İçindekiler

İçindekiler
GÜNEŞ ENERJİ SANTRALİ FİZİBİLİTE RAPORU
Kayserinin Coğrafi Konum ve GES Uygulanabilirlik Açıdan Değerlendirilmesi . 2
Kayseri Bölgesi Güneş Haritası ........................................................................ 2
Kayseri’de Güneş Enerji Santral Uygulamaları ................................................. 3
Kayseri Bölgesi Kabulü Yapılan Lisanssız Güneş Enerji Santral Listesi ............ 3
Güneş Enerji Santral İçin Arazi Seçimi ............................................................. 4
Güneş Enerji Santral Kurulumu İçin Yasal Süreçler ......................................... 5
Güneş Enerji Santral Kurulum Aşamaları ......................................................... 7
Güneş Enerji Santral Yapım Maliyeti .............................................................. 10
Güneş Enerji Santralinde Yatırımın Geri Dönüş Oran Hesabı ......................... 14
GÜNEŞ ENERJİ SANTRALİ FİZİBİLİTE RAPORU
Bu yazıda Güneş Enerji Santralin yasal sürecinden kurulumuna ve para kazanmanız için yapmanız
gereken süreçlerin tamamını bulabileceksiniz. Gerçek senaryolardan gitmek için Kayseri bölgesinde
kurularak para kazanmaya başlamış GES’den bir tanesi örnek alarak hazırlanmıştır.
Kayseri bölgesi 11,250 MVA gücünde GES projesi ile enerji üreterek katkı sağlamaktadır. Türkiye’de GES
başvuruları il bazında incelendiğinde başvuruda bulunarak fiziksel kurulumun gerçekleşmesi açısından
Kayseri bölgesi en önde yer almaktadır.
Kayserinin Coğrafi Konum ve GES Uygulanabilirlik Açıdan
Değerlendirilmesi
Kayseri, Orta Kızılırmak bölümünde, İç Anadolu’nun güney bölümü ile Toros dağlarının birbirine
yaklaştığı alanda yer alır.
37 derece 45 dakika ile 38 derece 18 dakika kuzey enlemleri ve 34 derece 56 dakika ile 36 derece 58
dakika doğu boylamları arasında bulunmaktadır.
Doğu ve kuzeydoğusu Sivas, kuzeyi Yozgat, batısı Nevşehir, güneybatısı Niğde, güneyi ise Adana ve
Kahramanmaraş İlleri ile çevrilidir.
Kayseri ili yüzölçümü toplamı 16.917 km2 dir. İl yüzölçümünün yaklaşık yüzde 40’ını tarım arazisi
oluşturmaktadır. En düşük arazi oranı ise orman ve fundalık alanlardır. Kayseri orman arazisi yönünden
oldukça fakirdir.
Kayseri bölgesinde maksimum 12 saat güneşlenme süresi, minimum 2.6 saat güneşlenme süresi olduğu
görülmektedir. Sıcaklık olarak en düşük -31.4 oC , en yüksek sıcaklık ise 40.7 oC olarak ölçülmüştür.
Bir bölgeyi GES açısından değerlendirebilmek için öncelikli olarak radyasyon oranlarına bakmamız
gerekir.
Kayseri bölgesindeki radyasyon haritasına baktığımızda 1550-1800 KWh/m2-yıl arasında olduğu
görülmektedir.
Kayseri Bölgesi Güneş Haritası
Güneş enerji santrali koordinata göre yaklaşık ne kadar elektrik üreteceğini belirtilen programlar
yardımıyla yapılmıştır.
NASA Meteonorm, GRASS R.sun, ESRI Solar Analyst, E.S.R.A ve Saatlik Radyasyon tahmini programları
kullanılarak çıkartılmıştır. Tahmin programlarında alınan sonuçların gerçek değerlere yakın olması için
çıkan sonuçlar birleştirilmiştir.
Çeşitli hesaplamalara ait sonuçların ortalamasının alınması daha doğru bir yaklaşım olmaktadır. Türkiye
dâhil Avrupa’daki 20 ile 70 yıl arasındaki uzun dönemli meteorolojik güneş ölçüm verilerinin kullanılması
ile hazırlanan aşağıdaki 6 adet model çıktıları arasında %3 ile %6 oranında standart sapma değeri ortaya
çıkmaktadır. Bu verilerin ortalaması alınarak hata payı %2’ye kadar indirilmektedir.
Sonuç olarak Kayseri bölgesi GES için yatırıma uygun bir bölge olduğu verilerden anlaşılmaktadır.
Kayseri’de Güneş Enerji Santral Uygulamaları
Bu bölümde Kayseri bölgesinde GES başvuruları ve kurulanların incelenmesi yapılacaktır.
Kayseri’de GES için toplam başvuru 303 adet, olumlu başvuru 74 adet, olumsuz başvuru 57 adet,
değerlendirmede olan başvuru 172 adet olduğu görülmektedir.
Kayseri Bölgesi Lisanssız Güneş Enerji Santral Başvurusu
Toplam Başvuru 303 Adet
Olumlu Başvuru 74 Adet
Değerlendirmede 172 Adet
Olumsuz Başvuru 57 Adet
Kayseri Bölgesi Kabulü Yapılan Lisanssız Güneş Enerji Santral Listesi
Şirket
Dekel Tarım ve Hayv İşl Enerji Ür A.Ş.
