Ünite 7

7
. UNITE
GAZETE VE DERGI
KAZANIMLAR
1. Gazete ile ilgili temel kavramlar› tan›r.
2. Gazetedeki haber ve foto¤raf iliflkisini analiz eder.
3. Örnek bir gazete haz›rlar.
4. ‹çerik ve yay›n periyoduna göre dergi türlerini s›n›fland›r›r.
HAZIRLIK SORULARI
1. Gazetelerde ne tür yaz›lar› okuyorsunuz?
2. Sürekli okudu¤unuz gazete ve dergi var m›? Varsa neden bu gazete ve
dergileri okuyorsunuz?
125
GAZETE
DERS
SINIF
YAKLAfiIK SÜRE
ÜN‹TE
TEMEL BECER‹LER
KAZANIMLAR
MATERYALLER
: MEDYA OKURYAZARLI⁄I
: 6, 7, 8
: 40' (1 ders saati)
: Gazete ve Dergi (7. ünite)
: Problem çözme, yarat›c› düflünme, elefltirel düflünme, Türkçeyi güzel,
do¤ru ve etkin kullanma.
: Gazete ile ilgili temel kavramlar› tan›r (1. kazan›m).
Gazetedeki haber ve foto¤raf iliflkisini analiz eder (2. kazan›m).
: TDK Türkçe Sözlük, 3 adet ulusal gazete
DERSE HAZIRLIK
Bir hafta önceden ö¤rencilerinizden birer
adet ulusal gazete getirmelerini isteyiniz. Dersin
bafl›nda 127. sayfadaki etkinli¤i ço¤altarak
ö¤rencilerinize da¤ıtıp etkinli¤i yapmalarını
isteyiniz. Daha sonra 128. sayfada yer alan
”GAZETE ÖRNE⁄‹” sayfas›n› ço¤altarak
ö¤rencilerinize da¤›t›n›z. Sayfa üzerinde önceki
etkinlikte ö¤rendikleri gazetecilik kavramlar›n›
uygun bölümlere yazmalarını isteyiniz.
DERS‹N ‹fiLEN‹fi‹
S›n›fa getirilen gazetelerde ayn› haberin farkl›
ebatlarda verildi¤ini göstererek bunda gazetenin
ekonomik durumunun, siyasi e¤iliminin vb. de
etkili oldu¤unu/olabilece¤ini vurgulayın›z.
Gazetede verilen bir haberi desteklemek için
kullan›lan foto¤raf›n öneminden söz ediniz.
Bunun için afla¤›daki bilgilerden yararlanabilirsiniz.
129. sayfadaki “FOTO⁄RAF HABERE RENK
VER‹R” etkinli¤ini ö¤rencilerinize da¤›t›n›z.
Haberle foto¤rafın birbirlerini destekleyip
desteklemedi¤ini sorunuz. S›n›fa getirilen
gazetelerden foto¤raflar keserek bu foto¤raflar›n
haberlerinin nas›l olabilece¤i konusunda tahmin
yürütmelerini isteyiniz. Daha sonra gazete
haberini elefltirel bir gözle inceleyebilmeleri için
130. sayfada verilen “GAZETE HABER‹
KONTROL L‹STES‹” bafllıklı etlkinli¤i ço¤altarak
ö¤rencilerinize da¤ıtınız. Ö¤rencilerinizden
sayfada yer alan haberi, gazete haberi kontrol
ölçülerine göre de¤erlendirmelerini isteyiniz.
GAZETE VE FOTO⁄RAF
Politika, ekonomi, kültür ve sanat baflta olmak üzere birçok konuda haber ve bilgi vermek
amacıyla yorumlu veya yorumsuz, her gün ya da belirli zaman aralıklarıyla çıkan basılı yayın
organına gazete denir. Gazete 17. yüzyılda ilk kez Avrupa’da yayımlanmaya bafllamıfltır.
Ülkemizde ilk gazete ise 1831 yılında yayınlanan “Takvim-i Vekâyi” gazetesidir.
Gazetelerde iç, dıfl, magazin, ekonomi, kültür-sanat, spor gibi haberler bulunur. Bu haberlerin
olmazsa olmaz bir ögesi ise foto¤raflardır. Foto¤rafsız bir gazete ya da dergi düflünmek
günümüz koflullarında neredeyse imkânsızdır. Foto¤raflar gazetelerde yazı kadar hatta bazen
ondan da önemli bir unsurdur. Bazen uzun bir yazıyla anlatılamayan bir haber iyi çekilmifl bir
foto¤rafla çok daha etkili anlatılabilir. Foto¤raflar haberi tanımlayan, tamamlayan ve güçlendiren
unsurlarıyla haberin inandırıcılı¤ını artırırlar. Bu yüzden gazete ve dergilerde birçok foto muhabiri
çalıflır.
