Şah İsmayıl Xətayi Əsərləri

ØÀÙ ÈÑÌÀÉÛË ÕßÒÀÉÈ
ßÑßÐËßÐÈ
“ØßÐÃ-ÃßÐÁ”
ÁÀÊÛ-2005
Áó êèòàá “Øàù Èñìàéûë Õÿòàéè. Êå÷ìÿ íàìÿðä êþðïöñöíäÿí. Øåèðëÿð âÿ
ïîåìàëàð” (Áàêû, Éàçû÷û, 1988) íÿøðè ÿñàñûíäà òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð
Òÿðòèá åäÿíëÿð:
ßëèéàð Ñÿôÿðëè
Õÿëèë Éóñèôëè
Þí ñþçöí ìöÿëëèôè:
Õÿëèë Éóñèôëè
894.3611 - dc 21
AZE
Øàù Èñìàéûë Õÿòàéè. ßñÿðëÿðè. Áàêû, “Øÿðã-Ãÿðá”, 2005, 384 ñÿù.
Óëó êëàññèê øàèðèìèç âÿ áþéöê äþâëÿò õàäèìè Øàù Èñìàéûë Õÿòàéèíèí àäû
ÕÂÛ ÿñð Àçÿðáàéúàí âàðëûüûíûí áöòöí òàëåéöêëö ìÿñÿëÿëÿðè èëÿ áàüëû îëàðàã
èôòèõàð ùèññè èëÿ ÷ÿêèëèð. Îíóí ìöñòÿñíà ãàáèëèééÿòè âÿ àðäûúûë ãàéüûñû ñàéÿñèíäÿ
ìèëlè äèëèìèçèí éàä äèëëÿðèí òÿñèðèíäÿí òÿìèçëÿíìÿñè âÿ ãÿäèì ìÿäÿíèééÿòèìèçèí äèð÷ÿëèøè áàøëàíìûøäûð.
Õÿòàéèíèí þëöìñöç ïîåçèéàñû àðûäûëìûø Àçÿðáàéúàí äèëèíèí äóðóëóã ÷åøìÿñè êèìè êëàññèê èðñèìèçèí ìþùòÿøÿì àáèäÿñèäèð. Øàèðèí ÿâÿçñèç íÿôÿñ éàíüûëàðû þç òÿìêèíè, áöòþâëöéö âÿ ñÿíÿòêàðëûã úèëàñû áàõûìûíäàí ñþç õÿçèíÿìèçèí
çèðâÿ þðíÿêëÿðèäèð.
Êèòàáäà óëó øàèðèìèçèí ÿñðëÿð áîéó îõóíìóø âÿ òÿðàâÿòèíè èòèðìÿìèø ÿñÿðëÿðè òîïëàíìûøäûð. Áàøû öñòöíäÿí ÿñðëÿðèí àúû ðöçýàðëàðû ÿñìèø Õÿòàéè ïîåçèéàñû, èíàíûðûã êè, îõóúóëàðûíà éåíÿ áþéöê ñÿíÿò äîüìàëûüû ýÿòèðÿúÿê.
ISBN 9952-418-43-1
© “ØßÐÃ-ÃßÐÁ”, 2005
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
ØÀÙ ÈÑÌÀÉÛË ÕßÒÀÉÈÍÈÍ ÙßÉÀÒÛ
Âß ÑßÍßÒ ÄÖÍÉÀÑÛ
Ýþðêÿìëè äþâëÿò õàäèìè, àíà äèëèíäÿ éàðàíàí øåðèí èíêèøàôûíà õöñóñè ãàéüû
èëÿ éàíàøàí, þçö áó äèëäÿ þëìÿç ñÿíÿò èíúèëÿðè éàðàäàí Øàù Èñìàéûë Õÿòàéè Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí èúòèìàè-ñèéàñè âÿ ìÿäÿíè éöêñÿëèøèíäÿ ìöñòÿñíà õèäìÿòëÿðè
îëàí íàäèð øÿõñèééÿòëÿðäÿíäèð. Õàëãûìûçûí èíêèøàôûíûí ÿí ìöùöì ìÿðùÿëÿëÿðèíäÿí áèðè îíóí àäû èëÿ áàüëûäûð. Õÿòàéè äîüìà çÿìèíÿ ìþùêÿì áàüëû îëàí áèð
àäàì êèìè îçàí – àøûã ñÿíÿòèíÿ ðÿüáÿòëÿ éàíàøìûø, êëàññèê øåèð ôîðìàëàðû èëÿ
éàíàøû õàëã øåðèíèí ìöõòÿëèô øÿêèëëÿðèíäÿ äèëëÿð ÿçáÿðè îëà áèëÿúÿê ÿñÿðëÿð éàðàòìûøäûð. Áèð éàíäàí éàçûëû ÿäÿáèééàòûí, áàøãà áèð éàíäàí õàëã éàðàäûúûëûüûíûí
çÿíýèí ÿíÿíÿëÿðèíäÿí áÿùðÿëÿíÿí áó ñÿðêÿðäÿ øàèð ÿäÿáè ôÿàëèééÿòèíäÿ ìÿçìóíëà ôîðìàíû ùÿìèøÿ âÿùäÿòäÿ ýþòöðìöø, ùÿð ôîðìàäàí, æàíðäàí, âÿçíäÿí
éåðèíÿ ýþðÿ èñòèôàäÿ åòìèøäèð. Ñàäÿëèê, àéäûíëûã, ñÿìèìèëèê, ùÿéàòà, îíóí òÿëÿáëÿðèíÿ äÿðèíäÿí áàüëûëûã Õÿòàéè ïîåçèéàñûíûí ñÿúèééÿâè êåéôèééÿòëÿðèäèð.
Áó ïîåçèéà ñàô ìÿíÿâè àëÿìèí, àéäûí ìÿôêóðÿíèí, ñàáàùà äÿðèí èíàìûí, ùÿð úöð
øÿðÿ îäëó íèôðÿòèí ïàðëàã èôàäÿñèäèð.
Õÿòàéè 1487-úè èë èéóëóí 23-äÿ ßðäÿáèë øÿùÿðèíäÿ êþêö, èçè òàðèõèí ÷îõ-÷îõ
óçàã ÷àüëàðûíà ýåäèá ÷ûõàí íöôóçëó, øþùðÿòëè áèð àçÿðáàéúàíëû àèëÿñèíäÿ àíàäàí
îëìóøäóð. Øàù Èñìàéûëûí èéèðìè áåøèíúè áàáàñû ßáöëãàñûì Ùÿìçÿíèí, îí áåøèíúè áàáàñû Ãûçûëáþðê Ôèðóçóí ãÿáèðëÿðè ßðäÿáèë éàõûíëûüûíäàêû Øåéõ-Êÿùðÿëàí
êÿíäèíäÿ èíäè äÿ äóðóð. Éåðëè ÿùàëè áó ãÿáèðëÿðÿ áèð çèéàðÿòýàù êèìè áàõûð.
ÕÛÛÛ–ÕÛÂ ÿñðëÿðèí ñÿðùÿäèíäÿ éàøàéàí Øåéõ Ñÿôèÿääèí Èñùàã ßðäÿáèëèíèí
äþâðöíäÿí ôÿàëèééÿòÿ áàøëàéàí ßðäÿáèë Äàðöë-èðøàäû íÿèíêè òÿêúÿ Àçÿðáàéúàí
ìèãéàñûíäà, áÿëêÿ áöòöí Éàõûí Øÿðã àëÿìèíäÿ ýåäÿí åëìè, ôÿëñÿôè äþéöøëÿðèí
ÿí ýöúëö ìÿðêÿçëÿðèíäÿí áèðè êèìè òàíûíìûøäûð. Áèð éàíäàí õöððÿìèëèê âÿ
ìÿçäÿêèëèê, áèð áàøãà éàíäàí ñóôèçìëÿ áàüëû îëàí, áèð ÷îõ ùàëëàðäà ãûçûëáàøëûã
àäû èëÿ òàíûíàí ñÿôÿâèééÿ ôèêðè úÿðÿéàíû áóðàäà ôîðìàëàøìûø, áóðäàí Øÿðãèí áèð
÷îõ þëêÿëÿðèíÿ éàéûëìûøäûð. Äàðöë-èðøàä àäè áèð òÿðèãÿò õàíÿýàùû îëìàãäàí ÷îõ
çàìàíûí òÿëÿáëÿðèíäÿí èðÿëè ýÿëÿí áèð ôèêèð âÿ èäåîëîýèéà îúàüû èäè. Áó îúàüà
èíàìëà ýÿëÿí ôÿäàêàð ñóôèëÿð, ìöðèäëÿð âàõòèëÿ Øàù Èñìàéûëûí áàáàñû Ñóëòàí
Úöíåéäÿ âÿ àòàñû Ñóëòàí Ùåéäÿðÿ äàéàã îëìóø, îíëàðà éåíè áèð äþâëÿòèí áöíþâðÿñèíè ãîéìàãäà éàõûíäàí êþìÿê åòìèøäèëÿð. Øàù Èñìàéûëûí ÷îõ ýÿíú éàøëàðûíäà ùàêèìèééÿò óüðóíäà äþéöøëÿðÿ àòûëìàñû, èñòÿäèéèíÿ íàèë îëóá ãöäðÿòëè
áèð Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè éàðàòìàñû îíóí óëó áàáàëàðûíûí ÷îõÿñðëèê ìöáàðèçÿ âÿ
ÿíÿíÿëÿðè èëÿ áàüëû èäè, îíëàðûí óçóí ìöääÿò äàâàì åäÿí àðäûúûë ìöáàðèçÿëÿðèíèí óüóðëó íÿòèúÿñè âÿ éåêóíó èäè. Áó äþâðäÿ Àçÿðáàéúàí äþâëÿòèíèí ñÿðùÿäëÿðè Ãàðàãîéóíëóëàð âÿ Àüãîéóíëóëàð äþâðöíäÿêè ñÿðùÿäëÿðè àøûá êå÷ñÿ äÿ,
÷îõìèëëÿòëè áèð äþâëÿòÿ ÷åâðèëñÿ äÿ, ãàéíàãëàðäà éàçûëäûüû âÿ àðàøäûðìàëàðäà
4
åòèðàô îëóíäóüó êèìè, “Ãûçûëáàø-Ìèäèéà äþâëÿòè” êèìè òàíûíûðäû. Áó ãåéä âÿ
åòèðàôëàð Øàù Èñìàéûëëà áàøëàíàí Ñÿôÿâèëÿð äþâëÿòèíèí Àçÿðáàéúàí òîðïàüûíäà
Ìèäèéàäàí ñîíðà éàðàíàí ÿí ýöúëö äþâëÿò îëäóüóíó áèð äàùà òÿñäèã åäèð.
Áó äþâëÿòèí Ñÿôÿâèëÿð àäëàíìàñû èñÿ Õÿòàéèíèí óëó áàáàëàðûíäàí îëàí âÿ
÷îõ âàõò ñàäÿ øÿêèëäÿ Øåéõ Ñÿôè àäëàíäûðûëàí Øåéõ Ñÿôèÿääèí ßðäÿáèëèíèí
(1252–1335) àäûíäàí ýþòöðöëìöøäöð. Ùÿëÿ ÕÛÂ ÿñðäÿ éàøàéûá-éàðàòìûø Àçÿðáàéúàí øàèðè Àðèô ßðäÿáèëè Øåéõ Ñÿôèäÿí ãöðóðëà äàíûøûð, îíó “äèí âÿ ìèëëÿò
ùàìèñè” àäëàíäûðûð, îíóí ãÿáðèíèí ßðäÿáèë øÿùÿðèíäÿ îëìàñûíû áó øÿùÿð ö÷öí
ÿë÷àòìàç áèð ìÿçèééÿò êèìè ãåéä åäèð.
Õÿòàéè àíà òÿðÿôäÿí äÿ äþâðöíöí ùàêèì âÿ êþêëö áèð àèëÿñèíÿ ìÿíñóá èäè.
Îíóí àíàñû Àëÿìøàù áÿéèì Àüãîéóíëó ùþêìäàðû Óçóí Ùÿñÿíèí ãûçû, Ñóëòàí
Éÿãóáóí áàúûñû èäè. Àüãîéóíëóëàðûí Ñÿôÿâèëÿðëÿ ãîùóìëóã ÿëàãÿëÿðè éàðàòìàëàðû áó ñöëàëÿíèí ýåò-ýåäÿ àðòàí íöôóçó èëÿ ÿëàãÿäàðäûð. Àüãîéóíëóëàð Ñÿôÿâèëÿðëÿ ãîùóì îëìàãëà îíëàðäàí ýÿëÿ áèëÿúÿê òÿùëöêÿíèí ãàðøûñûíû àëìàã, éåðè
ýÿëÿíäÿ îíëàðäàí èñòèôàäÿ åòìÿê ìÿãñÿäèíè èçëÿéèðäèëÿð. Áó àõûðûíúû úÿùÿò
Øåéõ Ùåéäÿðèí àïàðäûüû óüóðëó äþéöøëÿðëÿ áèð äàùà òÿñäèã îëóíóðäó. Ëàêèí
Àüãîéóíëóëàðûí Ñÿôÿâèëÿðÿ ìöíàñèáÿòè ñàáèò ãàëìûð. Ñÿôÿâèëÿðèí ýåò-ýåäÿ àðòàí
ýöú âÿ ãöäðÿòè îíëàðû ãîðõóéà ñàëûð. Øåéõ Ùåéäÿð õÿéàíÿòëÿ þëäöðöëöð, îíóí
àðâàäû Àëÿìøàù áÿéèì èñÿ èêè îüëó – Èáðàùèì âÿ Èñìàéûëëà áèðëèêäÿ Èñòÿõðäÿ
ùÿáñäÿ ñàõëàíûëûð. Ñóëòàí Éÿãóáóí þëöìöíäÿí ñîíðà ùàêèìèééÿò óüðóíäà ýåäÿí âóðóøìàëàðäà Ðöñòÿì Ìèðçÿ Ñÿôÿâèëÿðäÿí èñòèôàäÿ åòìÿê ìÿãñÿäèëÿ Øåéõ
Ùåéäÿðèí þâëàäëàðûíû ùÿáñäÿí àçàä åäèð. Àüãîéóíëóëàð ñÿùâ åòäèêëÿðèíè àíëàäûãëàðû âàõò àðòûã ýåú èäè. Îíëàð Èñìàéûë âÿ Èáðàùèìè áèð äÿ ÿëÿ êå÷èðÿ áèëìèðëÿð.
Øàù Èñìàéûë Ýèëàí ùàêèìè Ùÿñÿí õàíûí ùèìàéÿñè àëòûíäà Ëÿëÿ Ùöñåéí áÿé òÿðÿôèíäÿí òÿðáèéÿ îëóíóð, ãîðõìàç áèð ñÿðêÿðäÿ âÿ ùÿññàñ äöøöíúÿëè áèð çèéàëû
êèìè éåòèøäèðèëèð.
1499-úó èëäÿ Øàù Èñìàéûë âÿ îíóí òÿðÿôäàðëàðû áåëÿ ãÿðàðà ýÿëèðëÿð êè, ùàêèìèééÿòè ÿëÿ àëìàã óüðóíäà ãÿòè äþéöøëÿðèí âàõòû ÷àòìûøäûð. Àüãîéóíëó øàùçàäÿëÿðè àðàñûíäà ùàêèìèééÿò óüðóíäà ýåäÿí äèäèøìÿëÿðèí êÿñêèíëÿøìÿñè
áóíóí ö÷öí ÿëâåðèøëè øÿðàèò éàðàòìûøäû. Øàù Èñìàéûë âÿ îíóí òÿðÿôäàðëàðû áó
éàðàíìûø ÿëâåðèøëè âÿçèééÿòè íÿçÿðÿ àëàðàã 70 íÿôÿðäÿí èáàðÿò áèð äÿñòÿ èëÿ
ßðäÿáèëÿ äîüðó ùÿðÿêÿò åäèðëÿð. Éîëáîéó îíëàðûí ÿòðàôûíà óñòàúëû, òÿêÿëè, âàðñàã,
çöëãÿäð, ãàúàð, ÿôøàð òàéôàëàðûíäàí ÷îõëó àäàìëàð òîïëàøûðëàð. Äÿñòÿ ßðäÿáèëÿ äàõèë
îëóá Øåéõ Ñÿôè ìÿãáÿðÿñèíè çèéàðÿò åäèð, ýÿëÿúÿê äþéöøëÿðÿ ùàçûðëûã ùàããûíäà
äàíûøûðëàð. Áèð ÷îõ þëêÿ âÿ øÿùÿðëÿðÿ ñÿïÿëÿíìèø ñÿôÿâèééÿ òÿðèãÿòèíèí àðäûúûëëàðûíû áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿðëÿ ÿëàãÿäàð õÿáÿðäàð åòìÿê ö÷öí åë÷èëÿð ýþíäÿðèëèð. ßñàñ äÿñòÿ Ýÿíúÿ, Ãàðàáàü âÿ Ýþéúÿäÿíèç èñòèãàìÿòèíäÿ éîëà äöøöð, ×óõóðñÿääÿí êå÷ÿðÿê Ñàðûãàéà éàéëàüûíà ýÿëèá ÷ûõûð. “Úÿííÿò áàüûíû õàòûðëàäàí
âÿ ãóøëàð îéëàüû îëàí” Ñàðûãàéà éàéëàüû þç ýþçÿëëèéè èëÿ îíëàðû âàëåù åäèð. Ãûçûëáàø äÿñòÿëÿðèíèí ßðçèíúàíäà òîïëàíìàñû ãÿðàðà àëûíìûøäû. Øàù Èñìàéûëûí äÿñòÿëÿðè ùÿð éàíäàí àõûøûá ßðçèíúàíà ýÿëèðäèëÿð.
5
Òàðèõè ãàéíàãëàðäà ãûçûëáàø äÿñòÿëÿðèíèí ßðçèíúàíäà òîïëàíìàñû, Øàù Èñìàéûëûí òÿðÿôäàðëàðûíûí áþéöê áèð ìÿùÿááÿòëÿ îíóí éàíûíà àõûøûá ýÿëìÿñè áèð ñûðà
òÿôÿððöàòëàðëà ãåéäÿ àëûíìûøäûð. Áó ãåéäëÿðäÿí àíëàøûëûð êè, Øàù Èñìàéûëûí òÿðÿôäàðëàðûíûí ßðçèíúàíäà òîïëàíìàñû èøè áèð èëÿ ãÿäÿð ÷ÿêèð. Àíúàã áóíäàí ñîíðà
Øèðâàí öçÿðèíÿ éöðöø áàøëàíûð. Áó éöðöø çàìàíû Êöð-Àðàç ãîâøàüûíûí “Ãîéóíþëöìö” àäëàíàí éåðèíäÿ êå÷èä îëìàëû èìèø. Ïàéûç äàøãûíû îðäóíóí éîëóíó êÿñèð.
Ýþçëÿìÿê, ãàéûãëàð ùàçûðëàìàã ö÷öí âàõò èòèðìÿê Øèðâàí öçÿðèíÿ ùöúóìóí
ýþçëÿíèëìÿçëèéèíè ÿëäÿí âåðìÿê äåìÿê èäè. Áó âàõò ñóéó íåúÿ êå÷ìÿê, íÿ
åòìÿê ÿòðàôûíäà ìöáàùèñÿëÿð õåéëè óçàíûð. Âàõò èòèðìÿéèí éàõøû îëìàäûüûíû
äÿðèíäÿí àíëàéàí Øàù Èñìàéûë ÿëâåðèøëè áèð éåð ñå÷èá ñóéó êå÷ìÿéÿ áàøëàéûð.
Ãûçûëáàø ñÿðêÿðäÿëÿðè âÿ ÿñýÿðëÿðè ÿââÿëúÿ áó èøÿ ùåéðÿò åäèðëÿð, ñîíðà îíëàð äà
àòëàðûíû ñóéà ñàëûá ùå÷ áèð òÿëÿôàò âåðìÿäÿí ÷àéû êå÷èðëÿð. Áó ùÿðÿêÿò úàâàí
ñÿðêÿðäÿíèí êÿðàìÿò âÿ ìþúöçÿñè êèìè ãàðøûëàíûð âÿ îðäóäà Øàù Èñìàéûëûí
íöôóçóíó äàùà äà àðòûðûð.
1500-úö èëäÿ Øàù Èñìàéûëûí éåääè ìèíëèê îðäóñó èëÿ Øèðâàí øàùû Ôÿððóõ
Éàñàðûí èéèðìè ìèí àòëû âÿ àëòû ìèí ïèéàäà îðäóñó öç-öçÿ ýÿëèð. Øàìàõû éàõûíëûüûíäà Úÿáàíè àäëàíàí éåðäÿ áàø âåðÿí áó äþéöøäÿ Ôÿððóõ Éàñàð ìÿüëóá îëóð
âÿ Áèüóðä ãàëàñûíà ïÿíàù àïàðìàã èñòÿéèð. Î, éîëäà Ëÿëÿ Ùöñåéí áÿéèí úèëîâäàðû Øàùýÿëäè àüà òÿðÿôèíäÿí òÿñàäöôÿí òóòóëóá þëäöðöëöð. Îíóí Ôÿððóõ Éàñàð
îëäóüóíó àíúàã áèð ãÿäÿð ñîíðà ÿñèðëÿð ñþéëÿéèðëÿð. Åëÿ ùÿìèí èëäÿ Áàêû ãàëàñû
àëûíûð âÿ Øèðâàíøàùëàðûí õÿçèíÿñè ÿëÿ êå÷èðèëèð. Áàêû ãàëàñûíûí àëûíìàñûíäà äà
Øàù Èñìàéûë áþéöê ìöäðèêëèê âÿ ðÿøàäÿò íöìàéèø åòäèðèð. Øàù Èñìàéûë áóíäàí
ñîíðà îðäóñó èëÿ áèðëèêäÿ Øàìàõûéà ãàéûäûð, Áèüóðä, Ýöëöñòàí âÿ Ñöðõàá ãàëàëàðûíû ÿëÿ êå÷èðìÿéÿ ùàçûðëàøûð. Ëàêèí áó âàõò ßëâÿíä Ìèðçÿíèí Úóëôàéà ãîøóí ÷ûõàðòìàñû îíóí ïëàíûíû äÿéèøäèðèð.
Øàù Èñìàéûëëà ßëâÿíä Ìèðçÿ àðàñûíäà ÿââÿëúÿ áèð íå÷ÿ ìÿêòóá ìöáàäèëÿñè îëóð. Àüãîéóíëóëàðûí àéðû-àéðû èñòèãàìÿòëÿðäÿ ùÿðÿêÿò åäÿí äÿñòÿëÿðè
èëÿ âóðóøìàëàðäà ãûçûëáàø äÿñòÿëÿðè ìöùöì ãÿëÿáÿëÿð ãàçàíûðëàð. ßëâÿíä Ìèðçÿ
èëÿ Øàù Èñìàéûë àðàñûíäàêû ÿñàñ òîããóøìà Íàõ÷ûâàí éàõûíëûüûíäàêû Øÿðóð äöçöíäÿ áàøëàéûð. Àüãîéóíëóëàðûí îðäóñóíäà òîï âÿ òöôÿíýëÿðèí îëìàñûíà áàõìàéàðàã îíëàð ìÿüëóá îëóðëàð. ßëâÿíä Ìèðçÿ çîðëà úàíûíû ãóðòàðûá ßðçèíúàíà
ñàðû ãà÷ûð. Áó ãÿëÿáÿäÿí ñîíðà Øàù Èñìàéûë Òÿáðèçÿ äîüðó ùÿðÿêÿò åäèð. Òÿáðèçäÿ Øàù Èñìàéûë øàù åëàí åäèëèð âÿ îíóí àäûíà õöòáÿ îõóíóð. Áèð ãÿäÿð ñîíðà
Àüãîéóíëóëàð äþâëÿòèíèí èêèíúè ãîëó öçÿðèíäÿ äÿ ãÿëÿáÿ ÷àëàí Øàù Èñìàéûë
éåíè Ñÿôÿâèëÿð äþâëÿòèíèí ñÿðùÿäëÿðèíè õåéëè ýåíèøëÿíäèðèð. 1503-úö èëäÿ Ìàçàíäàðàí, 1504-úö èëäÿ Éÿçä, Êèðìàí, Ôàðñ, Êàøàí, 1506-úû èëäÿ Ìÿðÿø, Äèéàðáÿêð,
1508-úè èëäÿ Áàüäàäëà áèðëèêäÿ áöòöí Èðàã ôÿòù îëóíóð.
Øàù Èñìàéûëûí îðäóñóíóí éàõûíëàøìàñû õÿáÿðèíè åøèäÿí Áàüäàä ùàêèìè
ÿùàëè òÿðÿôèíäÿí ìöäàôèÿ îëóíìàäûüûíû ýþðöá ýåúÿ èêÿí ãà÷ûá àðàäàí ÷ûõûð.
Ãûçûëáàø îðäóñó ùÿëÿ Áàüäàäà ÷àòìàìûø øÿùÿðèí úàìå ìÿñúèäèíäÿ Øàù Èñìàéûëûí àäûíà õöòáÿ îõóíóð. “Úàùàíàðàéè-Øàù Èñìàéûë Ñÿôÿâè” àäëû òàðèõ ÿñÿðèíäÿ
6
Øàù Èñìàéûëûí Áàüäàäà äàõèë îëìàñû áåëÿ òÿñâèð åäèëìèøäèð: “Øàù Èñìàéûë àéóëäóç áàéðàüû àëòûíäà Áàüäàäà éàõûíëàøäû. Èðàã ÿùàëèñè ñöðÿòëè àääûìëàðëà îíó
ãàðøûëàìàüà ÷ûõäû. Ñàäÿ úàìààò Áàüäàä âÿ áàøãà øÿùÿðëÿðäÿí ýÿëèá øàäëûã
è÷èíäÿ ãåéðè-àäè ãÿëÿáÿëÿð âÿ èëàùè òÿéèíàòëà áàüëû ùþêìäàðû ãàðøûëàéûðäû. Îíëàð
ñåâèíú âÿ áÿõòèéàðëûã è÷èíäÿ èäèëÿð. Èðàãëûëàðûí àäÿòèíúÿ ÷îõëó ãóðáàíëûã áóüàëàð
ýÿòèðèëìèøäè. Àëãûø âÿ äóà åäÿðÿê áóüàëàðû êÿñèð, áàøëàðûíû Øàù Èñìàéûëûí àòëûëàðûíûí àéàãëàðû àëòûíà àòûðäûëàð. Øàù Èñìàéûë “×àùàðáàü”à äöøäö âÿ Áàüäàä ÿùàëèñèíÿ äÿðèí ìåùðèáàíëûã, ìÿðùÿìÿò âÿ ñÿõàâÿò ýþñòÿðäè”.
Øàù Èñìàéûë Áàüäàääà ãàëäûüû ìöääÿòäÿ çèéàðÿòýàùëàðà áþéöê ãàéüû ýþñòÿðèð, ÿùàëèíèí õàùèøè èëÿ ãóëäóðëóãëà ìÿøüóë îëàí áÿäÿâèëÿðèí ùÿðàìè äÿñòÿëÿðèíè äàðìàäàüûí åäèð. Î, áó âàõò áèð íå÷ÿ äÿôÿ Ìÿäàèí õÿðàáÿëÿðèíÿ òàìàøà
åòìÿéÿ ýåäèð. Áó ÷àüëàðäà áþéöê Ôöçóëèíèí 14-15 éàøû îëàðäû. ßòðàôûíäà áàø
âåðÿí ùàäèñÿëÿð îíóí äà ãÿëáèíäÿ äÿðèí èç áóðàõìûø, áèð ãÿäÿð ñîíðà éàçäûüû
ÿñÿðëÿðäÿ ÿêñèíè òàïìûøäûð.
Øåéáàíè õàí âÿ Ñóëòàí Ñÿëèìëÿ ìöùàðèáÿëÿðè äÿ Øàù Èñìàéûëûí ùÿéàò âÿ
ôÿàëèééÿòèíäÿ ìöùöì éåð òóòóð. Ìÿëóì îëäóüó êèìè, Òåéìóð âÿ îíóí þâëàäëàðûíûí äþâðöíäÿ Àçÿðáàéúàíûí áèð ÷îõ åëì âÿ ìÿäÿíèééÿò õàäèìëÿðè Ñÿìÿðãÿíä, Ùåðàò âÿ Áóõàðà øÿùÿðëÿðèíÿ àïàðûëìûøäû. Øàù Èñìàéûëûí Øåéáàíè õàí
öçÿðèíäÿêè ãÿëÿáÿñè áó àõûíûí èñòèãàìÿòèíè äÿéèøäèðäè. Âÿòÿíèíäÿí àéðû ñàëûíìûø áèð ÷îõ ñÿíÿòêàð âÿ éàõóä îíëàðûí âàðèñëÿðè éåíèäÿí äîüìà éóðäà ãàéûòìàüà áàøëàäûëàð.
ÕÂÛ ÿñðèí èëê èëëÿðèíäÿ Îðòà Àñèéàäà âÿçèééÿò î ãÿäÿð äÿ éàõøû äåéèëäè.
Ñóëòàí Ùöñåéí Áàéãàðà áèð éàíäàí þç þâëàäëàðû, áàøãà áèð éàíäàí Øåéáàíè õàí
òÿðÿôèíäÿí ñûõûøäûðûëûðäû. Áåëÿ áèð âÿçèééÿòäÿ Ñóëòàí Ùöñåéí Áàéãàðà þç äöøìÿíëÿðè èëÿ ùàãã-ùåñàá ÷ÿêìÿê ö÷öí Øàù Èñìàéûëëà éàõûí äîñòëóã ÿëàãÿëÿðè
éàðàäûð, îíóí ñàðàéûíà åë÷èëÿð, îçàíëàð ýþíäÿðèð. Øàù Èñìàéûë îíóí áó äîñòëóã
òÿøÿááöñëÿðèíÿ äîñòëóãëà úàâàá âåðèð. Ñóëòàí Ùöñåéí Áàéãàðàíûí 1505-úè èëäÿ
þëìÿñè âÿ Øåéáàíè õàíûí îíóí âàðèñè öçÿðèíäÿ ùèéëÿ âÿ íàìÿðäëèêëÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíìàñû âÿçèééÿòè õåéëè äÿéèøäèðìèøäè. Øåéáÿê õàí, Øåéáàíè õàí àäëàðû èëÿ òàíûíàí Ìÿùÿììÿä Øàùáÿõò õàí (1500–1510) Õîðàñàí âÿ Ùåðàòû ÿëÿ êå÷èðäèêäÿí ñîíðà èìïåðàòîðëóã õöëéàëàðûíà ãàïûëäû, Øàù Èñìàéûëà òÿùãèð âÿ òÿùäèäëÿðëÿ
äîëó åéùàìëû ìÿêòóáëàð ýþíäÿðìÿéÿ áàøëàäû.
Î, Øàù Èñìàéûëà þçöíöí ÿìèðëÿðèíäÿí áèðè êèìè ìöðàúèÿò åäÿðÿê Ìÿêêÿéÿ ýåäÿúÿéèíè áèëäèðèð, êå÷ÿúÿéè éîëëàðû ñàùìàíà ñàëìàã, àäûíà ñèêêÿ âóðäóðìàã, ìÿñúèäëÿðäÿ õöòáÿ îõóòäóðìàã, ëàéèãëè òþùôÿëÿð ùàçûðëàìàã, ïèøâàçûíà
÷ûõìàã áàðÿäÿ èääèàëû ýþñòÿðèøëÿð âåðèðäè.
Ìöäðèê âÿ àüûëëû áèð äþâëÿò áàø÷ûñû îëàí Øàù Èñìàéûë îíóí ñèôàðèøëÿðèíÿ ùþðìÿòëÿ úàâàá âåðèð, ìöíàñèáÿòëÿðè êÿñêèíëÿøäèðìÿê èñòÿìèðäè. Èêè äÿôÿ Øåéáàíè
õàíûí ñàðàéûíà åë÷èëÿð ýþíäÿðèá ìöíàñèáÿòëÿðè ãàéäàéà ñàëìàüà ÷àëûøûð. Øàù
Èñìàéûëûí ñöëù, äîñòëóã ìöíàñèáÿòëÿðè éàðàòìàã òÿøÿááöñëÿðè Øåéáàíè õàí òÿðÿôèíäÿí ãîðõàãëûã âÿ çÿèôëèê ÿëàìÿòè êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèëèð. Øåéáàíè õàí Øàù
7
Èñìàéûëà ÿñà âÿ êÿøêöë ýþíäÿðÿðÿê îíà ìåéäàí îõóìàüà áàøëàéûð. Àòà-áàáàäàí
øàù íÿñëèíÿ ìÿíñóá îëìàéàí Àüãîéóíëóëàðëà ãîùóìëóüóíà àðõàëàíàðàã øàùëûã
åøãèíÿ äöøÿí Øàù Èñìàéûëûí ùÿðÿêÿòèíè, íèééÿòèíè ãåéðè-ìöìêöí áèð èø ñàéûð.