Elmeks Maden Ticaret A.Ş.
Erkan Enerji Tarım İnşaat San.ve Tic. A.Ş.
Orhem İnşaat Enerji San.ve Tic. A.Ş.
Klc Enerji Ziraat San. ve Tic. Ltd. Şti.
Özkoyuncu Madencilik Metalurji San. ve Tic. A.Ş
Özkoyuncu Enerji Üretim San. ve Tic. A.Ş
Gbı Dış.Ticaret ve Finansal Danışmanlık Ltd.Şti.
Smart Solar Araştırma Gel. Ener. San. ve Tic. Ltd.Şti.
Has Çelik Ve Halat San. ve Tic. A.Ş
Erciyes Enerji Üretim Ges
Kayseri Şeker Fabrikası
Akmo Aksesuar Orman Ürünleri Mob. İnş. Ve Tic. A.Ş.
Cevahir Mobilya İç Ve Dış Tic. Ltd. Şti.
GÜÇ (kWe)
1000
1000
1000
750
1000
1000
1000
500
500
1000
1000
500
500
500
Not: Bu veriler 2014 yılında devreye alınan GES verileri için geçerlidir. 2015 Ocak ve Şubat ayında TEDAŞ
tarafından kabulü yapılıp devreye alınan santraller hakkında ayrıca bilgi verilecektir.
Kayseri ilinde toplam 11750 kWe gücünde GES projesi aktif olarak faaliyete geçmiştir.
Kayseri bölgesinin coğrafi durumu ve GES uygulanabilirlik açısından değerlendirmemizde yatırımcı için
uygun bölge olduğu görülmektedir.
Sonuç olarak Kayseri ilinde maksimum 12 saat güneşlenme süresi, minimum 2,6 saat güneşlenme süresi
olduğu görülmektedir. Kayseri ilindeki radyasyon haritasına baktığımızda ise 1550-1800 KWh/m2-yıl
arasında olduğu görülmektedir. Kayseri bölgesinde 14 adet tesis 11750 kWe gücünde aktif olarak
faaliyete geçmiştir.
Kayseri’de ideal şartlarda kurulan bir GES optimum açıda yıllık ne kadar elektrik üretir? Bu sonun cevabını
ilerleyen yazılarımızda ayrıntılı hesaplamaya çalışacağız.
Güneş Enerji Santrali İçin Arazi Seçimi
Güneş enerjisi santrali (GES) kurulumu yaparken çatı ve arazi diye ikiye ayırabiliriz. Arazi tipi uygulama
çatı tipi uygulamaya göre daha çok tercih edildiğinden, arazi tipi uygulama üzerinde durulacaktır. Araziler
bittikten sonra çatı kiralama veya satın alma gibi durumların ortaya çıkacağı düşünmekteyim.
GES için çatı seçiminde bulunulurken dikkat edilmesi gereken hususlar:
–
–
–
–
Çatı türü ve gerekli hesaplamalar,
Çatının eğimi,
Çevresinde veya üzerinde gölgelenmeye sebep olacak engel bulunmaması,
Güneye cepheli olması.
GES için arazi seçiminde bulunulurken dikkat edilmesi gereken hususlar:
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Arazinin eğimi,
Arazinin özellikleri
DSİ sulama programı dışında olması,
Maden arazisi statüsünde olmaması,
Tarım dışı statüsünde olması.
Arazinin toprak türü,
Çevresinde gölgelenmeye sebep olacak engel bulunmaması,
Dağıtım şebekesine yakınlığı,
Güneye cephe olması.
Burada dikkat etmemiz gereken bazı hususlardan bahsetmek isterim;
Arsayı
bulduğunuzda
hemen
arsayı
satın
alma
veya
kiralama
işlemi
yapmayın.
Aşağıdaki sorulara vereceğiniz cevapları değerlendirdikten sonra araziyi satın alma veya kiralama işlemi
yapmanız gerekir.
1-) Arazinin eğimi uygun mu? (güneye eğimli olmasına dikkat etmeliyiz.)
2-) Ekstra arazi düzleme veya hafriyat işlemi çıkacak mı?
3-) Araziye ulaşım için yol var mı? (bu çok önemli)
4-) DSİ den sulama arazisinde mi? (cevap evetse uzak durmalıyız.)
5-) Tarımsal arazi statüsünde mi? (bazı bölgelerde 50 cm toprak olup olmadığına bakılırken bazı
bölgelerde 20 cm toprak olup olmadığına bakılmaktadır. Civarında ekili arsa olup olmadığı belirleyici
etkenler arasındadır.)
6-) Arazide gölgeleme yapacak cisim var mı? (dağ,ağaç,bina,yüksek gerilim direği…)
7-) Arazinin ön zemin etüdü yapılmalıdır. (yer altı su kaynağı, kayalık olup olmadığı, heyelan veya toprak
kayma tehlikesi v.b unsurlara dikkat etmeliyiz.)
8-) Araziyi satın almada veya kiralamada sorun var mı? (mirascıların çok olması, ipotek, şerk konulması
gibi unsurlar araştırılmalıdır.