126
EfiLEfiT‹REREK Ö⁄RENEL‹M
Afla¤›daki kutucuklarda gazetecilik kavramlar›, cümlelerde ise onlar›n aç›klamalar› verilmifltir.
Cümlelerin bafl›ndaki boflluklara ipucu olarak verilen harflerden yararlanarak ilgili kavramlar› yaz›n›z.
KÜNYE
AJ
M‹ZANP
FOTO⁄RAF
MANfiET
HABER
SÜRMANfiET
N
MASYO
ENFOR
SPOT
T‹RAJ
1. Gazetelerin ilk sayfas›na iri puntolarla konulan bafll›¤a verilen ad.
fi
T
2. Gazetelerin birinci sayfas›ndaki logonun üzerinde kullan›lan bafll›¤a
verilen ad.
3. Gazete, kitap, dergi vb.nin bask› say›s›.
J
O
4. Bir haberde ilgi ve merak uyand›rmak amac›yla haberin içinde
bulunan çarp›c› ifadelerin daha büyük puntoyla verilmesi.
B
5. ‹letiflim ve medya yay›n araçları tarafından verilen bilgi.
6. Görüntüyü, ›fl›¤a karfl› duyarl› cam, k⤛t vb. bir yüzey üzerinde
özel makine ile tespit etme yöntemi, bu yöntemle aktar›larak ço¤alt›lan
resim.
⁄
7. Bir gazetede, gazetenin sahibi, sorumlular›, adresi, bas›ld›¤› yer
ve iletiflim bilgilerinin verildi¤i kutucuk.
Ü
P
F
8. Gazete, dergi vb. yay›nlarda sayfa düzeni.
9. Haber alma, haber verme, haberleflme.
127
GAZETE ÖRNE⁄‹
Afla¤›daki gazetecilik kavramlar›n› gazete üzerinden okla göstererek alt, üst, sa¤ ve soldaki
boflluklara yaz›n›z.
1. Manflet
2. Sürmanflet
3. Spot
4. Haber
5. Foto¤raf
6. Mizanpaj
7. Logo
128
FOTO⁄RAF HABERE RENK VER‹R
Afla¤›daki foto¤rafla desteklenmifl gazete haberi kupürünü inceleyerek sorular› cevaplay›n›z.
Bir gazete haberi, 15.05.2006
1. Haberle foto¤raf birbirini destekliyor mu? Açıklayınız.
........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
2. Haber, foto¤rafla desteklenmese nas›l olurdu?
........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
3. Foto¤rafın habere ya da haberin foto¤rafa sa¤ladı¤ı katkılar nelerdir?
........................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
4. Haberin ve foto¤raf›n verilifl flekline etki eden nedenler (kayg›/faktör) neler olabilir?
........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
129
GAZETE HABER‹ KONTROL L‹STES‹
Afla¤›daki gazete haberi kupürünü inceleyerek verilen ölçütlere göre de¤erlendiriniz.
Evet
1. Haberde bilgi ya da olay, anlaflılır ve do¤ru flekilde anlat›lm›fl m›?
2. Haberin alındı¤ı kaynak güvenilir mi?
3. Haber baflka medya araçlarında aynı flekilde yer almıfl mı?
4. Haberde ad› geçen kifli ya da kurumlar›n görüfllerine yer verilmifl mi?
5. Haber, yorum ifade eden sözcüklerden ar›nd›r›lm›fl m›?
6. Haberde gerekti¤i kadar ayr›nt›ya yer verilmifl mi?
Bir gazete haberi, 25.06.2005
130
Hay›r
HAYDI GAZETE HAZIRLAYALIM
DERS
: MEDYA OKURYAZARLI⁄I
SINIF
: 6, 7, 8
YAKLAfiIK SÜRE
: 40' (1 ders saati)
ÜN‹TE
: Gazete ve Dergi (7. ünite)
TEMEL BECER‹LER : Araflt›rma, yarat›c› düflünme, giriflimcilik, bilgi teknolojilerini kullanma,
sosyal ve kültürel kat›l›m, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma
KAZANIMLAR
: Örnek bir gazete haz›rlar (3.kazan›m).
