obezite önlenebilir mi? - XXVII. Ulusal Biyokimya Kongresi / 3

PROF.DR.BANU ÇAYCI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
TIBBİ BİYOKİMYA A.D.
KASIM-2015 ,BELEK
2015 ‘te 2.3 milyar erişkin fazla kilolu ve 700 milyon ise obez olacak (WHO-2011).2012
de yayınlanan dünyanın obesite haritasında Türkiye de obezite %10-15 olarak
gösterilmektedir.
Obezite tanımı? (VKI ölçümü)
Vücut kitle endeksi yetişkin bir insanın kilosunun boyuna göre normal olup
olmadığını gösteren bir parametredir.
Vücut kitle endeksi, vücut ağırlığınızın boy uzunluğunuzun karesine bölünmesi
ile elde edilir. Sonuç olarak elde edilen değer yani beden kitle endeksi
aşağıdaki aralıklarda değerlendirilir.
18.5-24.9:Normal
25.0-29.9:Hafif şişman
30.0-34.9: Obez
35.0-44.9: Sağlık açısından
önemli derecede obez
45.0-49.9: Aşırı obez
50 ve üstü: Morbid (ölümcül) obez
Bel çevresi ölçümü
Yağın bulunduğu bölge ve yağ
dağılımı kronik hastalık riski ile
ilişkilendirilmektedir.
Bel çevresi/kalça çevresi oranı
Cilt kalınlığı ve dansitometrik
ölçümlerle bulunan vücut yağ
miktarı BMI ile hesaplanan yağ
miktarıyla orantılı
bulunmuştur(%0.8).
Morbidite açısından vücut yağ
dağılımı, vücut yağ yüzdesinden
daha önemlidir.
Kadında 0.85<
Erkekte 1.0< olmalıdır.
BMI ile insülin direnci doğru
orantılıdır.
İntra-abdominal yağlar
İnsülin direnci artıyor
Kardiyovasküler
hastalıklar artıyor
Diabet artıyor
Gluteal-subkutan yağlar
Daha az etkili
Sağlıklı görünmek sağlıklı olmak anlamına gelmez
VKI
22.3
22.3
Vücut Yağ Oranı
9.1%
21.2%
Courtesy: Prof. John Yudkin, University College, London
NOW( Normal kiloda
obesite)
Vücut kitle indeksi < 25 + vücut yağ oranı
>30
İnflamasyon artar
Hiperlipidemi
Marques-Vidal P, Pécoud A, Hayoz D, Pac- caud F, Mooser V, Waeber G, Vollenweider P: Prevalence
of normal weight obesity in Swit- zerland: effect of various definitions. Eur J Nutr 2008;47:251–257.
İntraabdominal adipositlerin lipolitik etkileri
daha fazladır.
İntraportal SYA seviyesini artırır,
İnsülin klirensi inhibe olur,
İnsülin direnci artar.
Obezlerde , adipositler inflamasyonun kaynağıdır ve
sistemik inflamasyona yol açarlar.
Yüksek kalorili beslenme,, oksidatif stress, dislipidemi
dolaşımdaki serbest yağ asitlerinin artışının ve makrofaj
disfonksiyonunun ana nedenidir.
Adipositlerdeki davranış değişiklikleri endoplasmik
retikulum (ER) disfonksiyonu ve bunun yol açtığı oksidatif
strese bağlı mitokondrial disfonksiyona bağlıdır.
Endoplazmik retikulum(ER)
1.Çözünen ve membrane bağlı
proteinlerin sentezi, katlanması
, maturasyonu ve
modifikasyonları
2.Steroid ve fosfolipidlerin
sentezi
3.Kalsiyum homeostazisi
4.Hücre yaşaması veya
ölmesine karar veren sinyalleri
üreten organel
Düz endoplasmik retikulumunun (SER); steroidlerin sentezi, karbonhidrat
metabolizması, kalsiyum konsantrasyonunun düzenlenmesi, ilaçların
detoksifikasyonu,
reseptörlerin
hücre
membrane
proteinlerine
tutunmaları gibi fonksiyonları vardır.