9-) Arazinin civarındaki yapılar toz ve kirlenmeye sebep olur mu? (taş kırma ocakları, asfalt şantiyeleri
gibi yapılar toz yapacağından panelleriniz aşırı kirlenecektir.
10-) Bunlar arasında aslında en fazla dikkat edilmeyen hususlar Elektrik Altyapısının uygunluğudur.
Dağıtım firmalarından veya elektrik alt yapıyı bilen elektrikçilerden yardım alınabilir. Ana hatta bağlantı
uzunluğu, elektrik direklerin (ENH) dikileceği yerler (çok zor olan kamulaştırmanın yapmanızı isteyecektir
dağıtım firması), dağıtım firmasının hattına bağlantı yapacağınız elektrik altyapısındaki arıza durumu
(bazı bölgelerdeki hatlarda yaz mevsiminde arıza durumu maksimum olur. Mevsim geçişlerinde arızalar
genelde artar. Buda sizin az elektrik üretmeniz anlamına gelir. bu konuyu daha ayrıntılı başka bir başlıkta
anlatmaya çalışacağım.)
11-) Bölgedeki hava şartları uygun mu? (bazı bölgeler sürekli ve şiddetli rüzgarlara maruz kalır, bazı
bölgelerde ise sis olayı çok olur.)
Şimdilik aklıma gelenler bunlar. Yukarıda saydığım hususlara dikkat etmezseniz işlemleriniz bir noktada
gelip tıkanacaktır. Zaman ve paranızdan olmanız kaçınılmazdır. Bu konuda çantacı dediğimiz insanların
eline düşüp de mağdur olan yatırımcı sayısı bir hayli fazladır.
Güneş Enerji Santral Kurulumu İçin Yasal Süreçler
GES kurulacağı arazi tespit yapıldıktan sonra gerekli yasal izinleri almamız gerekmektedir. Yasal izin
süreci yaklaşık dört- altı ay sürmektedir. Şekilde belirtilen 1.Aşama ve 2.Aşama bu bölüm altında
inceleyeceğiz. 3. Aşama ayrı bir bölümde incelenecektir.
1. AŞAMA : EDAŞ’a Başvuru Yapılması ve Çağrı Mektubunun Alınması
2. AŞAMA : TEDAŞ Proje onaylaması ve EDAŞ’la Bağlantı Anlaşmasının Yapılması
3.AŞAMA : TEDAŞ’ın Geçici Kabulu yapılması ve EDAŞ’la Sistem Kullanım Anlaşmasının Yapılması
GES kurmak için yapılacak işlemi üç aşamada sınıflandırabiliriz. 3 aşamayı tamamlayabilmek için sırasıyla
yapmamız gerekenler:
1. Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğüne arazi sınıfının tespiti için müracaat,
müracaat edilen arazi için marjinal tarım arazi yazısı alındıktan sonra ilgili dağıtım işletmesine müracaat
edilmelidir.
2. OSB veya EDAŞ şirketlerine müracaat ederek çağrı mektubu almak için EDAŞ işletmesinin istedikleri
belgeleri tamamlanması gerekir.
a. Bağlantı görüşü için başvuru dilekçesi: Yenilenebilir kaynak türünün (Güneş veya Rüzgâr) belirtildiği
ve ayrıca başvuru sahibi gerçek veya tüzel kişinin kimlik, adres ve iletişim bilgilerini de içeren bağlantı
görüşü başvuru dilekçesi. Başvuru sahibi tüzel kişi olması durumunda imza sirkülerinin aslı veya onaylı
sureti.
b. İlgili tüketim tesisine ait abonelik bilgileri: Lisanssız elektrik üretimine ilişkin yönetmelik, Madde-4, t
bendinde özellikleri tanımlanan tüketim tesisine ait abonelik bilgileri (abone numarası, referans numarası
bilgileri). Abonelik geçici veya gezici abone grubunda yer almamalıdır.
c. Bağlantı görüşü için başvuru ücretinin yatırıldığına dair dekont: Bu ücret EPDK tarafından kurul kararı
ile yıllık bazda belirlenmekte olup; içerisinde bulunduğumuz 2015 yılı için 320+KDV olarak EDAŞ
tarafından tahsil edilmektedir. Bir defaya mahsus alınmaktadır ve iade edilmemektedir.
d. Üretim tesisinin kurulacağı yere ait sahiplik belgesi: Üretim tesisinin kurulacağı yere ait tapu belgesinin
aslı veya noter onaylı sureti ya da kiralama/tahsis belgesinin aslı veya noter onaylı sureti.
e. Üretim tesisinin yapılması planlanan yere ait harita/kroki: Çatı veya arazi uygulaması olmasına
bakılmaksızın, tesisin kurulması planlanan yere ait UTM 6, ED 50 koordinat sisteminde, 1/25.000 ölçekli
harita istenmektedir. Bu harita üzerinde üretim tesisine ait köşe koordinatları işlenmiş olmalıdır ve harita
mühendisi onaylı olmalıdır.
