özdenetimin sporcuların performans ve kaygı düzeylerindeki rolü

İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s.39-48
ÖZDENETİMİN SPORCULARIN PERFORMANS VE
KAYGI DÜZEYLERİNDEKİ ROLÜ
Nilgün PEKER
ÖZET
Özdenetim becerileri bilişsel, duygusal ve davranış süreçlerini denetim altında tutabilir. Özdenetimin öğrenilmesi, kişilerin öz-düzenleyici bilişüstü beceriler geliştirerek, zihinsel yeteneklerini başarıya dönüştürmesini sağlar. Başarılı sporcular, kendilerini izleyerek, mevcut durumları ile ulaşmak istedikleri amaç
arasındaki farkı tespit ederler ve başarılarını arttırmak için denetleyebilirler. Bu konuda yapılan araştırmalar,
özdenetimi yüksek olan oyuncuların, uygulama ve rekabetten faydalanarak, performans düzeylerini geliştirdiklerini belirtmektedir. Bu çalışma iki sporcunun (eskrimci ve yüzücü) bir sezon boyunca katıldıkları
özdenetim geliştirici programın performanslarındaki rolünü araştırmaktadır. Çalışma süresince genç sporcular özdenetimde önemli olan amaç belirleme, olumlu düşünme ve iç-konuşma, konsantrasyon, öz-kontrol
ve zihinde canlandırma olmak üzere beş becerinin geliştirilmesine yönelik bir programa tabi tutulmuştur.
Araştırmanın sonucu kaygı düzeylerinde azalma olduğunu, performanslarının ise müdahale programı öncesinden daha iyi olduğunu göstermiştir.
Anahtar kelimeler: özdenetim, spor psikolojisi
The role of self regulatıon on the performance and anxıety levels of
athletes
ABSTRACT
Self-regulation involves the control of cognition, emotion, and behavior. Self-regulated learning refers to
self-directed processes that help learners to convert their mental abilities into performance skills. Successful
athletes self-monitor; they detect discrepancies between their current and potential level of achievement
and self-regulate their efforts to improve performance. Recent studies suggest that players who score high
on self-regulation benefit more from practice and competition, which may explain the differences in performance level.
This study reports the impact of a season-long training program based on self- regulation on two young athletes, a swimmer and a fencer. The two reported cases were part of a study in which the young athletes were
exposed to five different psychological skills: goal setting, positive thinking and self-talk, concentration and
routines, arousal regulation techniques, and imagery. The results indicated decrease in anxiety levels. The
overall performances of the athletes were better after the training program.
Keywords: self regulation, sports psychology
39
Nilgün Peker
GİRİŞ
Özdenetim ve öz-düzenleyici öğrenmenin başarıyı açıklayan güncel yaklaşımlar arasında önemli bir yere sahip olduğu düşünülmektedir. Özdenetimin, kişinin düşüncelerini, duygularını ve davranışlarını amaçlarına ulaşacak şekilde kontrol etme sürecini
kolaylaştırdığı ve sistematik çabalarla yönlendirdiği kabul edilmiştir (Baumeister &
Vohs, 2007).
Öz-düzenleyici öğrenme yaklaşımında problem çözmeye yönelik becerilerin öğretilmesinden ziyade kişilerin hangi becerilerini kullandığının farkında olması, bilinçli olarak uygulayabilmesi, başarısızlık karşısında yılmadan, azim ve başarma isteği
ile kendine olan güvenini kaybetmemesi dikkate alınır. Özdenetime sahip olan kişiler
kendi öğrenme durumlarını birçok yolla izleyip yönetebilirler. Özdenetim becerileri
gelişmiş olanlar duygu, davranış ve üstbilişsel süreçlerini denetim altında tutabilirler
(Zimmerman, 2006, 2008). Bu özellikler yalnız akademik başarıda değil, kişinin ömür
boyu yeni bilgiler edinmesinde ve bilgilerini güncelleştirmesinde önemli bir rol oynar.
