okul öncesi-ispanya-portekiz çalışma ziyareti raporu

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ
İspanya-Portekiz Çalışma Ziyareti
20-24 Haziran 2011
Rapor
I. ERKEN ÇOCUKLUK EĞİTİM VE BAKIM HİZMETLERİ
A. GENEL BĠLGĠLER
İSPANYA
Erken çocukluk eğitimi Ġspanya‟daki eğitim sisteminin ilk kademesini oluĢturmaktadır ve
0-3 yaĢ ve 3-6 yaĢ olmak üzere iki döneme ayrılmaktadır. 0-6 yaĢ grubu için eğitim
zorunlu değildir. Erken dönem eğitim politikası genel ilkeler ve amaçlar açısından 0-6
yaĢı kapsayacak Ģekilde merkezi hükümet tarafından oluĢturulmaktadır. Ancak Ġspanya
17 özerk bölgeden oluĢmaktadır. Ġspanya‟da 3-6 yaĢ grubundaki çocukların %100‟ü
okullara kayıt olmaktadır. Bu oran 0-3 yaĢ dönemi için değiĢiklik göstermektedir, örneğin
iki yaĢ grubunda öğrencilerin %40‟ı okullara kayıtlıdır. 0-6 yaĢ dönemindeki 2004/2005
ve 2008/2009 kayıt oranlarına bakıldığında artıĢ olduğu görülmektedir . Madrid
MüsteĢarlığına bağlı 450 kamu kreĢi ve 43000 kayıtlı öğrenci vardır. Okullarda hizmet
saatleri çalıĢan anne ve babaların ihtiyaçlarına uygun olacak Ģekilde, tam gün olarak
düzenlenmektedir.
Okullar dıĢında günde 4 saat çalıĢan çocuk evleri vardır. Bu çocuk evlerinde yemek
servisi yapılmamaktadır. Bu evlerin aidatları oldukça azdır, kiĢiler aylık gelirlerine göre
az ya da daha çok ödeme yapmaktadır.
PORTEKİZ
Portekiz‟de göçmenler oldukça yoğunluktadır; Portekiz‟den baĢka ülkelere ve Afrika ve
Asya‟nın çeĢitli ülkelerinden de Portekiz‟e çok göç olmaktadır. En fazla Caba Verde,
Ukrayna gibi ülkelerden göç almaktadır. Göçmenler anadili Portekizce olanlar ve
olmayanlar olarak sınıflandırılmaktadır.
Göç eden öğrenciler okula adapte olduklarında dıĢarıdaki hayata da adapte olmaktadırlar.
Portekizce eğitim vermeden önce Portekizceyi ne düzeyde bildiklerinin ölçülmesi, kaç dil
bildiklerini ve aile içerisinde hangi dili konuĢtuklarını bilmek gerekmektedir.
Portekiz‟de erken çocukluk bakımı ve eğitimi politikası ve bu politikanın eĢgüdümü
Eğitim Bakanlığı‟nın sorumluluğundadır. Okul öncesi eğitim 0-6 yaĢı kapsamaktadır,
zorunlu değildir. Zorunlu eğitim 6 yaĢtan sonra baĢlamaktadır. 6-14 yaĢ arası (1.-12.sınıf)
eğitim zorunludur. Okul öncesi eğitim devlet ve özel olarak ikiye ayrılmaktadır. Okulda
veya evlerde sınıf oluĢturacak sayı olmadığında eğitimci dolaĢarak eğitim vermektedir.
Bu Ģekilde eğitim verilen 8 bölge vardır. Gezici ailelerin(örneğin sirkte çalıĢan aileler)
çocuklarına ise gittikleri yerlerde bulundukları sürece eğitim verilmektedir. Bu Ģekilde
eğitim alan 40 öğrenci bulunmaktadır.
Okul öncesi eğitimde özel okullar kar amacı gütmeyen ve kar amacı ile kurulup sosyal
hizmetler ile iĢbirliği içinde çalıĢan okullar olarak ikiye ayrılmaktadır.
1
B. HĠZMETLERĠN KURGUSU
İSPANYA
İnsan Kaynakları:Öğretmen atamalarına merkez karıĢmamakta, her eyalette yerel eğitim
bakanlığı özel okullarda da müdürler karar vermektedir. Öğretmenlerin en az 2000 saat
eğitim almıĢ olması gibi Ģartlar aranmaktadır. Okul öncesi eğitim kurumlarında sınıf
öğretmenliği bölümlerinden mezun olunması dıĢında okul öncesi çocuk geliĢimi bölümü
mezunları (meslek lisesi mezunu )da staj yaparak, 2000 saat teknik eğitim alarak
çalıĢabilmektedir. Avrupa Birliği‟nin son dönem önerilerinden biri okul öncesi
kurumlarda erkek çalıĢanların da yer alması gerektiğidir.
