vibrosismik tekniğinde sweep sinyali seçimi

vibrosismik tekniğinde sweep sinyali seçimi

A N K A R AU N i v r n s i r E s i
F E Ne i L i t t n L e Rei n s r i r U s U
v i e R o s i s u i r cT E K N i c i N o e
s w E E Ps i N v n l i s e c i n n i
YIlmaz SAKALLIOCLU
v U x s r r l i s n r u st e z i
; e o r i z i x R r l R e i L i i \ 4D A L I
Bu Tez
2410211992 Tarihinde
Tezi Yoneten Ogretim Uyesi
BASOKUR
Aga$tdaki Juri Tarafrndan Kabtrl Edilmigtir.
:
Prof. Dr.
Turan KAYIRAN
Doq. Dr. Ozer Kenar
,,3:-S+*-e:rr-"-
i
Ozrr
Hidrokarbon
aramalarrnda
vazgeqilmez
yontem
olan yansamaydntemin
1r sismik
kaynak segimi oldukqa_dnemlidir.
Ydntemde, patI awan enor-i i kaynaklair
yanrnd.a Vibratdrl
kaynagrda qok yaygrn
bir
Diinyadaki sismik
kullanrlmaktadrr.
yarl-st-nekiplerin
sekilde
dan fazlasl-nrn
vibratdr
kaynak olarak
kullanrldrgrnr
antmsarsak,
konunun dnemini
daha da vurgulamrg
oluruz.
qalrgmalarrnda
yansrmalr
Vibratdrlerin
sismik
dnemli olmac r n r h n a c i { -' l . i n e d e n l e r i
gegitvardrr.
Hergeyden 6nce vibratdrler
gdyle ki,
1i parametrel-ere
ba!1r
koltrollii
olarak
bir
kaynaktrr.
rzj}.rrr-Arrin \'6re gdnderd,i$i
sweepz sinyali
amaca uygun Sekilde
dizayn edilerek
enerjisi
ve frekans
ydntinden jeolojik
iqerigi
hedef
gore ayarlanabilir.
ikinci
seviyelere
olarak
diger
enerji
kaynakl:rrna
aAra ^aha ucuz ve daha fazLa verimlilik
saflar.
Uqiincii
olarak;
d.inamitin
enerji
kaynak!r
olarak
kullanrlamadrgr
sahal-arve zararsLz
da etkin
bir
kaynak olarak
kullan:-1abilir.
vibratdr
Sweep sinyali
kayna$rn:-n en dnemli parametresidir.
Sweep sinyali,
hid.rokarbon
aramasl yap:-lan sahanrn sinyal
6ze11ik' 1o r i n o
1 1 \ / d ! r na r a n a n h e d e f s e v i y e l e r d e
arzu edilen
ayrrrnlrSr
saflayabilecek
seqilmelidir.
Ancak bu seqim bir 6n model galrssekilde
yapalabilir.
masl ile
Genel olarak
lineer
ve lineer
olmayan frekanslr
sweep sinyalleri
see ilir?ede,
sahanrn sinyal/giiriiltii
oranr-na baglr
olarak
bilinen
dzel amagl-l- sweep
"Kombi Sweep"Jdiye
teknikleri
de uygulanrr.
Arama yaprlan
ya-nslrna sinyalsahalarda
qok zaytf,
leri
yeterli
hedef seviyelere
gonderilmiktarda
enerji
miyor ve gevre giiriiltijleri
sismik
kayrtlarr
etkiliyor
ise,
kombi
qok baSarall- olmaktadrr.
sweep tekni!'i
bu tip
sahalarda
Ayrrca
konvensiyonel
yapalan vibrosismikte
sweep teknikleri
iIe
korelasyon islemi
sonucu kayrtlar
iizerinde
artan korelasyon
giiriiltijleri
kombi sweep tekni$i
ile
etkili
bir
seki-1de bastrrrlabilrnektedir.
Y v Y
!
e f f
Bu galrgmada,
Tiirkiye
Petrolleri
Anonim Ortaklrg:-'nrn
hidyaptr$r
rokarbon
aramalarr
Gi.ineydo$u Anadolu,
Bindirme
kuga!rndaki sismik veri
kalitesinin
zayLf oldugu sahalarda
veri
kalitesini
yaprlan
artrrabilmek
iSin
6n galrgmalar,
konvensiyonel
sweep teknikleri
d'ive bilinen
ve lineer
lineer
olmavan sweep veriler!
ile
galrgmalardan
kombi sweep teknigi
eld.e edihniS
sismik kayrtlarrnr-n sonuelarr
ve uygulamalarla
tartrgrlmrg
gdsterilmiStir.
ANAHTAR KELiMELER
1) Vibratcir; Yansrmalr
ydntemde, mekanik
sismik
iireterek,
yere sismik
gdnderen bir
enerji
cihazdrr.
2) Sweep; Vibrat6r
kaynagrnrn
tarama siiresi
boyunca degisen bir
yer
giris
uygulandrgr
sinyalidir.
salrnrmlar
ve
frekansr
3) Kombi Sweep; Belirlenmis
frekans
ve zaman aralrklarrndaki birden
fazla
sweep parqasl-n1n tek bir
gibi,
y€sweep sinyali
16 aAnzlari lars}< elde edilen
sonuglarrn
iist iiste toplanrp
kayd.edildiEi
sweep teknigidir.
rl_
ABSTRACT
As far as hydrocarbon
exploration
the
is concerned,
of source parameters
of reflection
seismic
determination
important.
In this
method. is rather
method, vibratorsl
may
as well
be employed
as a source
as explosives.
The inrportance
of the use of vibrators
may be understood.
by simply thinking
that
half
of the seismic
crews uses vibrators
in the world.
There are several
reasons
for employing
vibrators
parameters
widely"
First
of a1I,
depending
of different
1
vibrators
are controlled
sources.
For example;
the sweep'
generated
signal
by vibroseis
sources may be properly
in terms of energy and freguency
controlled
content
prospects.
correspond.ing
to the geologic
Secondly, conpared
vibrators
and
to other
energy sources,
are more productive
Thirdly,
cheaper.
in the areas where explosive
sources
may not be used, vibrators
can be employed effectively
and
safely.
parameter
The sweep signal
is the most important
of
vibroseis
The determination
sources.
of the sweep signal
properties
essentially
depends on the seismic
of the area
and resolution
required on the target
structure.
To obtain
an optimum sweep a model study related
to the area has to
be done. Even though linea.r
and non-linear
sweeps are
commonly used, depending
on the signal/noise
ratio
of the
area.
Another
type of sweep may be employed in the areas
where reflected
signals
are very weak, transmission
is not
enough for target
structures,
and ambient noise,
is
dominant
on seismic
records
the combi sweepr technique
is
very succesful.
In addition,
noisy
appearance
seen on the
conventional
cross-coorelated
records
is effectively
suppressed by the combi sweep technique.
In this
study,
in a part
of South-Eastern
Anatolia
fault
belt"
which is a TPAO involved
area in where
"thrust
the quality
of seismic
data is poor,
a preliminary
work
has been done so as to improve the quality
using
(linear
conventional
sweep techniques
and. non-linear
snreeps)
and combi sweep technique.
The conclusions are discussed
on
real
data examples.
KEY WORDS
Vibrator
:
qenerates
In reflectj-on
a vibrator
seismic,
mechanic oscillations
and transmits
the
energy
into
the gorund.
Sweep
:
A vibroseis
source
input.
changed continuously
during
commonly is a ionger.
Kombi Sweep
:
For particular
frequency
and tirne intervais,
more than one sweep segments may beconsidered
as rf one segment and then they are
transmitled
into
the earth.
The superirrposed
result
is recorded.
This technique
is called
combi sweep.
varies
The frequency
a sweep period
I I]-
T E S E KK U R
Bu galrgmayr
y6nlendiren
ydneten ,
hocam Prof.
yararlandrgrm
ketinden
Sayrn
Dr.
ealr$manl-n
yararlandrgr-n
na ve
konu
Sayrn
Dr.
kiir
Mustafa
beni
elestirileServices
M O R G A N T at e S e k k i i r l e r i m i
TPAO Gene1 Miidiirliigii
tartrgmalarda
gesitli
sunarrm.
olanaklarrndan
Arama Grubu
BagkanlrS:_-
fikirlerini
MURATHANOGLU
ve Dr.
$ir-
ismet
esirgemeyen
SiNCnn'e
tesek-
ederim.
TPAO Veri
iglem
Merkezindeki
yardrmlaranr-
g6rdi.igiim Sayrn
LIOdLU'na
tezi
rimi
Geophysical
gergeklegmesinde
iizerindeki
gdri.ig ve
bi1gi,
Halliburton
NabiI
ve elestirileriyle
T u r a n K A Y I R A N 'a m i n n e t t a r r m .
sl-rasrnda
Qalrgmalarl-m
rind.en
Dr.
fikir
ve
sunaram.
daktilo
Ali
galrgmalarrmda
MERAL'e, egim
eden Turgay
Serpil
biiviik
SAKAL-
BAHADIR'a teSekkiirle-
IV
iqiNoerileR
SavfaNo
r. cinis
1
1. 1
6
Vibrosismik YonteminAvantaj ve Dezavantajlarl
2. vieNO KAYDININ ELDE EDiI-uesi
8
3 . v i B R o v E R i l e R i N e u y c u L A N A N T E R S E V R | S i i r ,irS L E M i
ts
4. swEEP sinynli
zo
OzelliKLERi
4 . 1 K l a u d e r D a l g a c r g r n r nO z e l l i k l e r i
30
4 . 2 S w e e p S i n y a l i v e K r o s k o r e l a s y o n u nS / N O r a n r O z e l l i k l e r i.
35
4.3 SweepSinyalinin Sentetik Olarak Hazrrlanmasr
38
s. viBRAToRLERin qnlrSMA pRENSipLERi ....
5. 1 Vibratorlerin Elektronik Prensipleri
4t
48
6 . S W E E PS E q i M i
s3
6.1 Sweep Frekanslarr
53
6.2 Sweep Uzunlugu
54
7 . K O N V E N S I Y O N E LS W E E PT E K N ] T I C N i
55
7.1 Lineer Sweep
55
7. 2 L i n e e r O l m a y a nS w e e p
62
B. KOMBi SWErp
6s
8 . 1 K o m b i S w e e p K a r a k t e r i s t i k 6 z e ll i k l e r i
:r
6B
8.2 Kombi Sweep Tekni$inde Korelasyon rSreml
70
8.3 Kombi Sweep ve Kayrt islemi
72
8 . 4 K o m b i S w e e p P e r f o r m a n s rv e E n e r j i Y a y a n l m r
75
8.5 Sinyal Analizi
77
8.6 Kombi Sweep - Simetrik Frekans A$rrlrklama
89
8.7 Kombi Sweep -Simetrik Olmayan Frekans Agrrlrklama . .. . .
90
B.B Kombi Sweep - Frekans Bogluklama
91
9. SWEEPTEKNIKLERI VE SAHA UYCULAMALARI
92
9.1 Lineer ve Lineer Olmayan Sweep Teknikleri
ile Saha
Uygulamalarr
93
9.2 Kombi Sweep Teknigi ile Saha Uygulamalarl
100
9.3 Kombi Sweep QeSitleri ile Saha Uygulamalarr
114
9.4 Konvensiyonel ve Kombi Sweep Teknikleri
Sismik Kesitler ...
10. soNuc vE ouenilrn
ile KaydedilmiS
124
134
KAY NA KLA R
136
ozcrqnis
138
ci nis
Vibro
rumu olup
yansrmalr
sismik,
karada
yaprlan
gok yagrn kullanrlan
!r
Oil
da Continental
yrllarrn
qilmesi
ve bu sistemin
baglarrnda
iist
iiste
6nce iie 6nemli
(2).
sarmrst:- .
ve islem
Sismik
igin
ma qalrgmalartnan
Vibro
enerjisi
manr-na karg:-lrk
sistemlerine
olmasrnr
bir
elde
edilen
enerji
sa$-
kaynak olmadan
Krosskorelasyon
iglemini
ydntemde krosskorelasyonun
kullanrlmasr.
gerekli
sis-
gerektirmilrordu.
miktarda
sismik
ge-
konmugtu. Bunl-arr 9oy1e dzet.le-
(I942)
(3).
Sistemi
finansmanrn
tantnmasr
pratik
saflanmasr
ba-
kullanrma
ve arastrr-
yaprlmasrdrr.
sismi!'in
sunu bilmek
sinyal
ortaya
Wiener
olarak
hazrrlamak
ce
bilinen
geligtirifdi.
ytizeyde patlayan
yeterli
toplayarak
islem
(1).
kayrt
geligimi
hrzlr
Vibratdrler
yebiliriz;
manyetik
kayna-
d . e f a 1 " 9 5 2y r h n -
iIk
agrga grkarmak suretiyle
eok ktieiik enerjileri
lanabildi.
sistemi
gok fazLa miktarda
mik enerjinin
Ydntemin enerji
Company (Conoco) tarafrndan
1950 | Ii
kayrtlarr
ydntemdir.
Vibratbr
du-
arama galrgmalarrnda
hidrokarbon
bir
kullanrldr-gr
olarak
ydntemin 6ze1 bir
sismik
temel prensibini
gerekir;
sa$lar.
Vibrator
giici.i di.iStik fakat
Bu uzun sinyal
gelmediginden,
anlayabi.lmek igin 6n-
vibro
yansrmalarrn
sismikte
ek
uzun bir
tam zabir
iS-
uzun
lemle
puls
sinyal
qalrsmalarl-nl-
srkrgtrrma
(1938)
radar
ve daha
ve
tirmiglerdir.
Bundan
Sr- sonrasa
Massachusetts
radar
miihendisfi$i
gLzLt
olarak
qLzLi
qalrsmalarr
makale,
lrk
adl:-
Radars"
Chirp
getirmislerdir.
alanr;
puls
srkrst:-rma
rrmlrlrk
elde
edebilmek
lrk
etmek
elde
arttr-rmaksrzrn
bu
yiiksek
elde
ihtiyaq
gdziimii uzun
sinyal
sonraki
sistemleri
siireli
enerjisine
agamada krsa
birincil
ifgi
ayaravardrr.
giici.inii
sistemin
gerekir.
artrrmak
puls
bir
uzun bir
yaratarak
bir
et-
ihtiyaq
igin
asrk-
elde
iyi
ve
puls
sinyal
and. Desing
fazLa
puls
enerjiyi
bir
.Bu
Klauder,
uzt:n aralrk
bir
duyulan
bu
daha
olmustur.
edebilmek
sok
(1959)
"Theory
krsa
de
iizerinde
konuya
ve
sava-
(MIT)
idi.
miihend.isli!ind.e
iqin
bu 6zellikleri
istenen
Bunun
iqinde
ilk
ayr:-ml:-lrk
mek iqin
diinya
yayrnladrlar.
ile
(L960),
makaleleri
bir
ikinci
Detection"
Sonar
Radar
iyi
hedefte
makale
gelis-
sistemini
ve Westerf ield
Stewart
Active
bilimci
aragtrrmalar
ve Albersheim
Darlington
Price,
of
of
"Theory
adamlarr
bilim
Technology
of
elektronik
klasik
GuaneIIa
ingiliz
galr$malar
Institute
ytiriitiltdii.
bir
lki
srkrgtrrma
sonraki
ve
isviereli
(1-940) j.simli
puls
Bu
srkrgtrrrlrr.
defa
yapmr-s1ardrr.
(1944)
Hugnes
ieersine
iIk
Hiittman
sonra
uygulamalarrnda
Sprovle
puls
bir
krsa
sa$lanmrg
gekline
ve
srkrgtrrrl-
mrgtrr.
1952 yrlr
lan
yiizey
sismik
qalrsmalarda,
kaydedebilmek
iqin
duyulmug,
fakat
ra
zarar
yol
baglarrnda
oldukga
daha
fazLa
bu seviyedeki
vermemesi istenmistir.
Company (Conoco)'nun arastrrma
i.izerincle yapa-
giizergahlarr
derinlerden
'irza
aner-i
ihf
r . r e f _ l
) L l v
enerjinin
Bu sorun,
yansrmalar
i r z a\ 4rY-
qevre ve yollaContinental
grubu tarafrndan,
Oil
ihtiyag
3
giicii
duyulan
galrgmalarla
yaprlan
iizerinde
aragtrrma
tinin
olarak
buna egdefer
tikten
sonra
duSunu
sdyledi..
krsa
de
srnrrlamalar
rak
bilinseydi
ytik
yansrma
zamanlna
Fakat
|?orine
creeen bir
:'
rine
rerek
Y
Bu seQimle
yer
yiizeyini
de sismik
sinyal
uzun
bir
ealrSmalaran
vibro
en bii-
tekrarlamra-
iqerisinde
John
srnrrlr
Crawford
bir
yaprlabilece$i
sinyalin
di-
,fa sweep
atrlmrg
dinamit
sweep sinyali
iki
frekanstan
Bu
temeli
Bdylece
ytizey
ara
olmalrydr.
vibrosismi$in
karrrtlanm:-gtr.
do$rulu$u
sonra
yavaSqa
SinyaI
sini.isoid.
v'r
idi.
sinyali
temin
v
daha
zamanl- tam ola-
ilgilendiren
yans:-trcr
bir
ise
tekrarladr
gdzmiisti.i.
peryod
bir
eSit
iizerin-
do$asr
sinyalin
kendisini
yayLnmr-9 sinyal
oI-
srkrgtrrmak
yansama Ve onun
e$er
onu kaydet-
yayap
igersine
yayl-nml-9 uzun
Fakat
yansama verecektir.
sorununu
piki
sinyal
bir
prensip
olmadr$rnr,
sinyal
bir
Qok uzun
vardr;
E$er
malrydr.
yaratma
piki
sinyal
bir
keskin
ba5lrca
qoziimiin;
sorunu
sisteminde
MITI
jeofizikqisi
bag
ddndii$iinde
yrI
aynl
Doty
Bill
a yansrma-aralrk
Crawford'
Conoco Sirke-
bagarrlmrgtrr.
seminerden
artrrma
enerjiyi
olan
leoftzikSilerinden
bir
de katrldr$r
John
gerekli
artrrmakslzl-n
17e yon-
patlatma
ile
agrklandr.
ye-
titreSti-
yrllarrn
1960'1r
qdziildti
sorunlar:-
distik
i-Ik
Seismograph
pagnie
temin
bu
zay:-f
en
ayd.rnlanmrgtr
ile
.
yrllarda
1970' li
di.inyada kara
Hidrokarbon
arama
6nce
koymak ve kayrt
esnasrnd.a
lemek
cak
testin
en dnemli
bu
bandr-na uygun,
rifleyebilecek
yali
olmayan
her
Kodlanmrg
birinin
ekiplerin
elektrobasrnda
yarrs:-ndan
saha
gairsmala-'
dzelliklerini
ort-ar/a
parametreleri
yaprlmalrdrr.
Yaprla-
seqimidir.
sweep sinyali
bandr,
belir-
sahan:.n
jeolojik
sismik
yaprlarr
sj-nta-
olmalrdrr.
Bunlarrn
;
sismik
aranan
galrgmalarda
(ASa9:--Yukarr)
Karekdk,Kombi,
lerinin
yeraltrnda
segmek miimkiindiir.
yrllarrn
galrgmasr
frekans
6zeLliklerde
Vibrosismik
miihen-
vibro
1980'1i
sismik
bdltimiide
sweep sinyalinin
ekipmanlarl-nan
kullanrlacak
test
mutlaka
Seqilen
yal
sahanrn
amacryla
gesi$
olmugtu.
vibrosismik
amaglr
rr-na baslamadan
ko-
olmugtur.
ekibi
Vibro-sismik
fazlasr
galrgan
sismi!'inde
SSC
tarnamen
sistemlerine
korelat6rler,
d.ahad.ageligtirildi,
v.s.)
olay
iIe
sistem
vibro-sismik
(Vibratdrler,
sorunlarr
dislik
kayrt
bir
Sis-
srkrSt:-rmaktr.
gdti.iri.ilmesi
d.a pratik
daha
Cam-
gdzmiis ve manyetik
iIe
sayrsal
1zellikle
vibro-sismik
nifi
sahaya
sistemlerinin
relatdr
sinyali
galrgmalarr
laboratuar
sorunu
(SSC) ve
(CFPS) o1du.
Sismique
kaydedilen
tarafr
lisansr-
lisansrnralan
Corporation
Service
de Prospection
Francasie
Sistemin
kararlagtrrdr.
vermeyi
miihen-
sistemin
ve Conoco sirketi
nl- endiistriye
sirketler
d.o$ru vibrosismi$in
sonlarrna
tiplerde
cesitli
bag lrcalarl-;
Exponantial,
qalrsma
Lineer,
Quadratic,
sweep teknikleridir.
amaqlarrna
gdre
sweep sin-
Ters
Lineer
Lineer,
Bu sweep tipfarklr
cjzellik-
5
En yaygLn kullanrlanr
vardrr.
leri
sweepler
ise de bu tekniklerle
diger s!/eep teknikreri
i1e
Lineer
ve Lineer
sonuca varrlamayan
kalitel-i
sismik
olmayan
sahalarda
kay:-tlar
elde
et-
mek miimkiindiir.
Bu galrgmada,
hidrokarbon
Bindirme
Tiirkiye
yaptrgr;
aramalarr
kugalr
sahalarrndaki
madan 6nce hazrrlanan,
segimi
sweep diye
sweep teknikleri
gisik
frekans
i1e
sismik
mik kayrtlar
iizerindeki
rtiltiiler
gok
bi
Veri
etkiLi
de yaprlan
q'i qmi
a
ii
lmi
c
v u l r l l l r Y - z * : , ' . . * l : \ ^ ! Y * : g Y
L
rzt )tm:
qalrgmalara
kalite
basla-
anlatrrmrstrr.
ve Lineer
Kon-
olmayan
arrnamayan sahala::da, de-
qesitli
sweepreri
iist uste
"Kombi sweep" tekniEi
ile
sis-
yansrrnalar kuvvetlendirilirken,
bir
gekilde
Konvensiyonel
sweep" tekniklerinin
islem
Lineer
ararrklarrndaki
galrgmalarrnda
Giiney Dofu Anadolu
ve sweep sinyari
galrgmararr
bilinen
gergeklestirilen
test
Tuz Gdlii,
vibrosismik
test
bindirerek
ise
Anonim Ortaklrgr'nrn
sweep teknikleri
yaprran
tizerinde
vensiyonel
Petrolleri
sdnr.imlenmistir.
sweep teknikleri
saha kayrtlarr
qalrgmalarda
Loci
#-l ari
lr:rqr
gilsaha
ile
"Kom-
kargrlagtrrrlmrgtrr.
her iki
I aqJ-1rr
teknik
'lmr
c.|- r r
ile
el-de
1.1
Vibrosismik Yontemin Avantaj ve Dezavantajlarr
ydntemin
Vibro-sismik
a-rantaj larrnr
srralaya-
96yle
biliriz;
-
DiSer
sismik
enerji
gdre
kaynaklarr-na
d.aha ekono-
miktir.
-
Belirli
veri
verimli-Iik
-
-
-
noktasrnda
arzv
edilen
rar
vermeden
Bir
vibro
rrzrlri
'l
daha
simik
qalrgrlabilir.
savl-sana
artrrarak
ve-
yiizelz giiriil-
sinyal
frekansr
jeolojik
dalgacr!'r
y6ntemin
qdre
karakterist:-$ine
kontrol
edilir.
yaprlarl-n
kontrol
yere
ozellikl.erine
edilebili.r.
devantajlarrnr
ise
96yle
sl-ra-
,
Sismik
i.izerinde
kayrtlar
ytizey
ve
hava
dalgalarl-nl-n
olmasr.
etkin
-
sismik
za-
sdniimlenir.
aranan
i - ' iL o z .
kavnak
boyunca
oranr- ar-urruIrr: ve
etkili
kaynak
veride
tekrarlanrp
giizergahlarr
gekilde
bir
noktasrnda
Yeraltrnda
L L L
yol
rahat
sinyalin
Vibro
fazla
artrrrlabilir.
gdnderilen
gdre
daha
sweep sayr-sr, defalarca
bandlarrnda
sinyal/gtirtilti.i
Sahanrn
'l
frekans
yerlerinde,
Yerlesim
tiileri
-
yaprlacak
kalitesi
rinin
ile
sa61ar.
AtrS
sinyal
parametreleri
toplama
Kayna$rn
ytizeyde
Ier
diistik
iqin
hrzlarr
sonucu
malarrna
nedeniyle,
hr-z tabakasr
hakkrnda
ayrr-ca
olmasr
doSru
kuyu
. r i . ag e r e k s i n i m
ve
altrndaki
bilgiler
atrglarr
duyulmasr
statik
elde
ve
.
diizel-tmetabakanrn
edilememesi
refraksiyon
qalrS-
- Vibro
tablasr
arzrt edilen
- 9ok da!lrk,
i1e
enerjinin
yansrmalarr-n
- Korelasyon
yer
kayrtlarda
islemi
iyi
bir
yere
temas saglamryorsa,
gdnderilmemesi
gdzlenememesi .
sonucu giiriilttilerin
arazL gartlarrnda
engebeli
ve derin
etkin
olmasr.
galrgma
zor-
Iu$u.
- Diigey yrlma
islemi
ile
zaman kayrplarl-nan
artmasrd:-r.
2 . V i B R O K A Y D T N I NE L D E E D i L M E S I
yere gdnderdikleri
Vibratdrlerin
si.ireli
bir
jisinin
sinyal
dan yansrrken
gekil
len girig
bir
da basit
R . ,, R ,
J--
leri
ara
olarak
R:
bir
R"
J
olarak
iizerine
Sonugta
yansrmalarr
96steren
cik
serilerinden
kil
2.Ib
deki
bu elde
yer
olugan
qibi
ve
aralarrndaki
yerlegtirirsek
qdsterilir.
ve
grafik
sembolik
biz
R1 , RZ ve
polariteye
sadece
grafigi-
sismik
iz
el-
birincil
sayl-sallaStrrrJ..mig
bir
gcire
zamanl-na gdre
zaman-genlik
cevabrnrn
sentetik
yansl-ma genlik-
Eger
negatif
yan-
yansrma katsa-
baglrdrr
seyahat
bir
edilen
iiS elastik
olup,
gosterilebilir.
srnrrlarrn-
ve yere gdnderi-
yiizeylerin
kontrasta
pozitif
katsayrlarrnr
do!ru
de ederiz.
elastik
ener-
yayrlrr.
Yer modeli
gdsterilmig
olarak
halinde
eizgi
bir
orantrlr
ve
uzun
sinyal
elastik
yer modeli
Ara
sahiptir.
yiizeydeki
yansrma
yatay
Z
bir
gdsterilmistir.
sinyali
sr-ma ara yiizeyine
y- r l a r r
tabalcalarrn
krsmrd.a daha derinlere
2.Ia
sinyali
Yere gonderilen
olabilir.
krsmr yeraltrnda
bir
girig
seklinde
r$ne$e-
ry
Sinyali-a
J eofon
C r k r st - b
Xl
I
_l
I
T-----
Orneklenmis
Zaman
i )a . ' r - i rt
lLrl\ELIN
/.}- \
lr
I
g
|
|
|
|
|
|
e u
|
|
|
|
|
|
Inl
I
r
|
|
t
I
J I
t
r
|
|
|
|
|
YER CEVAtsl-r.
gekiL
2-1
Vibrosismik
qalrgmalarda
girig
sinyali
ve
yer
nodeli
10
Yer cevabr
linin
benzeri
iizerindeki
gibi
iIe
ayni
!r
2.1'deki
9eki1
girig
sahip
incelikl,-
yerlegtirilmesi
yerlegtirme
sinya-
ile
elde
istemi
model iqin
sonug gekil
rTTiluISl
I
iz
konvo-
2.2'dek:-
olacaktrr.