Øåéáàíè õàíëà ìöíàñèáÿòëÿðèí äèíú éîëëà íèçàìà ñàëûíìàñû èøèíèí ÷ÿòèí îëäóüó ýÿíú Ñÿôÿâè ùþêìäàðû ö÷öí áöòöí àéäûíëûüû èëÿ ìÿëóì îëóð. Îíäà î,
1510-úó èëäÿ Øåéáàíè õàíà åéùàìëàðëà äîëó áèð ìÿêòóá éàçûá, Ìÿøùÿäÿ íÿçèð
âåðìÿéÿ ýÿëìÿéÿ ùàçûðëàøäûüûíû áèëäèðèð âÿ ñöðÿòëÿ Õîðàñàí öçÿðèíÿ éöðöø åäèð.
Ãûçûëáàø îðäóñóíóí ãÿôèëäÿí Õîðàñàíà éåòèøäèéè õÿáÿðèíè àëàí Øåéáàíè õàí
÷àøáàø ãàëûð, ãîðõóñóíäàí Ùåðàòäàí Ìÿðâÿ ãà÷ûð. Øàù Èñìàéûë ùÿðáè ùèéëÿ èëÿ
îíó ãàëàäàí áàéûðà ÷ûõàðûð âÿ àüûð ìÿüëóáèééÿòÿ óüðàäûð. Øåéáàíè õàí þëäöðöëöð.
Õîðàñàí âÿ Ùåðàòäàí áàøëàìûø Áÿäÿõøàí, Êàáóë âÿ Ãÿíäÿùàðà ãÿäÿð áþéöê
áèð ÿðàçè Øàù Èñìàéûëûí ÿëèíÿ êå÷èð. Ùåðàò Ñÿôÿâèëÿð äþâëÿòèíèí èêèíúè ìöùöì
ìÿðêÿçèíÿ ÷åâðèëèð. Øàù Èñìàéûëûí áþéöê îüëó Òÿùìàñèá Ìèðçÿ Ùåðàò ìÿðêÿç
îëìàãëà Îðòà Àñèéàéà âàëè òÿéèí åäèëèð. Øàù Èñìàéûë 1510-úó èëèí ãûøûíû éàçà
ãÿäÿð Ùåðàòäà êå÷èðèð. Áó âàõò î, åëì âÿ ìÿäÿíèééÿò õàäèìëÿðè èëÿ ìàðàãëàíûð,
îíëàðû ÿòðàôûíà òîïëàéûá ìÿúëèñëÿð äöçÿëòäèðèð, îíëàðûí áèð ãèñìèíÿ Õîðàñàí, Áÿëõ,
Ìÿðâ, Ùåðàò øÿùÿðëÿðèíäÿ éöêñÿê âÿçèôÿëÿð âåðèð, áèð ãèñìèíè èñÿ Òÿáðèçÿ ýþíäÿðòäèðèð. Øàù Èñìàéûëûí Ùåðàòäà “Áàüèúàùàíàðà” ñàðàéûíäà êå÷èðäèéè ýöíëÿð,
ãóðäóüó òàðèõè ìÿúëèñëÿð ùàããûíäà òàðèõè ãàéíàãëàðäà ÿòðàôëû ìÿëóìàò âåðèëäèéè
êèìè, áóíëàð ìöõòÿëèô ñÿíÿò ÿñÿðëÿðèíäÿ äÿ þç ïàðëàã ÿêñèíè òàïìûøäûð.
Ñÿôÿâèëÿð äþâëÿòèíèí ñöðÿòëè èíêèøàôû, ãûñà áèð ìöääÿòäÿ Øÿðãèí ÿí ãöäðÿòëè
äþâëÿòëÿðèíäÿí áèðèíÿ ÷åâðèëìÿñè, ãûçûëáàøëûã èäåîëîýèéàñûíûí áàøãà äþâëÿòëÿðèí
ÿùàëèñè àðàñûíäà äà ýåíèø éàéûëìàñû ùÿìèí äþâëÿòëÿðèí Øàù Èñìàéûëà âÿ îíóí
þëêÿñèíÿ ãàðøû ãîðõó, åùòèéàò, ãèáòÿ, ùÿòòà äöøìÿí ìöíàñèáÿòè áÿñëÿìÿñèíÿ
ñÿáÿá îëóðäó. ×àëäûðàí ìöùàðèáÿñè áó ùèññëÿðèí âÿ ìöíàñèáÿòèí íÿòèúÿñè èäè. Áó
äþéöø èñòÿð Îñìàíëû ãàéíàãëàðûíäà, èñòÿðñÿ äÿ Ñÿôÿâèëÿðÿ àèä ÿñÿðëÿðäÿ áöòöí
òÿôÿððöàòû èëÿ òÿñâèð îëóíìóøäóð. Áó ãàéíàãëàðäàí àéäûí îëóð êè, Øàù Èñìàéûë
ùÿìèí ìöùàðèáÿíèí áàø âåðìÿñèíÿ òÿðÿôäàð äåéèëìèø.
Øàù Èñìàéûë ùàêèìèééÿò óüðóíäà ìöùàðèáÿëÿð àïàðäûüû ÷àüëàðäà, ×àëäûðàí
äþéöøöíÿ ãÿäÿð øàù îëäóüó äþâðäÿ Òöðêèéÿ ñóëòàíëûüû èëÿ åùòèéàòëà äàâðàíìûøäûð.
Ñóëòàí Áÿéàçèä ÿââÿëëÿð Øàù Èñìàéûëà äöøìÿí ìöíàñèáÿò áÿñëÿìèø, “ãûçûëáàø
éàüû òàéôàëàðûíûí ôèòíÿ àëîâóíó éöêñÿëìÿäÿí ñþíäöðìÿéÿ” ÷àüûðìûøñà äà, ñîíðàëàð Øàù Èñìàéûëëà îíóí àðàñûíäà ìåùðèáàí äîñòëóã ìöíàñèáÿòëÿðè éàðàíìûøäûð.
Ñóëòàí Áÿéàçèä ãöäðÿòëè Ñÿôÿâè äþâëÿòè èëÿ ùåñàáëàøìàüà áàøëàìûøäû. Ìöíàñèáÿòëÿðèí éàõøûëàøìàñûíäà Øàù Èñìàéûëûí õèäìÿòè äàùà áþéöê èäè. Ìöäðèê âÿ
óçàãýþðÿí Ñÿôÿâè ùþêìäàðû öìóìè âÿçèééÿòè íÿçÿðÿ àëûð âÿ Òöðêèéÿäÿêè ÷îõñàéëû òÿðÿôäàðëàðûíà õÿòÿð òîõóíìàñûíû èñòÿìèðäè. Áó ÷àüëàðäà Òðàáçîí ùàêèìè
îëàí, Éàâóç ëÿãÿáèíè àëìûø Ñÿëèì, Áÿéàçèäèí Øàù Èñìàéûëà ìöíàñèáÿòèëÿ ðàçû
äåéèëäè. Î, Òöðêèéÿäÿ ýöíäÿí-ýöíÿ ýöúëÿíÿí, ÿòðàôûíäà ÷îõëó òÿðÿôäàðëàð òîïëàéàí
ãûçûëáàøëûã ùÿðÿêàòûíà èìïåðèéà ö÷öí òÿùëöêÿëè áèð ãöââÿ êèìè áàõûðäû. Î,
ùÿññàñëûãëà äóéóðäó êè, áó ãöââÿ ýåú-òåç Îñìàíëû äþâëÿòèíè ÿëÿ êå÷èðÿúÿêäèð.
8
Ìÿùç áóíà ýþðÿ äÿ ãÿòè òÿäáèðëÿðÿ ÿë àòìàã òÿðÿôäàðû èäè. Ùÿìèí äþâðäÿ
Îñìàíëû èìïåðèéàñû äàõèëèíäÿ ãûçûëáàøëûüà çèää îëàí ãöââÿëÿð Ñóëòàí Ñÿëèìÿ
êþìÿê åäÿðÿê Ñóëòàí Áÿéàçèäèí ùàêèìèééÿòèíÿ ñîí ãîéäóëàð.
Áó ùàäèñÿëÿðè ãàéíàãëàð ÿñàñûíäà òÿùëèë åäÿí Ì.Àááàñëû éàçûð: “Ùÿìèí èëëÿðèí òàðèõè ùàäèñÿëÿðèíäÿí àéäûí îëóð êè, ùÿãèãÿòÿí äÿ, ÿýÿð Éàâóç Ñóëòàí Ñÿëèì òÿê
ùàêèìè-ìöòëÿã, ãàðøûäàêû ìàíåÿëÿðè àðàäàí ãàëäûðìàãäà úÿñàðÿòëè, ôèêðèíäÿí
äþíìÿéÿí, ìþùêÿì èðàäÿëè, åéíè çàìàíäà ðÿùìñèç, ãÿääàð áèð øÿõñèééÿò
îëìàñàéäû, ùàêèìèééÿò ýåú-òåç Øàù Èñìàéûë òÿðÿôäàðëàðûíûí ÿëèíÿ êå÷ÿúÿêäè.”1
Ñóëòàí Ñÿëèì ùàêèìèééÿò áàøûíà êå÷ÿí êèìè þëêÿíè äàõèëÿí ìþùêÿìëÿíäèðìÿéÿ áàøëàäû, éåíè÷ÿðèëÿðèí åòèðàçëàðûíà áàõìàéàðàã ãûçûëáàøëàðûí ñèéàùûñûíû òóòäóðóá ãûðõ ìèíäÿí ÷îõóíó èøýÿíúÿ èëÿ þëäöðòäö, èáðÿò îëìàã ö÷öí
áÿçèëÿðèíèí àëíûíà ãûçìàð äÿìèðëÿ äàìüà âóðäóðäó. Áóíäàí ñîíðà èñÿ äèí íöìàéÿíäÿëÿðèíè òîïëàéûá ãûçûëáàøëàð ÿëåéùèíÿ ôèòâà ùàçûðëàòäûðäû. Ùÿìèí ùàçûðëûã
èøëÿðèíäÿí ñîíðà Ñóëòàí Ñÿëèìèí èêè éöç ìèíëèê îäëó ñèëàù âÿ òîïëàðëà ñèëàùëàíìûø îðäóñó ùÿðÿêÿòÿ áàøëàäû.
Ìàêó éàõûíëûüûíäàêû ×àëäûðàí äöçöíäÿ èêè ãîøóí öç-öçÿ ýÿëèð. Äþéöø ö÷
ýöí äàâàì åäèð. Øàù Èñìàéûë áó äþéöøëÿðäÿ ãåéðè-àäè ðÿøàäÿò ýþñòÿðèð, þçöíö
äþíÿ-äþíÿ ãîøóíóí ãÿëáýàùûíà âóðóð, ãûëûíúû èëÿ òîïëàðûí áàüëàíäûüû çÿíúèðëÿðè äîüðàéûð, ùÿòòà ÿñàñûíäà ìöÿééÿí ùÿãèãÿò äàéàíàí áèð ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ
ãûëûíúû èëÿ áèð òîïóí ëöëÿñèíè âóðóá éàðàëàéûð. Øàù Èñìàéûëûí, îíóí ñÿðêÿðäÿëÿðèíèí âÿ ÿñýÿðëÿðèíèí ãåéðè-àäè áèð úÿñàðÿòëÿ âóðóøìàñûíà áàõìàéàðàã äþéöøäÿ
Ñóëòàí Ñÿëèì ãàëèá ýÿëèð. Áóíóí ÿñàñ ñÿáÿáëÿðèíäÿí áèðè îíóí þç ýöúöíÿ ùÿääèíäÿí àðòûã èíàíìàñû, þçöíö ìÿüëóáåäèëìÿç ñàéìàñû, àüûëëû ìÿñëÿùÿòëÿðè
åøèòìÿìÿñè âÿ áèð ñûðà òàêòèêè ñÿùâëÿðÿ éîë âåðìÿñè èëÿ ÿëàãÿäàðäûð. Áóíäàí
ÿëàâÿ Øàù Èñìàéûë áó ìöùàðèáÿéÿ ëàçûì îëäóüó øÿêèëäÿ ùàçûðëàøìàìûøäû, äþéöø
òÿçÿ áàøëàíàí çàìàí áó âóðóøà ÿùÿìèééÿò âåðìÿäèéèíè áèëäèðìÿê ö÷öí áèëäèð÷èí îâóíà ýåòìèøäè.
Ñÿôÿâèëÿðèí ×àëäûðàí ìöùàðèáÿñèíäÿ ìÿüëóáèééÿòèíèí àúû âÿ àüûð íÿòèúÿëÿðè
òÿäðèúëÿ öçÿ ÷ûõûð. Äèéàðáÿêð, áèð àç ñîíðà ßðçèíúàí Øàù Èñìàéûë ùàêèìèééÿòèíäÿí ãîïàðûëûá Îñìàíëû òîðïàãëàðûíà ãàòûëûð. ×àëäûðàíäà Øàù Èñìàéûëûí þìðöíäÿ áèðèíúè âÿ àõûðûíúû äÿôÿ ìÿüëóá îëìàñû îíà ÷îõ ýöúëö øÿêèëäÿ òÿñèð åòäè,
ÿñÿðëÿðèíÿ ôàúèÿëè, èçòèðàáëû ìîòèâëÿð ýÿòèðäè. Øàèð ùþêìäàðûí ùÿéàò ñåâèíúè áèð
äÿ þçöíÿ ãàéûòìàäû, öç-ýþçöíÿ ÿáÿäè áèð òóòãóíëóã âÿ êÿäÿð ÷þêäö. Áó ùàäèñÿ îíóí ö÷öí àäè áèð ìÿüëóáèééÿò äåéèëäè, ÿí áþéöê àðçó âÿ èñòÿêëÿðèíèí ïó÷à
÷ûõìàñû äåìÿê èäè. Î, òóòäóüó èøäÿêè, éîëäàêû ìöÿééÿí éàíëûøëûãëàðû àíúàã áó
ìÿüëóáèééÿòäÿí ñîíðà áöòöí àéäûíëûüû èëÿ äÿðê åòìÿéÿ áàøëàäû.
×àëäûðàí ìöùàðèáÿñèíèí òÿôÿððöàòû, òàðèõè ãàéíàãëàðäà ÿêñ îëóíäóüó êèìè,
áÿäèè ÿäÿáèééàòäà äà ìöÿééÿí èçëÿð áóðàõìûøäûð. Áó ìöùàðèáÿäÿí àëäûüû òÿÿññöðàòû Ìÿùÿììÿä Ôöçóëè “Áÿíýö Áàäÿ” ïîåìàñûíäà äÿðèí öðÿê àüðûñû èëÿ
____________
1
Ì.Àááàñëû. Øàù Èñìàéûë Õÿòàéèíèí þìöð éîëó ìèíèàòöðëÿðäÿ, “Èøûã”, Áàêû,
1981, ñ.30.
9
ãÿëÿìÿ àëìûø, èêè ùþêìäàðûí ãöðóð âÿ ìÿíÿìëèéè óúáàòûíäàí òþðÿíÿí ×àëäûðàí
ìöùàðèáÿñè îíà áó èëê áþéöê ÿñÿðèíè éàðàòìàã ö÷öí ÿñàñ òÿêàíâåðèúè ùàäèñÿ
îëìóøäóð. Ôöçóëè 1514-1524-úö èëëÿð àðàñûíäà éàçäûüû áó ïîåìàñûíû Øàù Èñìàéûëà èòùàô åòìèø, îíó ñÿìèìè, öðÿêäÿí ýÿëÿí ìèñðàëàðëà àëãûøëàìûøäûð.
Ìÿúëèñÿôðóçè-áÿçìýàùè-Õÿëèë,
Úÿìè-ÿééàì Øàù Èñìàéûë.
Îíäàí àñóäÿäèð üÿíèééö ýÿäà,
Õÿëÿäÿëëàùö ìöëêÿùö ÿáÿäà.
×àëäûðàí ìÿüëóáèééÿòèíäÿí ñîíðà Øàù Èñìàéûë îí èë éàøàñà äà, ùå÷ áèð
úèääè ùÿðáè ñÿôÿð åòìèð. Îíóí þëöìö èëÿ áàüëû ãàéíàãëàðäà áåëÿ áèð ãåéä âàðäûð
êè, Øàù Èñìàéûë þëöìöíäÿí áèð ãÿäÿð ÿââÿë éîðüóíëóã ùèññ åòäèéèíäÿí îâà ÷ûõûð.
Î, ñàüàëìàã öìèäèëÿ Øÿêè ìàùàëûíà ýÿëèá ÷ûõûð. Øàùäàüäà îâ åäèð. Îíà Øàùäàüäà ÷îõ ãÿäèì çàìàíëàðäàí ãàëìûø áèð ÷îõ åâ ùåéâàíëàðûíûí, âÿùøè àò èëõûëàðûíûí îëäóüóíó õÿáÿð âåðìèøäèëÿð. Øàù Èñìàéûë îâà ÷ûõìàçäàí ÿââÿë éåðëè
ÿùàëè îíà ùÿìèí éåðäÿ îâ åòìÿéèí, Øàùäàüäàêû ùåéâàíëàðû îâëàìàüûí ñûíàãëû
îëäóüóíó, éàõøû íÿòèúÿëÿð âåðìÿäèéèíè áèëäèðèðëÿð. Øàù Èñìàéûë áó ñþçëÿðÿ ÿùÿìèééÿò âåðìèð âÿ þç àäàìëàðû èëÿ úÿðýÿ îâó òÿøêèë åäèð. Îâ øÿíëèéè ãóðòàðàðãóðòàðìàç î, àüûð øÿêèëäÿ õÿñòÿëÿíèð âÿ äÿðùàë ßðäÿáèëÿ ãàéûäûð. Áóðäà äà îíóí
ùàëû éàõøûëàøìûð. Òÿëÿñèê Òÿáðèçÿ éîëà äöøöðëÿð. Éîëäà Ñàðàá éàõûíëûüûíäàêû
Ìÿíãóòàé àäëû éåðäÿ ùàëû î ãÿäÿð àüûðëàøûð êè, äöøÿðýÿ ñàëìàëû îëóðëàð. Ùÿêèìëÿðèí ñÿéè, ìöàëèúÿñè áèð ôàéäà âåðìèð. Ùþêìäàð øàèð 1524-úö èëäÿ èéóíóí
23-äÿ âÿôàò åäèð. Úÿñÿäèíè ßðäÿáèëÿ ýÿòèðèá Øåéõ Ñÿôè òöðáÿñèíèí éàíûíäà äÿôí
åäèðëÿð.
Øàù Èñìàéûë Õÿòàéè 38 éàøûíäà, ùÿéàòûíûí, éàðàäûúûëûüûíûí, àðçóëàðûíûí ÿí
ãàéíàð áèð ÷àüûíäà äöíéàäàí êþ÷öð, ëàêèí ãûñà þìðö ìöääÿòèíäÿ ýþðäöéö èøëÿð
îíà þëìÿçëèê ãàçàíäûðìûø, îíó Àçÿðáàéúàí õàëãûíûí ñèéàñè âÿ ìÿäÿíè òàðèõèíèí
ÿí ïàðëàã ñÿùèôÿëÿðèíäÿí áèðèíèí éàðàäûúûñû êèìè òàíûòäûðìûøäûð.
Øàù Èñìàéûëûí àïàðäûüû ìöùàðèáÿëÿð îíóí âàùèä Àçÿðáàéúàí äþâëÿòè éàðàòìàã àðçó âÿ èñòÿéèíäÿí èðÿëè ýÿëèðäè. Î, Àçÿðáàéúàí äèëèíè äþâëÿò âÿ øåèð äèëèíÿ
÷åâèðìèø, þëêÿíèí ñèéàñè, èúòèìàè, èãòèñàäè âÿ ìÿäÿíè èíêèøàôû ö÷öí þë÷öéÿýÿëìÿç äÿðÿúÿäÿ áþéöê èøëÿð ýþðìöøäöð.
Õÿòàéè áàðÿäÿ èëê ìÿëóìàòû îüëó Ñàì Ìèðçÿ “Òþùôåéè-Ñàìè” ÿñÿðèíäÿ
âåðìèøäèð. Òÿÿññöô êè, áó ôàðñïÿðÿñò çèéàëû áþéöê àòàñûíûí çÿíýèí èðñèíäÿí àíúàã ôàðñúà éàçäûüû áèð áåéòè íöìóíÿ ýÿòèðìÿêëÿ êèôàéÿòëÿíìèøäèð. Ùàëáóêè
Õÿòàéè éàðàäûúûëûüûíäà àíà äèëèíÿ öñòöíëöê âåðìèø, áèçÿ ÷àòàí ÿñÿðëÿðèíè, äåìÿê
îëàð êè, áöñáöòöí àíà äèëèíäÿ éàçìûøäûð. Áóíóíëà áÿðàáÿð Ñàì Ìèðçÿíèí íöìóíÿ ýÿòèðäèéè áåéò þçö äÿ ìöÿééÿí úÿùÿòäÿí äèããÿòè úÿëá åäèð. Áóðäà Øàù
Èñìàéûë Õÿòàéèíèí ãÿùðÿìàí, ÿéèëìÿç, ìÿüëóáåäèëìÿç øÿõñèééÿòè èôàäÿ îëóíìóøäóð:
10
Áèñöòóí íàëÿâö çàðÿì ÷ö øÿíèä ÿç úà øîä,
Êÿðä ôÿðéàä êå Ôÿðùàäå-äåýÿð ïåéäà øîä.
(Áèñöòóí íàëÿ âÿ èíèëòèìè åøèòäè, éåðèíäÿí îéíàäû, ôÿðéàä åòäè êè, éåíè áèð Ôÿðùàä ïåéäà îëìóøäóð.)
Õÿòàéè èðñèíèí öìóìè ìÿçìóí èñòèãàìÿòèíÿ óéüóí îëàí áó áåéòèí òÿñäèã
åòäèéè ùÿãèãÿò áóäóð êè, øàèð éåíè áèð Ôÿðùàääûð. Áèñöòóíëàðû éåðèíäÿí îéíàäà
áèëÿí éåíè áèð ùöíÿð ñàùèáèäèð. Ñàì Ìèðçÿäÿí ñîíðà Õÿòàéèäÿí áÿùñ åäÿí
òÿçêèðÿ÷èëÿð îíóí éàçäûãëàðûíû òÿêðàð åòìèøëÿð. À.Áàêûõàíîâ âÿ Ñ.ß.Øèðâàíè äÿ
îíóí ùàããûíäà ìàðàãëû ãåéäëÿð åòìèøëÿð. Àâðîïà àëèìëÿðèíäÿí Æ.ÙàìïåðÏóðãøòàë, Ø.Ðéî, Å.Ýèáá, Å.Áðàóí, Ô.Áàáèíýåð, Â.Ì.Ìèíîðñêè, Ò.Ýÿíúåéè, ðóñ
øÿðãøöíàñëàðûíäàí À.Å.Êðûìñêè, òöðê àëèìëÿðèíäÿí Ì.Ô.Êþïðöëö, Ñ.Í.ßðýöí,
ß.Ýþëïèíàðëû âÿ áàøãàëàðû Õÿòàéèíèí ùÿéàò âÿ éàðàäûúûëûüûíûí þéðÿíèëìÿñè èëÿ
ÿëàãÿäàð õåéëè èø ýþðìöøëÿð. Áó àëèìëÿðèí ùå÷ äÿ ùàìûñû îíóí èðñè èëÿ åéíè
äÿðÿúÿäÿ äÿðèíäÿí ìÿøüóë îëìàìûøëàð. Â.Ìèíîðñêè, Ñ. Í.ßðýöí âÿ Ò.Ýÿíúåéèíèí áó ñàùÿäÿ õèäìÿòëÿðè äàùà ÷îõäóð.
Àçÿðáàéúàíäà Õÿòàéè èðñèíèí þéðÿíèëìÿñè 1920-úè èëëÿðäÿí áàøëàìûøäûð.
Àçÿðáàéúàíûí òàðèõ÷è âÿ ÿäÿáèééàòøöíàñ àëèìëÿðè Õÿòàéèíèí äþâðö, ùÿéàòû âÿ
ÿäÿáè èðñèíèí þéðÿíèëìÿñè ñàùÿñèíäÿ áèð ñûðà ãèéìÿòëè òÿäãèãàò éàðàòìûøëàð.
Ñ.Ìöìòàç, Ù.Àðàñëû, Ì.Ãóëóçàäÿ, ß.Ìÿììÿäîâ, Î.ßôÿíäèéåâ, Ì.Àááàñëû
êèìè ìöòÿõÿññèñëÿðèí áó éþíäÿ àïàðäûãëàðû àðàøäûðìàëàð âÿ éöðöòäöêëÿðè ìöëàùèçÿëÿð õöñóñèëÿ äèããÿòè úÿëá åäèð.
Øàù Èñìàéûë Õÿòàéè àç éàøàìàñûíà, âàõòûíûí ÷îõóíó äþâëÿò èøëÿðèíÿ ñÿðô
åòìÿñèíÿ áàõìàéàðàã çÿíýèí âÿ ÷îõúÿùÿòëè áèð èðñ éàðàòìûøäûð. Î, ùÿì ÿðóçëà,
ùÿì äÿ ùåúà âÿçíèíäÿ, ùÿì åïèê, ùÿì äÿ ëèðèê æàíðëàðäà ãÿëÿìèíè èøëÿòìèø,
éàääàãàëàí, íöìóíÿ, þðíÿê îëà áèëÿí ÿñÿðëÿðè èëÿ ÿäÿáèééàòûìûçû çÿíýèíëÿøäèðìèøäèð. Îíóí ñÿìèìè, öðÿêäÿí ãîïóá ýÿëÿí, çàìàíûí ãàðøûéà ãîéäóüó òÿëÿáëÿðÿ úàâàá êèìè ìåéäàíà ÷ûõàí ïîåçèéàñû ÷îõ âàõò ñèéàñè-èúòèìàè ôÿàëèééÿòè
èëÿ áèðëÿøìèøäèð. Áó ïîåçèéà ýàù ãûëûíúëà áÿðàáÿð äþéöø ìåéäàíëàðûíà ýåòìèø,
ýàù ìöäðèê åë àüñàããàëûíûí, òÿðèãÿò øåéõèíèí þéöäëÿðèíÿ ÷åâðèëìèø, ýàù äà
äöíéàéà âÿ èíñàíà ìÿùÿááÿòëÿ äîëó áèð ãÿëáèí òÿðúöìàíû îëìóøäóð. Áó ïîåçèéà ãÿùðÿìàíëûüà, ýþçÿëëèéÿ, ìÿíÿâè ñàôëûüà ìÿùÿááÿòëÿ, øÿðÿ, åéáÿúÿðëèéÿ,
ÿãèäÿñèçëèéÿ, äþíöêëöéÿ, ñÿäàãÿòñèçëèéÿ, úûëûçëûüà íèôðÿòëÿ äîëóäóð. Áó ïîåçèéà,
ùÿð øåéäÿí ÿââÿë, ìÿíÿâè àçàäëûüû òÿñäèã åäèð. Äöíéàýþðöøö åòèáàðèëÿ ïàíòåèñò
îëàí øàèð Ìÿíñóð Ùÿëëàú âÿ Íÿñèìè êèìè “ÿíÿëùÿã” (“Ìÿíÿì Àëëàù”) øöàðûíà,
èäåéàñûíà òÿðÿôäàð ÷ûõûá þçöíö “âÿùäÿò ýöëçàðûíûí áöëáöëö” àäëàíäûðûð:
×öí Õÿòàéèäèð áó ýöí ýöëçàðè-âÿùäÿò áöëáöëö,
Äÿõè îë çàüè-ñèéÿù ýöëçàðÿ ñþéëÿí ýÿëìÿñöí.
Áöòöí êàèíàòû èëàùè, ìöòëÿã âàðëûãëà áèð ñàéàí, éàðàäûúû èëÿ éàðàäàíû, èíñàíëà
Àëëàùû åéíèëÿøäèðÿí âÿ áó åéíèëèéè âÿùäÿò ýöëçàðû, þçöíö èñÿ áó âÿùäÿò âÿ áèðëèê
11
ýöëçàðûíûí áöëáöëö, øàèðè àäëàíäûðàí Õÿòàéè þçöíö “ìöòëÿã ùÿãèãÿò” (“ùÿããèìöòëÿã”) äåéÿ âÿñô åäèð:
ßíÿëùÿã ñèððè óø êþíëöìäÿ ýèçëè
Êè, ùÿããè-ìöòëÿãÿì, ùÿã ñþéëÿðÿì ìÿí.
Øàèð ÷îõ éåðäÿ “ÿíÿëùÿã” äåìÿñè èëÿ ôÿõð åäèð, áóíó þçö ö÷öí ÿí éöêñÿê
ìÿçèééÿò ñàéûð. “Ìÿíÿì Àëëàù”, éàõóä “ìÿíÿì ùÿãèãÿò” äåìÿéè ãÿùðÿìàíëûüà áÿðàáÿð áèð ùÿðÿêÿò êèìè ãèéìÿòëÿíäèðèð:
Ìÿí Õÿòàéè ÷ÿêìÿíÿì üÿì, ÷öí ÿíÿëùÿã äåìèøÿì,
×ÿêìèøÿì Ùåéäÿð òÿêè ìåéäàíäà ùó ìÿðäàíÿ ìÿí.
Áþéöê ìöòÿôÿêêèð øàèð Íÿñèìè êèìè Õÿòàéè äÿ ýþðöíÿí ùÿð øåéäÿ, î úöìëÿäÿí èíñàíûí ñèìàñûíäà èëàùè âàðëûüû ýþðìÿéÿ ÷àüûðûð:
Éÿãèí áèë ÿùëè-èãðàðûí éàíûíäà
Éåðö ýþý úöìëÿ ùÿãäèð, îëìà ýöìðàù...
Òà ñÿíè ýþðäö Õÿòàéè âàëåùè øåéäàéèäèð,
Õàíñû ýþçäöð ùÿã éöçöí ýþðýÿú êè, áèäàð îëìàäû?
Áó ìèñàëëàð àéäûí ýþñòÿðèð êè, Õÿòàéè äöíéàýþðöøö áàõûìûíäàí ïàíòåèñò
îëìóøäóð. Íÿñèìèéÿ áþéöê ùþðìÿò áÿñëÿéÿí, Ùÿëëàú Ìÿíñóðó ìÿùÿááÿòëÿ
õàòûðëàéàí, ñóôè øåéõè êèìè òàíûíàí øàèðèí ïàíòåèñò îëìàñû îíóí ïîåçèéàñûíà äà
ýöúëö òÿñèð ýþñòÿðìèø, îíà äàùà úÿñàðÿòëè ùóìàíèñò ðóù âåðìèøäèð. Ëàêèí áó úÿùÿò Õÿòàéèíèí éàðàäûúûëûüûíû ñûðô òÿðèãÿò ïîåçèéàñûíà ÷åâèðìÿìèøäèð. Î, áöòöí
ìÿãàìëàðäà ðåàë ùÿéàò âÿ ðåàë èíñàí ùàããûíäà äöøöíìöø, ðåàë èíñàíà ìöðàúèÿòëÿ éàçûá-éàðàòìûø, ðåàë èíñàíäàí âÿ îíóí ùèññëÿðèíäÿí, ãàéüûëàðûíäàí ñþùáÿò
à÷ìûøäûð. Øàèðèí ïàíòåèçìè îíóí ôèêèðëÿðèíÿ äàùà ýåíèø âÿ äÿðèí ùóìàíèñò
ìÿçìóí ýÿòèðìèøäèð. Áèð ÷îõ ãàáàãúûë ïàíòåèñò ñÿíÿòêàðëàðûí ÿñÿðëÿðèíäÿ îëäóüó êèìè, Õÿòàéèíèí øåèðëÿðèíäÿ äÿ ùÿð øåé èíñàíû, îíóí ùèññëÿðèíè, àðçóëàðûíû,
èäåàëëàðûíû ìöäàôèÿ åòìÿéÿ, óúàëòìàüà, ùÿð úöð ìöãÿääÿñàòäàí äàùà ìöãÿääÿñ ýþñòÿðìÿéÿ, ùÿì äÿ ðåàë, èíñàíè ìÿíàäà ìöãÿääÿñ ýþñòÿðìÿéÿ õèäìÿò
åäèð. Îíóí øåèðëÿðèíäÿêè ïàíòåèçì ãàáàãúûë, ìöàñèð ôèêèð âÿ äöøöíúÿëÿðëÿ íÿôÿñ
àëàí áèð ïàíòåèçìäèð:
Ñèððè åøãèíäÿí ñÿíèí ùÿð êèì êè àýàù îëìàäû,
Ãàëäû ìÿùðóì òà ÿáÿä ìÿãáóëè-äÿðýàù îëìàäû.