Üstbilişsel becerilerin ve üstbilişsel bilginin varlığı, birçok araştırmacının ilgisini çekmiş ve çalışma konusu olmuştur (Luke & Hardy, 1999; Pifarre & Cobos, 2009). Bilişüstü farkındalığın performansı artırmadaki rolü nedeniyle, gerek eğitim bilimciler,
gerekse spor psikologları konu ile ilgili çalışmalara ağırlık vermişlerdir. Bu alanlarda
yapılan araştırmalarda, öz denetime sahip olan kişilerin, ister akademik ister sportif
olsun, amaçlarını belirleyerek bu amaçlara ulaşmak için gerekli öğrenme stratejilerini
bilinçli bir şekilde seçtikleri ve amaca ulaşma sürecini devamlı olarak izledikleri gözlenmiştir. Amaçlarını net bir şekilde ortaya koyan, bu konuda farkındalığı olan ve etkili
biçimde planlama yaparak stratejilerini belirleyen kişilerin, bu özdenetim becerilerine
sahip olmayan kişilerden daha yüksek performans gösterdikleri bulunmuştur (Kovach,
2000; Kolovelonis, Goudas & Dermitzaki, 2010) .
Üstbiliş kavramı, ilk olarak Flavell (1987) tarafından, bireyin beceri bilgilerini anlama, plan yapma , düzenleme, yönlendirme, denetleme ve değerlendirmede kendi
bilişsel süreçlerini öğrenmesi ve düzenlemesi olarak tanımlanmıştır. Böylece üstbiliş,
bireyin yaşamakta olduğu bilişsel döngüyü kontrol edebilmesidir. Bir başka deyişle,
birey kendi düşünme sürecinin farkına varacak ve belirli bir konuda neyi bilip, neyi
bilmediğini ayırt edebilecektir. Bu farkındalık bireye amacına ulaşmak için ne gibi
yeni bilgi ve becerilere ihtiyacı olduğu, bunları elde etmek için ne kadar çaba sarf
etmesi gerektiği ve ne kadar zamana ihtiyaç duyduğu konusunda plan yapma fırsatı tanır. Yirmi yılı aşkın bir süredir bu konuda yapılan araştırmalar, öz-düzenleyici, bilişüstü becerilerin çocukluk ve ergenlik dönemlerinde geliştiğini ve bireylerin başarısında
önemli bir rol oynadığını göstermektedir. Bilişüstü becerilerin araştırılması zihinsel
denetim süreçleri konusunda önemli bilgiler edinilmesini sağlamıştır.
Bireylerin yeni bir beceri kazanması sırasıyla dört aşamadan geçerek özdenetime ulaşır: gözlem, örnek alma (emulation), öz-kontrol (self-control) ve özdenetim (self regulation) (Schunk, 2001; Zimmerman, 2000). Gözlem aşamasında, öğrenmek istenilen
davranışı sergileyen modelin performansı izlenir, sözel betimlemeleri dinlerin ve yeni
40
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s.39-48
beceri için ihtiyaç duyulan esaslar kavranmaya çalışılır. Bu sayede bilişsel olarak beceriyi elde etme, deneme-yanılma yolu ile geçirilecek öğrenme sürecindeki zaman kaybı
da önlemiş olur. Örnek alma aşamasında, kişi başarılı bir modelin davranışlarını tekrarlamaya çalışarak, bu bilgiyi ve yeni beceriyi kendi repertuarına katar. Bunu yaparken aldığı geri-bildirimler potansiyel hatalarını düzeltmesine ve uygun performansa
ulaşmasına yardımcı olur. Öz-kontrol aşamasında, bireyler öğrendikleri yeni beceriyi
kendi başlarına ve farklı yerlerde tatbik ederler. Bu aşamada bireyler beceriyi benimserler, davranışları otomatik hale gelir. Ustalık seviyesine ulaşırken kendi performanslarını kaydedip, izleyebilirlerse, ulaşmak istedikleri amaç ile mevcut performanslarını
karşılaştırma imkanı yakalayabilirler. Son olarak, özdenetim aşamasında bireyler elde
ettikleri beceriyi her koşulda uygulayabilirler, hatta bu beceride kendilerine özgü bir
tarz oluşturabilirler. Böylece, amaçlarına odaklanarak, gerektiğinde bu amaçları kullanıp, düzeltme ve ayarlamalarla becerilerinde ustalaşabilirler.