f. Üretim tesisinin yapılması planlanan araziye ait izinler: Üretim tesisinin yapılması planlanan araziye
ait; tarım arazisi olması halinde ilgili Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğünden alınmış tarım dışı
kullanım izninin aslı veya noter onaylı sureti. Kamu veya hazine arazisi veya orman sayılan alanlar olması
halinde ise kullanım hakkının verildiğine veya tahsis olunduğuna dair belgenin aslı.
g. Üretim tesisine ait elektrik tek hat şeması: Elektrik mühendisi onaylı tek hat şemasının ıslak imzalı aslı
istenmektedir.
h. Üretim tesisine ait ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) raporu: İlgili Çevre ve Şehircilik İl
Müdürlüğünden alınacak ÇED raporunun aslı istenmektedir.
i. Teknik değerlendirme formu: Enerji Bakanlığı, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından istenilen
rüzgâr veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisine ilişkin teknik değerlendirme formu (ıslak imzalı aslı)
ve sahaya ait aplikasyon krokisinin aslı.
Dağıtım şirketi ya da ilgili OSB tarafından yapılan ön değerlendirme sonrasında başvurular, takip eden
ayın ilk 20 günü içinde toplu olarak değerlendirilir ve sonuçlandırılır.
Bağlantı başvurusu sonuçları belirtildiği şekilde web sitesinde duyurur.
Takvim ayı içerisinde yapılan başvurular eksik ve yanlış olup olmadığı dikkate alınarak bir sonraki ayın
ilk 5 günü içinde internet sayfasından duyurulur.
Eksik evrak bulunması halinde ilgili kişiden eksikliklerin 10 gün içinde tamamlanması istenir.
EDAŞ başvuru evraklarını YEGM’e gönderir.
YEGM tarafından, verilen köşe koordinatların başka projeyle çakışıp çakışmadığı kontrol edilir ve ayrıca
teknik değerlendirmeye alınır ve web sitesinde duyurur.
Gerekli süreç tamamladıktan sonra;
3. Dağıtım şirketi ya da ilgili OSB bağlantı başvurusu olumlu olan gerçek/tüzel kişilere çağrı mektubu
gönderilir. Bağlantı anlaşması için çağrı mektubu teslim alan gerçek veya tüzel kişilere, Bağlantı
antlaşmasına çağrı mektubunun tebliğ tarihinden itibaren proje onayı ve diğer işlemlerin tamamlanması
için 180 gün (yüz seksen) süre verilir.
4. Çağrı mektubu yazılıp tarafımıza teslim edildikten sonra, alınan çağrı mektubunda belirtilen şartlara
göre proje çizdirmek ve çizilen projeyi TEDAŞ’a müracaat ederek onaylatmak. 90 gün içinde proje onayı
için başvuruda bulunmayan bağlantı başvuruları geçersiz sayılarak belgeler ilgili kişilere iade
edilmektedir.
Kar, buz ve rüzgâr yükü ile kurulacak olan güneş enerjisi teknolojisine ait aksamların statik ve dinamik
yükleri etkisindeki mukavemet hesaplarının uygun bulunduğuna dair İl Özel İdaresi veya bağlı bulunan
Belediye tarafından onaylanmış uygunluk yazısını TEDAŞ proje onayına göndermeden önce alınması
gerekir.
Projeyi onaylattıktan sonra, EDAŞ dağıtım şirketi ile bağlantı anlaşması imzalayarak GES sahada kurulum
aşamasına geçilebilir.
Kısaca özetleyecek olursak;
1.
2.
3.
4.
5.
TARIM DIŞI KULLANIM İZNİ
ÇED MUHAFİYET VEYA ÇET YAZISI
EDAŞTAN BAĞLANTI GÖRÜŞÜ
TEDAŞ PROJE ONAYI
TEDAŞ TESİS KABULU YAPTIRMAK.
Güneş Enerji Santral Kurulum Aşamaları
1 MVA arazi tipi GES kurulum için yapılması gereken süreçler anlatılacaktır.
EDAŞ işletmesiyle bağlantı anlaşması imzaladıktan sonra GES kurulumuna geçilebilir. Şekil 15 belirtildiği
gibi çağrı mektubunu aldıktan sonra GES projesini onay için TEDAŞ’a sunulmalıdır. TEDAŞ projeyi 90
gün içerisinde onaylamak zorundadır. Proje onaylandıktan sonra 30 gün içerisinde bağlantı anlaşmasını
imzalayarak 2 yıl içerisinde kabulünü TEDAŞ’a yaptırmak gerekmektedir.
Fotovoltaik (PV) Panel: Yüzeylerine gelen güneş ışını sayesinde doğru akım (DC) elektrik üreten yarı
iletken (genellikle silisyum) PV hücrelerin bir panel üzerinde birleştirilmesinden oluşur.
İnvertör (Evirici): PV panellerin ürettiği doğru akım (DC) elektriği, alternatif akıma (şebeke elektriği)
çevirir.
Panel Taşıyıcı Sistemi: Arazi ve çatı tipi olarak ayrılmakla birlikte, genel olarak galvanizli çelik veya
alüminyumdan mamul panel taşıyıcı sistemleri ve montaj aparatlarından oluşur.
Elektrik Panosu: Kısa devre, şebeke dalgalanmaları, aşırı gerilim gibi durumların olumsuz etkilerini en
aza indirerek, GES’in güvenli bir şekilde şebekeye (trafoya) bağlanmasını sağlanır.
