yıl sonra ilk
beşte bile kendine yer bulamayacağını tahmin ediyor. Bu durum da yavaş yavaş gerçekleşiyor.
Japonya borsası şu anda 1989’daki değerinin beşte birinde, emlak piyasası felaket (1983’teki değeriyle hâlâ aynı) ve genel anlamda hiçbir değerlenme yaşanmıyor.
Yaşam standartları her geçen gün dü-
şen halen zengin ülkede, yeni nesil ekonomik durgunluktan başka bir şey bilmiyor.
Japon halkı çok uzun yaşıyor ve emeklilik fonlarından uzun yıllar boyunca yüklü maaş alıyorlar. Emekliliğe ayrılanların
yerine koyabilecekleri genç nüfusları da
yok! Emeklilerin sayısı her geçen gün
artarken, prim ödemeleri azalıyor. Kaynak
kuruyor…
Japonya'nın kamu borcu neredeyse İngiltere, Fransa ve Almanya'nın ekonomilerinin toplamı kadar. Borcun milli gelire
oranına bakıldığında Japonya yüzde 226 ile
gelişmiş ülkeler arasında açık ara en
önde. Japonya Başbakanı geçen yıl itiraf
etti; “Biz bu borçları ödeyemeyiz!”
Geçen yıl dünyanın en büyük ikinci ekonomisi tahtını Çin’e kaptıran bir zamanların ihracat devi, mucizeler yaratan Japonya şimdi yenilgiyi kabullenmiş bir şekilde kabuğuna çekiliyor.
Ellerinde ne genç bir nüfus ne de kullanabilecekleri doğal kaynakları var. Çin
Murat SAĞMAN
Ekonomist / Bankacı
ile başa çıkmaları neredeyse imkânsız. Çin
ise acımasızca Japonya’nın elinde olan her
üretim pazarını birer birer ele geçiriyor.
Güney Koreli ve Çinli rakipleri karşısında devamlı olarak zemin kaybeden
ülkenin neredeyse elinde kalan tek kozu,
ufak ufak eriyen güçlü sermayesi.
Deprem ile beraber Japonya, felaketin yaralarını sarmak için şimdi daha çok
kamu harcamasına ve borçlanmaya gidecek. Nitekim depremin hemen ardından, Japon Merkez Bankası piyasalara 265
milyar dolar tutarında fon sağlamaya hazır olduğunu açıkladı.
Neler olabilir?
- Kısa vadede altyapı yatırımlarının ve
konut gibi varlıkların zarar görmesi arzı
olumsuz etkilerken, tüketim talebi daha
da yavaşlar.
- Üretimde de azalmalar görülecektir.
Nitekim Sony, Toyota, Honda gibi önemli ihracatçı şirketler, Japonya’daki fabrikalarında üretime ara verdiler.
- Orta vadede ise kamu yatırımlarının,
sermaye yatırımlarının ve konut yatırımlarının mili geliri artırması beklenebilir.
Ünlü Japon aracı kurumlarından Nomura, ekonominin yılın son çeyreğinde pozitif büyümeye geçmesini öngörüyor.
Yine de nükleer sızıntının sonuçlarını bu kadar erken öngörmek zor. Hasar
büyüyebilir. Depremden zarar gören bölgenin ekonomisi bilgi teknolojileri ağırlıklı.
Geçmişten örnek alırsak, Kobe depreminde verilen mali destek 40 milyar dolar idi. Bu depremin hasarının daha büyük
olmasının beklenmesi ile 200 milyar dolar rakamları telaffuz ediliyor. Bunun da
milli gelire yüzde 3’e yakın katkıda bulunabileceği hesaplanıyor.
Ülkenin kamu borcuna, GSYİH oranı
yüzde 226. Japonya bu yeniden inşanın
fonlamasında problem yaşar mı?
Japonya zengin bir ülke ve ABD’nin
aksine yurtiçi tasarruf sahiplerinden fonlama sağlıyor. Japonya’da hane halkı tasarrufunun GSYİH’ya oranı yüzde 23 ile çok
yükseklerde…
Japonya ayrıca düşük maliyetle borçlanan bir ülke ve bu ülkenin 10 yıllık devlet tahvili getirisi yüzde 1.2 ile Almanya ve
ABD’nin yarısından daha az.
Japon hane halkının, yurtdışındaki yatırımlarını yene çevirerek ülkeye çekmeleri bekleniyor. IMF’nin tahminlerine göre
Japon tasarruf sahiplerinin ülke dışında
166 milyar doları var. Japonya yaklaşık 900
milyar dolar ABD devlet tahvili tutuyor.
Yeniden inşa ve yaşanan servet kaybının telafisi için bu kaynakların bir kısmının ülke içine gelmesi yenin değer kazanmasını getirecek. Ayrıca başta Avrupa
olmak üzere ülke dışındaki sigorta şirketlerinin deprem nedeniyle yapacakları
yüklü ödemeler yen cinsinden olacağından, bu durum yene olan talebi artırarak
yenin değer kazanmasına sebep olabilir.
Yen cinsinden borçlanarak yatırım
yapmış olan yatırımcıların pozisyon kapatmaları da yenin değerini yükseltebilecek. 1995 Kobe depreminin ardından da
yen 3 ay içerisinde yüzde 20 değer kazanmıştı. Ancak izleyen 6 ay içerisinde ise
parite yeniden deprem öncesi seviyelerine dönmüştü.
Dolar - Japon Yen’i paritesinin 80’lerde oturmuş seviyesi Japon ihracatçıları
için sınır olarak görülüyor.
Bundan sonra ilk etapta Japonya’daki felaket dolayısıyla başta Amerika ve Çin
olmak üzere tüm küresel üretimde düşüş
gözlenecektir. Enerji ve hammadde ithalatçısı olan Japonya’nın daralması, petrol
üreticilerini de olumsuz etkileyecektir.
Hisse senedi, gelişmekte olan ülke varlıkları ve petrol, bakır gibi büyümeye dayalı emtialar gibi riskli aktiflerden çıkış
gerçekleşti.
Söz konusu etkileşimler dünya ekonomisinin büyüme hızını yavaşlatacaktır.
Dünya emtia fiyatlarını düşürecektir.
Bu durumda gelişmiş ülke devlet
tahvili ve değerli metaller gibi güvenli liman olarak görülen enstrümanların ise talep görmesi beklenebilir. Dünyanın 3’üncü
büyük ekonomisi olan, geniş istihdam
sağlayan ve verimliliği yükselten Japonya ekonomisinin istikrarı kısa vadede küresel ekonomi için önem taşıyor.
Türkiye de mutlaka etkilenecektir.
Petrol ve emtia fiyatlarının düşmesi bu kalemlerde net ithalatçı Türkiye’nin maliyetlerini düşürecektir. Dış ticaret açığı ve
cari açığı küçülecektir. Olumlu olacaktır.
Ancak başlangıçta yaşanacak ekonomilerin duraksaması devresi mutlaka Türkiye piyasalarına da olumsuz yansıyacaktır.
Sonuçta unutmamak gerekir ki globalleşmiş dünyada küresel ekonomilerin
oluşturduğu denizde yaşanacak her dalga bizi de her zaman mutlaka etkileyecektir.
37
Tekno-Tekstil
DİJİTAL BASKI, TEKSTİL SEKTÖRÜNÜN HİZMETİNDE
Kumaşa doğrudan dijital baskıda önemli konulardan biri, baskı yapılacak kumaşın ön
hazırlık ve baskı sonrası fikse yapılması konusu. Kumaş ön hazırlığında, reaktif, asit,
dispers boya tipleri için kullanılacak kumaş içeriğine göre farklı işlemler uygulanıyor.
Bu ön işlemler sayesinde kumaş, baskı öncesinde hazırlanıyor ve baskıda boyanın
akmaması, yayma yapmaması, kumaş üzerinde en iyi kalitede baskıyı tutma imkânı
sağlanıyor. Bu sistemde, yaptığınız baskıda iz olmadığından emin olmak için, sürekli
olarak makine başında bulunup baskıyı izlemenize bile gerek kalmıyor.
D
ijital baskı, kelime anlamı olarak baskının bilgisayar destekli dijital ortamlarda yapılması demek. Biraz daha açıklayıcı olmak gerekirse son yıllarda geliştirilmesine hız verilen hassas dijital ortamların birden çok sağlayıcı desteğiyle bez, kumaş, naylon gibi yüzeylere yazılma işidir.
Günümüzde özellikle kumaş ve tekstil firmaları artık dijital baskı kullanıyor. Böylece hazırlanacak numuneler için günlerce kalıp, şablon hazırlanmasına gerek kalmıyor. Tekstil sektörüne yaklaşık olarak 15 yıldır hizmet veren BTC - Bilgi Teknolojileri ve Danışmanlık Hizmetleri Ltd. Şti.,
2005 yılı itibarıyla emprime baskı ve dijital baskı sistemleri konusundaki temsilciliklerini tek bir
çatı altında topladı. Emprime baskı ve tekstil dijital baskı konularında dünyadaki yeni ve kabul görmüş teknolojileri sektörle buluşturan BTC, bugün itibarı ile Türkiye’de yedi Avrupa merkezli firmanın Türkiye distribütörlüğünü yürütüyor. Tekstil dijital baskı teknolojileri konularında yapılacak yatırımların doğru olarak planlanması konusunda danışmanlık hizmetleri de veren BTC, sektöre bilgi aktarımı ve paylaşımı konularında da tanıtım seminerleri ve workshop’lar düzenliyor.
38
Kumaşa direkt dijital baskıda önemli konulardan biri baskı yapılacak kumaşın ön hazırlık ve baskı sonrası fikse yapılması konusudur.
BTC’nin distrübütörlüğünü yaptığı dijital baskı makinesi üreticilerinin metraj makinelerde DuPont Artistri, Konica Minolta, Monna Lisa,
Reggiani ve Rimslow, parça baskıda ise Kornit olduğunu görüyoruz. Dünya çapında çok sayıda kullanıcısı bulunan Rimslow, özellikle dijital baskı makineleri için geliştirmiş olduğu kumaş ön hazırlık, buhar fikse ve yıkama makineleri ile kullanıcıya pratik çözümler sunuyor.
Bu sayede dijital baskı makinesi yatırımı yapacak olan firmalar, ürünlerle birlikte bir dijital baskı işletmesi kurmuş olacak. Bu ürünler, kumaşın baskıya ilk hazırlık aşamasından
itibaren baskı sonrası fikse, yıkama ve kurutmaya kadar tüm ara ürünleri kapsar. Böylece bünyesinde dijital baskı makinesi yatırımı
yapmış olan bir tesis, baskı öncesi ve sonrası tüm işlemleri kendi bünyesinde tamamlamış olur. Tüm bu kumaş ön hazırlık ve baskı
sonrası işlemler, kumaşa direkt baskıda kullanılacak olan reaktif, asit, dispers ve pigment
baskıda ihtiyaç duyulacak işlemler olacaktır.
Kumaş ön hazırlığında, reaktif, asit, dispers
boya tipleri için kullanılacak kumaş içeriğine
göre farklı işlemler uygulanır. Bu ön işlemler sayesinde kumaş baskı öncesinde hazırlanır ve baskıda boyanın akmaması, yayma
yapmaması, kumaş üzerinde en iyi kalitede
baskıyı tutma sağlanır. Kumaş yıkamada ise
baskı sonrası buhar ile fikse olan baskılı kumaş, kullanmadığı boyayı yıkama esnasında
üzerinden atar. Böylece dijital baskıda tamamlanmış olan baskı, buharlama ve yıkama
sonrası hazır hale gelir.
Kayıpsız çalışma imkânı
Spot Ltd.’nin ithal ettiği markalardan biri
olan D-Gen’in Artrix GT makinesi, 100m²/saat
gibi bir üretim gücünü ve yüksek kaliteyi birlikte sunan uygun maliyetli endüstriyel dijital
tekstil baskı makinesi. Kayıpsız ve etkili üretimi birleştiren endüstriyel baskı makinesi Artrix GT, 508 delikli düzeye sahip baskı kafası ve
mürekkep, RIP yazılımı, CMS yazılımı entegrasyonu ile kayıpsız çalışabilmeye olanak
sağlıyor. Yapışkan blanketli banda sahip besleme sistemi, bi-streç tayt gibi kuvvetli elastiklerde bile stabil kumaşta besleme yapılabilmesine olanak tanımakta. Bant yıkama ve
kurutma sistemi ile donatılarak bandın her zaman temiz, yüksek baskı kaliteli çalışması sağlanıyor. Makine, masaüstü yazıcısı gibi kolay
bir kullanıma sahip.
D-Gen Baskı Makinesi, mürekkep, RIP yazılımı, renk yazılımı ve ön-işlem reçetesi için tek
bir uygulamada tam entegrasyon oluşturarak,
masaüstü yazıcısı kadar kolay bir kullanımı di-
jital tekstil baskısında mümkün hale getirir. Artrix GT, final sarım öncesi kurutucuya ihtiyaç duyar. FumeBuster (Duman Emici) opsiyonuna, kurutma esnasında oluşan dumanı (çoğunlukla buhar ve az miktarda tozdan oluşur) filtreleyip emmek için ihtiyaç duyulabilir.
Bant yıkama ünitesi, bandı temiz tutmanın haricinde yapışkanlı kalma süresinin de uzamasına
yardımcı olur. Fırça hem mürekkep kalıntılarını hem de kumaş havını yıkayarak yüksek kaliteli baskıya olanak sağlar. Mürekkep kartuş sistemi, her biri 2 kg’lık 8 renkli bir kombinasyondan
oluşur. Dahili çalışan IC çip, mürekkep tipi, kalan mürekkep miktarı gibi bilgileri, en iyi baskı şartlarını oluşturmak için üzerinde barındırır.