Başarılı sporcuların sürekli mevcut durumlarını izleyerek arzu edilen başarıya ne denli
yaklaştıklarını tespit etmeye çalıştıkları ve performanslarını arttıran özdenetim becerilerini geliştirdikleri saptanmıştır (Chen & Singer,1992). Ayrıca özdenetim süreçlerinin
sporcuların etkin öğrenmelerine yardımcı olduğunu gösteren çalışmalarda özdenetimin özellikle genç sporcularda çok önemli olduğu ve özdenetim eksikliğinin performans düşüklüğüne yol açtığı vurgulanmaktadır (Anshel & Porter, 1996; Jordet, 2009a,
2009b; Kirschenbaum, Ordman, Tomarken, & Holtzbauer, 1982; Zimmerman, 2006).
Usta sporcuların acemilere göre daha iyi özdenetim becerilerine sahip olduğu belirlenmiştir. (Cleary & Zimmerman, 2001; Kitsantas & Zimmerman, 2002). Okçulukta özdenetimin etkisini sınayan deneysel bir çalışmada özdenetim becerilerini geliştiren bir
programa tabi olan gençlerin kontrol guruba kıyasla, daha fazla memnuniyet duygusu
ve daha yüksek içsel motivasyona sahip olduğunu bulunmuştur (Kolovelonis, Goudas
& Dermitzaki, 2010). Başka araştırmalarda da, özdenetimi yüksek olan sporcuların,
uygulamalardan ve rekabetten daha fazla yarar sağladıkları (Toering, Elferink-Gemser, Jordet, & Visscher, 2009a, 2009b), kaygı düzeylerini daha iyi kontrol ettikleri ve
yüksek performans gösterdikleri saptanmıştır (Woodman & Hardy, 2001). Mamassis
ve Doganis (2004) özdenetim becerilerini geliştirmeye yönelik zihinsel çalışmaların
kaygıya, özgüvene ve tenis performansına olan etkisini araştırmışlardır. Bu çalışmada
deney grubundaki iki sporcuya tenis antrenmanlarının yanı sıra, beş farklı psikolojik
beceri eğitimi verilmiş: amaç belirleme, olumlu düşünme ve iç-konuşma, konsantrasyon, özdenetim ve zihinde canlandırma. Sonuçlar, deney grubundaki sporcuların tenis
performanslarının yükseldiği, özgüvenlerinin arttığı ve zihinsel çalışmaların, belirli
performans problemlerini elimine etmede etkili olduğunu göstermiştir.
Bahsi geçen araştırmalar, yüksek performansın gerçekleşmesinde ve yeni bir becerinin
öğrenilmesinde, üstbilişsel, duygusal ve davranış bağlamında özdenetimin önemini
vurgulamaktadır. Bireyin kendi çabaları ile gerçekleşen öğrenme, planlama, kontrol
etme ve değerlendirme, motivasyonel, üstbilişsel ve davranışsal süreçleri bilinçli olarak peşi sıra kullanması ve aralarındaki uyumu dengeleyerek özdenetimi kazanması
üzerinde durmaktadırlar.
41
Nilgün Peker
YÖNTEM
Bu çalışma sporcuların bir sezon boyunca, yarışmalara hazırlık sırasındaki duygu, düşünce ve davranışlarını özdenetim modeli çerçevesinde irdelemek amacıyla yapılan bir
örnek vaka çalışmasıdır. Araştırmanın amacı, özdenetimin sporda kaygıyı düşürerek,
performansı ne ölçüde arttıracağını irdelemektir.