Trafo: Eviriciden gelen AG (400 Volt) şebekesini ulusal şebeke (EDAŞ’ın hattına) uygun OG gerilim
seviyesine (31,5 kV- 15,8 kV gibi) çıkarmaya yarar.
Şekilde belirtilen kurulum aşaması için iş planını şu şekilde yapabilir:
- Arazi sahasının belirlenerek, çit telle çevrilmelidir.
– Tedarik: Sistemin saha içerisine kurulması için öncelik olarak malzeme temini yapılmalıdır. (Yurt
Dışından gelen malzemelerde gereksiz bir şekilde EMC ve LVD raporu istenmektedir.)
– Fotovoltaik panellerin üzerine montaj edileceği konstrüksiyon sistemi projeye uygun şekilde
yapılacak. Yapılan tüm montaj setleri tekrar kontrol edilmelidir.
– Fotovoltaik paneller yerine montaj edilerek, Fotovoltaik panellerin dc kablolamaları birbirine
bağlanmalıdır.
– İnverterlerin planlanan yerlere montaj edilmelidir.
– Tüm inverterlerin AG bağlantı noktalarına bağlantısının yapılması.
– Tüm OG ve trafo bağlantıları yapılması.
– Baştan itibaren her noktanın tekrar kontrol edilmesi gerekir.
Kontrol edilmeyen tesiste meydana gelebilecek sorunlara örnek verecek olursak;
Panellerin birbirine montaj edildiği kontakların resimleri aşağıdadır.
Kontaklar birbirine montaj edildikten sonra termal kamera ile bakıldığında aşağıdaki resimdeki gibi
gözüküyor. Isındığını resimlerden rahatça görmekteyiz.
Ortam sıcaklığın artmasıyla birlikte bu sıcaklık maksimum seviyeye çıkacaktır. Resimlerde görüldüğü gibi
dikkatsiz bir şekilde montaj edilen kablolama zamanla ısınarak inverter veya panomuzun yanmasına
sebep olabilir.
Montaj aşamasında kontrol edilecek tek noktadan bahsettik. Bunun gibi yaklaşık 20 tane daha nokta
vardır. Montajda dikkat edilecek unsurları ayrı konuda bahsedecem. Bu hususlara dikkat edilmezse
tesisinizin ömrü 20 yıl yada 10 yıl olmaz. 3 yıl sonra sorunlarla boğuşmaya başlarsınız.
Bütün bu aşamalardan sonra tesis çalışmaya hazır hale gelmiş bulunuyor. Burada uymamız gereken
yasal süreler ise;
AG bağlantı noktası ise; 1 yıl
OG bağlantı noktası ise; 2 yıl
Kurulum aşamaları tamamlanarak faaliyete geçebilmek için tesisin TEDAŞ tarafından kabulünün
yapılması gerekmektedir.
Güneş Enerji Santral Yapım Maliyeti
1 MVA GES kurulması için yapılması gereken masrafları ayrıntılı incelenecektir. 1 MVA GES kurulabilmesi
için harcamaları dört bölüm altında sıralanacaktır.
1. Birinci Bölümün Kapsadıkları: Montaj işlemine kadar harcanan para
–
–
–
–
–
–
–
Arazi fiyatı,
Arazi için fizibilite raporunun hazırlanması,
Belediyeden veya İl Özel İdareden GES uygunluk yazısı için harcanan para,
Firma için ofis giderleri,
Firma kurulum maliyetleri,
Gerekli yasal izinleri almak için harcanan para,
İmar mevzi planının onaylatılması için harcanan para.
2. İkinci Bölümün Kapsadıkları: GES kurulumu için için ana kalemler
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
1 x 6 mm2 solar tip kablo,
AC kablolar,
AC toplama panoları,
Alüminyum taşıyıcı sistem,
Alüminyum taşıyıcı sistem firmasının yaptığı zemin etüdü,
Arazinin düzenleme ve hafriyat çalışmaları,
Çift yönlü sayaç,
Güneş paneli,
İşçilik ve montaj süpervizörlük,
MC4 konektör set (dişi+erkek),
Proje hazırlanması ve TEDAŞ onayları ve TEDAŞ kabul masrafları,
Solar inverter,
Şebeke koruma rölesi,
Topraklama,
Trafo ve şebeke bağlantı tesisatı (OG hat),
Veri kayıt ve görüntüleme sistemi.
3. Üçüncü Bölümün Kapsadıkları: İşin Yapımında Gerekecek Diğer İş Kalemleri
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
3 ayda bir bakım,
Eğitim ve dokümantasyon,
Gece-gündüz şantiye bekçisi kabul döneminde 2 ay için,
Gümrük giderleri,
Güvenlik kamera tesisatı,
İç ihtiyaç için 25 kVA trafo tesisatı,
İş güvenliği malzemeleri ve iş güvenliği eğitimi,
İşçilik stopajı,
Led’li projektör aydınlatma sistemi,
Paratoner,
Scada sistemine uygunluk ve otoprodüktör kriterleri,
SGK primi,
Sigorta giderleri,
Solar inverter ilave garanti,
Sözleşme damga vergisi 2 nüsha,
Statik hesaplar ve SMM inşaat mühendislik bedeli,
Tel çit,
Test numunelerinin seçilmesi için yapılacak işlemler,
Vinç ve kepçe giderleri,
Yıllık enerji üretim garantisi,
Yurt içi ve yurt dışı nakliye.