Spot Ltd.’nin ithal ettiği bir diğer marka da Konica Minolta. Bu markanın Nassenger VII adlı makinesi, sahip olduğu 217 m²/saat üretim gücünü, sahip olduğu sorunsuz imalat donanımları ile
en verimli şekilde kullanmanızı sağlar. Etkileyici özelliklere ve yüksek kaliteli donanımlara sahip sistem, kumaş roliğinin başından sonuna gözetim gerektirmeden, kesintisiz basılmasını sağlar. Makinenin 24 adet KM512 model çoklu damla özelliğine sahip kafalarından her biri, basılacak kumaş tipine göre farklı miktarda boyayı kumaşa gönderir. Sistem otomatik olarak, kapalı
düze bulunup bulunmadığını lazerli sensör ile kontrol eder. Yaptığınız baskıda iz olmadığından
emin olmak için, sürekli olarak makine başında bulunup baskıyı izlemenize bile gerek olmaz. Ayrıca gereksiz temizlik (cleaning) işlemleri ile boya kaybını engeller, doğruca eksik atış yapan kafayı otomatik olarak açar. Yapışkan blanketli kumaş taşıma sistemi 15 mm yüksekliğe kadar ayarlanabilir. Yükseklik ayarı blanketi hareket ettirerek yapılır, baskı sisteminin yüksekliği değişmediği
için her zaman aynı baskı ayarlarını koruduğunuza emin olursunuz. Pnömatik baskı silindiri sayesinde kumaşın en iyi şekilde blankete basması sağlanır. Maksimum baskı eni 1850 milimetredir. Paslanmaz çelikten imal edilmiş olan blanket temizleme ünitesi, bakım amaçlı olarak makineden ayrılabilir. Motorlu döner fırçalar ve çift silikon sıyırıcı ile en iyi yıkama/kurutma etkisi
garanti altına alınır. Sistem daha etkili yıkama suyu yenilenmesi ve daha düşük atık için seviye
sensörleri ile donatılmıştır. Makinenin çalışmadığı aralıklarda, kafalar, kurumamaları için, her
zaman yoğun nemli ortamda bekletilir. Sistem filtreleme ve hava alma (balon engelleme) donanımlarına sahiptir. Seviye kontrolü donanımına sahip sistemin kapasitesi boya başına 10 litredir. 10 kg’lık bidonlarda gelen boyaların reaktif, dispers ve asit tipleri mevcuttur. Kumaş bes-
39
Tekno-Tekstil
tiyaç duyanlar için tasarlanmıştır. Anahtar özelliklere gelince; geniş kapasiteli boya kartuşu
vardır.
Her kartuş 2 kg boya alır. Yedek hazne sistemi ile baskıya ara vermeksizin yeni kartuş takabilirsiniz. IC çipleri en iyi baskı koşullarını hafızasında saklar. Isı Fiksaj Ünitesi - HeatMAN
GT ünitesi, Teleios'un hem baskıyı hem de fikseyi eşzamanlı yapmasına izin verir. Tümleşik bilgisayar, otomatik olarak ısıtma hızını ve
sıcaklığı, sarf edilen mürekkep miktarına
oranlı şekilde kontrol ederek yüksek kaliteli
ve etkili bir üretim hattı oluşturur.
leme sistemi, 500 mm çapına kadar roliklerin beslenmesini mümkün kılar. Sarımı düzgün olmayan kumaşların düzgün hizalanması için, merkezleme sistemi mevcuttur.
Ayarlanabilir tolerans içinde sürekli olarak kumaş kenarları fotosellerle kontrol edilir ve otomatik
merkezleme yapılır. Blanket, bağımsız tahrikli silindirler serisi ile en iyi gerilimi sağlayacak şekilde hareket ettirilir. Sistem üzerindeki, kenar kıvrılmalarını engellemek için spiral açıcı silindir mevcuttur. Kumaş sarım yönündeki farklılıklar sebebi ile kullanıcının hata yapmasını engelleyen
sensörler ve yine blanket üzerinde kumaşın kıvrılması durumunda, baskıyı durduran güvenlik
sistemleri vardır. Özel talep ile 1500 mm kadar jumbo rulolar için de besleme opsiyonu mevcuttur.
Kumaş sarımı, blanket ile senkronize çalışır; herhangi bir sarım problemini engellemek için çeşitli fotosellerle ve silindirlerle donatılmıştır. Kurutma sistemi hem sıcak hava hem de IR lambaların kombinasyonu en iyi kurutma etkisini garanti altına alır. Tüm makine fonksiyonları bir
PC server tarafından kontrol edilir ve LCD PC ekranı ile takip edilir. Gönderilen işlerin kontrolü, rapor tekrarı, çeşitli baskı ayarları da bu ekran üzerinden yapılabilir. Daha önceden RIP’lediğiniz bir işin tekrarı için, bilgisayar bağlantısı dahi olmaksızın sadece Nassenger’i kullanabilirsiniz. Bu sistem ile tekrarlanabilirlik daha yüksek ve RIP’leme işlemi çok hızlıdır. Ekran üzerinden işe ek yapabilir, kaç metre basıldığını görebilirsiniz.
Kilit bileşenlerden biri sayılan Teleios'un patentli kumaş besleme sisteminde, kumaşlarda
gerilim, kıvrılma ya da katlanma problemi yaşanmaz. Ergonomik yerleşime sahip sekiz adet
en son teknoloji baskı kafası mevcuttur. 2.5 inç
uzunluğunda, 508 adet jetli ve eşsiz geniş yerleşimli yapı ile 4 renk 3 geçişte 100 m²/saatlik bir hıza erişir. D-Gen makinelerde bulunan
fumebuster (opsiyonlu), güçlü emiş fonksiyonu
ile fiksaj ünitesinde ortaya çıkan dumanı, buharı ve hatta tozu emer ve filtreler. Böylece Teleios'un küçük bir kapalı alanda çalışabilmesi sağlanır. Fumebuster filtreleri, her 3-6
ayda bir su ile yıkanarak yeniden kullanılabilir. Bazı filtreler ise 3-6 ayda bir değiştirilmelidir.
İnce malzeme üzerine
baskı imkânı
Kağıda baskı kadar kolay
Spot Ltd’in D-Gen Dijital Tekstil Baskı Makinesi Teleios GT, yüksek verimlilik ve tasarruf sağlıyor. Makinenin baskı ve fiksaj özelliklerine gelince; göz alan renkte gerçek kırmızı, derin zengin
siyah ve parlak mor ile renk gamınızı genişletebilirsiniz. Ön ve arka yüzde harika görünüm sağlamak için mükemmel penetrasyon imkânı sağlar.
Makine sayesinde hiç kayıpsız, tam üretkenliğin tadını çıkartabilir, fark edilir ölçüde iş gücünüzden tasarruf edersiniz. Kağıda baskı kadar kolay dijital tekstil baskısı elde edersiniz. Teleios GT - 540dpi, 3 geçişte 100 m²/saatlik hıza sahiptir, profesyonel dijital baskıcılar için uygundur. En iyi performans ile gerçek dijital tekstil baskı makinesidir. Teleios V8/74 - 540dpi, 3 geçişte 38 m²/saatlik hıza sahip,
yarı-profesyonel kullanıcılar için en uygun strateji, en iyi fiyat performansına sahiptir. Teleios V6/74 - 540dpi, 3 geçişte 19 m²/saatlik hıza sahiptir ve tasarımcılar için en uygun numune makinesidir. Daha fazla renk, daha da iyi fiyat imkânı
sunar. Teleios 100 - 540dpi ise, 3 geçişte 19 m²/saatlik hıza ulaşır. Geniş ene ih-
40
Dijital baskı ve dijital tekstil baskılarında her
biri birer dünya markası olan Mutoh, Mimaki, La Meccanica gibi makine üreticilerinin
ürünlerini tedarik, makinelerin teknik servisi, makinenin kullanmış olduğu boya çeşitlerinin tedarikini sağlayan ve kendi geliştirdikleri yazılımlarla dijital ortamda hazırlanmış her
türlü deseni anında istediğiniz kumaşa uygulayabilme imkânı sunan AIT, aynı zamanda Miracle tekstil yazılımlarının da üreticisi. 1996 yılından bu yana hizmet veren AIT, elektronik ortamda varyant tasarım, desen tasarım, dijital
numune ve kısa metraj baskı konularında yazılım, donanım ve teknik destek sağlıyor.
Firmanın ithal ettiği Mimaki TX3 - 1600 Dijital Baskı Makinesi, sürekli bant sistemi ile esnek malzemelere baskı yapabilme, besleme
mekanizması ile ince malzemeler üzerine baskı yapabilme ve müdahalesiz çalışma olanağına sahip. Uzun metrajlı işlerde sorunsuz baskı, 2 lt/renk boya tankı, OND (otomatik nozzle düzeltme) sistemine sahip, 270 mm'ye kadar büyük rulolar kullanılabilir. Firmanın bir
diğer markası olan Mutoh Viper TX - Tekstil
Baskı Makinesi, her türlü kumaşa baskı imkânı sağlar. Viper TX, numune ve kısa metraj
üretim için ve numune baskı, kupon üretim,
her türlü tekstil ürününe baskı imkânı sağlar.
Mutoh Viper TX Blanketli - Tekstil Baskı Makinesi ise likra, jarse gibi ince ve esnek kumaşların yanı sıra deri gibi çok kalın kumaşlara da baskı yapmayı kolaylaştırır. Numune
ve kısa metraj üretim için Viper TX Blanketli
Baskı Sistemi profesyonel bir çözümdür. Mimaki JV5 – La Mechanica QualiJet JV5 HSB,
reaktif, asit, dispers baskı gruplarında yüksek
hız ve çözünürlük oranına sahip, uzun metrajlı
baskılar için blanket ve boya yükleme ünitesi özel olarak geliştirilmiş endüstriyel bir
baskı makinesidir.
Daha az enerji harcıyor
Met Tekstil, 2008 yılı itibarıyla kardeş firması Endotek Baskı Teknolojileri Ltd. bünyesinde dijital tekstil (kumaş) baskı makineleri, mürekkepleri ve diğer yardımcı malzemelerinin
satışına başladı. Firma bu alanda dünyanın en
önde gelen firmalarının ürünlerinin Türkiye'de
satışını gerçekleştiriyor. Türk tekstili, bayrakçılık ve reklamcılık alanlarında kullanım
ağırlığı hızla artan dijital kumaş baskı sistemleri konvansiyonel baskı sistemleri ile be-
raber kullanılıyor ve sundukları önemli
avantajları sayesinde her geçen gün
hızla yaygınlaşıyor. Her geçen gün ağırlaşan çevre koşullarında konvansiyonel
sistemlere göre çok daha az enerji, su ve
boya kullanarak kumaş üzerine baskı yapılmasını sağlayan dijital sistemler, artan üretim hızları ile beraber son yıllarda giderek önem kazanıyor. Firmanın ithal ettiği markalardan biri, Vega Endüstriyel Dijital Tekstil Baskı Makinesi, Hangzhou Honghua
Digital (ATEXCO), Çin firması tarafından üretiliyor. Vega serisi dijital baskı makineleri sadece kumaşa direkt baskı uygulamaları için sıfırdan geliştirilmiş, endüstriyel hızlarda ve kapasitede çalışabilen dijital baskı sistemleridir. Çin’in en büyük üreticisi ATEXCO, Vega serisi makineleri geliştirirken amaç, yüksek endüstriyel hızlarda ve kalitede kumaşa direkt baskı yapabilen ve bu işlemi mümkün olduğunca ekonomik maliyetlerde gerçekleştiren bir makine üretmekti. Sonuçta ortaya çıkan Vega Baskı Makinesi, sahip olduğu 16 endüstriyel tip baskı kafası (her kafada 256
sprey nozzle), üstün kumaş hareket kontrol sistemi ve software desteği ile 140 metrekare/saate varan hızlarda direkt kumaş üzerine baskı gerçekleştirebiliyor. Vega, 1080 dpi maksimum çözünürlüğe sahip ve sekiz farklı renkte baskı yapabilmesi sayesinde Pantone renk gamını baskıda uygulayabiliyor. Vega, kumaş taşıma işlemini yüksek kaliteli bant taşıma sistemi ile gerçekleştiriyor. Otomatik kumaş hizalama sistemleri ile her çeşit kumaş (örme, dokuma, non-woven,
stretch vd.) bant üzerinde güvenle taşınıyor ve yüksek kaliteli baskı işlemi gerçekleşiyor. Vega,
su bazlı tekstil baskı mürekkeplerini kullanıyor (reaktif, dispers, asit, pigment) ve baskı kafasında
buna uygun özel düzenlemelere sahip. Nem oranı kontrol altında tutulan baskı kafası sayesinde, mürekkep kuruması sonucunda oluşan tıkanmaların önüne geçiliyor. Vega, toptan topa baskı yapıyor ve otomatik kumaş besleme ve makine çıkışında çift infrared kurutma ile birlikte otomatik kumaş sarma sistemine sahip. Vega ile hemen her tür kumaş üzerine baskı yapılabiliyor
ve yüksekliği ayarlanabilen baskı kafası sayesinde kalın kumaş materyaller üzerinde de baskı
mümkün oluyor. Vega Dijital Kumaş Baskı Sistemi, düşük enerji ve su tüketimi, verimli üretim
teknolojileri ve kullandığı su bazlı mürekkepler ile hem çevreye hem de insana saygılı bir sistem. Makine, yoğun enerji ve su kullanımının olduğu konvansiyonel kumaş baskı üretimlerine
önemli bir alternatif sunuyor ve sahip olduğu ileri teknolojiler sayesinde mükemmel baskı kalitesi, üstün endüstriyel hız ve ekonomik maliyetlere aynı anda sahip olabilen, sınıfındaki en üstün dijital baskı çözümlerinden biri olarak dikkat çekiyor.