Eğitim teknisyenleri ise,3 yıllık mesleki eğitim kurslarına katılmıĢtır. 1990 yılı öncesi
yeni yasaya uyum için bakanlık tarafından kurslar açılmakta ve sertifika verilmektedir.
Örneğin Madrid‟de bulunan Escuela Infantil Puerta del Angel‟da 0-3 yaĢ yaĢ grubu
çocuklara eğitim verilmektedir. Burada çalıĢan personel kamu personeli sınavından
geçtikten sonra kabul edilmektedir. Merkezde öğretmenler dıĢında kadrolu ya da kadrosuz
olarak teknikerler de çalıĢmaktadır. Öğretmenler, teknisyenler gruplara ayrılmakta kimi
müzik, kimi plastik sanat gibi alanlarda yoğunlaĢarak özgür bir Ģekilde kendi atölyesini
gerçekleĢtirmektedir. 16 tekniker, 3 öğretmen, 2 bakım, 2 mutfak ve 1 idari personel
mevcuttur.
Finansman:1.Dönemde yer alan kurumlar tamamen özerk kurumlardır. 2. Dönem 3-6
yaĢ ise belediye ve yerel yönetim iĢbirliği ile özelleĢtirilmiĢtir. Belediye araziyi vermekte,
yerel yönetim binayı inĢa etmekte ve ihale yolu ile iĢletecek kiĢilere verilmektedir. 0-3
yaĢ kreĢlerin çok azı yerel yönetime bağlı kuruluĢlardır. Eğitim Bakanlığı öğretim
kurumlarının yapımına ödenek vermektedir. Bu kurumların yönetimi yerel olarak
yapılmakta, veliler de destek sağlamaktadır. Her üç çocuktan ikisinin masrafı devlet
tarafından karĢılanmaktadır. Eğitim yerel yönetim tarafından idare edilmektedir. Özel ve
devlet olan eğitim merkezleri vardır.
Dezavantajlı çocuklar için aileler müsteĢarlıktan talepte bulunmaktadır. Engelli çocuklar
için özel kontenjanlar vardır. Eğitim kurumlarında yemek ve kitap yardımı yapılmaktadır.
Bu eğitimi veren merkezlerde genellikle yatakhane de bulunmaktadır. KaynaĢtırma
öğrencileri için kesin bir kural yoktur, bu yerel yönetim ve okul seviyesinde tartıĢılıp
karar verilmektedir.
Yasal düzenlemeler: Ġspanya‟da sınıf mevcutları yasalar ile düzenlenmiĢtir. Öğretmen
baĢına 25 öğrenci düĢmektedir. TaĢımalı sistem; kırsal kesimlerde bakanlık yaĢ sınırından
çok taĢımanın yapılacağı aracın standartlarını belirlemektedir. Uzaklık sınırlaması yoktur.
Yerel özerk yönetim de bu konuda söz sahibi olmaktadır.
Eğitim 3-6 yaĢ ve ilköğretim kurumlarında tam gün 8.00- 16.00 arası yapılmaktadır.
Yemek ücretini aileler sağlamaktadır. DüĢük gelirli aileler sosyal yardım almaktadır.
2.Dönemde (3-6 yaĢ) yardımcı yok, ama 3 yaĢta eğitim baĢladığında zorluklarla
karĢılaĢılmakta bu nedenle öğretmenlerin talepleri olmaktadır.
Ġspanya‟da çocuk kavramı yasalar ile yeniden düzenlenmiĢtir; çocuklar sadece reĢit
olmayan değil “haklarını kullanan aktif bireyler” olarak tanımlanmaktadır. BirleĢmiĢ
Milletler çocuk haklarının 1996‟da kabul edilmesi ile her vakada çocuk haklarını en üstte
tutulmaktadır.