Áèìÿéÿí êÿíäè âöúóäèí, ùÿããè áèëìÿç, ëàúÿðÿì,
Êèì êè, áèëäè íÿôñèíè, àëÿìäÿ ýöìðàù îëìàäû.
Ýöçýöñö ïàê îëìàéàíûí ÷àðÿ éîõäóð ïàñèíÿ,
12
Ãàëäû ìÿùðóì òà ÿáÿä ôÿçë àíÿ ùÿìðàù îëìàäû.
Ùÿð íÿ ãûëñàí íèêö áÿä, àõûð ñàíà îë òóø îëóð,
×ÿêìÿäè øÿðìÿíäÿëèê, ùÿð êèì êè, áÿäõàù îëìàäû.
Çèðãèíÿ àëäàíìàýèë, ìÿêðè éöêöøäöð äöíéàíûí,
Õàíñû ýöí õîø êå÷äè êè, ñîíó ãÿìö àù îëìàäû.
Ïàíòåèçì áó øåèðäÿ Õÿòàéèéÿ ìÿõñóñ áèð øÿêèëäÿ èôàäÿ îëóíìóøäóð. Ùÿããè
áèëìÿê, îíóí åøãèíèí ñèððèíäÿí àýàù îëìàã, øàùà ëàéèã îëìàã êèìè èôàäÿëÿð
àéäûí øÿêèëäÿ øåðèí ôÿëñÿôè ÿñàñûíà èøàðÿ åäèð, îíóí âÿùäÿòè – âöúóä ôÿëñÿôÿñè
èëÿ, ïàíòåèñò äöíéàýþðöøö èëÿ áàüëû îëäóüóíó òÿñäèãëÿéèð. Áó ôÿëñÿôè çÿìèí öçÿðèíäÿ èñÿ éåíè èíñàí èäåàëû èðÿëè ñöðöëöð. Áó éåíè èíñàí ÿââÿëúÿ þçöíö äÿðê åòìÿëèäèð. Þçöíö äÿðê åäÿí, àíëàéàí èíñàí èñÿ íÿôñèíè äÿ áèëÿúÿê, òàìàù, íÿôñ
óúóíäàí ñÿùâëÿðÿ, áöäðÿìÿëÿðÿ, úèíàéÿòëÿðÿ éîë âåðìÿéÿúÿêäèð. Ìÿíÿâè ñàôëûã
óüðóíäà ìöáàðèçÿ áöòöí äþâðëÿðèí ãàáàãúûë àäàìëàðûíû ìÿøüóë åòìèøäèð. Õÿòàéè äþâðöíäÿ äÿ èíñàíûí óúàëìàñûíà ìàíå îëàí ÿñàñ àìèëëÿðäÿí áèðè íÿôñ,
òàìàù ÿñèðè îëìàã èäè. Î äà ÿí ãàáàãúûë ñÿëÿôëÿðè âÿ ìöàñèðëÿðè êèìè èíñàíäàí
íÿôñÿ ãóë îëìàìàüû, øÿõñèééÿòèíè, ëÿéàãÿòèíè íÿôñ ÷èðêàáûíäàí ãîðóìàüû òÿëÿá
åäèð. Èíñàí ìÿíÿí ñàô îëìàëûäûð, ìÿíÿí ñàô îëìàéàí, Õÿòàéè äåìèøêÿí, “ýöçýöñö ïàê îëìàéàí” èíñàí øàèðÿ ýþðÿ ÿí éàðàìàç èíñàíäûð, îíóí éàõøûëûüûíà,
èíñàí àäûíû äîüðóëòìàñûíà ùå÷ áèð öìèä éîõäóð. Øàèðèí “ýöçýöñö ïàê îëìàéàíûí
÷àðÿ éîõäóð ïàñèíÿ” ôèêðè èíäè äÿ ìöàñèð âÿ àêòóàë ñÿñëÿíèð. Áåëÿ àäàì î äþâðäÿ îëäóüó êèìè èíäè äÿ èíñàíëûã âÿ ýþçÿëëèê àíëàéûøëàðûíäàí óçàã áèð âàðëûãäàí
áàøãà áèð øåé äåéèëäèð.
Íöìóíÿ ýÿòèðäèéèìèç øåèðäÿ äèããÿòè úÿëá åäÿí ôèêèðëÿðäÿí áèðè äÿ õåéèð âÿ
øÿð àíëàéûøëàðû èëÿ áàüëûäûð. Áó ìÿñÿëÿäÿ Õÿòàéè Íèçàìè èëÿ ùÿìôèêèðäèð. Î äà
áåëÿ ùåñàá åäèð êè, èíñàí éàõøû-éàìàí íÿ èø òóòñà, îíóí áÿùðÿñèíè ýþðÿúÿê, ïèñ
ÿìÿë ñàùèáè þç ÿìÿëëÿðè ö÷öí õÿúàëÿò ÷ÿêÿúÿêäèð. Àíúàã õåéèð èøëÿð, ÿìÿëëÿð
àðõàñûíúà ýåäÿíëÿð ùÿð úöð õÿúàëÿò âÿ ïåøìàíëûã, öçöãàðàëûã âÿ øÿðìÿíäÿëèê
ùèññëÿðèíäÿí óçàã îëàðëàð.
Øåðèí ñîíóíäà Õÿòàéè ùÿéàòûí ìöðÿêêÿáëèê âÿ çèääèééÿòëÿðèíÿ äèããÿòè
úÿëá åäèð, äöíéàíûí àëäàäûúû ùèéëÿëÿðèíäÿí ñþùáÿò à÷ûð. Èíñàíûí þç-þçöíÿ íÿôñ
ÿñèðè îëìàäûüûíà, ýöçýöñöíöí òÿìèçëèêäÿí óçàã äöøìÿéèíèí ùÿéàòè ñÿáÿáëÿðè
îëäóüóíà òîõóíóëóð. Õîø ýöíëÿðëÿ ãÿìëè ýöíëÿðèí ùÿìèøÿ áèð-áèðèíè ÿâÿç åòäèéè
õàòûðëàíûð. Áöòöí áóíëàðû íÿçÿðÿ àëìàüà, àëäàíìàìàüà, ýöçýöñöíö, áàøãà ñþçëÿ,
ìàùèééÿòèíè, ãÿëáèíè ñàô ñàõëàìàüà ÷àüûðûø øàèðèí ÿñÿðèíäÿ ÿñàñ ìöòÿðÿããè ãàéÿíè òÿøêèë åäèð. Õÿòàéè èíñàíûí ìÿíÿâè òÿêàìöëö, éåíè èíñàíûí ÿñàñ êåéôèééÿòëÿðè áàðÿäÿ áèð ñèëñèëÿ ôèêèðëÿð éöðöäöð. Øàèð áó ôèêèðëÿðÿ áÿçÿí ìèñòèê ôÿëñÿôè
äîí ýåéèíäèðèðñÿ, áó îíóí þç ãÿíàÿòëÿðèíè äàùà òÿñèðëè, äàùà ìöàñèð èôàäÿ åòìÿê
úÿùäèíäÿí èðÿëè ýÿëèð. Ìèñòèê áîéà þçö äîíóã, åùêàì øÿêëèíäÿ ãÿáóë åäèëÿí
áàõûøëàðà çèää îëàí áèð äöíéàýþðöøöíöí èôàäÿñè êèìè ìåéäàíà ÷ûõûð. Áó ôèêèðëÿð
îõóúóëàðû óúàëûüà, ýþçÿëëèéÿ, êàìèëëèéÿ, ñàôëûüà ñÿñëÿéèð, èíñàíûí àüûë âÿ ãöäðÿòèíè òÿñäèã åäèð.
13
Õÿòàéèíèí øåèðëÿðèíäÿ èíñàí, ëèðèê ãÿùðÿìàí ìÿüðóð, àçàä ôèêèðëè, þç ãöäðÿòèíÿ èíàíàí áèð âàðëûã êèìè òÿðÿííöì îëóíóð, îíóí þëìÿçëèéè, ÿáÿäèëèéè, ÿí
àüûëëû áèð øÿõñ îëìàñû, äöøìÿíëÿðèí úàíûíà âÿëâÿëÿ ñàëìàüà ãàäèð îëäóüó äþíÿäþíÿ íÿçÿðÿ ÷àòäûðûëûð. “Ýÿëäèì èìäè” ðÿäèôëè øåðèíäÿ øàèð ïàíòåèñò ìèñòèê áîéàëàðäàí èñòèôàäÿ åäÿðÿê ÿñðèí ðÿíýàðÿíý øÿðèíÿ ãàðøû áó éåíè èíñàíäàêû ýöúëö
íèôðÿòè ÿêñ åòäèðèð.
Ìÿí îë ìÿñòè-ëèãàéÿì ýÿëäèì èìäè,
Ùÿìèøÿ áà õóäàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Úàùàí è÷èíäÿ áèð àãèë ìÿíè áèë,
Ìÿí îë ñèäãö ñÿôàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Ìÿíè, çèíùàð, ñÿí áèð ãåéðè áèëìÿ,
Ùàìàí îë äèëðöáàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Ìöíàôèã úàíûíà áà çÿðáè-øÿìøèð,
Áó ýöí ùÿãäÿí áÿëàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Õÿòàéè éàðàäûúûëûüûíäàêû ïàíòåèñò ôÿëñÿôè äöøöíúÿíè, ìèñòèê þðòöéö îíóí
ìÿùäóäëóüó, äèíäàðëûüû éîõ, ÿêñèíÿ, äþâðöíÿ ýþðÿ ãàáàãúûë, úÿñàðÿòëè êåéôèééÿòè ñàéìàã ëàçûìäûð. Øàèðèí ëèðèê ãÿùðÿìàíû ùÿð úöð øÿðÿ äÿðèíäÿí íèôðÿò åäÿí,
îíà ãàðøû ÿëèíäÿ ãûëûíú âóðóøìàüà ùàçûð îëàí, äöøìÿíèí úàíûíà âÿëâÿëÿ ñàëàí
ãàáàãúûë, ãÿùðÿìàí áèð øÿõñèééÿòäèð. Áó àäàì øàèðèí äåäèéè êèìè, ùàìàí äèëðöáàäûð, éÿíè ùàìàí ñàôëûã, åòèáàð, ñÿäàãÿò ñèìâîëó îëàí, ýþçÿëëèê, ùÿãèãÿò éîëóíäàí çÿððÿ ãÿäÿð êÿíàðà ÷ûõìàéàí íÿúèá øÿõñäèð. Î, ùÿð úöð äþíöêëöéÿ, ÷èðêàáà
àìàíñûç äöøìÿíäèð.
Õÿòàéè ùÿéàò âÿ èíñàí ùàããûíäàêû äöøöíúÿëÿðèíè áÿçÿí ìèñòèê áîéàëàð èøëÿòìÿäÿí äÿ èôàäÿ åäèð. Áåëÿ øåèðëÿðäÿ îíóí ñóôè ïàíòåèñò ýþðöøëÿðè ùèññîëóíìàç
äÿðÿúÿäÿ óíóäóëìóø êèìèäèð:
Ùÿð ýÿëÿí äöíéà ìÿíèì äåð, ñÿí ãÿäèì áöíéàäñÿí,
Úöìëÿíèí êþíëöí àëûáñàí, íÿ ÿúÿá ñÿééàäñÿí?
Ùÿð êÿñÿ áèð éöç èëÿ âåðäèí ìóðàäûí äöíéàäà,
Õûçð îëàí áóëäó ùÿéàòû, áèëäè êèì çöëìàòñÿí.
Ùÿð êèìèíëÿí îéíàäûí, ÷ÿêäèí, ÷åâèðäèí ÷ÿðõèíè,
Ùè÷ àðèô íÿãøèíè äóéìàç, ÿúÿá íÿððàäñÿí.
Äöíéàíûí ìàëûâö ìöëêö ýÿíúèíÿ àëäàíìà êèì,
ßââÿëè çÿðãö íèøàòäûð, àõèðè øÿùìàòñÿí.
Åé Õÿòàéè, ñÿí úàùàíûí úþâðöíÿ øàä îë ìöäàì,
×öíêè ñåâýèí äóñò èëÿíäöð, åøã èëÿ óñòàäñÿí.
Áöòöíëöêäÿ áó øåèð äöíéà âÿ èíñàí ùàããûíäàêû äèàëåêòèê äöøöíúÿëÿðäÿí
èáàðÿòäèð. Äöíéàíûí êÿøìÿêÿøëÿðè, çèääèééÿòëÿðè, ùÿðÿ èëÿ áèð úöð äàâðàíûøû, èí14
ñàíûí îíóí îéóíëàðûíû äÿðê åäÿ áèëìÿìÿñè, “äöíéà ìÿíèì” äåéÿíëÿðèí áîø
èääèàëàðû, ÿââÿëè ñåâèíú, àõûðû øàùìàò îëàí ùÿéàò ùàããûíäàêû áó êè÷èê ñÿíÿò èíúèñèíäÿ øàèð þç ñóàëëàðû, ùþêìëÿðè èëÿ äöøöíäöðöð, èáðÿòëÿíäèðèð.
Ùÿëÿ ÕÛÛ ÿñðäÿ Íèçàìè Ýÿíúÿâè ñóôèçìÿ ðÿüáÿòëÿ éàíàøìûø, ñóôèëÿðè öðÿêäÿí õÿáÿðäàð îëàí àäàìëàð êèìè òÿãäèì åòìèøäèð. Øàèðèí “Ñèðëÿð õÿçèíÿñè”
ÿñÿðèíäÿ ìöõòÿëèô õàðàêòåðëÿðÿ ìàëèê ñóôè ñóðÿòëÿðè éàðàäûëìûøäûð. Íèçàìè ÿãèäÿ
âÿ ìÿñëÿéèíäÿí äþíÿí, ÿìàíÿòëÿ õÿéàíÿò åäÿí ñóôèëÿðèí îëäóüóíó ýþñòÿðäèéè
êèìè, òóòäóüó éîëóí äîüðóëóüóíà èíàíàí âÿ îíäàí äþíìÿéÿí ñóôèëÿðèí îëäóüóíó äà òÿñäèã åäèð. Øàù Èñìàéûë Õÿòàéèíèí ÿñÿðëÿðèíäÿ äÿ âÿçèééÿò áåëÿäèð. Î
äà ñóôèëÿðè ùàëàë âÿ ùàðàì éîëà ýåäÿíëÿð àäû èëÿ èêè éåðÿ áþëöð. Õÿòàéè äÿ ÿí
éöêñÿê èíñàíè êåéôèééÿòëÿðè ÿñë ñóôèëÿð àðàñûíäà àõòàðûð, ëàêèí èíñàíëûã àäûíà
ëÿêÿ îëàí ñóôèëÿðèí äÿ îëäóüóíó äàíìûð. Þçö ñóôè øåéõè îëàí øàèð ìöðèäëÿðèíè
ÿñë ñóôè êèìè ùÿðÿêÿò åòìÿéÿ, ñóôè – èíñàí àäûíû óúà òóòìàüà ÷àüûðûð. Àøàüûäàêû
äþðä ìèñðàëûã øåèð ïàð÷àñûíäà îíóí ìþâãåéè áöòöí àéäûíëûüû èëÿ íÿçÿðÿ ÷àðïûð:
Ñóôè èñÿí, àëûá-ñàòìà,
Ùàëàëûíà ùàðàì ãàòìà,
Éîëóí ÿéðèñèíÿ ýåòìÿ,
Äîüðó éîëà íÿçÿð åéëÿ.
Øàèðèí íÿçÿðèíäÿ ùÿãèãè ñóôè ÿñë èíñàíäûð. Îíäà àëûá-ñàòìàã, ùàðàìà ìåéë
åòìÿê, ÿéðè éîëà ýåòìÿê êèìè ùÿðÿêÿòëÿð, ñèôÿòëÿð îëà áèëìÿç. ßýÿð ùÿð ùàíñû áèð
ñóôè áó ñèôÿòëÿðÿ ìàëèê äåéèëäèðñÿ, î, ñóôèëèêäÿí äÿ, èíñàíëûãäàí äà óçàã áèð
àäàìäûð. Õÿòàéè áåëÿ ñóôèëÿðè ðÿää åäèð.
Õÿòàéèíèí ïîåçèéàñûíäà åùêàì÷ûëûüà, ìþâùóìàò÷ûëûüà, èíñàí ìÿíÿâèééàòûíû áóõîâëàéàí çÿíúèðëÿðÿ ãàðøû ýöúëö áèð åòèðàç âàðäûð. Ìÿíÿâè ÿñàðÿòè òÿúÿññöì åòäèðÿí çàùèäëÿðèí, íàñåùëÿðèí òÿíãèäè áó áàõûìäàí õöñóñè ìÿíà êÿñá
åäèð. Çàùèä êëàññèê øåðèìèçäÿ àøèãèí çèääèäèð. Õÿòàéèíèí øåèðëÿðèíäÿ èñÿ î ùÿì
äÿ ñóôèíèí ÿêñèäèð. Çàùèä ìÿíÿí þçöíö ÿñàðÿòÿ, çÿíúèðÿ áàüëàéàí, èíñàíè ùèññëÿðäÿí óçàã îëàí ìþâùóìàò÷ûëàðûí öìóìèëÿøìèø îáðàçûäûðñà, àøèã, åéíè çàìàíäà ñóôè, ùÿð úöð ÿñàðÿò áóõîâëàðûíäàí àçàä îëìóø èíñàíäûð. Àøèãèí âÿ
ñóôèíèí ÿìÿëëÿðè, äöøöíúÿëÿðè íÿ ãÿäÿð èíñàíèäèðñÿ, çàùèäèí èøè âÿ ôèêðè áèð î
ãÿäÿð ãåéðè-èíñàíèäèð. Þçöíö Àëëàùûí, äèíèí ìöäàôèÿ÷èñè êèìè òÿãäèì åäÿí,
ýóéà èíñàíëàðû øÿðäÿí ãîðóìàã èñòÿéÿí çàùèä Õÿòàéèíèí øåèðëÿðèíäÿ ÿí ãîðõóíú áèð øÿð ãöââÿ êèìè òÿãäèì îëóíóð. Þçöíö, äåìÿëè, ùÿì äÿ Àëëàùû äÿðê
åòìÿéÿí çàùèä øàèðèí ÿñÿðëÿðèíäÿ ÿñàñ òÿíãèä ùÿäÿôèäèð. ×öíêè î, èíñàíû Àëëàù
ñÿâèééÿñèíäÿ ýþðÿ áèëìèð, ýþçÿëèí èëàùè íóðäàí áàøãà áèð øåé îëäóüóíó àíëàìûð.
Çàùèä èíñàíëàðû ìÿñúèäÿ, äàøà, äèâàðà ñÿúäÿ åòìÿéÿ ÷àüûðûðñà, àøèã âÿ ñóôè îíóí
éåðèíÿ èíñàíû ãîéóð, èíñàíà ñÿúäÿ åòìÿéè öñòöí òóòóð. Îíà ýþðÿ äÿ øàèðèí ÿñÿðëÿðèíäÿ äàèì àøèãëÿ çàùèä ãàðøû-ãàðøûéà ãîéóëóð, çàùèäëèê ðÿää åäèëèð, ñóôèëèê
âÿ àøèãëèê èñÿ ÿí äîüðó éîë âÿ ìÿñëÿê êèìè òÿãäèì îëóíóð. Èíñàíû óúàëäàí, èëà15
ùèëÿøäèðÿí øàèð îíóí öçöíö àøèã ö÷öí ÿñë Ãóðàí ñàéûð. Ãóðàíû èíñàíûí öçöíäÿ
ýþðìÿê, îíó èíñàíûí öçö èëÿ ÿâÿç åòìÿê äîëàéûñû èëÿ äÿ îëñà, áó ìöãÿääÿñ êèòàáûí âÿ îíóíëà áàüëû áèð ÷îõ åùêàìëàðûí øöáùÿ àëòûíà àëûíìàñû êèìè ñÿñëÿíèð.
Çàùèäëÿ àøèãèí, åùêàì÷û äöíéàýþðöøö èëÿ ìÿíÿâè àçàäëûüûí áó øÿêèëäÿ ãàðøûëàøäûðûëìàñûíà àèä Õÿòàéèíèí ÿñÿðëÿðèíäÿí êöëëè ìèãäàðäà íöìóíÿëÿð ýÿòèðìÿê îëàð.
Òà úàìàëûí ìöñùÿôèí ýþðäöì, ÿéà íóðè-èëëàù,
Çèêðè-åøãèí äèëäÿ äàèì âèðäè-Ãóð’àíäûð ìàíà.
Ìÿñúèäÿ âàðìàã íÿ ùàúÿò, äåäèì, åé çàùèä, ìàíà? –
Ðóé èëÿ çöëôè àíûí êöôð èëÿ èìàíäûð ìàíà...
...Þýìÿ, åé çàùèä, ìàíà ðèçâàíö úÿííÿò áàüèíè,
Êèì îíóí éàðûì éöçö òÿê áèð ýöëè-ùÿìðàñû éîõ...
...Ñÿíè ñåâìÿí äåéÿíëÿð êàôÿð îëäó,
Éöçöíö êèì ñåâÿð, èìàí àíûíäûð...
...Áåùèøò èñòÿðñÿí, åé çàùèä, áèéà äÿð ìÿúëèñè-ðèíäàí,
Ùÿãèí äèäàðû, åé àøèã, íÿ úÿííÿòÿ ìöéÿññÿðäèð.
Ìöõòÿëèô øåèðëÿðäÿí ýÿòèðèëìèø áó áåéòëÿðäÿ çàùèäëèéèí ýöúëö èíêàðû èëÿ
ãàðøûëàøûðûã. Ìÿíÿí àçàä îëìóø èíñàí çàùèäèí ìÿñúèäèíè, Ãóðàíûí, èìàíûí
úÿííÿòèíè ðÿää åäèð, áÿéÿíìèð. Õÿòàéèíèí ëèðèê ãÿùðÿìàíû þçöíö ìÿíàñûç, áîø
õÿéàëëàðëà éîðìàüûí ÿëåéùèíÿäèð. Þçöíö äÿðê åòìèø èíñàí áó õöëéàëàðëà, çàùèäëèêëÿ êèôàéÿòëÿíÿ áèëìèð. Äàøà âÿ äèâàðà ìÿùÿááÿòè èíñàíà ìÿùÿááÿòëÿ ÿâÿç
åäèð. Èíñàíà, ùÿéàòà áó ìöíàñèáÿò þç õàðàêòåðè åòèáàðèëÿ èíòèáàù äþâðöíÿ ìÿõñóñ áèð ìöíàñèáÿò êèìè äèããÿòè úÿëá åäèð.
Õÿòàéè øåðèíèí ÿñàñ îáéåêòè èíñàí, ÿñàñ ãàéÿñè èíñàíà ìÿùÿááÿòäèð. Èñòÿð
ôÿëñÿôè þðòöéÿ áöðöíìöø øÿêèëäÿ èôàäÿ åäèëñèí, èñòÿð ñÿìèìè ðåàë èíñàíè äóéüóëàð êèìè ãÿëÿìÿ àëûíñûí, áó øåèðëÿðäÿêè ôèêèðëÿð, äóéüóëàð, ãÿíàÿòëÿð éåíè èíñàí
èäåàëûíû ÿêñ åòäèðèð. Õÿòàéè äþâðöíäÿ èñëàì äèíèíèí èíñàí èäåàëû èëÿ ùóìàíèñò
çèéàëûëàðûí èíñàí èäåàëû áèð äåéèëäè. Äèíäàð èíñàí, éÿíè çàùèä ùÿð úöð èñòÿê âÿ
àðçóëàðûíû áóõîâëàéûá úÿííÿò õÿéàëû èëÿ éàøàéûðäûñà, ùóìàíèñò çèéàëûëàðûí èäåàë
èíñàíû ÿñë úÿííÿòè áó äöíéàäà àõòàðûð âÿ òàïûðäû. Èíñàíñûç äöíéàíû âÿ úÿííÿòè
áàðñûç áàüà áÿíçÿäèð, èíñàíñûç úÿííÿòè èñòÿìèðäè:
Íåéëÿðÿì îë úÿííÿòè, è÷èíäÿ äèëäàð îëìàñà?!
Ãîé àíû âèðàíÿ ãàëñûí – áàü÷àäà áàð îëìàñà.
Øàèðèí áó ìèñðàëàðûíäàêû àçàä ðóùó, ôèêèð ñÿðáÿñòëèéèíè èçàù åòìÿéÿ åùòèéàú
éîõäóð. Õÿòàéè äÿ èíñàíû éåð öçöíöí ÿí ãèéìÿòëè ýþâùÿðè ñàéäûüûíäàí èíñàíñûç
îëàí, èíñàíà çèää îëàí, èíñàíûí ñÿàäÿòèíÿ ìàíå, áóõîâ, ÿíýÿë îëàí ùÿð øåéè
ðÿää åäèð. Èíñàíà âÿ äöíéàéà áó øÿêèëäÿ éàíàøàí ìöòÿôÿêêèð øàèð åøãè øåðèíèí
áàø ìþâçóñóíà ÷åâèðèð. Îíóí øåèðëÿðèíäÿ ýàù ðåàë èíñàíè ñåâýè òÿðÿííöì îëóíóð,
16
ýàù äà ìÿùÿááÿòäÿí ýåíèø ôÿëñÿôè áèð êàòåãîðèéà êèìè ñþùáÿò à÷ûëûð. Ùÿð èêè
ùàëäà ìÿùÿááÿòèí òÿðÿííöìö îíóí ùóìàíèçìè, ôèêèð ñÿðáÿñòëèéè èëÿ áàüëûäûð.
Èíñàíûí ýþçÿëëèéèíèí, àðçóëàðûíûí, èñòÿêëÿðèíèí ïîåòèê ñþçöí áó øÿêèëäÿ ïðåäìåòèíÿ ÷åâðèëìÿñè îðòà ÿñðëÿð øÿðàèòè ö÷öí ìöòÿðÿããè áèð ùàëäûð.
Éöçöí ýþðäöì ñÿíèí, åé éàðè-ìÿùðó,
Êþíöëëÿð àôÿòè, éà éöçìöäöð áó?
Äîäàüûí ùÿñðÿòèíäÿí õÿñòÿ ùàëÿì,
Àõûòäû ýþçëÿðèì éàøû áÿùÿð ñó.
Ùÿáÿøäèð êèì, ìöñàôèð Ðóìÿ äöøìöø
Éöçöí ñÿôùèíäÿêè îë õàëè-ùèíäó.
Ýþçöíäÿí àùó òÿê äàüëàðà äöøäöì,
Íÿ ñåùð åòäè ìÿíÿ îë èêè úàäó?
Õÿòàéè äÿð éöçöí õóðøèäÿ íèñáÿò,
Ñþçö ðþâøÿí äåäèì éöçöíÿ ãàðøó.
Èíñàí ýþçÿëëèéè áó øåèðäÿ ðîìàíòèê áèð äèëëÿ, ùåéðàíëûãëà ãÿëÿìÿ àëûíìûøäûð.
Áóðàäàêû áÿäèè ñóàëëàð, áÿíçÿòìÿëÿð àøèãèí ãÿëáèíäÿêè òÿëàòöìëÿðè, ùÿéÿúàíëàðû òÿáèè, ñÿìèìè øÿêèëäÿ îõóúóéà ÷àòäûðûð. Øåèðäÿ ñåâÿí íÿúèá áèð ãÿëáèí ùÿðàðÿòè äóéóëóð. Àðòûã áóðàäà ùå÷ áèð ìèñòèêà, ïàíòåèñò ôÿëñÿôè þðòöê éîõäóð.
Èíñàí ðåàë úèçýèëÿðè èëÿ úàíëàíäûðûëûð. Áóðàäà, ùÿð øåéäÿí ÿââÿë, øàèðèí ìþâãåéè
äèããÿòè úÿëá åäèð. Øàèð áó úöð ùåéðàíëûãëà èëàùè âàðëûüû äåéèë, èíñàíû âÿñô åäèð.
Õÿòàéèíèí ìÿùÿááÿò ïîåçèéàñû ýöúëö êÿäÿðäÿí, ãÿìäÿí áèð ãàéäà îëàðàã
óçàãäûð. Áóðàäà äÿðèí òðàýèçì éîõäóð. Îíóí àøèãàíÿ ëèðèêàñûíäà ñàáàùà, õåéèðèí
ãÿëÿáÿñèíÿ äÿðèí èíàì âàðäûð. Øàèð òåç-òåç âöñàë ñåâèíúèíäÿí äàíûøûð. Áó íèêáèíëèê äàùà ÷îõ øàèðèí øÿõñè ùÿéàòûíäàêû óüóðëàðëà áàüëûäûð. Ëàêèí øàèðèí íèêáèíëèéèíè àíúàã øÿõñè ùÿéàòû èëÿ áàüëàìàã äà éàíëûø îëàðäû. Õÿòàéèíèí ïîåçèéàñûíäàêû áó úÿùÿòè ÷îõ äîüðó áàøà äöøÿí Ì.Àááàñîâ éàçûð: “Âöñàë ñåâèíúèíèí
áåëÿ òÿðÿííöìöíÿ ãÿäèì âÿ îðòà ÿñðëÿð øÿðàèòèíäÿ ùå÷ äÿ äàð, ìÿùäóä ìÿíàäà
áàõìàã îëìàç. Áó úÿùÿò Õÿòàéè ëèðèêàñûíäà îáéåêòèâ îëàðàã äàùà ýåíèø èúòèìàè
ìÿíà âÿ ÿùÿìèééÿò êÿñá åòìèø, ùÿð úöð òÿðêè-äöíéàëûã âÿ áÿäáèíëèéÿ, íÿôñèíè
þëäöðìÿê âÿ äöíéÿâè ëÿççÿòëÿðäÿí ìåéëèíè êöñäöðìÿêëÿ ìÿøüóë îëàíëàðà,
àõèðÿò õöëéàëàðû èëÿ éàøàéàíëàðà ãàðøû ÷åâðèëìèø, èíñàíûí éàõøû éàøàìàã, ñåâèíú
âÿ ôÿðÿùëÿ äîëó áèð ùÿéàò ñöðìÿê ùàããûíäàêû ðîìàíòèê àðçóëàðûíû ÿêñ åòäèðìèø,
ýöúëö ùÿéàò åøãèíèí èôàäÿñèíÿ ÷åâðèëìèøäèð”1.
Õÿòàéèíèí áèð ÷îõ øåèðëÿðè, î úöìëÿäÿí àøàüûäàêû ãÿçÿëè, åëÿ áèë êè, ìÿùç
áó ôèêðè áèð äàùà òÿñäèã åòìÿê ö÷öí éàçûëìûøäûð:
____________
1
Ì.Àááàñîâ. Øàù Èñìàéûë Õÿòàéè. Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè, Àçÿðíÿøð, Áàêû, 1964, ñ.12.
17
Íþâúàâàí îë ïèð èêÿí äþâðàí êè, úàíàí äþâðèäèð,
Øàä îë, åé õÿñòÿ êþíöë, êèì, äÿðäÿ äÿðìàí äþâðèäèð.
Çöëìÿòè-ùèúðàíÿ ñþéëÿí ùþêìèíè òÿðê åéëÿñèí,
Áèð ýöíÿø äîüäó àðàéÿ, ìàùè-òàáàí äþâðèäèð.