41
Enerji
TÜKENMEZ ENERJİ KAYNAĞI: BİYOKÜTLE
Biyokütleden enerji yanında, mobilya, kâğıt, yalıtım maddesi yapımı gibi daha birçok
alanda yararlanılıyor. Biyokütle, tükenmez bir kaynak olması, her yerde yetiştirilebilmesi,
özellikle kırsal alanlar için sosyoekonomik gelişmelere yardımcı olması nedeniyle
uzmanlar tarafından uygun ve önemli bir enerji kaynağı olarak görülüyor. Orman Genel
Müdürlüğü’ne göre ülkemiz ormanlarındaki biyoenerjide kullanılabilecek biyokütle, yıllık
yaklaşık 5-7 milyon ton dolayında bulunuyor.
Yenilenebilir enerji kaynaklarından biri olan biyokütle enerjisine insanoğlu aslında
yabancı değil. İnsanoğlu tahta veya odunları yakıp yemek pişirmeye veya ısınmaya başladığından beri bu enerjiyi kullanıyor. Günümüzde tahta halen en büyük biyokütle enerji kaynağı, ancak bugün çok daha farklı biyokütle enerji kaynakları da kullanılıyor. Çeşitli bitkiler, tarım veya ormancılık artıkları, endüstriyel ve şehirsel atıklar biyokütle enerji kaynakları arasında sayılıyor.
Biyokütle, yeşil bitkilerin güneş enerjisini fotosentez yoluyla, kimyasal enerjiye dönüştürerek depolaması sonucu meydana gelen organik madde kaynakları olarak tanımlanıyor. Biyokütleden elde edilen enerjiye de biyokütle enerjisi deniyor.
Biyokütle, tükenmez bir kaynak olması, her yerde yetiştirilebilmesi, özellikle kırsal alanlar için sosyoekonomik gelişmelere yardımcı olması nedeniyle uzmanlar tarafından uygun ve
önemli bir enerji kaynağı olarak görülüyor. Petrol, kömür ve doğalgaz gibi tükenmekte olan
enerji kaynaklarının kısıtlı olması, ayrıca bunların çevre kirliliği oluşturması nedeniyle biyokütle kullanımı enerji sorununu çözmek için giderek önem kazanıyor. Güneşten aldıkları ışık
enerjisini depolayabilen ve süreklilik arz eden bir kaynak olan bitkiler ve ormanlar adeta can-
42
lı birer pil görevi üstleniyor.
Dünyadaki güneş enerjisini depolayabilen bu canlı pillerin yüzde 90’lık
kısmını ormanlar teşkil ediyor.
Hızlı büyüyen ağaçlar
gibi biyokütle alanında
kullanılmak için yetiştirilen
bitkilere biyotkütle hammaddesi deniyor. Halen elde edilmekte olan biyokütle enerjisinin yüzde 64’ü
odun ve odun atıklarından, orman bakım ve
üretim çalışmalarında ortaya çıkan ince
çaplı materyallerden, orman endüstrisinde
oluşan talaş ve yongalardan ayrıca kullanıl-
mayan (hurda) odunlardan elde ediliyor.
Yüzde 24’ü belediye katı atıklarından, yüzde
5’i tarımsal atıklardan, tarımsal bitki ve artıklarından, sert meyve kabuklarından (zeytin çekirdeği ve posası, fındık v.b. kabukları gibi) ve yüzde 5’i ise deponi gazlardan üretiliyor.
Biyokütle kullanım alanları
Güneş enerjisinin depolanmasına olanak
sağlayan ve çevreye zarar vermeyen bu yakıtın, son zamanlarda, gelişmekte olan ülkelerin yanı sıra gelişmiş ülkelerde de büyük oranlarda kullanılmaya başlandığı görülüyor. Fosil yakıt kullanımı yüzünden dünyanın giderek artan boyutta çevre kirliliği
problemi yaşaması bu enerji kaynağının
yaygınlaşmasını artırıyor. Biyokütlenin daha
çok ve verimli yetiştirilmesi için hızlı büyüyen özel bitkiler ve genetik mühendisliği yardımıyla yeni tohumlar geliştiriliyor. Birçok gelişmekte olan ülke biyoenerjiyi, geleceğin temel enerji kaynağı olarak görüyor.
Biyokütleden enerji yanında, mobilya, kâğıt,
yalıtım maddesi yapımı gibi daha birçok
alanda yararlanılıyor. Enerji olarak kullanılmasında ise, katı, sıvı ve gaz yakıtlar elde
OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ
Biyokütle enerjisinin de her enerji kaynağı gibi birtakım olumlu ve olumsuz yönleri bulunuyor. Olumlu yönlerini şöyle sıralamak mümkün: “Hemen her yerde yetiştirilebilmesi,
üretim ve çevrim teknolojilerinin iyi bilinmesi, her ölçekte enerji verimi için uygun olması,
düşük ışık şiddetlerinin yeterli olması, depolanabilir olması, 5-35 derece arasında sıcaklık
gerektirmesi, sosyoekonomik gelişmelerde önemli olması, çevre kirliliği oluşturmaması, sera
etkisi oluşturmaması ve asit yağmurlarına yol açmaması…” Düşük çevrim verimine sahip
olan biyokütle enerjisinin su içeriğinin fazlalığı ve tarım alanları için rekabet oluşturması da
olumsuz yönleri olarak ortaya çıkıyor.
etmek için çeşitli teknolojiler kullanılıyor. Biyoetanol, biyogaz, biyodizel gibi yakıtların yanı sıra
yine biyokütleden elde edilen, gübre, hidrojen, metan ve odun briketi gibi daha birçok yakıt
türünü saymak mümkün. Bu yakıtların elde edilmesinde termokimyasal ve biyokimyasal olarak sınıflanabilen yeni teknikler geliştirildi ve yıllar içinde verimlilikleri artırıldı. Önümüzdeki yıllarda bu teknolojilerde yeni gelişmelerin yanında, yalnız biyokütle kaynağıyla çalışan büyük termik santrallerin yapımı planlanıyor. İsveç ve Finlandiya gibi ülkelerde bölgesel biyokütle santralleri ile elektrik üretimi yapılırken, yeni santrallerin yapımı da sürüyor.
Özellikle biyokütle enerjisi karbondioksit salınımını azaltmaya yönelik çalışmalarda en iyi seçenek olarak ortaya çıkıyor. Orta verimdeki bir arazi parçası üzerinde yapılan hesaplara göre
1 hektar tarladan yılda ortalama 80 ile 100 ton yaş veya 2 bin 530 kilo biyokütle elde ediliyor.
İklim koşulları açısından daha uygun olan yarı tropik bölgelerde ise verim hektar başına 40
ton biyokütle düzeyine kadar çıkabiliyor. Biyokütleden elde edilen enerjinin birim maliyeti diğer yakıtlarla yarışabilecek durumda olduğundan bu enerji kaynağına yönelmek alternatif gibi
görünüyor.
Dünyada biyokütle kullanımı
Özellikle Orta ve Kuzey Avrupa ülkeleri biyoenerji kullanımında lider durumda bulunuyor. Finlandiya ülke enerji gereksiniminin yüzde 22’sini, İsveç yüzde 18’ini, Avusturya yüzde 14’ünü
biyokütle santrallerinde odun ve bitki atıklarını yakarak veya gazlaştırarak karşılayan ilk üç
ülke arasında yer alıyor. ABD’de toplam enerjinin yüzde 4’ü de biyokütle yakıtlarından elde
ediliyor. Hindistan’da halen çeşitli büyüklükte bir milyondan fazla biyogaz üretim tesisi bulunuyor. Çin’de 1 milyarın üzerindeki nüfusun büyük çoğunluğu yakıt olarak biyokütle kullanıyor. Daha çok yemek pişirmek ve aydınlanmak için kullanılan biyogaz üretimi için 5 milyondan
43
Enerji
fazla küçük tesis yaklaşık 25 milyon insan tarafından işletiliyor. Sayıları 10 bin dolayında olan
orta ve büyük ölçekli tesislerden üretilen biyogaz ise elektrik üretimi ve büyük fabrikaların
enerji gereksinimi için kullanılıyor. Çin’de büyüklüğü 10 kW ve üzeri olan 800 biyogaz üretim
tesisinin toplam kapasitesi 8 bin 500 kW dolayında enerji üretiyor.
Brezilya biyokütlenin geniş çapta, özellikle taşıtlarda kullanılması yönünden dünyadaki en iyi
örneklerden birini teşkil ediyor. Brezilya’da yaklaşık 5 milyon taşıt, 1989’dan bugüne yakıt olarak benzin yerine şeker kamışı veya benzeri ürünlerden elde edilen saf biyoetanolu, yine birçok araç da benzin/etanol karışımını kullanıyor. Bu enerji kaynağı istihdama da önemli bir katkı sağlıyor. Brezilya’da biyokütle yakıtları ile doğrudan ilgili olarak 700 bin kişiye iş imkânı yaratıldı. Dolaylı olarak bu enerji kaynağının ise 1.5 ile 2 milyon insanın geçimini sağladığı belirtiliyor. 1976 ile 1987 yılları arasında Brezilya’da petrol ithalatı yerine yerli üretim etanol kullanılmasından dolayı tasarruf edilen miktar yaklaşık 12.5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Ülke ekonomisine büyük katkı yapan bu enerji kaynağı için yapılan yatırım ise 6.97 milyar
dolar oldu. Üretim maliyetinin 1979’dan bugüne hâlâ her yıl yaklaşık yüzde 4 dolayında düştüğü de biliniyor. Mauritius'daki şeker kamışı endüstrisi, ürettiği biyokütlenin atıklarını modern fırınlarda yakarak elektrik üretiyor ve enerji gereksiniminin yüzde 60’ını karşılıyor. Zimbabwe, 1983-1990 yılları arasında, şeker kamışından 40 milyon litre etanol üretip, taşıtlarda yakıt olarak kullandı.
Türkiye’de biyokütle kullanımı
Türkiye’de klasik biyokütle, yani odun ve tezek, enerji üretiminde
önemli bir orana sahip. 1995 yılı verilerine göre odun yaklaşık yüzde 30,
tezek de yüzde 10 oranında enerji üretimi içinde pay alıyor Ancak, son
yıllarda azalan ormanlar ve hayvancılıkta görülen gerileme ile doğalgaz
ve kömür gibi ithal ürünlerin artması bu oranları azaltıyor.
Orman Genel Müdürlüğü’ne (OGM) göre ülkemiz ormanlarındaki biyoenerjide kullanılabilecek biyokütle, yıllık yaklaşık 5-7 milyon ton dolayında bulunuyor. OGM uzmanlarına göre 5 milyon ton odunsu biyokütle,
kömür yerine kullanıldığında üç milyon ton kömürün ithal edilmemesi
44
anlamına geliyor. Üç milyon ton kömüre ödenen para da yaklaşık 485 milyon TL olarak
hesaplanıyor ve 285 milyon dolarlık dövizin
Türkiye’de kalacağı belirtiliyor. Sadece maliyette tasarruf sağlamıyor biyokütlenin kullanımı. Üç milyon ton kömür yerine, 5 milyon ton biyokütlenin kullanılmasıyla atmosfere 4 milyon 750 bin ton daha az karbondioksit salınımı sözkonusu oluyor.
Uzmanlar, Türkiye’nin sadece odun, bitki ve
hayvan atık-artıklarından yakacak olarak
ısınma ve pişirmede yararlandığını, dünyadaki modern biyokütle kullanım eğiliminin
dışında kaldığını vurguluyor. Türkiye’deki
hayvansal ve bitkisel artık miktarının 10.3
Mtep değerinde olduğunu söyleyen uzmanlara göre bu değer ülkemiz enerji tüketiminin yüzde 13’üne karşılık geliyor. Türkiye de
bu potansiyelle, ekolojik yapıya sahip ülkeler arasında gösteriliyor. Enerji üretimine yönelik olarak, modern biyokütle çevrim teknolojilerinin de kullanıldığı çalışmalar küçük
ölçekli olarak 1993 yılından sonra başlıyor.
Mischantus ve tatlı sorgum bitkileri üzerinde yapılan çalışmalar örnek olarak gösterilirken, etanolu, Brezilya örneğinde olduğu
gibi Türkiye’de de taşıtlarda benzine seçenek olarak rahatlıkla kullanmak olanaklı görünüyor. 2009 yılında OGM Biyokütle Enerji Grubu’nun yaptığı çalışma, Türkiye’de 12
bin 431 adet köyde yaşayan yaklaşık 4 milyon köylünün, orman içi artıklarından enerji üretme çalışmaları konusunda teşvik edildiğini gösteriyor.
Ülkemizin enerji ormancılığına uygun (kavak, söğüt, kızılağaç, okaliptüs, akasya gibi
hızlı büyüyen ağaçlar) 4 milyar hektar devlet orman alanına sahip olduğu belirtiliyor.