Araştırmanın örneklemi, biri eskrimci ve bir yüzücü olmak üzere 17 ve 16 yaşlarında iki sporcudan oluşmaktadır. Çalışma süresince genç sporcular özdenetimde önemli
olan amaç belirleme, olumlu düşünme ve iç-konuşma, konsantrasyon, öz-kontrol ve
zihinde canlandırma olmak üzere beş becerinin geliştirilmesine yönelik bir programa
tabi tutulmuştur. Sporcuların eğitim öncesi ve sonrasında kaygı düzeyleri ölçülmüş,
yarışmalardaki performansları gözlemlenmiştir.
Sporcuların kendi düşünce, duygu ve davranışlarının farkına varmaları ve sonrasında
bunları denetleyerek yeni stratejiler geliştirmeleri ve kontrol etmeleri için hazırlanan
müdahale programı özdenetimi sağlamak yönünde adımları içeren sorular çerçevesinde oluşturulmuştur. Kendi spor dallarında yeni beceri bilgileri öğrenme ve bu alanda
ustalaşmalarının yanı sıra yürütülen bu program sırasında yöneltilen sorular sporculara
kendi performanslarını derinlemesine düşünme fırsatları yaratarak üstbilişsel becerilerini pekiştirme amacıyla geliştirilmiştir. Çalışmalar bu altı soru esas alınarak yürütülmüştür:
1. Neyi değiştirmek istiyorum?
2. Hedefime ulaştığımda kendimi nasıl göreceğim, nasıl hissedeceğim, neler
duyacağım?
3. Bütün bunları yaşamaktan beni neler alıkoyuyor? Neler engelliyor ve nasıl
engelliyor?
4. Bu engellerle nasıl başedebilirim? Başetmek için neye ihtiyacım var?
5. Sonuca ulaşmak için ne gibi kaynaklar bana yardımcı olabilir?
6. Bu konuda ne gibi bir sorumluluk alacağım? İlk adımım ne olacak?
Birinci sorunun cevabı çalışılırken öncelikle açık ve net hedeflerin oluşturulması vurgulanmıştır. Net, ulaşılabilir, mantıklı, ölçülebilir ve zaman limiti olan, kişinin kendi kontrolünde olan hedeflere ulaşmanın, belirsiz ya da ölçülemeyen hedeflere ulaşmaktan daha kolay olduğu uygulamalarda da yaşatılmıştır. İkinci soru ile, sporcuların
kendilerindeki gelişimi gözlemleyebilmeleri için, “şimdiki durumu” tanımlayıp, “arzu
edilen durumu” zihinlerinde canlandırmaları istenmiştir. Değişim olduğunda kendilerini nasıl ve nerede görecekler ve neler hissedecekler ve çevreden ne gibi olumlu
tepkiler alacaklar. Bunun amacı, sporcuların hedefe ulaştıklarında neler yaşayacaklarını zihinlerinde canlandırabilmesi, ayrıca içsel motivasyonlarını yükseltmeleriydi.
Üçüncü soruda, zihinlerinde ulaşmış oldukları hedeften onları alıkoyan engelleri belirlemeleri istenmiştir. Bir başka deyişle, kendilerine dışardan bakıp, özeleştiri yapma42
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s.24-38
ları ve değişimin nereden başlayacağını saptamalarının farkına varmaları sağlanmaya
çalışılmıştır. Daha sonra bu engellere çözüm üretmeleri istenmiş ve çözüm için ne gibi
kaynaklara gereksinimleri olduğu konusunu ayrımsamaları esas alınmıştır. Son olarak
ise, sporcuların kendilerini denetlemeleri ve performans değişimi konusunda sorumluluk almaları için somut adım önerilerini saptamaları istenmiştir. Dolayısıyla, son soru
kendilerini başarıya götürecek adımları belirlemelerine ve kontrol etmelerine yardımcı
olacak öz denetim mekanizmalarını ortaya çıkarmak üzere hazırlanmıştır.