Fr
r
|
r
-a
gekil
2.2
bilir.
eiinkii;
ignel.erin
Yani
oFDl
I
I
I
lf
t
r
|
!
vibro
ayrrk
olarak
gozlenmez.
j- ve kayrt
1a9rk
\5-20
saniye
kayrt
siiresidir
civarr-nd.adrr)
. Bu uzun
giriy
sinyali
kesitlerde
ve
toplamr
elde
veri
ekonomik
islemde
olmayacaktrr.
olduSundan
olmayacakt:-r,
ara-
sinyali-
girig
kaydrn
veritir.
qalrgmalarda
daha uzun
giris
edilen
olarak
edile-.
arasrndaki
q:-krSrnda
Gdri.ifdrig'ti gibi
kaydrn
qok uzun
boyundan
aralrk
jeofon
ise
aql-kga ayr-rt
yansrmalar
arasrndaki
dinamitli
ayrrnlrlrk
sinyali
Bu sekilde
sliresi
benzeri
boyu
civarrndadrr.
(Klasik
zaman gerektirecek
girig
arasr-
ada biiytik
sinyal
kayrt
herbir
Yansrmalar
girig
+
* r L * Y
Y
sinyalinin
oranla
sr-b
crkr
sinyalinin
daha uzundur.
uzunluguna
sismik
|
ve sismik
Sweep sinyali
giris
lrktan
yrtta
|
.Tonfnn
Burada
alrnmrgtrr.
nin
|
z:m:n-
-afor:nc
!u!urs::s
sinyalj
li
yerine
bu yerine
olarak
rrttoiitll
Qr
'l
ve polariteye
amplitiid
herbirinin
" Matematik
islemidir.
yansrml-s sinyalin,
olugturulan
ilnelerin
edebiliriz
liisyon
ile
sinyauzunJ.ugu;
Bu sr.ire yakgok uzun
bu
bir
bu si.ire 5 saniye
iglenmesi
Ayrrca
(yak1a9rk
qok uzun
bcjyle
I0-20
qiinkii kayrttaki
bir
ka-
saniye)
dalga-
11
caklar
siirekli
ml- elde
birbirleri
edilecektir.
lrsmalarrnda
ga Sekli
benzerli!'in
gdstermek gartr
ve bunlarrn
genellikle
girig
kaydr,
Krosskorelasyon
derecesi
aranmasl a (t);
rak bu benzerligin
sinyalini
yenmek iSin
uzun vibro
tabu tutuiur.
arasrndaki
olacak
toplaqa-
vibro
gdyledir;
islem
s6zii edilen
krosskorelasyona
binmis
Bu zoruklarr
yaprlan
Yukarrda
iizerine
giriS
a9a{'rdaki
isleminde
dlsiiliir.
sinyali
integral
sinyali
Matematik
(t);
ve b
ile
iki
ile
da1olakayrt
verilj_r"
'nn
ztv"
d
n b ( r \ =t
Yvv\c.
J
-oo
@ ab; krosskorelasyon
termektedir.
nt-n bir
Burada
olarak
verilmesidir.
en qok oldugu
ligin
daki
modelimiz
Yani
girig
lasyon
sonucu
gekil
ise
gereken
degil
Bu iglem
yeri
jcin
sinyali
sonucu,
vurgulanmasa
konfensiyonu
nu olarak
(2,1)
{o(t)b(t+Z)dt
(t)
btitiin
verecektir.
2.3
nin
nokta
benzerli$in
kayma miktarrnrn
jeofon
dpFrral
bir
ori
r
Bu agrklamalarr
r1\7d!rr=rsak, $eki1
a
kayma miktar:rn:-
2.3tdeki
grkrga
de gdsterilmiStir.
b(t)
zama-
fonksiyc-
i r''i n
!Yrr
benzef
gekiL
Sonucu elde
ile
gds-
-
2.2
ede::iz
krosskore-
L2
1t
I
a I
t
lFl,or
a [tlr
I i : i o - - r t A l f t t r r Dr r : u u l ' . o o . l u u f r D f i f i ! | f l f )
.l-ltJ
|
4ab= a o b
I
ed'ilmis
Normalize
s inyali
a (t) ; Giris
(KorelasYon Cperatorii)
gekil
Sdz konusu
boyu
$rnrn
bir
oldukga
ifade
agrkqa
krsalmrg
izlenebilmektedir.
kaydrn
boyu
Ayrrca
Burada
en onemli
da elde
edilen
dalgacrklarrn
vJ sp! rs c
ni
mtimkiindiir;
kabul
de edilir
olacaktrr.
Yere
g6nderilen
(vibrodaki
bozulmakta
ve
rilmektedir.
dur;
fazLr
lineer
ve
bir
dalgalarl-nl-n
girig
orijinal
6zen
dalgacrk
verisine
lineer
gdsterilmelidir.
bu
bir
elde
bu
olugmasr,
edilecektir.
ters
edilen
Sekilde
olmayan
elfazida
olugmamaktad:-r.
faktbrlerin
yerin
genlik
filtre
bir
islemini-n
etkisj.
ve
etkisi
faz
v.s)
durum qdstesonucunda
Burad-an grkan
verisim
islemi-
daloacrgrrr
filtreler,
farklr
yani
otokorelasyonu
qesitli
sekli
$61'le
lNrAr yr \z- l{ ac :rLl r I r L. ti I' Vl AJ ..-i x i -
otokorelasyon
si.nyalinin
sonucun-
Bu soruna
d o X i q! m
y ae
r ri vaqne r r
islemi
i$1ern
indii'qen-
ihmal- edersek,
q
g Eo^kr lr 'f ir + r n i n
sinyalinden
uygulanacak
qibi,
ne olduludur.
krosskorelasyon
erde
iizerinde
islemi
olay
sinyalinin
kayrt
bu krosskorelasyon
sonucu
protikte
Dolayrsiyle
Vibro
Iemine
giriS
yiizey
degiSimleri,
srk
Fakat
yerler
Bagka
boyuna
faktOrleri
dal-gacr-
artmrgtrr.
veri
giriS
deyiSIe,
bu otokorelasyon
srfrr
ile
i
J!rrJq!r
krosskorelasyon
BaSka bir
ve
btittin
giris
edilecegi
klasik
fazrnrn
^inw:'l
yr!t9
edersek,
ne dontisiir.
Di$er
-:-':-
cY vr d
ndprdifc'l*':rrus!u!Yrrll!4
oldu!'u
dikkat
sorun,
gibi
ayrrmlrlr-k
d.a krsaltrlarak
mistir.
yaklagmak
b6yrece
yansl-ma katsayrlarrnrn
ile
sonucunda
gdriifdligii
de aqrkqa
sekilden
sinyal'
edilmis
ve normalize
sinyali
Ciris
2.3
sonuq
(Deconvolution)
karrguis-
13
Giris
a (t)'nin
sinyali
otokorelasyonu
9ekil
gdste-
2.4tde
rilmistir.
Aaa=a@a
zaman
ffTTTIol
genlik
o tJ t, I 17 di to.o.l l:{ c L2 u o
9eki1
2.4 Giris
Krosskorelasyonun
-q er r r - s 1 n r n
lr:l-c:rzr'l:rr
Iariteye
riS
li ^n :-l* *
yerine
otokorelasyonu
cevabr olan
itsrnaniXi
(a)'nrn
sinyali
benzerinin
sinyalinin
yerin
etkisi
orrl
girig
sahip,
a (t)'nin
sinyali
a]
bir
:r:lr
:rzn'i
(r)
yansrma
aonlilr
\/o
otokorelasyonu
($eki1
gegmistir
gi-
ile
2.51 .
Omeklenmis
Zarnan
icNrctx
thl
ur
$ekiI
g |
2.5
|
|
|
|
|
Yerin
rlrr
a I
t
lr
rnrr
llallSll
yansr-ma katsayrlarr
|
|
|
cevabr serisi
|
|
y\r\-
|
I4
temel prensiplerini
Vibro-sismiS'in
iki
galgacrk
asamalr veri-ig1em
yer
yansrmalaran
edilerek
yaller
Xr n
seyahat
yerine
belirlenmi$,
gegmigtir,
jeofon
qrkrsr
kroskorelasyon
srkrgtr-rrlmrgtrr.
rl:l
n:nr
lr'l:rri
I a
elde
islemi
ile
krsa
'l:q.|-
r rr
I ahi
krsa
bir
cevabr
simetrik
l-) En derin
sinyal
iIe
yer
iSe-
konvoliisyon
2 ) e o k u z u n y a n s r - m r - gs i n -
edilmistir.
Bu dalgacrklar
lr:rqr
yerin
bir
Bu agamalar;
zamanrnd.andaha uzun tek
dogru yayr-nmr-Strr. Bu sinyal
risine
sine
cevabrntn
ile
9dy1e 6zetleyebiliriz;
simetrik
dalgacrklar
patlayan
bir
I 'i r
sismik
igerikayna-
15
3. viBRo vERiLERiNE uycuLANAN TERS EVRiSiM islrui
Vibro
le
verisinin
difer
edilmemiS saha kayrtlarr
uzun olmasrdrr.
vibro
verilerini
b)
Vibro
c)
Verilerde
ayrr
kaynak
korelasyon
i$lerninden
kroskorele
edilir)
yr
fazLt
Giris
elde
f az ve
gdnderilen
arasrndaki
diisiik
yacaktrr.
Fakat
edilecektir.
rilmesi
islemi
gdzlenir.
faktdrde
olmadr$rnd.an
verileri
agaUrdaki
gudur;
bekros-
sahada
neclenden CoIa-
eld.e edilmis
arr.ici-
u{r-.ayacak-
fazla
ile
olacaktrr.
sogurulacaklardrr:.
gerekmektedir?
sinyal
otokorelasyan
olma-
dalgacrs:.
bu noktaya
geleneksel
uygun
Ayr:,-
yiiksek
kaycledilen
sonucu
deyiSle,
de!iSiklik-
iqerisindeki
esnasrnda
verilerine
iclapi
sinyal
olma-
si.izgegleme etkisine
krosskorelasyon
veri-islem
vibro
sinyal
sinyali
fazl-:.. bir
Bagka bir
farklr
daha
iSleminin
lineer
olusumlarrndaki
olarak
GiriS
ve
degisikliklere
yayrlan
g6re
korelasyon
karrsrk
onemli
lineer
sinyalinden
sonucu
Bu nedenle
ters
dalgacrkda
igersinde
gerekmektedir.
nasr-1 bir
fazlr
vibro
dalgalarl-nl-n
frekanslara
sonug
kross
minimum
Birinci
sistemindeki
giris
sinyal,
Bunun bir
grkan
Buradan
degildir.
"ground-roll"
inceleyelim;
dorayr
yiizey
rra*i n +-hakalara
frekanslar,
faz
gentikli
(genellikle
vibratdr
,
uSrayacakt:-r.
agama-
olmayacaktrr.
trr.
t
ayrl-
edilen
o'lemanlarrndan
v q
veri-iglem
kaynaktrr.
yiiksek
dalgacr!'r
\zan ri l#ra
lerle
bir
sonra
sinyali
Genlik
faz:- minimum
enerjili
oldukga
Bu faktdrleri
-.i
r .ir r- rE. i r - r1- Jq. i. r)-' +9. i1 g
rbi
siiresinin
olmasrndan dolayr
su tig 6nem1i faktdrii
dalgacrgl_nt_n
diisiik
'
kore-
gerekir.
Kaynak
minimum
tistiinde kaynak dalgacrklarr
iglemede
a)
'l
farklrlrgr;
Kaynak d.algacr$l-nr-n uzun srireli
srnda vurgulamak
^i
kaynak verilerind.en
sorusuna
6nem ve-
ters
olmayacaktrr.
elcle
evrigim
O halde,
sesitli
16
yaklagLmlar
(I975)
vardl-r.
tarafrndan
Korele
Burad.a genel
galr$malar
6nerilen
erilmemig
hatlarr
teorik
ile
Ristow
ve Jurczvk
dzetlenecektir.
vibro
lzi
agagrdaki
gibi
yazLrabi-
lir.
*S(t)
i(t)=R(t)
r*
Burada;
I
(t)
: Kaydedilen
R
(t)
: Yerin
S
(t)
: Minimum
*
vibro
fazlr
denklemi
aga!.rdaki
dtisiiniile-
Sekilde
| 1r
*S(t)
Burad.a R (t)
kullanrlmrgtrr.
denklemde
(t) ,
a
giiriiltti
ve
(t)
bir
Vibro
minimum
yok
izini
cevap
gelisi
duragan
(1965)
0 xx
(w) =
edecek
(t)
A
elde
girig
tarafrndan
A (w)
evrigim
f iltresi
Her
isleminin
(t)
A
*R(r)
bir
ters
ile
ile
iki
amacl-
fil-tresini.
f i I rr-ot erse,k
=R(t)*
S(t)
bilinmeyen
fonksiyonu
Su ifade
'
operatdriidiir"
olan
ters
anlamla::r
edilebilir:.
fonksiyonunun
giizel
faz
Ters
*a(t)
(3.3)
(t) ;
denklemindeki
edilmistir.
etkisini
S (t)
Papoulis,
ise
(3 .2J
(3.1)
*x(t)-A(t)
A(t)
a
(t)
S
ihmal
fiftresinin
diizenlemektedir.
bir
sinyali
operatdrr.i
(3.1)
pratikte
giriS
olmayan
X(t)=a(t)*R(t)
a
tzr
cevabr
: Konvoli.isyon
Halbuki
ht
(3.1)
. A ii(w)
iIe
giis
olmas:- d.urumund.a
spektrumu
verilmi$tir.
(3.4)
iIe
I7
Burada;
@ xx
(W) - X (t)
nin
gtis spektrumu
= a
(t)
nin
giis spektrumu
(w) = i
(t)
nin
giis spektrumu
A (w)
A ii
Oteyandan (3.1) denklemine
rr:
z r
'l
O ii
(w) = 0lr
(w).
0 ii
(w) = i(t)
nin
giis spektrumu
@tF
(w) = R(t)
nin
giis spektrumu
( 3 . s)
s (w)
r r
z^
is (w)
(3.4)
gdre,
= S
(3.5
ve
(t)
"beyaz"
sonra
larak
ters
o
I
I
n
C sabitine
filtrenin
(3.6)
) l,
edilip
(I967 )
en:r:1
(w
r€flektivite
Robinson
\zAr:r'1
(w)
XX
Buradar
kabul
daha
9'iiS spektrumlarrdrr.
b a 9 r n t r 1 a r l_ n d a
c. l" (*)l 2 _
YazLlabiIir.
nin
fonksi-yonunun
egit
alrnmrgtr-r.
dan )rararlanrp
Z transformu
iqin
giiS spektrumu
Bu qal:_$mada
bazr- ara
agafrdaki
i$iem]er
bafrntr
yap:L-
buluninus-
tur.
1
= p. so (zl . co (z)
(3.7)
Ao (z)
Burada: B bir
sabit
f aktordi.ir.
Ao
(Z)
= Ters
So
(Z)
:
siizgecin
Sweep sinyalinin
Z-transformu
Z-transformu
(mirrimum faz
kargr-
lrUr )
Co (Z) = Bir minimum fazl-:- dalgacr$rn Z-transformudur.
18
(3.7)
Ters
denkleminin
A (t),
filtre
nin
edebiliriz
tane minimum fazL:- operatdriin
Co (Z) ignecik
nund.an ibarettir.
diigiintilebilir.
iki
gdyIe ifade
anlamrnr
ters
O nedende Levinson
evrigim
algoritmasr
:
konvoliisyo-
operatdrti
olarak
kullanrlarak
X (t)
otokorelasyonund.an Co (Z) hesaplanabilir.
Bu teorik
bir
sayrsal
daha iyi
anlagrlabilmesi
iqin
s6yle
ornek verilebilir;
gekil
gecikmeli
agrklamanrn
3.1 de gdnildiigfi
olmayan bir
ve bunun Z-transformu
-7
kbkri Z =
olur.
3
dairenin
iqindedir.
Minimum faz operatdrii
formu birim
daire
minimum
sinyaldir
S {Z) = 1 + 32 olup
Bu deger birim
S (t) ; sweep sinyali
qibi
drgrnda
tek
= (2,
(t)
a
bir
-1)
o1sun. sunun z-trans(3.2)
kdke sahiptir.
denk'remine
nArc.
= S
(t)
X
Bu filtrelenmiS
Levinson
lerinden
Co (t)
(3.7)
isin
Rrr
"*
a
=
(t)
(2,5,-3)
otokorelasyonu
= 38 A xx
:
(1)
algoritmasr
(t)
Co
*
sinyalin
(o)
@ xx
(t)
-5
kullanrlarak
\/tna
J
I rlr
yi
Xt
= -6
bu otokorelasyon
d.ed'er-
=
2.77,0.43,0.49
Co (t)
ve So (t)
ite
filtrenin
etkisini
konvoliisyona tabi
gidermel<
tutmalryrz.
-Ca
Co (t)
co
Q)
hesaplanrrsa,
denklemine gdre minimum fazLt
X (t)
A xx
* X (t)
(+) * x
(t)
= 5.5,
* so
14.7,
-5.2,1.1,
(+) = 15.62,
I.4
49.67 , -0.83,
-I.7 , 3.75
19
Bu filtrelenmiS
S (t)
ye iyi
bir
sinyal
bir
sabit
garpan faktdrii
tri'l
q
hariq,
yaklasrmdr-r.
x ( t )|
F.
tA
-v-
fra'lpnmi
r\
s(t)
f(t)-x(t)1
n
'-1r-
v\
\AJ-I i i ir n j: 1- L r r . o .l -
c /{-\
v
\
e ,
qi
(Normalize
x(t)
edilmis)
= e(t)*
ru)conl vr nr rnvr vr nr ul - ) v r ri i c r z a r ,
/\ 1v /- \ - i F n o r .
S(t)
lqr Jr rYf qi r! lql r r ral (n!m
9r
(Normalize
fA
nwa'l
edilmis.)'
i 1r
n
nar,=
v b / v !
l-Arii
JQril n
r j r r ^ rd I
so(t).t(ti.x(t),
n
tl \
r \.
gekil
3. 1 ; ori j inal
Kest'i ri I m'is
4 * r ! t ! . t
(Normalize
sinval
edil:n;9)
So (t) *f (T) *x (t)
sinyal.in
kestirirnj-
= s (t)
q
qi
nrza
l
zv
4 . s w E E Ps i N Y A L i o z p r - r - i r c l e R i
edilen
Vibro
sismi$in
giris
sinyali,
yerin
sinyali)
Iere
sahip
ren
polarite
bir
benzerini
r-prral'rt
tetik
iz
hi'linirsp
yaratrlrp
tabi
tivite
1i
g
(t)
r
(t") = Yerin
elastik
6zellikg6stegenlik
uygun
yerlegtirebiliriz.
d
! t' !l Ep,
u uaJr r i q
l -LrLi
p
r
sismik
Eger
Xrnl saunr ii \Lr r'
ri Y
sentetik
Lz elde
ve
l
iz
i
a
o Earhr -
ile
kon-
edilebilir.
(4.1)
tz
fonksiyonu
cevabr veya sentetik
j-z (reflek+.-i-
ignecik
serisi)
sinyalinin
6ze1likleri,
\ro aonl ift spektrumuna ba$1rdrr.
yansrmalarrn
en iyi
de seQilmelidir.
eok keskin
gerekli
sismik
en iyi
band geniSligine
'lr 'lr'lr nAerari
yali,
sahip
1'. Yani
daha
girig
iyi
otokorelasyon
fonksiyonu
test
isin
bir
giriS
oian
bir
Sr.nrrl.r bi.r
sinyalinin
giris
dnemlidir.
giri$
iliski
sinyalinin
ayrrm-
gir_ig
si-n-
sinyaLinden
elde
6zellikleri
6nemIi
bir
sahip
yansamalar
veren
si.nya-
(briyiik igne-
sinyali
genelde daha iyi
arasrndaki
Bu bilgi;
girig
sa!'layacak sekil-
band geniSli$ine
bir
oldukga
sinya-Liniir sii-
sa{lamayabilir.
sinyali,
ile
aracrdrr.
segiminde
otokorelasyon
ayrrmlrlrk
Sonuq olarak;
dnemli
ayrrmlrlrSrnr
genigfiEi
band
c:xrrrz:l-ri l ir
mi!'in
bir
giris
Kuramsal olarak
ayrrmlrJ-rgr
srnrrlr
Qok daha genig
daha kaliteli,
ya
bir
elde
katsayrlarfrrl-
fonksiyonu
*r(t)
Otokorelasyon
arzu edilen
1i)
hir
ideal
g(t)
:
di6er
i1e
(otokorelasyon
sinyalinin
cevabtna
otokorelasyon
Otokore lasyon
roci
yer
islemi
Farklr
refleksiyon
otokorelasyon
\/prze
= Sismik
s (t)
konvoliisyonudur.
tutulursa,
s (r)
korelasyon
fonksiyonunun
srnrrlarrndaki
iqin,
verin
voliisyona
i1e
i$necik
ile
sonucunda
otokorelasyon
cevabr
tabaka
herbir
ideal
etmemizi
ve bunun
vibro
iiretimi
sisve-
2T
Vibrosismik
frekansr
frekansrnr
giriS
sinyali
zamanla de9iSen sinyaldir.
fI,
bitis
zamanla artarak
sr
te
frekansrna
de9isir.
f1 arasrndaki
fark
Bitig
sweep'in
Ar = (rz
fr)
sabit
bir
GiriS
sinyalinin
f2 alrrsak,
frekansr
genlige
sinyal
f2 ire
band genigligidir
sahip ve
baSlangrg
f1 den f2 ye
baglangrq
( Af).
frekan-
22
- siruvnlt( Frekons
ve Amptitiid[)
SWEEP
A
s/
o
J
d--
r--
-L
a<
I
T
@
a
z
Xg
JLd
zE
<t!
Ar
II
I
T ---
---l
o
JF
<'*
>;r t
_z=
0<
l\"rl
---------)
ZAMAN
S E K i L 4 . 1 . :o - B i r i m , o m p l i t i ivde T s o n i y es i i r e s i n d e
( S W E E Pn) r n i d e o l z o r f t
h
USweepsinyohsiiresince(T) fo merkez frekonstndo
z o m o nk o r o k t e r i skilie r i
o v e b d e k i c i z e l l i k l e rseo h i pb i r g i r i g s i n y o l i n i ns e m o t i k
diyogromr
23
t{-
(Y
g
c'-l
c'.t
o
I
..1
ll
I
3rl
O
t+-
LL-
IJ
J
v
e
q1.1\<,
N
,lr+-
'E
c)
-"{
U
cd
g
$
ilrt
E. E.
lr I
E.
F
l!
5
E.
6.)
ifr
nl
di
l-
E.
l*-
a
o
a
o-
-7
z
t-
..{
o-
rJ
16
-o
;clr
I
<(
._t
rn
_gf
c
a)
(9
.=
Q
t+-
tI
Tf
It
C
o
o
o_
m
n^
LIJ
td
trj
Ycr,
!F
==
3
0+
9
r+-
r+-
o
a.)l
a')N
3N\
-9
.E
A
(,
.;F
lr
.rl
cn
nl
n1
.rl
,1
o.t
<f
)
r+ll
..
un
.-l
l+-
tl
lrl
W
24
Ar
T.
i \-'
(S:ni
ciiroqi
Qinrz:l'in
Tt.
Di soers i on
rra)
f aktorti
A
I_\r
a\-
i
o l^rq: rnrqJ
!f !r E
: ' Il I V ! r ) " r
q: vr a
r lsoYX!i9 . L cl ti t*
u
t
T
/
Ar.
\ !
fo:
.
v 'n.
r ! .
a
f
fl+f2
---_--
^,.,^^^l
b WESP
i^
J--tl
-^^L{-7116
>ljgI!
L! ullr
Giris
sinyalinin
a oEnI ir ! q l r ri Y
) 1 . ir
P
Y
h
v q: nl l rsi
merkez
t
(Tagrnma frekansr)
frekansr
z
R>q'l:n-r
r.
\ro
h'i l-ic
frok:nqlarr
.\rAn'l:
v 5 9 4 Y v ! q 4 . 4 , * . F .
R
f2
-f
'dir
-
*1
Rf;
giri$
Band geniSfigi
Log Rf
l- n" Y
a
Bir
OKTAV lar
olarak
bilinir:
ve
Geyer (1969).
OKTAV notasyonundadar
sinyali
Rf:
oranl-
OKTAV
= !9g_3E
0.30103
)
asagrda
sweep f rekansr
lineer
gekil.-6'da
gdsteril-m-i-9-
tir
^.-,.+-
^
a
-
!
$ E K I L 4 . 3L i n e e r
giris
Siniizoidal
litik
qinrral
i ni
rrAqtermi
cy e ,f t i
vFrp
verilm
pargasr
onnderriidi
sween
LO
incelenmiStir.
vasrLasiyle
sweep)
ana-
Klauder
\ribro
;
gj.ris
r
! .
igtir
s(t) : tc o s
(Iineer
frekansrnrn
gerqek
formunun
Vibronun
gu formda
sweep sinl'aIi
KIALIDER(1%0)tarafrndan
ozellikleri
Komplex dalga
sinyali
bir
ft 2 f l
MarschaIl
(fo+kt2 )l ...
:,
cinw4
li
matematik
olarak
(1988),
r/2< t (
r/2
di)tar
lerde
\ / a- - r
_1
(4.2)
25
(4.2)
rirLz
formtilti
ile
ve burada anlrk
fi '+
ve bu
frekans;
-kT/ 2 den
t
-
T/2.Lo
fo
+kT/2
t
-
T/Z
denklemini
rect
bir
Fnrrri
Sinc
E{er
biz
b = Sin
"Sr"
yi
S
l"l7
rtz ise
e
.i ftidif
Yrr
xb
nin
qergel
denkleminin
sinyalin
'l
o
rrori
k -
ve
2T
bu de$er1er
rrSrryi
(4.4\
+ fl
genlik
l m'i <
l -e ! !i r
Y
f
spektrumu
.
idi,
vasrtasryle
Fourier
parqasr
t,
T
= f2
ve |
b ve rect
= o
a fonks'i-
verilir.
s2 =recr(-*-)cos2n
fo
sinc
sahiptrr
.
olarak
xb
(t)
yiikseklige
gibi
(4.4)
, I
verilmiStir.
r/2 ise
Bilindigi
D
evr
r risn
v si ri rsr i i m
ile
l"l(
zaman ve birim
birim
or
i (ror . +f
a fonksiyonu
vt
anrnda merkezilesmistir.
rrnn'l rrr
de yayrlrr.
',
raol-:=n
) t l= fo * kr (4.3)
+
da yazrlrr.
"*p f,
zarf:- rect
ranfa=1
verilir;
vazarsak
s (t)1 = recr (' T-J-)
t-L2J
Burada sinyalin
t=o da merkezilesti-
Su formiille
(fo +
fo
Klauder
puls
fi
r1
1,
-#-
den
sinyali
96sterimde
r
olarak
(' f o * _ k = t
buradan
yaratmak
(1960)
)
vibronun
eok kolay
D d n i i s i i m r - i n t ia l r r s a k ,
Klauder
2-'
alrrsak;
yere
tarafrndan
(4.5)
giris
sin1z3l1
olacaktrr.
gdnderilen
Su formiiller-
26
^
(f)
7'/.
ifot
s(t)e
dt=
lu2
i
[,t"-r)
)
-r/L
(f)
D
(t)
s
(f)
nin
Ar
r1/
^ ) 2l K
( f - f-o'
-i1
r
V2
L
t7
(u) ,
Komplex
.7
(U) =
c(u)
(4.6)
Transformudur.
Four ier
e
t+tr<2
,rrJ dr
, (u2)
z (u1)
]
integrali
Fresnel
+is(u)
t
:
-l)
L ,2/2
,e
oJ-'
d-
o/
U2
(F-F
-?
v
Burada frekans
gdsterilir.