Sözkonusu alanların uygun planlamalar dâhilinde, modern enerji ormancılığında değerlendirilmesi ve kıymetli ağaçların yakacak olarak kesiminin önlenmesi önem
kazanıyor. Türkiye’de toplam arazinin sadece yüzde 33.1’i işleniyor. İşlenmeyen
arazi içinde tarıma uygun yüzde 3’lük bir
alanın enerji tarımında kullanılması, kota
kapsamından çıkarılan ürünler (tütün, şeker pancarı gibi) yerine de enerji amaçlı tarım (sorgum, miskantus, kanola, C4 bitkileri ekimi gibi) yapılması gerekiyor. Bu
çalışmaların kırsal kesimden kente göçü istihdam yarattığı için önleyeceğini söyleyen
uzmanlar, tarım kesimine yön verecek çalışmaların ulusal geliri de artıracağının
altını çiziyor.
“Güneydoğu Anadolu Projesi, Yeşilırmak
Havza Projesi gibi projeler kapsamında biyokütle enerji teknolojisi plan ve uygulamaları mutlaka yer almalıdır” diyen uzmanlar, Türkiye’de günde 65 bin ton çöp çıktığını, çöplerin düzenli depolama ile elektrik
elde edilmesinde değerlendirilmesinin göz
ardı edilmemesini de öneriyor.
TÜRKİYE’DEKİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ
Türkiye’nin de üyesi olduğu “Avrupa Ormanlarının Korunması Bakanlar Konferansı MCPFE” 2007 yılı Ekim ayında, ormanlarda biriken biyokütlenin enerji üretiminde kullanılmasına dair bir karar aldı. Bu kararın ardından çalışmalara başlayan OGM, bir genel müdür yardımcısının başkanlığında “OGM Biyoenerji Komisyonu”nu kurdu. Komisyon ilk toplantısını 10 Eylül 2008 tarihinde yaptı ve bir iş planı hazırladı. Öncelikle enerjide kullanılabilecek biyokütle potansiyeli belirlendi ve haritalandırması yapıldı. OGM aynı zamanda
kendi faaliyetleri içinde biyokütleyi farklı bölgelerde farklı şekillerde kullandı. İzmir Bergama Kozak Orman İşletme Şefliği’nde fıstık çamı kozalakları idare binası ve lojmanların ısıtılmasında kullanıldı. Çanakkale Gelibolu’da kök ve dallar uygun kazanlarda yakarak kullanıldı. Gölyaka Aydınpınar Orman İşletme Şefliği’nin idare binası ve 4 adet lojmanı üretim
artıklarıyla ısıtılmaya başlandı. Bolu Aladağ Orman İşletme Şefliği Değirmenözü mevkiinde bulunan misafirhane sıklık bakımından elde edilen ürünler ve üretim artıkları ile ısıtılmaya başlandı.
BİYOKÜTLE KAYNAKLARINDA KULLANILAN ÇEVRİM TEKNİKLERİ
Biyokütle
Orman artıkları
Tarım atıkları
Enerji bitkileri
Hayvansal atıklar
Çöpler (organik)
Algler
Enerji ormanları
Çevrim Yöntemi
Havasız çürütme
Piroliz
Doğrudan yakma
Fermantasyon
Gazlaştırma
Hidroliz
Biyofotoliz
Yakıtlar
Biyogaz
Etanol
Hidrojen
Metan
Metanol
Sentetik yağ
Dizel
Uygulama alanları
Elektrik üretimi
Isınma
Su ısıtma
Otomobiller
Uçaklar
Roketler
Ürün kurutma
45
Fuarlara Katılımı Teşvik Projesi
FUARLARDA OCAK BEREKETİ
Sendikamızın yürüttüğü “Fuarlara Katılımı Teşvik Projesi”nde ocak ayı bereketi yaşandı. Birçok işletme, yoğun fuar programının yaşandığı ocak ayını yurtdışında geçirdi. Bu yıl yine en gözde fuarlar Heimtextil ve Pitti Immagine oldu. Her iki fuara da çok sayıda Türk tekstil ve hazır
giyimcisi katılarak, dünyadaki yerini sağlamlaştırmaya çalıştı. İşte ocak ayında katıldığı fuarlarla ilgili izlenimlerini bizimle paylaşan işletmelerden birkaçı:
BAHARİYE MENSUCAT: Firma, 15-18 Ocak tarihleri arasında düzenlenen ve 70'ten fazla ülkeden bin 350 firmanın katıldığı Domotex Hannover Halı Fuarı'nda yerini aldı. Ziyaretçilerin yüzde 40'ının Almanya dışından geldiği ve yaklaşık 40 bin kişinin ziyaret ettiği fuarda Bahariye Mensucat en son trend ve tasarımlarını tanıtma fırsatı buldu. Bahariye Mensucat ocak ayında ayrıca Frankfurt’taki Heimtextil Fuarı’na da katıldı. 136 ülkeden 73 bin ziyaretçinin uğrak yeri olan
fuarda Bahariye Mensucat ile birlikte 153 Türk firması boy göstererek, Türk ev tekstilinde önemli bir dünya oyuncusu olduğunu gösterdi. 12-15 Ocak tarihleri arasındaki fuar Bahariye Mensucat’ın pazardaki hakimiyetini artırması açısından önemli bir deneyim oldu. Yoğun fuar programının olduğu ocak ayında Bahariye Mensucat’ın katıldığı bir diğer fuar ise The London Textile Fair idi. 29-30 Ocak tarihleri arasında Londra’da düzenlenen fuarda, Pazarlama ve Satış
Müdürü Doğan Filiz ve Bölge Satış Temsilcisi Gözde Barkan ile temsil edilen Bahariye Mensucat, yeni koleksiyonunu İngiltere pazarındaki müşterilerinin beğenisine sundu. Firmanın İngiltere temsilcisi Elvie Talliss’in de hazır bulunduğu tanıtım sırasında mevcut müşterilerin yanında potansiyel müşterilere de ulaşıldı.
ORMO YÜN: 6-8 Ocak tarihleri arasında Damascus International Fuarı’na katılan Ormo Yün,
Suriye pazarındaki konumunu güçlendiriyor. Nuray Çalışkan ve Fatih Dindar’ın Ormo Yün’ü temsilen katıldığı fuarda marka tanınırlığını daha da artıran Ormo Yün, son olarak 26-28 Ocak tarihleri arasında İtalya’da düzenlenen Pitti Immagine Filati Fuarı’na da katıldı. Bu fuarda ise Ormo
Yün’ü Adnan Öcalgiray, Banu Demircioğlu, İlhan Suyabatmaz, Nuray Çalışkan, Fatih Dizdar ve
Elif Okumuş temsil etti. 1990 yılından bu yana yılda iki kez bu fuara katılan Ormo Yün, yaz ve
kış koleksiyonlarını tanıtıyor.
46
YÜNSA: Ocak ayında fuar yoğunluğu yaşayan tekstil işletmelerinden biri de Yünsa
oldu. Yünsa 11-14 Ocak tarihleri arasında
katıldığı Pitti Immagine Uomo Fuarı’ndan
memnun döndü. Fuarda Yünsa’yı Şevket
Bora Birgin, Serhat Ödük, Durmuş Hakan
Aydınlık ve Manolya Güneşdoğan temsil etti.
Yünsa yetkilileri, fuarı trend takibi amacıyla ziyaret ettiklerini belirterek kadife kumaşların yoğunluğuna dikkat çektiler. Yünsa ayrıca aynı ay içerisinde Brezilya’nın Sao
Paulo kentinde düzenlenen Premiere Brasil Fuarı’na da stand kiralayarak katıldı. Fuarda Yünsa üst segment müşteri grubu için
yeni geliştirdiği Crystal Line ürünlerini ve
2012 yaz koleksiyonunu tanıttı. Yünsa yetkilileri, Şili ve Arjantin’de bayilik yapmak isteyen potansiyel alıcılarla işbirliği görüşmeleri yaptıklarını anlattılar. Yetkililer, rakip firmalarla yaptıkları görüşmelerde artan yün fiyatlarının listelere yansıtıldığını tespit ettiklerini de belirttiler.
BEZCİ TEKSTİL: 12-15 Ocak tarihleri arasında Almanya’nın Frankfurt kentinde düzenlenen Heimtextil Fuarı’na katılan Bezci Tekstil de fuardan memnun ayrıldı. Dünyada yaşanan hammadde fiyatlarındaki artışa rağmen fuarda önceki yıla göre hemen
hemen aynı doluluğun yaşandığını belirten
Bezci Tekstil yetkilileri, 2011’in de canlı geçeceği görüşünde.
HİSAR İPLİK: Şirket yeni trendleri ve örgü kumaşlardaki talebi takip için 26-28 Ocak tarihleri arasında Pitti Immagine Filati Fuarı’na
katıldı. Fuarla ilgili bilgi veren Leon Kandiyoti,
“Özellikle son 1 yıl içinde örgü kumaş gelişmelerinde ve talep edilen kalitelerde, iplik karışımları, fantezi iplikler, özel örgüler, eksi düz
jarse, interlok gibi basit ve klasik kumaşların yerini almaktadır. Standart viskon, pamuk
gibi standart örgülerde kıyasıya bir rekabet
yaşanmakta iken özel Napoli, elyaf karışımlı ipliklerden, gramajı düşük kumaşların
yeni moda trendinde olduğu görülmüştür”
dedi.
FUAR TAKVİMİ (MAYIS-HAZİRAN-TEMMUZ 2011)
TARİH
FUAR
MAYIS
21.05.2011-23.05.2011
Şanghay (Çin) CTFE 2011-Uluslararası Kumaş, Moda Giyim, Üretim Fuarı
21.05.2011 - 23.05.2011
Milano (İtalya) Moda Prima- Uluslararası Örgü ve Hazır Giyim Makineleri Fuarı
24.05.2011 - 26.05.2011
Frankfurt (Almanya) Techtextil Frankfurt-Teknik Tekstil Fuarı
24.05.2011 - 26.05.2011
Atlanta (ABD) Techtextil North America-Tekstil Fuarı
HAZİRAN
03.06.2011- 12.06.2011
Londra (İngiltere) Ev Dekorasyonu ve Halı Fuarı
08.06.2011 - 10.06.2011
Tunus (Tunus) Texmed 2011- Tekstil ve Hazır Giyim Fuarı
14.06.2011-17.06.2011
Floransa (İtalya) Pitti Immagine Uomo-Giyim-Moda Fuarı
18.06.2011-22.06.2011
Milano (İtalya) Milano Moda Uomo-Giyim- Moda Fuarı
20.06.2011-23.06.2011
Sao Paulo (Brezilya) Bebe-Çocuk Giyim Fuarı
23.06.2011-25.06.2011
Floransa (İtalya) Pitti Immagine Bimbo-Bebe Çocuk Giyim Fuarı
TEMMUZ
05.07.2011-07.07.2011
Floransa (İtalya) Pitti Immagine Filati-Ev Tekstil ve Kumaş Fuarı
06.07.2011-08.07.2011
Berlin (Almanya) Bread and Butter-Tekstil Fuarı
09.07.2011-11.07.2011
Paris (Fransa) Interfiliere-Tekstil-Kumaş ve İç Giyim Fuarı
19.07.2011-21.07.2011
New York (ABD) TEXWORLD USA-Tekstil ve Kumaş Fuarı
19.07.2011-20.07.2011
New York (ABD) SPINEXPO-İplik ve Örme Kumaş Fuarı
20.07.2011-23.07.2011
Hannover (Almanya) Domotex-Halı ve Zemin Kaplamaları Fuarı
20.07.2011-23.07.2011
Dakka (Bangladeş) Textech International Expo-Tekstil ve Tekstil Makineleri Fuarı
20.07.2011-22.07.2011
Tokyo (Japonya) IFF-JFW International Fashion Fair-Giyim Fuarı
24.07.2011-26.07.2011
Düsseldorf (Almanya) CPD Signatures 2011-Moda Fuarı
27.07.2011-30.07.2011
Moskova (Rusya) Decotex-Kumaş ve Ev Tekstili Fuarı
47
Moda
BAŞKENT'TEN MODA GEÇİDİ
Ankara Giyim Sanayicileri
Derneği'nin (AGSD) geleneksel olarak düzenlediği
'Uluslararası Başkent Moda Günleri', bu yıl şehre indi. Bu yıl şehrin yaşayan
mekanlarını birer podyuma
dönüştürmeyi öngören
Başkent Moda Günleri 7
Mart tarihinde Sheraton
Oteli'nde yapılan defileyle
başladı. Koreografisi Yasin
Soy imzası taşıyan defilede,
başkentteki bazı tekstil firmaları ürünlerini sergilendi. Etkinlik,
8 Mart'ta yine Sheraton'da Journey özel defilesi, 9 Mart'ta Ankamall'da Gamze Saraçoğlu özel defilesi ile devam etti. 11 Mart'ta
ise Armada'da Lübnanlı modacı Abed Mahfouz özel defile düzenledi. Defilede aralarında Zazoe'nin de bulunduğu ünlü
mankenler podyuma çıktı. Defilede Mahfouz'un ışıltılı kumaş ve
işlemeleriyle dikkat çeken 20 yeni tasarımı ilk kez sunuldu. 12
Mart'ta ise modacı Cemil İpekçi, tamamı kâğıt elbiselerden oluşan 'Yansıma' isimli koleksiyonunu Kentpark Alışveriş Merkezi'nde bir defile ile sundu. İpekçi'nin tamamı kâğıttan yapılmış
35 parça koleksiyonu, ünlü mankenler tarafından podyuma taşındı. Defilede, mankenlerin kırmızı çorapları, renkli çubuklardan
yapılan taçları ve beyaz ağırlıklı sıra dışı makyajları da elbiseler kadar dikkat çekti. Modacı Gamze Saraçoğlu ise 13 Mart'ta parmak izinden ilham alarak oluş-
turduğu 'Papila' isimli koleksiyonunu Başkentlilere tanıttı. Ankamall Alışveriş Merkezi'ndeki defilede Saraçoğlu'nun koleksiyonu,
mankenler tarafından podyuma taşındı.