2
PORTEKİZ
Finansman:Eğitim Bakanlığı‟nın merkezi idaresi kamusal anaokulu ağının
oluĢturulmasına, kamu fonlarının yetersiz olduğu durumlarda özel giriĢimler ile okul
öncesi eğitim ortamlarının oluĢturulmasına, okul öncesi eğitimin normatif yönlerinin
tanınması (çalıĢma saatleri, pedagojik ve teknik yönleri, izleme ve değerlendireme)
çalıĢmalarını finanse etmektedir. ÇalıĢma ve DayanıĢma Bakanlığı ise sosyal eğitim
etkinlikleri ile aile desteği, gerektiğinde yemek çıkarma, aile destek hizmetleri, hizmet içi
eğitime katkı sağlama gibi konuları finanse etmektedir. Özel dayanıĢma ağı söz konusu
olduğunda devletin görevi okulları çalıĢtırmak, eğitimle ilgili bileĢenin tüm giderlerini
karĢılamak ve verilen eğitim hizmetinin kalitesini sağlamaktır. Devlet ayrıca aile
yardımları ile sosyal ve eğitsel etkinliklerin giderlerine de katkıda bulunmaktadır. Devlet
Sosyal Güvenlik ve ÇalıĢma Bakanlığı aracılığı ile erken dönem çocukluk hizmetlerinin
aile desteği bileĢenine yemek, tıbbi muayene, sosyal/kültürel etkinlikler, düĢük gelirli
aileler için eğitim giderlerine indirim yaparak katkı sağlamaktadır.
İnsan Kaynakları:Okul öncesi eğitimdeki tüm öğretmenler üç yıllık ön eğitimden sonra
yüksek lisans derecesi için bir veya bir buçuk yıllık eğitim almıĢ olmak zorundadırlar.
Öğretmen Mesleki Nitelikleri kapsamında temel eğitimde ( genel eğitim, özel didaktik,
pratik, matematik, fen gibi alanlar) 180 kredi alınmıĢ olması gerekmektedir.
Yüksek lisansta anaokulunda öğretmenlik yapılabilmesi için 60, ilköğretimde
öğretmenlik yapılabilmesi için 90 kredi alınması gerekmektedir. Ancak yüksek lisans
programını bitirenler öğretmenlik yapabilmektedir.
Üniversitenin üzerinde yoğunlaĢtığı konu pedagojik eğitimdir, teori ve pratiğin
harmanlanmasına önem verilmektedir. Sadece bu üniversitede okuyan öğrencilere değil
aynı zamanda uygulama alanındaki öğretmenlere de formasyon verilmektedir. BranĢ
öğretmenleri alanlarını çok iyi bildikleri halde anaokulunda bilgilerin nasıl verilmesi
gerektiğini bilmemektedir, burada öğrendiklerini öğretmenler okullarında hayata
geçirmektedir.
Eğitim fakültesindeki öğrencilerin büyük bir çoğunluğu kadındır, oldukça az sayıda
erkek öğrenci vardır. Okullardaki öğrencilerin erkek modeller görmeye ihtiyaçları olduğu
da unutulmamalıdır.
Portekiz‟deki eğitim politikaları gereği engelli öğrencilerin diğerleri ile beraber eğitim
alması gerekmektedir. Engelli öğrencilere öğretmenlik yapacaklar yüksek lisansta bu
alana yönelik olarak eğitim almaktadırlar.
Özel Eğitimde hizmet sunumu:
2009 yılı öncesinde 0-6 yaĢ grubu özürlü çocuklar için yapılan projeler ülke çapında
değildi. Özürlü çocukların eğitilmesi, belli bir seviyeye getirilmesini ve ailelerin de
eğitilmesini amaçlayan çalıĢmalar daha sonra ülke çapında yaygınlaĢtırılmıĢtır. Bu
çalıĢma bazen Eğitim Bakanlığını da aĢmakta Sağlık Bakanlığı ve Sosyal Hizmetler ile
iĢbirliği yapılmaktadır. Bu konuda 2010 yılında düzenlemeler yapılmıĢ milli bir
komisyon kurulmuĢ ve bölgesel birimler oluĢturulmuĢtur. Pratik hayata geçirmek üzere
alana profesyoneller dâhil olmaktadır ve aileler ile direkt temasa geçen yerel temsilciler
vardır. Yerel ekipte Sağlık Bakanlığından ve Eğitim Bakanlığından birer temsilci
olmaktadır. Engelli çocukların okuldaki eğitimcileri bu temsilciler ile bağlantı
kurmaktadır. Milli komisyon ise iç denetimi yapmaktadır. Ve bilgilerini alt
komisyonlarla paylaĢmaktadır. Aile ile temasta olan birim ise en önemli birimdir, bu
3
birimde aileyi bunaltmayacak Ģekilde çalıĢan bir kiĢi bulunmaktadır. Bu özel birim
ailenin bilgisi olmadan hiçbir Ģey yapamaz, izin almaları gerekmektedir. Ekip eğitimi
evde, okulda veya her ikisinde verebilmektedir, buna kendileri karar vermekteler.