Katıldıkları antrenmanlarda ve yarışmalarda sporcular amaçladıkları nihai hedefe ulaşmak için program dahilinde çalışmaya gayret göstermişlerdir. Öğrendikleri üstbilişsel
gözlem sayesinde her uygulamadan sonra kendilerini “rahatlık, sakinlik, motivasyon,
dayanıklılık, antrenörü dinleme, söylenenleri uygulama, fiziksel güç, konsantrasyon,
performans memnuniyeti, zihinsel güç, dikkat, zamanı iyi kullanma, programa uyma”
açısından değerlendirmişlerdir. Bu değerlendirmeyi yaparken kendilerine 1 ile 5 arasında bir puan vermişlerdir (1= çok iyi; 5 = çok kötü). Burada amaç, tüm kriterleri 1’e
ulaştırmak için çabalamak olmuştur. Sporculardan kendilerinde eksik gördükleri becerileri öz-izleme ile saptayarak, yorumlamaları istenmiştir. Günün kısa bir değerlendirmesini yaptıklarında, performanslarının düşük olduğu alanların sebebini anlamaları
ve bunu düzeltmek için ne gibi çözümler üretebilecekleri sorulmuştur. Böylece daha
sonraki çalışmaları için neler yapılacağının tasarlanması gerçekleşmiş ve yeni stratejiler oluşturmayı öğrenmeleri sağlanmıştır.
Bu özdeğerlendirme, ilerleyen günlerde otomatikleşerek, beş sorunun önderliğinde
gerçekleşmeye başlamıştır:
1. Bugün amacıma ulaşmak için ne yaptım?
2. Neleri daha iyi yaptım?
3. Neleri daha iyi yapabilirdim?
4. İkisinin arasındaki fark bana ne öğretti?
5. Yarın neleri, ne yönde değiştirmek istiyorum?
Sporcuların farkındalıklarının artması için yorumlarının üstünden birlikte geçerek tartışılmış ve gelişimlerini engelleyen unsurlarla yüzleşmeleri sağlanmıştır. Bazen performans değişimi, bazen de kısıtlayıcı inançların onları hedeflerinden nasıl alıkoyduğunu anlamaları için bilişsel süreçlerinin otomatik döngüsü vurgulanmıştır. Kendileri
ile ilgili kısıtlayıcı bir inancın (Ör.:”Bu rakibi yenemem, benden uzun”) ne gibi duyguları (“endişe”) tetiklediğini ve duyguların da sporcunun davranışlarını (“bildiğini uygulayamamak”) ne yönde etkilediği örneklerle açıklanmıştır. Daha sonra, bu kısıtlayıcı
inanç ya da düşünce yerine, daha yararlı alternatif bir düşünce üretmeleri istenmiştir.
Yeni düşünce ve inancın, duygu ve davranışlarını olumlu yönde nasıl etkileyeceği yine
örneklerle çalışılarak, kazandıracağı sonuçlara dikkatleri çekilmiştir. Ve böylece olumlu yeni inancın, sürekli olması durumunda, daha sakin, daha rahat, daha özgüvenli
olunacağı, zihinde canlandırma uygulamaları ile yaşatılarak, kaygılarının azalmasına
yardımcı olunmuştur. Başka bir deyişle zihinsel antrenman yaptırılmıştır.
43
Nilgün Peker
Zihinsel canlandırma çalışmalarında sporculara ya memnun olmadıkları performansları izletilmiş ya da beğenmedikleri bir performansı zihinlerinde canlandırmaları istenmiştir. Öz-izleme yaparken kendilerini eleştirmeleri, hatalarını dile getirmeleri istenmiştir. Özdenetim becerilerini geliştirmek üzere bir sonraki adımda, hatalarını nasıl
düzeltmek istediklerini ve bunun sonucunda kendilerini nasıl göreceklerini zihinlerinde en ince ayrıntısına kadar canlandırmaları istenmiştir. Bu ayrıntılı canlandırmayı
fiziksel antrenmanlarının yanı sıra günde en az yirmi kez yaparak otomatik bir hale
getirmişlerdir. Böylece yarışlarda istemedikleri bir durumla karşılaştıklarında otomatik olarak yeni öğrenilmiş duygular ve davranışlar devreye girecek ve performansa
olumlu etki yapacaktır.