İSTANBUL FASHION FAIR'DE OSMANLI YANSIMASI
Türkiye’nin en köklü moda fuarı İstanbul Fashion Fair'den bu yıl 'Osmanlı' geçti. İstanbul Fuarcılık tarafından 03-06 Mart 2011 tarihleri arasında CNR Expo'da düzenlenen fuarın ilk gününde 'Gelenekten Geleceğe Yansımalar" isimli defilede Şenay
Akay ve Ece Gürsel’in de aralarında
bulunduğu ünlü mankenler İSMEK
kursiyerlerinin el emeği ürünlerini tanıttı. Defilede, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Sanat ve Meslek Eğitimi
Kursları kursiyerleri tarafından hazırlanan 60 parçalık Osmanlı koleksiyonu sunuldu.
48
6. EİB MODA
TASARIM
YARIŞMASI
FİNALİSTLERİ
BELİRLENDİ
Türk hazırgiyim ve konfeksiyon
sektörüne yenilikçi ve yaratıcı genç
tasarımcılar kazandırmak amacıyla Ege Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği tarafından bu yıl 6. kez düzenlenen 'EİB
Moda Tasarım Yarışması'nda 10 finalist belli oldu. Güzel Sanatlar Fakültelerinde Moda ve Tasarım
üzerine okuyan 10 finalistin 9'unu
kadın katılımcılar oluşturdu. Yarışmada birinciye 10, ikinciye 6,
üçüncüye ise 4 bin lira ödül verilecek. EİB 6. Moda Tasarım Yarışması'nda finale kalan isimler şunlar: Mevlide Cesur, Esen Ergin,
Sercan Arıcı, Gözde Tekin, Mehlika Hilal Kırca, Aybüke Pak, Duygu
Şenol, Duygu Eda Semercioğlu,
Selin Bayraktaş ve Emir Kırmızı.
Yarışmanın final gecesi 18 Mayıs'ta
koreograf Uğurhan Akdeniz'in organizasyonunda Türkiye'nin tanınan mankenlerinin sunacağı defileyle gerçekleştirilecek.
ARZU KAPROL'DEN 'GELECEĞİN
ARKEOLOJİSİ'
Modacı Arzu Kaprol, 2011-2012 sonbahar-kış koleksiyonlarının sergilendiği 'Paris Moda Haftası' kapsamında 9 Mart'ta bir
defile düzenledi. Kaprol, 'Geleceğin Arkeolojisi' adını verdiği defilede deri kıyafetlere ağırlık verdi. Dünyaca ünlü moda evlerinin defile düzenlediği Paris Moda Haftası'nın takviminde yer aldığı için yabancı
medyanın da büyük ilgisini çeken Arzu
Kaprol'un defilesinin açılışını ünlü modellerden Jessica Stam yaptı. Defilede yabancı
mankenlerin yanı sıra Türk mankenler
Tuğçe Kazaz, Ece Sukan, Sinem Güven ve
Demet Şener de görev aldı. Koleksiyonunu hazırlarken neorealist sanatçı Arman'dan etkilenen Arzu Kaprol, farklı şekiller ve siluetlerin birlikteliğini kullanarak
geleceğin detaylarını yeniden tanımlıyor.
Deri, şifon ve ipek gibi birlikte kullanılması ustalık gerektiren malzemeleri sıra dışı
bir teknikle birleştiren Kaprol, mimari
formlardan etkilendi. Arzu Kaprol 'Geleceğin Arkeolojisi' koleksiyonuyla Haziran
2011’de Roma'da gerçekleşecek ''Alta Moda Fashion Week''e de davet edildi.
49
Tasarım Dünyası
SONGÜL CABACI, HAYALLERİNİN PEŞİNDE KOŞUYOR
CPI Fuarı’nda uluslararası ilgi
Tarih Ekim 2010’du… Ev-atölye, internet, sergiler derken kendi modaevine kavuşmuştu. Üye
olarak kabul edildiği Moda Tasarımcıları Derneği’nin organizasyonuyla Eyüp Santral İstanbul’daki CPI Fuarı’na da katıldı. Burada büyük bir ilgi gördü. Siparişler arka arkaya yağdı. Yabancı basın temsilcileri onun hakkındaki yorumlarında iplik ve kumaş detaylarıyla modaya resimsel tatlar getirdiğinden bahsettiler.
Dünyanın önde gelen fuarlarında Pret a Porter’a davet edildi. Fuar temsilcisi onun tasarımlarının Avrupa’ya mutlaka açılması gerektiği
konusunda ısrarcıydı. Fuarda otoritelerden aldığı tam not onun şevkini iyice kamçıladı.
Ufacık, tefecik dev kız Songül Cabacı, Galata’daki
modaevinden dünyaya açılmanın hazırlıkları içinde.
Gündüzlü-geceli çalıştı. Ekibini genişletti. Uyumadığı geceler çok oldu. “Başladım ve devamı da gelecek” dedi ve öyle de oldu.
Songül Cabacı, Türk moda dünyasının yeni yıldızlarından… Tasarımları öylesine heyecan verici, yenilikçi ve özgün ki, kısa sürede geldiği başarılı yer hiç de şaşırtıcı değil!
Yaşadıklarını önce kâğıda sonra da tasarıma
döktü. Sarmaşık koleksiyonu böyle çıktı.
Henüz 25 yaşında. Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Giysi Tasarımı Bölümü mezunu. Çocukluğundan itibaren resim yapmaya ve modaya ilgi duyuyordu. ‘Resim mi, moda mı’ sorusunu kendisine hep sordu. Sonuçta ikisini birleştirdi ve ortaya tablo tadında giysiler çıktı. Henüz üniversitede öğrenciyken evinin bir köşesinde atölyesini
kurdu. Burada yaptığı ve Cihangir Bazaart, Galata Tasarım gibi sergilerde yer alan tasarımları yok sattı. Tutkunları hızla artarken internetteki en büyük satış siteleri de onu keşfetti. Songül Cabacı imzalı giysiler artık sanal ortamda da satışa çıkar çıkmaz tükeniyordu.
Bir süre büyük bir ihracat firmasında çalıştı. Ama başka markalar için değil, kendi markası için çalışmak istediğini ve böyle mutlu olacağını burada çok daha net gördü.
Tasarımlarını çok beğendiği ve tesadüfen tanıştığı Simay Bülbül ile çalışmak da ona çok
şey kattı. İşin hem tasarım hem de satış bölümünde bulundu. Müşteriyle diyaloglar onu
çok besledi. Bu süreç içinde evdeki atölyesinde kendi tasarımlarını yapmaya devam etti.
Sonuçta duruşu, başarısı, pozitif kişiliğiyle örnek aldığı Simay Bülbül’ün de yönlendirmesiyle
iş kendi modaevini açmaya geldi.
“Ufacık, tefecik dev kız” Songül Cabacı, o günleri şöyle anlatıyor; “Modaevimi hep Galata’da hayal etmiştim. Galata, tarihi dokusu, sanatla iç içe kişiliği, bambaşka atmosferiyle beni çok çekiyordu. Mekân ararken tesadüfen elime geçen bir kiralık ilanıyla buraya
geldim ve gelir gelmez de bayıldım. Modaevimin bulunduğu apartmanın tarihi dokusunu, kocaman balkonumu, çok başarılı modacı ve sanatçılarla aynı yerde olmayı çok seviyorum.”
50
Aylin SARAÇOĞLU
Sarmaşık
Güz geldi. Durdurmak imkânsız,
artık başladı,
Duygular bedende dağılacak,
saracak kalbi ruhu,
İzin ver, yaşa sonuna kadar,
Nefret ile aşkı,
Katlanarak büyüsün, karışsın bırak!
Aşk büyüsün, nefret büyüsün,
Güz geldi; durmaz, bitmez, tükenmezdir o!
Korkma!
Bil ki; büyüteceğin senin kalbinde
beslediğindir,
Ruhunu besleyendir.
Aşk, Sümer dilindeki ışık kelimesinden türemiş ve aşk da sarmaşık anlamına geliyor.
Aşk’ın romantik, zaman zaman asiliği içeren
detayları koleksiyonu oluşturuyor. Giysiler
üzerinde baskı ve resimsel detaylar kullanılarak kavramsal sanatı imgeleyen resimler işleniyor.
Renkler belirgin, sürprizsiz, rahatlatıcı ve sakin. Pembe, kahve ve vizonun tonları. Siyah, antrasit, kırık beyaz koleksiyonun ana renkleri.
Gri ve bej dokunuş renkleri olarak kullanılıyor.
Çift tonlar tercih ediliyor.
Sarmaşık sarar, sonsuz noktalara ulaşabilir.
Sarmaşık döner, devam eder ve her gün katlanarak büyür.
Songül Cabacı bu koleksiyonunda kendi hikâyesini tasarımlarına da yükleyerek sarmaşık bir durum yaratmayı hedefliyor.
Şimdilerde güneyde lüks, butik bir otelden
aldığı personel kıyafeti tasarımı teklifinin
heyecanı içinde. Tasarımdan önce otele gidip oranın ruhunu iyice kavrayacak. Ve
orayı en iyi anlatan tasarımlara başlayacak.
Shopping Fest’te de yer alıyor. Tüm moda tasarımcıları bu günlerde Serdar-ı Ekrem sokağında buluşuyor. Shopping Fest boyunca indirimli satışlar ve eğlenceli sunumlar ile o da
tasarımlarıyla Simay Bülbül’ün modaevinde
olacak.
25 Nisan’dan itibaren de Akmerkez’in tasarım butiği Living Room’da Songül Cabacı kıyafetleri satılmaya başlandı. Yine Kanyon Box’da tasarımları satışta. Mayıs ayında yapılacak olan GalataModa’ya katılmanın da hazırlıkları içinde.
Markasının temel değeri samimiyet
“Önce emekledim sonra yürümeye başladım şimdi hayallerimin peşinden koşuyorum. Koşarken
düşsem de, canım yansa da ayağa kalkıp devam etmeli. Hayallerin peşini bırakmamalı” diyor ve
devam ediyor; “Markamın temel değeri samimiyettir. Bir marka samimi olmalıdır. Mühim olan
kâğıt üzerindeki değeri değil, gönüllerde sahip olduğu yer ve yüzlerde oluşturduğu tebessümdür.
Yolculuğun sonunda bir iz bırakmak mümkün olursa bu iz mutluluk olmalıdır. Dünya kötü! İnsanlar
mutsuz! Dünyayı güzelleştirmeye minik bir tebessümle başlayalım.”
Minimal tasarımları detaylarda farklılık yaratıyor. İpliklerle oynuyor, kat kat kumaşlar yapıyor. Baskı boyaları kullanıyor.
“Kumaşın dokunuşu yumuşak olmalı” diyor. Tasarımların hepsi dökümlü duruşlarıyla fark yaratıyor.
Gürgen ağacı kabuğundan yapılmış triko kazakları ise gerçekten çok özel! Onun tasarımları çok
küçük oynamalar, aksesuar takviyesiyle kolaylıkla gündüzden geceye taşınıyor. Farklı kombinasyonlar
ile de yenileniyor. Gardıroplarda tam bir kurtarıcı oluyor. Değişik bağlamalı yelekleri, bluzları, etek
olan üstleri… mutlaka görülmeli. Modaevindeki tek parçaların hepsi de birbiriyle kombine edilebilecek özellikte.
Simay Bülbül ve Ümit Ünal tasarımlarına “delirdiği” iki isim. Jill Sander sadeliği, tasarım anlayışı; John Galliano show’ları, Karl Lagerfeld sahne şovu ile tutkunu olduğu isimlerden…
Kendisini “milliyetçi duygularla giden biri” olarak tanımlıyor. Bunun için de hep yerli üretimin yanında. Kumaşları, iplikleri, aksesuarları… hep Türkiye’den. Zaten böylesine kaliteli yerli ürünler
varken dışarıdan aranmasını da anlayamıyor.
Yurtdışına gitmek gibi bir niyeti de yok. O İstanbul’dan dünyaya açılmanın hazırlıkları içinde. Burada başlayıp, burada devam edecek ve uluslararası çizgisinde İstanbul merkez olacak. Tasarımları
insanları mutlu edip dünyayı güzelleştirecek.
51
Tekstilin Sanatı
150 YILLIK ŞİLE FENERİ'NİN GİYSİSİ ŞİLE BEZİNDEN
Mimar Sinan
Üniversitesi, Şile
Feneri’nin 150. yılı
kutlamalarını tekstille
birleştirdi.
“Işığa Kavuşma”
projesinin sanat
ürünleri bir sergi ile
kamuoyuna sunuldu.