*t/-i
. / T
\f t 2
r
,
u'
u 1 = - 2 ( f - f o ) t\Jl r---x\z
spektrurnunun Sekli
Bu sadece genlik
sinyal
spektrumunun genliSi
alarak
elde
bir
bilgisini
basit
spektrum
igerir.
\
N2\- z (u1)
lz
i
=
') tl2_
rl
l^
\l
V
l-
'. An
I
s(u2) - s (u1)12
I
z
a.naL."izi iIe
Denr<lem (4.6)
olaral< sadece mutlak
edilir.
l.T'rl=,F
- r i ------:r
\l
daki
dede:r:leri.
-'
''."
'
li"
( u : I.
a
J
C(U) ve S(U),
Yere
f i I f ra
z (U) nun reel
g d nd e r i l e n
r r r r r r m ' 1u f
gok basit
ol
k
Marschal 1
h (r)
h (r)
= Cos
= Cos
tlL '
I
ta
t-
sinyalini
bilinir,
zamanda sinyalin
-
fi( t o tL
k (-r)
1-L
(-t)
\
a
z
srkrstr::mam iq_in uygulanan
tersi
2
/
pargalarrd.rr.
bunun Impuls vanl_tl_ h
(19BB)
)1 ( f o +
la
vibro
1t re olarak
I
,.Y.:.
ve imajiner
tl
I
J
olarak
verilmist
j-r.
( r)
27
r
lrn' ' (fo-
= cos
(r)
= s (-r) dir.
k=t) .l
2
|
J
L
-=lt S
(t)
(-t)
'n
diftor
v
d
=
-
{\ t ul ,
Y
L < T/2
\<
rzorlerde
urYv!
l4atched
T/2
iqin
f iltrenin
qrkr$rnr
q*
S
( - t ) u* /
e
\
if ade etmek miimkiindiir.
96yle
{\ f e' l/
s (r) =J s* (Z
r) s (Z)
A7
-&
= S*
h (t)
t
ni
)e-2
T
eld.e edebiliriz.
(
su d enklemi
d
Y
fn7
k
+
2
"i... (+)
=
{\ +ul,
-u2
fo
.( T
"-2
'if ade edersek
1-+-
o"
(fo+
^/
) Buradan
aga$rda
2
rt t
--+
(Z-t)
^l
t -t)' I
J
[r".-]
L'
(t-t\2=
fot-f
di
-tr,2'
2-
k _ ( r *.t-\-)
ve
degistirirsek
limitlerini
Burada integralin
o .( t
wi
(_t)
h(t)=rect
verilen
(t)
h
operatdrii
Matched filtre
al:-rsak,
'
T/'z
r
g(t)="?rt(fo-*t
t ("'nikrt
dr
s(t)=".ni(ro-*, |+#e?riketf::,,
s(t)= ezfti,tr-+l
,
(ez^iktr4J;nikt2 -2xiktrz)
,;*
uznifot( e- 2ftikt/ z+znikT/z- eznikt/z- zxikT/z)
= t1',fot Sinrr ( t<tt- ktz)
q(t
Yr., )
kt
g(t )=**
Bu sonucun gergel
g(t)
pargasrnr
= Cos 2 r-r fot
Sin n
(4-7)
(ktT-kt-)
nkt
Sin Jr-
:
"JP2J
e-Jv
(4.7)
formfilii
)
rl-e
= Cos )tI
rtade
fn{-
edeI)l- LLrLz.
Sinnkt(T
rrL +
t)
2B
ESit
gunu yazabilirLz.
olarak
)
=
s (z- )
=
s tz
('-"
-&
g (Z
)
./f
=
Sonuq olarak;
nu ile
module
(t)
h (
-t)
s (r)
s (
-t) dr
J*
edilmiS
T
2
. Cos2fl
foT
Sinrr-kz
(T- tz-l)
nkzr
Sweep'in
bir
dt
otokorelasyonu,
Cosine
efrisirrin
bir
Sin
formundadrr.
C fonksiyo-
29
PARAMETRELER|
K LAUDE R DALGACIGININ
T
MERKEZ
AO
Al
To
Tl
lv
fo
Iz *
I
g = errrrigr-ix
=
Tr :^
a
I
b 4To
--:TI
h
n
vv=-
I
r2
-
| = S t n v o ls u r e s l
A l
n ^
HU C<*
To
Ar
t2
g e k ial . a c i r i g S i n y o l i n i(nS W E E )P O t ok o r e l o s y o n u
9 ( * )=
>rn x
(Cos 2 p foi )
,
l l
t|
Irr\
h/
I
30
4.'l
Klauder Dalgaclglnln 6zellikleri
GiriS
( 4 .3 )
s: (t)
-
2Iiifnf
kullanrlrr.
bir
ignecik
serisi
vibr:o
ile
S=R
rect
e
)
t
T
Klauder
teorik
agagrdaki
dalgacrgrnr
f
K = Re I
4:7.1
de
h:nd
oaniqliX'i
rial r
hand
deki
crkrntrlr
ro
kayor
np
i|fi
oenic'l
tabi
q:hinfir
bir
spike
oktav
tr:tulmasr
edil-
sonucu
kt2 )
-F
kt2
elde
)
edilmig
otoko::elasyonundan
formt-ille
yaklagr-mrnl
edil-nrig
i
otokorelasyon
Bu dalgacrk
a'i riq
civarrndadrr-
dtigey hat
elde
il
(t<tt-kt')l
/-
rranoldo
bj-r -qirig
-ifade etmek miimkrind,lir.
Sinn
gosterilmigtir.
iki
pikte
tizerinde
+
sweep sinyalinin
( KLAUDER DALGACIdI )
sent-etik
soni.k logdan elde
-L+
L)
hir
(fot
?fli fn,e4l\-L!(rt-
i
|
gekil
olarak
(Ri.cker) dalqacrfr
olacaktrr.
goziimii ile
denkleminin
sweep sinyalinin
izin,
Cos 2 11 ( f o - "
T
otokoreiasyon
Bu d.algacrk yardrmryle,.
konvoliisyona
"2xi
(r)
S = rect
sinyalinin
ve Klauder
sismik
d.a1ga formu tiretilmiS
uygun bir
Klauder
gir:ig
hesaplanrr
kolayca
iiretilmis
mis bir
(4.1.1)
rGt
hesaplamalarda
olarak
)
. Sin1.1(kt-r-kt-)
I
Bu denklem yardrmryle
iqin
(1960 )
in
verilmigti.
Denkleminde
fonks iyonu:
Klauder'
otokorelasyonu
d.algasr-nrn
sinyali
boyunca
.
r
dalgacrgl
iki
oktavlrk
q ' ir rn: r- )z : l ' i n - i n
on
r
n
v - r rk
s l !c
r \Y r aq r
u a
simetrik
saglayabitmek
t
m
r ( r Lp
. ! - kr \o
u .z !
olup,
igin
rf qr -ryr
vlb-
merkez-
--
31
pik
deki
igi
genli!'i
srfrr
bize
bu bilgileri
(impulsive)
giacr$rnr
gibi,
ha az olan
bu
sinyallerde
yan
az ve
salrnrmlar
uzunluSu
genigler
kadar
sinyalin
trr).
sweep sinyalinin
pikin
ise
orana
azalma
genli$i
merkez
cr$rnrn
Ricker
tanrmlar-
iizerinde
Pat1a-
dalgacrfrnr
de Klauder
pik
dal-
sal-rnrmlarr
iizerinde
sahiptir.
fl t
oktav'dan
pulsr)
Merkez
o1u$ur.
gok yavag
daha
dalgacrgrn
az)
girig
uzunlufundaki
dolayr
elde
salrnrmlarr
sonra
bir
bir:
sahip
Eger,
sa-
olacakmer-
mer:kez pi-
ydn
salrn:-m-
Sweep sinyali;rin
Klauder
azalrr.
sinya-
bilgileri,
genli!i
eok
par-
di.Ser
Calgac:-$rrr
crijinal
gdsterir.
gosterir.
pikten
arttrkga
yararlr
salrnrmlaran
yan
genigfiEi
gosterirse,
sinyati
faktdriinden
genri!'i
band
verilir.
ile
gtiriilttiyii
yan
ra$men b
2n-l- ornele
di!er
da-
olmasrna
n ornek
fonksiyonu
veya
katr
yaklagrk
(Ornegin;
yakrnlarrnda
(1.5
ikj-
Yan sal.rnrnlar
6zerlikleri,
T/ Af
band genigliginde
dr-grndaki
ve bu durumda
orananL
(otokorelasyon
azalmasrna
bilinir.
Ao ve
zarfrnrn
sinyallerinden
olarak
kaynaklr
defigir,
dalgacrgrn
yaklagrk
pikin
kaydr
"ibro
sinyal/gtiriiltti
zamanla
genis-
n
orrzr;dsflgg.
r/vrj\
anali.zininde
oktav
Merkez
yan
ve
sinyal
pik
b bj.r
ot-okorelasyon
genrik
lri n nan'l i xi
merkez
olarak
tarafr
fn'rn
sweep sinyalinin
izundur
yrsal
lar
her iki
analizinde
verilerinin
bo'ln
artar.
sonuna do$ru
kez
mutlak
frekans:r
verilerinin
dalgacrgr-nda
farklrlrkta
gararl-
Merkez
vibro
2bo dan daha
^-1^-.
merkez pik
kullanrrrz.
Klauder
daima
To;
kaynak
kullandr$rmrz
merkez pikin
bo'r
saglar;
To
-
Eger biz
zaman aralr$rnr
kesim noktalarr
bo^
_
yan
+ ve
ve birinci
alrr
sak,
1i
oldukga btiyiikttir.
Asr
ise
Ao/Asr
dalgacr!tnl.n
zarf
fazLa
Dar
edilen
zarft
genliSincleki
yan
salrnrmlarda
girig
bandrr
Klauder
qenlik
maximum bir
20.b
kadar
clalqa-
bir
zaman
3Z
sonra hala
20 dB o1ur.
fo = 30 cps isin,
kansr
yan salrnrmlarr-n
merkez pikin
bu A6 d.ir.
genliginde
Teorik
civarrnda
durumda
yalrnrn
ortalamasr
gekil
4.L.1de
dalgacr!:-)
rilmiqlir
iyi
giriS
okt-avrlk
iki
sweep sin-
frekansia-
qok yakrn
otokorelasyon
6l_ur.
sirryali.
qdstijril-
et]<ilerj.
j.e:rn a) 4 , b ) 3 ,
sinyalleri
bant geniglikle::i
f rekansla.r:r parantez
arrnmr-sr
i.qersinde
qoste-
ys4!.
i$necige
arttrkga,
otokorelasyon
sinyaii
daha
fazLa
yaklagacaktrr.
E!er
dalgacr!^rn
salrnrmlarr
gok olan
ruma
kayrtlarr
vibro
bandr
nir.
Bu durumda 6rnek
olarak
E$er
ard
olaylarr
arda
yansrma
otokorelasyon
sinyalinin
Merkez
pikten
nfmlaf
1 'e v e 1 . b o r ^ A q \ l n n ' l
sonra
Tr
qok
(63-Br
sinyalleri
elde
fazLa
10-e
$ekil
sismik
gok
zamanrnda
: rr n
olursa
eok dar
otokorelasyan
tizerinde
=
helirleyebilme.l<
f1 ve f2
band Eenigliginin
(tz1
(ornegi-n
Vibro
su de$relere
sinyalinin
Bu Sekillerde
(f 1) ve bitis
t2/tt
dir.
vi_bro giriS
r/3
ki
dlgtimlerin-
= 1 olur.
f|/fL
kriterdir
fo 96sterilen
Band genigf iE-i
ise
bir
E!.er biz
61gersek,
faydalr
(fZ1 frekanslarrnr
ve bitis
2, d) 1, e) 2/3 ve f)
baslangrs
Ab/Ao = l_ ise
iizerinde
meye qalrSrlmrstrr.
c)
pulsrnrn
1
veya fo = --i-
2bo
azalma orur.
= 4 ve Ab/Ao = 1.5 olur).
f2/tt
olan
sanj_ye civarrnda
Ao/Ao = 1.5 c-ivarrnda olur
ise
baglang:-A (f1)
(Klauder
bir
ve merkez fre-
gukurrugunun genli!.ini
pik
olarak
T1 ve T2 peryodlarr
rlnl-n
20 dB lik
ilk
sinyal
sonra 0.7
Ab/Ao oranl- otokorelasyon
4 veya r/4
oktavlrk
7/3 oktavlrk
merkez pikten
drsrndaki
den birisidir.
isin
Orne$in;
ardr$r-k
ve
yan
gdzrenen
yi
.
eok
, yail
tsu du-
yansrmalar
96zle-
gijsterebiliriz.
salrnrmlarr
bu
gibi)
edilir,
reverberasyonlarl-a
gtiqlii
OefyOdUdUf
10-f
Hz.
giislti
olugmug
olaeaktrr.
yan
salr-
33
:
uKrav
nl-!---11A1.^
AI
c)
( 1u- 16 0 h-z)
(12-48
2 Oktav
b)
Hz)
(10-80
3 Oktav
d)
I
Hz)
(20-40
Ok',av
Hz)
IiII
rTt{
e)
2/l
(46-14
Oktav
s\{eep sinyal:-
otokorelasyon
ijq terim;
f)
Klauder
Sekil4J..1;
rinoe
Hz)
rl:la>nr'lrlrrr.
band
crpn'i
dalgacr!rnr
1) Dalgacrgrn
pikine
tanrmr,
oranrdrr.
*
O}:tav
(6-?-81 Hz:)
Otokcrelas','c;:
/
pnls-r- uze-
c l 'r i4 l: rJ ' i n i n
y
tanrmlamada sok srk
2) Ayrrml:_lrga,
1) TANIM; En biiyiik dalgacrk
dalgacrk
r q !
L/3
pikinin,
Dalgacrgrn
kr.rll_anrlan
3) GeniSligidir.
bitisikteki
band genigfiEi
en kiiqrik
arttrkga
ta_
nrma da artar2) AYRIMLILtK; Ayrr-mlrlrk,
trnr
,k \eEc {--ri !l ryi -
kans
ieerigini
10 Hz lik
rrlrk
yerdeki
siniis
saslarken,
genislik
arttrrarak,
dalgasl-nl-n
100 Hz lik
dalgacrgrn
olarak
ayrrml:-lrk
diisriniiltir.
geligtirilir.
otokorelasyonu
siniis
arn pikinin
0.05
dalgasJ-nrn
srfrr
Dalgacrkta
fre-
Ornegin;
saniyelik
otokorelasyonu
hat_
bir
Bir
ayr.r_m0.005
5.+
ayrrmlr-11k gdsterir.
saniyelik
3) CENiStif ; oalgacrg:-n
dur.
Dalgacrgrn
genigligini
z a m a n d . ad l q i i l m i i s
basitge
siiresinin
gu formtille
uzunludu-
veririz.
T-2
Banda Geniglig'i
Salrmr
-r+
I
I
t.
t
A
'?
Qr^zo a n
=::"tr
Tanl-m
=
A2
5-t-7
to Hz
l7Z
I
zu-su
tlz
tu
t7z
1oo-110
"'**ffi1fti[|ul*
IU
$eki 1 4 .t.2
Otokorelasyon
dalgacr$l-nr
rl_K ozell.rkl_err.
n
TLZ
fuaq nl l rr tmr t
r
qa)\/ /
r -f Lm{ ]l t t I I r ! Jr\ ', l
r1:
Cin'r
q.--
35
4 . 2 S w e e p s i n y a l i v e K r o s k o r e l a s y o n u ns / N o r a n r 6 z e l l i k l e r i
kadar,
Simdiye
genigti!inde
yanr- sl-ra
tii
Bizim
herhangi
kaydetmek
bunlarr
len
biitiin
enerji
gtiri.ilLi.isii
ve
ni
belirleyen
(T)
da,
iyi
olup;
olan
kaynaktan
rin
Riizgar,
sanayii,
$inde,
rr- B-45
Sweep sinyali
6rne$in;
50 Hz 1ik
Hz arasrnda
segip
igersine
yiiksek
Eger
igersine
kroskorelasyon
sa$Ianmrg
tek
bdyle
tek
islero.i
genelde
iqin
sinyal
olup,
insanlar
bir
iyi
en
gtizet
ve
sweep bandr
ile
Tc,plania_
fazla
kaynaklanan
frekanslr
bir
6nem"-
stiresinin
Veri
gr.ir:illtr.isti,
frekansl.r
iki
bu agamada
arasrnda
geliSi
gerilim
islemi
kaydedi-
band geniSfigi-
ve
hatlarrnd.an
bu giiriiltiiniin
masr- dnrenebilir.
girerse,
artrrmak
gtiriiltiiler
araglar,
olay-
kapsar.
frekanslarrnrn
gelmeyen
giiriil_
gelen
enerji
Sweep sinyalinin
gerilim
Ayrrca,
canlrlardrr.
olmayan
Bunun
6rterler.
drsrnda
oranj_ geliStirilebj.lj_r.
yiiksek
1ik
cevabrnr
sinyal
oranr-nl-
kaynaklr
band
birqok
yayrnrmd.an
gtlrtiltiiyii
rriltiilerdir.
kaynaf r;
Sinya1
yapan
yer
elastik
sinyali_nin
tartrsrldr.
girisim
edilen
Kroskorelasyon
degisik
50 Hz
giiriiltiiler
garrg:-T:-z.
bitj-S
Sinyal/Giiriiltti
karg:-lagrlan
sorun
sinyal,
Birincisi;
ikincisi;
bir
arzu
Sinyal/Giiriiltii
baslangrg,
seqimidir.
daha
bunlar
elektriksel
Vibrosismikte
aSama mevcut
dogat
gi.irtilti.idiir.
ise
sad.ece giris
sistemde
tanrmlamaya
veya
li
sismik
istedi$imiz
olup,
olarak
salrnrmlr
bir
vardrr
lar
alet
yan
olan
kaynaklarr
gtiri.iltii
olay
bir
gii-
giirtiltijIe-
gevredeki
olav
di_{er
qirdi-.
s\^/eep frekansla.iqersine
sr-z-
sweep bandr
s/N
oranr-
olur.
Sinyal/Giirtiltti
agaEr-da verilen
oranrndaki
formi.illerle
ifade
artrm
Landrum (1970) tarafrndan
edilmistir.
36
= 20
S/N artrmr
Burada; D = T.
At
f1 ( fn < t2
dir.
/
r
/
e a
fn
: Giiriiltiiniin
fn;
Baglangrq
dan giri$
s6vle
T = Sweep siiresi
Af = Sweep bandr
dir.
frekansr
frekanslarrndan
ve bitis
sinyalindeki
ifade
S/N orana
artama
r
_1
ur
\/D J
= 20
Iog
|
L
sweep bandr
eevreden
von
Y
!
cre'l isi
*
i s I om'i
4
errr4
birisinin
-riizpl
S /N
fO
igirs
hir
Y v ! ! y !
inde
i gin
=
l t o g .' ",n
20
tf tnt 2
(Saniye)
z !r! .
u
fLnr r l
/
\
(uz"1
!Fr l
\vrsa
f_n2 >
f1
Olmalfdfr.
Kayrt
sisteminde
en alt
kesinr frekansr
(Iow-cut)
fnri
Kayrt
sisteminin
en tjst
kesim frekansr
(Amplifier
filtrenin
W; Miimkiin oldulu
kesim frekansr).
kadar
giris
S/N oranrndaki
artrm,
riS
band genisligi
sinyalinin
sismikte
dalgalarrndan
ligi
(4.2.3)
I
fnr;
anti-aIias
Vibro
Krosskorelas-
J
jr
.Fr n
r1
rz.s.
ik
basarrlrdrr.
ldB
\r
W - Gi.iriiltiiniin band genigl igi
ryrr T --
traf
oldugunda
oldukga
uzunl ugu
Sweep sinyalinin
sl-zan riizgar,
\lr.w
L
daki
Bunu da
olur.
._-_ I
!-
A
--^>(i-.
v!rlsY!r1r
kat
( 4 . 2. 2 )
ne sahip
diize
artrrrnak
oranl-nl-
s/N artrmr
T -
iki
aynl-sr- cldu$un-
edebiliriz.
S/N artrmr
oiiriilfiilori
(4 .2.7\
dB
en iyi
sa$lanrr.
7-71 Hz civarrnda
uzun ve tamamen f 'yi
sinyalinin
uzunlufuna
ve frekanslarrndan
S/N oranr-nr- arttrrma
E!'er etkili
ise,
girig
yizey
ihtive
baglr
ederse
olup,
gi-
ba{rms:-zd:-r.
Rayleigh
tipi
yiizey
dalgalarr-nr-n band genig-
sinyalinin
baglangrq
frekansr
37
L2 Hz segerek
fr'i
yiizey
iizerine
yizey
,
dan ayrrmak
oldukga
tii
ile
testleri
1anrr,
zenleri
bu
ile
saflayacak
giiriiltO
uygun
veriler
dalgalarl-nl-n
zordur.
yiizey
dalga
bir
yayalrmr
dalgalarr-nr-n
band genigliEi
dalgalarlnln
binerse
yijzey
arzu
edilen
frekansrnr
Bunun yanrnda,
dalgalarl-nl-n
frekans
dnlenebi1ir.
sinyal
sinyal
sahada
boylarrnr
sdniimleyerek
alrcr
sweep sinyali
seqilerek
en iyi
toplanmaya
galrgrlrr.
frekanslarr
frekansrn-
yaprlacak
ve dalga
Eger
boylarr
ve vibro
giiriilhesapdi.i-
S/N oranrnr
JU
4.3 Sweep Sinyalinin Sentetik Olarak Hazrrlanmasr
Bir
sweep
ddrtgeninin
sinyalinin
zarf:-
dalga
agagr-da $ekil
formunu
ve
otokorelasyon
dik-
de qdrijlmektedir.
4.3.1
Lr
4.3.1
$ekit
Sentetik
t2
b=KerecE(rre
r-.ia
r\
+-
S=rect(')Cos
Sweep Sinyali
r
2F
(fot
lemlerde
sweep sinyalini
ifade
etmek
z-
)
+ kr-)
2
(fot
2
Sentetik
+ kt'
n denklemini
fl
s = -i-
denk-
mtimkilndiir.
(
s = Re I rect
L)t
yazrlan
agagrda
(tUr)
exp
r rl
( t o t + k t ' ) 'it . I
('ni
,J
J
\
Cos I z tt (fot + k t 2 / 2
L
S = Cos (2 )t fot)
Cos (
y tct2 )
(2)
sin
(2 N fot)
bir
genel
s-i-n ( nt t2)
(4.3.1)
9imdi
sinyalinin
Klauder
dalga
Y (t)
!rEoerL- ,1 . r
tarafrndan
formu
isin
verilen
yazrran
: R e c t ( L / T ) e x -pL l z
1 i
ise - +
r =r1
T'-J
tsise-j-;. :
\\'
t
denklemden
(fot
^a
)a
+ kL'/2)l
; merkez frekansr
k
; frekansrn
(4.3.2)
I '
/ r yT
\2
(4.3.3)
.m
\r
/2
sriresi
fo
sweep
ba$layarak
rzazr'l
T = pulsrn
lineer
zamanla artrm
aralr$r
rhi'l
4qvr!r!.
i -
39
sweep sinyalinin
Ract t-{-f
Module
fl '
gergel
fonksiyonunun
yerine
t
i-^---i
lineer
yazmak miimkiin-
(4 .3 .4)
--koyalrm
v e 'b u n u - - ?T
1 L ' ^g. -i LL. ri r r ru- r. i--r €f o^ -nt -k^ s. : i. y- ^o- n
genel
daha agrk
+ r.t2/z)
(L/T)
Rect
/+\
da tanrmlarsak,
(fot
cos 2 n
edilmiS
krsmrnr
sweep sinyalini
/
a(
ar(*
daha uygun
I
ararrgrn-
g6y1e ifade
edebili-
riz.
v
(t)
- A (r)
f
(t)
= fo
(t)
Orijinal
= fo + kt
f1 den t
2nf
(r) .. (4.3.5)
(4.3.6)
denklem (4"3.4)
sweep uzunlugunun siiresi
gak frekans
cos
+ Yt2/Z
= Aflbf
(t)
fi
= a (r)
cos 2n(for+kt2;
T idi
= -T/2
de Rect
ve
(t/f)
yi
T/2 \<t (T/2
ve en yiiksek
tam:_nlarsak ve
arairgrnda
en a1._
f2 ve t = -+-
frekans
L
aLrrrz.
f.I <t2
dir"
Denklem (4.3.6)
f1 = fo
T
L = -t
alrrsak
Boylece;k=
da t
y (r) =r
- -+-
a1a1rm
z
k T/2
(4.3"7\
f2 = fo + k Tl 2 olur
(f2-fl)
Buradan (4.3.5)
-
fo=
/rve
denklemini tekrar
(l
(r) cosInt
(4.3.8)
(fz+fI,)
/
2idi.
yazmaya galr$rrsak
/ r (t,
(t+r)-r1 tt-,rt)l
')
(4.3.e)
t
n'rrr-
t
=
rF
2
de f
fonksiyonu
bir
magnitr,ide sahiptir.
r = L/2r l t, (t+r) -rr (t-r)l++
ve f2 esitlenmez.
t
= T/2
rjB u
sad.ece anlrk
f2'ye
esittir.
frekans
er2+r\)
dedildir
ve
(4.3.10)
40
At;
sak Y (t)
yi
Veri-nin
6rnek peryodu ve t
asaSrda 96sterildiEi
- A (n At)
y (n A t)
cos
(4.3.11)
denklem,
-m/ 2 (
Bazr tipik
1rr
"
( */2
A (t)
AT, T = m Af
alrr-
hesaplayabilLriz.
(r
IrJn " Z *
(f2
(n+m) -f 1 (n-m) At)
|
aral-:grnda hesaplanmrg o1ur.
sweepler
ve module edilen
gibi
- n
(4.3.11)
denklemini
fonksiyonu
bdylece
kullanarak
gdsterilir.
yaratr-
i1
+l_
5. ViBRATORLER|NCALISMA PRENS|PLER|
yere
Vibratdrler
bu kuvvete
a) Vibro
vibro
bir
yere bu tabla
Vibro
+
Ilidrolik
i r-i -
eder.
eok
giiqlii
vibratdrler
igin,
eok
c)
Tablo
ile
agagr
sarkrtan
sinin
titregj-m
hareketi
6n1er.
titresimini
konumda bulunur
gelebilecek
ve
tabla
yrrtrlmalar
d) Diigey bir
yerlegtirilmis
yerlestirilmistir.
saft
ve saftrn
oldu$unda
Yaylar
af rr
dir:ek
bir
boylece
tablanrn
iist
dnlenmis
yet:e temas
gerekmekted j-r.
qerqeveler
olarak
hava
yt';.karrr
kamyonu
araglar
arasrndalii
kamyonun gode-
zinciri
kaldrrma
yiikseld.i$inde
Olmalfdrr.
sabitleStiril-
il-e
tiim a$rrlr$r
kamyonun
bdylece
tablayr
perlrodr:nun mini-
qok hrZir
ilst'-inde
kaldrrrr,
yaylar,
tabla
ile
ytk-
algaltrlrp,
Hareketin
tabla
hareketi
kotlarrn
sert
yer kiitl.esi
kamyonun Sasenine
silindirleri
Ytiksek
tablasr
tablanrn
hafeketi
-I.
hidrolik
vibro
kuvvetle
olmalrdrr.
sahip
o1up,
olmasr gerekir.
bir
:'! n:1m:-rrijftgelme
rYfrrt
hareketin
rnis ve
Ayrrca
hidrolik
tablasr
izleye-
agrklayabiliriz;
uygulanrr.
iqin
hafif
isin
edilmesi
dzellige
seltilebilen
mrrmnlmeqt
vasrtasryla
dnleyebilmek
kayrplarr
hareket
b)
gdyle
t
5.1
$ekil
2xL metre boyutlarinda
yapalmrg olmalrdrr.
cisimden
birlikte
yaklasrk
tablasr
salrnrmlarr
frekanslard.aki
vardrr.
galrgma prensiplerinr
rek vibratdrlerin
uygularlar,
kuvveti
saltnrm
de itme kuvveti
bir
kargr
biiyiik bir
i1e
torbalarrnda
serbest
meydana
olur.
merkezine
sa9lam bir
krsmrna yakrn bir
yere bir
sekilde
piston
A')
Kamyona!rrlr!'r
A1 galtma
yti'kse-1tme mekanizmas r
Saft
'i nrli
Aq:|1r
Pi ston
!,,1.1
.;.i:,L
^ornorzoc
Y L.4
Kaldrrma zinciri
V
* *a-rzz
,.li:j'' -1
Yer
l1r;;i::1
gekil
5.1 Vibro
gekil5.1de
e rs!
rl u
i
bir
o
o q f c Lr Ei l! m i sI l fr il rr r-9
Yva
sekilde
asag'r iter.
tablanrn
Lr!
kayar.
pompalanrrken
tablasr
Tr qav hr ql a
.