ER Stresinin Nedeni Nedir?
Katlanmamış protein cevabı
ER stresi, ER lümeninde katlanmamış veya yalnış katlanmış
proteinlerin birikimi olarak tanımlanabilir. Buna, katlanmamış
protein cevabı (UPR) denir.Yanlış katlanmış proteinler golgiye
geçemez , sitoplazmaya salınır, yıkımları proteozomlarda
gerçekleşir. Katlanmamış proteinler ve diğer koşullar ER
homeostasizine etki ederler.
UPR aktivasyonu
sonucu ER
metabolizması
değişir ve
apaptozisle sonlanır.
Özellikle fazla
beslenmeye bağlı
gelişen yağ
dokusundaki ER
stresi; bu yağların
metabolize edilmesi
için protein sentezi
ihtiyacının artmasına
, insulin rezistansına
ve damarlanmanın
azalmasına bağlıdır.
ER stresi sonucu oluşan UPR’ler transkripsiyon ve sinyal
iletimini düzenleyerek ER homestazını tekrar
oluşturmaya çalışırlar.Bunlar ER membranına bağlı
inositol-requiring enzyme (IRE)-1, protein kinase-like ER
kinase (PERK), ve activating transcription factor (ATF)α.
proteinleridir.
Bu homeostaz sağlanamazsa ER stresi, CHOP
(CCAAT/enhancer-binding protein-homologous
protein), apoptotik transkripsiyon faktörü , veya ER-özel
kaspazların aktivasyonuyla gelişen apoptosis ile sonlanır.
ER stresi; kalsiyum sinyalleri yoluyla mitokondrial disfonksiyonla
bağlantılıdır .ER lümeninden Ca2+ salınımı mitokondrial
matriksinin kalsiyumu almasına neden olur. Bu mitokondrial
matriksin kalsiyum dengesinin ve tamponlama özelliğinin
bozulmasına yol açar.
Bu dengesizlik; mitokondrinin uzun süren kalsiyuma maruz
kalması ve mitokondrial geçişi sağlayan porların (mtPTP)
açılmasıyla sonlanır.Bunu, mitokondrinin şişmesi OMM’nin
bozulması ve proapoptotik proteinlerin sitoplazmaya salınması
izler.
Fazla karbohidrat/yağ alımı durumunda, adipositler de,
gliseroneogenik ve lipogenik basamaklar hızlanır.Bu da
mitokondrideki prüvat karboksilazın aktivitesi sonucu elde edilen
prüvat, laktat, alaninle desteklenir.
Yüksek kalorili beslenme ER stresine yol açarak
adipositlerden, kemokinlerin salgılanma düzenlerini
değiştirir.
Bu salgılanma makrofajlarda fenotipik değişikliklere yol
açarak inflamasyona katkıda bulunur.
ER stresi, nitrik oksit (NO) üretimiyle mitokondrial
disfonksiyona aracılık eder. NO , oksijenle yarışarak
sitokrom C oksidaza bağlanır ve aktivitesini baskılar. Bu ER
ve mitokondri arasındaki kalsiyum akışını değiştirir.
NO’nun aracılık ettiği kalsiyum akışı ER stresine cevap
veren glukozu regüle eden protein-78 (Grp-78) geninin
aktivitesini artırır.
Adipositlerdeki hipertrofi inflamatuar sinyallerin
kaynağıdır. TNF-α, IL-6, IL-1β, PG-E2, genleri aktive olur.
Adipositlerden salınan sitokinler dolaşımdaki monositlerin
makrofaja dönüşümüne neden olur.
Obez farelerde yapılan çalışmalarda, ER stresi ve UPR
aktivasyonunun hipotalamik leptin reseptörlerinin
sinyallerini inhibe ettiği izlenmiştir. Azalan ER kapasitesi
leptin direnciyle sonlanır.