Hizmetlerin tamamı ve materyaller aileye ücretsiz olarak sağlanmaktadır.
C. ĠLETĠġĠM VE SAVUNU
İSPANYA
Devlet Eğitim Kurumları Konseyi Ġspanya‟nın tüm kesimlerini temsil etmektedir. Bu konsey
eğitim sendikaları, okul dernekleri, eğitimde önde gelen isimlerden oluĢmaktadır. Bakanlığın
üzerinde değildir, danıĢma kurulu gibi çalıĢmaktadır, bağlayıcılığı bulunmamaktadır.
Belediye uzun süredir çocuk hakları üzerine çalıĢmaktadır ve UNICEF ile de iĢbirliği
içerisindedir. DayanıĢmacı ve çocuk dostu Ģehir programları ön plandadır. Gençlik, eğitim,
sosyal hizmetler, yetiĢkinler, kadın, sağlık gibi bölümler bir bütünü oluĢturmaktadır.
-
Rıvas Vacıamadrıd Meclisi Sosyal Hizmetler ġube‟sinden verilen bilgiye göre Madrid
eyaletinde belirlenmiĢ mevzuata göre eğitim hizmetleri yürütülmektedir. Farklı eriĢim yolları
olabilmektedir; aile kendisi baĢvurabilir, belediyenin diğer Ģubeleri aile veya çocuk için
yönlendirme yapabilir, polis tutanaklarından, polis müdahalesi gereken durumlarda bu
bölüme iĢ düĢebilir. Devlet veya eyalet düzeyindeki kurumlardan veya sağlık kurumlarından (
hastanede bakıma muhtaç olanlar için) da talep gelebilmektedir. Talepler sosyal çalıĢanlar
veya teknikerler tarafından değerlendirildikten sonra nasıl bir hizmet verileceğine karar
verilmektedir. Değerlendirme kriterleri: anne-babanın akli dengesinde bozukluk, bağımlılık,
aile içi Ģiddet, çocuğa gerekli bakımın yapılmaması, okula devamsızlık, uyumsuzluk gibi
durumlardır. Sadece kötü değil çocuğun baĢarılı olması gibi olumlu kriterler de dikkate
alınabilmektedir. Bu kriterlere göre hafif, orta ve riskli vakalarda çocuk ve ailelere yönelik
bilgilendirme ve değerlendirme, çok ağır vakalarda ise yönlendirme çalıĢmaları
yapılmaktadır. Bu çalıĢmalar çocuğun tüm aile fertleri ile yapılmaktadır. Müdahale
aĢamasında ise ev, çevre, komĢu, okul, toplum dikkate alınarak ve aile onayı ile hareket
edilmektedir.
RIVAS VACIAMADRID MECLĠSĠ Toplumsal Eğitim Merkezi Belediye‟ye bağlı olarak
okul, aile ve çocuk alanlarında çalıĢmaktadır. Bu çalıĢmalar aĢağıdaki konuları
kapsamaktadır:
Sağlık eğitimi(örneğin hijyen)
KiĢisel geliĢim
Toplumsal katılım
Belediyenin sunduğu hizmetlerden haberdar etme
BoĢ vakitleri verimli değerlendirme
Aileler arası iletiĢim
Okula devamsızlığın önlenmesi
Çocuklara yönelik forum (foro ınfantıl) ile çocuk hakları okul içi ve okul dıĢı olarak ele
alınmaktadır. Okul dıĢı bir meclis Ģeklinde çocuk forumu oluĢturulur. Çocuklar belediyede bir
araya gelip parklarla, okulları ile ilgili endiĢelerini anlatırlar. Kendi kitaplarını, dergilerini
hazırlarlar. Okul içi ise uluslararası çocuk hakları 12.maddesi okulda uygulanmaktadır. Bu
programa 12-18 yaĢ çocuklar katılmaktadır. Belediye bünyesinde öğretmen ve öğrencilere
yönelik didaktik çalıĢmalar yapılmaktadır. Bu çalıĢmalarda katılımcılar taslak hazırlayıp
Belediye BaĢkanı ile görüĢürler.
4
PORTEKİZ
Portekiz‟de erken çocukluk eğitimi ve bakım hizmeti veren ve hükümet tarafından finanse
edilen Sosyal DayanıĢma Merkezleri özel olarak dezavantajlı çocuklara odaklanmaktadır.