Piston
ve
niqi'crnrr
altrndaki
yerin
ve tabla
Genellikle
dtisiik frekans
edilen
kadar
de$itdir,
hareketleri-
agrr
vardrr.
men hemen sakin
coli-
Yvrr!.
i n o - c i n>. :' _l r : r : € .
rV=!
qCk
l:ahat
kiitlesini
kaldrrrr
ve tai:1ayr
kargr
iistr.inoen ger-i qeki|nesi
itme
kr.itlesi
duruma
alternatiffi
bir
geqmesi
titregim
Yiiksek f rekanslarda
hareketin
kiitlesinin
ise . harekor
ve
algal_t-r1r::.
yaq
sa$Ianrr.
yapalmas:- ile,
durumlarl-nda hareket
Yer ve hareket
durumda olup,
oj_an t-r:r;i:i kr,ir*
hic'.roli.k yag
siirekli
rilir.
l.ir
kar$r
igersine
serbest
arasrnda
ona
silindir
Daha sonra yaql-n pistonun
- 1 -*
P o m p a r a m av e b o S a l t m a i S l e m i n i n
itme kiitlesi
Jc ri r' rl r r uirr! r
itme
c JL
- nvn lr rr nu l r a
a -rl #u rr r l d
pompalanmasl- ile
r/rD
tabla
ve
iistiinCeki
rri
Boylece
S.erkrtrna dr.izerri
kiitles-i
aynl- anda kargr
rma
i
Y
kargr
meydana getiktitlesi
arzu
kargrlrklr
kritlesi
he-
btiytik krsmr yerde meydana
43
5.2
$ekil
Burada
yag yollarr
baglamak
fazra
iqin
ton
saftrn
yag
yolu
argak
Bu iki
ileri
ve
geri
tarafr
iistteki
Servo
ydnfinden
yiiksek
bir
elektrik
motoru
Vibratdrlerin
megiapascal
dir
sonra
larrn
alanr
grkrgrnrn
cevabrnr
yer
gdrmek
degistirmesinin
durumda
ve grkrgra-
bir
hat
ite
siirekli
ola-
pompanr-n ytiksek
ve yer
a$aqr
i_ti-
sa$ian.rr.
yag
akrg:.
yaratrlmasrn:_
ve
10C-
sa$lamasr
ana $emaya sahip
qalrStrrrrki,
Elektrik
olup,
gemayrda
pilot
qalrgtrrrr-
motorun
basrnglarr
servo
sribapta
(2300 psi)
"*2
ise
. $ekil
dlstisfi
ba$-
saglanrr.
drr.
65
i.ki
erkr$rna
siyah
1,6 litretik
galrstr-rr-r.
16 mega pascal
iki
arasrncLa
bir
pis-
Buradaki
srgramasr
operasyon
(100 Kilonewton)
frekans
geri
kaybol-
pompasrnr_n yi.iksek ve
baglanrr
frekanslarr-n
(2900 psi)
pistonun
vibro
yerin
sweep jenatdrtnden
masr- bir
Eger
silindire
gema ana makinayl_
pilot
tan
Sol
gogu modeller
6nemlidir.
bir
ya$
elas-
Bu nedenle
anahtard.ar
so1 durumlar
sribap saniyede
kadar
iki
yagrn
ve yalrn
hareketlerde
gekilde
salrnmrgtrr.
Sa9 konumda ise
200 Hz
ve
genig
stibap"rn
qift
Hareket,
saf
Bu agrlrm,
olmamalr-drr.
olarak
baglar.
silindire
yerlegtirilmistir.
siibap bir
o1up,
kadar
"servo
alternatifli
96sterirmig
1ir.
gok yakrn
artrnda
btitiin
krsa
iisttindeki
tarafrna
basrng
kadar
fistiine
herbirini
yeteri
iqin
ve
qalr_grlmrgtrr.
aqrrmrstrr.
frekanslardaki
yeteri
ranmrgtrr.
rak
akmasr
gaftrn
tistiinde
iqerisinden
ytiksek
mamasa iqin
Sema gdsterilmeye
pistonun
saft
miktarda
tikli$inin
rrn
de temel
olarak
genel
basrng
civar:-nda
vibratdri.in
5.3
de vibro
giicii
differansiyeri
kalrr.
23.000 Libre-
tablasrnln
pargacrk
hrzr,
Burada
]n:-zr;
ve
20
harcandrk-
basrng
gosterilmiStir.
miimkiindtir.
olarak
genlik-
pargacrk-
pargacrk
hrz
44
artr-mr-nrn integralidir.
art:-mr , h:-z artrm
Bir
grafiSi
hrz
frekansrndan
iizerinde
ba$rmsrz
6 dB/Oktavda
sek frekans
bdrgesine
baSrmsrz ise
6 dBlOktav'd.a dtiSiik f rekanslara
Hz.lik
frekans
aralrgrna
gdzlenmektedir.
koruyamaz.
et.kili
bir
diiserken,
frekans
baktrgrmrzda,
Bu aralrkta
vibro
ei.inkii servo-siibaprn
sabit
sabit
yer
ytik-
degigtirmeden
diiger.
hrzrn
sabit
bir
kuvveti
basrncr
hrz
diiger
10-40
oldugu
ve pompa
akr muhafaza edemez.
ciilr>
rr
r ePJ\._L
kiitle
T{-mc
$ekil
5.2
Pistonun
hareket
gemas1
T(fil-
-i
o *- i
43
?o
Frekons
1
Hrz
C e v ob r
Log skolc
S o b i tH r z
Sobithrzortrrnr
\
rn/ a
*-Yirksek Frekons
S o b hy e r d e Q i s t i r m e
-2Oda
$ekit
eok
fazLa
ruS
dtiglik
r-izerindeki
6 oB/Oktava
1ar,
silindir
men,
yagi-n
1r
1r
driSer.
s19
(yiiksek
bir
seviyelere
vibratorler
(l
ton)
ve
seviyelerde
iyi
bir
frekanslr)
vibrat6rler
garparak
krsrmdaki
hrzr
etmek
durur.
diisr-ik frel:anslarda
qok yiiksek
vurulur
vibratdr
qok
ve
genig
yapmak
frekans_
Sok genis
Bu tip
hr-zrn
mevcuttur.
aralr-
zorcl.ur.
iqin
ozel
vibratorlerin
earpmalarr
ayrrmlrlrk
raq-
cevabr
frekans
qok
gonderebil-mek
vardrr.
daha
Vu-
mesafeninkrsalmasrna
dolayr
enerj i
tabia
rnuhafaza
10 cm. )
yardrmryla
salrgabilecek
qok biiyiik
bu
hrz
piston
arasrpdaki
Bu faktoroen
(dr-iSuk frekanslr)
Ayrrca,
siibap
ve
bj-r
olarak
Sonuq olarak
servo
gok derin
kutleleri
(tipik
srkrgabilirligi
dr.izenli
sabit
gerektirir
srnl-r
driSer.
1B dB/oktava
yanrnda
frekanslarda,
bu
ve
grkr-sr-nr-n 6lqiisii olarak,
vibro
de!igtirmeyi
)'er
$rnda
5-3
saglamak
Bu tip
(23 cm. )
igin
Bunun
amaqitme
olur.
6zeL amaq-
vibratorler
qo
ise
genelde
ler.
Bu iki
^ .I J \rl -.;.) ^ '-lL Or ! r
cJ A=y x 1! q Ja 1 rq zr r n vv ir ! !b r ast dL vr!l e r!
v
ise:
v- t e" - l i
le
yer
getirir.
Sistemdeki
jinin
ile
yayrnrmL
soniim ise
t
v
yer-tabla
temasr
gekil
5.4 de gosterilnistir.
sistem
meydana
sismik
iIe
yerin
siir-
engebeli
yii'-
tablasr
de!igir.
temasr
(dB)
frekans-decibel
Iarda
sorun
cevabrdrr"
yataklarr,
dere
diSer
garpmasl- ve
Vibro
yer
ile
tabla
e 4 s
sr-irtiinmenin
(kuru
yerlerde
zcvl er - or'lrr sahalar)
sabit
frekans
rezonans
bir
bir
srra
temasrn
saglanrr.
vasrtasiyle
degigtigi
tiinmesinin
gegmesi
harakete
Tablanrn
yanr
cevabrnr-n
arasrndaki
tablasr
vibro
(15-75 Hz.)
amaqlr
de kUllanrirr.
frekans
Vibratdrlerin
genel
arasrnda
tiirii
vibro
sahiptir-
servo-stibaplara
ve ileri
qok krsa yag yolu
eeSitl:-
aSrstndan
ener-
ortam-
aga!rJ.a
+20
dB
+10
SuIu kil
-!,
2o_--
-10
K ltm
m^'l-^
^
rEUs+rr
i
Hz 100
I tt
't'Anr:
r
-
-20
gekil
Vibro-yer
5.4
faz-frekans
Vibratdrlerin
dan daha
onemlidir.
zamant- iizerinde
olan
temasrndaki
temasr
cevabr,
biiytik
Yerdeki
defi$imler
ve
faz
vibro
) cevap e$risi
genlik-frekans
cevabr
Qtinkii faz-frekans
etkilidir.
( Coupling
do$rudan
tablasl-nr-n
kaymalarr
cevabrnyansl-ma
yer
gdsterirler.
iIe
Vib-
47
ratdrlere
dagrtrlmrg
iinitelerle
kontrol
kontrol
mik
te
geleme
kapsamlr
girig
ederiz.
sweep sinyali
faz
dengeleme
iglemi
olarak
Bdylece,
ile
ayni
veya
faz
vibratdrterin
faz
sinyalinin
faza
aqrklanmrstrr.
vibratdrlerin
getirilir.
kilitleme
elektronik
kaymalarrnr
olarak
prensipleri
elektronik
qrkrg
sinyali,
Bu iSlem
vibrosis-
bilinir.
Faz den-
bdliimiinde
daha
48
5 . 1 . V i b r a t c i r l e n i nE l e k t r o n i k P r e n s i p l e r i
elektronik
Vibratdrlerdeki
fonksiyonlarr
5.1.1
sek
sematik olarak
f rekanql
gacrk
kontrol
hrzr
marri=n=
-o'lir.
fon
olgtiliir
ile
rzi l.rrn
Ar'lr
Srlagt:-rrc-rnrn
{-=}r'l ecr hl n
hfZf
P aq ! f g vaq C
v fk
r
ve
iinitesine
kontrol
sweepi
faz
bir
sonucunda
gonderilir.
ayni
ile
r'^r
Faz
i_le
kalr::
te aq vtl rk 'r l a q . rrr nr q. a
faz
anr n
Iqi.Ilr
faz
olan
rH .( :r! F r -
k-aymalarr
h
v qry t + l raq n
r t :m
L r tl ts
kayd:trr-c-r, sadece
iqi.n
tL:qht , ' l
ve
i.inite
grkan
ortaya
gekil
eok dtigiik ve yr.ik-
tu es i m
t l qa
J ts
r l r: U
nGd a
elektronik
getirmek
faza
gelir.
digrnda
VibfOnUn
diQer
fazt
qrkrgr
drrrc:.
ile
sweepi
ayrl- ayra
Sweep jene-
96sterilnrigtir.
sweepi, faz kaydrrrcrya
kontrol
herbirinin
Sweep j&reratdriidrir.
Bunlardan birisi
vardrr.
de bu riniteler
ratorrinden
i.initelerin
l-:ir
-r-L
faz
kar-
hatasrrfa'z
tablanrn
iJ ec ov -
ka.yirrzrnr
degiSt-{-::jr.
Siirici
Foz
Koydrnct
Sweep
Vibrotiir
Jenerotiiril
Foz
KorgtloFtrrtct
gekit
5.1. I
Fakat biz
otokorelasyon
yansr-ma sinyalinin
hala
fonksiyonu
de bunun sebebini
sweep'ine
Faz dengeleme sistemi
gdyle
degigebilir
(pu1se) bir
simetrik
olup olmad:-grndan emin degiliz.
agrklayabiliriz
gekilde
; Tabra hrzr,
kilit]enmigtir.
sistem
kontrol
Dr.izgun ( Uniform, )
49
bir
pargacrk
ortamda
vvFeVJ a
q
^k qa ]wr n
r qa^k
or
hrzr
yayt_nl_ml_
kontrol
l--,,,1rr-n K
a y l - K ^s. r: -m e t r i
hArzl
(diizgtin
genigletilirse
dalga
tabla
90 derece
'i I erl
!ru
!
ri 9cee4rgs li r r u un rdre n
uygulanmasr
kiiresel
hrzr
ile
ona
bu
katr
igleminin
risk
olabilecefini
birinci
dalqa
bir
do6al
getirir
bovu
pratik
Sonucun
olmayan
kilitleme
sweep ine bir
faz
duruma
ortamda,
yarr_
durumunda
ve bu da vansrmala_
gdstermektedir.
Bu durum
Sekj-I8.i..2
de gosterilmigtir.
(a)
Sekil
5.L.2
Tabla
hrzr
de olmasr
nigi
yerde
Eflar
90 derece
90 derece
rvr ir v
h !r n
v
c :q ,
rn ril -rIzva !r o
tilebilirsrfrr
tavsiye
fazrnrn,
kontrol
edilmektedir.
sweep fazrndan
Eger
yerlegtirimi
kolayca
irerlemesi
dnceden
r*lo
: lgacr$rnda
rl .Jr rLr r ^l -. U I l . l I I l v e r i
Bu nedenle
derece mi
(b)
yoksa
g0 derece
i$lem
bu yapalrrsa
(vibro
yapabilir.)trargagrk
goniliip
bir
faz
raporlarrna
90 d.erece mi oldugu
ileri-
elektroh-rz:-nr.n
giderilebilir.
kaymasr
agamasrnd.a her
saha kayrt
90 derece
oldu$u
zaman kolayca
faz
bil_idrizel-.
kilitlemisinin
yazrlmalrrlrr.
50
Vibro
Tablayr
roli.i,
elektroniS'indeki
kaldrrma
kayrt
uyumlu
sisteminin
kayrt
6ze11ikleri,
test
yrt
kendi
yer
iIe
digi
temastnr-n
farkr
tirilen
nasrl
ne kadar
olup
kontbir
degiSik
sinyalinin
ka-
Vibrat6r-
titregmediklerini,
bir
her
son yrllarda
vibronun
ile
tabla
yere
sweepler
kayrt
iiniteleri
kontrol
ie in
si-stemi.
gdnderilen
oldu$unu,
kaydr
tabla
telsiz
titregip
oldu$unu,
olmad.r9rnr
elektronik
bir
piston
sweep segimi,
sweep ve
saflayan
96yledir;
orta
komutunun
kumandalr
kontrolii,
uyumlu
aralarrnda
kuvvetin
faz
siiriig
taSrnmasrnr
cihazr-na
lerin
cihazrndan
ise
pistonun
kontroli.i,
sweep baglama
cihazrndan
filtre,
fonksiyonlar
di$er
gdnder-
aras:-nda
c-i-hazlar:rna
izlemek
)zerleg*
miimki.in olnakt.e.-
drr.
Buraya
kadar
ma prensiplerini
yer
jinin
fiziksel
ya1 olarak
korele
genel
iiretilmeesidir.
tekrar
elektrik
gibi
hidrolik
fr
servo
yer
sarkrtma
hidrolik
ile
a!rr1r$r
yay
tablanrn
vasrtasryla
iiq
Vibratrjr:ler;
)zere gbnCeriler,
bj-r
Seklinde
edilen
tipte
aga$r
sinya',
ener'-
sisrnj"k sii:*
kayrt
il-e
hareketini
belirli
tipte
tablasr
sarkrtma
bir
tabla
sa!Iar
bir
elektromagnetik
dizayn
edilmislerdir.
ve
Bizi-nr
yaygr-n
kullanrlan
vasrtasryla
iletilir.
Tab-
sa!1anrr.
Aga-
r,'ibra-
olanlardrr.
tablanrn
Bu a$rrlrk
stiriiglii,
giiniimiizde gok
ve
gi.icii yere,
temasr
az olmamalrdrr.
runup
Elde
motor
baslrca
galrgtr$rmrz
Vibratdriin
lanrn
olursak;
isin,
enerji.si
galr:j-
vibratdrlerin
edilir.
aqrklamaya
t6r1er
kaydedebilmek
elektrik
olarak
Vibratdrler;
servo
dzetleyecek
olarak
yansrmalar
altrnda
galrstrgrmr-z
agrklamaya
aSrrlr$r
veya
bir
iistiindeki
ve
dtizeyde
agagr
ile
buquk
yay
katrndan
daha
vasrtasryla
ko-
sarkrtma
tutulmaya
kuvveti
galrsrlrr.
bu
Tablaya
e1
fI
bir
biiyiik bir
kuvvet
uygulanan
vurustan
araya getirilmislerdir.
tizere bir
kullanrlmak
sine karsr
t6rlerin
performansanr- grdsteren onemli
giiS piki
dir.
eok iyi
yiiksek basrncr
5 inch
ki
prK
= Piston
prensipler-i-nden
fLziksel
kurallart-nt
(psi i
\ -
cirr.
v 4 ,
titregim
durumunda,
bir
da
2.
bir
H:..z ve
ivm,l
seyal'.r'; et-mc
kiitlen.in
j-se bunun
degrSti-riyor
3.
vard-:-r,, Yercie'fi5:-
ili-si(i
irzer:inde
vai'clt.r:.
fayda
tartr$makta
rnr-
l'rir
l n - t - z t -v ( :
olmalrd:-r.
ivmesi
ASafrda
gaf t
yer
ki.itle
rreyda:ra geti:ii.en
hareketle
Yer:de$i9tj-rme,
dofrudan
arasrnda
Eger
1.
terimi
Bu iig terim
mesafesidir.
$ekil
gibi
d e gdr:iildtigii
5.1.3
zamanda maximum yerde$igtirme
veya
olarak,
maxj.mum h,:-z, a'inrmaximum ir,trne, naxllnunl
meydana gelmez.
yer
Hrzrn srfrr
me srfrr
ratdr
l \ f , v + . r Y
ol.an si.stemin gtjs p-i-
3000 psi
ve baslncl-
vibratdr
iig dnemli
Hareketin
hrzda
z .
,
pound'dur.
nronik lr.areketin
hrzrnda
)
l/FVa i nr:ir- ) ',t Bast ne
(.*2
alanr
piston
Burada,
tirme;
sistemin
olmalrdrr.
karelik
15.000
dir.
birisi
pistonun
miktarr
giis basrncr
iqin
vibrat.dr
ed.ilmiS bir
dizayn
F
Vibra-
parametrelerden
uygulanan bu kr:vvetin
k'iitle-
buraya uygulanan bas:.nc:-n qarparna seklincle verilj-r,
ile
alanr
Tablaya
ve tepki
tabla
Vurusun kuvveti
sa$lanmrgtar.
hidrolik
ilist.irilmis
kiitlesine
tepki
deqiStirme
oldulu
eksenini
yerde yer
frekans
bir
diiz
(sabit)
bakacak olursak;
iligkiye
maximumdr:r. Yer deSiStir-
deSiStirme
kesene kadar k'iitle
brittin frekanslarda
seferinde
ln:-z arasrndaki
ile
a5agl- gelir.
bir
Oktav alealttldrkqa
kuvvete
ktitle
E$er bir
sahip
ise,
vil:her
yer de{istirmesi
3Z
kat
ddrt
vurus
artar.
Bu nedenle en azrnd.an pikten
gerekmektedirb
vurus
az bir
ile
bir
artrrrlmrg
E$er ki.itle aralr$r
tutulabil
pike
ise
ir.
i;rch
var^6F
i <+'i rnc
: --L
rlr!rr
/---a,,,/ -allryE
HLz
'in-h
gekiI
5 . 1 . 3Y e r C e E i g t i r n e ,
Hlz
ve
ivme
/ c:n
i'rp
/ qan
i ve
haraketleri-
dB
'1000
vFDnFA'i
cr
i a'.ir
- l 2 D 80
i cTAV€
lHz
tunt
SekiI5-1.{ Hrzlivne/Yerdegistirne
I 000H2
I UUh:
araslndaki
iliski
2 inch
lik
ivme d.aha
53
S W E E PS E C i M i
6.
Belirli
parametre
6nemli
vardrr.
1.
Sweep Frekanslarr
2.
Sweep Uzunlu$u
3.
Sweep Tipi
ve
Ozellikleri
ESer
lrdrr.
sweep iki
Efer
zugmalar
meydana gelecektir.
hareket
etmes!
seqilmis
oranda
deki
ise
giiriiltii
gdzlenecektir.
E!'er
srndaki
rinden
nrn
bir
olaca!r
Bilinen
sahanrn
bir
agaSrdaki
isle-
Eger
artmasr
bir
edilmesi
kayrt
i.izerinde
oranr-nr-n
ve
Hz.
i.izerinde
yansrmalarr-n
ve
ile
bogibi
filtre
sweep 8-68
Bu durumda
korele
fazLa
soniimlemesin-
40 Hz.
enerjinin
gok
Oktavdan
frekanslarr
aynr- miktarda
Sinyal/Giiriiltii
artmrg
yi.iksek
oldugu
sweep aralrgr
korelasyon
Bu durum yerin
kaydedilip,
sinyallerin
olma-
seviyesinin
gdzlenecektir.
s6ntimlendiEi
fazJ-a oktav
ise
sweep iki
Orne$in;
yansr-yan
seviyede
sek
ve
gelmektedir.
ileri
den
algak
daha
az
daha
gtiri.ittti
kalitesinde
kayrt
veya
oktavdan
olmayacakt:-r.
saglrklr
ise,
iki
aralr$r
Frekanslarrn
da
sweep segiminde iig
Sweep Frekanslarl
6.1
mi
uygun bir
saha iqin
bir
arasr-nbiiytik
40 Hz.
ile
iizerinytik-
veride
kaydedilmedigi
zamanr- B-36
uygulanrrsa,
Hz.
iize-
kayrt
yansr-ma enerjisi
milctar:r-
s6ylenebilir.
sahada
sweep frekanslarrnr
dzelliklerini
6nced.en bilmek
genigligi.
a.
Minimum band
b.
Sahadaki
c.
Yaprlarrn
d.
Degigik
e.
Yi.izey dalgalarr
yapalarrn
alanr
ve
frekanslara
ve
derinligi.
btiyiikliiqii
yerin
cevabr.
6zellikleri.
ara-
belirlerken
gerekir.
54
jeolojik
Tanrmlanmasr- istenen
f.
yapr-larrn
6ze11i!i-
dir.
6.2
Sweep Uzunlu$u
Uzun sweepler
fakat
lirler
gdre daha fazLa tercih
krsalarrna
sweep uzunlu$u
iizerinde de eeSitli
g6yle
Uzun sweepin avantajlarrnr
vard.rr.
a)
1,4 saniye
gereken husus,
cayaca!r
dinleme
b)
rinlere
Eger
daha
sweep, 7 saniyelik
uzunlugundakj- bir
alrnmasr
vibronun
srnrrlamalar
srralayabiliriz.
kadar ener j i iiretebilir.
sweepin iiretecegi
edi-
iki
Burada dikkate
7 saniyelik
iki
s w e e p eh a r -
zamanl-nl-n d.aha fazl-a olaca$rdrr.
sahadaki
fazLa
hedef
seviyeler
g6nderebilmek
enerji
qok derin
ise,
iqin
s'.veepIer
uzun
de-
edilmelidir.
tercih
Uzun sweepin
1)
galarr)
Kayrt
devantajlarrnrda
sonla::rnda
"ghost"
srralayab:-l-irizi
Soyle
yansrmaJ-arr
(hortlak
da1.-
meydana gelebilir.
2l Eger korelasyon
islemi
veri-ig1em
uzun sweeplerde bu islem
Iryorsa,
na alacaktrr,
merkezinde yapa-
qok fazLa bilgisayar
bu nedenle de uzun sweepl-er daha pahalrya
zamamal
olacaktrr.
3.
Uzun sweepler
lara
yol
larr
varatr-lrr.
aqar
Krsa
gelir
ve
kayrt
ve
baz:- vibv-'atdrlerde
frekanslar
iqerisinde
sweep daha
fazLa
iizerindeki
Sinyal/Giirtiltii
mekanik
rezonans-
zamanr-n uzun
6rnekleme
noktasr
peryot-
anlamrna
oranr-nr- artrrrr.
55
7.
7.1
K o N V E N S i y o N E Ls w E E p r E K N i r l e n i
Lincer Sweep
Lineer
liEi
sabit,
sweepi,
siirekli
anlrk
salrnrm
frekansr
gdsteren
zamanla
desigen
siniizoidal
sinval
ve genolarak
tanrmlamastl-k.
Vibro
sismik
Sweepi (7.f)
tekniginde
formtihi
= A sin
s(r)
ile
en yaygr_n kullanrlan
ifade
ederiz.
(f2-f1)
2Y.
fo
= Merkez
f1
= Baglangrg
f2
= Bitig
A
= Sinyal
T
= Sweep siiresi
laud
s (r)
s (r)
t,
o ( t (r
iqin
frekansr
frekans:Genligi
o gekline
f a z a Q l - s - ' r - n li-f a d e
(7974) (7.2\
I
frekansr
Temel denklem A sin
zaman integral:-
t
2T
[*.
Burada i
Lineer
denklemleri
veririr
etmektedir.
ve frekansrn
Bunada Goup-il-
i1e verilmistir.
t
o*l 1
rmt e x p Lrrn f i ( t ) *'.1
I
rl
rmt e x p Lr, (r)t ' ) = sin rl g (t)l
JI
;
-l
Burada;
fi
(t)
AnIrk
a
(t)
Sweep faz..'drr.
frekans
\/.t)
(7 .1)
56
A g a $ r d a $ e k i 1 7 . 1 . 1a d a L i n e e r
degigimi,
korelesyon
fonksiyonunun
frekansl-nl-n
ve gekir7.1.1 c de de oto-
genligi
sabit
sekil7.1.1bde
sweepin sabit
spektrumu gosterilmigtir.
Genlik
frekans
,2
I
(c)
(a)
5
ri
I
Zaman
(b)
^-.,+
sweep ozelI
$EKIL 7.1.1Lrneer
Lineer
cr r ^v rvouount t/ o L s
sr- 96y1e ifade
L
na
r rr uo !r l - rr =r q
r li Y
!
j.kleri
lp- i L L. ^
t. zamanrndaki anlrk
frekan-
f1+kt
(7.3)
edebiliriz.
a fl rr+kL/2) tl
f (t) =
.
k -
Af
/t
Buradaranlrk
frekansrndan
frekans
degigi-m
frekans
Lineer
t=T zamanrnda (t2)
neer sweepi "Linear
Agagr Lineer
;
aralrgr
olarakt=0
ye Lineer
up sweep" ve "Linear
sweepler)
gibi
iki
t(r
,O
ot
sekilde
zamanrnda (f1)
olarak
degiSir.
