En son yayınlanan Makalem

1
İMTİYAZ SAHİBİ
Renksa Reklam San. Tic. Ltd. Şti. Adına
Veli KILINÇ
[email protected]
SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ
Kübra YALÇIN
[email protected]
GENEL KOORDİNATÖR
Latif GÜNAYDIN
[email protected]
EDİTÖR
Dilek KARAGÖZ
[email protected]
İLETİŞİM VE REKLAM KOORDİNATÖRÜ
Pelin Tuğçe ŞEN
[email protected]
SOSYAL MEDYA VE ABONE SORUMLUSU
Büşra LEVENT
[email protected]
tasarım by kübra
YÖNETİM YERİ
Örnek Mh. Botanay Cd. Dumankaya İkon
Residence A-2 Blok 25. Kat No: 221 Ataşehir/ İST
Tel: 0850 227 48 96 Fax: 0216 999 89 26
www.marmarabelediyeler.com
[email protected]
BASKI
Merkez Mh. 29 Ekim Cd. İhlas Plaza No: 11 A/41
34197 Yenibosna / Bahçelievler / İstanbul
Tel: 0212 454 30 00 Fax: 0212 454 34 55
HUKUK İŞLERİ
Bektaş Hukuk ve Danışmanlık
Av. İnan Bektaş
0216 577 77 25-26
YAYIN TÜRÜ
Yaygın süreli - Aylık
Merhaba,
İnsanoğlunun, tarihi ile eşdeğer olan iletişim etkinliği bugüne
kadar olduğu gibi, bugün de tarihi yazan gelişmelerin,
ekonomik, sosyal ve kültürel olayların ortaya çıkmasında
temel etken görünüyor. Çağımızın devrim aracı ise, internet…
Küreselleşmenin can damarı olan bu mecra, interaktif iletişim
sağlayan teknik özellikleri ile insanlığın, doğrudan demokrasi
umutlarını da yeşertti. Peki gerçekte böyle mi?
Bu sorunun yanıtını aradık bu sayımızda… E-devlet, e-demokrasi
ve e-yönetişim konularını Uluslararası E-Demokrasi Danışmanı,
Helsinki ve Bilgi Üniversiteleri Öğretim Üyesi Dr. Itır Akdoğan
ile konuştuk. İnternetin işlevinin onu ne amaçla kullandığınıza
göre değişeceğinin altını çizen Akdoğan, Türkiye’ye ilişkin bir
değerlendirme yapmayı da ihmal etmedi.
İnternet konusunda önemli soru işaretlerinden biri olan güvenlik
alanını, Türkiye’nin İlk Hackerı olan şu anda ise belediyeler
dahil çok sayıda kamu kurumuna güvenlik hizmeti veren Tamer
Şahin’e sorduk. Şahin interneti nasıl güvenli kullanabileceğimizin
yollarını anlatırken, önemli uyarılarda bulunmadan da geçmedi.
Bu ay, belediye röportajımızın konuğu, Şişli Belediye Başkanı
Sayın Hayri İnönü’ydü. İnönü nasıl bir ilçe devraldığını, Şişli’yi
yönetmenin sorumluluğunu ve gelecek planlarını anlattı.
İnternet sayımızda, kent sayfalarımızı ‘Akıllı Kentler’e ayırdık.
Tarih başlığımızda arama motorlarının tarihine yer verdik.
Mevzuat bölümümüzde ‘Bilişim Suçları ve Bilgi Güvenliği’
konusuna değinmeden geçmedik. Ve elbette her ay olduğu gibi
belediyelerimizin konuya ilişkin çalışmalarını sayfalarımıza
taşımaya çalıştık.
Kısacası, okunası bir dergi çıkarmaya çabaladık.
Daha itibarlı ve güçlü kentlerde yaşamak için…
Keyifli okumalar dileriz…
YASAL HAKLAR: Yazılı izin olmadıkça, hangi dilde olursa
olsun, içeriğin bir kısmı ya da tamamının kullanılması yasaktır.