Ayrıca, yakın geçmiĢte oluĢturulan sosyo-kültürel aracılar sistemi etkin azınlıklara mensup
göçmen çocukların okullara ve diğer kurumlara entegrasyonunu desteklemektedir. Lizbon‟da
ziyaret edilen Cultural Assocıatıon Moınho Da Juventude- Moınho Da Juventude Kültür
Derneği bunun bir örneğini sunmaktadır. Bu bölgede Cape Verde, Angola, Guinea Bissau,
Doğu ülkeleri ve Kuzey Portekiz‟den gelen insanlar yaĢamaktadır. Bu dernek Afrika göçmen
çocuklar, kadınlar ve gençlerle çalıĢmakta, bu insanların özgün kültürlerini korumayı ve
geliĢtirmeyi amaçlamaktadır. . Kültürel, sosyal ve ekonomik olarak üç ayrı çalıĢma sistemleri
bulunmaktadır. Derneğin desteklediği kreĢlerde 5 ay ile 3 yaĢ arası 48 çocuk mevcuttur.
Çocukların eğitimi, kapasite yetersizliği nedeniyle kreĢlerde ve evlerde olmak üzere iki farklı
model ile gerçekleĢtirilmektedir. Her iki türde de yapılan faaliyetler aynıdır. Evi uygun olan
kiĢiler devletin belirlediği kanunlar ile seçilmekte ve bu insanlara öncelikle 1-2 aylık bir
formasyon verilmekte ve bu eğitim zaman içerisinde de devam edebilmektedir. Bakıcı aile
görevini üstlenen kiĢilerin en az 4. Sınıfı bitirmiĢ olması gerekmektedir. Bu evlerde dört
çocuk bakılmaktadır. Ayrıca 3 yaĢ 5 yaĢ çocukların devam ettiği bir anaokulu da
bulunmaktadır. Hollanda Utrecht Üniversitesinde hazırlanan, Portekizceye çevrilmiĢ ve
bakanlık tarafından kabul edilmiĢ bir program uygulanmaktadır. Bütün bunların dıĢında
öğrencilerin okullarına destek verecek ve boĢ zamanlarını değerlendirecek faaliyetler de
yapılmaktadır. KreĢler aynı bakanlığa bağlı değildir; kreĢler Sosyal Hizmetler ve ÇalıĢma
Bakanlığına, anaokulları ise Eğitim Bakanlığına bağlıdır.
Lizbon‟da ziyaret edilen diğer bir STK ise Okul Öncesi Öğretmenleri Derneği‟dir (APEIAssociation of NurserySchool Teachers). Bu dernek 1980 yılında eğitimciler tarafından erken
dönem eğitim sektöründeki görevlileri, profesyonelleri, çalıĢanları ve ortakları eğitim,
danıĢmanlık ve yenilikler yoluyla desteklemek amacı ile kurulmuĢtur. Gönüllüler sayesinde
ayakta durmaya devam etmektedir. Dernek yeri Lizbon Belediyesi tarafından tahsis
edilmiĢtir. Burada çalıĢanlardan sadece ikisi maaĢlı çalıĢmaktadır. Ġki ayda bir dergi
çıkartmaktalar. Tüm dernek iĢleri gönüllülük esası ile yürümektedir.
Derneğin misyonu 0-6 yaĢ çocuklarının eğitilmesine iliĢkin olarak eğitimcilere bilgi vermek
halkı okul öncesi eğitim ile ilgili olarak bilgilendirmektir. Eğitim Bakanlığı tarafından
formasyon verme yetkisi onaylanmıĢtır. Formasyon eğitimcilerin boĢ zamanlarında
gerçekleĢtirilmektedir. Dernek tamamen bağımsız olarak çalıĢmaktadır. Burada akademik
anlamda formasyon verilmemektedir, bir çeĢit hizmet içi eğitim sunulmaktadır.
5
D. HĠZMETLERĠN NĠTELĠĞĠ
İSPANYA
Program: Ġspanya‟da 15 yıldır göçmen nüfusu vardır. Göçmen çocukları da Ġspanyolca
eğitim görmektedir.
Müfredatın 2/3‟üne eyaletlerle anlaĢmak kaydıyla merkez karar vermektedir. Katalonya
bölgesinde yerel yönetim bu konuda % 45 oranında karar verme yetkisine sahiptir.