Li-
Down sweep', (yukarrdj-zayn edirir.
Lineer
57
azalrr.
yiiksekten
agagr sweepte frekans
ken Lineer
yi.ikse!e do$ru
alqaktan
Yukarr- sweepte frekanslar
zamanla artar-
algaga dogru zamanla
agagr sweep $ekiI7.1.2 de gosterilmistir.
Lineer
|JU
AgoQrSweep
('/)qn
z
:a
t! 40
E
tl-
?n
T ( S o n i y)e
?468rOt2t4
$ e k i 1 7 . 1 . 2L i n e e r
Vibrosismikte
yer
igersindeki
tdeal
dilirler.
yon islemi
asagr Sweep
yere gonderilen
ara yiizeylerden
olarak
olarak
|- t { l
T
(+)
*
kaydedilmis
sinyali
: Yerin
reflektivite
arzu edilir.
gelen
oeniqv
t'randlr
sqrrsr!
dedilmig
ifade
eder.
igin, krsa
yansr-maayrrmlrlrgr
girigim
s it nr r lv a l l e r
J
sinyal
konvol-tis-
ve yayl-nl-m karakterj-stikleri
serisi
Boylece birbirine
yansrmalar
bir
(7 .4)
: Konvoliisyon iglemini
bir
-.i-.,-'1.;
Drrryoral
yr.izeyinde kaycre-
x (t)
s inyal
^.i-iYrl-rt
verilir.
: Giris
iyi
1-.iur!
yans ryap yer
({) = p (t) * r(t)
n
u)Yurr -
iIe
ile
gok yakrn
yapmazlar.
elde
edilir.
krosskorelasyonu
sinyaller
arayi.izeylerden
iyi
.
srireli
G
v ! &i r i sr r
bir
ayrrmlrlrk
sinvalinin
sonucu proses
kaw,-*J
yaprlmrg
bir
fd
vibro
(t)
y
sinyali
Y (t)
e1d.e edilir.
(7.5)
yi
formtilii
ifade
ile
ed,erLz l
(7.5)
y(t)=p(t)*x(t)
* Korelasyon
(7.4\
(7.5)
denklemini
=p(t)
y(t)
(t)
Burada ( p
(7.6)
dur.
islemini
f
(t)
S p
) giris
korele
sinyali
krsa
Bu nedenle,
e1d.e edilir.
" li n a a r
ii lori
sahip
otokorelasyona
faydalr
hangilerinin
Lineer
bir
lineer
sweepi
i1e
ifade
etmistik.
( sine
wave
)
L
Sweep S
(1978)
r
-Asin2nltt"+
(t)
taraf:-ndan
sinyalinin
aga$rdaki
2T
Btr tijr
mevcuttur:.
tespit
6nce
edebilmek
igirr
fonksiyonu
agagrda
vedilen
r) lt,0<r(r
sinon-
isin
denklerit
iq.in
)
otokorelasyonu
gekilde
ve enet:-
gerekir.
daha
(,.\
s(r)
ile
arzlJ edilen
baSka,
otokorelasyon
sweep frekansrnrn
otokorelasyon
bancl genisli.kleri
oldugunu
Ba*
belirtir.
sweep sinyalleri
tiirleride
incelemek
otokorelasyonlarana
larrn
olan
sinyallerden
sinyal
otokorelasyonu-
ve yansama karakteris-
ayr:-mlrlrk
bir
vibro-sismikte
diger
nin
sinyalini
serisi
sahip
sweep frekanslr
) L L 9 L L ,
yallerin
iyi
zaman siiresine
bir
vibro
edilmis
degistirilmigtir.
iIe
(t)
p
sinyali
katsayrsr
v L L L L
edersek
(7.6)
8P(t)*r(t)
denklemi
tikleri
ifade
iqersinde
denklemi
qit-oo: rzorin refleksiyon
e ! e Y e t
96sterir.
verilmistir.
@ ( Z
)
Cunningham
59
A (Z) =
n2
sinfl
2
il Arz
d
A ft
. Cos ZfLt fo
2T
o
Burada 1
; prosses
cu agagr.da 9eki1
edilmiS
7.1.3
Otokorelasyonun
nr- ana
lar
lup
olarak
kayrt
giiriiltiiler
olarak
ba!rmlrdr-r
ve diizenli
miimkiin oldu{u
-I/
L f
r iqin
zamanrd.rr. Bu denklem sonu-
ve
+1/ A f
drgrndaki
Yan Luplarr
tanrmlarrz,
kadar
t_ (
de qLzilmiStir.
ve bu noktalarrn
tanrmlarrz.
* atz rr
pargalarrda
sinyalden
gtinkii onlarrn
giiriiltUlere
kiiStik
arasrnd.aki
benzerler.
olmasr
pargasryan Lup-
kaynaklanmrg
sekli
sinyale
Yan Luplarrn
istenir.
lJ
0-8
ST'/EEP
u.D
Ot6kore
lasvon
Sdnii.m zarfr
0.1
-0.1
-u-D
-0.8
-t.0
2
AI
$ekiI
7.r.3
Lineer
sweep
frekanslr
rr-nr-n Otokorelasvonu
siniis
dalqala-
60
Eger azalma (sdntim) zarft
yumugatma i1e
caktrr.
Genlik
kiindiir.
Bu durum $ekil
na S (f)
eSit
sahiptir.
x
Sin
forksiyonudur.
baSLartz.
verir.
daha
dnce
olup
genlik
de bir
otokorelasyonu
azalt:-lmrS
azaltmak
miim-
(Sin
Fonksiyonun
Fourier
spektrumu,
Spektrumu
genlik
hesaplanarak
siniis
d d n i i g i i m i . id e
sagrndan ters
fonksiyonu
iiqgen
spekturumunun
zarfrna
spektrumunun
otokorelasyon
spektrumu
kare
Sweep frekanslr
aynr- genlik
frekansrnda
Fourirer
srranln
Ust
spektrumu-
herbir
d6niisUmii bir
giis
Lineer
Sweep frekansl:-
x/xlz
genlik
bir
genligin
de alt
)"
gdsterilmistir.
olarak
dikddrtgen
7.I.4
edilen
umdugumuz glb:-
Lineer
olarak
"fola-
GiiS spektrumunun
$ekil
arzu
Bunun genlik
(t)
s
ve dikddrtgendir.
yond.e ilerlersek,
(Sin x/x
Onun gtiS spektrumuda,
v
ile
de basit
etinkti sweep, sabit
zamanlar harcar.
karesidir
yerine
sweepin yan Luplaranr
7.I.4
sweep sinyali
x/xl
gok etkili
yan luplarr
saydr otokorelasyon
sold.a Lineer
(sin
ve
kdkiidiir
zaman fonksiyonu
gekil
sahiptir.
genlik
dalgasrnrn
7.1.5
zarft
i1e
eiz:-lmistir.
{ (r)
(nl?
I rs
,In;-,
ZARF.
a
// t l\ \
/ l \
slHx
x'
WT
{ {r)
s(0
ts(01
ZART
ts (012
)
cs||JxI
\XT
>eKrr
t.t.4
T.i
naar
lasyon
Qnaan
sinyalinin
fonks iyonlarr.
zaman,
frekans
ve
kore-
61
gekil
looplarrn
7.I.3
oldukga
7.1.5
ile
grkrs
sweep baglangrq
lufunda
genlik
krs
enerj isini
sabit-gentikli
yaI
bir
istenen
saniye
yumugatrlmrg
Bazenr et-
segilir.
referans
korele
olarak
sinyali
edilir.
ile
Boylece
Bur durumda yan solrnrmlar
maximum enerji
vibratdrlerin
zaman uzun-
daha sonra bu sin-
bir
bozugmug gekil)
sinyalin
bir
Yumugatma uzunluSu
gdnderilir,
sinyali
toplarken
bu duruma alternatif
giiS spektrumu yaratrlrr.
azaltrlrrken
belirli
civarrnda
korumak amacryla
i.iggen genlikli
(gonderilen
mutlaka
yumugatmasr yaprlmalrdrr.
vibro
yan Lup salrnrmr
ancak uygulamada veri
ve sonlarrnda
sogu zaman 250-500 mili
ilk
yumugatma, vibrat6rlerin
Genlik
azaltrr,
enerjisinin
gdriiriiz.
azaltrldr$rnr
nan ?4'i.ine azaltrlmrgtrr.
burada yan
kargrlagtrrrrsak,
i
grkrglarr
korunmus
t.0
olur.
0.8
0.6
Otokorelasyon
f-
Sdnilm 2as11
F
0.1
02
-oJ
-0.1
-0.6
-0.8
Ana
""-
T,rrn
'1-r /__*l<*
!
|
yan
LuplTr
- l.u
t
gekil
7.1.5
I
IT
Uggen genlige
frekanslr
yumu$atrlmrg
sinyalin
Lineer
otokorelasyonu.
sweep
62
7.2
Lineer OlmayanSweep
Lineer
olmayan sweepin esasr- goyredir;
kuvrretlendirmeye
yeterli
siddeti
ihtiyacrmrz
olan
frekanslarr
uzun sr-ire sabit
bizim
yavasga tararken
daha qabukga taranmasrnr
olanrarrn
sweep ti.iriind.e sweep ararrgr
igin
Vibrator,
sadlar.
Bu
degildir.
A9a!'rda sekit 7.2.7a dal-ineer ve rineer
olmayan bir sweep
frekans-zaman iiiskisi
kargrlagtrrrlmrgtrr.
Her ikisindede
sweep 10-100 Hz. arasrndadrr,
ve uzunluklarr
20 saniyedir.
sol
taraftaki
zaman ekseni bir " up-sweep " (yukarr tarama), sag taraftaki
zaman ekseni ise 'r Down sweep "i (aga$r tarama) gdstermektedir.
L i n e e r o l m a y a n s w e e p , z a m a n r - n l - nq o $ u n u d a h a y t i k s e k f r e k a n s larda harcar. gekilde goriirdiigi.i gibi sweep 10 saniyede 7o Hz.te
erigir
ve kalan
10 saniyeyi
70-100 Hz. arasr-n] tararken
harcar.
(d)
-l
tl
.X
d8
I
)lO
I
l0 -l
I
II
o
l0
a
'..1
qo
x
_ tr e n K a n s
x.
f
olmayan
noar
(e)
€
I
Sweep aralrdr
sweep
.P
.10
r
I
-ro
-x
!
!tsrrQ
$ekiI7.2.I:
Lineer
olmayan sweep ornegi
a) Sweep-zamanarasrndaki
b) Frekansrn
fonksiyonu
c)
sweepin otokorelasyon
d)
dB 6lqeginde
e) Bir
logaritmik
iliski
olarak
gizilmi9,
frekans
sweep aralr$r
fonksiyonunun
spektrumu
lineer
sweep'e iliskin
olqegi
rizerinde
spektrum.
aynr_ spektrum.
63
Sweep aralr-$r
aralr$r
7.2.1
$ekil
d.a inceleyerek
spektrum mevcuttur,
birincisi
ise Vibro
(vurus)
etkisinin
yon forksiyonudur.
sweep in
gibi
Bilindigi
lasyon
fonksiyonunun
genlik
f r I rrlrr-
.
Seki 1 7.2.I
c de,
Yvrr+
zraxari n j
r 1r p,
vibro
v
I
ga gdriildii$ti
gibi
lineer
yi.ikselen bir
kanslarrnda
(b) deki
Rrr qr^7eep iqin
e + !
9eki1
7.2.1
iliSkin
bir
d de
(c)
dlseEe
spektruma
de dfizenlemek
lineer
q|zilmiStir.
olur.
a)
"Exponentia1
b)
"Quadratic
c)
Ters
d)
"square-root
Lineer
bir
Sekilde
oran-
kargrlrklr
frekansla
aql-k.-
orantrlr
6nemli
nokta-
yavas taranmasr
merkez
ayni
frekansr
bi19i
ae ise
vurugu,
olmayan
lineer
frekansrn
6 dB/oktav'a
sweepi
qesitli
Bunlar;
sweeprl
sweep"
sweep
sweep"
ters
yi.iksek frekanslarrnda
(e)
vibro
ile
olmayan sweepin di.is'iik fre-
noktasl-nl-n
gibi
Otokore-
sweepin spektrumu iizerinde,
spektrumunun
miimkiindtir.
Lineer
Lineer
alan,
gevirerek
sahip
ikincisi
giz ilirse,
olarak
Yilksek frekanslarrn
de oldugu
dB 6lge!inde
logaritmik
spektrumu
olmayan sweep direk
kesim
iki
fonksiyonunun
sweep aralr$rnrn
oysJ\ulr
kuvvetlendirir.
kaydedilen
spektrumu,
otokorelasyon
spektruma sahiptir.
olmayan sweepin
mtq'Ftr
kendi
itgilenilen
spektrumu sweep aral:-!r
y1 daha vurgulamak gerekir.
bu frekanslarr
olursak;
Buradan Sunu sdyleyebiliriz;
sinyalinin
LyLv
Li-
spektrumund.ur. Bu, sweepin otokorelas-
spektrumu sweepin karesidir.
r r r + Y
Burada sweep
4.5 Hz de sabittir.
sweep aralrlr
Ayrl-ca spektrumlarr
lineer
gdsterilmiStir.
10 Hz de 25 Hz/sn ve 100 Hz de 2,5 Hz/sn civarrndad.rr.
neer sweep'in
olarak
b'de
(Karekdk
sweep)
lerd.ir.
kazan:-l55
Hz
dir.
sweep'e
olgegini
yiikselen
sekiller-
64
yapalarrn
daki
prospekt
drr.
Anlatrlan
d.rgrndar gegitli
ge1i9-
firmalarrn
Bun1ar;
SzeL amaglr sweeplerde mevcuttur.
tirdi$i
saha-
ba$1r-
ve saha testlerine
6zetliklerine
sweep qesitleri
yaprlacak
sismik
olmayan sweep uygulamalarr,
Lineer
sw€eprrr
"poly
"encoded sweep" ve "combi sweep" lerdir.
Vibro
galrsmalarda
sismik
lineer
sweep vasrtasiyle
Lineer
sweep ile
elde
hedef
giiriiltii
band geniSligini
Giiriiltii
yolu
ile
rumunun karesi
*r
IJ-
^'i-"-r
vabrnr
'li-'iz
L,y+u
bilmetiviz
ve verin
T'\:l'ra
l,iar."t
qok
bu
spektrumu
yiikseltilerek
zengin
yakla$rm olarak,
diizeltilir.
Bdylece
elde
edilir.
sonugta;
ile
kasrtlr
kontrol
hedef
vibratdrtin
olarak
orantrlr
bir
sahip
bu dengeleme
sweepine
seviye
karsr
iqin
kestirme-
bir
sweep
sa!lar.
kayrt
giirtiltii
olarak
ce-
basitqe
hesaplanmasr
sweepin
Daha sonra
eden bir
takip
mantrksal
karesi
sweep aralr-
olacaktrr.
orantrlr
frekanslara
frekanslarda
dengelenir.
spektrumunu
spektrumu
olmayan
S/N spekr--
spektrumu hakkrnCa
edersek,
kabul
cevabtnrda
spektrumunun
Sinyal
kullanmak,
aralr$r
Sinyal
c
"o.rt.
yaprtabilir.
ile
spektrumuna birinci
Sinyal
(S/N)
diisen sinyal
Sweep aralrlr
E$er giirtiltii
karesi
spektrumu
Bunu baSarmanrn en etkili
ve onu diiz olarak
r^y^c r k t r u m u n u n
srrryar
artrrmaktlr.
Btzim esas amacrmaz Sinyal/
artrrmaktrr.
oranttlrdrr.
yok ise
bilgimiz
altrna
seviyesinin
olmayah sweep kullanmaktrr.
lineer
bir
bilinen
oran Sinyal/Giiriiltii
arasrndaki
(S/N) band geniSli$idir.
frekanslarr
sorun,
yanslma ve giirtiltii
bir
seviyede
spektrumudur ve belirli
bir
drigey ayrrmlrlr!rnr
verinin
Bu ikisinin
edecegiz.
6nemli
i.izerine
genIiEi,
korele
diiz bir
sinyal
edilerek
sinyal
65
E!er
biz
vibratdr-yer
ve hed.efte so$rulmar
cevabrnr
ro
vibro
krsa-yo1Iu
geliStirmeliyiz.
sinyalini
edebiliriz.
en diisiik
Hedef seiyelerde
band genisligini
elde
edebilmek
6Iger
yansrmalarl-n
elde
gUriiltiiyti
kadar
frekansrnr
ardrgrk
benzer yaklagrmlar
miimkiin oldugu
Sinyal/Giirtiltii
yol
sdgrlma,
birlestirirsek
sismikte
temasr cevabrnrn
Vib-
seviyede
tutup,
arzu edilen
iqin
anlatrlan
bu
izlenmel-idir.
Hidrokarbon
rafik
amaglr ise
bilecek
Lineer
aramalart
hedef
iSin
seviyelerde
olmayan sweepler
sweep tekni$i
ile
Hertz
sweep sinyalleri
edilen
dlqekli
7.2.2
yan 3 dB/oktav
lerinin
bilgisayarda
Iedigimizde
a)
de lineer
bir
etmektedir.
elde
Sismik
Lineer
(6 d.B/oktav)
lineer
olmayan
oktav)
sweep 32 Hzrlik
kesiksiz
lineer
hedef
olma-
sweep sinyal-
qtzgL
egirleri
lineer,
ke-
olrnayan sweep sinyalini
(f
grafiklerini
dB/oktav)
saglarlar.
ince-
srralayabiliriz.
diyecegimiz
sweep 21 Hz ve
frekanslar
L2-BA Hz Lineer
siirekli
seviye
olmayan
arzu
mi.imkiindiir.
frekans-zaman-genlik
sonuglar:- gdyle
kesitlerde
olmayan
veya desibel/
9 dB/oktav
Bu sweep sinyallerinin
ettigimiz
sweep 18 Hz,
a'da
ulasa-
programlanarak
erigmek
ve c'de
programlanmrg
eLzgL ise
Lineer
desibel/oktav
frekanslara
6 dB/oktav
frekanslara
edilir.
bilgisayarda
Bu gizimlerde
ve e!'riltilmis
sembolize
tercih
galrgma, stratig-
sismik
arzu edilen
de 1,2-80 Hz Lineer,
b'de
gdsterilmistir.
sikli
belirlenmis
zamanda istenilen
gekiL
yaprlan
lineer
I.2
saniye-
sweep 23 Hz,
olmayan
(g dB/
66
Cenlik ( ?)
Frekans ( Hz.1
/'tn
klo
.0n
itu
i' n' {
'90
' uJ-
I
iiu
I
lL
i
Lineelr Olmpyan pwee
I
I
'i 1o
I rl
-l
3idB/orit. -t-T
I
!.,
lJl
Ia)
_if_za
:H
td5
in
i:;
5U
411
it)
ul
4n
LV
tn
IU
tn
IVJ
NQ
00
n
n
UU
nn
vL,.1
0 0 9, 6
n
1 )
Ul.b
8 4 I,
llz
90
g3t-hiil'vut
tl
n
-1 o
JV
0f
1I L)
Lin{er olfiaya
(n
</l
Ug
b)
..tl
r,U
tl
Lrrleer sweep
io
11 ''1
7'-'
(rl
JU
{n
IO
29,
n0
ul
.t0
n
n
UU
00
n
ro
U-: r U
o
n
Ur L)
009,6
zaman
Hz.
0J Un
0l
an t
'
{b
.l linefr otluy".'lr*""J
bJ
=+--F----i r?0
.-l-'' I
<A
i
jes
c)
50
',l q
J
{U
JO
tn
^t
na
1U
n
n
UV
;,eKf
tn
nn
UU
n
n
Ur U
L
l.z.z
11nln
0 24.
Lineer
n
1 )
Ul r !
04,B
ve Lineer
frekans-zaman
009.5
LZ (saniye)
olmayan sweep sinyalle-
cevap e$rileri
67
b)
Lineer
eErr sweep krsa
olmayan sweep sinyalinde
siirede daha yiiksek frekanslara
c) Desibel/oktav
artrrrrken,
dB/oktav
frekans
deferinin
aralr$r
artrmr;
de!'erini
arttrk-
de!eri
erismektedir.
sweep aralr$r
de artrrmaktadrr.
de$erini
6B
B . K o M B is w e e pr e x r u i c i
galrgmalarda
Vibrosismik
olmayan sweep tekniklerinin
lineer
tik.
Sismik
bagka, daha kaliteli
ile
lrklanmasr-
8.1
arasrndaki
8.1.1
PraklaTek-
a$rr-
toplanarak
yapap, yerin
sinyalleri
kuvvet-
isleminde
kornbi
diisiini.ilmektedir.
de konvensiyonel
frekanslar
arasrndaki
Bir
degisir.
vensiyonel
sahip
pargalarr-
arasrndaki
ilgilenilen
kayrt
Sweepteki
Birincisi;
anlrk
tek
toplanmasr,
Kombi
tek
sweepteki
srfrr
fazlarda
pargalarr
monoton
farklr
srfrr
iki
amag iqin
farklr
gelen
Bu
olarak
fazLa
daha
frekans
konara-
Sweep
pargalarr
sweep tiplerinden
sweep pargalarrndan
ikincisi;
sweepin
Sweep pargalarr
kadardrr.
sweep
gizgiler
sweep pargalrdrr.
sweepler,
uzunlugu
veya
iki
zaman bosluklarr
farklr
farklr
zamanla
frekans
kombi
gdstermektedir.
frekanslarrnr
sweep vard.rr.
olmayan,
I(alrn
sweep igersinde
kombi
lrklarrna
Lineer
sweep ile
gdsterilmistir.
farkhhklar
ve ba$langrg-bitis
stiresi
iiste
olarak
sinyal
ge-
Kombi SweepinKarakteristik Ozellikleri
gekil
1ir.
iiste
korelasyon
Uygulamalardaki
bir
kayde-
de beraberinde
azaltrrken,
kayrplarrnr
lendirmektedir.
sinyaller
optimum si.izgeg gdrevini
bir
ba$lr
konvensiyonel
uygulayrcrsr
iist
aralrklarl-nl-n
frekans
belirlenmis
belirtmis-
sdniimlsnenin yan:-nda, 6nceden
gi.iriiltiilerini
korelasyon
ve
lineer
(1977) olmuslardrr.
Werner ve Krey
Seismos firmasrndan
sweep tek
ilk
Kombi sweep tekni$inin
tirmj-stir.
frekansa
gelisme,
Kombi sweep tekni$ini
amacryle
debilmek
olarak
uygulandr$rnr
sistemlerindeki
kayrt
sweep tekniklerinden
nik,
genel
olup,
Lineer,
segilebi-
uygulanmrgtrr.
bifgilerin
i.ist
sweep pargalarrndanahnmrg
69
frekanslarrn
tiilerini
korelasyonu
6nlemektir.
ile
meydana gelen
Hedef seviyelerin
srfrr
pargalarr-nl-n uzunlu$u
larrn
beklend.igi
sahalarda
krsa
korelasyon
saE oldulu
segilirken
derin
gi.irtil-
sahalarda
yanslma-
daha uzun segilir.
34
BO
lt'
I
OU
t,
'
l
Hz
I
K O N V E N S I Y OENL S W E E P
SWEEP
S e k i l: 8 . t .t K o m b i v e K o n v e n s i y o n eSlw e e p
36
soniye
70
8.2
Kombi Sweep Tekni$inde Korelasyoniglemi
9eki1
de kombi sweep teknilindeki
gdsterilmiStir.
islemi
lufundaki
len
8.2.1
bir
Burada,
zaman skalasrnda
sweep pargalarrndan
nr-n siiresi
pargalarr-nr-n boyu ise
gelen
kargrlrk
yrtlarrnrn
A',
3 saniyedir.
arasrndaki
kaydrrma isleminin
toplanarak
elde
gekil
drrrlrr.
iSleminin
edilirken,
8.2.1
baglangrg,
numda sunulmu5tur.
(:
mrgtrr
saniye
sana yakrn
olarak
elde
Sekilde
lugu
ilk
edilen
iqerisindeki
saha kaydrnr
varrs
saha kaydr
boyunca kay-
1 saniye vibrator
Ayrrca
4 saniyelik
krosskorelasyon
ifade
sekilde,
Zt
= A*A'
kombi
sweepin
isleml_e Zl
bu veri-is1em
kargrlrk
edebiliriz;
+ B*B'
+ C*C'
otokorel-asyonu
Seklinde
nokta-
$ekilde, sonug
veri
iglemine
ko-
siire saglan-
Zr=A*Ar+B*B'+C*Cr
Benzer
<ltiSiinlil-
operat6rr.i, korelasyon
Kombi sweepin
ile
Korelasyon
agamasrnda sonuglar
iAindir.)
korelasyon
Su formiil
kesikli
olarak
4 saniyelik
iqin
parqalarr,
gdsterilmistir.
Saha ka-
ve son agamalarrnda i.iq farklr
Bu islem
izdeki
sinyal
her bir
de korelasyon
srfrr
ve korele
pargalarr
doldurulmugtur.
bir
srfrr
sweep pargasrna
6 kanalll
srfrr
sinyal
orta
arasrndaki
gdsterilmiStir.
3 saniyelik
verilerle
gdsteri-
sweep pargasa-
Her bir
iIe
esnasr-nda kombi sweep tek
miis olup,
Her bir
basitge
Br ve C'
q:.-zgLlerle 96sterilen
islemi
olup A, B ve C ile
Sweep pargalarr
saha kayrtlarr
ed.ilmemig olarak
kombi sweep 32 saniye uzun-
olugmugtur.
7 saniyedir.
korelasyon
da
yazrlabilir
uzungelen
7L
/.
6
I
lii
5
r/eep p a r g a s r - A
10
12
1/.
16
rilrlparqasr-
sweep
18
/.u
tz
I{
I
B
S\N - - r
I
t4
Lb
t5
JU
Jl
It
pa rgasr- c
KOMB!- Sweep
-.]i:
I
I
I
::l
-It
E
6I
atah
u-*
-ts8
gs-
Kayrt
Kayrt
I
Kayrt
\:'i
l:-:l
Korele edilmernig
kayrt
(-'
Korelasyorr
baglangrcr
^l
Korelasyon
zamanl
Sonu
korretogrom Z'
sonuq
AxA *BxB'*CxC'=7'
Kombi sweepin Otokorelasyonu
AxA*BxB*
Cx C = Z
Sekil 8.2.1 Kombi sweep tekni$inde korelasyon iglemi.
C ;r td
72
8.3 Kombi Sweepve Kayrt lslemi
Kombi sweep kayrt
drnrn
benzeridir.
yerine
istasyonunda
releri
sa$Iandrktan
sonra
rinci
sweep parqasrnr
lenen
sweep uzunlu!'u
Dinleme
daha
6nce
siiresi
kayrt
ci
edildikten
sr-rasr- ile
varsa
di$er
ise,
dar
ikinci,
irerrenir.