Görsel, yazı ve içeriklerin yasal haklarından yazarları sorumludur.
Tüzel kişileri bağlamaz.
2
Dilek KARAGÖZ
iÇiNDEKiLER
KAPAK
Küresel Köyün Meydanı İnternet
Özgürlük mü Esaret mi?
KAPAK RÖPORTAJ
Uluslararası E Demokrasi Danışmanı Dr. Itır AKDOĞAN
KAPAK
Yeni Nesil Demokrasi E- Yönetişim
4
20
28
4
RÖPORTAJ
Türkiyenin İlk Hackerı Tamer ŞAHİN
GÖRÜŞ
Doç. Dr. Necmi Emel Dilmen
İnternet Küreselleşme Demokrasi ve Toplumsal Hareketler
RÖPORTAJ
Şişli Belediye Başkanı
Hayri İNÖNÜ
KENT
Akıllı Kentler
Nejat ÇERÇİ Fizik Mühendisi
DOSYA
Belediyeler ve E-Devlet
TARİH
Arama Motorlarının Tarihi
Taner ŞAHİN
MEVZUAT
Bilişim Suçları ve Bilgi Güvenliği
Av. Taner Sevim
HABERLER
İl ve İlçe Belediyelerden Güncel Haberler
KİM KİMDİR
Bülent KERİMOĞLU
Yücel ÇELİKBİLEK
38
50
56
64
38
68
86
90
96
68
142
3
TARİH
ARAMA MOTORLARININ TARİHİ
“1990 yılına kadar geliştirilen arama motorları internetten arama
yapamıyordu. O zamana kadar çok az olan internet sitelerinin çoğu
FTP sunucular tarafından indirilebilir veriler tutuyordu fakat bu verileri
indirebilmemiz için tam olarak nerede olduklarını bilmeniz gerekiyordu.
Bir dosyayı aratabilmemiz için onun tam olarak adını ve yerini belirtmemiz
gerekiyordu. 1990 yılında McGill üniversitesinde okuyan Alan Emtage
dünyanın ilk arama motorunu geliştirdi ve adını Archie koydu. Archie
etrafa saçılmış verilerin toplanmasına yardımcı oluyordu. Archie dosyaları
kullanıcının sorgusundaki isim uyuşmaları ile buluyordu.”
Taner Şahin
Yazılım Geliştirme Uzmanı
www.tanersahin.com
86
H
epimiz biliyoruz ki
arama motorları sadece
Google, Yahoo, Yandex
veya Bing’den ibaret
değildir. Adım adım bir gelişim süreci
yaşanmıştır ve en son günümüzdeki
halini almıştır. Bu yazımda ilk arama
motorunun çıkışından günümüze
kadar uzanan bu gelişim sürecinden
bahsedeceğim İnternetin temelinde
iki önemli teknoloji yatmaktadır.
Bunlar hypertext ve bellek genişletme
teknolojileridir. Hypertext bir metin
içinde bulunan kelime veya kelime
gruplarının tıklanmasıyla ilişkili
olduğu bilginin görüntülenmesini
sağlayan bir teknolojidir. Bu teknoloji
ilk olarak 1944 yılında yılında ortaya
çıkmıştır. Bu iki teknolojinin ortaya
çıkmasından sonra yani 1945 yılında
Vannevar Bush ‘Düşündüğünüz
Gibi’ adlı makalesinde bilim
adamlarının bir araya gelerek bütün
bilgileri tek bir yerde toplamasını
ve bunların insanlarla paylaşılıp
onların bilgilendirilmesini öneriyordu.