İstanbul’un Karadeniz sahilindeki turizm ilçesi Şile’nin sembolü olan Şile Feneri’nin 150. yılı kutlamaları için hazırlanan "Işığa Kavuşma Projesi"nin sanat ürünleri, 3-25 Mart tarihleri arasında Mimar Sinan Üniversitesi’nde sergilendi. Işığa Kavuşma Projesi, İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ve Şile Gardens desteğiyle Temmuz 2010'da Mimar Sinan Üniversitesi Fotoğraf Bölümü ile Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü tarafından gerçekleştirilmişti. Proje kapsamında önce Şile Feneri, ilçenin adıyla ünlenmiş ‘Şile bezi’ dokumasıyla giydirildi. Ardından
da Şile Feneri farklı tekniklerle fotoğraflanırken proje kapsamında giysi koleksiyonu da tasarlandı. 3 Mart'ta açılan ve büyük ilgi gören sergi ile ilgili bilgi veren Mimar Sinan Üniversitesi Tekstil ve Moda Tasarımı Bölüm Başkanı Prof. Dr. Kemal Can, projede Şile’yi Şile yapan yerel, kültürel ve otantik değerlerin başında gelen Şile Feneri ile Şile bezinin tarihte ilk defa sanatsal bir
etkinlikte bir araya getirildiğine dikkat çekerek, "Işığa Kavuşma isimli projede yeni olan, Şile’nin
kimliğinde yer alan iki mührün, çok değerli kültürel ve otantik değerlerin ilk defa örtme/giydirme
yöntemi ile bir araya getirilmesi oldu" dedi. Can, "Bu büyük prodüksiyonun en önemli özelliği,
aynı zamanda ışıkla boyama tekniğiyle çekilecek bir tek fotoğraf karesi için yapılmış olmasıdır.
Bu özel çekim, genelde, fener-deniz-ışık ilişkisini sembolize etmek, özelde ise Şile Feneri doğum günü ışıltısına odaklanmak adına ışıkla boyama tekniğiyle gerçekleştirildi. On sekiz kişilik fotoğraf sanatçısı ekibi aynı zamanda tüm yapım aşamalarının belgelendiği gibi time-lapse,
panorama, pinhole, 3D, HDR, infrared ve tilt-shift gibi birçok farklı teknik uygulamanın başarılı örneklerini ortaya koydular" diye konuştu.
Projenin uygulama biçimi hakkında da bilgi veren Prof. Dr. Kemal Can şunları söyledi: "Tarihsel kaynaklardan edinilen bilgilere göre, yapımına 1859 yılında başlanan ve 1960 yılında hizmete
giren Şile Feneri, ışık göndermeyi engellemeyecek bir biçimde, ilgili öğretim üyeleri, öğrenci-
52
ler ve teknik elemanlardan oluşan uygulama
grubu tarafından balkondan (şerefeden) aşağıya doğru dökümlü bir şekilde şilebezi ile kaplanmıştır. Kaplama işlemi fener boyunca
zeminden yukarıya doğru dağcılar ve diğer
ekip elemanları tarafından gerçekleştirilmiştir. Yine aynı grup Şile bezini, kaplanan fenerden yalıyara doğru devam ettirerek yar boyunca geniş zig zaglar çizecek, dalgalanmalar yapacak ve ucu denizin içinde sonlanacak
şekilde geniş bantlar-drapeler halinde yerleştirmiştir. Çalışmalar sırasında bezin yanı
sıra kesinlikle doğaya ve çevreye zarar vermeyecek malzeme ve araç gereçler kullanılmıştır. Uygulama boyunca Çevre Mühendisliği'nden bir öğretim üyesi saha komiseri
olarak görev yapmıştır."
'Işığa Kavuşma' başlıklı projenin, çevrede yapılan sanatsal çalışmaların ne ilki ne de sonuncusu olduğunu anlatan Kemal Can, çevrede paketleme, örtme, sarma uygulamalarını sanat tarihinde, başka amaçlara yönelik
olarak yapıldıklarını görmenin mümkün olduğunu da anlattı. Can, açıklamalarını şöyle
sürdürdü: "60’lı yılların sonunda bir grup öncü sanatçı, yapay çevrede olan her şeyi reddedip, kendilerini doğal çevrede bulmaya çalıştılar. Doğaya çıkarak, doğanın içinde, doğa ile birlikte sanatsal etkinliklerde bulunmaya başladılar. Kimsenin bulunmadığı yerlerde, çöllerde, dağ başlarında, göl kenarlarında dozer, kepçe gibi ağır iş makineleri ile
çalışmalar yapmaya başladılar. Böylece Arazi Sanatı doğmuş oldu. Bu grubun öncüleri
arasında çöllere çizgi çizen, yarıklar açan Walter de Maria’yı, Michael Heizer’i, dairesel, spiral formlar, rampalar yapan Richard Long’u,
Robert Smithson’u, Robert Morris’i, Nancy
Holt’u sayabiliriz."
Işığa Kavuşma Giysi Projesi
'Işığa Kavuşma Giysi Projesi hakkında da bilgi veren Kemal Can, "Işığa Kavuşma etkinliği kapsamında, sıradan bir bez olmanın çok
ötesinde, anlam-kimlik-derinlik kazanmış
olarak toplanan Şile bezinin bir kısmı, Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü öğrencileri tarafından ilgili Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Özlem
Süer ve Yardımcısı Arş. Gör. Gözde Bursalıgil danışmanlığında, Giysi Tasarımı-V dersinde, özel bir koleksiyonun birer parçası olan
özgün -kupon- giysi tasarımlarına dönüştürülmüşlerdir. Bez, bu koleksiyonla metamorfoza uğramış bir biçimde, geçmişinde, yaratılma sürecinde yaşanmış olan bir dizi
faaliyetin düşünsel ve görsel izlerini üzerinde taşıyarak fiziksel yaşamına devam etmektedir. Koleksiyonda yer alan ürünlerin bazıları geleneksel-otantik giysi formlarına
göndermeler yapacak biçimde oluşturulurken, diğerleri daha iddialı, öncü yaklaşımlarla
tasarlanmışlardır. Bu durum Işığa Kavuşma
etkinliğinin özünde yer alan geleneksel/kültürel değerlerin, öncü sanatsal yaklaşımla
farklı bir biçimde bir araya gelmesi düşüncesi
ile paralellik göstermektedir" dedi. Can,
şunları söyledi: "Tasarımların gereği, giysilerin bazı bölümlerinin bezi fazla zorlamadan,
üzerine çok yükleme yapılmadan, niteliğine
uygun farklı tekniklerle dokulandırıldığı, ham
bezin kendi renginin yanı sıra palet olarak top-
IŞIĞA KAVUŞMA PROJESİNİN MİMARLARI
Proje Sorumluları: Prof. Dr. Kemal Can (Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü Başkanı)
Yrd. Doç. Dr. Ozan Bilgiseren (Fotoğraf Bölümü Başkan Yardımcısı)
Proje Koordinatörü: Prof. Dr. Yusuf Murat (Fotoğraf Bölümü Başkanı)
Uygulama Grubu Lideri: Yrd.Doç. Dr. Bülent Çınar (Heykel Bölümü Öğretim Üyesi)
Yardımcılar: Arş.Gör. Tuna Karayaka (Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü)
Arş.Gör.Gözde Bursalıgil (Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü)
Uygulama Grubu:
- Fotoğraf Bölümü ile Tekstil ve Moda Tasarımı öğrencileri
- Teknik elemanlar
rak renklerinin/tonlarının kullanıldığı, sürpriz çıkışlara pek yer verilmediği görülmektedir. Koleksiyondaki hemen her parçanın yalın ve net olduğunu söylemek mümkündür. Üretilen giysileri, yalnızca görsel yönden sınırlı klişe kalıplar içinde değerlendirmenin eksik olduğunu belirtmekte yarar vardır. Onlar, giysi olmalarının yanı sıra, daha önemli bir görevi yerine getirmek
üzere tasarlanmış, Işığa Kavuşma projesinin yarınlara ulaştırılmasını sağlayan iletişim araçlarıdır."
Halkın 'olur'u da alındı
Proje sorumlularından Mimar Sinan Üniversitesi Fotoğraf Bölümü Başkanı Yrd. Doç. Dr. Ozan
Bilgiseren ise projenin varoluş sürecini şöyle anlattı: "Şile Feneri’nin 150. yaşının kutlanmasına dair tasarlanan ve hem birbirleriyle ilişkili hem de birbirlerinden bağımsız bu ortak çalışmaların
Işığa Kavuşma Projesi üst başlığında birileştirilmesine dek gelinen noktada, kat edilen yolun
oldukça uzun ve kavislerle dolu olduğunu belirmek yalan olmaz. Ancak rota belirlendikten sonra bu uzun soluklu çalışmada, her aşama adım adım ilerletilmiştir. Hatta Şile Belediyesi tarafından akıl ve organize edilen geniş katılımlı bir toplantıda eldeki mevcut eskizler ve düşünceler, bir grup Şile ahalisine dijital projeksiyonlarla izah edilerek aktarılmış ve bir anlamda halkın da 'olur'u pozitif bir biçimde alınmıştır. Şile halkı projeyi algılamış, benimsemiş ve belki de
sevmiş olmalıdır ki, etkinliğin yapıldığı süreç boyunca bizlere destekleri asla eksilmemiştir ve
kimi zaman absürd derecelerdeki (örneğin ışıkla boyama işlemi sırasında Fener çevresi sakinlerinin
tüm ev içi ve dış mekan ışıklarını kapatarak saatlerce karanlıkta beklemeleri v.s) taleplerimiz
hoş görüyle yerine getirilmiştir."
53
Gezi
ANTİK DÜNYANIN HARİKASI: EFES
560 yılında Artemis Tapınağı çevresine taşınıyor. Bugün gezilen Efes ise, Büyük İskender’in
generallerinden Lysimakhos tarafından M.Ö.
300 yıllarında kuruluyor. Hellenistik ve Roma
çağlarında en görkemli dönemlerini yaşayan
ve nüfusu 200 bine kadar çıkan Efes, Bizans Çağı’nda tekrar yer değiştirerek, ilk kez kurulduğu
Selçuk’taki Ayasuluk Tepesi’ne geliyor. 1330 yılında Türkler tarafından alınan ve Aydınoğulları'nın merkezi olan Ayasuluk, 16. yüzyıldan
itibaren giderek küçülmeye başlıyor. 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan
sonra Selçuk adını alıyor ve bugün 30 bin kişilik nüfusa sahip turistik bir merkez olarak
dünyanın ilgisini her dönem olduğu gibi çekmeye devam ediyor.
Dünyanın yedi harikasından biri olan Artemis Tapınağı,
Meryem Ana Evi, Yedi Uyuyanlar mağarası ve tarih kokan
atmosferi ile antik çağın en önemli sanat, kültür, ticaret ve
liman kenti Efes…
Antik dünyanın en önemli merkezlerinden ve klasik Yunan döneminde İyonya'nın on iki şehrinden biri olan Efes’in tarihi M.Ö. 6 bin yıllarına kadar gidiyor. Tarihi boyunca uygarlık, bilim, kültür
ve sanat alanlarında her zaman önemli rol oynayan Efes, İzmir’in Selçuk İlçesi sınırları içinde bulunuyor. Asya ve Avrupa arasında başlıca kapı durumunda olan Efes önemli bir liman kenti olduğu
kadar, çağının en önemli politik ve ticaret merkezi olarak da biliniyor. Efes’in bu özelliği Roma döneminde Asia eyaletinin başkenti olmasını sağlıyor. Efes antik çağdaki önemini yalnızca büyük bir
ticaret merkezi olarak gelişmesine ve başkent oluşuna borçlu değil. Anadolu'nun eski anatanrıça (Kybele) geleneğine dayalı Artemis kültünün en büyük tapınağı da Efes'te yer alıyor. Bu tapınak dünyanın yedi harikasından biri
olarak kabul ediliyor. Efes tarihi boyunca birçok kez yer değiştirdiğinden kalıntıları geniş bir alana yayılıyor. Yaklaşık 8 kilometrekarelik bir alana yayılan bu kalıntılar içinde kazı-restorasyon ve düzenleme çalışmaları yapılan
ziyarete açık bölümler, her yıl binlerce yerli ve yabancı turistin akınına uğruyor.
Efes’i Büyük İskender’in generali kuruyor
Efes’in ilk kuruluşu Neolitik Dönem olarak adlandırılan Cilalı Taş Devri’ne
kadar iniyor. Hititler Dönemi'ndeki adı ise Apasas. M.Ö. 1050 yıllarında Yunanistan’dan gelen göçmenlerin de yaşamaya başladığı liman kenti Efes, M.Ö.
54
1996’da Selçuk, Aydın ve Efes yol üçgeninin yaklaşık yüz metre kadar güney batısında, mandalina bahçeleri arasında Derbent Çayı'nın kıyısında, Çukuriçi Höyük saptanıyor. Yapılan kazılarda taş ve bronz baltalar, iğneler, açkılı seramik parçaları, ağırşaklar, obsidien (volkanik
cam) ve sileks (çakmak taşı), deniz kabukluları, öğütme ve perdah aletleri bulunuyor. Aynı
tür malzemelere, yine Selçuk, Kuşadası yolunun yaklaşık 8. kilometresinde Arvalya Deresi'nin bitişiğinde Gül Hanım tarlasında Arvalya Höyük’te de rastlanıyor. Çukuriçi ve Arvalya (Gül Hanım) höyüklerinde saptanan eserler sayesinde Efes'in yakın çevresinin tarihinin
Neolitik Dönem'den Erken Bronz Çağı’na kadar ulaştığı tespit ediliyor.
Efes’in tarih kokan geçmişi
Efes’in yayıldığı Ayasuluk Tepesi, Artemision,
Efes ve Selçuk olarak dört ana bölgedeki harabeleri yılda ortalama 1.5 milyon turist ziyaret ediyor. Artemis Tapınağı, Celsus Kütüphanesi, Meryem Ana Evi, Yedi Uyurlar (Ashabı Kehf) ve İsa Bey Camii, Efes Antik Kenti’nin
tarih kokan yapılarından bazıları… Dünyanın
yedi harikasından biri olan Artemis Tapınağı,
antik dünyanın mermerden inşa edilmiş ilk tapınağı olarak biliniyor ve temelleri milattan önce
7. yüzyıla kadar gidiyor. Tanrıça Artemis’e ithafen Lidya Kralı Croesus’un yaptırdığı tapınak,
bronz heykellerle süsleniyor. Maalesef tapınaktan günümüze sadece birkaç mermer
blok kalıyor.