Biitfin
korele
pargalarr
elde
nl_r.
edilen
yere
vibro
i1e
korele
korele
kay:-tlar
korele
edilmemig
diigey
hafrzasrna
arz\t edilen
birinDaha
r-igilncii
Bu durum da
haraket
kaq
mesafesi
katka--
(katlamalar)
sweepler
sweep pczisyonu
sonra
kayrtlarr
iSlemi
dinlenre
noktasrnda
diger
herbir
karSrlrk
ikinci,
vibro
en
Dinleme
alrn:-r.
gonderilir.
toplam
yrlma
zananrna
edilmemiS
alrndrktan
edilmemig
edilerek,
dinleme
bi-
ve belir-
gi5nderilip,
herbir
kayrtlarr
korele
yere
diizenindeki
iigi.incii ve
edilmemiS
ve
Bir
yere
seqilmelidir.
edilerek
sweep pargalarrnrn
sweep parQasl-nl-n
da toplanrr
takip
t.amamlanmrg olur.
lama yapllacak
iqin
yol
ayna
paramet-
kayrt
parga.larrna
sLfrr
sistemin
belirlenen
aralr9rnda
o 1 . u pI
kadar
sonra
sweep pargalara
t.ek katlama
yapalrr.
kaydr
sweep
vibratdr
ve
uzunlulu
sweep pareasl-
sweep pargas:.nln
sonra
gdnderirler
agrkladrEr-m:-z
Birinci
ve
frekans
kaydedebilecek
gelmektedir.
kadar
di.izeni
aynr anda btitiin
zamana kayrt
yans:-malarr
siiresi
vibro
kadar
tek bir
onceden
belirlenen
sweep kay-
Uygulama yapalrrken
vibratorler
gerekJ-i
gegilir.
yere,
gonderilir.
yerlegip,
aralrkta
konvensiyonel
Ancak bu teknikte
sweep pargalarr
vibro
deri.n
iSlemi
herbir
kendi
sonuq kendi
aralarrnsweep
sweep pargasl_ igin
ile
tist
iiste
topla-
de 4 sweep pargasrndan olugturulmug
8.3.1
$ekil
kombi sweep sinyalinin
tik
korelasyon
gdsterilmiStir.
olarak
D sweep pargalarlnr-n
20-58,
parqasr-
nr- konmugtur.
leme
siiresi
kadar
F i ri nn'i
er.roan [r
,
igerisindeki
le
edilmemig
-y o n l a r r n d a
tek
EI
"3,
5,
alrnrp
B',
C've
toplandrktan
sonra
le
toplamr
edilmemig
herbir
.* t3 ,
n'
"3
Dr
tek
Z;,
lanarak
kay:-t (z ') elde
ait
z;)
ve
E),
4
yazrldrktan
diieey
edilmis
sweep pozis-
korele
edilmemiS
korele
kendi
tutar.
edil-
aralarrnda
kendisine
islemi
igien-
hafrza-
ait
kore-
Sonug olarak
edilrnj-S kayr-tlar
yrgma
olur.
ayna
diize-
C) ve D) kore-
sonra,,
sweep kayrtlarr
korele
kayrtrar
atrg
ddrd.tincii
Cq' n , D ;
tabri
tek
sonra
Daha
yaprlarak
iqinde
da sistemin
bunlar
ve Al , B j,
+
+
korelaslzona
alanrr.
'ribro
Aj,
sweep parqas:.
herbir
ramlary
Zt,
ve
iigiincti
sisteme
sweep pargasrna
Z;,
sonra korele
edilmis
sweep iein
Sekilde
yere g6nde-
ni de hafrzaya
ilerled.ikten
alrnrr
Benzer
A]
kayrtlar
memi$ A',
ikinci
kayrtlarr
yazrL:-r.
ViJ:ratdrler almr
Vibratorler,
kadar
edil-
korele
olan B'yi
D.i korele
tutulur.
mesafe
tekrarlayarak
sana
edilir.
zama-
sortra din-
edilen
kadar beklendikt.en
c J ve
B; ,
hafrzasrnda
sistemin
elde
C ve D sweep parqalarr
islemler
-|.III-
leri
siiresi
Bi kaydr- elde
sonra aynr
gdnderildikten
seweep pargasr
ikinci
sweep
dinleme
haf rzasr-na yazrlrr.
sistemin
1 , 2 - 5 0,
Her bir
pargalr
sonra
sema-
A, B, C,
sr-rasr ile
alrnmrgtrr.
srfrr
beklenir
ve dinleme
edilmemig
aralrklarr
olarak
iSlemleri
uzunlugundaki
A sweep parqasr- yere
pozLsyonda iken
ni
frekans
4 saniyelik
memig C1 kaydr,
rirler
6 saniye
28-66 ve 36-74 Hz
arasrna
ve kayrt
bir
ile
iist
(Korelogiisfe
fon-
74
t (sn)
50 Flz
58Hz
28
66Hz
36
74 Hz
K O M B I -S W E E P
S w e e pA
S w e e pB
S w e e pC
S w e e pD
t)
2l
?l
I
41+42+43+
,\
K o re l ee d i l me mi p
T e k ko yrtl o r
I
R
Kor elee d i l m e m i g
y r Q m loo r
C,+ Ca+C.+60
T--l
I
L
Lo' j
f------l
tl
I
A
tl-L
z
L/-T
A
D
D
| /-n
L"J
I
zo'= A X (A,+Ar+43- 44)
7'=
E
A4
-)n
il
L1
'7rLC
LD
B Y.( B,*al*s.*si t
c X (ci* c!*c'r*ciI
DX(D,+0.+D3+Dai
z' = zli:z'"+zlr+z'o
Koyrt (Korelogrom)
Sekil
B .3.1
Kombi
sweep tek ni{i
ve konvensiyonel
kayrt
y6ntemi.
75
8.4
K o m b i S w e e p P e r f o r m a n s tv e E n e r j i Y a y r n l m r
Kombi
canacak
9rk
sweep iIe
zaman konvensiyonel
bj-r
kat
sweep ile
daha
bir
sweep pargalr
(6 diigey
drr.
toplam
rak
neI
sweep ile
Orne$in;
3 dakika
kombi
teknig'inde
bu stire
yrlma
artar,
sweep ile
yapl-lrrken,
kombi
zaman kayrplarr
gekil
de bir
sweep i1e,
kombi
masr- yapr-1mr9t.rr.
bir
5.5
bu
bu
altrnda
15-50
Hz
15-60
bandrndao
uzunlu$u
4 saniyedir.
i l a v e z a m a n4 s n . o l a c a k t r r .
ba$:-msrz olarak
yrldr!'r
nin
kabul
(a ve b)
zamanl-n herbir
giis
seklinde
uzunluSundaki
bir
9 saniye
uzunlugundaki
uzunlugu
ordinat
deleri;
ise
toplam
birimi
iSin
her
her
iki
bir
uzun-
26 saniye
olup
ve
perr-
srf:_r
arasrndaki
frekanstan
eSit
enerji
ya-
sweep sinyalisweep pargast-
igin
Bas.i_tge 10 saniye
300 milimetrekare
konvensiyonel
s\tr,eep
iig stveep
vibratdrlerde
gdsterebil.iriz.
sweepi
ihi
sweep tek-ni!i
B6ylece,
spektrumlarrnr
dikdortgenler
dii-
azaltrla-
9 saniye
6 saniye
ixi-
Modern
edilebilir.
rz
kargrlagtrr-
pargalr
uzunruSu
0r-
gi.iS yogunlugu
sweep. ikincisi
galarr
zaman har-
konvensi_yo-
konvensiyonel
sweep pargasanrn
ile
noktasrndaki,
Birincisi
herbir
fazi-a
sayl- 6,ya
zaman skalasr
frekans
artmas:-
dengelenebilir.
lu!unda
Hz
olmakta-
dnlenebi1ir.
sweep iSin
gdsterilmistir.
oakika
d6rt
sweep noktasrnda
sweepte
vibro
Burada,
yakla-
harcanrrken
sayr-s1nr- azaltarak
Konvensiyonel
8.4.L
ancak
har-
Konvensiyonel
Sweep pargalaranl-n
sdz konusu
birden
kaydedilenden
noktasrnda
iSin)
profilde
sismik
vibro
sweep uzunlufuda
Sey yr$ma
bir
faz1-a olacaktrr.
katlama
camasr-, diigey
ne$in;
kaydedilen
ile
sweepin
belirtirsek,
(a)
p;
enerji
9
10
300 mm2
2
z tv mm
P=
(60-15) mm
Eger
gunlugu
digi
bir
ordinat
gibi
toplam
yo11a
kombi
45 mm
istasyonunda
enerjisi
8.4.1
olur.
Bu durumda
sweep sinyalinde
I aqon'in i n hor$irins
sweep pargasrna
ait
aAclari
Bdylece
1mi c{-i y.
e ! ,
band genigf igi
gibi
dirilmiStir.
Buradaki
rekaredir.
Bu durumda
tasyonunda
dtisey
Svreep kullanarak
4
2
g
6
yaraya
12
r0
(d
Konvensiyonel
@
Kombi sweep
14 l5
US sinyal
Bdylece
$eki1de,
merkez
geklinde
B
ind.irerek
n
7?
$rnel<te
?r
:s
?s
ku.rvetlen-
alanr
qibi-
540 milimetbir
esit
sr(sl
vibro
enerji
I
sweep
r Vibro istasyonu
t,r/tr/rt
ttt
r,rt,|/
/rtt||
/Ai//(//Ax////4
4c
io
..c
\:/
2 sweep
-
€o
t [H:]
Konvensiyonel
sweepin guC spektrumu
Kombi sweepin g[i9 spekturumu
w
ro 20 ro 4o so 6c t lHzl
$ekil
8.4.1
Konvensiyonel
cnoL
{- rrrmrl
ve kombi
sweepler
iiq
frekanslarrn
f::ekanslar
toplam
bi-
her:bir
gosterilmiStir.
basamagrnrn
saylsanr-
Burada,
piramit
bir
6nced.e bel-irttidimiz
daha
yr$ma
0
simetrik
44 Hz arasrndaki
sinyaJ-
Aynr
belirlenir.
d.e$erindedir.
kuvvetlendirildigi
31 Hz ve
edilir.
alanr
kombi
r{:}ra Faz't a rxrrhlqfanarak
edilir.
29 llz d.ir.
ordinat
enerjinin
gdsterilcliEi
enerjisi
sweep sinya-
180 milimetrekaredir.
6 .2 milimetre
4 Y l a r
5 * ! r r r y
alant
ait
lri 'raqon i n'in alan
(b)
de
ifade
gdsteril-
ile
konvensiyonel
ile
yo-
enerji
qizgi
de kesikli
540 milimetrekare
sweep parqasl-nl-n
! 4 ! v Y e r ^
sweep yaparsak
iki
gekil
degeri
12 milimetre
linin
herbir
vibro
= 6 mm dir,
iein
dtt
Y"Y
fl
iselde
'7 1
8.5
Sinyal Analizi
Kombi sweep tekni!i
madan 6nce
ne ba!'Ir
kullanrlacak
analiz
olarak
sweep sinyalinin
rinde
ler
saha uygulamalarr-na
sweep sahanrn sinyal
edi-lmelidir.
yapalmalrdrr.
basla-
dzellikleri-
Bu qalrgma,
daha qok
ve gtis spektrumlarr
otokorelasyonu
Sweepin otokorelasyonu
f1e
iize-
su bilgi-
sa$1anrr.
a) Otokorelasyon
sinyalindeki
minimum genlik
simetrik
b) Toplam kayrt
riilti.isi.inii
gdrebil
iriz
u2 ise
yan genlik
olan
ile
ana genlik
ve ilk
"l_
ar/ a, ouananl- buluruz.
uzunlugu iizerindeki
korelasyon
qii-
.
c) Otokorelasyon
iIk
iIe
(fn),
sinyalinin"pseudo-frekansr"
yan genlik
onun simetri-gindeki
arasrnda
zaman farkrdrr.
qiiS spektrumlarrndan
Bu analizler,
ve bilgiler
sweep sinyalinin
Vibrosismikte
Ierinden
niksel
birisi
kombi
kalitesini
gdyle
a"/ a,
ZI
oranJ- ile
ediien
ila-
belirler.
sweep uygulan'.anln
giiri.iltiileri
de tekniksel
giirtilti.ileri
elde
onemli
neden-
soniimlemektir.
Tek-
agrklayabiliriz;
tanrmlanmrg
yakrn
korelasyon
gii-
riiltiisii.
- Uzak korelasvon
Harmonik
korelasyon
B0 Hz.l
8.5.1
a da konvensiyonel
Hz.l
sinyalleri
yarattr-gr
simetrik
olmayan
.
ve b de kombi lineer
28-66 Hz. /36-74
relasyon
r."i.-r,=r-rt.,
gtiriiltiisi.i
gekit
qiiriiltiisii.
sweepin (72-
sweepin (12-50 Hz. / 20-58 Uz/
otokorelasyonlarr
iizerinde
lineer
yaprlan
sunulmustur.
galrgmalarla
Otokoar/ a,
78
oranr- ve f
frekanslarr
p
gun frekansrarr
te
d./d"
birlestirerek
oranl
ZT
hesaplanmrgtr-r.
GdrtildiiSii gibi
gergeklestirilen
uy-
kombi sweep-
artmrgtrr.
a) Konvensiyonel lineer sweep otokorelasyon sinyali
b ) K o m b i s w e e p o t o k o r e l a s l a g n .s i n y a l i
B. 5 . 1
$ekil
Kombi sweep ile
uzak korelasyon
ana pikinden
teorik
olarak
ana pikten
rrnda
yrf
ilk
uzak mesafererdeki
uzakla$trkqa
varrglarrn
giiriiltiilerdir.
bunlar
korelasyon
birbirine
Gi.iriiltiintn
zamanla azarrr.
korelasyon
sinyalinin
uzunrugu
ampliti.idii,
Eger saha kayrtla-
gi.iriiltiistiniin
gilri.iltiisu
girigim
oran:-ndaki artrm.
otokorelasyon
sweep boyu kadardrr.
yansrmararrn
yiik ise,
griri.ilttisti
ar/ a,
genligi
genli{inden
yaparlar
, zd-
daha bri-
ve sinyaller
bii-
79
yiik genlikli
gtiriiltiiler
sweep tekni$i
tarafrndan
qalrsmalarda
yaprlan
ile
bastrrmanr-n en uygun yolu;
Bu uzunluk
Konvensiyonel
bu tip
giiri.iltiileri
sweep baSlangrg ve sonlarrn-
yumugatma
d.a uygulanan
drtiiliir.
uzunlugunu
genelde 200-500 milisaniye
biiyiik seqmekted.ir.
cj-varrnda segilir.
eok uzun (1000-2000 msn.) yumugatmalar sinyallerede
vereceginden
sahalarda
cak bir
Ii
gtiriiltiilerinin
korelasyon
simetrik
frekans
aSrrlrklamasa
kombi sweep bu ttir
gi.iriiltiiler
ile
oldugu
olugturula-
iizerinde
daha etki-
olacaktrr.
Sweep sinyallerinin
Dr,
qok etkili
zarar
frekans
bandr genigliklerini
sahanrn sinyal
okotorelasyon
1i bir
gekil
8.5.2
lineer
qesitli
sonuglara
varabiliriz
ha diisiik
sweep
tizerinde
ve ayrrmlrlrgr
oranl
Ayrrca
frekanslara
sweep sinyalleri,
etki-
simgele-
qegitli
gekil
fre-
8.5.3
bandlarr_ndaki kombi sweep
hazrrlanmrg
Bu fonksiyonlarrn
otokorelasyon
analizi
ile
fonkgu
.
Konvensiyonel
zulmaktadrr.
sinyali
frekans
bilgisayarda
gizilmiStir.
arla,
uygun segerek,
a, b ve c de konvensiyonel
siyonlarr
drkgai
toplanacak
kuvvetlendirilir.
c ve d ise
a)
frekanslarr-
veri
yan salrnrmlarr
fonksiyonunun
kans bandlarrndaki
sinyallerinin
ve bitis
sismik
karakteristiklerine
s6niim saglanrrken,
yen ana pik
a, b,
baglangre
lineer
yiikselirken,
ana pikin
sweepte
sweepin
genigligi
y6nelmektedir.
frekans
sinyal
artarak
bandr
kalitesi
sinyal
daralboda-
BO
(3
(3
O
c3
(9
s
o
zaman
(mili saniye)
(\t
ll
lll
l l
ll
I
I
60 - 120
40- B0
30- 60
20:40
-.l0-: 20
14-112
26- i00
12- 84
Yl +a- 78
I
I
(9
G
$eki1
8.5.2
rinin
T\
^t
II)
III)
FarkIr
ve
Oktav
fm
= 63 Hz.
Oktav
band.larrndaki
sweep sinvalle-
fonksiyonlarr.
= Algak kesim frekanslarr
A f. - 30 Hz. Band geniSlikleri
sekilleri
IV)
frekans
otokorelasyon
10 kt;
llrrl
co
fl
n
52: 74
lrltlltt
band
sabit
sabit,
geniglikleri
Pa =Ayrrmlr1rklarr
bdylece
sabit,
sinyal
ve
yan
sabi
salrnrmlann
sabit.
Merkez
frekanslarr
sabit,
Merkez
pikin
genisligi
sabitti
B1
_\
flr
-i 'F
I
\
_-i
.i.t'
_l
j- :.:
J
z
tn
z
j.....
|:lL
il
a
I
(\lo lo
J
I
trl
a7
o
'i!
'-
F
o
N
TA
UI
ut
;=
(\r ( n
I
:.
AA
E\J
)t.'-
*-\
ul
c{
.=
L.tAZ
;i1
''
\
I
:
1
z
ut
i\.
'
'7
ttl
I
'l':"
--''
r.\
\=-r
./
'
trt
.ot;
JLIJZ
tlln
vv
;..-v
!r).
q
J
j.r
, . .}
B2
-(
:/
: : t
I
\.::i
J
z
i-.:'..'
a
z
a
a\
t-t ;
J
lrl
a;
il
I
o
n l-
o
F
l(o
I
N
J
"\, ,
,.\
trt
I
:'\
t'\.,
llJ
?I =
rA
J
Irl
1
n
!v
z/-\
i-;
ul
(\
l./
L!
.- i:=a az
:.r/'=
co
"I
rE
r.r'\
'E go
J
t'---'-
:
r\t
(\I
;,1
;
n
irtLV
t-----..
wJv
,.____.
j
\
J
.t,/
,/
I,lI
uJ
7
;ts
B3
j
.l
/
/./' _
l
-
:, .\ ; :
.l
l
qa
I
J
\-.
in\
z
_\
rn
IA
_.1
z
-j
o
_-/
tl
{ l':
q
I
;:i
FTIF
o lo
I
J
'i_
trt
il
-t
ij.
/7
11
.-\
F
N
T
t
n
Oill
i
ts
rrl
o=
(,\l|./)
J
trj
-'\
,\,
'.
,.
- . . /l '
-'t
u*o
c\t
:i'l
ltl
":QZ
co
E,
-\\----\\
_
'i: -i
.:=a
"
l:l
i.\_
i..- ,
z
t!
Jru
LL
lrl
v;o
-\- ''
lrt
.r.r/
.:1,
,
V
'
B4
>ro(t)
,
n =s o b i t
I
5.4 I
=ZOki
r
_l
5.31
r
t+
5 . 1|
44
> ro(l
4.ll
t
rll
t
t
f : sobit
:25H2
44 I
a3 l
42 I
|
,
l
l
l
l
l
l
l
,
-.A
,4ll
2s)
|
I
J
--l
n: sobit
24 |
t4
25
t ms
-5O
O
+5O
n?
98
77
28
77
2l
roo 75
93 ___!2
+tms
o
50
too
A(f)
o(t)
gekil
8.5.3 farklr
sinyallerinin
frekans
ve bandlarda
dizayn
zaman ve frekans
ortamrnda
edilmis
sweep
^x^J-^-.i*.i
YVD LEr rlrrr.
B5
: :l :
ai;
a: t;
-:t 'J
i: ...1
-l
:.:
i. i,'
.I
I
J
': .::
'j:
:-'
I
7-
I
l:,;'
I
z
I
u')
r..
L' :!
I
a
.-l
il
lrl
-.t.
*l_
l'
,:-.::
J
-/
::i
o
:1.:
:*;
l-
I
:;l
I
.:
ir
c.
:i
N
l-
::t r
.:..=
J
\.
:_:i
I
,:7
I
I
(\.l
.t.
ji:
m
t- :r
r-i l-
I
i
(-.l
co
I
rn
on
cn tu
t'--.-.
.,-t
_-.i./
,j.-'----J'.
-:'
.LU
L.r =
"; 1
.t o
___--:,,.=
"\.. J
..
'l
t!
O
gr1 )<
::
i-
;
i:
::'
B6
T',
1y.
U':
-.!.
q -
- l
l)<
-I
iY
-l
th
\r/
I
ni
I
:i:
I
+
"C
!
I
I
:
x
I
x
I
*I
z
6
I
z
x
rx
L'
;t rx
a
:l
ix
o
.JL
J
{
(o
:L
lrl
)(l
+I
t:x
..t-
il
I
F.
lx.i\ ;
*
ro r ll -
N
Y
x
{
x
9Z
o
I
t
(O
I
x
'x
I
{
I
(Y1
77
c{
17
a7
x
I
X
i
co
(\
''J 1
,l
I
/_
NT
l
.:
t_
\ f
IT
c;
Xr
./;
>:l
/
,/
Y.
/'
*T
)7
rn=
,a____=...-I
t-\\l\
i
--.\r
i
{-\_\
\*,-
.\\_\\
ul
tl.t
vi
fT
71
;a
T;
JC0
NT
VE
uJo
VT:<
:-"
o
L
L ' \
-
t
-
IV-
--------7-
a
o-' /'
:i
a
I
i
I
I:-
x'
:IIi
----
--
-t'
iIIIIIiI]
T
T
L
87
J
',\'
,i
z
a
z
r:.
I
I
a
I
J
til
I
rn
e.
o
-i .;.
-l
-l
F
-l
ll
N
'r
(\
O
I
(\
c\
r\
I
I
I
a\l
Un
iH
to3
J" ; aa
"\____-_a
P
':----/
ir
:i:
//;
/"
Y
rtJ o
(nY
BB
J
!
z
i
IA
z
o
...:
I
,,:.
n
I
J
trJ
.L
I
o
I
t-
:.:
I
-lr
i
I.o
N
I
I
i
-.::
ii
r\
I ..
1r' i
,o
cr)
I
irf
I
r:.
:-
I
c!
.. I
: :''
I
I
a!
a!
L r
I
rn
I
.,:.
N
cf,
,(i
lJ.l
. lr.J
i=
. . \\\\_
..=--------l\
i
co(/)
.-;,,---__
:z>
---g
uJo
rA 54
:'\
,-a
..
t
-:-/
=;.
B9
hemde yiiksek
genli!i
Kombi
c)
yan
hem daralr-p
salrnrmlarl-n
de artmaktadrr.
daha
salrnrmlar
bir
etkili
gtriiltiisii
korelasyon
sinyalin
bastrrrlrrken,
yan
gegilince
giiriiltiisii
korelasyon
sweepte
genigIiEi
band
do$ru
frekanslara
artarken,
kilde
sweepte
Konvensiyonel
b)
9e-
sdntim-
lenmektedir.
d)
ne1
Kombi
konvensiyo-
daha dar
bu
olup,
artrrmaktadrr.
iserigini
frekans
genigligi,
ana pikin
genigli$inden
pik
sweep sinyalinin
durum verinin
8.6
sweepteki
Kombi Sweep- Simetrik Frekans Agrrltklama
Kombi sweep tekni$inde
frekans
arasrnd.a i.ist iiste
verilerin
altnrrsa
metrik
(Band genigfigi)
aralrklarrnl
sweep pargalarr
sinyal
agrrlrklama
ile
Hz
band
(12-50
frekans
olarak
krlrp'
egit
Si-
kombi sweepin giiq spekt-
frekanslara
genlik
daha fazl-a a$rr1-rkve frekanslarr
di!'er
gdre daha gok kuvvetlenmektedir.
$eki1
sweep
esit
dahad.a artmaktadrr.
kalitesi
Iama uygulandr$rnd.an bunlarrn
aralrklara
birbirine
binclirme miktarr
olugturulan
aralrktaki
rumunda belirli
sweep pargalarrnan
fa-rklr
B .6 .1
Hz /20-58
aralrfrnd.aki
birbirine
sweep pargalarrntn
konvensiyonel
her
bir
Hz ) ve
srveepler
egit
kombr
72-74
gematik
sweep parqasl-nan
(38 Hz ) Ust
esittir.
genigligide
af rrlrklanml-9
Hz /36-74
Hz /28-66
Burada
gdsterilmistir.
genisligi
olarak
d.e simetrik
krlrnmrgtr-r.
iiste
binen
(B Hz )
90
( sn)
(b)
(a) Konvensiyonel sweeP
(b) Simetrik frekans agrrlrkll kombi sweep
A
I
I
1 Vibro istasyonu
2 Sweep
--i
4n
qo 5o
lv
at
{) ( H 4
Co
lI
br
50
8.6.1
Sekil
6o
(rlu)
l0
: Konvensiyonel
a'
sweep iqin
giie
spektrumu.
b'
: Simetrik
frekans
kombi sweep iqin
8.7
giiS spektrumu
Kombi Sweep - Simetrik Olmayan Frekans A$rrltklama
Kombi
gerekse
egitsiz
leri
ilede
kanslar
ahnrp,
kombi
i.ist i.iste binen
8.7 .1
kombi
sweep,
oosferi
+ : r r r r Y
de
lmistir.
e J
bir
simetrik
konvensiyonel
lerin
frekans
sweep ile
band
genigf
ik-
a$rrlrklama-
amae yiiksek
filtreleme
giderilmeye
kayrplarr
olmayan
frekans
Burada
galrsrlrrkenr
frekans
gerek
krsrmlardaki
sweep olugturulabilir.
kaynaklanan
9eki1
olmayan
simetrik
kuvvetlendirilmeye
liginden
sweep pargalarlnan
sweep isindeki
genigliklerini
sr
a$rrlrklamalr
agrrlrklamalr
kargrlagtrrmalr
fre6zel-
galrgrlrr.
bir
olarak
91
8.8
Kombi Sweep - Frekans Bogluklama
yapalacak
Sismik
insanlar
baglamadan
aralrgr
anal tzLer
2
0
4
bandrnr
8
18Hz
miimkiindiir.
v. d..) kayrtlara
onun
spekF-rum-
giiriiltiiniin
f rekans
geqirmeyen
8.8.1
$ekil
frekanslarrnr
onleyici
bir
de 50 Hz.
bir
kombi
qizilmigtir.
olarak
6
frekans
etmek
hatlarrnrn
swe€pr sematik
sonra
(Trafik,
ise
kayded.ip,
yaptrktan
Giirtiltii
sweep dizayn
elektrik
hattr- , e evre
giiriiltiiyti
mevcut
belirlenir.
kombi
lik
6nce
iizerinde
larr
Elektrik
, Riizgar,
gok giirtiltiilii
saha
t0.12
1L
16
l8
?0
22 2t, 26
28 30
-i-T--i--1
32t[s]
@Hz
@
'1'l
r8
OU
1 Vibro istasyonunda
2 Sweep
t t / / | / , / t I | | / t , l/ | t I / )
lt / // // / / / / | / t/t /t //l
?O
$ekil
30
40
8.7.1
50
t0
60 t [Ftt]
Simetrik
olmayan frekans
Kombi ve konvensiyonel
50
a$rrlrklamalr
sweeplerin
geg
spektrumu.
a-
Konvensiyonel
b-
Kombi sweep
t6
sweep
1 8 )n
z7
?8
30
32 t [s]
\t,
tt
l0
48
52
20 30 40 50 60
rA
J1.
7O eOf[Fk]
O
t0
gekiI 9.8.1 Frekans bosluklamal-r
sweeplerin
20
30 Q
kombi ve
giie spektrumlart
>-
I{^ntr6hcirrnnol
b-
Konbi
_-._-
sweep
Strreep
so 60 70 s0 r [nz]
lrnnrron
c i rrnnol
92
9. swEEp rEKNixlrni
vE sAHA uycuLAMALARl
Petrolleri
Tiirkiye
bon aramalarr
isin
sismik
mr-g ve bu qalrsmalarda
lan
qalrgmalar
sismik
Siirt
civarrndaki
Iryor
ve petrol
Ir
idi.
tagryan
Diyarbakrr
KaracadaS Bazalt
edilen
6zelIikleri
sahalarda
idi.
civart
sonucu elde
ve sinyal
masr- kalitesi
enerji
sismik
hidrokar-
yapmayr planla-
bindirme
Geqmig yrllarda
sismik
agrsrndan
hedef
seviyedeki
civarrndaki
sahalarda
incelenmistir.
yaprlar
ise,
yapayansl--
kesitler,
amaglr galrsmalar
stratigrafik
6rti.isi.i sismik
kullan-
kaynagrnr
Tuz G6lti ve Gi.iney Dogu Anadolu
ve Siirt
Diyarbaktr
kugagrndaki
galrgmalarr
refleksiyon
Vibratdrlii
sahalarr
mr-Str-r. ealrsma
1991 yrlrnda
Anonim Ortaklrgr
eok ince
yiizeydeki
yansrma kalitesini
yapakatman-
kalrn
olumsuz ydnde
etkiliyord.u.