Ëàë îòóðìà, ñþéëÿ, åé úàí ìöðüè, ýÿëäè íþâáàùàð,
Ýåòäè ãûø âÿãòè àðàäàí, óø ýöëöñòàí äþâðèäèð.
Àøèãÿ ìåùð åòäè äèëáÿð, ãàëìàäû úþâðè-ðÿãèá,
Êöôð àðàëûãäàí àðûíäû, øèìäè èìàí äþâðèäèð.
Íàöìèä îëìà úàùàíäà, åé ýÿäàéè-áèíÿâà,
Äÿðýÿùè-ñóëòàíÿ ýÿë êèì, ëöòôö åùñàí äþâðèäèð.
Ìþùíÿòè-äöíéàäÿí, åé äèë, ôàðèü îë, ñöðýèë ìóðàä,
Õöððÿì îë, ãÿì ÷ÿêìÿýèë êèì, çèëëè-ñöáùàí äþâðèäèð.
Õåéèðèí, ýþçÿëëèéèí, âöñàëûí ãÿëÿáÿñèíè, àøèã èíñàíûí ñåâèíúèíè ÿêñ åòäèðÿí
áó ïàð÷à Õÿòàéè øåðèíèí íèêáèí õàðàêòåðèíè ýþñòÿðìÿê áàõûìûíäàí ñÿúèééÿâèäèð.
Ëèðèê ãÿùðÿìàíûí êþêñ äîëóñó ñåâèíúè, øàäëûüû øåðèí ùÿð áèð ïàð÷àñûíäà, ñþçöíäÿ äîëüóí, èíàíäûðûúû âÿ ñÿìèìè áèð äèëëÿ ãÿëÿìÿ àëûíìûøäûð. Áó, Õÿòàéè
äþâðöíöí ùÿéàòûíäàí äîüàí áèð íèêáèíëèê èäè. Øàèðèí òÿáèÿò òÿñâèðèíÿ ùÿñð åäèëìèø
øåèðëÿðèíäÿ äÿ åéíè øóõ, øàä ÿùâàë-ðóùèééÿ ùþêì ñöðöð.
Áàùàð îëäó êè, àëÿì ýöëøÿí îëäó,
Ýþçöí à÷, ýþð úàùàí íÿ ðþâøÿí îëäó.
Áÿçÿíäè ùÿð áèð àüàú áèð ýöë èëÿ,
Àüàúëàð úöìëÿ ýöë ïèðàùÿí îëäó.
À÷ûëäû éàçëàð, áèòäè ÷è÷ÿêëÿð,
Ýöë èëÿ øîë áÿíþâøÿ ñóñÿí îëäó.
Èðèøäè âÿ’äÿñè áàäè-áàùàðûí,
Áåùÿð ñó ýöë ùåçàðàí-õÿðìÿí îëäó.
Öìóìè íèêáèíëèê Õÿòàéèíèí áöòöí øåèðëÿðèíÿ ùàêèìäèð. Ùÿòòà àéðûëûãäàí,
éàðûí çöëìöíäÿí äàíûøäûüû ãÿçÿëëÿðäÿ äÿ äÿðèí ôÿúèëèê éîõäóð. Òÿñàäöôè äåéèë êè,
îíóí “Äÿùíàìÿ” ïîåìàñûíäà äà óüóðëó áèð åøã òÿñâèð îëóíìóøäóð.
Õÿòàéèíèí ìÿùÿááÿò ëèðèêàñû ìÿçìóíúà ðÿíýàðÿíý, ôîðìàúà ÿëâàíäûð. Ñóôè
ïàíòåèñò ìÿùÿááÿòëÿ ðåàë èíñàíè ñåâýèíèí ýàù áèðëèêäÿ, ýàù àéðûúà èíñàíè ñåâ18
ýèíèí òÿðÿííöìö, íèêáèí ÿùâàë-ðóùèééÿíèí èôàäÿñè, àøèãèí ùåéðàíëûüû, ýèëåé âÿ
øèêàéÿòëÿðè, ýþçÿëèí ðîìàíòèê âÿñôè âÿ áàøãà ìþâçóëàð ùÿð äÿôÿ éåíè-éåíè øÿêèëëÿðäÿ ãÿëÿìÿ àëûíûð. Øàèð ùàíñû øÿêèëäÿ ùèññëÿðèíè èôàäÿ åäèðñÿ-åòñèí, îíäà
ðåàë ýþçÿëëèéè ìþâùóìè ýþçÿëëèêëÿðÿ ãàðøû ãîéìàã ìþùêÿì áèð ÿíÿíÿ, ïðèíñèï
øÿêëèíäÿäèð. Îíóí øåèðëÿðèíäÿ èíñàíà ôÿðãëè áèð ìöíàñèáÿò âàðäûð.
Ýÿð÷è ýöí õîøäóð, âÿëè ðöõñàðûí îíäàí éàõøûäûð,
Àé äÿõè òàáàíäóðóð, äèäàðûí îíäàí éàõøûäûð.
Èñòÿìÿí ôèðäþâñ áàüèíèí ýöëè-õîøáóñèíè,
Äöíéà áàüûíäà ýöëè-ðöõñàðûí îíäàí éàõøûäûð.
Áó òèïëè ãàðøûãîéìàëàðû àäè áÿíçÿòìÿ âÿ ìöãàéèñÿ êèìè ãèéìÿòëÿíäèðìÿê
÷ÿòèíäèð. Øàèð êîíêðåò ýþçÿëè âÿ ýþçÿëëèéè äÿ òÿñâèð åòìèð. Îíóí èçëÿäèéè ãàéÿ
áóðàäà äàùà ýåíèø âÿ ìöðÿêêÿáäèð. ßí áàøëûúàñû èñÿ áóäóð êè, øàèð ðåàë ùÿéàòû,
ðåàë ùèññëÿðè ìþâùóìè âÿäëÿðäÿí öñòöí òóòóð, îíëàðà ãàðøû ãîéóð.
Õÿòàéèíèí àøèãàíÿ ãÿçÿëëÿðèíäÿ ñåâýè äóéüóëàðû áèð ÷îõ ùàëëàðäà î ãÿäÿð
ñÿìèìè, òÿáèè âåðèëèð êè, áîéàëàðûíûí, èôàäÿëÿðèíèí ÿëâàíëûüû âÿ ñàäÿëèéè èëÿ èíñàíû ùåéðàí åäèð, òèëñèìëÿéèð. “Ãûçûë ýöë, áàüö áóñòàíûì, íÿ äåðñÿí?” ìèñðàñû èëÿ
áàøëàíàí ìÿøùóð ãÿçÿëè éàäà ñàëàã. Áó ãÿçÿëäÿêè ùÿð áåéò, ùÿð ïàð÷à ñàô, ùÿññàñ
áèð ãÿëáäÿí ãîïàí ñåâýè ùàðàéû êèìè ñÿñëÿíèð:
Ãûçûë ýöë, áàüö áóñòàíûì, íÿ äåðñÿí?
Ôÿäà îëñóí ñÿíÿ úàíûì, íÿ äåðñÿí?
Ãÿðàðö ñÿáðö àðàìûì òöêÿíäè,
Êÿñèëäè êöëëè-ôÿðìàíûì, íÿ äåðñÿí?
ßðèäè èëèéèì, ãàëäû ñöìöéöì,
Áó òÿíè òÿðê åäÿð úàíûì, íÿ äåðñÿí?
...ßýÿð éàòñàì ìèí èë òîïðàã è÷èíäÿ
Äöðöñòäöð ÿùäö ïåéìàíûì, íÿ äåðñÿí?
Õÿòàéè úàí èëÿ ÷öí ñÿíè ñåâäè,
Ñåâÿí þëñöíìö, ñóëòàíûì, íÿ äåðñÿí?
Ðåàë èíñàíûí, ðåàë èíñàíè ùèññëÿðèí, àðçóëàðûí, äöøöíúÿëÿðèí ðîìàíòèê øÿêèëäÿ
òÿðÿííöìö, ùÿì äÿ Õÿòàéèéÿ ìÿõñóñ áèð òÿðçäÿ òÿðÿííöìö ÕÂÛ ÿñðèí áèðèíúè
ðöáö ö÷öí ãèéìÿòëè âÿ éåíè áèð ùàäèñÿ èäè. Íÿñèìèíèí, Êèøâÿðèíèí, Ùÿáèáèíèí,
Ùàìèäèíèí ïîåçèéàñûíäàí ãèäàëàíàí áó øåèðëÿðäÿ éåíè, îðèæèíàë, àíúàã Õÿòàéèéÿ
19
ìÿõñóñ úÿùÿòëÿð äÿ ÷îõäóð. Õÿòàéèíèí ÷îõúÿùÿòëè ïîåçèéàñûíäà åïèê ÿñÿðëÿð
äÿ ìöùöì éåð òóòóð. Îíóí “Íÿñèùÿòíàìÿ” ìÿñíÿâèñè âÿ “Äÿùíàìÿ” ïîåìàñû
åïèê øåðèí ãèéìÿòëè íöìóíÿëÿðèäèð. “Íÿñèùÿòíàìÿ”, àäûíäàí äà ýþðöíäöéö êèìè,
íÿñèùÿòàìèç ôÿëñÿôè ïîåìàäûð. Áóðàäà ñöæåò, äàùà äîüðóñó, àðäûúûë íÿãë åäèëÿí
ùàäèñÿ éîõäóð. Áèð ÷îõ íÿñèùÿòàìèç ôÿëñÿôè øåèðëÿðèíäÿ îëäóüó êèìè, øàèð áó
ÿñÿðèíäÿ äÿ âÿùäÿòè-âöúóä ôÿëñÿôÿñèíèí ìöääÿàëàðûíäàí ÷ûõûø åäèð. Ùÿããèìöòëÿãè áèð äÿðéàéà, äöíéàíû îíóí áèð äàìëàñûíà áÿíçÿäèð, ñîíðà äà áó äÿðéà
èëÿ äàìëàíûí áèð øåé îëäóüó ôèêðèíè èðÿëè ñöðöð. Øàèðèí ôèêðèíúÿ, ìþâúóä äöíéà
Àëëàùûí, éàõóä áöòþâ âàðëûüûí ýöçýöéÿ äöøìöø ÿêñèäèð. Ýþðÿí äÿ, ýþðöíÿí äÿ
áèð øåéäèð. Áèðè âÿùäÿò, áèðëèê, áöòþâëöê àëÿìè, î áèðèñè èñÿ êÿñðÿò, éÿíè áöòþâöí
çÿððÿëÿðèíäÿí èáàðÿò îëàí ÷îõëóã àëÿìèäèð. “Ýöíÿø çÿððÿâö ùÿì çÿððÿ ýöíÿøäèð”
äåéÿí øàèð Àëëàùëà ìþâúóä àëÿìè åéíèëÿøäèðèð, áèðèíè áöòþâ âöúóä, äèýÿðèíè èñÿ
îíóí çÿððÿëÿðè ñàéûð. Çÿððÿ áöòþâÿ àíúàã åøã èëÿ ãîâóøà áèëÿð.
Îëóð áó åøã èëÿ úàí ùÿããÿ âàñèë
Êè, åøãè îëìàéàí úàíäàí íÿ ùàñèë?
– äåéÿí øàèð èíñàíû èëàùèëÿøäèðÿðÿê îíó ñåâìÿéÿ ÷àüûðûð. Áóðäà èíñàíûí èëàùèëÿøäèðèëìÿñè äàùà ÷îõ èíñàíû óúàëòìàüà õèäìÿò åäèð, îíóí ñåâèëìÿéÿ ëàéèã
îëäóüóíó ñöáóò åäÿí äÿëèëÿ, ôàêòà ÷åâðèëèð. Áåëÿ áèð ôÿëñÿôè ìöääÿàíû ÿñàñ ýþòöðÿí Õÿòàéè äöíéà âÿ èíñàí áàðÿäÿ þç ùóìàíèñò äöøöíúÿëÿðèíè øÿðù åòìÿéÿ
÷àëûøûð. Ìþâúóä ùÿéàò âÿ èíñàíëàð øàèðÿ äèâ ñèôÿòèíäÿ ýþðöíöð. Áó, äöíéàíûí
òÿðñèíÿ äþíìÿñè äåéèëäèðìè? Íèêáèí áèð ñÿíÿòêàð îëàí Õÿòàéè áóíó ìÿíàñûç
ñàéûð âÿ åëÿ äöøöíöð êè, áó õàì õÿéàëëàð äöç îëà áèëìÿç, ýþçëÿð ùÿãèãÿòè ýþðöðëÿð. Õÿòàéè øÿðèí, åéáÿúÿðëèéèí, äèâèí öñòöí òóòóëàúàüûíà, ãÿëÿáÿ ÷àëàúàüûíà
èíàíìûð. Øÿðèí ùÿð éàíû áöðöäöéöíö ýþðñÿ äÿ, ñàáàùà èíàìëà áàõûð.
Úàùàí ÿêñèíÿ äþíäö, åé áÿðàäÿð,
Äèëÿð äèâ îëà èíñàíà áÿðàáÿð.
Õà÷àí äöðöñò îëà áó õàì õÿéàëëàð?
Éàõûøìàç éîë è÷èíäÿ óø áó ùàëëàð.
Õÿòàéèéÿ ýþðÿ, èíñàí ýöëøÿíäÿêè ýöë êèìè ñàô âÿ ÿòèðëè îëìàëûäûð. Áóíóí
ö÷öí çöëì éöêöíö àòìàã, äöíéà ãÿìèíè âÿùäÿòëÿ äÿéèøìÿê ëàçûìäûð. Èíñàí
ùÿð øåéÿ êþíöë ýþçö èëÿ áàõìàëû, êàìàë ñàùèáëÿðè èëÿ îòóðóá äóðìàëûäûð êè,
þçöíö âÿ ùÿéàòûí ùÿãèãÿòèíè ýþðÿ áèëñèí. Øàèð ñàô ãÿëáè ÿñë Àëëàù åâè àäëàíäûðûð,
êþíöë éûõìàüû éîõ, êþíöë òèêìÿéè ìÿñëÿùÿò ýþðöð.
Áóäóð ñþçöì ñÿíÿ ìÿíäÿí ÿìàíÿò:
Êþíöë éûõìà, âÿëè åéëÿ èìàðÿò.
20
Äÿõè éîëäàø èëÿ ãîíøóíó ýþçëÿ,
Êè, õàëãûí åéáèíè ñÿí à÷ìà, ýèçëÿ.
Õàìó ÿìÿëäÿí ÿôçÿëäèð áèð èíñàô,
Ùÿãèí þç åâèäèð, îëñà êþíöë ñàô.
“Íÿñèùÿòíàìÿ” ñóôèçìèí ïàíòåèñò ìöääÿàëàðûíû øÿðù åäÿí ôÿëñÿôè áèð ÿñÿð
îëìàãëà áÿðàáÿð, èíñàí ùàããûíäà ãàáàãúûë ùóìàíèñò äöøöíúÿëÿðè äÿ ÿêñ åòäèðèð.
Áÿëêÿ äÿ áó èêèíúè äàùà ÿñàñäûð. Îíà ýþðÿ î äà áþéöê ñÿëÿôè Íèçàìè êèìè äèíëÿéèúèëÿðèíè áèðèíúè íþâáÿäÿ çöëìäÿí óçàã îëìàüà ÷àüûðûð. “Éöêöí çöëì èñÿ
àðõàíäàí áóðàõýèë” äåéÿí øàèð çöëìêàðëûüû ÿí åéáÿúÿð áèð ñèôÿò êèìè ðÿää åäèð.
Õÿòàéèíèí áó ìÿñíÿâèäÿ èðÿëè ñöðäöéö ôèêèðëÿð äÿðèí èíñàíïÿðâÿðëèéè èëÿ ñå÷èëèð.
Áó ôèêèð âÿ íÿñèùÿòëÿð éåíè äþâëÿò, éåíè úÿìèééÿò, éåíè äöøöíúÿ òÿðçè éàðàäàí
ùþêìäàð øàèðèí ïðîãðàì ñþçëÿðè êèìè ãàðøûëàíûð. Îíëàðäà îäëó, ùÿðàðÿòëè áèð
÷àüûðûø ðóùó äóéóëóð.
“Äÿùíàìÿ” Õÿòàéèíèí ùÿúì, ôèêèð âÿ ñÿíÿòêàðëûã áàõûìûíäàí ÿí ìöùöì
ÿñÿðèäèð. Áèð éàíäàí êëàññèê ÿäÿáèééàòäàí, áèð éàíäàí äà õàëã éàðàäûúûëûüûíûí
çÿíýèí õÿçèíÿñèíäÿí, íàüûë âÿ äàñòàíëàðäàí èñòèôàäÿ èëÿ éàðàäûëàí áó ïîåìà
áàøãà “Äÿùíàìÿ”ëÿðäÿí ôîðìà âÿ ìÿçìóí ÿëâàíëûüû èëÿ ñå÷èëèð. Ðÿíýàðÿíý
òÿáèÿò òÿñâèðëÿðè âÿ ãÿçÿëëÿð ÿñÿðè òÿêúÿ ùÿúìúÿ éîõ, ùÿì äÿ ôèêèð âÿ áÿäèè òÿñèð
áàõûìûíäàí õåéëè ýöúëÿíäèðìèøäèð. Õÿòàéèíèí þçöíÿìÿõñóñëóüó; ùèññëÿðè ñÿìèìè, èíàíäûðûúû, òÿáèè èôàäÿ åòìÿê, òÿáèÿòè äóéìàã, ìÿùÿááÿòèí ùÿéÿúàíëàðûíû
äîëüóí ÿêñ åòäèðìÿê, õàëã ÿäÿáèééàòûíäàí øöóðëó øÿêèëäÿ áîë-áîë ôàéäàëàíìàã
êåéôèééÿòëÿðè áó ÿñÿðäÿ äÿ ýþç ãàáàüûíäàäûð.
Ñóôè ïàíòåèñò ìÿùÿááÿò áóðäà äà âàðäûð, ëàêèí ðåàë èíñàíè ùèññ âÿ äóéüóëàðûí àðõàñûíäà îíëàð ýþðöíìÿç îëìóøäóð. Ïîåìà, ùÿð øåéäÿí ÿââÿë, ðåàë èíñàíè ìÿùÿááÿòè äèëÿ ýÿòèðÿí áèð ÿñÿð êèìè äèããÿòè úÿëá åäèð.
Äÿùíàìÿ îí ìÿêòóá äåìÿêäèð. Çàùèðÿí ÿñÿð îí ìÿêòóáäàí èáàðÿòäèð.
Àíúàã áóðàäà ìÿêòóáëàðûí òÿêúÿ àäû âàðäûð. Ïîåìàíûí ìÿçìóíóíó ìÿêòóáëàð
éîõ, äàùà ÷îõ ùÿìèí ìÿêòóáëàðëà ÿëàãÿäàð ùàäèñÿëÿð òÿøêèë åäèð. Áó ìÿêòóáëàðûí éàçûëìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðàí ùàäèñÿëÿð, îíëàðûí éàçûëìàñû çàìàíû ãÿùðÿìàíûí êå÷èðäèéè ùàëëàð, ìÿêòóáó ýþíäÿðìÿê ö÷öí ãàñèä àõòàðûëìàñû, ãàñèäÿ
éàëâàðûøëàð, ìÿêòóáëàðûí ñåâýèëè òÿðÿôèíäÿí íåúÿ ãàðøûëàíìàñû, íÿ äåìÿñè,
àøèãèí êå÷èðäèéè èíòèçàðëû äóéüóëàð, íÿùàéÿò, ñåâýèëèëÿðèí ãîâóøìàñû ïîåìàíûí
ñöæåòèíè òÿøêèë åäÿí ÿñàñ åïèçîäëàðäûð.
ßñÿðäÿ ýþñòÿðèëèð êè, åøãÿ áèýàíÿ îëàí, åøã äÿðäèíÿ òóòóëàíëàðà ÿáëÿù äåéÿí áèð øÿõñ áèð äÿôÿ áàüäà éàòàðêÿí éóõóäà áèð ýþçÿë ýþðöá îíà âóðóëóð.
Ãÿìëè, äÿðäëè ýöíëÿð êå÷èðèð. Ñåâýèëèñèíèí êèì âÿ ùàðàäà îëäóüóíó áèëìèð. Àëëàùà
éàëâàðûá îíäàí êþìÿê èñòÿéèð. Ùàòèôäÿí ýÿëÿí ñÿñ ìÿøóãÿíèí éåðèíè áèëäèðèð.
Ìÿëóì îëóð êè, àøèãèí ñåâäèéè ãûç ïÿðèäèð, éåðè èñÿ ïÿðèëÿð áàüûäûð. Ùàòèôäÿí ýÿëÿí ýþñòÿðèø ÿñàñûíäà ïÿðèëÿð áàüûíà ýÿëÿí àøèã ñåâäèéè ýþçÿëè ýþðöð âÿ äàùà
21
äÿðèíäÿí ñåâèð. Ïÿðèëÿð áàüûíûí áàüáàíû îíó ÿââÿëúÿ ñÿðò ãàðøûëàéûð, äþéöð,
äÿðäèíè áèëäèêäÿ õåéèðõàù ìÿñëÿùÿòëÿð âåðèð. Þç éåðèíÿ ãàéûäûá Ñÿáà âàñèòÿñèëÿ
ìÿêòóá ýþíäÿðìÿéè ñþéëÿéèð. Ñÿáà áèð íå÷ÿ äÿôÿ Àøèãëÿ Ìÿøóãÿ àðàñûíäà âàñèòÿ÷èëèê åäèá ìÿêòóá àïàðûð âÿ ñåâýèëèíèí ñèôàðèø âÿ ùÿðÿêÿòëÿðè ùàããûíäà Àøèãÿ
õÿáÿð ýÿòèðèð. Ñîíðà Àù, Ùóø, Ýþç éàøû èøÿ ãàðûøûð, îíëàð äà ñåâýèëèëÿðèí ãîâóøìàñû ö÷öí ÿëëÿðèíäÿí ýÿëÿíè åäèðëÿð. Ìÿøóãÿ ÿââÿëúÿ ãÿçÿáëÿíèð, åë÷èëÿðè äàíëàéûð, èíúèäèð, îíëàðûí åéèáëÿðèíè öçöíÿ äåéèá óòàíäûðûð. Àøèã îí äÿôÿ ìÿêòóá ýþíäÿðèð, ñåâýèñèíèí ñàáèò îëäóüóíó ñöáóò åäèð. Àøèãè äþçöìëö, âÿôàëû ýþðÿí ñåâýèëè
îíà âöñàë âÿäÿñè âåðèð, ñåâýèëèëÿð ãîâóøóðëàð. Ïîåìà ñÿáðèí òÿðÿííöìö èëÿ áèòèð.
Õÿòàéè ìþâçóíóí èìêàíëàðûíäàí áàúàðûãëà èñòèôàäÿ åäèá ðÿíýàðÿíý òÿáèÿò
ëþâùÿëÿðè, èíñàí äóéüóëàðûíûí òÿáèè, ñÿìèìè èôàäÿñè ö÷öí ìöõòÿëèô áîéàëàð òàïûá
èøëÿäèð. Ñûõ-ñûõ, ëàêèí éåðëè-éåðèíäÿ âåðèëìèø ãÿçÿëëÿð ïîåìàäàêû ëèðèçìè äàùà
äà ýöúëÿíäèðèð. Øàèðèí éàðàòäûüû ÿí ìàðàãëû òÿáèÿò òÿñâèðëÿðèíäÿí áèðè ïîåìàíûí
áàøëàíüûú ùèññÿñèíäÿ âåðèëìèøäèð. 122 ìèñðàäàí èáàðÿò îëàí áó òÿñâèð ìöøàùèäÿëÿðèí äÿãèãëèéè, ðÿíýàðÿíýëèéè, òÿçÿëèéè, òÿðàâÿòëè îëìàñû èëÿ èíäè äÿ èíñàíû
ùåéðÿòÿ ñàëûð, øÿí ÿùâàëè-ðóùèééÿ îéàäûð. Áó òÿñâèðëÿð î ãÿäÿð äÿãèãäèð êè, ðÿññàìëàð îíóí ÿñàñûíäà ùå÷ áèð ÷ÿòèíëèê ÷ÿêìÿäÿí ÷îõëó ëþâùÿëÿð éàðàäà
áèëÿðëÿð. ßäÿáèééàòøöíàñëûüûìûçäà áàùàðèééÿ àäëû æàíðà áèð ãàéäà îëàðàã Õÿòàéèíèí ùÿìèí òÿñâèðè ÿí ñÿúèééÿâè íöìóíÿ êèìè ýþñòÿðèëèð. Åòèðàô åòìÿê ëàçûìäûð
êè, ÿäÿáèééàòûìûçäà ÷îõëó òÿáèÿò òÿñâèðè éàðàäûëìàñûíà áàõìàéàðàã Õÿòàéèíèí
éàðàòäûüû ùÿìèí òÿñâèð áó òèïëè îëàíëàð è÷ÿðèñèíäÿ ìöñòÿñíà éåð òóòóð. Èëê ìèñðàëàðäàí áàøëàéàðàã áó òÿñâèð èíñàíû âàëåù åäèð:
Ãûø ýåòäè, éåíÿ áàùàð ýÿëäè,
Ýöë áèòäèâö ëàëÿçàð ýÿëäè.
Ãóøëàð ãàìóñó ôÿüàíÿ äöøäö,
Åøã îäó éåíÿ áó úàíÿ äöøäö.
Ñÿðâèí éåíÿ äóòäó äàìÿíèí ñó,
Ñó öñòÿ îõóäó ôàõòÿ ýó-ýó.
Ãþí÷ÿ äÿùÿíè ÷ÿìÿíäÿ õÿíäàí,
Ýöëìÿêäÿí ÿíàð à÷ûëäû äÿíäàí.
Äóðíà ó÷óáàí ùÿâàéÿ äöøäö,
Ëà÷ûí àëóáàí îâàéÿ äöøäö...
Áó òÿñâèðäÿ òÿáèÿò èíñàíäàí òÿúðèä îëóíìóð. Øÿí, øàä áèð ãÿëáèí òÿáèÿòäÿí
àëäûüû ùÿçç, ñåâèíú àääûìáàøû þçöíö ùèññ åòäèðèð. Øàèð ãóøëàðûí ôÿüàíà äöøìÿñèíè äåéÿí êèìè èíñàí ùÿéàòû áàðÿäÿ àðàéà òåç áèð ñþç àòûð, “Åøã îäó éåíÿ áó
22
úàíÿ äöøäö” äåéÿðÿê òÿáèÿòëÿ èíñàí ùÿéàòûíû âÿùäÿòäÿ ýþòöðäöéöíö íÿçÿðÿ
÷àòäûðûð. Òÿáèÿòäÿ ýöë à÷ûá ãóøëàð íÿüìÿ îõóéàíäà èíñàí ãÿëáèíäÿ äÿ ñåâýè äóéüóëàðûíûí îéàíäûüûíû ñþéëÿéèð.
Òÿáèÿò òÿñâèðëÿðè èëÿ éàíàøû, ïîåìàäà Àøèãèí ìÿíÿâè èçòèðàáëàðûíû ÿêñ åòäèðÿí ãÿçÿëëÿð äÿ ÿñÿðèí áÿäèè òÿñèð ýöúöíö àðòûðìàüà õèäìÿò åäèð. Àøèãèí êå÷èðäèéè ìöõòÿëèô õàðàêòåðëè ìÿíÿâè ùàëëàð äàùà ÷îõ ãÿçÿëëÿð âàñèòÿñèëÿ à÷ûëûð.
Àøèãèí ùÿñðÿòè, êÿäÿðè, ýèëåéè, øèêàéÿòè áó ãÿçÿëëÿðäÿ ÿëâàí áîéàëàðëà ãÿëÿìÿ
àëûíûð. Áÿäèè ñóàëëàð, õèòàáëàð, òÿêðèðëÿð õàëã äàíûøûã äèëèíèí õöñóñèééÿòëÿðèíÿ óéüóí øÿêèëäÿ åëÿ ìÿùàðÿòëÿ ãóðóëóð êè, ñÿìèìè ñÿñëÿíèð, úÿëá åäèð.
Åé éàð, íîëåéäè äèëáÿð îëñàí,
Åé ìàù, íîëåéäè ìåùòÿð îëñàí.
Áÿäòÿðäèð èøèì, ëÿáèì äÿõè õöøê,
Òÿð ãûëñàí îëàðû, áåùòÿð îëñàí.
Ãÿùð èëÿ úÿôàíû õåéðÿ äþíäÿð,
Êèì äóòàð ÿëèí, ÿýÿð òÿð îëñàí?
Ðÿùì åéëÿýèë èíäè áèð ìöñÿëìàí,
Áöòñöç íÿ ÿúÿá êè, êàôÿð îëñàí.
Ýöìðàùäóðóð êþíöë ãÿìèíäÿí,
Âÿñëèí ñàðó àíÿ ðÿùáÿð îëñàí.
Áó êè÷èê ïàð÷àäà Àøèãèí ýöúëö âöñàë ùÿñðÿòè ãÿçÿë æàíðûíûí èìêàíëàðûíäàí
èñòèôàäÿ åäèëÿðÿê ÷îõ äÿãèã ãÿëÿìÿ àëûíìûøäûð. Âöñàë ñåâèíúèíè ÿêñ åòäèðÿí ãÿçÿëëÿðäÿ èñÿ ýöúëö áèð ôÿðÿù âÿ øàäëûã ÿùâàë-ðóùèééÿñè äóéóëóð. Àøèãèí äÿ,
Ìÿøóãÿíèí äÿ äåäèéè ãÿçÿëëÿð áóðàäà áîéàëàðûíû äÿéèøèð, äàùà ïàðëàã âÿ îéíàã
îëóð. Áó øåèðëÿðäÿêè ñåâèíú âÿ ôÿðÿù éàç ñåëè êèìè àøûá-äàøûð, éàç ÷è÷ÿêëÿðè êèìè
ýöëöð:
Áÿù, áÿù êè, ìÿíÿì î úèñìè-áèúàí
Êèì, íàýàù îíà óëàøäû áèð úàí.
Áÿù, áÿù êè, ìÿíÿì î Õûçðà íèñáÿò
Êèì, àíà éîëóõäó àáè-ùåéâàí.
Áÿù, áÿù êè, ìÿíÿì øèêÿñòÿ Éÿ’ãóá
Êèì, áóëäó âöñàëè-õóáè-Êÿí’àí...
“Äÿùíàìÿ” ìþâçóñóíäà Õÿòàéèäÿí ÿââÿë äÿ ÿñÿðëÿð éàçûëìûøäûð. Ùöìàì Òÿáðèçèíèí, Ìàðàüàëû ßâùÿäèíèí “Äÿùíàìÿ”ëÿðèíè õàòûðëàòìàã îëàð. Áó
23
ÿíÿíÿâè ñöæåòè Õÿòàéè âÿçèééÿò âÿ ùàäèñÿëÿðÿ óéüóí îëàðàã éàðàòäûüû ëþâùÿëÿð
âÿ áàøãà ïîåòèê òàïûíòûëàð âàñèòÿñèëÿ éåíèëÿøäèðÿ áèëìèøäèð. Îíó äà íÿçÿðÿ àëàã
êè, Õÿòàéèíèí “Äÿùíàìÿ”ñè àíà äèëèíäÿ éàðàíàí èëê åïèê ÿñÿðëÿðäÿíäèð. Åïèê
ÿñÿðäÿ ëèðèê æàíðëàðäàí, î úöìëÿäÿí ãÿçÿëëÿðäÿí èñòèôàäÿéÿ Ôöçóëèäÿí, ùÿòòà
Ùÿãèðèäÿí ÿââÿë Õÿòàéè ïîåìàñûíäà ðàñò ýÿëèðèê. Õÿòàéè áó ïîåìàíû ùàêèìèééÿò
óüðóíäà ìöáàðèçÿëÿðèíèí ÿí ýÿðýèí ÷àüëàðûíäà, 1506-úû èëäÿ, èéèðìè éàøûíäà
îëàíäà éàçìûøäûð. Î, ùÿéàòûíûí áó ýÿíú ÷àüëàðûíäà òÿêúÿ Àçÿðáàéúàí Ñÿôÿâè
äþâëÿòèíèí ÿñàñûíû ãîéìàãëà ìÿøüóë îëìàìûø, ùÿì äÿ åïèê øåðèìèçÿ
“Äÿùíàìÿ” êèìè îðèæèíàë êåéôèééÿòëÿðÿ ìÿõñóñ áèð ÿñÿð áÿõø åòìèøäèð.