4. Dördüncü Bölümün Kapsadıkları: Kabul edilen tesisin 10 yıl boyunca faaliyetini sürdürebilmesi
için harcanacak giderleri kapsamaktadır.
–
–
–
–
–
–
4 ayda bir temizlik maliyeti,
5 yılda bir inverter sistem bakım maliyeti,
6 ayda bir bakım maliyeti (Yetkili personel tarafından yapılan),
Bekçi 3 vardiyalı,
İşletme sorumlusu (elektrik-elektronik mühendisi) maliyeti,
Yılda bir öngörülemeyen maliyetler.
Dört ana bölüme ayrılmış olan 1 MVA GES kurulum maliyetini hesaplamalarda kolaylık olması açısından
ilk yatırım maliyeti ve işletim ve bakım maliyetleri olarak ikiye ayrılacaktır.
1. İlk Yatırım Maliyeti,
2. Yıllık İşletim ve Bakım Maliyeti.
İlk yatırım maliyetinin finansmanı için yatırımcıların kullanabileceği dört finansman alternatifi vardır.
Bunlar:
1.
2.
3.
4.
İlk
İlk
İlk
İlk
yatırım
yatırım
yatırım
yatırım
maliyetinin
maliyetinin
maliyetinin
maliyetinin
tamamının öz sermayeden karşılanması,
öz sermayenin, krediden daha fazla olması,
kredinin öz sermayeden fazla olması,
kredi ile karşılanması (bu ihtimali kredi verecek kurum kabul etmemektedir).
İlk yatırım maliyetinin finansmanının kredi kullanımı ile sağlandığı 2. ve 3. alternatiflerde, yatırımcıların
bu kredileri yurt dışı kaynaklı kredi (YDKK) ve yurt içi kaynaklı kredi (YİKK) kullanabilir.
30 Aralık 2014 tarihli bankalardan alınan kredi faiz oranları aşağıdaki gibidir.
YDKK faiz oranı %4 (Alman ürünü kullanıldığında Almanya’dan alınan oran).
YİKK faiz oranı %6 (İş bankasından alınmıştır).
1 MVA GES kurulumu için kullanılacak parametrelerin özeti verilmiştir.
5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kanunu, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve Lisanssız Elektrik Üretim
Yönetmeliği ile 31/12/2020 yılına kadar işletmeye girecek her Güneş Enerjisi Santralinde (Tüm gerçek
ve tüzel kişiler için) üretilen 1kWh elektriğin fiyatı belirtildiği üzere 0,133$ dir.
Devlet teşvikleri sayesinde elektrik satış birim fiyatı maksimum 0,20$ olabilir.
Sistem kullanım anlaşması imzaladığı tarihten itibaren on yıl süreyle yenilenebilir kaynak bazındaki
destek fiyatlarından faydalanılabilecektir. Yerli Katkı İlavelerinin süresi ise beş yıl ile sınırlıdır.
Güneş Enerjisi Devlet Teşvikleri
GES Kurulum ve Periyodik Gider Tablosu
GES kurulumu için maliyeti oluşturan kalemlerden bahsettik. 1.458.736 USD yatırım maliyetini kaç yıl
sonra kazanca dönüşeceği bir sonraki yazımızda ayrıntılı olarak incelenecektir.
Güneş Enerji Santralinde Yatırımın Geri Dönüş Oran Hesabı
Güneş enerji santrali (GES) fizibilite raporunda kurulum maliyetinin işletmeye geri dönüşü kaç senede
olacağı hesaplanacaktır.
Lisanssız Üreticilere ödenecek ihtiyaç fazlası üretim miktarı, kaynak bazında belirlenen fiyatlar ile
çarpılarak her bir üretici için yapılacak ödeme belirlenir bu bedel LÜYTOB olarak adlandırılır.
EPDK tarafından üreticiler için dağıtım sistem kullanım bedeli 2015 yılı ilk 3 ay için birim fiyatı 0,021036
TL olarak belirlenmiştir. Birim fiyatla üretim veya tüketilen net enerji miktarı çarpılarak hesap
yapılmaktadır.
Dağıtım sistemi kullanım bedeli hesaplanırken;
1. Üretim ve tüketim tesislerinin aynı yerde olması halinde sisteme verdiği veya sistemden çektiği net
enerji miktarı için,
2. Üretim ve tüketim tesislerinin aynı yerde olmaması halinde sisteme verdiği ve sistemden çektiği enerji
miktarları için ayrı ayrı sistem kullanım bedeli hesaplanarak ödenecek tutardan düşülür.
Analizini yapacağımız yatırım örneğinde üretim tesisi ile tüketim tesisi aynı yerdedir. Tüketim ve üretim
değerleri bağlantı anlaşmasında belirlenen yere takılan çift yönlü sayaç verilerinden saatlik bazda alınır.