Siirt
ayrrmlrlr!'rnr
mik kesitlerde
1-1.3
nucunda lineer
ve Iineer
Diyarbakrr
yorumlar
drtiisiini.in
ve derin
saniye
en uygun sweep tipi
Ancak
arttrkqa
enerji
sii yiiksek
frekanslr
enerjiyi
istenilen
ayrrmlrlrk
elde
sahalarda
sofurdulu
edilemiyordu.
sis-
seviyeye
amaglr
da stratigrafik
zorlagr-yor
isin
en
eal-rgmasr
segilmigtir.
yansama kalitesi
gdndermek
iqin
test
J:u sahada yiizeydeki
sismik
verinin
Bu galrsma so-
idi.
olmayan sweep teknikleri
yapalryordu.
seviyelere
gbzlenen hedef
civarrnda
civarrnd,aki
kalrnlrgr
sismik
Bunu bagarabilmek
gdndermek gerekli
sinyaller
yapalmrg ve saha igin
kaydedilecek
gerekiyordu.
artrrmak
az 30-4A Hz lik
sismik
sahalarda
civarrndaki
bazalt
bozuluyor
ve bazalt
hedef
6rtti-
seviyelerde
93
9.1
Lineer ve Lineer Olmayan Sweep Teknikleri
Siirt
civarrndaki
sahalarda
sismik
madan 6nce
srv-91-602
profili
noktasrnda
sweep tipi
ve parametreleri
yapalmrstrr.
rilen
Sweep tipi
olmayan
3 dB/oktav
tiq ayrr
kayrt
ve
iizerinde
iqin
parametreleri
kayrt
ile Saha Uygulamalarl
bir
iqin
tutulmug;
6 dB/oktavlrk
Parametreleri
cihazr
: Sercel
Kanal
sayrsa
: 240
Lineer,
z 25 metre
A{-rq
:rrlrXr
: 50 metre
Kayrt
geometrisi
: Simetrik,
Kayrt
cihaz:-
: Algak
filtreleri
iki
kesim
taraflr
ile
aralrg:-
z 42 dB
Kayrt
:
agr-1rm
agrlrm.
!25
Hz,
72 dB/Okt.
z 4 milisaniye
DeSigmez kazanq
uzunlugu
sistem
kapalr
Ytiksek kesim:.
5 saniye
3087.5 metre
agrlrm
L72.5 metre
Sweep frekanslarr
Baglangre
Bitis
frekansr;
frekansr;
Sweep uzunlu$u
1)
Sweep taper
300 milisaniye
uzunlu{u
Dtigey katlama
diizeni
ve-
lineer
-348 SN Telemetrik
aralr$r
Vibro
aga!'rda
sweep sinyalleri
Grup
Yakrn
galrgmasr
test
:
Kayrt
Uzak
atrs
alrnmrgtrr.
Kayrt
Ornekleme
ba$Ia-
vibro
galrSmada
yaprlan
sabit
kay:_tlara
sayasl-
12 Hz.
B0 Hz.
canirra
12 (6 pozisyon
4 vibro,
/
Z sweep)
12.5 m. aralrklr
Toplam diizen boyu
tek srra.
z 72 metre
94
: 1 x 24 6=jeofon
di.izeni
Jeofon
metre tek
Vibro
hareket
Vibro
tipi
9.1.1
a da lineer
sweep ve sekil
9.1.1
kazang sa$lanmrg lineer
gulanmasr ile
atrg
kazangsrz
:'l
rnmtc{-rr
s ! 4 1 r r r . r v
e + !
96yle
uy-
saha
gdsterilmistir.
100-145 i-nci kanallarr
0.8-2
her
ve he-
saniye brjlgelerinden
yaprlan
qalrsmalarla
elde
edilen
srralayabiliriz.
olmayan sweep, lineer
iiretmektedir
f rekans Iar
sweep ten daha yiiksek
.
b) Lineer
sweep sinyali
ite
dalgalaranl-n
genlikleri
lineer
alrnmrg
kayrt
iizerinde
olmayan sweepkaydrna gdre
qdzlenmektedir.
daha etkili
c)
kazanglr
a, b ve c ile
spektrumlarr
bulunan
tizerinde
a) Lineer
yiizey
6 dB
oktavrnda
.
Kayrtlar
sonuglarr
9.7.2
$ekiL
genlik
igersinde
seviyeler
frekans
milisaniye
spektrumu her iig kaydrn
Genlik
def
ve 500
olarak
iiq kaydrn desibel
fre-
olmayan sweep sinyallerinin
sunulmugtur.
kayrtlarr
herbir
$e-
olmayan
kazang sa$Ianmrs lineer
c de ise
sweep
b de herbir
9.1.1
sweep, sekil
3 dB'lik
elde edilen
de gdsterilmiStir.
9.1.1
sekil
ile
ve 6dB/oktav'lrk
olmayan 3 dB/oktav
kans oktavrnda
1ik
3000 A
parametreleri
kayrt
kayr-tlarr
sinyallerinin
kil
srralr.
: Failing-Y
lineer
1.06
: 8.33 metre
mesafesi
Belirlenen
lineer,
aralrgr;
0.5,
yansrmalarr-n
0.9,
frekans
mayan sweep kaydrnda
1.1,
l-.3
iserigi
daha
saniye
ve yanal
iyidir.
civarlarrnda
devamlrlr$r
gdzlenen
lineer
ol-
95
d) Lineer
do$ru etkili
kaydr
ile
sweep kayd.rnrn 2.4
olan "ghost" giiriilttileri,
etkili
bir
olmayan sweep kayrtlarr
Lineer
edilen
6 dB/oktavlrk
artrmr
yi.iksek frekanslar
genlik
genliklerinin
lineer
Hz.
qrktrfr,
niimlendigi
tarandrgrn-
krsa
aynr- bdlgeden alrnan
incel-edigimizde;
alsak
araslnda
Lineer
ise
yiizey
spektrumunda
sadece
siirede d.aha
gekil
9 .I.2
lineer
frekansl-r
sweep
yiizey dalga
gdre daha kuvvet-
25 ve
36 Hz.
-20
itibaren
civarrnda
aniden
-16,
dB den daha
-17 d.B
fazLa
s6-
.
olmayan
sweep kaydrnrn
giiriiltiilerinin
L2-LB
-B dB kadar
sdniimlendigi
bdlgesinde
(20-5 0 Hz.')
verinin
+15 dB kadar
genliklerinin
sinyal
2A Hz.den
bdlgelerde
diger
sdylenebilir
beklenen
Iiklerinin
+10,
gibi
daha
gdzlenmektedir.
diigmeye bagladr$r,
rumunda
diistik frekanslar
olmayan sweep kaydrna
sweep kaydrnrn
j)
ile
Hz. civarrndaki
20-50
civarrna
ayrt-m1rlr$r
uIaS:-lmrgtrr.
spektrumlarrnr
kaydrnda , I2-I8
lineer
kar-
hedef seviyelerd.e
ve beklenen
beklendigi
sinyallere
h) Her iiq kaydrn
i)
lineer
kayrtlarr
daha yavag ve kuvvetli
kayrtta
yiiksek frekanslr
oldugu
giiriittiileri
gdriiyoruz .
dan 6 dB/oktavlrk
li
kaydrn
ulagtr$rnr
g) Desibel/oktav
deki
hava dalgasr
iizerind.e daha etkilidir.
frekanslara
sa$ladr$rnr
gabuk,
olmayan sweep
olmayan 3 dB ve 6 dB otavlrk
grla$trrdr$r-mrzda,
arzv
lineer
sdntimlenmistir.
Sekilde
e) 40 Hz. civarrndaki
f)
saniyeden daha derinlere
daha kuvvetli
ve
lineer
oldugu
(g dB/oktav)
Hz.
gen-
civarr-ndaki
sinyal
sweep
spekt-
frekanslarr
verisine
gdzleniyor.
g6re
96
k)
larrnrn
yal
3 dB ve 6 dB/oktavlrk
spektrumrarrna
baktr$rmtzda;
agrs:-ndan beklendigi
genli!inde
liklerde
-3 dB azaltma
+3 dB artrg
lineer
gibi
olmayan sweep kayrtHem giiriiltii
6 dB/oktavlrk
saSlanrrken sinyal
sa!'ladr!'r
hemde sin-
kaydrn,
giiriilti.i
bdlgesindeki
sdyl.enebilmektedir.
gen-
97
* x * L I N E R R S l " l i E PT I S T B . J F R R B I S i V 9 i 6 0 2 x : r
EP TIST B.
IZ-6U
AGC = 500
HZ.
:j:j.=iii::
:;#t!!i+-
.ii i::i L'-::r-:::ii::
::; +
:l
g- l
,:l
.;l
gekil
9.1.1
a Lineer
sweep ile
kayded.ihnig
saha kaydr.
'
12-80 Hz.
ffiry{::ffiii!i*a#i;ii@r
i{$f,i.'.i:. , =i
itt_
t-
i.
:ir:"
1-::
::lri^-,-a..-],'-,, .'n _i-_
.' ":
il 1
, - - - . - . , . * , : ; i . - ;. ,r . . . . .
.-,
-
^ : . - ,-
i'
t_
I
t.R
lt-
lttl
I
t'
$ekil
9.1.1
olmayan
b Lineer
k
a
v
dr.
saha
(3 dB/oktav)
sweep ile
kaydedilmis
9B
***
P R O D I J C T I CSN
!.]EEP
B . O F R F B IS I V 9 1 6 0 2 * * X
12-BO Hz.
;nliEr:ffi
(0 dB/oktav)
AGC = 500
=
r-i::j-..*4_-:a-ffii
::{:ii:'::ffi
0 sn.
;i,;!::.f
]ir+..-ii::a:Ji:
I .sn.
y. nsl
I
.
:l
:! 2 s n
:l
ififfg
'-;t=-T
-l
-#;f-;1.,j
AV ar dal
1i--i.--:l;-
,it-j
+r
*E-i.-:
:l
".-,
I
alar
3sn
,:|
-t
'-l
''l
-i
-i
-l
_i
."i
.l
'n'i.
,.]
-l
I
I
-t
-l
sn
gekil
9.1.1
olmayan
c Lineer
saha kaydr.
(A dB/Oktar,')
sweep ile
kayderlilmi.s
99
D E C I B E LS P I C T R U I l
N€RrlA-IZFTIoll- REUITM
t LJtllT-
g.l0B000Ef0l DB
LINEER SWEEP
a
J
LrJ
cc
(J
trl
O
s
6i
6-
u
HY
Z)
F R E O U E N( C
L I N E E R O L M A Y A NS ! V E E P
b
3 dB/ oKTAV
LLr
cc
UJ
O
6t-
LI N EER O LMAYAI'l S W E E P
c
6 d B/ OKTAV
;t r I
,O
-:
t!
mco
:-m
t!
O
n
,g
1B
54
1I
F-ptrntltr|\rr-v
r u: )
I ttt4/
I r\LuuLrYu
Sekil
Y.L.Z
Lineer
ve Lineer
olmayan (3 , 6 dB/oktav)
sweep
kayrtlarl-nl_n
desibel
olarak
alrnmrg
spektrumlarr
100
9.2
Kombi Sweep Teknigi ile Saha Uygulamalarr
Diyarbakrr
b6lgesi
mik
Karacad.af
olan
veriler
iizerinde
ka1zr11attr.
iizerinde
civarrndaki
bir
dizi
etkili
ve beklenen
seviyenin
toplanm:-9trr.
hada yapalacak
test
8.5.2
mada Sekil
ve
sweep sinyallerinin
arrndtrrlmrg
mi
iqin,
Test
Vibro
qalrSmasrnda
sayas-r ve
Vibrat6r
agasrndaki
Vibro
diizeni
Vibro
diizeninin
igindeki
Sweep uzunlugu;
Taper
uzunlugu i
olarak
toplam
test
72.5
her
vibro
tek
qiisegi'--
kayrt
ve
gibidir;
metre.
pozisyonunda
8.33
1 sweep"
metre.
72 metre.
sweeplerde
Kombi
6 saniye.
400 milisaniye
veri-
s:-ralr.
Konvensiyonel
sweepte
olan
l<ombi sweep
sweep,
kayma miktarrt
boyui
yar-'arla-
eriilmiSle-'-'dir.
belirti.ldiqi
4 vibro,
eesitli
-igerr:igi zengin,
ile
sa-
Bu galrs-
s!/eep sinyalirrin
uygulanan
mesafei
6 sweep,
Sweep sayrsr;
saglayacak
frekans
agagrda
di.izeni;
ger:ekli
6zeiliklerrnCen
sweep teknikle::i
parametreleri
kaynak
de hazrrlanmrg
yrl-
S/N oranr-
prog:ramlanrnrgtrr.
bir
eski
yarclrm:.yle
bilgiler
ayrrmlrlik
karsrlagtrrmalr
teknikleri
cince,
hakkrnda
uygun
konvensiyonel
yapalmrgtrr.
dzellikleri
otokorelaslzon
sis-
sweep teknikleri
sahanrn
8.5.3
6n
sdni.i.mleyip
baglamadan
ed.ilen
onun
sahalarda
gegirilerek
istendi!indeni
toplanmasr
riilti.ilerden
amacryl-e
qalrgmasr
Sahada yiiksek
nrlmrgtrr.
ler
Elde
Sekil
6rttilii
qalrgmalarr
gdzden
ve
gi.iri.iltiileri
galrgmalarana
hedef
kugagr
ile
olan
saha test
veriler
sisnik
bilgiler
bazaltlarr
S/N oranr-nr- arttrrmak
Sahada test
Iardaki
bindirme
12 saniye
101
Bir
vibro
Profil
noktasrndaki
toplam
sayrsl i 24
boyunca CDP sayl-sl-; 60
Kayrt
cihazr;
Kayrt
Geometrisi;
Uzak aqrlrm;
Jeofon
Vibro
Simetrik
tarafi:-
sistem.
agrlrm.
LLz.5 metre
i
aralrgr;
De$igmez kazanq i
25 metre
50 metre
42 dB
Algak kesim filtresi;
Kapal:725 l1z. -
Yiiksek kesim filtresi,
Ornekleme aralrgr;
Kayrt
uzunlugu;
Vibro
tipi;
72 dB/oktav
4 milisaniye
5 saniye
Failing-Y
Sweep tipi
relerle
iki
telemetrik
3087.5 metre
grup aralr$r
atrg
-348 sN 240 kanalrr
sercel
Yakrn agrlrm;
nr'lmt
d . i . i g e yy r l m a
3000 A
testi
TABLO 9 .2.1
6ncesinden belirlenen
de belirtilerr
bu paramet-
sweep tipi
testleri
ya-
q.|- r r
KAYIT NO
ISTASYON NO
v P - 1 0 0/ 3 2 2
TEST
CALISMASI
Konvensiyonel
\2-80
Lineer
Svreep
Lj.neer
olmayan
Hz.
v P - 1 0 0/ 3 2 2
Konvensiyonel
v P - 1 0 0/ 3 2 2
Sweep !2-80 HZ. 6 dB/oktav
Lineer
Kombi Sweep (12-50 /
20-58 / 28-66 / 36-7 4 Hz.l
v P - 1 0 0/ 3 2 2
Lineer
olmayan
Kombi
Sweep
( 12-50 / 20-58 / 28-66 / 36-7 4 Hz.
6 dB/oktav)
Tablo 9.2.1
Diyarbakrr-Hamuk
lu profil
test
sahasr DIV-91-618 no-
iizerinde
galrgmasr.
yaprlan
sweep tipi
L02
9.2.1
$ekil
arda konvensiyonel
kombi sweep (12-50 / 28-66/ 36-7 4
Hz.\
ve 9 .2 .l- b'de
Hz.)
kazangsrz ve 500 milisaniye
gdsterilmiStir.
lineer
9.2.2
$ekil
kazanelr
28-66/36-74
(6 dB/oktav)
saha atrg
Hz.\
kayrtlarr
frekanslr
kombi
ve
olmayan
yrtlarrnrn
a ve
.3
a'da
sweep,
$ekil
60-180
spektrumlarr
inci
aynr
a)
9 .2.3
kazanqlr
ile
lineer
gekil
lineer
frekans-
kombi
0.'i5-2
spektrumlarl,
ve
sweep ka-
saniye
9.2.4
ayrrca
b6J-ge-
a r.'e b'de
$ekiI
9.2.5
aynr- bdlgeden al-rrrn-rg desiirel
.
edilen
Sahadaki
b'de
olmayan
kayrtlarrn,
verilmistir
elde
frekanslr
spektrumlarr,
Saha atr-S kayrtlarr
analizlerle
lineer
kanallarr
amplitiid
yine
b'de
lineer
b'de
ve 500 milisaniye
frekanslr
giiS
ayna kayrtlarrn
oi-
kombi sweep (12-50/20-5A/
kazanqsiz
lineer
alrnan
sinden
ve 9.2.2
lineer
sunulmugtur.
9.2
$ekil
1r
iqin
saha kayrtlarr
aIda konvensiyonel
mayan sweep (L2-80 Hz. 6 dB/oktav)
olmayan frekanslr-
sweep (12-80
lineer
ve
soriuqlarr
hedef
iizerinde
s1:ekr-rumlar
goyle
srral.ayabj.lir:Lz.
0.750
seviyeler
yaprlan
2 saniye
ile
ara-
srndad rr .
Konvensiyonel
b)
la
giirtiltiilfi
siyoner
sweep ile
sweep ile
kanslr
'l
anmi
biraz
gtirtiltiiler
artarken,
q{- i r
v ! !
.
etkisi
bastrrrlrrken,
bir
Vibratdrlerin
tiplerinde
r v r r r r r r y
giiriilttlerinin
daha etkili
d)
96re
err
faz-
olandrr.
Yiizey
c)
sween rlixarla-ina
lineer
sekilde
yakrn
lineer
ve
Iineer
lineer
kombi
clmayan
kcmbi
bastrrrlm:-$tl-r.
izlerde
lineer
olmayan konven-
lineer
yarattrfr
olmayan
sweepte
yiiksek
konvens:Lyonel
daha
fazla
fresweep
s6ni.im-
103
e) Kombi sweep kayrtlar:-nr
rineer
kombi sweepin,
ha iyi
oldugunu
f)
malar
0.7,
kombi
lineer
karsrlagtrrdrgrmrzda,
olmayan kombi sweep'e g6re da-
sdyleyebilir.
I.2
ve
1.8
saniye
sweep kayrtrarrnda
civarrnda
daha
gdzlenen
kuvvetri
ve
yansl--
siirekri
Lz-
lenmektedir.
g)
20 Hz den
HZ 'e
Konvensiyonel
sweeplerd.e
sonra
sdntin"lenirken,
kadar
aniden
sinyal
frekanslarrnda
sinyal
frekanslarr
kombi
6nem1i
bir
sweeplercle
50
sdntimlenme cl-
mamaktadrr.
Konvensiyonel
h)
lar
arttrkga
r)
diigerken,
veriler:
Konvensiyonel
gtiSii azalrrken
Srnda
(20-50
gekil
sweeplere
de ise
yan
Hz.l
9.2.6
ait
arda
altrnda
Sweep tiplerinin
kans
gibi
konvensiyonel
bilegenine
inceldiginrizde
sahiptir.
kombi
frekans
ve
sinyall-eri
gekil
ve
tek
ve-
ai:al_r-
kal_maktadrr.
ve
kombi
sinyalleri
gdsterilen
arttrkga
konvensiyonel
olmayan
otokorelasyon
arasrrrd.a
yiiksert-il-mistir.
bir
seviyede
lineer
lineer
l-ncl- kanahnr-n otokorelasyon
iirdiigli
bir
Hz
frekanslar
giigr genig
otokorelasyon
konvensiyonel
sweeplerin
killerj.n
belirli
20-50
oldukga
sweeplerde
frekans-
ytikselmektedir.
sweepte
sweep ile
kombide
gerrli$i,
verinin
svreepte
lineer
kombi
rinin
bi
kombi
Konvensiyonel
kaybedilen
j)
sweep'! srfls
lineer
kom-
9,2.6
lineer
olma.ge-
gdsterilmiStir.
bi.iytik tz
her
bir
b
kaydrn
b0
sinyalidir.
otokorelasyon
lineer
Kayrt
sweeplerde
kayrtlarrndanda
sweep olduksa
baglarrndaki
bu sinyallerjl
alqak
ana pikleri
daha
drizenli,
96rfre-
104
keskin
ve gi.iriiltiisiiz
lineer
olmayan sweep kaydrnrn
deki
yakrn
mektedir.
izlerde
Bu tip
dukga etkili
sol
bir
kesitinde
sitinde
(Lineer
oldu!u
giiriiltiilerin
izlemek
kaydr
m i i m k i i n d i . i r .S e k i l
Kombi Sweep) korelasyon
gekil
9.2.6
gdzl_enile
9.2.6
a'nin
olb'nrrr
sag ke-
gtirr.iltiilerj.nin.
ve bu kaydrn digerle::inden
oldugunu sdyleyebiliriz.
iizerin-
giiriilttiler
k o m . b i s \ , v e e pt e k n i g i
bastrrrldr-grnr
Sekilde
Konvensiyonel
otokorelasyon
qok yiiksek frekanslr
ha fazLa sdntimlendigini
iyi
gdriilrektedir.
daha
da-
105
r S I N G L ES L I E E LPI N E F R : 1 ? - 8 A*
x S I N G r ES N E S P
L i N E f l R : 1 e - Er 0l Z
-
AGC = 500
'-i
I
:i
.l
-i ti -"
t-
,i:l t :
I
-l
l
-l
J
ll
.
t-
-i
i-
i
:l
:i t -l
l
.L
i-
,.I
::l
_i
-l
-i
.;i
gekil
9 .2.1
a Konvensiyonel
gekil
9.2.L
b
Kombi Lineer
Lineer
Sweep (L2-80
Hz. )
Sweep (12-50/20-58/28-66/36-74
Hz.)
106
.
I N E F R : 6D B / C C T 1
DB/OC-.1
SILEPNOI\LINtqR:6
-
gekil
9.2.2
AGC = 500
T,'i neor
Ol
a Konvensiyonel
(12-80 Hz. 6 dB/Oktav)
m:rz:n
Qr^roan
-
vvY L' l-t/
^rf
r-€-il:li!+-5ffi
..i
qnn
ii-:iF:+.*fi
:::::triff
'i
I
'_l
.-;
:,
-l
I
I
-l
I
$ekiI
9 .2.2
b
Kombi
Lineer
Olmayan
(L2-50 / 20-sB/28-66
Sweep
/36-74
Hz.
6 dB/oktav)
I07
POI^]ERSPECTRUI'l
NORI1RLIZRIIOII-
RELFTIVE
I UNIT.
5.1?S3?JE+6E
t
t!
3
o_
(HZ]
FREOUENCY
P OI"IERSPECTRUH
I UlltT .
NORXFLIZFTION- RE'-RTIVE
9.l8B99sE+06
E
t-rl
=
o_
HY
Z)
F R E 0 U E I {( C
gekil
9 .2.3
a Konvensiyonel
lineer
ve Iineer
kombi
sweep kayrtlarrnrn
GUe spektrumu.
108
P OI.IERSPECTRUH
I U N I T-
NORI1FLIZRTIDII- RELRTIVE
S.l1315lE+96
x.
LLJ
3
O
o_
54
1t
(HZ)
FREAUENCY
SPECTRUH
P OI,JER
I UIJIT
NORIIAI.IZBTIOII- RELRTIVE
S .! 3 9 1 6 9 8 , s s
r(o
d
(o
\t
.q
ol
cu
3
O
o_
F R I O U E N(CHYZ )
gekil
9.2.3
lineer
b Konvensiyonel
olmayan kombi
lineer
nrn GUe spektrumu.
olmayan sweep ve
sweeep kayrtlarr-
t_09
RI"lPL
I TUDE SPECTRUIl
NORIIfiLIUNTION
g,5532lgE+92
RELffTIVE
LLI
C
lJ n,
F.J
r(u
L'-
=
CI
(HZ]
FREAUENICY
FIlPLI TUDE SPECTRUI"l
NoRtiBLIZflTI0l,l
S.40B98tE+S2
LrJ
cl
:_l ^,
F-
{\J
,cu
;J
L
CU
I
CI
F R E O U E N( H
CZY)
$eki1
9 .2.4
a Konvens j-yonel lineer
ve lineer
kombi
sweep kayrtlarl-nan
GENLIK spektrumu.
110
FI"1PL
I TUDE SPECTRU|'l
1 UNIT .
NORIIELIZFTION- RELRTIVE
6.?12813E+82
co
LlJ
O
F(rJ
'cu
L'T
(I
s
54
%
11
(HZ]
FREAUENCY
R I 1 P L I T U DSEP' E C T R U I 1
u.33ri 5gg+0?
g)
r(o
.q
Lil
O
lnr
Fi'l
, C\J
JaU
rL
I
C
36
gekil
9.2.4
54
1l
)
F R E Q U E N( HCZY
b Konvensiyonel
olmayan kombi
spektrumu.
olmayan ve
lineer
sweep kayrtlarantn
lineer
GENLiK
111
D E C IBELSPECTRU|1
NORI1ALIZFTION- RELRTIVE
I U N I T-
g , t g g t g W . + g lD A
1 UtllT'
6 . t g g g g g e + gOt B
tn
Ir)
I
r-
l-rJ
co
(-J
LL]
cl
,n
54
1r
(HZ)
FREOUENCY
] BEL SPECTRUI1
DEC
NORhFLIZRTION- RELATIVE
rI
Ir-
r
I
LLJ
co
tr-J
C]
IB
9ekiI
9 .2.5
s4
1I
(HZ)
FREOUENCY
ve lineer
kombi
Iineer
a Konvensiyonel
DESiBEL spektrumu
sweep kayrtlarl-nan
LI2
i BEL SPECTRUI1
DEC
NORhRLIZflTI ON
1 UNIT
RELRTIVE
g . l g g g g g E r g lD g
r-
rO)
an@
:- l ca
(-J
Lil
O
s
|.r)-
54
lrl
1l
F R i A U E N (CHYZ ]
I BEL SPECTRUI' 1
DEC
I U N I T-
NORII8LIZRTICII- RELBTIVE
g . ! e 0 g 3 0 E + g l0 3
CD
F-
r-C\J
I
J
I-iJ
fil
c_)
tl-i
O
rn-
54
la
1r
(HZ)
FREOUENCY
$ekiL
9.2.5
b Konvensiyonel lineer olmayan sweep ve
olmayan kombi sweep kay1tlarlnln
lineer
DESiBEL spektrumu.