BULGULAR
Özdenetimin kaygıyı düşürerek, performansı yükselteceğini varsayan bu araştırmada,
iki farklı daldan iki genç sporcu ile çalışılmıştır. Özdenetim kazanmaları için hazırlanan programda sporcuların ikisi de net ve ölçülebilir hedefler belirlemişlerdir. Hazırlandıkları yarışmalarda elde etmek istedikleri sonuçları ifade etmişlerdir. Zihinsel
canlandırmada, motivasyonlarının arttığını ve hedeflerine ulaşmak için tüm plan ve
stratejilerini yapmışlardır. Hedefe ulaşmadaki en büyük engelin kendileri olduğunun
farkına varılmıştır. Bazen, antrenmana katılmamak (davranış), bazen de “yapamam”,
“başaramam” gibi olumsuz iç konuşmalar ve inançlar, hedeflerinden uzaklaşmalarına
neden olmuştur. Bunların ayrımına vararak, bu engellere yeni çözümler üretmişler ve
daha olumlu iç konuşmalara odaklanmışlardır. “Antrenörü iyi dinlemek”, “özgüven”,
“çok uygulama”, “konsantrasyon”, “yeni teknikler denemek ve geliştirmek” farkına
varıp, denetledikleri davranışlardır. Böylece, hedeflere ulaşmada, bazı durumlarda
kendilerini fark etmeyerek nasıl engelledilerse, en önemli kaynağın da kendileri olduklarının farkına varmışlardır ve denetimi ele almışlardır. Son olarak, davranışlarının
sorumluluğunun farkına varıp, kendilerini kontrol etmişler ve her antrenmanda gelişimlerini değerlendirmişlerdir.
Sporcuların kaygı düzeylerinin performanslarında belirleyici olduğu göz önünde bulundurularak programdan önce ve sonraki kaygı durumları izlenmeye çalışılmıştır.
Genç sporcularla yapılan görüşme sonucunda her ikisinin de program sonrasında yarışmalara ilişkin kaygılarında düşüş olduğu izlenimi edinilmiştir. Genç sporcuların bu
konudaki ifadeleri aynı yönde olmuştur.
Sporcuların hedefleri doğrultusundaki yarışma sonuçlarına bakıldığında yapılan müdahalenin başarılı olduğu sonucuna varılmıştır. Özdenetim becerileri bağlamında hazırlanan program performansta belirgin bir yükselme göstermiştir: Sporculardan biri
eskrimde Singapur 1. Gençlik Olimpiyatları’nda gümüş madalya kazanmıştır. Dünyanın en iyi eskrimcilerinin oluşturduğu 8 takım içinde, Avrupa takımına seçilerek,
takım halinde de üçüncülük kazanarak bronz madalya kazanmıştır. Yüzme sporundaki
genç sporcu ise hedeflediği puanlara ulaşmış, Milli takıma seçilmeye hak kazanmıştır.
Sonuçlar genç sporcuların performanslarını yükseltmek açısından, özdenetim becerilerini geliştirme programının etkili bir müdahale olabileceğine işaret etmektedir.
44
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s.39-48
SONUÇ VE TARTIŞMA
Bu çalışma özdenetime dayalı bir müdahale programının genç sporcuların yarışma
performansları ve kaygı düzeyleri üzerinde olumlu bir etki yaratabileceğine ilişkin
önemli ipuçları vermiştir. Bu tür programların etkisinin ve öz denetimin performans
ve kaygı gibi duygular ile ilintisinin daha ayrıntılı irdelenebileceği farklı araştırmaların
konuya ışık tutabileceği düşünülmektedir.