Õÿòàéè ÿäÿáè èðñèíèí ìöùöì áèð ùèññÿñèíè ùåúà âÿçíèíäÿ õàëã øåðè ôîðìàëàðûíäà éàçûëìûø ÿñÿðëÿð òÿøêèë åäèð. Ùþêìäàð øàèðèí áó ñàùÿäÿêè õèäìÿòëÿðè
õöñóñèëÿ òÿãäèðÿëàéèãäèð. Áóðàäà áèðúÿ áóíó äåìÿê êèôàéÿòäèð êè, ùåúà âÿçíëè
øåðèìèçèí òàðèõè Õÿòàéè èëÿ áàøëàéûð. Äöçäöð, áó ôîðìà õàëã àðàñûíäà Õÿòàéèäÿí
ÿââÿë äÿ îëìóøäóð, ëàêèí îíó éàçûëû ÿäÿáèééàòà ýÿòèðÿí, îíà éàçûëû ÿäÿáèééàòûìûçäà éàøàìàã âÿñèãÿñè âåðÿí Õÿòàéèäèð. Øàèðèí õàëã øåðè ôîðìàëàðûíà ìöðàúèÿò åòìÿñè ùÿéàòûí òÿëÿáèíäÿí èðÿëè ýÿëèðäè. Ùþêìäàð âÿ ìöðøèä øàèð ôèêèðëÿðèíè
äàùà ÷îõ õàëã øåðè ÿíÿíÿëÿðè ÿñàñûíäà òÿðáèéÿëÿíÿí, íèñáÿòÿí àç ñàâàäëû îëàí
âÿ éà òàì ñàâàäñûç îëàí ýåíèø êöòëÿëÿðÿ, ìöðèäëÿðÿ, ãûçûëáàø ÿñýÿðëÿðÿ ÷àòäûðìàã
ö÷öí äîüìà æàíðëàðûí äàùà ÿëâåðèøëè îëäóüóíó äóéìóø, îíëàðûí ñåâäèéè, àíëàäûüû, áàøà äöøäöéö ôîðìàëàðäàí èñòèôàäÿ åòìÿéè þçöíÿ áîðú áèëìèøäèð. Áó øåèðëÿðäÿ õàëã ðóùóíà âÿ çþâãöíÿ éàõûíëûã õöñóñè éåð òóòóð. Õÿòàéèíèí ñèéàñè,
ÿõëàãè, åñòåòèê áàõûø âÿ ýþðöøëÿðè áó øåèðëÿðäÿ ñîí äÿðÿúÿ àéäûí âÿ ñàäÿ áèð
òÿðçäÿ èôàäÿ îëóíóð. Öìóìèééÿòëÿ, Õÿòàéè øåðèíÿ õàñ áèð êåéôèééÿò îëàí ñàäÿëèê
âÿ àéäûíëûã îíóí ùåúà âÿçíëè øåèðëÿðèíäÿ äàùà ãàáàðûã øÿêèëäÿ íÿçÿðÿ ÷àðïûð.
Õÿòàéèíèí ùåúà âÿçíèíäÿ éàçäûüû ãîøìà, ýÿðàéëû, âàðñàüû, áàéàòû, íÿôÿñ âÿ
èëàùèëÿð èíäè äÿ þéðÿíìÿê, èáðÿò àëìàã ö÷öí íöìóíÿ îëìàã äÿðÿúÿñèíäÿäèð. Áó
øåèðëÿðäÿ ìöðÿêêÿá, çèääèééÿòëè áèð äþâðöí ùÿðàðÿòëè ñÿñè äóéóëóð. Øàèð þçöíöí
ôÿëñÿôè äöøöíúÿëÿðèíÿ èøàðÿ åäÿðÿê îõóúóëàðûíû äèããÿòëè, åùòèéàòëû îëìàüà, ÿãèäÿ,
ìÿñëÿê éîëóíäà ñÿäàãÿòëÿ éöðöìÿéÿ ÷àüûðûð:
Äÿðèíäèð áèçèì äÿðéàìûç, áîéëàíìàç,
Ìèí áèð êÿëàì äåñÿì, áèðè àíëàíìàç.
Êèøè èãðàðñûç éîëëàðà áàüëàíìàç,
Éîëëàðû ãîéíóíäà éöðöéöá ýåäÿð.
Áó ïàð÷àëàðäà øàèðèí âÿ êàìèë áèð ìöðøèäèí çàìàíûí òÿëÿáèíäÿí èðÿëè ýÿëÿí
àüûëëû íÿñèùÿòëÿðèíè åøèäèðèê. Øàèð îõóúóñóíó, äèíëÿéèúèñèíè äîüðó÷ó âÿ úÿñàðÿòëè
îëìàüà, îðäà-áóðäà ãåéáÿòëÿ, äåäè-ãîäó èëÿ ìÿøüóë îëìàãäàí ÿë ÷ÿêìÿéÿ
÷àüûðûð, ùÿãèãÿò éîëóíäàí àçìûø èíñàíëàðà ãàðøû äÿðèí íèôðÿòèíè áèëäèðèð. Õÿòàéè
áó òèïëè øåèðëÿðèíèí ìöùöì ãèñìèíè íÿñèùÿò, þéöä ìÿãñÿäèëÿ éàçäûüûíà þçö äÿ
äþíÿ-äþíÿ èøàðÿëÿð åòìèøäèð.
24
Ýÿë þéöä âåðÿéèì, þéöä àëûðñàí,
Õèäìÿò åéëÿ ýåíÿ ýöëö áóëóíúà.
Êàðâàí ýåäÿð, ñàãûí, ýåðè ãàëûðñàí,
Ùàìàí ÿëäÿí ãîéìà éîëó áóëóíúà.
Ñèë-ñöïöð ãÿëáèíè ñöääÿí áÿéàç åò,
Þëäöð íÿôèñèíè, øåéòàíäàí àðûò,
Äîõñàí äîããóç éåðÿ ÷ûõäû Áàéÿçèä,
Ùàëûíà ìöíàñèá éåðè áóëóíúà.
ßýÿð äèããÿòëÿ éàíàøñàã, ýþðÿðèê êè, Õÿòàéè òÿêúÿ ùÿéàò âÿ èíñàí áàðÿäÿ
ðåàë, àüûëëû, ùóìàíèñò íÿñèùÿòëÿðëÿ êèôàéÿòëÿíìèð, þç òÿðèãÿò ýþðöøëÿðèíèí òÿáëèüèíÿ äÿ àéðûúà äèããÿò éåòèðèð. Éóõàðûäà ìèñàë ýÿòèðäèéèìèç ïàð÷àëàðäàêû èøàðÿëÿð,
îõóúóëàðûíà ñóôè äåéÿ ìöðàúèÿò åòìÿñè, ìÿøùóð ñóôè øåéõè Áàéÿçèä Áèñòàìèíè
íöìóíÿ ýþñòÿðìÿñè ôèêðèìèçÿ ÿí éàõøû ñöáóòäóð. Ìöòÿôÿêêèð øàèð þç ùóìàíèñò
ôèêèðëÿðè èëÿ ñóôè áàõûøëàðûíû ùå÷ éåðäÿ áèð-áèðèíäÿí àéûðìûð.
Áÿäèè ñþç ùàããûíäà äàíûøìàã, îíà ìöíàñèáÿòèíè áèëäèðìÿê îðòà ÿñðëÿðäÿ
éàøàìûø ñÿíÿòêàðëàðûìûçûí éàðàäûúûëûüûíäà ïîçóëìàç áèð ÿíÿíÿ êèìè éàéûëìûøäûð.
Íèçàìèíèí, Ôöçóëèíèí, Ñàèáèí, Ãþâñèíèí, Âàãèôèí âÿ áàøãà ñÿíÿòêàðëàðûìûçûí ñþç
ùàããûíäàêû øåèðëÿðè, ôèêèðëÿðè áó ùÿãèãÿòè áèð äàùà òÿñäèã åòìÿêäÿäèð. Áóðàäà
Õÿòàéè äÿ áîðúëó ãàëìàìûøäûð. Îíóí “Áèð ñþç” ðÿäèôëè ýÿðàéëûñû Ôöçóëèíèí
“Ñþç” ðÿäèôëè ãÿçÿëè êèìè éàääà ãàëàí ãèéìÿòëè ñÿíÿò ÿñÿðëÿðèíäÿí áèðèäèð. Õÿòàéè
äÿ Ôöçóëè êèìè ñþçöí èíñàí ùÿéàòûíäàêû ìöñòÿñíà ðîëóíäàí, ìàùèééÿòèíäÿí
äàíûøûð, åéíè çàìàíäà þçöíö äàèì íàðàùàò åäÿí ìÿñÿëÿëÿðÿ òîõóíóð:
Ñþçöíö áèð ñþéëÿéÿíèí
Ñþçöíö åäÿð ñàü áèð ñþç.
Ïèð íÿôÿñèí äèíëÿéÿíèí
Éöçöíö åäÿð àü áèð ñþç.
Ñþç âàðäûð êÿñäèðÿð áàøû,
Ñþç âàðäûð êÿñÿð ñàâàøû,
Ñþç âàðäûð àüóëó àøû
Áàë èëÿí åäÿð éàü áèð ñþç.
Õàëã øåðèíèí áàéàòû øÿêëè äÿ Õÿòàéèíèí ìÿùÿááÿòëÿ, ìÿùàðÿòëÿ ìöðàúèÿò
åòäèéè ôîðìàëàðäàíäûð. Õàëã øåðèíèí áó ñàùÿäÿêè òÿúðöáÿñèíäÿí ñÿìÿðÿëè øÿêèëäÿ èñòèôàäÿ åäÿí øàèð îíëàðûí àõûúûëûüûíà, éûüúàìëûüûíà, àòàëàð ñþçëÿðè âÿ õàëã
ìÿñÿëëÿðè êèìè àôîðèñòèê ìÿíà äàøûìàñûíà äà õöñóñè äèããÿò éåòèðìèøäèð.
Õÿòàéè, èøèí äöøÿð,
Ýÿëèá-ýåäèøèí äöøÿð.
Äèøëÿìÿ ÷èé ëîüìàíû,
Éåðèíÿ äèøèí äöøÿð.
25
Õÿòàéèíèí ùåúà âÿçíèíäÿ, õàëã øåðè ôîðìàëàðûíäà éàçäûüû ÿñÿðëÿð éåíè áèð
èñòèãàìÿòèí áàøëàíüûúû îëìóø, áó ìåéëèí ýåò-ýåäÿ ýöúëÿíèá àïàðûúû ìþâãå
ãàçàíìàñûíà ýÿòèðèá ÷ûõàðìûøäûð. Îíóí èñòÿð ùåúà, èñòÿðñÿ äÿ ÿðóç âÿçíèíäÿ
éàçäûüû ÿñÿðëÿð êëàññèê éàçûëû ÿäÿáèééàòûìûçûí ÿí ãèéìÿòëè íöìóíÿëÿðèíäÿí
áèðè ñàéûëûð. Øàèðèí èðñè ñîíðàêû äþâðëÿðèí ÿäÿáèééàòû öçÿðèíäÿ äÿðèí èçëÿð áóðàõìûøäûð. Ôöçóëè êèìè äàùè ñÿíÿòêàð Õÿòàéèíèí áèð ñûðà øåèðëÿðèíÿ úàâàá éàçìûø,
èëê áþéöê ÿñÿðè îëàí “Áÿíýö Áàäÿ”íè îíà èòùàô åòìèøäèð. Ýþðêÿìëè åë
ñÿíÿòêàðû, ùþêìäàð øàèðèí ìöàñèðè Àøûã Ãóðáàíè îíó “Ìöðøèäè-êàìèëèì, øåéõ
îüëó øàùèì” äåéÿ òÿðÿííöì åòìèøäèð. Øàù Èñìàéûë Õÿòàéèíèí ÿñÿðëÿðè èñòÿð ÿëéàçìàëàðû, èñòÿðñÿ äÿ øèôàùè øÿêèëäÿ ýåíèø éàéûëìûø, ìÿúëèñëÿðäÿ ìóñèãè ùàâàëàðûíûí ìöøàéèÿòè èëÿ èôà îëóíìóøäóð. Áó ýöíÿ ãÿäÿð åë ñÿíÿòêàðëàðû àðàñûíäà
éàøàéàí “Øàù Õÿòàéè” ùàâàñû îíóí èðñèíèí õàëã àðàñûíäà íÿ ãÿäÿð äÿðèí íöôóç
âÿ ùþðìÿòÿ ìàëèê îëäóüóíó áèð äàùà òÿñäèã åäèð. Îíóí ùÿéàò âÿ ìöáàðèçÿñè èëÿ
áàüëû îëàðàã ìÿøùóð “Øàù Èñìàéûë” äàñòàíû éàðàíìûøäûð. Áó äàñòàí ÿñàñûíäà
Ì.Ìàãîìàéåâ åéíè àäëû îïåðà áÿñòÿëÿìèøäèð. Éàçû÷û ß.Úÿôÿðçàäÿíèí “Áàêû1501”, Ô.Êÿðèìçàäÿíèí “Õóäàôÿðèí êþðïöñö”, ß.Íèúàòûí “Ãûçûëáàøëàð” ðîìàíëàðû âÿ áèð ñûðà áàøãà áÿäèè ÿñÿðëÿð Øàù Èñìàéûë Õÿòàéèíèí ùÿéàòû âÿ øÿõñèééÿòèíÿ îëàí ýöúëö ìàðàüûí èôàäÿñè êèìè ìåéäàíà ÷ûõìûøäûð.
Õÿòàéè èðñèíèí îõóúóëàðà òÿãäèì îëóíàí áó íÿøðèíäÿ ôèëîëîýèéà åëìëÿðè
äîêòîðó ßçèçàüà Ìÿììÿäîâ òÿðÿôèíäÿí èøëÿíìèø åëìè-òÿíãèäè ìÿòí ÿñàñ
ýþòöðöëìöø, áàøãà íÿøðëÿðäÿêè äöçÿëèøëÿð äÿ íÿçÿðÿ àëûíìûøäûð. Òÿðòèá çàìàíû
ìþâúóä íÿøðëÿðäÿêè ãöñóðëàðû äöçÿëòìÿéÿ, îðèæèíàëà éàõûí äàùà äÿãèã ìÿòí
ùàçûðëàìàüà òÿøÿááöñ ýþñòÿðèëìèøäèð.
Øàèðèí êëàññèê ïîåçèéà öñëóáóíóí ãîðóíìàñûíû òÿìèí åòìÿê ö÷öí àïîñòðîô
èøàðÿñèíèí áó íÿøðäÿ ñàõëàíûëìàñû ìÿãñÿäÿóéüóí áèëèíìèøäèð.
Õÿëèë Éóñèôëè
26
***
Ùöñíè-ðöõñàðûí êèì, îëäó úàíö äèë ùåéðàí àíà,
Âÿ’äåéè-äþâðè-ãÿìÿðíè òàïøûðûð äþâðàí àíà.
×öí ñÿíèí ùöñíöí ìèñàëè-Éóñèôè-Êÿí’àíèäöð,
Éöçèíè ùÿð êèì êè, ýþðìÿç, éîõäóðóð èìàí àíà.
Àòÿøè-åøãèíäÿ, åé õóíõàðÿ ýþçëö äèëáÿðèì,
Åéëÿ éàíìûøäûð áó áàüðûì, éîõäóðóð äÿðìàí àíà.
Ýöë éàíàüûí, äèëáÿðà, áÿñ òàçÿòÿðäèð ùÿð çàìàí,
Ãàíëû éàøûìäàí òþêÿð ùÿð äÿì ýþçöì áàðàí àíà.
Çöëìÿòè-çöëôèíäÿ êþíëö áó Õÿòàéè õÿñòÿíèí
Õûçðà áÿíçÿð êèì, ýþðöíìÿç ÷åøìåéè-ùåéâàí àíà.
***
Ýåòäè îë äèëáÿð, áÿñè äÿðäö áÿëà ãàëäû ìàíà,
Íÿ áÿëà, áèë êèì, éöêöø úþâðö úÿôà ãàëäû ìàíà.
Ìóíúà ýÿëäèì, ìÿí ýÿäàéÿ ùè÷ èíàéÿò ãûëìàäûí,
Åøèýèíäÿ ãûëäûüûì äÿñòè-äóà ãàëäû ìàíà.
Ìöæäÿ ýÿëäè äèëñèòàíûìäàí êè, ãÿòë îëäó ðÿãèá,
Øöêð êèì, áèýàíÿ ýåòäè, àøèíà ãàëäû ìàíà.
Àíúà êþâêÿá êèìè éàø òþêäè üÿìèíäÿ ýþçëÿðèì,
Éåð èëÿ, ýþý èëÿ Êåéâàí ùÿì áàõà ãàëäû ìàíà.
Åé Õÿòàéè, çöëôè òÿê àðûíäû éöçäÿí Çÿíýèáàð,
Äèëáÿðè-×èíö Õÿòÿí, õóáè-Õÿòà ãàëäû ìàíà.
27
***
Úàí îëìàç èñÿ, ñÿí òÿêè úàíàí éåòÿð ìàíà,
Âÿñëèí áó õÿñòÿ êþíëöìÿ äÿðìàí éåòÿð ìàíà.
Ùèúðèí úÿôàñû åéëÿ éûõûáäûð áó êþíëöìö,
Ùÿð øÿá ãàïóíäà íàëÿâö ÿôüàí éåòÿð ìàíà.
Çöëìàò è÷èíäÿ àáè-ùÿéàò èñòÿìÿç êþíöë,
Ëÿ’ëèí çöëàëè ÷åøìåéè-ùåéâàí éåòÿð ìàíà.
Çàùèä, ãîïàðìà ñÿí ìÿíè ìåéõàíÿäÿí áó ýöí,
Ðóçè-ÿçÿëäÿ éàð èëÿ ïåéìàí éåòÿð ìàíà.
Ýÿð÷è, Õÿòàéè, ýåòäè ÿëèíäÿí âöñàëè-äóñò,
Ùÿð äÿì õÿéàëè-äèäÿéÿ ìåùìàí éåòÿð ìàíà.
***
Úàíà, êþíöëäÿ ùÿìäÿì îëàí ãÿìäöðöð ìàíà,
Ýþð êèì, ôÿðàã åâèíäÿ íÿ ùÿìäÿìäöðöð ìàíà.
Àíúàã éöçöí ýþðÿíäÿ ñÿíèí úàí äåýèë ìÿ’ëóë,
Çöëôèí êèìè êþíöë äÿõè áÿðùÿìäöðöð ìàíà.
Äèë òÿøíÿ îëñà âàäèéè-ùèúðèíäÿ, ãÿì éåìÿí,
Ëÿ’ëèí çöëàëè ÷åøìåéè-Çÿìçÿìäöðöð ìàíà.
Íåé÷öí ñåâÿðäè õÿñòÿ äèë, åé áèâÿôà, ñÿíè,
Áó ÷îõ áÿëà êè, ùèúðèí åäÿð êÿìäöðöð ìàíà.
Ìèñêèí Õÿòàéè âÿñë èëÿ éöç èë éàøàð ìöäàì,
Áó þìð êèì, çÿìàíÿäÿ áèð äÿìäöðöð ìàíà.
***
Åé úÿìàëûí ýöëñèòàíè áàüè-ìèíóäóð ìàíà,
Úÿííÿòè-ðèçâàí êè, äåðëÿð, îë ñÿðè-êóäóð ìàíà.
28
Éöçöí öñòÿ çöëôèíè òà ýþðäöì, åé ðóùè-ðÿâàí,
Ýåúÿ-ýöíäöç àüëàìàã åøãèíäÿ õîø õóäóð ìàíà.
Ùèúð ñÿðýÿðäàíëûüûí ÷ÿðõè-ôÿëÿêäÿí ýþðìÿíÿì,
Áó úÿôàëÿðíè ãûëàí îë éàðè-ìÿùðóäóð ìàíà.
Ýåúÿëÿð òà ñöáù îëóíúà óéõó ýÿëìÿç åéíèìÿ,
Òà õÿéàëûí äàèìà ÷åøìèìäÿ ãàðøóäóð ìàíà.
Àíúà éàø òþêäè Õÿòàéè ôèðãÿòèíäÿí, åé ñÿíÿì,
Õàíúàðó áàõñàì, ýþçöìäÿ éåð éöçö ñóäóð ìàíà.
***
Äèëáÿðà, åøãèí òÿíèìäÿ ñåâýèëè úàíäûð ìàíà,
Ïÿðòþâè-ìåùðè-ðöõèí õóðøèäè-òàáàíäûð ìàíà.
Äÿðäè-ùèúðèíäÿí ñÿíèí ùÿðýèç øèêàéÿò ãûëìàçàì,
Ùèú ÿëàú åòìÿí òÿëÿá, íåé÷öí êè, äÿðìàíäûð ìàíà.
Àñèòàíûí õàêèíè âåðìÿí úÿìèè-àëÿìÿ,
Ùÿð àéàüûí òîïðàüû ìöëêè-Ñöëåéìàíäûð ìàíà.
Òà úÿìàëûí ìöñùÿôèí ýþðäöì, ÿéà íóðè-èëàù,
Çèêðè-åøãèí äèëäÿ ëàèì âèðäè-Ãóð’àíäûð ìàíà.
Åé Õÿòàéè, õóáëàðûí úþâðè âÿôàäûð àøèãÿ,
Ôèðãÿòè ìåùð íèýàðûí, úþâðè åùñàíäûð ìàíà.
***
Ýåòäè îë ìÿùðó éàíûìäàí, éöç úÿôà ãàëäû ìàíà,
Úþâð áèëìÿí êèì, áÿëàéè-ìöíòÿùà ãàëäû ìàíà.
Åé ïÿðè, ÷îõ èøâåéè-ùöñíèíÿ ìÿüðóð îëìà êèì,
Ìöëêè-ôàíè ñàíìàýèë êèì, íÿ ñàíà ãàëäû, ìàíà.
29
Òà êèì, îë õóðøèäðóõ ýåòäè ýþçöìäÿí ñó òÿêè,
Ýþç éàøûì àíûí éöçöíäÿí àøèíà ãàëäû ìàíà.
Ñÿí ýåäÿíäÿí áÿðëó àíúà çàðö ÿôüàí åòìèøÿì,
Éåðö ýþý, èíñö ìÿëÿê úöìëÿ áàõà ãàëäû ìàíà.
Äèëáÿðèí ýåòäè, Õÿòàéè, ñÿí íåäèðñÿí äöíéÿíè?
×öíêè úàí ýåòäè, áó òÿí, éàðÿá, íèéà1 ãàëäû ìàíà.
***
Ùÿð äÿì üÿìèíäÿ íàëÿâö àùèì éåòÿð ìàíà.
Äöíéà éöçöíäÿ îë éöçè ìàùèì éåòÿð ìàíà.
Èñáàò ãûëìûøàì ðöõè-çÿðäö ÿøêè-ñöðõèìè,
Äÿ’âèéè-åøãÿ áþéëÿ ýöâàùèì éåòÿð ìàíà.
Àëÿì õÿëàéèãè ìÿíÿ úöìëÿ ùÿñóä îëà,
Îë àñèòàíûí èòè ïÿíàùèì éåòÿð ìàíà.
Çàùèä, þýöíìÿ, òàëåéè, ñÿ’äÿì äåéèá éöýöø,
Ñÿí âàð èøèíÿ, áÿõòè-ñèéàùèì éåòÿð ìàíà.
Êÿñìÿ öìèä ðÿùìÿòè-ùÿãäÿí, Õÿòàéè, ñÿí,
Úöìëÿ õÿòàäÿ ëöòôè-èëàùèì éåòÿð ìàíà.
***
Äèëáÿðà, îë àé éöçöí õóðøèäè-òàáàíäûð ìàíà,
Áàü÷àí è÷èíäÿí àõàí ñó àáè-ùåéâàíäûð ìàíà.
Ìÿñúèäÿ âàðìàã íÿ ùàúÿò, äåäèì, åé çàùèä, ìàíà
Ðóé èëÿ çöëôè àíûí êöôð èëÿ èìàíäûð ìàíà.
____________
1
Íèéà – “íèéÿ” ñþçöäöð. Ãàôèéÿ õàòèðèíÿ îðèæèíàëäà “íèéà” éàçûëìûøäûð. Áèç äÿ î úöð
ñàõëàìàüû ìÿñëÿùÿò áèëäèê.
30
Ìöääÿèëÿð òÿ’íÿñèíäÿí ñàíìàíûç êèì, ìÿí äþíÿì,
Îë ìÿíèì úàíûì è÷èíäÿ úàíè úàíàíäûð ìàíà.
Ìÿí ñÿíèíëÿ ñþéëÿøÿíäÿ ýÿð çèìèñòàí, ýÿð áàùàð,
Ùÿð íÿ ÷àü ýþðñÿì ñÿíè, àëÿì ýöëöñòàíäûð ìàíà.
Åé Õÿòàéè, ÷öí ñÿíÿ ùÿãäÿí íÿçÿðäèð ùÿð çàìàí,
Åøãèí èëÿ áó ùÿéàòûì áàüè-ðèçâàíäûð ìàíà.
***
Õàêè-ïàéèí, äèëáÿðà, áèð òàúè-äþâëÿòäèð ìàíà,
Áÿñ éöçöí ýþðìÿê ñÿíèí áÿõòö ñÿàäÿòäèð ìàíà.
×öí üÿìè-åøãèíäÿ þëìÿêäèð ùÿéàòè-úàâèäàí,
Ùÿã áèëöð þëìÿê äåýèë îë, åéíè-ðàùÿòäèð ìàíà.
Ìóíúà êèì, äÿðäöíäÿ çÿùìÿò ÷ÿêìèøÿì, åé áèâÿôà,
×öíêè ñÿíäÿíäèð áó çÿùìÿò, úöìëÿ ðàùÿòäèð ìàíà.
Ýÿð÷è ìÿíäÿí äÿð ùèúàá îëóðñàí, åé àðàìè-úàí,
Éöçöíö ýþðñÿòäèýèí åéíè-èíàéÿòäèð ìàíà.
Äöøäÿ ýÿðäö äöí Õÿòàéè, éàð îëóáäóð ùÿìäÿìè,
Éà äöøöìäöð, éà õÿéàëûì, áó íÿ ùàëÿòäèð ìàíà?
***
Àù êèì, ñÿí ýåòäèí, åé àé öçëö, úàí ãàëäû ìàíà,
Úàí ñÿíèíëÿ ýåòäè, èñìè-íàòÿâàí ãàëäû ìàíà.
Òàêè ñÿí ýåòäèí éàíûìäàí, åé äèëàðàìûì ìÿíèì,
Ùàëÿòè-âÿñëèí êþíöëäÿ ïàñèáàí ãàëäû ìàíà.
Ýÿð÷è ýöëçàðè-úÿìàëûí ýåòäè ãàðøûìäàí ìÿíèì,
Äèëäÿ ìåùðè-ãàìÿòèí ñÿðâè-ðÿâàí ãàëäû ìàíà.
31
Ýÿð íèùàí îëäó ýþçöìäÿí îë ïÿðè ïåéêÿð ñÿíÿì,
Ýþýäÿ ìàù îíóí éöçöíäÿí áèð íèøàí ãàëäû ìàíà.
Òàêè ñÿíäÿí àéðû äöøäè áó Õÿòàéè õÿñòÿ äèë,
Áóéè-ìóéèí ìöøê èëÿ ÿíáÿðôèøàí ãàëäû ìàíà.
***
Ùÿãã ÿçÿë ìåéõàíÿñèíäÿí âåðäè áó úàìè ìàíà,
Êàèíàò ÿùëè òÿÿúúöá ãûëäûëàð ãàìó ìàíà.
Áèëìÿç èäèì õÿòòè-ðöõñàðûí ñèôàòûí ñþéëÿìÿê,
Ôèòíÿ ÷åøìèí ãÿìçÿñè þéðÿòäè èëùàìû ìàíà.
Ñÿáðö àðàìûì ýåäèáäèð, ýþðìÿçÿì åéíèìäÿ õàá,
Ôèðãÿòèí áèð åéëÿìèøäèð ñöáù èëÿ øàìè ìàíà.
×îõ úÿôà ùàñèë îëóð ñÿíäÿí ìàíà, åé áèâÿôà,
Àãèáÿò åéëÿð õÿéàëûí ðÿñìè-áÿäíàìè ìàíà.
Êþéíÿéèíäÿí ÷ûõ äåäèì øîë ñÿðâè-ýöë õÿíäàíûìà,
Çÿððÿúÿ ãàéûíìàäû, ýþñòÿðäè ÿíäàìè ìàíà.
Åé Õÿòàéè, çöëôèíèí çÿíúèðèíÿ ãåéä åòìÿ äèë,
Äàíÿäèð õàëè àíûí, ùÿì çöëôèäèð äàìè ìàíà.
***
Õàêè-ïàéèí ñöðìÿäèð åéíèìÿ, ÿí’àí åò ìàíà,
Ýÿð ãÿáóë îëìàç ìóðàäèì ñÿíäÿí, å’ëàì åò ìàíà.
Äÿðäèìèí äÿðìàíè ðöõñàðèíè ýþðìÿêäèð ñÿíèí,
Òÿøíÿéÿì, áèëëàù, äîäàüûí øÿðáÿòèí úàì åò ìàíà.
×öí êþíöë õàëèí óúóíäàí äöøäö çöëôèí ãåéäèíÿ,
Áèýöíàù þëäöðìÿýèë ùÿð ëÿùçÿ, àðàì åò ìàíà.
32
Èñòÿìÿí çàùèðäÿ ôàø îëìàã, àíûí÷öí ýþçëÿðÿì,
Ìåùðè-åøãèí ðàçèíè, åé éàð, èëùàì åò ìàíà.
Áó Õÿòàéèäÿí ýþòöðýèë ìþùíÿòè-ùèúðàíèíè
Åé ïÿðè ðó, òàíðû è÷öí àíúàã èëçàì åò ìàíà.
***
Íèòãè-ÿíôàñè-Ìÿñèùèí äÿìáÿäÿì úàíäûð ìàíà,
×öíêè ìÿí Õûçðàì, äîäàüûí àáè-ùåéâàíäûð ìàíà.
Áèëìÿçÿì àëÿìäÿ, éàðÿá, ýÿðäèøè-ÿééàìè-üÿì.
Ëöòôö åùñàíûíìûäûð, éà úþâðè-ùèúðàíäûð ìàíà?
Âåðìèøÿì èìàíèìè çÿíúèðè-çöëôèí êöôðèíÿ,
Áÿíäè-çöëôèí êöôðèíè ýþðäöì, íÿ èìàíäûð ìàíà.
Äöí ðÿãèáè-êàôèðè-ýöìðàùèëÿ åéáèíäÿ êèì,
Ùÿð ùåêàéÿòëÿð êè, ãûëäûí úöìëÿ ïöíùàíäûð ìàíà.
Áó Õÿòàéè áèðëÿ ñîëìóø áèð äÿõè, åé øàùè-ùöñí,
Òà äÿùàíûí õàòÿìè-ìþùðè-Ñöëåéìàíäûð ìàíà.
***
Éà èëàùè, èñòÿðÿì ñÿíäÿí áó ÿí’àìè ìàíà,
Åäÿñÿí ùÿìäÿì êèì îë ñÿðâè-ýöëÿíäàìè ìàíà.
Øîë áöòè-íàìåùðèáàí ùÿðýèç ìÿíè éàä åòìÿäè,
Áèð ìÿùÿááÿò ãûëìàäû àõûð ñÿðÿíúàìè ìàíà.
Úþâðè-ùèúðàí ÷ÿêäèýèìäÿí ãàëìàéûáäûð òàãÿòèì,
Éà íÿñèá åòñÿí íîëåéäè ñÿáðö àðàìè ìàíà.
Êþíëöì àëäûí áèòÿêÿëëöô, úàíûìû àëìàãäàäóð,
Ýöëäöðöð åøãèíäÿ äàèì õàñ èëÿí àìè ìàíà.