113
SINYAL! : VP-1OO
L ' N E E R K O M B I S W E E PO T O X O R E L A S Y O N
i VP']OO
L I N E E R S W E E PO T O K O R E L A S Y O NS I N Y A L I
* - . , ; . . i 9r . 2 . 6 a L i n e e r k o n v e h s i y o n e l v e L i n e e r K o m b i s w e e p l e r i nO t o k o r e l a s y o n
Sinyalleri
L]NEER OU'IAYAH
S\!EEP OTOKOREUSYON
i.,r:l.ir. :1:j':4;=::tt::+;-;1.:i:j:
SiNYAL]
t VP-]OO
i::;:;:ijjii: jrlta-j
L I N E E R O L U A Y A N K O \ I B i S W E E PO T O K O R E L A S Y O N
SINYALI : VP-IOO
::::i:
'.T:.
r::'4-".ij
r ir
Kombi sweeplerin
Sekil 9.2.6 b Lineer olmayan konvehsiyonel ve Lineer olmayan
s
i
n
y
a
l
l
e
r
i
OtokorelasYon
114
9.3 Kombi Sweep Qegitleri ile Saha Uygulamalarr
bdliimde Kombi Sweepi anlatrrken
Sekizinci
Kombi Sweep
Sweep
bi
Frekans A$rrlrklama,
Simetrik
definmigtik.
niklerine
petrol
aramalarr
halarr
civarr,
Bahsedilen
aer-srndan dnemli
r qmal
Y q ! j . Y l l r g * g ! 4 J * t - *
arr
Test
parametreleri
\l,arrl'lmt
qf
Kombi Sweep tek-
olan
226 no'Iu
Boli.im 9 .2
uygulanan
sabit
de belirtilcli$i
sweep ve kaynak
gibidir.
kans
aralr$r
(12-74
kans
aralrgr
(L2-50 / 20-58 / 28-66 /36-7 4 Hz )
KAYIT NO
istasyonunda
t r
galrgmalarrnd.a
konvensiyonel
Hz )
ile
sweep gegitleri
Sekilde
Sa-
gdzlemek amacryla test
faydalarrnr
galr$malarrnda,
gdsterildigi
kullanarak,
Beykan - eiksor
test
Kombi
ve 8.8 de Kom-
bu teknikleri
DIV-97-621 profilinin
Kombi Sweep tekni!'inin
r.a'l
qeSitli
Frekans Bo$luklama gibi
Sweep
8.7 de Kombi
Olmayan Frekans A$rrlrklama
Simetrik
B.6 da
Kombi
test
Bu
sweep sinyallerinin
fre-
sweep sinyallerinin
fre-
galrgmasr
esit
al.rnmrs trr.
TABLO 9.3.1
de
yapalmrgtrr.
isrnsvoN No
TEST
CALTSMALARI
7
zzo
Konvensiyonel(I2-7 4 Hz )
B
226
Konvensiyonel
Sweep (72-74
9
226
Lineer
Olmayan Kombi Sweep
FREKANS BO$LUKLAMALI (12-45 I1z/
55-74 Hz , 6 dB/oktav).
10
226
Lineer KoMBi SWEEP 02-50 /
20-58/ 28-66 / 36-7 4 Hz )
11
226
Lineer Olmayan - KOMBI SWEEP
(12-50 / 20-58/ 28-66 / 36-7 4 Hz,
6 dB/oktav)
t2
225
Lineer Kombi Sweep
siunrnix
OLMAYANFREKANS AGIRLIKLAMALI
(12-45/ 44-66/ 65-74 Hz )
Tablo
9.3.1
Lineer
Sweep
Lineer
Olrnayan
Hz , 6 dB/oktav)
Beykan-Qiksor
Sanasr DIV-9I-621 no'lu profil
prof iI iizerinde
yapa Ian kombi sweep gesitleri
qalrgmasr.
test
11_5
yorumlar
ve neticeler
a) $ekil
sdyledir;
yansrmalar
siireksiz
giiriiltiiterin
b)
oktav)
$ekiL
ile
civarrnd.a
gdzlenen yansrmalarrn
1i oldugu
sdylenebilir.
Kombi Sweep kaydr
frekanslarrn
Kayrttan
ve Lineer
nen yiiksek
sweep
gi.irtiltiiler
da gdriildii!'ti
olmayan (9.3.21
frekanslr
yansrmalar
sol
kaydr
gibi
lineer
2.2 saniye
ve stirek-
hal'a dalgalarl-nl-n
etkisi
45-55 Hz arasrndaki
etnki.i konvensiyonel
etki-lemisti.
hattr
Lineer
Konvensiyonel
sweep kayrtlarl-nt-n
oldukqa
tara-
Olmayan Frekans Bosluklamalr
istenmigtir.
ile
1.5
solunda daha canlr
Bu kayrtta
elektrik
Frekans bogluklama
civarrndaki
civarrnda
artmrgtlr.
ile
sunulmugtur.
kaydedilmemesi
sweepte 50 Hz lik
kesitin
ve I.3,
kayrt
de Lineer
9.3.3
Sok zayrf,
6rtiilmijStiir.
Yiiksek frekanslr
olmayan sweep sinyali
$ekil
96steril-
Burada yiizey dalge genliklerinin
kayd.r sunulmugtur.
c)
civarrnda
1.5 ve 2.2 saniye
sweepe g6re b:-'raz daha sdni.imlendi$ini
lineer
(A i1e
olmayan sweepin (1'2-74 Hz 6 dB/
de lineer
9.3.2
sa$ b6liimde
ve qevre gdriiltiisii)
Ancak bu yansrmalar
olmasr
etkin
saniye
1.3,
mevcuttur.
gdzlenmektedir.
yansrmalar
frnda
0.5-0.6
gdzlenmektedir.
daha fazla
giiriilttisii
hattr
elektrik
gibi
96rtildii$ii
b6ltimde giiri.ilti.iler
sol
iken,
kuvvetli
50 Hz lik
mistir,
iizerinde
Kayrt
sweepin (L2-74 Hz\
lineer
de konvensiyonel
9.3.1
kayd.r gdsterilmiStir.
yansrmalar
yaprlan
iizerinde
saha kayrtlarr
edilen
sonucu elde
Test
soI tarafrnda
1.3,
gozLe-
(50 Hz) Kombi
giiriiltiileri
dnlenirken
( 9 . 3 . 1)
1.5 ve 2.2 saniye
kuvvetlendirilmi$tir.
116
d) 9eki1
lrklamalr
Kombi Sweep {72-50 /
sunulmugtur.
kaydr
9 .3 .4 d.e Lineer
ile
Bu kaydr- $ekil
etkili
iseriginin
oldukqa
daha belirgin
9.3.5
kayd.r sunurmugtur.
deki
konvensiyonel
de Lineer
lineer
old.ufu
ve stirekli
lineer
sl-ma kalitesi
birbirine
f ) Sekil
siirekliliginin
1r ve simetrik
12-50 /
ile
sdniimlenirken,
gdzlenmektedir"
iireti ldir'i
9 .3 .6 d.a Lineer
gu sonuglarr
yansrnalar.rn
Sweep pargalarrnl-n
yan-
olmayan kombi sweeo
-'6zlenmekted.ir.
frekanslr
simetrik
Bu kaydr
arasr-nr- ve iist
frekans
- Yiizey gi.iriiltiilerinin
kayrtlarrnr-n
o l m a y a n a t fr r lineer
fr:ekansil.e kargr-
ederiz;
seqerek korelasyon
de sdniimlenip verilerin
daha
Kombi Sr,veep
kombi sweep kayd:_ (9.3.4)
elde
9.3"2
kargr-lagtrrrr-
Lineer
Lineer
sunulmugtur.
agrrl:-klamalr
20-58 /
Bu kaydr gekil
alrnmrgtrr.
gok yakrndrr.
kombi sweep kaydr
rl-nl- simetrik
frekans
olmayan - Kombi sweep sinyalinin
olmayan kombi sweep (9.3.5)
daha yiiksek frekanslar
lagtrrrrsak
kombi
yansamalardaki
olmayan sweep kaydr
kuvvetli
lrklamalr
Li-neer sweep
gi.iriiltiilerin
Burada da sweep frekanslar:-
gi.iriiltriler
ile
6rten
ve yansrmalarl-n yanal
sak kombi sweep ile
i1e
3G-74 Hz) kaydr
Konvensiyonel
sbniimlendiqi,
36-74 Hz ve 6 dB/oktav
(9.3.4)
deki
Frekans ASrr-
oldugu gdzlenmektedir.
e) 9ekil
28-66 /
arttrQr
Simetrik
28-66 /
sinyalleri
gekilde
bir
20-58 /
9.3.1
karsrlagtrrrrsak,
sweep ile
frekanslr
giiriiltiileri
igeriginde
genligi
iiste bindirme
krsrmla-
daha etki-n bir
artr$
ve etkisi
sekii-
saglamaktadrr.
azaltr.lmaktadrr
LL7
- Vibratdrlere
tiisii
daha etkili
Bu test
simetrik
olan
izlerdeki
hava dalgalar:-
gdri.il-
s6niimlenmektedir.
galrsmalarr
ile
olmayan ve simetrik
sweeplerin
edilmistir.
yakrn
otokorelasyon
Sekil
olan
B.5.3
frekans
sinyallerinde
c ve $eki1
B.5 .3 d de
a!'rrlrklamal-r
gOzlenen sonuglar
kombi
elde
1_18
Sn
r 0.0
0.1
0.2
1.0
I.2
1A
J_..t
1A
2.4
2.6
$ekil
9-3-1
Konvensiyonel
Lineer
sweep (r2-74
Hz.)
l_l-9
Sn
0.0
0.8
1.0
L.2
1A
$ekil
9 .3 .2
Konvensiyonel
Lineer
olmayan
sweep
(L2-7 4
Hz. ,
6 dB/oktav)
]-20
Sn
nn
0.2
0.4
0.6
0.8
1.0
I-2
1L
1a
1.8
$eki1
9.3.3
Lineer
olmayan
(12-45
Hz./55-74
FREKANS BO$LUKLART Kombi
Hz.,
6 dB/Oktav)
sweep
T2I
Sn
0.0
0.2
-nA
0.6
0.8
l_.u
7.2
1A
r.o
2.0
$ekil
9.3.4
Lineer Si-metrik Frekans Agrrlrklamalr
( 1 2 - 5 0 / 2 0 - s ? / 2 8 _ 6 6/ 3 6 _ 74 H z . )
Kombi
Sweep
L22
0.8
1.0
$ekil
9 .3 .5
Lineer
Olmayan
KOMBI SWEEp
(12-5 O/20-58/28-66/36-74
Hz.,
6 dB/oktav)
123
.8
I
.l
4.3
8.4
.c)
8.7
.8
8.9
l.a
I'
T
1.4
17
2.9
z.
I
z.t
2. /.
2.=
2.€.
2.7
2.5
3.?_
$ekiI
9 .3 .6
Lineer
siMetnix
or,MAyaNrnex4Ns adrnr,rxr,Al4Al,r
Kombi S w e e p ( 1 2 - 4 5 / 4 4 - 6 6 / 6 5 - 7 4 H z . )
124
9.4
K o n v e n s i y o n e lv e K o m b i S w e e p T e k n i k l e r i i l e K a y d e d i l m i gS i s m i k
Kesitler
Giineydogu Anadolu,
galrgmalarda,
sismik
frekanslr
profil
sweppler
profilin
9 .4 .1
12-80
Hz.
kaydedilmi-S
n1 profilin
mayan
isin
lineer
6 kilometre
de e iksor
frekans
kesiti
12-80
Bu iki
yaprlan
ve lineer
uzunlufunda
vibro
olmayan
bir
sismik
Hz.
sinyaller
c)
Lineer
6 dB/oktav
ve
lineer
gekil
frekans
kayded.ilmig
birbi-riyle
olmayan
daha yiiksek
Lineer
olmayan
b:-raz
daha
Hedef
seviyede
sweep kaydr,
bandrnda,
no' lu
sweep kulrana9.4.2
de ise
ay-
lineer
oI-
bandrnda
sismik
gdsteril-
kesiti
kargrlagtrrrrsak
9u sonug-
miimkiindi.ir.
seviyelerinde
b)
sahas:_nd.a, DIV-9I-621
sunulmugtur.
kesiti
s6ylemek
a)
fazla
konvensiyonel
sweep kullanrlarak
mistir.
larr
kugagrnda
yaprlmrgtrr.
$ekiI
rak
bindirme
daha
frekans
sweep ile
frekanslar
kesitin
(1.3,
kuvvetli,
kesit
te
gdzlenmektedir.
!.4
yanal
daha
srS
mevcuttur.
sweep il_e kaydeditmiS
giiriilttisiiz
iqeri$i
kaydedilmig
saniye)
lineer
siirekliligi
olmayan
biraz
zengj-n orarak
daha
yorumranmakta-
drr.
Bindirme
ne pareler
ve
aralarrnd.a
yer
birisi
sweep
(72-80
(Drv-91-619)
Hz.
ile
Hamuk sahasrnda
mesafe
konvensiyonel
6 dB/oktav)
rineer
alan
2 kilometre
(DIV-91-618)
filden
36-7 4 Hz.l
kuga!'rnda
frekanslr
kayded,ilmigtir.
i1e
lineer
kaydedilmiStir.
kombi
sweep
olan
birbiri-
iki
pro-
olmayan
Di!.eri
ise
(72-50/20-58/28-66/
L25
kil
de ise
9.4.4
leri
de Konvensiyonel
9.4.3
$ekil
birbirleri
Kombi Sweep ile
Linear
b)
1\t1d
a
6zellikle
, $e-
sismik
kesit-
yanal
ve
igeri$inin
daha fazLa
s6-
gdzlenmektedir.
kuvvetlendirildiEi
sweep kesitinde
frekans
gi.iriilti.ilerin
srE seviyelerde
ve sinyallerin
Kombi
kaydedilmiS
(DIV-91-619)
a) Kombi sweep kesitininde
ntimlendigi
olmayan sweep
karsrlastrrd.r-frmrzda;
ile
daha zengin,
Linear
ayrrmlrlrk
diigey
d.aha
f
c) o.6 saniye civarrnda
tinde
kesiti
1 .2,
1.3
hem yanal,
saniye
kombi sweep kesi-
seviye,
qdriilmektedir.
ve kuvvetli
daha siirekli
d)
96zlenen
civarrndaki
hemde diigey
hedef
ayrrmlrlrk
seviye
olarak
de kombi
yorumlan-
iyi
sok
sweep
maktadrr.
9.4.6
da
linear
Burada
gok gi.irtilti.llii
de
ise
sunulmustur.
yansrmalar
tizerind.e
kombi
Burada
da gdriifdtgii
6ze1likle
daha
kuvvetli
olmayan
eristi9inden,
etkili
bir
sahadaki
sweep
olmayan
1.6
sa-
I.4
d.aha iyi
gok net
bu se*
sweep $ekil
sismik
saniye
kombi
kesitler
civarrnd.aki
sweep kesiti
96zlenmektedir.
sweep krsa
yiiksek
ve
gtiglesmektedir.
kdsesinde
agrk
konvensiyonel
sekilde
1.5,
so1 a1t
1.3
ke-
yerleri
bitim
kayded.ilmig
gibi
yoruma
Kombi
kuvvetlendirmektedir.
riiLtiileri
ve
qeken
Sekit
sismik
kaydedi-lmis kesitte
lineer
sweep ile
kesitin
kaydedilmig
yorumlanmasr
old.ulundan
sweep ve
sweep kesitinde
iistiine
sweep iIe
linear
Lineer
kanslara
kombi
de konvensiyonel
9.4.7
$ekil
olmayan
dikkati
seviye
Konvensiyel
96zlenmektedir.
viyeler
hedef
ile
en sok
seviyenin
6ze11ikle
,
linear
sweep teknikleri
hedef
civarrndaki
yorumlandrgr
9.4.8
kombi
gosterilmistir.
sitler
niye
de konvensiyonel
9.4.5
9eki1
siirede
frekanslr
i-se kayrtlarr
sdniimleyebilmektedir.
yiiksek
gi.iriiltiileri
bozan
bu
tip
frede
gii-
rzo
19gffiztg7nffiwffi
6S
27tE ffi
m
ffi
310 wl
g5
w sg
369
0.0
u.z
0.4
0.6
0.8
1.0
1)
1A
1.6
1q
z.v
$ekil
9.4.7
Diyarbakrr-eiksor
(12-80 Hz ) ile
Sahasrnda
kaydedilmig
Konvensiyonel
sismik kesit
T,i neor
(r^raan
(Drv-97-62r1.
r27
199 4
? t g 7n
m
?M ffi
&
tn
ffi
g
fr
3lg fl
*g
w
359 ffi
(\ ')
U.U
1.0
L.2
r.4
1.8
)n
$ekil
9 .4.2 Diyarbak:-r-grksor Sahasrnda Konvensiyonel
Lineer
Olmayan
Sweep (12-80 Hz ,
6 dB/oktav)
sismik
ile
kaydedilmis
(DIV-9I-6271
kesit
I28
110
150
ttt
410
830
rtl
4EO
850
1? O
ll
870
tl
1AO
490
190
ll
910
tl
500
E 10
I
520
I
930
I
I
530
tttl
990
ttl
540
1020
550
560
1050
570
580
590
lttl
loao
111O
ttl
600
Lr/
0.0
AA
u.o
0.8
1n
1)
7.4
1a
26
$eki1
9.4.3
Diyarbakrr-Hamuk
Sahasrnda Konvensiyonel
Lineer
Olmayan Sweep (12-80 Hz , 6 dB/oktav)
sismik kesit
( D r v - 9 1 - 6 1 8) .
1.29
510
rtl
so
tl
190
500
330
1AO
I
910
I
17 0
I
470
I
160
I
450
I
I
I
130
I
110
I
410
790
I
120
I
770
I
1LO
I
I
100
I
I
?qn
I
7 LO
I
I
I
3so
370
I
570
t
I
I
310
I
I
I
I
0.0
0.2
o.4
0.8
1n
I.2
1.4
1.6
1.8
z.u
$ekil
9.4.4
Diyarbak:-r-Hamuk Sahasrnda Kombr Lineer Sweep
( 1 2 - 5 0 / 2 0 - 5 8/ 2 8 - 6 6 / 3 6 - 7 4 H z l i l e k a y d e d i l m i g
sismik kesit (DIV-91-619) .
130
I
660
tl
670
I
F A N
I
1e90
I
Fqn
7nn
tt
I
I
I
72rJ
730
7 40
tl
I
13AO
1170
I
7<d
tl
L110
I
770
I
t 17 0
I
780
ll
790
I
800
I
I
820
| | 823
410
I
I
t15a
0.0
0.6
0.8
1n
7.2
1'
1.6
z.v
$ekil
9.4.5
Konvensiyonel
yrgma kesiti
Linear
olmayan
( D r v - 9 1 - 6 1 8) .
sweep ile
kaydedilmiS
131
p50
zao
270
2EO
elo
?30
zeo
e10
200
190
trtl
rtl
ttl
170
4so
430
1LO
390
3?O
350
330
310
ltl
ltr
ttt
1AO
ro
I
17i
I
?70
I
I
e50
I
I
I
L 10
I
210
I
i td
I
120
I
I
170
I
I
t102
il 128
0.0
0.2
0.4
u.o
0.8
1.0
7.2
7.4
1C
z.u
$ekil
9.4.6
Linear
Kombi Sweep i1e
(Drv-91-619).
kaydedilmiS
yr{.ma kesiki
LJZ
96
|
tl
|
tl
130
I
I
i an
!10
I
zLO
t
I
P30
I
I
I
I
e70
I
I
19t)
I
I
I
I
5JU
I
350
I
I
I
e30
I
I
210
250
rttl
110
a30
tttl
0.0
0.2
0.4
0.6
0.8
1n
1?
1.4
1.8
)n
9ekit
9 .4.7
Konvensiyonel
yr_Ema kesiti
,ir'+:;i-;i;iT""
sweepire kavdedilmis
a60
450
P70
170
133
a49t
1620
5e1!
410
|
430
|
1590
I
aao
I
I
810
ttl
aoo
1S30
tl
790
7An
7rd
tl
1500
t,17 0
I
I
1110
I
?50
tl
710
t lLO
I
720
ll
13aO
I
7 LO
I
13?O
I
0.0
0.2
0.4
nd
0.8
1n
1')
7.4
la
)n
$ekir
9'4'g
Kombi Linear sweep ile
(Drv_9+_619).
kaydedilmis
y r _ g m ak e s i t i
590
6ao
rtl
1490
67i
!?
134
10. SONUq VE ONERiLER
Bu galrgmada,
yansama kalitesi
Vibrosismik
alterna-
ve birbirleri-ne
segiminin
gdsterilmig-
uygulama sonuglarr
sweep tekniklerinin
olabilecek
olan ve kayrt-
kdtii
sahalarda
hakim oldu$u
sweep sinyali
isin
uygulamalar
tif
giiriiltiilerin
etkileyen
larr
sismik
tir.
cesi
bir
edilecek
elde
cY r iuru le r l c t \ / F f r e k a n s
giiriilttileri
dan
cesi
6nce
daha
,
qalrsmalar:-
model
n 1
| trrA
Y+5r!!vf
I
I d
I
+s*!.
aranan
sismik
Lineer
hedef
gdnderebilen
artan
iqin
saha
ba$lama6n-
ve kayrt
analiz
edilir.
Yaprse-
sweep sinyali
en uygun
Lineer
etkilidir.
Lineer
ve
olmayan
frekanslarr
segilmelidir.
qalr$malarrndan
test
sweep yerine,
sdniimlemede ve arzrr edilen
daha
faydalr
uzak,
yakrn
elde
olaca$:-
Ayrrca
bu teknik
sonuqlarsweep tek-
gdsterilmistir.
korelasyon
frekans
giderilmektedir.
edilen
olmayan
lineer
betirli
releme ve soSrulma dzelliklerinden
kayrplarr
yerine,
ise
isteniyor
ayrrmlrlrk
zamanda gerekli
istenilen
kullanrlmasanan
dirmede oldukga
yiiksek
sweep sinyalleri
Kombi sweep teknigi
enerji
iizerind.e
veriler
fonksiyonlarr
verilerinde
sweep teknikleri
konvensiyonel
niklerinin
ile
seviyelere
Sahada yaprlan
da;
sismik
qalr$malarl-na
saha
tek-
f
Sahanrn
frekansr
yaprlmrg
ve
parametreleri
sinyali
Uygulamalarda
otokorelasyon
edilen
elde
lacak
sweep
sdni.imleyebilecek
eden
rahatsrz
sinyalleri
dn-
kayrt
giirtiltiiniin
yardrmryle,
spektrumu
belirlenip,
aralrSr
uygnrlanmalrdrr.
nikleri
gi.iriiltti
sahalarda,
oldulu
Sok etkili
seviyesinin
Giiriiltii
gUriiltiilerini
aralr$rnr
kuvvetlen-
sayesinde yerin
kaynaklanan
filt-
yiiksek frekans
ve
135
yiiksek
Kombi
yansrmalar
hortlak
oldu{u
(ghost)
sahalarda
BoSluklama
Sweep Frekans
Konvensiyonel
sdniimlenmektedir.
kolayca
yo$un
hatlarrnrn
gtiriiltiiler
50 Hz lik
lenen
gerelim
Tekni$i
ile
tekniklerinde
sweep
962gideril-
kolayca
sweep i1e
kombi
olan
hakim
mektedir.
sweep teknigi
Kombi
uygun bir
dizaynrna
sinyal
sismik
de$isik
sahadaki
kolayca
referansla
ve
iqin,
problemler
ekonomik
olarak
uygulanabilir.
Enerji
lard.a
yaprlacak
uygulanmasr
e v J t r r l Y
5
(Dinamitli
yanslJrErlarrn eok
net
qalrsmalarda
kombi
vibrosismik
daha
Sismik
takn'if1i
olan,
sorunu
iyi
veri
sonuqlar
kalitesi
i'l e vapalacak
J
galrsma
saha-
sweep tekni!inin
verecektir.
zayLf
galrSmalarr-n
dahil)
gdzlenemedi!i
olan
sahalarda,
konvensiyonel
daha bagarrlr
olaca$r
kombi
sweep
tekniklerden
kanrsrndayrm.
136
KAYNAKLAR
Anstey
(f954)
N.A.
Correlation
Geophysics
Anstey
reprint
(l-991)
N.A.
Geophysics
Geyer
SEG Geophysics
Guanella
(1938)
G-,
1939,
Hiitman , E- ,
issued
Patent
Klauder
W.J.,
J.R.,
(1960)
No
Reprint
Series,
U.S.
:
768 ,068
A.C.,
Theory
Meeting
MarschaIl
R.,
of
the
(1986)
Prakla-Seismos
Morgan N., Sakallro!Iu
of
Salt
Lake",
07 632 .
Signals,
SEG,
Seismic
In
Mapping,
4-22.
The Vibroseis
11 |
Technique.
L52-165.
System"
Swiss
No z 2,253,975
Pattent
field
May
1947.
Zur
f ield
Entfermungismesung"
March
and Desing
of
paper
SEG in
"Remarks
1940 issued
S.,
of
Seires , 7I,
(1970) "Extrantion
Crosscorelation"
of
11,
Darlington
Geophysics Reprint
Landrum,
Patent
SEG,
430-449.
Determining
"Verfahren
Price
"The
Desing
August
(1940)
lI,
Signal
to
Vibrator
Series
"Distance
Corrosponding
Ha11 Inc. ,
System
Reprint
(1974)
P.L.
Series ,
Vibroseis,
25-45.
, Prentice
The Vibroseis
SEG, GEophysics
Goupillaud
11,
Some Alternate
Reprint
(1969)
R.L.
series,
Vibroseis
(I978)
Cunningham A.B.
Techniques,
Rad.ars".
SEG
766-829.
From RandomNoise by
37 th
Oklahoma
lr[ay 1955 .
Albersheim
Chrip
Signals
at
German
Annual
International
City.
on Vibroseis
Phase Compensation",
A.G.
Y.,
(1990)
" Field
TPAO-Arama Grubu.
Parameter
Determination
L37
(1965)
, A.,
Papoulis
It{c Graw Hill.
Processes.
Pe1ton
Company,
Inc.
Traininq
Notes"
E.A.
Rabinson
with
and Stochastic
R a n d . o mV a r i a b l e s
"Probability,
Course
(L967 )
to
Theory
Vibroseis
"Pelco
Decomposition
"Predj-ctive
,Application
(L979)
Book,
of
Seismic Exploration".
Time Series
Geophysics 32,
418-484.
Ristow D.,
D.,
Jurkzyk
J.L.,
Westerfield
Detection
" Proc.
Sterwart
D.O.,
to
Patent
Werner
H.,
no
Krey
Geophysical
I.R.E.
Operating
z 604,429
Th.
(1959) "A Theory of Active
E.C.
Hugnhes A.J.
Systems
Deconvolution,
"Vibroseis
23, 363-379.
Prospectingi
Sproule
(I975)
May 1959,
(L944\ ,
field
June
Reprint
in
Wave Trains",
1944,
(1,979) , A Contribution
C O M B I S W E E P ,S E G G e o p h y s i c s
P.872
"Improvements
by Means of
Sonar
and Relating
British
issued. July
1948.
To Sweep TechniquesSeries,
11,402-429.
138
6zcrquis
Saxef,r,rOdf,u 1954 yrlrnda
Yrlmaz
qesi,
ve
Orta
srdrr.
Grubu'nd.a
mag ve
ddnemind.e mezun olmugtur.
olarak
saha
QaIr$malarrnda
1989 yrlrnda
Unitesine
geemis
galrgmaktadrr.
goreve
1-975
Fakiiltesi
Jeofi-
ayna
Aynr
baslamrgtrr.
Ekip
Arama Grubu'nun
ve halen
ve
bu iinitede
baba-
yapmrgtrr.
Yerbilimleri
baSIamrS
gocuk
ve bir
Evli
Giresun'da
6!renimini
o$renime
sismolog
kad.ar sismik
dogmuStur.
Universitesi
Mi.ihendisli$inde
1980 Haziran
rak
Lise
istanbul
yrlrnda
zik
Koyiinde
Altrnpl-nar
Kegap iI-
Giresin'un
gefi
Jeofizik
Krdemli
fakijlteden
yal
TPAO Arama
1988 yl-Ir-na
olarak
Katite
gdrev
al-
Kontrol
Jeofizikqi
ola-