Bitkisel ilaçların ve gıda
takviyelerinin kullanımı,yaşam
stiline bağlı metabolik
hastalıkların artışıyla birlikte
artmaktadır. Bunların çoğu
antioksidan ve antienflamatuar
özelliktedir ve ER stresini
önlemede kullanılan
fitokimyasallardır.
Hiperhomosisteinemi de disülfit bağı oluşumunu
engelleyerek ve yalnış protein katlanmasına neden olarak
ER stresi yaratır.B6,B12,folik asit eksikliği
hiperhomosisteinemiye neden olabilir.
ER stresi; HSPA5 (heat shock protein-A-5), CHOP
(C/EBT-homologous Protein), ERN1, ve GADD34
ölçülerek tesbit edilebilir .
Caffeine attenuated ER stress-induced leptin
resistance in neurons.
Hosoi T1, Toyoda K1, Nakatsu K1, Ozawa K2.
Abstract
Exposing the endoplasmic reticulum (ER) to stress causes the accumulation of unfolded
proteins, and subsequently results in ER stress. ER stress may be involved in various
disorders such as obesity, diabetes, and neurodegenerative diseases. Leptin is an
important circulating hormone, that inhibits food intake and accelerates energy
consumption, which suppresses body weight gain. Recent studies demonstrated that
leptin resistance is one of the main factors involved in the development of obesity. We
and other groups recently reported the role of ER stress in the development of leptin
resistance. Therefore, identifying drugs that target ER stress may be a promising
fundamental strategy for the treatment of obesity. In the present study, we investigated
whether caffeine could affect ER stress and the subsequent development of leptin
resistance. We showed that caffeine exhibited chaperone activity, which attenuated
protein aggregation. Caffeine also inhibited the ER stress-induced activation of IRE1
and PERK, which suggested the attenuation of ER stress. Moreover, caffeine markedly
improved ER stress-induced impairments in the leptin-induced phosphorylation of
STAT3. Therefore, these results suggest caffeine may have pharmacological properties
that ameliorate leptin resistance by reducing ER stress.
ER stresi, c-Jun N-terminal kinase (JNK)
hiperaktivasyonu ve insulin reseptör substratının serin
rezidülerinin fosforilasyonu (IRS-1) yoluyla insulin
reseptörlerinin sinyallerini baskılar.
Fazla kilolu kişilerde tedavi
yöntemleri
Egzersiz
Davranış tedavisi,
Yaşam tarzını değiştirerek sağlıklı beslenme
VKI>30 Olanlar için 6 aylık dönemde verilmesi sağlıklı olan
kilo aralığı vücut ağırlığının 5-15% olmalıdır.
DİYET TİPLERİ
Diyet tipleri
KALORİ KISITLAMASI
1200 kalorilik hipokalorik dengeli
diet(enerji kısıtlaması 15-30%)
Total enerjinin 50–60% karbohidrat, 20–30%
yağlar ve 12–15% proteinlerden oluşur.
800-1200 kalorilik düşük kalorili diyet
800’den az kalori içeren çok düşük
kalorili diyet(açlık)
Protein oranı normal, yağ ve karbohidrat
çok düşük düzeyde
Rolls BJ, Drewnowski A, Ledikwe JH: Changing the energy density of the diet as a strategy for
weight management. J Am Diet Assoc 2005;105(suppl 1):S98–S103.
Diyet
Tipleri
Düşük yağ içeren
diyetler
Düşük karbohidrat
içeren diyetler
Özellikle yüksek lif içeren
uzun süre tok kalmayı
amaçlayan diyetlerdir.
Karbonhidrat çok
düşük(25%) ,lipit ve protein
oranı yüksek.Thermogenesis
artar, tokluk hissi uzun sürer.