33
Êå÷äè þìðöí, åé Õÿòàéè, óø áó çàéå äöíéàäà,
Øîë âÿôàñûç ëÿáëÿðèäÿí âåðìÿäè êàìè ìàíà.
***
Äóñò éîëóíäà ùàëàë îëñóí, äèëà, ãåéðÿò ñàíà.
Ãåéðèäÿí áèð çÿððÿ ìèííÿò ÷ÿêìÿäèí, ðÿùìÿò ñàíà.
Îë ñÿíÿì ÿçìè-ñÿôÿð åòäè, êþíöë, ÿéëÿíìÿ êèì,
Áèð íÿôÿñ äèäàð ýÿð êèì, ãàëìàéà ùÿñðÿò ñàíà.
Åë äèëö äèí, ñèç ÷ûõûí åâäÿí êè, äèëäàðûì ýÿëöð,
Ñÿí äÿ, åé úàí, äóðìà êèì, áèç âåðìèøèç ðöõñÿò ñàíà.
×àðåéè-áåùáóäèìè ñîðäóì ìöàëèúÿäÿí, äåäè:
– Äÿðä äÿðäè-åøã èñÿ, ìöìêöí äåýèë ñÿùùÿò ñàíà.
Åé Õÿòàéè, ñÿí øÿùèäè-üÿìçåéè-äèëäàðñÿí,
Ùÿøðäÿ ðÿøê àïàðàð éåòìèø èêè ìèëëÿò ñàíà.
***
Ðþâøÿí éöçöí êè, çöëôèí îëóáäóð íèãàá àíà,
Íèñáÿòäèð ÿáð è÷èíäÿ ìÿùö àôèòàá àíà.
Åøãèí ñÿíèí êè, ìÿõçÿíè-ýÿíúè-èëàùèäèð,
Àíäàíäóðóð êè, ìÿñêÿí îëóáäóð õÿðàá àíà.
Åøãèí íÿäèð úàùàíäà ñÿíèí, åé ïÿðè ñèôÿò,
Ùåéðàíäóðóð ôÿëÿêäÿ ýÿçÿí ìàùòàá àíà.
Óéõóäÿ ýþçëÿðèì íåúÿ ýþðñöí úÿìàëûíû,
Åøãèíäÿ ÷öíêè ýÿëìÿäè áèð çÿððÿ õàá àíà.
Àøèãäóðóð éàíàüûíà çöëôèí Õÿòàéè òÿê,
Àíäàí äöøÿð áèð âÿúùèëÿ áó ïè÷ö òàá àíà.
34
***
Åéëÿäèì áöíéàä ÿââÿë áÿíäÿ ÿç íàìè-õóäà,
Îë éàðàòìûø ñÿðâÿðè-ìÿðäàí ßëèééöë-Ìöðòÿçà.
Àúèç îëìà, åé êþíöë, ìöíêèð ýÿðÿêìÿç ÿùëè-äèë,
Ùÿãòÿàëà áóéðóüóäóð ìóð ÿëèíäÿ ÿæäÿùà.
Åéëÿ ñóëòàíäûð êè, éîõäóð ìèñëö ùÿì ùÿìòà îíà,
Áóéðóüóíäàí êèì, îíóí ÷ûõìàç øÿùö ìèðö ýÿäà.
Êèì êè, ùÿããÿ ìöíêèð îëäó, ãîé úÿçàñûäûð îíóí,
Çÿððÿúÿ ðÿùì åòìÿýèë ñÿí òà êèì, îë ùàëûí äóéà.
Èò ðÿãèáëÿð òÿ’íÿ åäÿðñÿ, Õÿòàéè, ùÿããÿ ñàë,
Îëìà ãÿìýèí êèì, ñàíà ãûëäûüûíû ùÿãäÿí òàïà.
***
Úàíö äèëìè ãîéìóøàì éîëóíäà ìÿí, åé äèëðöáà,
Òàêè óéõóäà ýþðÿðìÿí ñÿí òÿêè áèð ìÿùëóãà.
Òàêè åøãèíèí áÿëàñû úàíûìà êàð åéëÿäè,
Åé òÿáèáèì, áèëìÿçÿì êèì, âàðìû áó äÿðäÿ äÿâà?
Äàíåéè õàëèíÿ òà êèì, ìöðüè-úàí ãûëäû òÿìÿ’,
Äàìè-çöëôèí ùÿëãÿñèíÿ îëäó úàíûì ìöáòÿëà.
Åé ìöðöââÿò ìÿ’äÿíè, ìÿíäÿí êÿðÿì ãûëìà äèðèü,
Ãÿíáÿðèíÿì ìÿí ñÿíèí, øàùèì, áååøãè-Ìöðòÿçà.
Þçýÿ àøèãëÿð ÿýÿð÷è äèë âåðÿð äèëäàðèíÿ,
Áó Õÿòàéè õÿñòÿ ýþð, éîëóíäà ãûëäû úàí ôÿäà.
***
Åé êþíöë, ñèäã èëÿ ùÿð êèì øàù èëÿí éîëäàø îëà,
Éöç ýÿðÿê äþíäÿðìÿéÿ ùÿð íåúÿ êèì, éîë äàø îëà.
35
Éîëó ýÿð äàø îëà, ýÿð éàé îëà, ýÿð îõö ãûëûú,
Ìöðøèäèíäÿí äþíÿíèí ìÿ’íèäÿ èñìè ëàø îëà.
Ãóë ýÿðÿê òàíûäà þç äîüðóëóüóí ùÿã éîëóíà,
Å’òèãàääàí àçìàéà, ýÿð áàéö ýÿð ãÿëëàø îëà.
Åé êþíöë, úÿùä åéëÿýèë äîüðè îëà ýþð øàùÿ ñÿí,
Àãèáÿò ãÿëáè ÷ûõàð, ùÿð êèìñÿ êèì, ãÿëëàø îëà.
Åé Õÿòàéè, ñèäã èëÿ áó øàù ÿéàüèíÿ ýÿëÿí
Àãèáÿò áèð ýöí, ýöìàíñûç, õÿëã è÷èíäÿ áàø îëà.
***
Ùÿð êèìÿ êèì, ñÿíúÿëÿéèí áèð ïÿðèâÿø éàð îëà,
ßãëö ùóøö õàíèìàíûíäàí äÿõè àâàð îëà.
Áàøèíÿ ùÿð êèìñÿíèí äöøñÿ ñà÷ûí ñåâäàëÿðè,
Òÿðê åäöá äöíéàíû þìðöíäÿí äÿõè áèçàð îëà.
Ñÿí êèìè àëÿìäÿ îëìàç, ýÿð îëàðñà, äèëáÿðà,
Áó ýþçö úàäóñèôÿò, ùÿì ãàøëàðû ìÿêêàð îëà.
Äÿðäö üÿì ýÿëäèêúÿ ñÿíäÿí øàä îëóðìÿí, äèëáÿðà,
Ýþðöì, îíëàðû ìÿíèì êþíëöìäÿ áÿðõóðäàð îëà.
Ãûëà äþíìöøäöð âöúóäèì ìþùíÿòè-úþâðèí ÷ÿêÿ,
Ñàü ýÿçÿí äöøìÿíëÿðèí áó áÿíäÿ òÿê áèìàð îëà.
Ùÿìäÿìèí äàèì ðÿãèá îëìóøäóð, åé ýöë éöçëö éàð,
Õàíäà áèð ýöë áèòñÿ, ëàçûìäûð éàíûíäà õàð îëà.
Åøãèíÿ ùÿð êèì ýèðèôòàð îëäó, åé êàôèð íåúÿ,
Øåéõ Ñÿí’àí òÿê áåëèíÿ áàüëàéàí çöííàð îëà.
Âÿñë èëÿí øàä åéëÿ, ãóðòàð äÿðäö ãÿìëÿðäÿí ìÿíè,
Äÿðäè ùèúðàíûí ÷ÿêÿí êè, áó äèëè-ÿôêàð îëà.
36
Âàðìûäûð áèð êèìñÿ, éàðÿá, ÿùëè-öøøàã è÷ðÿ éàð,
Áó Õÿòàéè õÿñòÿ äèë òÿê àøèãè-äèäàð îëà.
Åé áÿíäÿ, ýÿð úÿùàíäà ïÿíàùûí èëàù îëà,
Êÿìòÿð ãóëóí ìÿãàìû ñÿíèí ïàäèøàù îëà.
Àøèã îäóð êè, äÿ’âè åäÿðñÿ ñþçèíÿ,
Ãàíëû éàøèëÿ ÷þùðåéè-çÿðäè ýöâàù îëà.
Ìåùðàáè âàð î çàùèäèí, àììà êè, àøèãÿ
Ìÿ’øóãèíèí ÿéàüû èçè ãèáëÿýàù îëà.
Áÿäõàùèì îëà úöìëÿ úÿùàí, ÷ÿêìÿçÿì ìÿëàë,
×öí îë ñÿíÿì ìÿíèìëÿí ÿýÿð íèêõàù îëà.
Áàøäàí àéÿüÿ áÿíäÿ Õÿòàéè õÿòàëóäóð,
Çàùèä, õà÷àí êè, õóáëàðû ñåâìÿê ýöíàù îëà.
***
Íåéëÿðÿì îë úÿííÿòè è÷èíäÿ äèëäàð îëìàñà,
Ãîé àíû âèðàíÿ ãàëñóí, áàõ÷àäà áàð îëìàñà.
Üÿôëÿò ÿùëè ãàëäû ùÿãäÿí øþéëÿ áèë êèì, áèíÿñèá,
Ãàíäà äèäàðû ýþðöð, îë áóíäà áèäàð îëìàñà.
Äöíéàäà àøèã îëàí ýåéäè ìÿëàìÿò äîíóíó,
Ùÿð éåòÿí àøèã îëóðìè, äÿðä àíà êàð îëìàñà?
Àøèãèí ìåéäàíäà áàøè òîï éåðèíÿ ÷àëûíóð,
Áàøûíû ìåéäàíà ãîéìàç, êèì êè, ñÿðäàð îëìàñà.
Äîüðóëóã äîñò ãàïûñûäûð, äîüðó ýÿë ýèð áó éîëà,
ßýðè ìåéäàíäà óòàíóð, îíäà èãðàð îëìàñà.
Åé Õÿòàéè, ýþâùÿðè õÿðú åéëÿìÿ íàäàíÿ ñÿí,
Ýþâùÿðèí ãÿäðèíè áèëìÿç, ýÿð õèðèäàð îëìàñà.
37
***
Ùöñíöí áÿéàíè ñóðåéè-Éàñèíö ùàëÿòà,
Åé Êÿ’áåéè-ìöáàðÿêö âåé Ìÿðâåéè-Ñÿôà.
Äþâðè-ôÿëÿê âåðöðñÿ ìÿíÿ èõòèéàðèíè,
Áèð òàðè-ìóéèíè äö úÿùàíÿ ãûëàì áÿùà.
Ýÿëìèø äåýèë, ýÿëèáäöðÿ áèëìÿç áåðóçè-ùÿøð
Äþâðè-ãÿìÿð ñÿíèí òÿêè áèð øàùè-ìÿùëèãà.
Êèì êè, âöñàëèí èñòèéÿ èõëàñ èëÿ ñÿíèí,
Öñòöíäÿ çèëëè-ñàéåéè-ñÿàäÿò äóòàð ùöìà.
Òîðïàüÿ áàñ ÿéàüèíè, åé ýþçëÿðèì íóðó
Êèì, õàêè-ïàéèíè äèëÿðÿì áÿùðè-òóòèéà.
Øåéäàâö ìÿñòö âàëåùö ùåéðàíÿì, åé ñÿíÿì,
Èõëàñ èëÿ éîëóíäà ìÿíÿì ðèíäö úàíôÿäà.
Õóðøèäö ìàùö úöìëÿ ñèòàðÿ áÿð ÿíúöìÿí
Ãûëäû ñöúóä ñóðÿòèíÿ, åé ÿçèçè-ìà.
Ðóù ìöñÿââÿð îëäó éöçöíäÿí áåàáö ýèë,
Ñÿíñÿí, øÿùà, áó ÿùñÿíè-òÿãâèìÿ êèìèéà.
Èíñàí äåéèðäè ýþéäÿ ìÿëÿê éîõ èäè ùÿíóç,
Ñÿí âàð èäèí úÿùàíäà, ÿéà äöððè-èáòèäà.
Ùÿìòàñè îë øàùÿíøàùè-ÿ’çÿì íèýàðûìûí
Éîõäóð áåùÿããè-ùþðìÿòè-þâëàäè-Ìóñòÿôà.
Éàðûí éîëóíäà õÿñòÿ Õÿòàéè éîðóõìÿ òèü,
Îëýèë øÿùèäè-äÿøòè-áèéàáàíè-Êÿðáÿëà.
***
Òàêè ðöõñàðèíäÿí ÿððÿùìàí ÿëÿë-ÿðø-èñòèâà,
Ùÿì àíûí øÿ’íèíäÿ ìöíçÿë àéÿòè-øÿìñöç-çöùà.
38
Ñóðåéè-Òàùàâö Éàñèíö òÿáàðÿê ùöñíèíÿ
Ýþð íÿ òÿ’çèì åéëÿìèøäèð ùÿã òÿàëà ðÿááÿíà.
Ìöíôÿèëäèð òÿë’ÿòèíäÿí äÿð ôÿëÿê õóðøèäö ìàù,
Øîë úÿùÿòäÿí êèì, éöçöí íóðóíäàí àëìûøäûð çèéà.
Âàëåùö ñÿðýÿøòÿäèð àëÿìäÿ ÿùëè-ìÿ’ðèôÿò
Âÿúùèíÿ, åé ýþâùÿðè-ïàêèçåéè-ÿðçö ñÿìà.
Áó Õÿòàéèäÿí èíàéÿò êÿñìÿ, åé øàùè-êÿðÿì,
Úàíÿ éåòìèøäèð úÿôàäàí ëöòô åäèá ãûëýèë âÿôà.
***
Ìèíáÿ’ä ÿýÿð ìÿíèìëÿ ùÿáèá îëñà àøèíà,
Ìÿí úàíûìû éîëóíäà îíóí åéëÿðÿì ôÿäà.
Ýöëýöí éöçöí õÿéàëûíà äöøäö êþíöë éåíÿ,
Áÿíçèì ñàðàëäû äÿðä èëÿ ìàíÿíäè-êÿùðÿáà.
Äàðöø-øÿôàéÿ ýåòìÿäèýèì úàíàíäàí þòðöäöð,
Åé úèñìèìèí ùÿéàòû, ëÿáèíäèð ìÿíÿ øÿôà.
×åøìèí úÿùàíäà ôèòíÿâö àøóá ýþñòÿðèð,
Ùÿð äÿì ãèéàìÿòè ãîïàðûð ãàìÿòèí ìàíà.
Éàñòàí, Õÿòàéè, éàð åøèýèíÿ å’òèãàä èëÿ,
Øàìö ñÿùÿð äÿ äþâëÿòèíÿ åéëÿýèë äóà.
***
Âÿúùèíäÿ ïåéäàäûð ñÿíèí ÿíâàðè-çàòè-êèáðèéà,
Îë éöçÿ ãàðøó äÿõè øÿðìÿíäÿäèð øÿìñöç-çöùà.
Ëåéëè úÿìàëûíäàí úöäà Ìÿúíóí êèìè ñÿðýÿøòÿéÿì,
Ôÿðùàäâàð èñòÿð êþíöë Øèðèí äîäàüûíäàí øÿôà.
39
Úàìè-ìöñÿôôàäàí ìàíà ñàãè è÷èðäè áèð ãÿäÿù,
Ñóôè íÿ áèëñèí ìÿí íåúÿ îë úàìäÿí áóëäóì ñÿôà.
Ùÿð êèì êè, òþâùèä ÿùëèäèð, îë äèäö âàäèä ÿùëèäèð.
Ðóçè-ÿçÿëäÿí òà ÿáÿä èñòÿð êÿìàëè-ìöíòÿùà.
Ìÿí úàùèëö íàäàí èäèì, îë ùöñí è÷öí ùåéðàí èäèì,
Òà ýÿíú èêÿí ïöíùàí èäèì, øèìäè ýþçöìäÿí çàùèðà.
Åéíöë-éÿãèí ùÿð ñèððèíÿ èäðàê åäÿí èíñàí èäèì,
Åé ìÿ’ðèôÿòäÿí áèõÿáÿð, èíñàôÿ ýÿëýèë (áèäÿüà).
Úàíö úÿùàíè ñèçñèçèí íåéëÿð Õÿòàéè õÿñòÿ äèë,
Ñÿíäÿí ìöäàì åùñàí äèëÿð, ÷öíêè ýÿäàäûð áèíÿâà.
***
Çÿððåéè-ìåùðèíäÿ äàèì, åé úÿìàëû àôèòàá,
ßáð éöçöíäÿí ýþòöðýèë, äóòìàýèë ìÿíäÿí ùèúàá.
Äóð äåäèì éàðûí êóéèíäÿí, åé ðÿãèáè-ðóñèéàù,
Õÿñòÿ áöëáöë âàð èêÿí íåéëÿð ýöëöñòàíäà üöðàá?
Åé ýþçö íÿðýèç, éöçö ýöë òÿê, áîéó ñÿðâè-ðÿâàí,
Òàêè ñÿíäÿí àéðû äöøäöì, õÿñòÿéÿì, ùàëûì õàðàá.
Úÿííÿòè-âÿñëèíäÿí, åé úàíûì, ìÿíè äóð åéëÿìÿ,
Ìÿí ôÿðàãûí àòÿøèíäÿí ÷ÿêìèøÿì äÿðäö ÿçàá.
Áó Õÿòàéè ùÿããèíÿ äàèì äóòóáäóð ÷îõ öìèä,
Àãèáÿò ðÿùì åéëÿ àíÿ ñàÿòè-éþâìöë-ùåñàá.
***
Ýÿëäè ñöðàùè ìÿúëèñÿ, ðÿô’ åéëÿìèø íèãàá,
Íóð åéëÿäè áó ìÿúëèñè çÿððèíïÿð àôèòàá.
Ìàíÿíäè-úàìè-Õûçð íÿáèäèð ìèñàë èëÿí,
Àáè-ùÿéàò è÷èíäÿêè úàí áÿõø åäÿí øÿðàá.
40
Ãöë-ãöë äåéÿð ìöòàðèéÿ, éÿ’íè äè ýÿë, äè ýÿë,
Áàø åíäèðèð ïèéàëÿéÿ êèì, ãûëìà èúòèíàá.
Ìÿ’øóãè-ñÿðâãàìÿòö ìÿùáóáè-ñèìòÿí,
Òàâóñè-ðþâçÿ úèëâÿ ãûëûð, ÷ûõìûø ÿç ùèúàá.
È÷ìèø øÿðàáè-ëÿ’ë ÷ö ñÿðõîø þïÿð ÿéàü,
Íÿãë åéëÿìÿêäÿ úàíö úèýÿðäÿí äèëÿð êÿáàá.
Àéèíåéè-Èñêÿíäÿðö ùÿì úàìè-Úÿì áóäóð,
Èçùàð åäÿð úÿùàíû, ãûëóð øåéõè ÷öí øÿáàá.
Ùÿð éåðäÿ êèì, îòóðà, Õÿòàéè, î õóðâÿø,
Ýþýäÿ ìÿëàéèê îõóð: “Éà ëåéòÿíè òóðàá”.
***
Áó àëÿì ùöñíèíÿ ùåéðàíäûð, åé äóñò,
Ñàíà áó ãþí÷ÿ ëÿá õÿíäàíäûð, åé äóñò.
Ìÿí îë Éÿ’ãóá íèñáÿò çàð áîëäóì,
Úÿìàëûí Éóñèôè-Êÿí’àíäûð, åé äóñò.
Ùèëàëè ãàøûíû òà ýþðäö ÷åøìèì,
Áó úàíûì åéäèíÿ ãóðáàíäûð, åé äóñò.
Ñàíà áó êöíôÿêàí âàëåù áîëóáäóð,
Êè, ùöñíèí ñóðÿòè-ðÿùìàíäûð, åé äóñò.
Úÿìàëûí ñÿôùÿñèíäÿ õÿòòö õàëûí,
Éöçöíäÿ àéÿòè-Ãóð’àíäûð, åé äóñò.
Ñÿíèí åøãèí âöúóäèì øÿùäè è÷ðÿ
Áó êþíëöì òÿõòèíÿ ñóëòàíäûð, åé äóñò.
Õÿòàéèéÿ, äåìèøñÿí, úþâð åäèì ÷îõ,
Éåíÿ ëöòôö éåíÿ åùñàíäûð, åé äóñò.
41
***
ßùëè-ùÿéàòÿ ñþéëÿðÿì, åé ùÿééè-ëàìÿìàò,
Ôàíè úÿùàíäà êèìñÿéÿ ìóíèñ äåýèë ùÿéàò.
Áàãèäèð îë êè, äåðëÿð àíè âàúèáÿë-âöúóä,
Ôÿðìàíäûð àíÿ ìöìòÿíÿàò èëÿ ìöìêèíàò.
Úàí áÿõø åäÿð ìÿìàòÿ ëÿáèí, åé Ìÿñèù äÿì,
Èñàëÿðèí ÿúÿáìè äÿìèíäÿí áó ìþ’úöçàò?
Ìÿùäè-çÿìèí è÷èíäÿ êè, òèôëè-íÿáàò åäÿð,
Àíà ùÿìèøÿ äàéåéè-ëöòô ÿìèðäèð íÿáàò.
Øÿòðÿíúè-äÿùð è÷èíäÿêè àò îéíàäàí õàíè?
Òÿãäèð áåéäÿãè àíè áèð äÿìäÿ ãûëäû ìàò.
×öí ãóë îëàí ãàïûíäà ýþðÿð ãÿäðè-ñÿëòÿíÿò,
Áèð ãóëóíàì êè, âåðìèøÿì îë ãÿäð è÷öí áÿðàò.
Éåòìÿç, Õÿòàéè, çèêð èëàùûí íöôóñèíÿ,
Áèð çàò èìèø êè, èðìÿç àíÿ çàò èëÿí ñèôàò.
***
Ñÿðõîøè-úàìè-ÿëÿñòÿì òà ÿáÿä ùöøéàð ìÿñò.
Ìÿñòè-ëàéÿ’ãÿë ýÿçÿðìÿí øÿùð è÷èíäÿ àð ìÿñò.
Ñîðäóëàð ìÿíäÿí êè, íåé÷öí áèäèë îëäóí, ìÿí äåäèì:
– Îë ñÿáÿáäÿí áèäèë îëäóì, äèëáÿðö äèëäàð ìÿñò.
Ùÿããèíÿ àøèã îëàíëàð øèðèí úàíà ãàëìàñûí,
Äèäàðà ìöøòàã îëàíëàð ãèáëÿñè äèäàð ìÿñò.
Ùÿð ãÿìèøäÿí øÿêêÿð îëìàç, ùÿð òèêÿíäÿí òàçÿ ýöë,
Ùÿð êåéèêèí ýþáÿéèíäÿí íàôåéè-òàòàð ìÿñò.
Àäÿìè îëäóð êè, àíäà ùöñíö õöëãö ëöòô îëà,
Àäÿìè äåìÿ àíû êèì, úöááÿâö äÿñòàð ìÿñò.
42
Äàèìà èñòÿð Õÿòàéè øàù úÿìàëûí ýþðìÿýÿ,
Øîë ýÿäàéè-àëèùöììÿò òàëèáè-äèäàð ìÿñò.
***
Áó, ãÿìçÿ äåýèë, áÿëàäûð, åé äóñò,
Áó, õÿíäÿ äåýèë, úÿôàäûð, åé äóñò.
Øÿêêÿð ëÿáèí àüçóìà ñþéÿðñÿ,
Ñþýìÿê äåýèë îë, äóàäûð, åé äóñò.
Éåð éöçè ùÿâàéè-ãÿääöí èëÿ
Úÿííÿò êèìè õîø ùÿâàäûð, åé äóñò.
Äèë ìöðøèäèíÿ õÿéàëè-çöëôèí
Ùÿì õèðãÿâö ùÿì ÿñàäûð, åé äóñò.
Àøèã îëàëû ñàíà Õÿòàéè
Áàëàûíà ìöáòÿëàäûð, åé äóñò.
***
Äèëáÿðà, äÿðäèìÿ äÿðìàí ñÿíäÿí þçýÿ êèìñÿ éîõ,
Ùÿì äÿõè êþíëöìäÿ èìàí ñÿíäÿí þçýÿ êèìñÿ éîõ.
Ùèúð åâèíäÿ ìÿí êèìèíëÿ ùÿìäÿì îëóì, åé ñÿíÿì,
Êþíëöìöí øÿùðèíäÿ ìåùìàí ñÿíäÿí þçýÿ êèìcÿ éîõ.
Õûçð òÿê çöëìÿòäÿ ãàëäûì, áèð ìÿäÿä ãûë òàíðû÷öí,
Òÿøíÿ è÷öí àáè-ùåéâàí ñÿíäÿí þçýÿ êèìñÿ éîõ.
Ùÿð íÿ êèì, ùþêì åéëÿñÿí, åéëÿ ìÿíÿ, åé åøãè-éàð,
Êþíëöìöí òÿõòèíäÿ ñóëòàí ñÿíäÿí þçýÿ êèìñÿ éîõ.
Áó Õÿòàéè õÿñòÿíèí âåðýèë ìóðäàûí, éà èëàù,
Êèì, ìÿíÿ ëöòô èëÿ åùñàí ñÿíäÿí þçýÿ êèìñÿ éîõ.
43
***
Îë ïÿðè êèì, áó úÿùàíäà ùöñíèíèí ùÿìòàñû éîõ,
Ñÿðâè-ðÿ’íàíûí õóðàìàí ãÿääè òÿê áàëàñû éîõ.
Ýåúÿ-ýöíäöç ìÿí àíûí ùèúðèíäÿ éàíìàãäûð èøèì,
Íåéëÿéèì êèì, îë ìÿùèí ìÿíäÿí éàíà ïÿðâàñû éîõ.
Þýìÿ, åé çàùèä, ìàíà ðèçâàíö ýÿííÿò áàüèíè
Êèì, àíûí éàðûí éöçö òÿê áèð ýöëè-ùÿìðàñû éîõ.
Ãûëìà, åé íàñåù, ìÿíÿ çöëôèí ñåâÿðñÿí äåéÿ òÿ’í,
Õàíñû àøèãäèð êèì, àíäàí áàøäà áèð ñåâäàñû éîõ.
Ýÿð÷è ÷îõäóð äöíéàäà öøøàãè îë ìàùèí, âÿëè
Áó Õÿòàéè õÿñòÿ òÿê áèð àøèãè-øåéäàñû éîõ.
***
Áó êþíëöì øàä îëóð ãÿìäÿí ðöõè ÷öí ëàëÿýóí ýþðýÿú,
Ìèñàëû-ìÿðäè-ìöôëèñ íàýÿùàí áèð éàõøû ýöí ýþðýÿú.
ßýÿð àù åéëÿñÿì, òîïðàã îëóð äÿð ëÿùçÿ àùèìäÿí,
Äöøÿð ùÿð ïàðÿñè áèð éåðäÿ êóùè-Áèñöòóí ýþðýÿú.
Àíóí÷öí ÿéëÿìÿç àùè áó úàíûì ðÿùýöçàðèíäÿ,
Ùÿðàìèëÿð ÷àïàðëàð êàðèâàíè ÷öí òöòöí ýþðýÿú.
Ìÿùö ñÿééàðÿëÿð øÿðìÿíäÿäèð éöçöíÿ áàõìàãäàí,
Ôÿëÿê þâúèíäÿ õóðøèäè ùÿéàäÿí ñÿðíèýóí ýþðýÿú.
Õÿòàéè, ðÿñì áåéëÿ åéëÿéèáäöð åùòèðàç èëÿ,
Ùåçàðàí íàç åäÿð õóáëàð êè, àøèãíè çÿáóí ýþðýÿú.
***
Ùÿã êÿëàìû ñåâìèøÿì, ñèðåéè-Éàñèíäÿí ìÿäÿä
Êèì, ìàíà èíúèëè-ôöðãàíûí äóàñèíäÿí ìÿäÿä.
44
Åé áåùÿããè ìþ’úèçàòè âåðäèí îë Ìóñàéÿ ñÿí
Êèì, ìàíà Ìóñàéè-Èìðàíûí ÿñàñèíäÿí ìÿäÿä.
Åé éàðàäàí àëÿìè îë øàùè-õóáàí åøãèíÿ,
Îë ðÿñóëè-àõèðàòûí ìþ’úèçàñèíäÿí ìÿäÿä.
Êèì êè, êàìèí àëìàäû, äöíéàäÿ îëäóð áèíÿâà,
Áèíÿâàíûûí âåðýèëÿí, éàðÿá, íÿâàñèíäÿí ìÿäÿä.
Áó Õÿòàéè äåð: – ßçÿëäÿí ìÿí èìàìèí ãóëóéàì,
Åé èìàìè-ùÿãã ßëèéöë-Ìóðòÿçàñèíäÿí ìÿäÿä.
***
Ìóíúà úþâð åòäèí ìàíà, íàìåùðèáàíëûãäàí íÿ ñóä?
Þëäöðÿíäÿí ñîíðà, åé úàí, ìåùðèáàíëûãäàí íÿ ñóä?
Ãÿùðèí èëÿí òÿëõ êå÷äè ÷öíêè þìðöì äöíéÿäÿ,
Éàøûì éöçäÿí èñòÿéöáÿí øàäèìàíëûãäàí íÿ ñóä?
Áèëìÿçÿì íåé÷öíäöðöð äöøìÿíëèýèí áó íþâ èëÿí?
Ëöòôèíè ýþðñÿòìÿéèá, ùÿì áó éàìàíëûãäàí íÿ ñóä?
×öíêè ðÿùìèí éîõäóðóð ìÿí ïèðè-åøãèí ùàëèíÿ,
Áó úÿùàí áàüèíäÿ, åé ñÿðâèì, úàâàíëûãäàí íÿ ñóä?
Åé Õÿòàéè, äèëáÿðèí ÷öíêèì úÿôà åéëÿð ñàíà,
Áèâÿôà àëÿìäÿ áþéëÿ çèíäÿýàíëûãäàí íÿ ñóä?!
***
Ôÿëÿêíèí ýÿðäèøèíäÿí äàäö ôÿðéàä.
Ìÿíè àéûðäû ñÿíäÿí äàäö ôÿðéàä.
Ìÿíè éàðäàí àéûðäû áó çÿìàíÿ,
Çÿìàíÿ ýÿðäèøèíäÿí äàäö ôÿðéàä.
45
Ìÿíèì èêè úÿùàíûì ñåâýèëè øàù,
Ñÿíè ñåâìÿäèýèíäÿí äàäö ôÿðéàä.
Éàõàì éûðòûì ýåäèì ÿüéàð ÿëèíäÿí,
Áó ðÿùìè éîõ äèëèíäÿí äàäö ôÿðéàä.
Íåúÿ áè÷àðÿâö áöðéàí îëóáäóð,
Õÿòàéè éàð ÿëèíäÿí äàäö ôÿðéàä.
***
ßðçÿ éàçäûì ìÿí ñàíà, åé øàùè-õóáàíûì, ìÿäÿä.
ßðçè-ùàëèì ñÿí áèëöðñÿí, äèíö èìàíûì, ìÿäÿä.
Øÿðìñàðÿì, ïöðýöíàùûì ñÿí áàüûøëà, éà êÿðèì,
Úöìëÿëÿðíè éàðëûüàéàí êàìèë èíñàíûì, ìÿäÿä.
Ìÿñòö Ìÿúíóí îëìóøàì ìÿí ôèðãÿòèíäÿí, éà ùÿáèá,
Åé ùÿãèãÿò àëÿìèíäÿ èíúÿ ÿðêàíûì, ìÿäÿä.
Áó ÿëèìäöð äàìÿíèíèç, éà ßëèéöë-Ìóðòÿçà,
Áóéè-âÿñëèíäÿí ñÿíèí ùÿð äÿðäÿ äÿðìàíûì, ìÿäÿä...
Ùÿð éàíà ÿçì åéëÿð îëñàí, ñóðåéè ôÿòù îëäó ôÿòù,
À÷ûëàð áàüëó ãàïó äþâëÿòëö äÿðáàíûì, ìÿäÿä.