MATERYALLER
: Beyaz karton, yap›flt›r›c›, makas
DERSE HAZIRLIK
Ö¤rencilerinize bir hafta önce 132. sayfadaki
“M‹ZANPAJ YAPIYORUZ” etkinli¤ini ço¤altarak
da¤›t›n›z. Gelecek derste örnek gazete
yapacaklar›n› bunun için önceden gazetede
bulunmas› gereken bölümleri incelemelerini
söyleyiniz. S›n›f› iki gruba ay›r›n›z. Her grubun
kendi aras›nda görev da¤›l›m› yaparak iki farkl›
içerikte gazete haz›rlayacaklar›n› söyleyiniz.
gazete sayfas› verilmifltir. Bu sayfa gazetenin
ana (ilk) sayfas› olacakt›r. Ö¤rencilerinize bu
sayfay› vermeden önce mizanpaj konusunda
afla¤›daki bilgilerden yararlanarak onlar›
bilgilendiriniz.
Gruplar›n gazetelerini, edindikleri mizanpaj
bilgileri do¤rultusunda haz›rlamalar›n› sa¤lay›n›z.
Haz›rlanan gazete sayfalar›n›, s›n›f panosuna
ast›rarak s›n›fça inceleyiniz.
DERS‹N ‹fiLEN‹fi‹
132. sayfada ö¤rencilerinizin bu çal›flmay›
yapmalar›na kolayl›k sa¤lamak amac›yla bofl
Sayfa Tasar›m› (Mizanpaj) Nedir, Neye Yarar?
Bir gazeteyi di¤er gazetelerden ay›ran görsel özellikler sayfa tasar›m› (Mizanpaj) ile ortaya
konur. Gazeteye kiflilik veren, onu be¤enilir ve çekici k›lan, okuyucu ile sözsüz iletiflimi sa¤layan
büyük ölçüde sayfa tasar›m›d›r. Neyin önemli oldu¤unu okura ilk elden sunan, hangi haberin
daha de¤erli, hangi foto¤raf›n daha anlaml› oldu¤unu belirten de sayfa tasar›m›d›r.
Gazeteyi haber ve köfle yaz›lar›n›n monoton yap›s›ndan kurtaran ve daha okunabilir hâle getiren
de yine sayfa tasar›m›d›r.
Genel olarak gazete ve dergi gibi yay›nlarda sayfalarda yer alacak haber, köfle yaz›s›,
foto¤raf ve görsel unsurlar›n düzenlenmesi, karmafla ve düzensizli¤in ortadan kald›r›lmas›
anlam›na gelen sayfa tasar›m›, ayr›ca sayfa plan›, sayfa düzeni ya da Frans›zca kökenli
“mizanpaj” karfl›l›¤›yla bilinir.
Bir gazeteyi görsel yönden farkl› k›lan niteliklerin de sayfa tasar›m›na konu oldu¤u söylenebilir.
Sayfa tasar›m›, fark› yaratan en belirgin unsurdur.
Gazetede kullan›lan yaz› karakterleri ya da fontlar ve yaz› puntolar›, kullan›lan ince, kal›n
ya da kesik çizgiler, ikon ya da semboller, foto¤raflar›n yerleflim biçimleri hatta verilen aç›lar,
sayfa yap›s›ndaki sütun say›s› ve renkler zaman içinde de¤iflim gösterir.
Doç. Dr. Erkan YÜKSEL
Doç. Dr. Halil ‹brahim GÜRCAN
Haber Toplama ve Yazma
131
M‹ZANPAJ YAPIYORUZ
Afla¤›da bofl bir gazete sayfas› görüyorsunuz. Gazetede bulunmas› gereken bölümlerin baz›lar›
verilmifltir. Bu bölümleri uygun yerlere yerlefltiriniz.
SÜRMANfiET
LOGO
MANfiET
FOTO⁄RAF
132
HABER
BAfiYAZI
KÖfiE YAZISI
DERGI INCELEYELIM
DERS
SINIF
YAKLAfiIK SÜRE
ÜN‹TE
TEMEL BECER‹LER
KAZANIMLAR
MATERYALLER
: MEDYA OKURYAZARLI⁄I
: 6, 7, 8
: 40' (1 ders saati)
: Gazete ve Dergi (7. ünite)
: Araflt›rma, yarat›c› düflünme, giriflimcilik, bilgi teknolojilerini kullanma,
sosyal ve kültürel kat›l›m, Türkçeyi do¤ru, güzel ve etkili kullanma
: ‹çerik ve yay›n periyoduna göre dergi türlerini s›n›fland›r›r (4. kazan›m).
: Projeksiyon cihaz›/tepegöz, çeflitli dergiler
DERSE HAZIRLIK
Bir hafta önceden ö¤rencilerinizden farkl›
hedef kitlelere yönelik yay›n yapan dergiler
getirmelerini isteyiniz (Yay›n tarihi geçmifl dergiler
de olabilir.). Gelenler içinden kendileri için yararlı
ya da ilgi çekici dergi olup olmadı¤ını sorunuz.