Bahsettiği bu cihaza Memex ismini
verdi. İşte arama motorlarına doğru ilk
adım bu şekilde atılmış oldu.
arama yapamıyordu. O zamana kadar
çok az olan internet sitelerinin çoğu
FTP sunucular tarafından indirilebilir
veriler tutuyordu fakat bu verileri
indirebilmemiz için tam olarak nerede
olduklarını bilmeniz gerekiyordu. Bir
dosyayı aratabilmemiz için onun tam
olarak adını ve yerini belirtmemiz
gerekiyordu. 1990 yılında McGill
üniversitesinde okuyan Alan Emtage
dünyanın ilk arama motorunu
geliştirdi ve adını Archie koydu.
Archie etrafa saçılmış verilerin
toplanmasına yardımcı oluyordu.
Archie dosyaları kullanıcının
sorgusundaki isim uyuşmaları ile
buluyordu.
Archie : http://archie.icm.edu.pl/
archie-adv_eng.html
Bu sırada CERN’de çalışan Tim
Berners-Lee hypertext’i internete
bağlayarak çılgın bir projeye imza attı.
Hypertext’i TCP ve DNS protokolleri
ile bağlamayı başaran Lee bugün
bizim kullanmış olduğumuz WWW
yani World Wide Web’i yarattı. 1992
yılında ise Lee sanal bir kütüphane
kurmak amacıyla Vlib’i ortaya çıkardı.
CERN’e bağlı olan bu web sitesi bize
web sunucularını listeliyordu.
Vlib : http://vlib.org/
ile tanımlanıyordu ve bunların çoğu
da üniversitelerde oluşturulmuş
web siteleriydi. Gopher siteleri
ve e-posta sunucuları iyice ortaya
çıkmaya başlamıştı. O sırada Matthew
Gray WWWW ( World Wide Web
Wanderer) icat etti. WWWW en
büyük özelliği web URL’lerini avlayıp
Wandex adı verilen bir veri tabanına
kaydeden bir sistem olmasıydı. Yani
işin içine yavaş yavaş botlar (robotlar)
girmeye başlamıştı.Aynı yıl içerisinde
ayrıca ALIWEB ortaya çıktı. Martijin
Koster’ın kurduğu site meta bilgiyi
kullanan ilk arama motoruydu.
Ayrıca site meta bilgiyi tarayarak
kullanıcının indekslenmesini istediği
sayfaları yanında bir açıklama ile
kaydediyordu. Fakat sorun kimsenin
sitesini nasıl kaydettireceğini
bilmemesiydi.
ALIWEB : http://www.aliweb.com/
Daha sonra programcılar bot
fikrini iyice benimsediler ve birçok
programcı bot adı verilen ufak
programlar ile çalışmaya başladı ve
ortaya Excite ortaya çıktı. Stanford’da
master yapmakta olan 6 öğrenci
tarafından 1993 yılında geliştirildi.
Excite’ın amacı internetteki bilgiler
arasında daha iyi aramalar yapabilmek
için kelime ilişkilerine dair istatistiksel
analiz yapmaktı. Arama motorunun
popüleritesi giderek arttı ve ekibe çok
paralar kazandıran bir arama motoru
oldu.
Excite : http://www.excite.com/
MEMEX 1945
Memex’ten sonra arama motorları
ile ilgili yapılan çalışmalar 60’lı
yıllarda da devam etti. Modern arama
motorlarının babası kabul edilen
Gerard Salton SMART adında bir
bilgi çekme sistemi oluşturdu. Daha
sonra 1960 yılında Ted Nelson Project
Xanadu’yu geliştirdi ve o zamanlar
kullanılsa da daha önce bu isimle
anılmayan hypertext ismini türetti.
Project Xanadu daha basit bir kullanıcı
ara yüzü ile bilgisayar ağı oluşturarak
belli sosyal sorunları çözmeyi
amaçlamıştı. 1990 yılına kadar
geliştirilen arama motorları internetten
1998’DE VLİB
Sonra ortaya Gopher Projesi çıktı.
Gopher aslında ilk olarak Archie’nin
yükünü hafifletmek için çıkarılmıştı.