Roma dönemi yapılarının en güzellerinden birisi olan Celsus Kütüphanesi hem kütüphane
hem de mezar anıtı görevini üstlenen bir
yapı. M.S. 106’da Efes Valisi Celsus’un ölümünden sonra oğlu tarafından inşa ediliyor.
Meryem Ana Evi ise Bülbüldağı’nda İsa’nın annesi Meryem’in son yıllarını St. John ile birlikte
geçirdiği kilise olarak biliniyor. Hıristiyanlar için
hac yeri olan ev, bazı papalar tarafından da ziyaret edildiğinden ayrıca önem atfediliyor.
Bizans döneminde mezar kilisesi haline getirilen Yedi Uyurlar (Ashab-ı Kehf), Roma İmparatoru Decius zamanında putperestlerin zulmünden kaçan yedi Hıristiyan gencin Panayır
Dağı eteklerinde sığındıkları rivayet edilen
mağara… Dünya üzerinde ilgili mağaranın kendi sınırları içinde olduğunu iddia eden 33 kent olmasına karşın Hıristiyan kaynaklarının çoğuna göre kutsal sayılan kent Efes olarak biliniyor.
1374-1375 yılları arasında Aydınoğulları’ndan İsa Bey tarafından Ayasuluk Tepesi’ne inşa ettirilen İsa Bey Camii, Artemis Tapınağı ile St. Jean Kilisesi arasında yer alıyor. Anadolu cami mimarisinin ilk örneklerini sergileyen camide zengin süslemeler ve çiniler bulunuyor. Cami, 19. yüzyılda kervansaray olarak da kullanılıyor. Efes’in bir başka ilginç mimarisi ise “Yamaç Evleri.” Teraslar üzerine inşa edilmiş olan ve kentin zenginlerinin oturduğu bu evlerin mermer ve fresklerle kaplı duvarları, mozaiklerle kaplı tabanı, dönemin mimarisinin ulaştığı boyutları gözler önüne
seriyor. Evlerin hepsinde kalorifer sistemi ve hamam bulunuyor.
Efes’in diğer önemli tarihi yapıları
Hadrian Tapınağı, Domitian Tapınağı, Serapis Tapınağı, Meryem Kilisesi, Saint Jean Bazilikası, Yukarı Agora ve Bazilikası, Senato (Odeon), Prytaneion (Belediye Sarayı), Mermer Cadde, Memmius Anıtı, Domitianus Meydanı, August Kapısı, Magnesia Kapısı (Üst Kapı), Doğu Gymnasiumu, Herakles Kapısı, Mazeus Mithridates (Agora Güney) Kapısı, Anıtsal Çeşme, Traianus Çeşmesi, Heroon, Büyük Tiyatro, Saray Yapısı, Stadyum Caddesi, Stadyum ve Gymnasium, Tiyatro Gymnasiumui,
Liman Caddesi, Liman Gymnasiumu ve Liman Hamamı, Saint John Kalesi…
Nasıl ulaşılır, ne yenir? İstanbul’dan önce Selçuk’a gidiliyor. Selçuk’tan Efes Antik Kenti‘ne minibüsler çalışıyor. Efes’e, İzmir-Aydın karayolundan da ulaşılabiliyor. Selçuk’tan 3 kilometre uzaklıktaki Efes’e, Kuşadası’na giden yolun solundan (Artemis Tapınağı’nı geçtikten sonra) Efes tabelasının
bulunduğu ağaçlı yoldan (yol aynı zamanda Yedi Uyuyanlar’ın da yolu) giriliyor. Selçuk önemli yolların kesiştiği bir noktada bulunduğu için birçok otobüs firması ulaşım sağlıyor. Selçuk merkezinden bir bisiklet kiralayarak ya da yarım saatlik bir yürüyüş yoluyla da Efes’e ulaşılabiliyor. Bununla birlikte Efes Antik Kenti’ne sadece 1 kilometre uzaklıkta küçük uçakların iniş kalkışına müsait Efes Havaalanı da bulunuyor. İzmir ve yöresi yemek çeşitleri açısından son derece zengin olduğundan, Ege, Akdeniz ve Anadolu mutfaklarının özgün bir bileşimine sahip. Bulamaç çorbası,
tarhana çorbası, tere çorbası, trança kellesi çorbası, kirde, sakız yahnisi, mücver, İzmir köftesi,
papaz yahnisi, enginar dolması, domates bastısı, yer elması, revani, ıspanak boranisi, razı kavurması, Efes arapsaçı, şevketi bostan, ebegümeci ve radika salatası belli başlı yemekleri arasında
yer alıyor.
55
Kültür-Sanat
SİNEMALARDA NE VAR, NE YOK...
BİR FENOMENİN
SON HALKASI
“KİMLİKSİZ”
BİR ADAM
Stieg Larsson’un tüm dünyada çok satanlar listelerinden
inmeyen “Milenyum Üçlemesi”nin film versiyonunun son
halkası “Arı Kovanına Çomak
Sokan Kız” (The Girl Who Kicked The Hornet’s Nest), sinemalarımızda 1 Nisan’da vizyona girdi. Daniel Alfredson’ın
yönettiği serinin son filminde;
Noomi Rapace, Lena Endre,
Annika Hallin ve Michael
Nyquist rol alıyor. “Ejderha
Dövmeli Kız” ve “Ateşle Oynayan Kız”ı takip eden “Arı Kovanına Çomak Sokan Kız” filminde olaylar şöyle gelişiyor: Lisbeth Salander kafasında bir kurşunla bir hastanenin yoğun bakım ünitesinde yatmaktadır. İyileşir iyileşmez de kendisini doğrudan hapse yollayacak, üç cinayetten yargılanacağı duruşmaya götürülecektir. Davasını hayatı pahasına savunan Salander, gazeteci Mikael Blomkvist’in de yardımıyla masumiyetini kanıtlamaya ve kendine acı çektiren sistemin mimarı olan derin devletin
sırlarını ortaya çıkarmaya çalışacaktır.
Jaume Collet-Serra’nın yönettiği “Kimliksiz”, komplo öykülerinden hoşlanan
sinemaseverler için
vizyonda. Başrollerinde Liam Neeson,
Diane Kruger, January Jones, Aidan
Quinn, Bruno Ganz
ve Frank Langella’nın
yer aldığı yapım bir
edebiyat uyarlaması. Filmin hikâyesi şöyle ilerliyor: Dr. Martin Harris (Liam Neeson), Berlin’de geçirdiği bir araba kazasından sonra kendine geldiğinde birdenbire
karısının (January Jones) kendisini tanımadığı ve başka bir adamın da
(Aidan Quinn) kendisinin yerine geçtiğini fark eder. Resmi olarak kimse ona inanmamaktadır ve kimliği belirsiz suikastçılar tarafından takip edilmektedir. Birdenbire kendini, başka bir ülkede yanlız, yorgun ve
kaçak durumunda bulur. Beklenmedik bir şekilde ona tek yardım eden
kişi Ally (Diane Kruger) sayesinde bu durumdan kurtulmak için uğraşır. Ancak, gerçeği ortaya çıkartmak ve kimliğini geri kazanmak için kendisini ne kadar zorlayabileceğini ve ne kadar ileri gidebileceğini bilmez.
BİR AŞK
ÜÇGENİ
Yılın iddialı yerli yapımlarından “Bizim Büyük Çaresizliğimiz” nisan ayında izleyeceğimiz yapıtlar arasında yer alıyor. Barış Bıçakcı’nın romanından Seyfi Teoman’ın sinemaya taşıdığı filmde; İlker Aksum,
Fatih Al, Güneş Sayın ve Taner Birsel oynuyor. “Bizim Büyük Çaresizliğimiz”, lise yıllarından beri yakın arkadaş olan, 30’lu yaşların sonundaki iki adamın, Ender ve Çetin’in dostluğunu konu alıyor. Uzun
yıllar hayatları farklı yönlere giden iki yakın arkadaş, Çetin’in yıllar sonra Ankara’ya dönmesiyle çocukluk hayallerini gerçekleştirip aynı evde yaşamaya başlarlar. Tam birlikte yeni bir hayat kurmuşlarken, yurtdışında yaşayan arkadaşları Fikret Türkiye’de tatildeyken bir trafik kazası geçirir ve annesiyle babasını kaybeder. Almanya’ya geri dönmesi gereken Fikret, Ender ve Çetin’den, Ankara’da üniversite öğrencisi olan kız kardeşi
Nihal’in okulunu bitirene kadar, yani iki yıl boyunca, onlarla kalmasını ister. Birlikte yaşama hayalleri tam gerçekleşmişken üçüncü birinin eve gelmiş olması ilk başlarda Ender ve Çetin’i rahatsız eder. Ölümlerin travmasını atlatamayan Nihal de onlarla iletişim kurmak istemez, ama
zamanla birbirlerine alışırlar. Aralarında ev merkezli üçlü bir yakınlık oluşur; beraber vakit geçirmeye ve bundan hoşlanmaya başlarlar. Bir süre sonra kaçınılmaz olan gerçekleşir; Ender ve
Çetin, birbirlerinden habersiz bir şekilde Nihal’e âşık olurlar.
56
KİTAP KURTLARI İÇİN...
BİR GEORGE ELIOT
KLASİĞİ
George Eliot’un bütün romanları içinde en sevdiği eser olan “Silas Marner”;
Can Yayınları’nın klasikler dizisinde okurlarla buluştu. İçerdiği mizah, güçlü simgeler ve toplumsal eleştiri ögeleriyle kırsal kesimin yaşamını duyarlı, ama duygusal olmayan bir ustalıkla anlatan kitabı dilimize Cem Alpan kazandırdı. Romanda; yıllar önce haksız yere hırsızlıkla suçlanarak Kilise cemaatinden kovulan dokumacı Silas Marner, gönüllü sürgün olarak Raveloe
köyüne yerleşir. Köy halkıyla görüşmeyen, özel yaşamını sır gibi saklayan dokumacı için hayat, sabahtan akşama kadar tezgahı başında çalışmaktan ve
kazandığı paraları biriktirmekten ibarettir. Ama günün birinde altınlarının çalınması ve çok kısa bir
süre sonra da evinin yakınlarında annesi ölen bir bebeğin emekleyerek kapısına gelmesiyle yaşamı
ve dünyaya bakışı tamamen değişir. Silas Marner ve bebeğin yolları, köyün en güçlü, en varlıklı adamının oğluyla da çakışacaktır.
YILLAR SONRA
AÇIĞA ÇIKAN SIR
Gerilim edebiyatının en sevilen yazarlarından Mary Higgins Clark’ın “Cinayet Bölgesi” adlı romanı, Maviağaç Yayınları tarafından okurlara sunuldu. Clark’ın dikkatleri üzerine toplayan bu yeni kitabı; tıp bilimiyle dini inancın birbirlerine çok
yakın oldukları iddiasında... Kitapta; seksen iki yaşında ve sağlığını her geçen gün
daha da kaybeden Olivia Morrow, pek fazla ömrünün kalmadığının farkındadır.
Hayatının son dönemecinde çok mühim bir seçim yapmak zorunda kalır: Uzun
zamandır gizlenen bir aile sırrını açıklamak ya da onu beraberinde mezara götürmek... Yirmi yedi macera-gerilim romanı, üç cilt kısa öykü, bir tarihi roman
ve bir biyografi olmak üzere otuz yapıta imza atan Marry Higgins Clark’ın “Cinayet Bölgesi” adlı eseri de, daha öncekilerde olduğu gibi, yayınlandığı ülkelerin çok satanlar listelerinde kendine yer buldu.
GENÇ YAZARDAN
ÇARPICI BİR YAPIT
Man Booker Ödülü’ne aday gösterilen en genç yazar unvanını elinde bulunduran Jon McGregor, “Köpekler Bile” adlı kitabıyla Türk okurlarla buluşuyor. Jon McGregor, Yapı Kredi Yayınları’nın okurlara sunduğu kitabıyla; yarım bırakılmış düşünceler, ihmal edilmiş noktalama işaretleri, hızlı ve akıcı bir üslupla okura dünyayı umutsuz bir bağımlının hummalı gözlerinden görmeyi amaçlıyor. “Köpekler Bile”de; Noel’den kısa bir süre önce, İngiltere’nin
büyük şehirlerinden birindeki yıkık dökük bir dairede cansız bir beden bulunur. Tanıdıklarıyla arkadaşlarının Robert adındaki bu alkoliğin hayatıyla ölümü hakkında düşündükleri ve anlattıkları, düzenin dışında kalan, toplumun
kıyısında yaşayan bireylerin –alkolikler, uyuşturucu bağımlıları, evsizler, mülksüzler ve dokunulmazlar- trajik bir panoramasını sunar.
57
Kültür-Sanat
SERGİLERİ GEZERKEN...