Tüketim sistemi kullanım bedelinin birim fiyatı 2015 yılı ilk 3 ay için Tabloda belirtilmiştir.
Tabloda belirtildiği üzere Kayseri bölgesinde 1 MVA GES tesisinin yıllık üretebileceği ortalama net değer
1.550.000 kWh ’dir. Kurulan tesisin yıllık minimum % 0,8 oranında verim kaybı olacağı düşünülmüştür.
Üretim yapan aboneyi, en az bir adet tüketim abonesiyle ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Tüketim abone
değeri için net üretim değerinin %2 olarak belirlenmiştir. İşletmenin sürekliliğini sağlamak için her yıl
30.000 USD gider eklenmiştir. Arazi masrafı 100.000 TL, Proje, Harç, Vergi’nin maliyeti 120.000 TL, 10
yıl sonraki hurda bedeli 300.000 EUR olarak belirlenmiştir. GES yatırım tutarı ise 800.000 EUR ile
1.000.000 EUR arasında değişmektedir. GES santrali için çalışmaların yapıldığı işletmenin harcadığı
gerçek maliyetler 1.000.000 EUR olduğundan bu değer üzerinden hesaplama yapılmıştır.
Elektrik Fiyatları EPDK’nın yayınlamış olduğu 01 Ocak 2015 tarihinden itibaren geçerli olacak tarife
tablolarından alınmıştır.
10 yıl için gelir gider tablosunu aşağıdan görebilirsiniz.
Yukarıda verilen özet tablolardan yararlanılarak yapılan hesaplamalarda kullanılan kıstaslar:
Hesaplamalar yapılırken %100 öz sermaye kullanılarak yapıldığı varsayılmıştır.
GES yatırımları teşvik belgesi alan işletmeler, gümrük vergisi, KDV ve ilk 5 yıl kurumlar vergisinden
muaftır 5. yılın sonunda teşvik bittiğinden kurumlar vergisi hesaplamalara dâhil edilmiştir.
Amortisman bedeli hesaplanırken malzeme ve ekipman maliyetinden hurda bedeli düşülerek
hesaplanmıştır.
Tüketimle üretimin aynı yerde olduğu varsayıldığından Tüketici Sistem Kullanım Bedeli ve Paylar
hesaplamaya dâhil edilmemiştir.
Elektrik enerjisine tüketim değerine yıllık %10 oranında zam yapılacağı öngörülmüştür.
İşletmeler, bütün yatırım projelerini aynı anda finanse etmek imkânına sahip değildirler. Bu nedenle
işletmeler, yatırım projelerini önem sıralamasına göre sıralamak, aralarından seçim yapmak ve bazı
projelerden de vazgeçmek zorundadır.
İşletmeler farklı kullanım alanları içinde seçim yapabilmek için bir kıstas saptamak zorundadır.
Yatırım projelerini değerlendirme yöntemleri :
1) Ortalama Kârlılık Yöntemi: Ortalama yıllık Kârın proje için yapılacak net kara bölünmesi ile
bulunur.
2) Geri Ödeme Süresi Yöntemi: Geri ödeme süresi bir yatırımın sağlayacağı net para girişinin,
yatırım tutarını karşılayabilmesi için geçmesi gerekli zaman uzunluğu veya yıl sayısıdır.
3) Net Bugünkü Değer Yöntemi: Projenin nakit girişlerinin bugünkü değeri ile nakit çıkışları
arasındaki farkın belirlenmesi ve farkın sıfırdan büyük olması halinde projenin kabul edilmesi
gerektiğini savunan bir yöntemdir.
4) İç Verim Oranı Yöntemi: Net bugünkü değer yöntemi gibi paranın zaman değerini ve projenin
tüm ömrü boyunca sağlayacağı nakit girişlerini dikkate alır.
Geri Ödeme Süresi, bir projenin net Kâr (vergiden sonraki) ve amortismanlar toplamından oluşan nakit
girişlerinin, toplam ilk yatırım tutarını tamamen geri ödemesi için gerekli olan süredir.
Geri ödeme süresi, bir yatırımın sağladığı nakit akımlarının, kaç dönem sonra o yatırım için kullanılan
fon çıkışına eşit olacağını gösteren süredir.
Yatırım Tutarı – Hurda Değeri
Geri Ödeme Süresi = __________________________
Yıllık Kâr + Amortisman
(Yıllık Net Nakit Akımları)
Yatırım Tutarı
Hurda Değeri
Yıllık Kâr
Amortisman
: 1,250,645 USD
: 346,819 USD
: 69,694 USD (ortalama net Kâr)
: 80,924 USD
Geri Ödeme Süresi = 6 yıldır.
Yatırım tutarı olan 903,826 USD’ye 6 yıl sonunda ulaşılmaktadır. (Gerçek değer nedir acaba?)
Burada hesap yapılırken net bugünkü değer yöntemi haricinde hesaplama yapılmıştır. Düz mantıkla
yapılan bu hesaplama aslında gerçeği yansıtmamaktadır. Yazımızın ilerleyen bölümünde yapılacak
hesaplamada gerçek geri dönüşüm oranını görebilirsiniz.