Áó Õÿòàéèíèí ýöíàùèí ñÿí ýþòöðìÿ éöçèíÿ,
Øàùè-ìÿðäàí, øèðè-éÿçäàí, ñèððè-ñöáùàíûì, ìÿäÿä.
***
Ùöñí èëÿ çèáà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä,
Ýþðê è÷èíäÿ áàé èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Åøãëÿ ìÿ’øóãö àøèã ñÿíäÿ îëìóøäóð çöùóð,
Ñèððè-ìà îâùà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
46
Åøã îõèðëÿð àäèíè ðàùè-ùÿãèãÿòäÿ ñÿíèí,
Åøã èëÿ øåéäà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Þâëèéàëàð, ÿíáèéàëàð ÷îõäóðóð, èëëà êè ñÿí,
Úöìëÿäÿí ÿ’ëà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Ìþ’ìèíÿ èðøàä åäèðñÿí ëöòôö åùñàíö êÿðÿì,
Êàôèðÿ ãîâüà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Éåðäÿ, ýþýäÿ èñòÿìèð øîë êîð ìöíàôèãëÿð ñÿíè,
Çàùèðÿí ïåéäà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí ñèðäàø ñÿí ñèððèíäÿäèð,
Ìöðøèäè-áèíà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Ãèñìÿòè-ðóçè-ÿçÿëäÿ ùÿì ìöèíè-Ìóñòÿôà,
Ùÿðýèñè-øÿùëà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Àíúà êèì, ñåéð åéëÿäèì, ýÿçäèì âöúóäèì øÿùðèíè,
Ìèñëè-áèùÿìòà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
Áó Õÿòàéè õÿñòÿäèë áèðëèýèíÿ èãðàð åäèð,
Âàùèäè-éåêòà èìèøñÿí, éà ßëè, ñÿíäÿí ìÿäÿä.
***
Ãàìÿòèíäÿí ìöíôÿèëäèð ñàéåéè-ñÿðâè-áöëÿíä,
Ùÿñðÿòèíäÿí ÿð’ÿðö øöìøàä îëóáäóð äÿðäìÿíä.
Àðèçèí áàüûíäà çöëôèí òàðèíÿ áÿíä åéëÿýèë,
Èñòÿð èñÿí íàëåéè-áöëáöëäÿí îëìàã áÿùðÿìÿíä.
Ñÿðáÿñÿð áèð òàðåéè-ìóéèí áÿùàñûäûð ñÿíèí
Ìöëêè-Òÿáðèçö Úÿüàòàéö Õîðàñàíö Õîúÿíä.
Òà êè, ýÿëäè, åé ñÿíÿì, åøãèí õÿéàëû áàøèìÿ,
Äöíéÿâö öãáà ãÿìèíäÿí êå÷äèìö îëäóì ëÿâÿíä.
47
Úàíûìû åøãèíÿ òÿñëèì åéëÿäèì èõëàñ èëÿ,
Îë ïÿðè ïåéêÿð ìÿíè, éàðÿá, íÿäÿí ãûëìàç ïÿñÿíä?
Äÿð áèéàáàíè-òÿùÿééöð ãàëìûøàì áèõöðäö õàá,
Âàëåùè ñÿðýÿøòÿâö ùåéðàíö çàðö ìöñòÿìÿíä.
Áó Õÿòàéè ëÿáëÿðèí åøãèíäÿ ýÿð àù åéëÿéÿ,
Àùèíèí ñóçèíäÿí îëóð õàê îë êóùè-Ñÿùÿíä.
***
Òà êè, äÿðäèíäÿí îëóáäóð éöðÿýèì ñÿä ïàðÿëÿð,
Òèüè-åøãèí éöðÿýèìíè ñÿä ùåçàðàí ïàðÿëÿð.
Àé éöçöíäÿí àéðó ýþðäöì äèäåéè-áèõàáèìè,
Ýþý éöçèíäÿ óéìàç îëäó ùÿð ýåúÿ ñÿééàðÿëÿð.
Çàùèäà, ñÿí ôàðèü îë, àùèìäÿí èêðàù åéëÿìÿ,
Êèì, ìÿíèì áàüðûìäà ÷îõäóð üÿìçÿëÿðäÿí éàðÿëÿð.
Éàðàëû áàüðûì ãàíûí òþêäö ýþçöìäÿí äÿìáÿäÿì,
Ýþð íÿëÿð ãûëäû ìàíà øîë íÿðýèñè-õóíõàðÿëÿð.
×ûõìèéÿ ìèñêèí Õÿòàéè êþíëö çöëôèíäÿí, íîëà,
Èøè ñåéð îëóð àíûí ùÿð õàíäà âàð ñÿééàðÿëÿð.
***
Ùÿñðÿòèí äÿðäèíäÿí, åé úàí, áàüðûì îëäó ïàðÿëÿð,
Ñóçè-åøãèí éöðÿýèìäÿ ùÿð äÿì åéëÿð éàðÿëÿð.
Éàíäûðóá ùèúðàí îäó êþíëöìö âåðäè áàäÿ ýþð,
Äóòäó ÿôëàêè-úÿùàíè ýåéäè ýþý äÿ ãàðÿëÿð.
Äöøäö ùöñíèí ìÿíçÿðèíÿ úàíö äèë áó ýþçëÿðèì,
×àðÿ éîõ, íà÷àð îëóáäóð, íåéëÿñèí áè÷àðÿëÿð.
Òÿðê åäöá ãîéäóì, ýåäÿðÿì, õàíö ìàíè, ìöëêè óø,
Ùèúðèí åòäè ìÿí ãÿðèáè öøòÿ ýþð àâàðÿëÿð.
48
Þëäö äÿðäèíäÿí Õÿòàéè, áèð ãÿäÿì ðÿíúèäÿ ãûë,
Ãÿáðèíÿ áàñýèë, åøèòýèë ñÿä ùåçàðàí íàëÿëÿð.
***
Îë ïÿðè ïåéêÿð êè, ÷åøìèìäÿí íèùàí îëìóøäóðóð,
Áàãè þìðöì îëñóí îë, úèñìèìäÿ úàí îëìóøäóðóð.
Éàðÿá, îë ýþçëÿð íÿ áàüûí íÿðýèñè-øÿùëàñûäûð?
Êèì, ãÿìèíäÿí úèñìö úàíûì íàòÿâàí îëìóøäóðóð.
Åéëÿ êèì, áöëáöë éåðè ýöëøÿíäèð, åé ýöë éöçëö éàð,
Êþíëöìÿ êóéèí ìÿãàìè ýöëñèòàí îëìóøäóðóð.
Àíúà ÷ÿêäèì ìþùíÿòè-ùèúðèí ãÿìèí, åé áèâÿôà,
Úþâðè-åøãèíäÿí âöúóäèì íàòÿâàí îëìóøäóðóð.
Òà Õÿòàéè ýþðäö îë ùöñíö úÿìàëûí, åé ýöíÿø,
Ýþð íåúÿ àëÿì äèëèíäÿ äàñòàí îëìóøäóðóð.
***
Êþíëöìö àëàí ìÿíèì îë äèëðóáà éàðûìäóðóð,
Ýÿð÷è êþíëöìè àëóð ÿììà êè, ãÿìõàðûìäóðóð.
Íåúÿ êèì, úþâðö úÿôà ãûëñàí áó ìÿí äèëõÿñòÿéÿ,
Åéëÿìÿí àíäàí øèêàéÿò êèì, âÿôàäàðûìäóðóð.
Ýåúÿëÿðäÿ óéõó ýÿëìÿç ýþçöìÿ, ãàí àüëàðàì,
Ýþýäÿêè êþâêÿá äåýèë, øîë ÷åøìè-áèäàðûìäóðóð.
Òàíðû è÷öí éîëà ýÿëñÿí, áèð ãÿäÿì àùÿñòÿ áàñ,
Àéàüûí àëòûíäà òîïðàã úèñìè-áèìàðûìäóðóð.
Áó Õÿòàéè àôèòàáÿ åéëÿäè ýþýäÿ íÿçÿð,
Éàð àéäûð êèì, àíà áàõ, ÿêñè-ðöõñàðûìäóðóð.
49
***
Äèëáÿðà, ñÿíúÿëÿéèí, áèëëàù êè, éàðûì éîõäóðóð,
Áèð ñààò ñÿíñèç ìÿíèì ñÿáðö ãÿðàðûì éîõäóðóð.
Äöøìöøÿì åøãèí ãÿìèíÿ, éåò ìÿíèì ôÿðéàäèìÿ,
Ñÿíäÿí þçýÿ ùè÷ êèìñÿ ãÿìýöñàðûì éîõäóðóð.
Àðûëûã, áèëëàù, ñåâÿðìÿí ìÿí ñÿíè, åé äèëðöáà,
Òà òÿìàìè ñåâìèøÿì, áóñö êÿíàðûì éîõäóðóð.
Ýÿð ìÿíè þëäöðñÿëÿð, ñÿí åéëÿ áèëýèë, åé íèýàð,
Áó ìÿùÿááÿò ÿòÿýèí ÿëäÿí ãîéàðûì éîõäóðóð.
Àãèë àéäûð: – Åé Õÿòàéè, èõòèéàð ÿëäÿí ãîìà,
Àøèãÿì áèð äÿðä ÿëèíäÿ, èõòèéàðûì éîõäóðóð.
***
Áó ìÿøðÿáÿ áèð ñÿôàéè-úàíäûð,
Ãÿððàáÿ äèáè àíà ìÿêàíäûð.
È÷è äîëóäóð ÿç àáè-ùåéâàí,
Àëÿìäÿ íèøàíû áèíèøàíäûð.
Úàí äþâëÿòèíè áèëöð òÿìàìÿò,
Ñÿí ñàíìà àíè êè, áèçÿáàíäûð.
Äþâðè-éöçèíèí ÷ö ìÿù òÿìàìÿò
Ñÿðïóø ÷ö øÿêëè-àñèìàíäûð.
Âÿñôèíäÿ îíóí Õÿòàéè ùåéðàí,
Ýÿð ñÿí’ÿò èñÿ áóäóð ùàìàíäûð.
***
Áó òöáøè êèì, éåðè äÿð çèðè-ïàäûð,
Ôÿëÿêëÿð ÷ÿðõè àíÿ ïÿùíöìàäûð.
50
Ùÿìèøÿ õàêÿ ñàíìûøäûð þçöíè
Àíûí÷öí ýþçëÿð è÷ðÿ òóòèéàäûð.
Ìöäÿââÿðäèð, ìöñÿââÿðäèð, ìöíÿââÿð,
Éåð öñòÿ ñóðåéè-øÿìñöç-çöùàäûð.
Àíûí ìèð’àòèíÿ áàõ, ùÿããè ýþð êèì,
Êèì, îë àèíåéè-ýåéòèíöìàäûð.
Éöçè îë øÿìñ èìèø áÿçì ÿùëè è÷ðÿ,
Òÿàëà øàíÿùö, ÿùëè-ëèãàäûð.
Àíûí÷öí îëìóø àíûí øÿðáÿòè ïàê
Êè, ùåéâàí ñóéèëÿí éöç òÿí íÿâàäûð.
Õÿòàéè, øöêð ãûë ùÿã ãöäðÿòèíÿ
Êè, ùÿããèí áèëìÿéÿí ÿùëè-õÿòàäûð.
***
Áó øàùè-ïöðêÿðÿì ñàùèá íÿçÿðäèð,
Âèëàéÿòäèð, éÿãèí íóðè-áÿñÿðäèð.
Ãóøàíÿ üàçèëÿð ñåéôö ñèëàùè,
Ìöíàôèã úàíûíà õþâôö õÿòÿðäèð.
Éÿçèäèí ëÿøêÿðè éöç ìèí îëóðñà,
Âèëàéÿò ëÿøêÿðèíäÿí áèð éåòÿðäèð.
Ìöíàôèã ëÿøêÿðè áèð üàçè ýþðñÿ,
Ãîéóí êè, ãóðä òîõóð, àíäàí áåòÿðäèð.
Èøàðÿò ãûëäóüóíúà áèð íÿçÿð øàù,
Þíöíäÿ Øöìðö Ìÿðâàí äÿðäÿäÿðäèð.
Íèøàíè îë ýöíÿø òÿë’ÿòëè øàùûí
Áàøûíäà òàúö áåëèíäÿ êÿìÿðäèð.
51
Îëàð êèì, úÿùëè-òÿíäèð ñèððè-ãöäðÿò,
Àíè àðèô áèëöð èíúÿ õÿáÿðäèð.
Úàùàíýèð üàçèëÿð ìåéäàíÿ ýèðñÿ,
Õÿâàðèúëÿð àéàüäà ïàéè-ñÿðäèð.
×ö ðÿùìÿò éàüìóðó èðäè çÿìèíÿ
Êè, ùÿð áèð üàçèíèí éöç íàìè âÿðäèð.
Éÿçèäÿ çÿõìè-ñåéôö òèðö õÿíúÿð
Áàøûíäàí ýåòìÿñèí òèüö òÿáÿðäèð.
ßëè áÿùðè-ùÿãèãÿòäèð, éÿãèí áèë
Ùÿéàòè-úàâèäàíè ìþ’òÿáÿðäèð.
Âèëàéÿò áÿùðèíÿ éîë áóëìóéàíëàð
Ýþçö ÿ’ìàâö ÿùìÿã, áèõÿáÿðäèð.
Íÿôÿñ ýþâùÿðäèð àíè áèð áèëÿíëÿð,
Ñþçèí áèð ñþéëÿéÿíëÿð ýåð÷ÿê ÿðäèð.
Ãûçûë ÿëÿì, ãûçûë áàéðàã, ãûçûë òàú
Ýåéèíñÿ ãàçèëÿð, îë ýöí ùÿçÿðäèð.
Õÿòàéè, øàù éîëóíäà úàí ôÿäàäûð,
×å úàéè-ìöëêö ìàëö ñèìö çÿðäèð.
***
Õàð îëäó éöðÿýèì ùèúðèíäÿ, åé ýöë éöçëö éàð,
Éàð áàüðûì àðàñûí, ýþð êèì, íåúÿ õàð àíäà âàð.
Âàðìà éàíûìäàí ìÿíèì, åé ùèúðè-äèëñóçàíè-äóñò,
Äóñò-äöøìÿí õàìóñè àüëàð ìÿíèì÷öí çàð-çàð.
Çàð-çàð àüëàð ÷ö áöëáöë ýöë éöçöí÷öí ìöðüè-úàí
Úàíäàí åòìèøäèð ìÿíè úþâð èëÿ äþâðè-ðóçèýàð.
52
Ðóçèýàðûì òèðÿäèð ñÿíñèç, ÿéà àðàìè-äèë,
Äèë íå÷öê àðàì äóòñóí, ùÿääÿí þòäö èíòèçàð.
Èíòèçàðÿì âÿ’äåéè-âÿñëèí éîëóíäà ùÿð çàìàí,
Ùÿð çàìàí äèâàíÿ òÿê äàüëàðà äöøäöì áèãÿðàð.
Áèãÿðàð îëäóì ñà÷ûí òÿê ðöõëÿðèíäÿí àéðó ìÿí,
Ìÿí íå÷öê àðàì åäèì ñÿíñèç êè, îëäóì äèëôèêàð.
Äèëôèêàð îëäó Õÿòàéè ôèðãÿòèíäÿí ðóçö øÿá,
Ðóçö øÿá âÿñëèí õÿéàëû úàíäà ãàëäû éàäèýàð.
***
ßçÿëäÿí øàù áèçèì ñóëòàíûìûçäûð,
Ïèðèìèç, ìöðøèäèìèç, õàíûìûçäûð.
Øàùà ãóðáàí ýÿòèðäèê áèç áó úàíû,
Øàùûí ñþçö áèçèì èìàíûìûçäûð.
Ùÿñóäÿ éîõäóðóð, éàëàíñûéà ìÿðý
Êè, ýåð÷ÿê ñþùáÿòè áöðùàíûìûçäûð.
Øàùû ùÿð äåéèáÿí ýèðäèê áó éîëà,
Ùöñåéíèéöç, áó ýöí äþâðàíûìûçäûð.
Áèç èìàì ãóëëàðèéöç ñàäèãàíÿ,
Øÿùèäëèê, ãàçèëèê íèøàíûìûçäûð.
Éîëóìóç èíúÿäèð, èíúÿäÿí-èíúÿ
Áó éîëäà áàø âåðÿê, ÿðêàíûìûçäûð.
Õÿòàéèéÿì, ìÿâàëè, ñèððè-Ùåéäÿð,
Øàùû ùÿã áèëìèéÿí äöøìàíûìûçäûð.
53
***
Úàíà, ãÿìèíäÿ ýþçëÿðèìÿ ñó ýÿëèð-ýåäèð,
Ñåéë îëäó, äàøäû, øèìäè áåùÿð ñó ýÿëèð-ýåäèð.
Âÿñë îëìàç èñÿ éöçöíö ýþðìÿê ìàíà ìöäàì,
Êóéèíäÿí, åé ñÿíÿì, ìàíà áèð áó ýÿëèð-ýåäèð.
Áèõàá ãàëäû êþâêÿáÿ íèñáÿò áó ýþçëÿðèì,
Ùÿð ýåúÿ þçýÿ ýþçëÿðÿ óéõó ýÿëèð-ýåäèð.
Òà ýþðìÿäè ýþçöì ñÿíè, åé ñÿðâ áîéëó éàð,
Ñÿíñèç ùÿìèøÿ ýþçëÿðèìÿ úó ýÿëèð-ýåäèð.
Ìèñêèí Õÿòàéè ýþðìÿäè ÷åøìèí êèìè ñÿíèí,
Ñÿùðà è÷èíäÿ ìóíúà êè, àùó ýÿëèð-ýåäèð.
***
Âöúóäèíè áó êþíëöì úàí äåìèøäèð,
Ëÿáèíè ëÿ’ë èëÿ ìÿðúàí äåìèøäèð.
Ñà÷ûí ðÿíýèí øÿáè-ãÿäð îõóéàíëàð
Éöçöí íóðèí ìÿùè-òàáàí äåìèøäèð.
Áó êþíëöì åøãèíè, åé ãÿìýöñàðûì,
Âöúóäèì øÿùðèíÿ ñóëòàí äåìèøäèð.
Èêè ýþçöì éàøû ùÿð äÿì éöçèìÿ
Áèðèí Íèëö, áèðèí Öììàí äåìèøäèð.
ßéàüûí òîçèíÿ, åé íóðè-ðÿùìàí,
Õÿòàéè úàíûíû ãóðáàí äåìèøäèð.
***
Ùÿð çàìàí êèì, ãàðøóìà îë äèëáÿðè-ìÿùðó ýÿëöð,
Úàíûìà áèð îä äöøöð, áó äèëèìÿ éàùó ýÿëöð.
54
Ñèíÿìè ãàðøó äóòàðàì êóéèíÿ îë äèëáÿðèí,
Ñàüûíóðàì äÿìáÿäÿì Âåéñè-Ãÿðÿíäÿí áó ýÿëöð.
Ùÿñðÿòèíäÿí äèëáÿðèí äöøäöì Ñÿðÿíäèá êóùèíÿ,
Àøèãè-äèëõÿñòÿíè ùÿð äÿì ñîðóð àùó ýÿëöð.
Úàíûìû ãóðáàí ãûëàðäûì éîëóíà îë äèëáÿðèí
Îë çÿìàíäàí êèì, äåéÿðëÿð îë áöòè-ìÿùðó ýÿëöð.
Åé Õÿòàéè, ñÿí âöúóäèí úóéèíè ïàê åéëÿýèë,
×öíêè ïàê îëñà àíà ñÿð÷åøìÿäÿí áèð ñó ýÿëöð.
***
Ðöõëÿðèí ìöñùÿô, íèýàðà, ãàøëàðûí ìåùðàáëÿð,
Áàõäûì, îë éöçäÿí ìàíà ôÿòù îëäó éöç ìèí áàáëÿð.
Çÿððÿ èêÿí ýöí òÿêè àëÿìäÿ ìÿøùóð îëìóøàì,
Òà ìàíà äöøäè ñÿíèí ìåùðè-ðöõöíäÿí òàáëÿð.
Ýÿð ñÿíèí éöçöí äåýèë àøèãëÿð è÷öí ãèáëÿýàù,
Áÿñ íÿäÿí îëäó ùèëàëè ãàøëàðûí ìåùðàáëÿð?
Òà ñÿíèí çöëôö ðöõöíè ýþðìèøÿì ùÿð ñöáùö øàì,
Ýåúÿ-ýöíäöç ýèðéÿäÿí ýÿëìÿç ýþçöìÿ õàáëÿð.
×èíè-çöëôöí áÿíäèíÿ äöøäö Õÿòàéè õÿñòÿ äèë,
Øÿðáÿòè-ëÿ’ëèíäèð àíÿ ãÿíä èëÿ èííàáëÿð.
***
Àøèã èñÿí ýÿë áÿðö êèì, úàíè-úàíàí ìÿíäÿäèð,
Çàùèäà, ñÿí õàíäàñàí êèì, íóðè-èìàí ìÿíäÿäèð.
Ìÿíäÿäèð éåð èëÿ ýþýöí ùèêìÿòè, ùÿì ãöäðÿòè,
Àáö àòÿø, õàêö áàäö úöìëÿ ÿðêàí ìÿíäÿäèð.
55
Ùÿã òÿàëà äþðä êèòàáè ýþýäÿí åíäèðäè éåðÿ,
Ìÿí àíû èñòÿìÿçÿì ÷öí êöëëè-ôöðãàí ìÿíäÿäèð.
Êàòèáà, àüö ãÿðàéÿ áàõìà, ñÿíè àçäóðóð,
À÷ ãóëàã, äèíëÿ ñþçöì, àâàçè-Ãóð’àí ìÿíäÿäèð.
Ïÿùëÿâàíëàð ÷îõ úÿùàíäà, Ðöñòÿìè-Çàë îëìóøàì,
Ùÿì Èñêÿíäÿð ùèêìÿòè, ìöëêè-Ñöëåéìàí ìÿíäÿäèð.
ßééóáà ÷ÿêäèðäè ÷îõ äÿðäè áÿëàâö ìþùíÿòè,
Ýÿë ìÿíè èñòÿø, âåðÿéèì äÿðäÿ äÿðìàí ìÿíäÿäèð.
Éÿ’ãóáè ýþð çàðö ýèðéàí Éóñèôè-Êÿí’àí è÷öí
Ïèðè-êöíúè-õÿëâÿòÿì óø Ìèñð ñóëòàí ìÿíäÿäèð.
Øàùè-Ìÿðäàíûí, ßëèíèí àëèéÿì, þâëàäèéÿì,
Çöëôöãàðö òàúö Äöëäöë óø áó íèøàí ìÿíäÿäèð.
À÷àðûì äèíè-Ìÿùÿììÿä, ìÿçùÿáè-Úÿ’ôÿð éÿãèí,
Ëà ôÿòà èëëà ßëè, áó ñèððè-ïöíùàí ìÿíäÿäèð.
Ìÿí øàùà áó úàíûìû ñèäã èëÿ ãóðáàí ãûëìûøàì,
Ýÿð ãÿáóë ãûëñà âèëàéÿ, åéäè-ãóðáàí ìÿíäÿäèð.
×öí Õÿòàéèéÿì, øàùûí âÿñôèíè äàèì ñþéëÿðÿì,
Åøãèëÿ áåë áàüëàðàì, äÿôòÿðëÿ äèâàí ìÿíäÿäèð.
***
Åé ùÿã ÿùëè, ñÿí ñÿíèí úèñìèíäÿ áåéòöëëàùè ýþð,
Õàíúàðó ÿçì åéëÿñÿí, ëþâùèíäÿ ÿðøöëëàùè ýþð.
Àäÿìèí øÿ’íèíäÿ êÿððÿìíà äåäè íèòãè-èëàù,
ßùëè-ìÿ’íàñàí, ùÿãèãÿò ñöììÿ âÿúùöëëàùè ýþð.
Çàêèðÿì, çèêð åéëÿðÿì, êþíëöìäÿ þçýÿ êèìñÿ éîõ,
Íàòèãÿì, íèòãè-ùèäàéÿò, ýÿë ùÿáèáöëëàùè ýþð.
56
Ùàçèùè-úÿííàòè-ÿäíèí äÿôòÿðèí øÿðù åéëÿéÿí
Èáëèñ îëìà, ýÿë ñöúóä åéëÿ áó áàáöëëàùè ýþð.
Ëþâùè-ìÿùôóçèí Õÿòàéè ÿáúÿäèí ãûëäû áÿéàí,
Äèâ äåýöëñÿí, õàòÿìèí õÿòìèíäÿ Ôÿçëöëëàùè ýþð.
***
ßçÿëäÿí òà ÿáÿä ùåéäÿð ýÿëöáäöð,
Àäÿì þâëàäèíÿ ñÿðâÿð ýÿëöáäöð.
ßëè øèðè-õóäàäûð, øàùè-ìÿðäàí,
Ìÿùÿììÿä ùÿããÿ ïåéýÿìáÿð ýÿëöáäöð.
Àøèãëÿð ãèáëÿñè éöçöíäöð, åé äóñò,
Ãàøûí ìåùðàáèíÿ ìÿíáÿð ýÿëöáäöð.
Êè ùÿãäÿí Çöëôöãàð îëäó ßëèéÿ,
ßëè ãóëëóüóíà Ãÿíáÿð ýÿëöáäöð.
ßëè õèøì èëÿ äîüðàäû Âó úÿùëè,
Õÿìèð òÿê äÿñòèíÿ Õåéáÿð ýÿëöáäöð.
Àëà ýþçëÿð ìÿíèì èìàíûì àëäû,
Èêè çöëôèí éåíÿ ÿíáÿð ýÿëöáäöð.
Ñóéè-ùåéâàí è÷öí çöëìàò è÷èíäÿ
Õÿòàéè Õûçðö Èñêÿíäÿð ýÿëöáäöð.
***
Øÿùà, îë çöëôè-ìöøêèíèí íÿ çèáà ÷èíè-ïöð÷èíäèð
Êè, ùÿð áèð òàðè îë çöëôèí áÿùàéè-×èíö Ìà÷èíäèð.
Õÿòèíäèð àéÿòè-ðÿùìàí êè, ùÿãäÿí ìöíçÿë îëìóøäóð,
Àíà äåðëÿð êèì, îë ñöíáöë ñÿâàäè-íàôåéè-×èíäèð.
57
Òöêÿíäè Éóñèô ÿééàìè ñÿíèí äþâðàíè-ùöñíöíäÿí,
Õÿáÿð âåð õóáëàð è÷èíäÿ éàëàíäûð áó õÿáÿð, ÷èíäèð?
Øèêàðû àøèêàð åéëÿð ýþçöí áó áàçö øÿùáàçè,
Êþíöëëÿð ñåéäèíÿ éàðûí ýþçö øàùàíÿ ëà÷èíäèð.
Ýöëè-ñèðàáè-ùöñíèíäÿ íÿ íèñáÿò îë ñèéÿù õàëûí,
Áó ðÿ’íà áå÷÷åéè-ùèíäó ýöëöñòàí è÷ðÿ ýöë÷èíäèð.
Õÿòàéè òà àíû ýþðäö, þçöíäÿí ÿë éóäó êöëëè,
Àíûí ÷ÿíýàëè-÷ÿíýèíäÿí øèêàð îëìóø ýþýÿð÷èíäèð.
***
Äèëáÿðà, ùöñíèíè ñàíå àôèòàá åòìèøäóðóð,
Áèëìÿçÿì íåé÷öí ýþçöìäÿí äÿð ùèúàá åòìèøäóðóð.
Ýÿë õóìàðûì éàç ìÿíèì âÿñëèí ìåéèíäÿí, åé ïÿðè,
Øîë øÿðàáûí ùÿñðÿòè áàüðûì êàáàá åòìèøäóðóð.
Òà éàìàí ýþç äÿýìÿéÿ, åé ìàù, ùöñíèí áàüûíà,
Ùÿã-òÿàëà çöëôèíè ïÿððè-üöðàá åòìèøäóðóð.
Ùàôèçè-Ãóð’àí òÿêè àøèãëÿð ÿçáÿð ãûëìàüà,
Ùÿã úÿìàëûí àéÿòè öììöë-êèòàá åòìèøäóðóð.
Üÿì éåìÿí êþíëöì êè, ìÿñêÿí áóëäó åøãèí êöíúöíè
Ýÿð÷è îë âèðàíÿíè ùèúðàí õÿðàá åòìèøäóðóð.
Åé ìÿùè-íàìåùðèáàí, ñîðìà Õÿòàéè ùàëûíû,
Ôèðãÿòèí îë õÿñòÿíè òÿùòè-òöðàá åòìèøäóðóð.
***
Êþíöë òà êèì, üÿìèíëÿí àøèíàäûð,
Ãÿðàðö ñÿáðäÿí ìöòëÿã úöäàäûð.
58
Êþíöë ïÿíä àëìàäû, ñåâäè éöçöíö,
Àíà áó äÿðäö ìþùíÿòëÿð ñÿçàäûð.
Ýÿë åé ùÿìäÿì, ùÿçÿð ãûë, åøãÿ äöøìÿ,
Áÿëàäûð õóáëàðû ñåâìÿê, áÿëàäûð.
Íîëà àøèãëÿðè þëäöðñÿí, åé äóñò,
Ëÿáèí áèð áóñÿñè éöç õóíáÿùàäûð.
Êþíöë áèð éàðÿ âåðìèøäèð Õÿòàéè,
Åøèýèíäÿ ñÿëàòèíëÿð ýÿäàäûð.
***
Ùÿð ñöáùäÿì êè, êóéè-ñÿíÿìäÿí ñÿáà ýÿëöð,
Ãÿìýèí êþíöë ìÿãàìèíÿ éöç ìèí ñÿôà ýÿëöð.
Øàäö ôÿðÿù áóëóá äèëö úàíûì, çÿáàíèìÿ
ßùëÿí âÿ õåéð ìÿãäÿìö ñÿä ìÿðùÿáà ýÿëöð.
Áèð áóñÿñèíÿ úàíö äèë èñòÿð áÿùà ñÿíÿì,
Ýÿð÷è áèðèíÿ éöç äèëö úàíûì áÿùà ýÿëöð.
Ìÿ’íèäÿ ýÿð÷è àøèãö ìÿ’øóã áèðäöðöð,
Ìÿíäÿí äóà ýåäèð, íèøÿ ñÿíäÿí úÿôà ýÿëöð.
Áàüûøëàýèë Õÿòàéè ýöíàùûí, ÿéà ïÿðè,
Áÿõø åäÿ íåúÿ êè, ãóëäàí õÿòà ýÿëöð.
***
Ìàùèìè ýþðäöì êè, éöçèíäÿí íèãàá àëìûø ýåäèð.
Ïÿðòþâè-íóðèíäÿí àíûí àôèòàá àëìûø ýåäèð.
Äþâðè-ùöñíèíäÿí àíûí, åé éàøëó ÷åøìèì, óéìàýèë
Êèì, øÿáè-çöëôèíäÿí àíûí ðóç õàá àëìûø ýåäèð.
59
Äèëáÿðèì úàìè-øÿðàá è÷ìèø, åøèòäèì íÿãë è÷öí
Àøèãè-äèëõÿñòÿ áàüðûíäàí êÿáàá àëìûø ýåäèð.
Îë ïÿðè ýåäÿíäÿ àëÿì íåúÿ ùåéðàí îëìàñóí,
Èøâÿâö êèðèøìÿâö íàçö èòàá àëìûø ýåäèð.
Îë ñÿíÿì ðÿ’íà ýåäèð, éåð öñòÿ ÷ÿêìèø äàìÿíèí,
Áó Õÿòàéè õÿñòÿ îë éåðäÿí òöðàá àëìûø ýåäèð.
***
Òà êè, äöøäöì ùèúðèíÿ, êþíëöì ôÿüàíÿ áàøëÿð,
Ýÿëäè àùèìäÿí ìÿíèì ôÿðéàäÿ äàüö äàøëÿð.
Ùöñíèíè éàä åéëÿñÿì, åé ñÿðâ áîéëó äèëáÿðèì,
Ôèðãÿòèíäÿí ÷åøìÿ òÿê àõàð ýþçöìäÿí éàøëÿð.