Böyle dergi varsa onun hakkında bilgi vermelerini
isteyiniz.
etkinli¤ini ço¤altarak da¤›t›n›z. Ard›ndan s›n›fa
dergi getiren ö¤rencilerin bunlara ait bilgileri
k›saca aktarmalar›n› isteyiniz. Bu esnada s›n›fa
aktar›lan bilgileri görevlendirdi¤iniz bir ö¤renci
tahtadaki kategorilere ifllesin.
Ö¤rencilerinizle birlikte s›n›fa getirilen dergileri
içerik türlerine ve yay›n periyotlar›na göre
s›n›fland›r›n›z. 135. sayfadaki “BU DERG‹DEN
NELER Ö⁄RENEB‹L‹R‹M?” etkinli¤ini ço¤altıp
da¤ıttıktan sonra ö¤rencilerinize etkinli¤i
yapt›rarak derginin ifllevlerini kavramalar›n›
sa¤lay›n›z.
Bu çal›flmalar› yapt›r›rken afla¤›daki
içeriklerine göre yay›n yapan dergi türlerinden
yararlanabilirsiniz. Ayr›ca bu dergi türlerinden
baz›lar›na örnekler verdiriniz. Bu dergilerin yay›n
periyodu ile ilgili görüfl al›fl veriflinde bulununuz.
Sayfada bulunan dergi görsellerini inceleyip
hangi dergi türlerinden oldu¤unu sorup yay›n
periyodu hakk›nda görüfllerini al›n›z.
DERS‹N ‹fiLEN‹fi‹
Ö¤rencilerinize dergileri;
a. ‹çerik türü,
b. Künyesi,
c. Kaç günde / haftada / ayda vb. yay›nland›¤›
(yay›n periyodu),
ç. Hedef kitle olarak kimlere (yafl, meslek,
cinsiyet, genel) hitap etti¤i gibi ölçütlere göre
de¤erlendireceklerini belirtiniz. Bu ölçütleri
tahtada tablo hâline getiriniz.
134. sayfadaki “DERG‹LER‹ TANIYORUZ”
Bilgisayar
Kiflisel Geliflim
Emlak
Hobi ve Beceri
Sektörel
Do¤a ve Tatil
Bilim ve Teknik
Sinema ve Tiyatro
Grafik Tasar›m
Mizah
Ekonomi
Kad›n
Gençlik
Çocuk
Mutfak ve Yemek
Müzik
Denizcilik
Avc›l›k
Havac›l›k
Yolcu
E¤itim
Hukuk
Otomobil
Aktüel
Zekâ Oyunlar›
Kültür Edebiyat
Oyun
Al›flverifl
Sa¤l›k ve Spor
Foto¤rafç›l›k
Mimarl›k ve Tasar›m
Üniversite Haz›rl›k
Çizgi Roman
fiehir ve Yaflam
Din ve Tasavvuf
133
DERG‹LER‹ TANIYORUZ
S›n›fa getirdi¤iniz dergileri, konular›na ve yay›nland›klar› süre aral›klar›na göre inceleyerek
afla¤›daki tabloyu doldurunuz.
Dergi Ad›
Yay›n Türü
Yay›n Periyodu
Bilim Çocuk
Bilimsel Çocuk Dergisi
Ayl›k
Hedef Kitle
10-15 Yafl Arası
Yukar›daki tablodan elde etti¤iniz sonuclara göre afla¤›daki boflluklar› doldurunuz.
1. ‹ÇER‹KLER‹NE GÖRE DERG‹ TÜRLER‹
2. YAYIN PER‹YODUNA GÖRE DERG‹ TÜRLER‹
............................................................................
...........................................................................
..............................................................................
...........................................................................
...............................................................................
...........................................................................
..............................................................................
...........................................................................
...............................................................................
...........................................................................
...........................................................................
............................................................................
...........................................................................
..............................................................................
...........................................................................
...............................................................................
...........................................................................
..............................................................................
...........................................................................
...............................................................................
...........................................................................
...........................................................................
134
BU DERG‹DEN NELER Ö⁄RENEB‹L‹R‹M?
Yafl ve e¤itim düzeyinize uygun olan çocuk, edebiyat, kültür, sanat vb. dergi türlerinden bir
tanesini seçiniz. Derginin kapa¤›n› afla¤›daki bofllu¤a yap›flt›rarak, dergiyi inceleyerek afla¤›daki
cümlelerin karfl›s›ndaki uygun kutuya “
“ iflareti koyunuz.