Eyaletlerde okul öncesi kurumlarında Katalanca, Bask dili gibi ilgili yerel dil
kullanılmaktadır. Dil ile ilgili tartıĢmalar daha çok 2. Dönem ( 3-6 yaĢ) eğitimi için geçerlidir.
5 yaĢın ilköğretime hazırlık açısından daha önemli olması açısından dil daha çok bu dönem
için tartıĢılmaktadır. Colegio Antonio Moreno Rosales 3-12 yaĢ eğitim veren uluslararası
kültüre sahip bir okul örneğidir. 208 öğrencisi olan bu okulda 34 ülkeden çocuk, 5 resmi dil (
Bangali, Ġspanyolca, Darija-Arapça, Romence, Portekizce) vardır. Okuldaki öğrencilerin %
50 „si Müslümandır. Tüm dinler ile ilgili bayramlar zamanında kutlanmaktadır. Öğrencilerin
kendi kültürlerinden hareket edilmekte, daha sonra da Ġspanyolca öğretilmektedir.
Öğretmenler bir araya gelerek neler öğreteceklerine karar vermektedir. Görev hiyerarĢisi
yoktur. Tek sınır “İnsan Haklarıdır”. Tüm yaĢ gruplarında sınıfta bir öğretmen vardır, ancak
3 yaĢ grubu için ilk üç ay için sürekli çalıĢan destek öğretmeni de vardır.
Ġspanya‟da aile eğitimi: Özel ya da devletteki öğrencilerin ebeveynlerinin derneği vardır ve
söz sahibidirler, bakanlık tarafından bu derneğe fon aktarılmaktadır.
Denetim: Özel okullarda müdürler bu kontrolü sağlamaktadır. Ayrıca, özel ya da devlet
okullarında eğitim müfettiĢleri okulları kontrol etmektedir. MüfettiĢler bakanlığa rapor
sunarak dönüt vermektedir. Ayrıca Sağlık MüsteĢarlığı da kontroller yapabilmektedir.
Aile- çocuk programlarında ise önleyici ve koruyucu kurallar söz konusudur. Önleyici
kurallar çocuğun içinde bulunabileceği risk durumlarının çok önceden tespit edilmesi ile
gerçekleĢtirilmektedir. Koruyucu kurallar ise; çocuğun terk edilmesi, cinsel taciz, kötü
davranıĢa maruz kalması gibi durumlarda çocuk küçük ise aileden uzaklaĢtırma
düĢünülmemekte ancak aldığı zarar çok ise aileden uzaklaĢtırılmaktadır. Madrid Eyaleti
çocuğun aileden alınması veya çocuğun kendi akrabaları öncelikli olmak Ģartıyla baĢka aileye
verilmesi Ģeklinde hareket edebilmektedir.
Ortam ve materyaller: 2. dönem (3-6 yaĢ) eğitim kurumları ayrı bir binada yer almaktadır. 1.
Dönem (0-3 yaĢ) eğitim kurumları bu amaç için özel inĢa edilmiĢ müstakil veya bir binanın
belli özelliklere sahip giriĢ katında yer almaktadır.
Okullarda geri dönüĢüme önem verilmekte, okulda çöplerin plastik, cam, pil Ģeklinde
ayrıĢtırılması için özel kutular yer almaktadır. Kullanılan materyaller çoğunlukla ahĢap, taĢ,
yaprak gibi doğal malzemelerden ve atık maddelerden oluĢmaktadır.
PORTEKİZ
Program: Okul öncesi eğitimde kesin bir müfredat yoktur, belli bir sistem vardır. Üç
basamaktan oluĢmaktadır; dünyayı tanıma, matematik ve sosyal iletiĢim (drama, oyunlar, vb.)
. Anaokulunda her eğitimcinin kendisine ait bir sistemi vardır. Ġlköğretimde ise uygulanmak
zorunda olunan belli bir müfredat vardır. Okul öncesi eğitimde günde 5 saatten haftada 25
saat çalıĢılmaktadır. Eğitimciler ve veliler saatleri ayarlayabilmektedirler. 5 saatin bitiminde
çocuğun okuldaki faaliyetleri sosyalleĢme amaçlı olarak devam edebilmektedir. Pedagojik
eğitim ve öğle yemekleri okul tarafından karĢılanmaktadır.
Ġlköğretimde 3 kademe vardır ve öğrenciler her kademe bitiminde çoktan seçmeli ve açık uçlu
maddelerden oluĢan sınavlara girmektedir.