Özdenetim mekanizmalarının üstbilişsel, duygusal ve davranış boyutlarında ölçülebilmesi bu alanda yapılabilecek sayısal ve dolayısıyla genellenebilir araştırmaların önünü
açacaktır. Bu alanda mevcut ölçeklerin uyarlanması kadar topluma ve kültüre özgü
yeni ölçeklerin geliştirilmesi de önemlidir. Öz denetimin bu bağlamda ölçülmesi ile
sporcuların özdenetim becerilerinin belirlenmesi gibi betimleyici çalışmalar ile ilişki
analizleri ve performans, kaygı ve spor psikolojisinde önemi olan değişkenleri açıklayıcı model çalışmalarına imkan tanınabilir.
Müdahale programlarının etkisini hakkıyla araştırabilmek için deneysel çalışmalar
yapılabilir. Özellikle özdenetimsel öğrenme olgusunun gözlenebilmesinde genç sporcularla yapılacak titiz deneysel çalışmalara ihtiyaç vardır. Burada özdenetimin farklı
boyutlarının kontrol edilerek ayrı ayrı incelenebileceği deneysel araştırmalar müdahalenin hangi boyutunun hangi derecede fark yarattığını anlamak açısından yerinde
olacaktır.
Müdahale programı ile sporcuların performansındaki yükselmeye işaret eden bu çalışmanın ilerde yapılacak konuyu derinlemesine irdeleyen niteliksel çalışmalar için de bir
başlangıç noktası olması umulmaktadır. Genç sporcuların deneyimlerinin her aşamasını spor performansı, bilişsel ve bilişüstü konumları ve duygusal durumları açısından
kayıt altına alarak yakından izleyen niteliksel araştırmalar özdenetimin bu bağlamda
irdelenmesinde yararlı çalışmalar olacaktır.
45
Nilgün Peker
KAYNAKÇA
Anshel,M. H.,&Porter, A. (1996). Self-regulatory characteristics of competitive swimmers as a function of
skill level and gender. Journal of Sport Behavior, 19, 91–110.
Baumeister, R. F., & Vohs, K. D. (2007). Self-Regulation, Ego Depletion, and Motivation. Social and Personality Psychology Compass, 1, 1-14.
Chen, D., & Singer, R. N. (1992). Self-regulation and cognitive strategies in sport participation. International Journal of Sport Psychology, 23, 277–300.
Cleary, T.J. & Zimmerman, B.J. (2001). Self-regulation empowerment program: A school-based program
to enhance self-regulated and self-motivated cycles of student learning. Psychology in the Schools, 41(5),
537-550.
Flavell, J. H. (1987). Speculations about the nature and development of metacognition. In F. E. Hargreaves,
A., Lorna, E. & Schmidt, M. (2002). Perspectives on alternative assessment reform. American Educational
Research Journal. 39 (1), 69-95.
Gregg, M., Hall, C., McGowan, E. and Hall, N. (2011). The Relationship between
Imagery Ability and Imagery Use among Athletes, Journal of Applied Sport Psychology, 23(2), 129-141.
Jordet, G. (2009a). When superstars flop: Public status and “choking under pressure” in international soccer
penalty shootouts. Journal of Applied Sport Psychology, 21, 125–130.
Jordet, G. (2009b). Why do English players fail in soccer penalty shootouts? A study of team status, selfregulation, and choking under pressure. Journal of Sports Sciences, 27, 97–106.
Kirschenbaum, D. S., Ordman, A. M., Tomarken, A. J., & Holtzbauer, R. (1982). Effects of differential
self-monitoring and level of mastery of sports performance: Brain power bowling. Cognitive therapy and
Research, 6, 335–342
Kitsantas, A., & Zimmerman, B. J. (2002). Comparing Self-Regulatory Processes Among Novice, NonExpert, and ExpertVolleyball Players:AMicroanalytic Study. Journal of Applied Sport Psychology, 14,
91–105.