EVET KISMEN HAYIR
1. Dergiden bir e¤itim arac› olarak yararlanabilirim.
2. Bu derginin ö¤retici ifllevi var.
3. Bu derginin e¤lendirici ifllevi var.
4. Bu dergi günlük yaflamda karfl›laflt›¤›m sorunlara çözümler önermektedir.
135
ÜN‹TE DE⁄ERLEND‹RMES‹
Afla¤ıdaki cümlelerden do¤ru olanların baflına “D”, yanlıfl olanların baflına “Y” harfi
yazınız.Yanlıfl oldu¤unu düflündü¤ünüz cümlelerin do¤rularını verilen bofllu¤a yazınız.
( ) 1. Gazetelerde farklı bilimsel çalıflmalar sıkça yer almalıdır.
..........................................................................................................................................
( ) 2. Sürmanflet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logonun üzerinde yer alan bafllı¤a verilen
addır.
..........................................................................................................................................
( ) 3. Dergiler içeriklerine göre moda, çocuk, magazin, spor, bilim olarak adlandırılır.
..........................................................................................................................................
( ) 4. Gazete haberlerinde foto¤rafa yer verilmesi haberi inandırıcı kılar.
..........................................................................................................................................
( ) 5. “Bir derginin hedef kitlesi”, ifadesi ile anlat›lmak istenen okuyucunun yafl›, cinsiyeti,
mesle¤i vb.dir.
..........................................................................................................................................
( ) 6. Künyede gazetenin tiraj›yla ilgili bilgiler yer al›r.
..........................................................................................................................................
Afla¤ıdaki cümlelerde bofl bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.
1. Gazete, dergi vb. yayınlarda sayfa düzenine .........................denir.
2. Yayınlar süreli ve süresiz olmak üzere ikiye ayrılır. Gazete ve dergiler ......................yayınlardır.
Afla¤ıdaki soruların cevaplarını iflaretleyiniz.
1. Bilinçli bir gazete okuyucusu için bir haberde afla¤ıdaki seçeneklerden hangisi önemsizdir?
A. Haberin foto¤rafı
C. Haberde yorum olup olmadı¤ı
B. Haberlerin yansız olup olmadı¤ı
D. Gazetenin tirajı
2. Bir gazetenin ana sayfasında yer alması zorunlu olan öge afla¤ıdakilerden hangisidir?
A. Logo
B. Künye
C. Reklam ilanı
D. Köfle yazıları
3. Afla¤ıdaki seçeneklerden hangisi bir derginin yayın periyodu olamaz?
A. Haftal›k
B. Ayl›k
C. Günlük
D. Üç ayl›k
Afla¤ıdaki soruyu okuyunuz. Cevabını bofl bırakılan yere yazınız.
1. Sizce bir gazetenin tiraj›n›n yüksek olmas› onun hangi özellikleriyle iliflkilidir?
.................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................
2. Kendi yafl grubunuza ve e¤itim düzeyinize uygun bir dergi yayımlamak isteseniz bu derginin
içeri¤inde nelerin olmasını istersiniz?
.................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
136
ÖZ DE⁄ERLEND‹RME
“GAZETE VE DERG‹” ünitesinde neleri ne kadar ö¤rendi¤inizi anlamak için kendinizi
de¤erlendirebilirsiniz. Afla¤›daki ifadeleri okuyarak size uygun olan seçene¤i “x” ile iflaretleyiniz.
“Bunu çok iyi yapabiliyorum.” için
“Bunu k›smen yapabiliyorum.” için
“Bunu yapam›yorum.” için
kutucu¤unu iflaretleyiniz.
ÖLÇÜTLER
1. Gazetecilikle ilgili kavramların anlamlarını gazete sayfası üzerinde
gösterek açıklayabilirim.
2. Gazete okuyucusu olmakla hangi kazanımları elde edebilece¤imi
söyleyebilirim.
3. Dergilerin yayın türlerini ve periyotlarını söyleyebilirim.
4. Gazete haberlerini hangi ölçütler do¤rultusunda de¤erlendirmem
gerekti¤ini söyleyebilirim.
5. Gazete haberi ile birlikte verilen foto¤rafın haberi destekleyip
desteklemedi¤ini yorumlayabilirim.
6. Bu konuda ö¤rendiklerimi günlük hayatımda kullanabilirim.
Ö⁄RETMEN‹N YORUMU: ...........................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
De¤erlendirme sonunda iki kez
gözden geçirmeniz yararl› olacakt›r.
ya da bir kez
137
iflaretlediyseniz bu üniteyi yeniden