20 MODERN TÜRK SANATÇISI
İşadamı Öner Kocabeyoğlu’nun özel koleksiyonundan seçilen 20 sanatçının 433 eserinin yer aldığı “XX. Yüzyılın 20 Modern Türk Sanatçısı 1940-2000” başlıklı sergi, Santral İstanbul’da açıldı. 19 Haziran 2011 tarihine kadar izlenebilecek serginin danışmanlığını Ferit Edgü, yerleşimini Metin Deniz’in yaptığı serginin grafik tasarımlarını ise Erkal Yavi gerçekleştirdi. Santral İstanbul Ana Galeri’nin üç katına yayılan koleksiyon,
“Figüratif” ve “Soyut” olmak üzere iki temel grupta sergileniyor. Serginin birinci katında, “İki Kuşak Figüratifler” konseptinde Fikret Mualla, Abidin Dino, Avni Arbaş, Mehmet Güleryüz, Komet, Alaettin Aksoy, Ergin İnan, Yüksel Arslan ve Ömer Uluç’un toplam 136 eseri yer alıyor. Serginin ikinci kata yayılan bölümünde Fahrelnissa Zeid, Nejad Devrim, Albert Bitran, Hakkı Anlı, Selim Turan ve Mübin Orhon’un toplam 186
yapıtı “Paris Okulu Soyut Türk Ressamları” başlığı altında sergileniyor. Santral İstanbul Ana Galeri’nin son
katında da, “Geometri, Işık, Müzik ve Duvarlar” başlığı altında Ferruh Başağa, Adnan Çoker ve Burhan Doğançay’ın toplam 99 yapıtı yer alıyor. Sergide, 1940-2000 döneminin önemli heykeltıraşlarından İlhan Koman’ın 3,
Koray Ariş’in ise 9 eseri izleyiciler ile buluşuyor.
Mehmet Güleryüz’den...
ANILANMERT’İN “DÖNEMLER”İ
Işık Üniversitesi Öğretim Üyesi Seramik Sanatçısı Prof. Dr. Beril Anılanmert, “Dönemler” sergisiyle Mine
Sanat Galerisi’ne konuk oluyor. Mimar Sinan Üniversitesi Seramik Bölümü’nden emekli olan sanatçı, Uluslararası Seramik Akademisi üyesi. Bugüne kadar tüm kıtalarda sergi açan Anılanmert, uluslararası sanat alanında çok önemli bir yere sahip olan ve ülkemizi seramik sanatı alanında temsil eden önemli bir
isim. Sanatçı “Dönemler” sergisi kapsamında sanatseverlere; “Kayıt Defteri”, “Bölünmüş” ve “Dönüşüm”
gibi başlıklarla sergilediği çalışmalarını bir bütün olarak izleme olanağını sağlıyor. Sanatçının yeni çalışmaları ile birlikte, kırkı aşkın eseri bu sergide yer alıyor. Üç boyutlu soyut biçimler ve resimsel anlatımlarla yapılmış seramiklere, bir bütün olarak baktığımızda, bir leitmotifi tüm eserlerde izlemekteyiz. Ayrıca, farklı seramik malzemelerinin yanı sıra kimi zaman metal, cam, kimi zaman da keçe gibi malzemeleri kullanan sanatçı büyük bir çeşitlilikle izleyiciyi her alanda doyurmaya hazır... Sergi 30 Nisan’a
kadar sürüyor.
AYŞEGÜL KORA’NIN RENKLİ DÜNYASI
Resimlerinde renkçi bir anlayışı vurgulayan, ışığı ve renkleri yalın ve sıcak bir anlatımla yansıtan Ayşegül Kora, altıncı kişisel sergisinde farklı tekniklerle yaşadığımız dünyayı değerli kılan doğa, deniz
ve nilüfer çiçekleri ile kadın figürlerini birlikte resmettiği tablolarında mavi ve turkuvaz renkleri öne
çıkartıyor. Biçimlerin ve renklerin uyumlu birlikteliğini sembolist yaklaşımla betimleyen ve eserlerinde kavramsal imgelere de yer veren Ayşegül Kora resimlerinde teknikleri karıştırmayı seviyor. Sanatçının kişiliğindeki yumuşaklık ve özgürlük duygusuyla yılların deneyimini birleştirerek kendine has
oluşturduğu tarzı dikkat çekici… Renklerin enerjisi doğanın gücünü daha da belirginleştiriyor. Nilüfer çiçekleri, kadınların naif ama zor şartlarda bile güçlü duruşunu betimlerken, mavisinin akıcı yoğunluğunu turkuvazın sıcaklığı dengeliyor. Farklı teknikleri kendine özgü tarzıyla buluşturan ressam
Ayşegül Kora’nın sergisi, Alkim Taksim Binası’nda 19-30 Nisan 2011 tarihleri arasında, tüm sanatseverleri bekliyor.
58
Tebessüm
Gülşen KARAGÖZ
59
Medyadan Yansımalar
KONFEKSİYON TEKNOLOJİ
60
Mart 2011
VATAN
30 Mart
61
Summaries in English
BANKS, STINGY TOWARD TEXTILES AND CLOTHING
BEFORE, SURPRISE THE SECTOR IN 2010
The latest data on loans shows that the
banks, which so far were stingy toward the
textiles and clothing sector, changed their
tune in 2010. According to the last report of
the Banking Regulation and Supervision
Agency (BDDK), the banks dealt out a total of
TL 563.6 billion in loans in 2010, credit cards
included. As of December 2010, total loans
utilized by the textiles sector amounted to TL
17.2 billion. While the banking sector’s total
volume of loans increased by 34 percent, the
expansion in the loans extended to the textiles and clothing sector reached 35 percent,
exceeding the average. Thus, loans to textiles and clothing displayed the first significant
expansion since 2002. Besides the loans extended to textiles, another surprise greeted
the sector in the first month of the present
year. Despite the measures the government took with bank loans to cool off the economy, in January, textiles and clothing sector loans increased by 5.8 percent, reaching
TL 18.2 billion. On the other hand, the favorites of the banking sector which had been
getting the lion’s share of loans—the energy,
food, retailing and construction sectors,
among others—experienced a slowdown in
January 2011. The food sector, for example,
which had experienced a 50 percent expansion of loans in 2010, signifying a loan utilization of TL 18.9 billion and surpassing the
textiles sector, saw only a one percent increase in January of this year. The sector’s
performance had an impact on the renewed
interest of the banks in textiles and clothing
over the past year. Representatives of the textiles and clothing sector say that the upsurge in orders has contributed to the banks’ redirecting their resources to this sector after
a period in which they had cut off the flow of
loans in the most critical days of the global
crisis. It is also being said that another reason the banks have turned on the faucets for
the textiles sector, which has for so long been
blacklisted, is that other sectors have now lost
favor with the banks. This view of the sector’s
representatives is supported by BDDK data.
The figures show that in 2002, the textiles and
clothing sector utilized TL 6.6 billion worth of
credit but TL 1.2 billion of those loans were
delinquent. In other words, out of every 100
liras extended to the textiles and clothing sector, TL 18 were non-accruing. The general
average was about the same in the same period as well. In 2010, however, delinquent loans from credit extended to textiles dropped
to 9 percent. This percentage receded even
further in January 2011, to 8.2 percent.
OUR TRADITIONAL MARKETS ARE LIVENING UPFASHION CENTERS ARE HEADING FOR TURKEY
Turkey’s traditional market in textiles and
ready-to-wear clothing in Europe has turned
its eyes to Turkey. World trends have stimulated an increase in orders. With China turning to its own domestic market and purchasers hesitant to place orders with newly launched textile producers in countries like
Egypt, Algeria, Tunisia and Yemen, Turkish
textiles have become Europe’s favorite. With
the exception of a few European countries not
affected by the crisis, the surge of customers
was reflected in export figures as well. The
most recent data indicates that Turkey’s total textiles export figures increased by 29.26
percent in the first two months of the year
compared to the same period of the year before. The increase in exports of apparel was
13.66 percent. Exports were at a level of 1.2
billion dollars in textiles and 2.6 billion dollars
in clothing during the mentioned period.
While in those first two months of the year, the
62
biggest exports of ready-to-wear clothing at
768 million dollars went to Germany, the country to which the most textiles were exported was Italy. Textile exports to Italy increased by 61.5 percent, climbing to 157 million
dollars. The Russian market is in second place in textile exports. Exports of textiles to this
country exhibited a striking increase of 33 percent. Clothing exports to Russia, meanwhile, increased by 65 percent in the first two
months. The most significant development
that kept textiles and clothing manufacturers
happy in the first two months was the noticeable increase of orders originating from the
European market. It was especially the increase in exports to fashion hubs such as Italy,
Spain, UK and France that heightened the spirits of the companies in the sector. Of these
countries, increases in exports of textiles were
19.1 percent to France, 24.3 percent to the UK,
and 76.2 percent to Spain. Exports to the USA
during the first two months were surprising
as well. While exports of textiles to the USA
increased by 83.2 percent, the increase in exports of clothing remained at 8.3 percent. In
his evaluation of the new developments in exports, Merter Industrialists and Businessmen’s Association (MESİAD) President Ercan
Tan says that the adverse conditions in the Far
East--with China turning toward consumption and the country’s manufacturers reverting to the domestic market--have caused delays in fulfilling foreign orders and that this has
created a big advantage for Turkey. Tan asserts, "The phones keep ringing. We’re having
a hard time keeping up with the orders." The
President of the Istanbul Textile and Raw Materials Exporters Association (İTHİB), İsmail
Gülle, says that if the new period is managed
well, exports of Turkish textiles will increase by 40 percent and apparel exports will rise
by at least 20 percent.
THE TEXTILES AND CLOTHING SECTOR
CARRIES ITSELF INTO CYBER WORLD
As everyone knows, the Turkish Commercial Code now requires that every company has an Internet website. Turkish textiles and clothing manufacturers fulfilled this
requirement long ago. What they need to do
now is establish “special shopping websites.”
Textiles and clothing manufacturers are
now setting up these types of networks in addition to their corporate websites, establishing new branches over the Internet. Just last
month, two well-known brands followed
this trend—Vakko launched daybuyday.com
and Boyner inaugurated morhipo.com. The
Boyner Group’s “morhipo.com” opened on
March 22 and Vakko’s website “daybuyday.com”, which was launched together with
“hepsiburada.com”, went online on March 3.
The biggest factor encouraging these two famous brands to establish their own special
shopping websites is the steady day-by-day
increase in the number of Internet users. Boyner Holding Chairman Cem Boyner explains
that the most important reason behind the
corporation’s entry into the e-trade community is the fact that the number of Internet users in Turkey has reached a level of 30
million and along with this, a parallel increase
has been seen in users’ interest in on-line
shopping opportunities. Pointing out that
the company’s starting point was to carry the
same quality of retail service, presentation and
quality into the electronic medium, Cem
Boyner states that the website morhipo.com
will appeal to all ages and income groups.
Boyner continues, “With our long experience in retailing, we know our customers very
well and so we follow up on their expectations. Putting together our experience with the
synergy of the Boyner Group and carrying this
into the electronic medium brings our customers a different sales channel to benefit
from—we will be once again surprising
them, spoiling them and making them happy."
The new e-trade brand “'daybuyday.com”, established under the partnership of Vakko Chairman of the Board Cem Hakko, hepsiburada.com and investor Dinç Artman, is not only
offering Vakko products but also a variety of
fashion items, accessories, cosmetics and
children’s articles. The website benefits
from the hepsiburada.com infrastructure. General Manager of daybuyday.com, Dinç Artman, says that the website’s main objective
is to melt down company stocks. Artman continues by saying that the website’s sales on
the first four days of the new site were made
exclusively from Vakko Outlet and that the
Vakko Shopping Tent, a shopping experience that has by now become traditional, is now
available to customers online.
TWO NEW REFERENCE BOOKS FROM THE ASSOCIATION
ON LABOR LAW AND WORKING LIFE
A leader over the years in many projects
in the Turkish textiles sector, the Turkish Textile Employers’ Association completed two
more new projects last month. The Association has just signed its name to two important
reference books, one in the field of labor law
and the other on working life. One of the books belongs to Prof. Dr. Fevzi Şahlanan, an
academic known very well by followers of the
Association’s publication, “Textile Employers
Magazine”, as the Head of the Department of
Labor Law and Social Security Law at Istanbul University Faculty of Law. Prof. Şahlanan's
contributions to the Association’s magazine’s
law supplement since December 2004 have
now been compiled in a book entitled İş Hu-
kuku ile İlgili Yargıtay Kararları: Karar İncelemeleri (Studies of Labor Law Decisions of the
Supreme Court of Appeals). Offering information about the book, General Secretary Başar Ay says that “Studies of Labor Law Decisions of the Supreme Court of Appeals” was
compiled in response to the popular demand
for the articles published in the magazine.
The second book published by the Association is entitled, Sosyal Sigortalar ve Genel
Sağlık Sigortası Hükümleri Çerçevesinde İşveren Uygulama Rehberi (Employer Guidelines on Social Security and General Health Insurance Provisions). The specialists who prepared this book on Social Security and General Health Insurance Provisions are Social Se-
curity Administration (SGK) Chief Auditors Murat Göktaş and Cüneyt Olgaç. The book provides definitions and descriptions of many
terms and regulations, from basic concepts
to workplace certification and ownership
transfers. Concerning social security premiums and incentive applications, the book
explains regulations on premium rates, general health insurance premiums, unemployment insurance, insurance premium incentives, meal-child-family benefits and seniority and severance payments. The books are
certain to be important sources of reference
for corporations. The publication of both books was completed last month and distribution has begun.
63

pdf ındır - Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası

Transkript

Benzer belgeler

haftalık voltaj

ekonomi politik

inşaat malzemeleri sanayi atakta

En Beğenilen En Beğenilen Reklam Yüzleri Cem

Kariyer.net İstihdam Endeksi`ne gore yeni iş ilan sayısı yüzde 5,aday

14th AUTEX 2014 World Textile Conference

GÜNLÜK BÜLTEN

Deniz_Export