Kolovelonis, A., Goudas, M. & Dermitzaki, I. (2010). Self-Regulated Learning of a Motor Skill Through
Emulation and Self-Control Levels in a Physical Education Setting, Journal of Applied Sport Psychology,
22(2), 198 – 212.
Kovach, J. C. (2000). Self-Regulatory Strategies in An Accounting Principles Course: Effects on Student
Achievement, Paper presented October28, 2000 at the Mid-Western Educational Research Association,
Chicago, Illinois, (March, 12, 2003) [online] Available at: http://www.cedu.niu.edu/pierce/Self-regulatory
Strategies.htm
Luke, I. & Hardy, C.A. (1999). Appreciating the Complexity of Learning in Physical Education: The Utilization of a
Metacognitive Ability Conceptual Framework. Sport, Education and Society, 4(2): 175-191.
Mamassis, G. and Doganis, G. (2004). The Effects of a Mental Training Program on Juniors Pre-Competitive
Anxiety, Self-Confidence, and Tennis Performance, Journal of Applied Sport Psychology, 16: 2, 118 -137.
McCann, E.J. & Garcia, T. (1999). Maintaining motivation and regulating emotion: Measuring individual
differences in academic volitional strategies. Learning and Individual Differences, 11(3): 259-279.
46
İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s.39-48
Olusoga, P., Butt, J. , Maynard, I. & Hays, K. (2010). Stress and Coping: A Study of World Class Coaches,
Journal of Applied Sport Psychology, 22(3), 274-293.
Pifarre,´ M. & Cobos, R. (2009). Evaluation of the development of metacognitive knowledge supported by
the
knowcat system. Educational Technology Research and Development, 57: 787–799.
Schunk, D. H. (2001). Self-Regulation Through Goal Setting, ERIC Digest (CG-01-08).
Schunk, D. H., & Zimmerman, B. J. (1997). Social origins of self-regulatory competence. Educational
Psychologist, 32, 195–208.
Schunk, D. H. (1991). Self-Efficacy and Academic Motivation. Educational Psychologist, 26, (3 & 4), 207231.
Toering, T. T., Elferink-Gemser, M. T., Jordet, G., & Visscher, C. (2009a). Self-regulation and performance level of
elite and non-elite youth soccer players. Journal of Sports Sciences, 27, 1509–1517.
Toering, T. T., Elferink-Gemser, M. T., Jordet, G., & Visscher, C. (2009b, June). Self-regulation and performance level in top-level youth soccer: International versus national level players. Abstract, ISSP 12th World
Congress of Sport Psychology: Meeting new challenges and bridging cultural gaps in sport and exercise
psychology? [CD]. Marrakech, Morocco: International Society of Sport Psychology (ISSP).
Woodman, T., Davis, P. A., Hardy, L., Callow, N., Glasscock, I., & Yuill-Proctor, J. (2009). Emotions and
sport performance: An exploration of happiness, hope, and anger. Journal of Sport and Exercise Psychology,
31, 169–188.
Zimmerman, B. J. (2006). Development and adaptation of expertise: The role of self-regulatory processes
and beliefs. In K. A. Ericsson, N. Charness, P. J. Feltovich, & R. R. Hoffman (Eds.), The Cambridge handbook of expertise and expert performance (pp. 705–722). New York: Cambridge University Press.
Zimmerman, B. J. (2008). Investigating self-regulation and motivation: Historical background, methodological
developments, and future prospects. American Educational Research Journal, 45, 166–183.
Zimmerman BJ. Self-Efficacy: An Essential Motive to Learn. Contemporary Educational Psychology,
2000; 25: 82–87.
Zimmerman, B. J. (2008). Goal setting: A key proactive source of academic self-regulation. In D. H. Schunk
& B. J.
Zimmerman (Eds.), Motivation and self-regulated learning: Theory, research, and applications (pp. 267–
295). New York: Lawrence Erlbaum.
47
N. Öykü İyigün
48