Pirozzo S, Summerbell C,
Cameron C, Glasziou P: Advice on
low-fat diets for obe- sity. Cochrane
Database Syst Rev 2002;2:
CD003640.
Halton TL, Hu FB: The effects of
high protein diets on thermogenesis,
satiety and weight loss: a critical
review. Am Coll Nutr 2004;23:373–
385.
Yüksek proteinli diyetler
Alınan enerjinin 16-20% protein kaynaklı (N)
Alınan enerjinin 30%
protein)
protein kaynaklı ise (yüksek
Vücut geliştirme sporu yapanlar 55–60%
karbonhidrat, 25–30% protein ve 15–20% yağ içeren
diyet uyguluyorlar
Lambert CP, Frank LL & Evans WJ (2004) Macronutrient considerations for the sport of bodybuilding.
Sports Med 34,317–327
Yüksek protein, düşük KH diyetleri
20g/gün az karbohidrat içeren diyetler ketojeniktir.
Bu diyetler vücudu karbohidrattan çok yağ yakmaya
zorlarlar.Beyin enerji kaynağı olarak keton cisimlerini
kullanır.Atkins diyeti bu tür diyetlerdendir.
Sağlıklı bir barsak florası içinde karbohidrat gereklidir.
Yüksek proteinli diyetin bir dezavantajı kanser geliştirme
riskidir.
Astrup A (2005) The satiating power of protein – a key to obesity prevention? Am J Clin Nutr 82,
1–2
Ne kadar protein almalıyız?
1.5 gr/kilo protein üst sınır
Department of Health (1991) Dietary Reference Values for Food, Energy and Nutrients for the United
Kingdom,pp. 78–84. London: HMSO.
75 gram kadın için , 100 gram erkek için protein
Alexandra M. Johnstone,Safety and efficacy of high-protein diets, Proceedings of the Nutrition Society /
Volume 71 / Issue 02 / May 2012, pp 339 349
Maksimum alınabilecek kırmızı et miktarı 500 gr/gün
The World Cancer Research Fund UK
Yüksek proteinli diyetlerin etkinliği
Krieger ve Clifton 87 çalışmayı derlemiş ve 1g/kg protein içeren
diyetlerin vücut yağını kaybetmek ve kas kitlesini korumak adına
uygun olduğu sonucuna varmışlardır.
Krieger JW, Sitren HS, Daniels MJ et al. (2006) Effects of variation in protein and carbohydrate intake on body mass and
composition during energy restriction: a metaregression1. Am J Clin Nutr 83, 260–274.
Clifton PM, Noakes M, Keogh J et al. (2003) Effect of an energy reduced high protein red meat diet on weight loss 346 A. M.
Johnstone Proceedings of the Nutrition Society and metabolic parameters in obese women. Asia Pac J Clin Nutr 12, Suppl., S10.
Post absoptif doygunluk ve thermogenesis hayvansal proteinle
beslenmede bitkisel proteinle beslenmeye göre daha fazladır.
Yüksek proteinle beslenmek ne
kadar güvenli?
Yüksek proteinle beslenen sporcuların kan ürük asit ve kalsiyum
düzeyleri artmış, ancak kreatinin albumin ve üre klirensleri aynı
kalmıştır. 2.8 gram/kg’nun altında protein alımı böbrek
fonksiyonlarını bozmamaktadır.
Poortmans JR & Dellalieux O (2000) Do regular high protein diets have potential health risks on kidney function in athletes? Int J Sport
Nur Exerc Metab 10, 28–38.
4 ay boyunca sağlıklı bireylerde (GFR Normal)17 and 212 g/gün veya 0.29 and
2.6 g/kg/gün protein verilenlerde böbek fonksiyonlarının değişmediği rapor
edilmiş.Adaptif fizyolojik mekanizmaya bağlı olarak glomerül ve tübülde yapısal
değişiklikler olmaktadır.