Bu yöntem ile, yatırımcının kabul ettiği asgari bir geri ödeme süresiyle söz konusu projenin geri ödeme
süresinin karşılaştırılması yoluyla projenin red veya kabulü hakkında karar verilebilir.
Net Bugünkü Değer Yöntemi Hesabı
Bir projenin net bugünkü değeri, o projenin gelecekteki nakit giriş ve çıkışlarının bugünkü değerleri
arasındaki farkın toplamı olarak tanımlanır.
Net Bugünkü Değer Formülü
R1
R2
Rn
N.B.D. = ______ + ______ + … + _______ – C
(1+i)1
(1+i)2
(1+i)n
R1, R2, Rn = Net Nakit Girişleri,
i = Marjinal Sermaye Maliyeti (Iskonto Oranı)
C = Yatırım Harcaması
n = Yatırımın Ekonomik Ömrü
İndirgeme Oranının (İskonto Oranının) Hesabı: İndirgeme oranının hesaplanması önemlidir. Çünkü
indirgeme oranı, NBD’in düzeyini belirlemektedir. İndirgeme oranı, projeye bağlanan kaynakların zaman
içindeki gerçek değerini gösteren orandır. Bu kaynakların, projede kullanılmayıp da başka bir alanda
kullanılmaları halinde, sağlayabileceği en az (minimum) fayda oranıdır, yani fırsat maliyetidir. Dolayısıyla,
indirgeme oranı, bir bakıma, paranın zaman içindeki gerçek değerini yansıtmaktadır.
Hesaplanması, şu temel mantığa dayanır:
Öz kaynak dahil olmak üzere tüm kullanılan dış kaynakların (kredilerin) fiili faiz oranları ile beklenen
enflasyon (fiyat artış oranı) arasında bağlantı kurulur ve bir anlamda, paranın zamana karşı, ortalama
yıpranma oranı hesaplanır :
İndirgeme oranı (i)= [(1+k)/(1+ Π)]-1
i = indirgeme oranı,
k= nominal indirgeme oranı (cari faiz oranları)
Π= beklenen enflasyon oranını gösterir.
1 MVA GES projemiz %100 öz sermaye ile karşılandığından indirme oranını hesabı;
Yıllık bono faizi = %6 (Dolar kuruna göre)
Türkiye TEFE artış oranı (enerji) = %2 (Dolar kuruna göre)
Öz sermaye için indirgeme oranı = [(1 + 0,06) / (1 + 0,02)] – 1 = 0,039=%4
Bir projenin bugünkü değeri, proje için yapılan yatırım tutarı ile projeden elde edilecek net nakit
akımlarının bugünkü değerleri arasındaki farktır.
Bu yönteme göre net bugünkü değer pozitif ise (NBD>0) yatırım yapılır, net bugünkü değer negatif ise
(NBD<0) yatırım yapılmaz. Eğer net bugünkü değer sıfıra eşit ise (NBD=0) bu noktada yatırımcı yatırımın
diğer üstünlükleri ya da zorunluluklarına göre yatırım hakkında kararını verir.
Brüt Kâr = Gelirler – İlk yatırım gideri – İşletme gideri – Faizler – Amortismanlar
Kurumlar vergisi = Brüt Kâr x Vergi oranı (%20)
Net Kâr = Brüt Kâr – Kurumlar vergisi
Net Nakit Akımı = Net Kâr + Amortismanlar – İlk Yatırım Gideri
%4 İskonto Faktörüne Göre Net Bugünkü Değerle hesaplama yapalım
NBD>0 olduğu görülmektedir. Değer pozitif olduğundan yatırım yapılabilir.
Daha önceden yaptığımız hesaplamada 6 yıl çıkmıştı.
Paranın bugünkü değerini dikkate aldığımızda ve hurda bedeli maliyetten düşüldüğünde yatırımın geri
dönüş oranı 6,5 yıl çıkmaktadır.
Paranın bugünkü değeri dikkate alınıp ama hurda bedeli düşülmezse ise yatırımın geri dönüş oranı 10,5
yıl çıkmaktadır.
Güneş enerji santrali yatırımı, yatırım projeleri değerlendirme yöntemlerine göre yatırım yapılabilir
çıkmıştır. İncelediğimiz örnekte, %100 öz sermaye ile geri ödeme süresi 6 yılda maliyetini
karşılamaktadır. 2014 yılındaki faiz oranları ile indirgeme oranı hesaplanarak, yatırımın net bugünkü
değeri Tabloda verilmiştir. NBD pozitif çıktığından yatırım olumludur.
Güneş enerji santral yatırımı finansman anlamında incelendiğinde olumlu olduğu görülmektedir.
Burada dikkat edilmesi gereken konu %100 öz sermaye ile bu yatırım gerçekleştiğindeki durumu
incelemiş oluyoruz. Farklı senaryolar ile bu yatırım gerçekleşecekse iyi analiz edilmesi gerekmektedir.
Hızlı yanlış yatırım yapacağınıza, yavaş ama doğru yatırım yapmanız dileğimle…
BOL GÜNEŞLİ GÜNLER DİLEĞİMLE…
TEŞEKKÜRLER
Eyyüp CEYLAN
Elektrik-Elektronik Mühendisi
Tel: 0530 414 22 69
Mail: [email protected]
Web: www.eceylan.com