6
Okul öncesi eğitimde 0-6 yaĢ çocuklarının ilköğretim 1. Sınıfa hazırlanma düzeyleri aĢağıda
belirtilen durumlara bakılarak anlaĢılabilir:
-ĠletiĢim düzeyi, kendini anlatma durumu,
-Dil geliĢimi,
-Matematiği kavrama düzeyi,
-Dünya, coğrafya bilgisi,
-Teknolojik bilgisi.
Tüm devlet okullarında ve okul öncesi eğitim veren kurumların bazılarında internet bağlantısı
vardır. Her sınıfta bilgisayar da vardır. Dizüstü bilgisayar ise sadece öğrencilere verilmiĢtir.
EtkileĢimli tahta ise üç okuldan birinde vardır. Eğitim için Teknolojik Plan Portekiz eğitim
sisteminde teknolojinin kullanımı anlamında yapılan en geniĢ kapsamlı programdır. Bu
programa iliĢkin bilgiler ttp://www.pte.gov.pt/pte/EN/index.htm adresinde mevcuttur.
Öğrenciler, öğretmenler, aileler “ http://lreforschools.eun.org” adresindeki Avrupa Okul Ağı
kapsamındaki portaldan kayıt yaptırarak Learning Resource Exchange (LRE)- Öğrenme
Kaynakları DeğiĢim portalından uluslararası üye okullarla da iletiĢime geçilebilmektedir.
“http://www.planonacionaldeleitura.gov.pt/bibliotecadigital/index.php” adresinde ise Portekiz
Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan bazı kaynaklar yer almaktadır.
Denetim: Okulların denetimi 0-3 yaĢ için Sosyal Hizmetler, 3 yaĢ üstü okullar için ise Eğitim
Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. Denetim yılda bir kez rastgele seçilen okullarda
yapılmaktadır. Yeni açılacak okullar ise açılmadan önce denetlenmektedir.
Aile Katılımı: Aile katılımı ve programın esnekliği ile ilgili olarak Lizbon‟da ziyaret edilen
Horta Nova KreĢi örnek verilebilir. Bu kreĢ sosyoekonomik olarak fakir bir bölgede yer
almaktadır. Genellikle annesi ya da babası olmayan çocuklar bu okula devam etmektedir.
Aileler gelir durumlarına göre üç gruba ayrılmaktadır; A grubundakiler hiç ödeme
yapmamakta, B grubundakiler az ödeme yapmakta ve C grubundakiler ise sadece yemek
ücretini ödemektedirler. Her Cuma günü muhtarla beraber ailelere ziyarette bulunulmaktadır.
Bu okuldaki faaliyetler belediye, muhtarlık, sağlık ocağı, gönüllü dernekler, polisler, tüm
devlet kuruluĢları ile birlikte gerçekleĢtirilmektedir. Okulda uygulanmakta olan resmi bir
program yoktur, çocuklar oynayarak genel kültür ve dünyaya iliĢkin bilgi sahibi olmaktadır.
Bütün programlar çocukların geliĢimi ve sosyalleĢmesi üzerine kurulmuĢtur. Çocukların soru
sorabilecek seviyeye gelmesi çok önem taĢımaktadır. Okulda yapılan faaliyetlerin hiçbir
zorunluluğu yoktur, tek amaç çocuklara farklı bakıĢ açıları kazandırmak zamanı düzenlemeyi
öğretmektir. Faaliyetlerin tümünde aile katılımı da sağlanmaya çalıĢılmaktadır. Aileler her
sabah sınıfa girmekte ve çocuklarının bir gün önce neler yaptıklarını görmektedirler.
Ortam ve materyaller: Çocuklar odanın, kullanılan maddelerin temizliğinden,
düzenlenmesinden, kütüphanenin düzenlenmesinden, bitkilerin sulanmasından sorumludur.
Günlük planlar tahtaya asılmakta ve yapılanlar kontrol edilip yapılmayanların neden
yapılmadığı tartıĢılmaktadır. Her Cuma çocuklar toplanarak önümüzdeki hafta yapılacakları,
önceki hafta yapılanları, yapılmayanları ve sevilerek ya da sevilmeden yapılan faaliyetleri
belirlemektedir. Böylece çocuklar da yapacakları faaliyetlerin planlanma sürecine
doğrudan katılabilmektedir.
Sağlık ocağından bir görevlinin gelip bilgi vermesi, müze ziyareti gibi farklı kurumlar ile
bağlantılı faaliyetler de yapılabilmektedir.