Brandle E, Sieberth HG & Hautmann RE (1996) Effect of chronic dietary protein intake on the renal function in healthy
subjects. Eur J Clin Nutr 50, 734–740
Yüksek proteinli diyetlerin sonuçları
Glomerüler hiperfiltrasyon
Kronik böbrek hastalıklarında artış
Ca ve Na atılımında artış, HP diyetler barsaktan kalsiyum emilimini
Nefrolithiasis
Protenüri, diürezis,
Kolesterol yükselişi ?
CVH riski ?
Kolorectal kanser riski?
Hiperürisemi ? Gut?
Davranış terapisi
Alışkanlıkların
değişimi
Yaşam tarzını
değiştirme
programı
Stresle başa
çıkma
Yavaş çiğneme ve
porsiyonların belirlenmesi
Fabricatore AN: Behavior therapy and cog- nitive-behavioral therapy of obesity: is there
a difference? J Am Diet Assoc 2007;107:92– 99.
Siz bu sabah kahvaltıda ne yediniz ?
K A H VA LT I YA P M A D I N M I ?
KARB–BAZLI
KAHVALTI
Kilo korumak için…
Kadınlar için: Her bir pound kilo için
12 kaloriye ihtiyaç vardır.
(68 kg için1,800 kalori )(Kilo x24 +200)
Erkekler için : Her bir pound kilo için
12 kaloriye ihtiyaç vardır.
(90 kilo erkek için 2,800 kalori/gün)
Kilo vermek için….
Günde 500 kalori tasarruf ederseniz,
hafta da 3500 kalori kullanmış
olursunuz bu da hafta da 0.5 kilo
vermek demektir.Günde 1200 kaloriden
az içerikli bir beslenme programı
uygulamayınız.
Hafta da 1 kilo dan fazla kaybetmek
istiyorsanız günlük kalori alımını
kısıtlayıp, egzersiz yaparak harcadığınız
kalori miktarını artırmanız gerekir.
ÖNERİLER
Yeterli protein + azaltılmış KH +azaltılmış Yağ
130-150 gram karbohidrat /gün (Düşük glisemik indeksli)
75-100 gram protein
lifli beslenme ( Ortalama olarak bir insan günde 25 - 30g. Lif
tüketmelidir)
2.5 litre su
Egzersiz
Stresle mücadele
Lif
Ortalama olarak bir insan günde 25
- 30g. Lif tüketmelidir.
10
9
1 dilim Tam Tahıllı
Ekmek = 7g
8
7
6
5
4
mg cinsinden Lif
miktarı
3
2
1
500g Çiğ Havuç = 3g
1 Elma = 1,5g
1 küçük Fırın
patates = 2g
Protein
Ortalama olarak bir insan günde
75 – 100 g. tüketmelidir.
36
32
28
11g Dana Burger
= 21.5g Protein
24
g cinsinden Protein ve Yağ miktarı
20
2 Yumurta
= 13.5g Protein
16
12
8
4
1 Sosisli
Sandviç
= 5g Protein
100g Yağsız Tavuk
= 23.5g Protein
Optimum Beslenme Eğrisi
Aşırı
•
•
•
•
•
•
Şeker
Tuz
Alkol
Tütün mamülleri
Yağlar
Kimyasallar
•
•
•
•
•
Optimum Beslenme
•
•
•
•
•
Protein
Bitkisel Protein
Vitaminler
Mineraller
Mikrobesinler
• Lif
• Amino Asitler
• Kompleks
Karblar
• Botanik
Faktörler
• Su
Yetersiz
Tarım ilaçları
Yapay Renklendiriciler
Koruyucular
Çevre Kirliliği
Hormonlar
FİZİKSEL
İNAKTİVİTE
5-2-1-0… Power UP!
Günde 5
porsiyon
sebze-meyve
tüketimi
2 saatten
az TV
seyretme
Günde 1
saatten fazla
fiziksel
aktivite
Sıfır şeker
içeren
içeceklersüt
TEŞEKKÜRLER