Gopher bir sunucuyu metin tabanlı
bilgiler ile doldururken diğerini
de resimlerle dolduruyordu. Sonra
Gopher’ın yanında bir de Veronica
adlı arama motoru ortaya çıktı.
Nevada Bilişim Servisi Üniversitesi
tarafından geliştirilen Veronica
Gopher sunucularını tarıyordu. 1993
yılına geldiğimizde internetteki web
sitesi sayısı “Birkaç yüz tane” sözü
1996’DA EXCİTE
Ancak Excite da diğerleri gibi
internetin gelişim hızına ayak
uyduramadı. Arama motoru kendi
içerisinde kategorize edilmemiş
linkler barındırmaya başlamıştı.
87
TARİH
Ayrıca botlar ne indekslediklerini
anlayabilecek bir zekaya sahip
değillerdi. Yani aradığınız şeyin tam
olarak ne olduğunu bilmiyorsanız onu
bulmanız çok zordu. Bu durum EINet
Galaxy’nin doğuşuna zemin hazırladı.
Tarayıcı tabanlı arama yapabilen bir
web diziniydi ve bir dizin olduğundan
dolayı linkleri kategorize edilmişti.
Ama hala Gopher arama özelliklerini
kullanıyordu.
1994 yılında WebCrawler arama
motoru ortaya çıktı. Bu arama
motorunun en önemli özelliği ise
dünyanın ilk tam metin arama
özelliğine sahip olmasıydı. 1995
yılında Excite tarafından satın alındı.
2001’yılında da Infospace satın aldı.
WebCrawler günümüzde Google,
Yahoo ve diğer arama motorlarından
aldığı arama sonuçlarını bir araya
getirerek hizmet vermeye devam
ediyor.
1994’te iki doktora öğrencisi Jerry
Wang ve David Filo tarafından
arama yapabilen bir dizin olan Yahoo
geliştirildi. Yahoo aslında manuel
olarak girilip kategorize edildiği için
hiçbir zaman gerçek bir arama motoru
olamadı.
Yahoo : http://www.yahoo.com
1996’DA LYCOS
Aynı yıl içerisinde geliştirilen bir diğer
arama motoru AltaVista ise İnternet
üzerinden ilk çoklu dil arama özelliği
ve ilk imaj görüntü ve ses arama
özelliği bulunan arama motoruydu.
1996’da Yahoo arama sonuçlarında
Altavista kullanılmaya başlandı.
1997’de günlük ziyaret sayısı 80
milyona ulaşmıştır.
1994’TE YAHOO
WebCrawler : http://www.webcrawler.
com/
Ve yıl 1996’yı gösterdiğinde o iki
genç adam ortaya çıkıverdi. Larry
Page ve Sergey Brin.İki doktora
öğrencisi olan Page ve Brin
1995’TE ALTAVİSTA
1995’DE WEBCRAWLER
Infoseek’e gelince. 1997’de aylık
ziyaret sayısını 7.3 milyona çıkarmayı
başaran Infoseek, 1998’de Walt
Disney tarafından satın alındı. Arama
motoru 2001’de kapandı.
Aynı yıl içerisinde geliştirilen Lycos
ise eşleştirme ve benzer kelime
özelliğini sunarak diğerlerinden öne
çıkıyordu. Lycos, 60 milyondan fazla
belgeyi taramış ve bu konuda tüm
arama motorlarını geçmişti.
Lycos : http://www.lycos.com/
88
1994 yılında ortaya çıkan Ask ise
arama sorgularını gerçek insan
editörler vasıtasıyla eşleştiriyordu.
2005 yılında IAC Ask’ı 1.85 milyar
dolar karşılığında satın aldı.
Ask : http://www.ask.com/
2000’de Ask
Bunlar gibi daha çok sayıda arama
motoru çıkarıldı. Fakat hiçbiri Yahoo
kadar yankı getiremedi.