Okullarda geri dönüĢüme önem verilmekte, okulda çöplerin plastik, cam, pil Ģeklinde
ayrıĢtırılması için özel kutular yer almaktadır. Kullanılan materyaller çoğunlukla ahĢap, taĢ,
yaprak gibi doğal malzemelerden ve atık maddelerden oluĢmaktadır.
7
II. ÖNERİLER
Ġspanya, Portekiz ve Türkiye demografik yapı ve eğitim sistemleri bakımından benzemekle
birlikte farklılıklar da vardır. Bu üç ülkede de erken çocukluk eğitimi son yıllarda çok önem
kazanmıĢtır. Erken çocukluk eğitimi ile ilgili genel ilke ve amaçlar üç ülkede de merkezi
hükümet tarafından düzenlenmektedir. Ancak Ġspanya ve Portekiz‟de yerel yönetimler eğitim
alanında önemli bir rol üstlenmektedir. Önemli noktalardan birisi de Ġspanya ve Portekiz‟de
gerçekleĢtirilen uygulamalarda merkezin tek finansman kaynağı olmaması, yerel yönetimlerin
ve kazançları doğrultusunda da ailelerin bütçeye katkıda bulunmasıdır.
Türkiye‟de özellikle 3-6 yaĢ arasındaki çocukların devam ettikleri tüm okullarda eğitimin tam
zamanlı olarak yapılabilmesi durumunda kendi çalıĢma sahalarında ailelerin çok daha etkin
çalıĢabilecekler, özellikle kadınların çalıĢma hayatına daha rahat girebileceklerdir. Bu
durumda çocuklar da daha kaliteli bir eğitim alma ve aile içinde de refah düzeyi daha yüksek
bir yaĢam imkânı bulabileceklerdir. 0-3 grubundaki çocuklar için de çalıĢan annelerin
sayısındaki artıĢ göz önünde bulundurularak yüksek kaliteli, güvenilir kurumların sayısının
artırılması aileler ve çocuklar açısından çok yararlı olacaktır. Ayrıca 0-3 yaĢ grubundaki
dezavantajlı çocuklar için Portekiz, Lizbon Moınho da Juventude Kültür derneği ziyaretinde
gözlemlenen kreĢ haricinde çalıĢan belirlenmiĢ standartlara sahip evler de Türkiye için iyi bir
seçenek olabilecektir. Bu evlerde bakıcı olarak görevli olan kiĢilere formasyon verilmesi ve
evlerin denetlenmesi çocukların daha güvenilir bir ortamda bakım ve eğitim görmelerini
sağlayabilecektir. Ayrıca bu evlerde formasyon sonucu bakıcı olarak görev yapan kiĢilerin de
iĢ olanağı bulmuĢ olması da katkı sağlamıĢ olacaktır.
Geri dönüĢüm konusu da okul öncesi eğitimde öncelikli olmalı, bu konuda çocuklarda,
ailelerde farkındalık yaratılmalıdır. Eğitim araç gereçlerinin doğal malzemelerden yapılmıĢ
olmasına önem verilmeli, sınıf içindeki faaliyetlerde atık malzemelerin kullanılmasına öncelik
verilmelidir.
Sınıf içerisinde yapılan faaliyetlerin haftalık olarak planlanması boyutuna öğrenciler de dâhil
edilmeli, çocuklara zamanlama becerilerini kullanma konusunda olanak tanınmalıdır.
III. ORGANİZASYONUN DEĞERLENDİRİLMESİ
UlaĢım, transferler, biletlerin temin edilmesi ve konaklama boyutunda baĢarılı bir
organizasyon olmuĢtur.
“Okul Öncesi Eğitimin Güçlendirilmesi Projesi” kapsamında ziyaret edilmiĢ olan kurumlar
ihtiyaca uygun olarak planlanmıĢtır.
Ziyaret edilen kurumlara ayrılan süre edinilmesi düĢünülen bilgiler bazında genel olarak
yeterli olmuĢtur.
Ġspanya‟da ve Portekiz‟de katılımcılara destek veren çevirmenlerin çalıĢmanın verimli olması
anlamında çok önemli katkıları olmuĢtur.
Bazı yönlerden Türkiye ile benzerlikler de gösterebilen bu ülkelerde gerçekleĢtirilen çalıĢma
ziyareti sistemlerdeki farklılıkları, iyi uygulamaları, zorlukların aĢılmasında kullanılabilecek
farklı yöntemleri görmek açısından amacına ulaĢmıĢtır.
GÜLÇĠN ÖZ
MEB/EĞĠTEK/ Ar-Ge ve Stratejik Planlama ġb.
8