PageRank isimli bir araştırma üzerinde
çalışıyorlardı. PageRank diğer arama
motorlarının aksine siteleri gösterilen
ilgiye göre sıralayabiliyordu. Page
ve Brin bu robotu üzerine bir
arama sitesi geliştirdiler ve adınıda
Backrub koydular. Sonra adını sitenin
mantığına göre düşünüp on üzeri
yüz anlamına gelen Googol adını
verdiler. Sonra isim üzerinde tekrar bir
değişiklik yapıp adını Google yaptılar.
Proje o kadar başarılı oldu ki google.
com olarak web dünyasına açıldı ve 4
Eylül 1998’de şirket resmen kuruldu.
İlk genel merkezleri bir arkadaşlarının
evinin garajı olmuş. 2001 yıllarında
site 1 milyar ziyaretçiye ulaşmış.
Sonrasında zaten Google’ın yükselişi
hiç duraklamadı ve günümüzün dev
teknoloji şirketlerinden biri oldu.
Google : www.google.com
2003’de Overture tarafından 70
milyon dolar karşılığında satın alındı,
ardından Yahoo’ya geçti.
şirket, kendine finansman sağlayamadı
ve aynı sene içinde hemen kapandı.
2006’da açılan ChaCha, bir soru
cevaplama hizmetiydi. Ana sayfasında
sohbet bölümü bulunan site, hizmet
vermeye devam ediyor.
ChaCha : http://www.chacha.com/
1998’DE GOOGLE
1997’de açılan Yandex ise bugün 10
milyar sayfadan fazlasını barındıran
indeksiyle Rusya’da en büyük arama
motoru payına sahip.
Yandex : www.yandex.com
2000’DE ALTHEWEB
2000 yılında hizmete giren Çin’in
dev arama motoru Bauidu, birkaç
sene içinde 740 milyon web sayfasını
taramayı başardı. Baidu 2007’de
NASDAQ-100 endeksine girebilen ilk
Çin şirketi oldu.
2007’de kurulan Sproose, arama
sonuçlarını kullanıcıların verdiği
oylara göre sıralıyordu.
Baidu : http://www.baidu.com/
1997’DE YANDEX
1998’de açılan bir diğer arama motoru
MSN, gücünü Overture, Looksmart
ve Inktomi arama motorlarından
alıyordu. Arama motoruna 2004’de
Altavista tabanlı bir teknoloji
kullanılarak yükseltme yapıldı.
Haziran 2009’da resmi olarak Bing ile
değiştirildi.
Bing : http://www.bing
com/?FORM=Z9FD1
2009’DA SPROOSE
2007’DE BAİDU
2003’de yayına giren Info.com,
tıklama başına ödeme mantığıyla
çalışıyordu. White Pages ve Yellow
Pages ile ortaklık kuran Info.com,
hizmet vermeye devam ediyor.
2008’de açılan bir başka arama
motoru Picollator, insan yüzlerini
tanıyan ve bunlardan bir indeks
oluşturan deneysel bir hizmetti.
Info.com : http://www.info.com/
2009’DA PİCOLLATOR
1999’DA MSN SEARCH
1998’de ortaya çıkan bir başka arama
motoru AlltheWeb ise düzgün arayüzü
ile Google ve Yahoo’dan üstün FTP
araması gibi birkaç özelliğe sahipti.
2007’DE INFO.COM
2005 yılında kurulan SearchMe,
kullanıcılara web sayfalarının
resimlerinden oluşan arama
sonuçlarını sunuyordu. 2009 yılında
ayda 1.8 milyon ziyaretçiye ulaşan
2009’da kurulan Cuil, web sitelerini
içeriklerine göre organize ediyor ve
küçük resimler eşliğinde metinler
içeren arama sonuçları sunuyordu.
Cuil 2011 yılında kapandı.
89
HABERLER
144