Ìåùðè-ðóéèí ñÿðáÿñÿð ñåùð èëÿ äóòäó àëÿìè,
Ôèòíÿâö ãþâüàéÿ ñàëäû îë ýþç èëÿí ãàøëÿð.
Åøãÿ äèë âåðäèí äåéÿ úþâð åòìÿ, åé çàùèä, ìàíà,
Úàí âåðöð ìÿ’øóãÿ äàèì àøèãè-ãÿëëàøëÿð.
Íàñåùÿ, åéá åéëÿìÿ ìèñêèí Õÿòàéè øå’ðèíÿ,
×öí ùÿãÿ ìÿ’ëóìäóðóð êþíëöíäÿ ñèððö ôàøëÿð.
***
Êþíöë áèð éàðû ñåâäè êèì, ïÿðèäèð,
Úàùàí è÷ðÿ ýþçÿëëÿð ñÿðâÿðèäèð.
Áîéè áàü è÷ðÿ ñÿðâè-íàçÿ áÿíçÿð,
Éàíàüû ùÿì÷ö âÿðäè-ÿùìÿðèäèð.
Éöçèäèð íèñáÿòè-õóðøèäè-òàáàí,
Ôÿëÿêäÿ ìÿù àíèí÷öí Ìöøòÿðèäèð.
ßýÿð õàãàí, ÿýÿð ôÿüôóð îëóðñà,
Åøèýè èòëÿðèíèí êÿìòÿðèäèð.
60
Éöçè ñÿùíè-ýöëöñòàí è÷ðÿ ýöëäöð,
Ñà÷ûíûí áóéè ìöøêö ÿíáÿðèäèð.
Êèì àíûí âÿñëèíÿ áèð äÿì èðèøñÿ,
Úÿìèè-ìöëêè-àëÿìäÿí áÿðèäèð.
Ñà÷ûíûí ðÿíýèäèð ÷öí ëåéëÿòöë-ãÿäð,
Úÿìàëè íóðè øÿìñè-õàâÿðèäèð.
ßçÿëäÿí àíè ñåâäèì úàíö äèëäÿí,
Ñàüûíìàñóí êè, åøãèì ñÿðñÿðèäèð.
Áàõóá ùåéðàí îëóð ùöñíèíÿ àëÿì,
Õÿòàéè õÿñòÿíèí îë äèëáÿðèäèð.
***
Åé êþíöë, âÿãòè-áÿùàð åòäö, õÿçàí îëìóøäóðóð,
Ñó êÿíàðûíäà ñÿíÿì ñÿðâè-ðÿâàí îëìóøäóðóð.
Åé ôÿëÿê, äöíéà éöçèíäÿ äþâðè-ùèúðàí êå÷äè ÷öí,
Îë áöòè-íàìåùðèáàíûì ìåùðèáàí îëìóøäóðóð.
Øÿðù åäÿíäÿí áÿðëö øèðèí ëÿáëÿðèí þâñàôèíè
Ìöðüè-úàíûì òóòèéè-øÿêêÿð çÿáàí îëìóøäóðóð.
Ýÿð÷è äöøìÿí òÿ’íÿñèíäÿí ÷îõ úÿôà ÷ÿêäèì, âÿëè
Øöêð êèì, èøèì áåêàìè-äóñòàí îëìóøäóðóð.
Äþøÿäè éöç äöðëö õàëè áÿçì ö÷öí ôÿððàøè-ñöí’,
Ñàãèéà, ýÿë êèì, úÿùàí áàüè-úèíàí îëìóøäóðóð.
Ñèìö çÿðäÿí øàõëÿð äîëäóðäó äÿñòö äàìÿíèí,
Ìÿúëèñè-øàáàø è÷öí ýþâùÿðôÿøàí îëìóøäóðóð.
Óüðàøàíäà òà êè, åøãèí çÿððÿ ãûëóð äàüëàðû,
Áó Õÿòàéè õÿñòÿ àíäàí íàòÿâàí îëìóøäóðóð.
61
***
Áèçèì îë äèëðöáà úàíàíÿìèçäèð,
Ìÿýÿð îë úàí äåýèë úàíà, íÿìèçäèð?
Éàíàðìÿí øÿì’è-ðóéèí ùÿñðÿòèíäÿí,
Äåìÿçñÿí îë áèçèì ïÿðâàíÿìèçäèð.
Ôÿðàãèíäÿ íÿ ôèêðèì âàðäûð, åé äóñò,
Âöñàëûí ùÿð ýåúÿ ìåùìàíÿìèçäèð.
Ýþçöí ñÿðìÿñòäèð, áîéóí ñöïàùè,
Ñþçöí íÿãëö ëÿáèí ïåéìàíÿìèçäèð.
Ýöëÿíäÿ äèøëÿðèí àüçûíäà, åé úàí,
Ñÿäÿô è÷èíäÿêè äöðäàíÿìèçäèð.
Ñÿðè-çöëôèí è÷èíäÿ äàíÿ õàëèí
Êþíöë ãóøèíÿ äàìö äàíÿìèçäèð.
Õÿòàéè äåäè: – Êèìäèð? – Áÿíäÿíèç äÿ
Äåäè: – Áèð àøèãè-äèâàíÿìèçäèð.
***
ßéà ýöí éöçëö, ÷þùðÿí àéÿ áÿíçÿð,
Áîéóí áèð ñÿðâè-õîø áàëàéÿ áÿíçÿð.
Õÿäÿíýè-úàí ôÿäàäûð ãÿìçÿí, åé äóñò,
Ãàøûí öñòÿ ãóðóëìóø éàéÿ áÿíçÿð.
Úÿùàíäà áöëáöë îëñàì ìÿí ÿúÿáìè?
Ñÿíèí éöçöí ýöëè-ùÿìðàéÿ áÿíçÿð.
Éöçöí øþâãèëÿ ëÿ’ëèí ùÿñðÿòèíäÿí
Ýþçöì éàøè áåùÿð ñó ÷àéÿ áÿíçÿð.
62
Ìÿëàéèê, ùóðèíèí ýÿð ùöñíè õóáäóð,
Éöçöí àíäàí äÿõè çèáàéÿ áÿíçÿð.
Ñèôàòûí îõóñà ýöëøÿíäÿ ìöòðèá,
Êþíöë ôÿðéàäû ÷ÿíýö íàéÿ áÿíçÿð.
Õÿòàéè, äèëáÿðèíäèð ùóðè-ðèçâàí,
Îòàüû úÿííÿòöë-ìÿ’âàéÿ áÿíçÿð.
***
Äèëáÿðà, úàíûìäà äÿðäèí áèð äÿâà íèñáÿòëöäöð,
Ùÿð úÿôà ýÿëñÿ ìàíà ñÿíäÿí âÿôà íèñáÿòëöäöð.
Áó úÿðàùÿò úèñìèìÿ îõóí ýÿëÿíäÿ öí âåðöð,
Îë ìàíà ÿùëÿí âÿ ñÿùëÿí ìÿðùÿáà íèñáÿòëöäöð.
Ýÿð ìàíà íèôðèí åäÿð äöøìÿí, ìÿí àíäàí ãÿì éåìÿí
Êèì, ìöíàôèãäÿí ýÿëÿí ãàðüûø äóà íèñáÿòëöäöð.
Àáè-÷åøìèìäÿí õÿéàëûí ùÿð çàìàí ÿêñèëìÿñöí
Êèì, àíûí ÿêñè ýþçöìäÿ òóòèéà íèñáÿòëöäöð.
Åøã èëÿí ëàô åòìÿ, åé ìèñêèí Õÿòàéè, ÿáñÿì îë
Êèì, áó ìÿíçèëäÿ ñÿëàòèíëÿð ýÿäà íèñáÿòëöäöð.
***
Äèí Ìÿùÿììÿä äèíèäèð ñÿëëÿ ÿëà ñàùèá âöãàð.
Êþâñÿðèí ñóéèí âåðÿí øàùûì ßëèäèð øÿùñöâàð.
Ùÿì ñÿõèäèð, ùÿì ñÿõàäûð, êàèíàòûí åéíèäèð,
Êèìñÿ íÿ áèëöð, àíûí ñèððèí áèëöð ïÿðâÿðäèýàð.
Äåäèëÿð êèì, áó úÿùàíûí íóðè êèìäèð, êèì îëà?
Ìèð Ùÿñÿíäèð, øàù Ùöñåéíèí àëû îëäó éàäèýàð.
63
Äàø éàðûëäû, ÷ûõäû Äöëäöë éÿùÿðö éöýÿí èëÿ,
Åé ìöíàôèã, éîëà ýÿëýèë, åéëÿìÿ øàùäàí êÿíàð.
Õàíäà âàðñàí, åé Õÿòàéè, ñÿí áó ëÿôçè ñþéëÿýèë;
“Ëàôÿòà èëëà ßëè, ëàñþéôÿ èëëà Çöëôèãàð”.
***
Íþâúÿâàí îë ïèð èêÿí äþâðàí êè, úàíàí äþâðèäèð,
Øàä îë, åé õÿñòÿ êþíöë êèì, äÿðäÿ äÿðìàí äþâðèäèð.
Çöëìÿòè-ùèúðàíÿ ñþéëÿí ùþêìèíè òÿðê åéëÿñöí,
Áèð ýöíÿø äîüäó àðàéÿ, ìàùè-òàáàí äþâðèäèð.
Ëàë îòóðìà, ñþéëÿ, åé úàí ìöðüè, ýÿëäè íþâáÿùàð,
Ýåòäè ãûø âÿãòè àðàäÿí, óø ýöëöñòàí äþâðèäèð.
Àøèãÿ ìåùð åòäè äèëáÿð, ãàëìàäû úþâðè-ðÿãèá,
Êöôð àðàëûãäàí àðûíäû, øèìäè èìàí äþâðèäèð.
Þìð è÷öí ãÿì ÷ÿêìÿ, åé äèë, íóø ãûë ìàöë-ùÿéàò,
Äèëáÿðèí øèðèí ëÿáèíäÿí àáè-ùåéâàí äþâðèäèð.
Íàöìèä îëìà úÿùàíäà, åé ýÿäàéè-áèíÿâà,
Äÿðýÿùè-ñóëòàíÿ ýÿë êèì, ëöòôö åùñàí äþâðèäèð.
Ìþùíÿòè-äöíéàäÿí, åé äèë, ôàðèü îë, ñöðýèë ìóðàä,
Õöððÿì îë, ãÿì ÷ÿêìÿýèë êèì, çèëëè-ñöáùàí äþâðèäèð.
Ýÿçìÿýèë àëÿìäÿ ñÿðýÿðäàí, êþíöë, ïÿðâàíÿ òÿê,
Õîø ìöíÿââÿðäèð úÿùàí, øÿ’ìè-øÿáèñòàí äþâðèäèð.
Äóäè-àùèíäèð, Õÿòàéè, ýþýäÿ áóëóòëàð ñÿíèí,
Äóðìàéûá òþê ýþç éàøûí êèì, ÿáðö áàðàí äþâðèäèð.
64
***
Åé êè, ñÿðõîøäóð äö ÷åøìèí, ëÿáëÿðèí ïåéìàíÿäèð,
Îë ñÿáÿáäÿí àøèãèí äàèì éåðè ìåéõàíÿäèð.
Íåúÿ ãÿââàñ îëìàéûì éàøûìäà êèì, îë äèëáÿðèí
Ëÿáëÿðèí ëÿ’ëè-Áÿäÿõøàí, äèøëÿðè äöðäàíÿäèð.
Âåðìÿíÿì äöíéàâö öãáà äþâëÿòèíÿ åøãèíè,
Äöíéÿâö öãáà ìàíà áèð éàíÿ, îë áèð éàíÿäèð.
Ñàíìà, åé ÷åøìèì, ñàíà áèýàíÿäÿí öììèä îëà,
Ýþð íÿëÿð ãûëäû êþíöë, êèì ùÿìäÿìö ùÿìõàíÿäèð?
Áó Õÿòàéèíè ðÿùà ãûëìàç ñà÷óí çÿíúèðäÿí,
Ñàíìà êèì, óñëàíäû îë ìèñêèí, ùÿíóç äèâàíÿäèð.
***
Áó ñöðàùè áèð äèëàðàìè-ïÿðè íèñáÿòëöäöð.
Øÿêëè áèð ìÿùáóáè-øóõèí ïåéêÿðè íèñáÿòëöäöð.
Îòóðóð ìÿúëèñäÿ áèð çÿððèíêöëàùö ñèìòÿí,
Àñûëó çöëôè-ìöñÿëñÿë ÿíáÿðè íèñáÿòëöäöð.
Éîõñà áèð øÿùçàäåéè-çÿððèí êÿìÿðäèð, ïöðõöòóò,
Îë êÿìÿð öñòÿ ÿëèôëÿð õÿíúÿðè íèñáÿòëöäöð.
Òÿõòè-ñèìèí öñòÿ îòóðìóø Ñöëåéìàí ùþêì è÷öí,
ßëäÿ áèð çÿððèí ÿéàü ÿíýöøòÿðè íèñáÿòëöäöð.
Ùÿð òÿðÿôäÿí ýþðöíöð éöçèíäÿ éöçëö ñóðÿòè,
Ôèëìÿñÿë àéèíåéè-Èñêÿíäÿðè íèñáÿòëöäöð.
Ñèäã èëÿí áåë áàüëàìûø, äóðìóø ôöòóùè-ðÿçì è÷öí,
Üàçèëÿð éàíûíäà àíûí ëÿøêÿðè íèñáÿòëöäöð.
65
Ùþâçè-úÿííÿòäèð úÿâàùèðäÿí òþêöëìöø ðþâçÿäÿí,
Ñÿëñÿáèë è÷èíäÿ àáè-êþâñÿðè íèñáÿòëöäöð.
Éîõñà äîüìóø àðÿäÿ áèð àôèòàáè-øÿì’è-áÿçì,
×åøìè-ìÿðäöì àíÿ ùÿð ñó ìöøòÿðè íèñáÿòëöäöð.
Áÿçë åäÿð áÿçìèí Õÿòàéè àáè-êþâñÿðäÿí ìöäàì,
Øàùè-ìÿðäàíûí-ßëèíèí Ãÿíáÿðè íèñáÿòëöäöð.
***
Áèð ïÿðè ùåéðàíèéÿì, áèëìÿí ìÿêàíè õàíäàäûð?
Êèìñÿ áèëìÿç äöíéÿäÿ íàìö íèøàíè õàíäàäûð?
Õóáëàðû ñåâìÿ äåéöá òÿ’í åòìÿ, åé íàñåù, ìÿíÿ,
×öíêè áèëìÿçñÿí ìÿãàìè-úàâèäàíè õàíäàäûð.
Ýÿëäè “ñöáùàí-ÿëëÿçè ÿñðà áåÿáäÿù” øÿ’íèíÿ,
Ëþâùè-ìÿùôóç öñòÿ îë ùöñíèí áÿéàíè õàíäàäûð?
Ìÿí äåäèì: – Áèð áóñÿ âåð. Äåð: – Úàí âåðöá àëìàã ýÿðÿê.
Áó ìÿêàí è÷ðÿ ìÿòàè-ðàéèãàíè õàíäàäûð?
Ìÿí äåäèì: – Éöçöíö ýþñòÿð. Äåäè: – Òàãÿò éîõ ñàíà.
Áó ñóàëèíÿ úÿâàáè, “ëÿíòÿðàíè” õàíäàäûð?
Òà âöñàëèíäÿí úöäà äöøäöì, ùÿéàòûì ãàëìàäû,
Äöíéÿâö öãáàäÿ ñÿíñèç çèíäÿýàíè õàíäàäûð?
Õàíäà êèì, éàòûì úÿùàíäà óéõó ýÿëìÿð ÷åøìèìÿ,
Áó Õÿòàéè éàòìàüà éàð àñèòàíè õàíäàäûð?
***
Òà ìÿíèì êþíëöìäÿ, úàíà, ùÿñðÿòè-úàíàíÿäèð,
Ùÿã áèëöð êèì, àüëàìàãäàí ýþçëÿðèì ïåéìàíÿäèð.
Àðèçèí ýöëøÿíäöðöð, úàíûì îíà áöëáöë êèìè,
Ðöõëÿðèí ÷öí øÿì’äèð, êþíëöì îíà ïÿðâàíÿäèð.
66
Ìÿí ñàíà ùÿð äÿì äóàëàð ãûëóðàì, åé áèâÿôà,
Åé ñÿíÿì, íåé÷öí ñÿíèí ùÿð ýöíäÿ ãÿñäèí úàíÿäèð?
Ýÿð÷è çöëìÿòäèð ñà÷óí, éöçöí îíà õóðøèäâàð,
Ëÿáëÿðèí òÿ’ìè íÿ íèñáÿò ÷åøìåéè-ùåéâàíÿäèð?
Äÿðäè-åøãèíäÿí ñÿíèí ýÿð èñòÿñÿì äÿðäö ÿëÿì,
Íåéëÿñöí áó õÿñòÿ êþíëöì, äÿðä èëÿ ùÿìõàíÿäèð.
Áàü÷à è÷èíäÿ ýöëè-ÿùìÿð íÿ íèñáÿò âÿúùèíÿ,
Îë éàíàüûí ãàíûíà úàí ëàëåéè-ùÿìðà, íÿäèð?
Áó Õÿòàéè áàøäàí àéàüÿ öçöëìöøäöð òàìàì,
Íèøÿ êèì, îë çöëôèíÿ ìÿùðÿì ùÿìèøÿ øàíÿäèð.
***
Åøã ìåéäàíûíäà ùÿð êèì úàí èëÿí áàø îéíàäûð,
Éàð þíöíäÿ ãÿìçÿäèð, êèïðèý èëÿí ãàø îéíàäûð.
Øàùè-ìÿðäàíûí éîëóíäà ÷îõ êèøè âàðäûð, âÿëè
Àôÿðèí îë áàøÿ êèì, ìèí áàøÿ áèð áàø îéíàäûð.
Øàù ãàòûíäà ìÿùðÿì îëóá úàíö áàøûíäàí êå÷ÿð,
Ñàíìà êèì, éàðû þíöíäÿ äÿýìÿ ôÿððàø îéíàäûð.
Äöí ìÿíèìëÿí ðóáÿðó áîëäó íèýàð, þëäö ðÿãèá,
Ýþçëÿðèëÿí ÷îõ èøàðÿòëÿð ãûëóð, ãàø îéíàäûð.
Åé Õÿòàéè, ãÿì éåìÿ ÷öí äöøìÿíèí îëäó éöêöø,
Ìöääÿè äàèì èðàãäàí êÿðïèúö äàø îéíàäûð.
***
Íÿ èíñàíñàí, ñÿí åé úàí êèì, úÿìàëûí ùÿããÿ ìÿçùÿðäèð,
Ãàøûíëàí ãàìÿòèí øÿêëè ìàíà ìåùðàáö ìÿíáÿðäèð.
67
Ñÿí åé òöðêè-ïÿðè äèëáÿð, ÿúàèá ñöí’è-éÿçäàíñàí,
Ýþðÿëäÿí áÿðëö ðöõñàðûí ñþçöì Àëëàùö ÿêáÿðäèð.
Êþíöë ñÿùðàéè-ùèúðàíäà äèëÿìÿç íàôåéè-àùó,
Àéàüûí òîïðàüû, úàíà, ìàíà ÷öí ìöøêö ÿíáÿðäèð.
Íÿ áöðúöí êþâêÿáèñÿí ñÿí, ÿéà ìåùðè-úÿùàí òà êèì,
Úàìàëûí àôèòàáûíäàí èêè àëÿì ìöíÿââÿðäèð.
Áó ýöí èõëàñö ñèäã èëÿ Õÿòàéè âàëåù îëìóøäóð
Êè, éöçö øÿì’è-ÿíâàðè, ñà÷û àíûí ìöÿíáÿðäèð.
***
Åøãèí, åé äèëáÿð, êþíöë òÿõòèíäÿ øàù îëìóøäóðóð.
Ñóðÿòèí úàí ìöëêèíÿ õóðøèäö ìàù îëìóøäóðóð.
Åøãèíè êþíëöìäÿ ìÿí äÿõè íå÷öê ïöíùàí åäèì?
Ðóéè-çÿðäèì, ÿøêè-ñöðõèì ÷öí ýöâàù îëìóøäóðóð.
Ìöääÿèëÿðäÿí äÿõè, úàíà, íÿ ôèêðèì âàð ìÿíèì,
Áÿíäÿéÿ ÷öí ñÿí êèìè ñóëòàí ïÿíàù îëìóøäóðóð.
Áàü÷àäà ùöñíèí ýöëöíö áöëáöëè-øåéäà ýþðöá,
Àõäû éàøû äàíÿ-äàíÿ, áÿíçè êàù îëìóøäóðóð.
Ùöñíèíè ùÿð êèì êè, ýþðäö, âàëåùö ùåéðàí îëóá,
Èøè àíûí äöíéÿäÿ ôÿðéàäö àù îëìóøäóðóð.
×öí úÿìàëûí ýþðäö äöøìÿí, ãûëìàäûí àíà íèýàù,
Ìöääÿèëÿðèíèí ìÿãàìè áÿíäö ÷àù îëìóøäóðóð.
Áó Õÿòàéè éöçöíè òà ýþðäö, åé õóáè-Õþòÿí,
Îë Õÿòàâö ùèíä åëèíäÿ ïàäøàù îëìóøäóðóð.
***
Äèëáÿðà, ùèúðèí éÿðàñèíÿ ëÿáèí ìÿðùÿì äöøÿð,
Îë äèøöí èíúóñè òÿê äÿðéàäÿ ùÿì äöð êÿì äöøÿð.
68
Ìÿí ñÿíèíëÿí, äèëáÿðà, áèð ÿùäö ïåéìàí åéëÿñÿì,
Ìöääÿèëÿðèíèí è÷èíÿ äÿìáÿäÿì ìàòÿì äöøÿð.
Éöçöíè åøã ÿùëè ýÿð ýþðÿðñÿ, åé õóáè-Õþòÿí,
Îíëàðûí êþíëöíäÿ ãÿì, ãàéüó, êÿäÿð õöððÿì äöøÿð.
Àëÿìè ýÿçäèì òÿìàìÿò, ýþðìÿäèì ùöñíèí êèìè,
Äöíéÿíè ýÿçñÿí õÿìóñèí åéëÿ ñÿíòÿê êÿì äöøÿð.
Áó Õÿòàéèíèí êÿëàìèíè åøèòñÿ ùÿð çàìàí,
Îë Õþòÿíëÿ ×èí åëè ùÿð äÿìáÿäÿì áÿðùÿì äöøÿð.
***
Äó çöëôöíäÿí ìÿíÿ áèð ìó ýÿðÿêäèð,
Ñÿíèí âÿñëèíäÿí àíúàã áó ýÿðÿêäèð.
Êþíöëäÿí ýåòìÿç îë ÷åøìèí õÿéàëû,
Áÿëè, Ìÿúíóíëàðà àùó ýÿðÿêäèð.
Úÿôàâö úþâðöíöçäÿí èíúèìÿç äèë
Êè, õóáëàð äàèìà áÿäõó ýÿðÿêäèð.
Ýþçöì éàøûí òþêÿðìÿí àéàüóíà,
Áÿëè, ñÿðâ àéàüóíäà ñó ýÿðÿêäèð.
Õÿòàéè ñþçëÿðèí ñÿì’ åòñöí îë àé
Êè, õóáëàð ýóøèíÿ ëþ’ëó ýÿðÿêäèð.
***
Òà ñÿðè-êóéèíäÿ áó êþíëöì ìöãèì îëìóøäóðóð,
Äèë ìÿãàìè áàüè-úÿííàòè-íÿèì îëìóøäóðóð.
Äÿôòÿðè-ùöñíèíäÿ øîë ùÿðôè-õÿòö õàëûí ñÿíèí
Ñÿòðè-“Áèñìèëëàù ÿððÿùìàíèððÿùèì” îëìóøäóðóð.
69
Ñèäãèìèç îë âÿúùèäèð êèì, ùÿãã îëóð àíäà çöùóð
Êèì, òÿðèãÿòäÿ ñèðàòè-ìöñòÿãèì îëìóøäóðóð.
Øÿð’èíèç éîëóíäà áèç ãûëñàã õÿòà, ñÿí ãûë êÿðÿì,
Ìèí áèð àäûíäàí ñÿíèí áèðè êÿðèì îëìóøäóðóð.
Åé Õÿòàéè, ÷ÿêìÿ ãÿì, ýÿð ùèúð èëÿí áèìàðñÿí,
×öí ñàíà îë õàëèãèí ôÿçëè ùÿêèì îëìóøäóðóð.
***
Ýþðÿëè îë ìÿù éöçöí áàøûìà éöç ñåâäà äöøÿð,
Ðöõëÿðèí ìàíÿíäè àíúàã áèð ýöëè-ùÿìðà äöøÿð.
Åé êþíöë, ÿãë ÿùëè èñÿí ñåâìÿ õóáëàð éöçöíè,
Õóáëàðûí äÿðäèíÿ àíúàã áó äèëè-øåéäà äöøÿð.
Åé ñÿíÿì, õóáëàð è÷èíäÿ ñÿí äöøöáñÿí ñÿðôÿðàç,
Åéëÿ êèì, áàü è÷ðÿ ðÿ’íà ñÿðâè-õîø áàëà äöøÿð.
Ùåéô îëà ÷åøìèíè, úàíà, íÿðýèçÿ íèñáÿò ãûëûì,
Õàíñû íÿðýèç ýþçëÿðèí òÿê ìÿñòö ùÿì øÿùëà äöøÿð?
Íåúÿ îëìàñóí Õÿòàéè åøã èëÿí äèâàíÿ êèì,
Êþíëöíÿ ùÿð äÿì ñÿíèí òÿê áèð ïÿðè ñèìà äöøÿð.
***
Ìÿíÿì áèð òÿí, âÿëåéêèí úàí àíûíäûð,
Êè, ùÿð êèì úàí ãûéàð, úàíàí àíûíäûð.
Òÿáèáèìäèð ìÿíèì, ðóùóì, ðÿâàíûì,
Çÿèôÿì, õÿñòÿéÿì, äÿðìàí àíûíäûð.
Åøèýèíäÿ îíóí ìÿí áèð ýÿäàéÿì,
Íÿ êèì ëöòô åéëÿñÿ, åùñàí àíûíäûð.
70
Ñÿàäÿò áöðúèíèí äèëõàùè îëäóð,
Éåð èëÿ ýþýö ùÿì Êåéâàí àíûíäûð.
Ëÿáèí éàíûíäà õÿòòèí Õûçðà áÿíçÿð,
Êÿíàðè-÷åøìåéè-ùåéâàí àíûíäûð.
Ñÿíè-çöëôö ëÿáè-ëÿ’ëèíè ýþðäöì,
Òÿìàìè Òöðêö Ùèíäèñòàí àíûíäûð.
Ñÿðè ñåâìÿí äåéÿíëÿð êàôÿð îëäó,
Éöçöíè êèì ñåâÿð, èìàí àíûíäûð.
Ìÿýÿð ìÿøøàòÿ çöëôèí øàíÿ ãûëìûø,
Áó ýÿëÿí íèêùÿòè-ðåéùàí àíûíäûð.
Õÿòàâö Ìèñð èëÿí ×èíö Õîðàñàí,
Èðàãö Ôÿðñ, ùÿì Êèðìàí àíûíäûð.
Áàøûí òîï åäÿ ýþð úàíàí éîëóíäà,
×àëûíñûí òîï ÷öí ÷þâêàí àíûíäûð.
Õÿòàéè, úàí ôÿäà øîë éàðÿ ãûë êèì,
Úÿùàíö úöìëÿ úèñìö úàí àíûíäûð.
***
Éàíàüûí, åé ïÿðè, úàí ìÿíçèëèäèð.
Áó áöëáöëíöí ýöëöñòàí ìÿíçèëèäèð.
Àéàüûí áàñäûüû éåð, åé äèëàðàì,
Áó ìóð è÷öí Ñöëåéìàí ìÿíçèëèäèð.
Ñà÷ûíûí çöëìÿòèíäÿ òÿøíÿ Õûçðàì,
Äîäàüûí àüè-ùåéâàí ìÿíçèëèäèð.
Áèòèáäèð ãàìÿòèí ÷åøìèì öçöíäÿ,
Íÿ õîø ñÿðâè-õóðàìàí ìÿíçèëèäèð.
71
Ýþòöðìÿ àü éöçöíäÿí ãàðÿ çöëôèí
Êè, ÿãðÿá ìàùè-òàáàí ìÿíçèëèäèð.
Ìóðàä è÷öí ýÿëöáäöð äèë ãàïóíà,
Èíàéÿò ãûë êè, åùñàí ìÿíçèëèäèð.
Õÿòàéè êþíëöíÿ éàð ìåùðè äöøäö,
Èìàðÿò ãûë êè, ñóëòàí ìÿíçèëèäèð.
***
Äèëáÿðà, áó äÿðäèìÿ äÿðìàí åäÿðñÿí, âÿãòèäèð,
Ìÿí ôÿãèðÿ ëöòô èëÿ åùñàí åäÿðñÿí, âÿãòèäèð.
Íþâáàùàð îëäó, ýþçöì èñòÿð úàìàëûí ýþðìÿýÿ,
ßçì åäöá ýöëøÿí ñàðó ñåéðàí åäÿðñÿí, âÿãòèäèð.
×îõ çàìàíäûð ãþí÷ÿ òÿê áàüðûìíû ïöðõóí åéëÿäèí,
Ëÿáëÿðèíè ýöë òÿêè õÿíäàí åäÿðñÿí, âÿãòèäèð.
Çöëìÿòè-ùèúðèí ôÿðàãûí ÷ÿêìèøÿì äþâðàíäà ÷îõ,
Âÿñëèíè áó êþíëöìÿ ìåùìàí åäÿðñÿí, âÿãòèäèð.
Õåéëè âÿãòäèð êèì, Õÿòàéè çöëìÿòè-ùèúðàí ÷ÿêèð,
Ëÿáëÿðèíè ÷åøìåéè-ùåéâàí åäÿðñÿí, âÿãòèäèð.
***
Äèëáÿðà, üÿìýèí êþíöëìö øàä ãûëñàí, âÿãòèäèð,
Áó éûõûëìûø êþíëöìö àáàä ãûëñàí, âÿãòèäèð.
Õåéëè ìöääÿòäèð êè, êþíëöì åøã èëÿ âèðàíÿäèð,
Øèìäè îë âèðàíÿíè àáàä ãûëñàí, âÿãòèäèð.
Åé øÿùè-ëöòôö êÿðÿì, áèð ýÿç åøèò ôÿðéàäèìè,
Áÿíä è÷èíäÿí áÿíäÿíè àçàä ãûëñàí, âÿãòèäèð.
72
Ôèðãÿòèí äþâðèíäÿ ÷ÿêäèì ìþùíÿòö úþâðö úÿôà,
Øèìäè âÿñëèí éîëóíà èðøàä ãûëñàí, âÿãòèäèð.
×öíêè äÿðäè-åøãèíè îëìàç íèùàí åòìÿê àíûí,
Åé Õÿòàéè, äÿðä èëÿí ôÿðéàä ãûëñàí, âÿãòèäèð.
***
Åé, êþíöë, îë ìÿ’íèñèç úàùèëè éàð åòìÿêìîëóð?1
Ìÿ’íèñèç úàùèë ñþçöíÿ å’òèáàð åòìÿêìîëóð?
Ùÿì îíóí ãþâëè õÿòàäûð, ùÿì ãÿðàðè áèâÿôà,
Îéëÿ áèð áÿäíàì èëÿ ãþâëö ãÿðàð åòìÿêìîëóð?
Õàêè-ïàéè-ÿùëè-äèë îë, îëìàýèë úÿùëÿ ðÿôèã,
×öí ÿáàáèë âàð èêÿí çàüû øèêàð åòìÿêìîëóð?
Úÿùëèíè öðôàí åäÿíäÿ õàêè-ïàé îëýèë îíà,
ßùëè-ñþùáÿò ýþðèúÿê îíäàí êÿíàð åòìÿêìîëóð?
Ùÿð êÿñ þç åéáèëÿ ñÿòòàðûíà äóòìóøäóð éöçöí,
Ñÿí îíóí åéáèíè à÷ûá, øÿðìñàð åòìÿêìîëóð?
Áèð íå÷ÿ âÿãò éàð îëóá, áèð êèìñÿíèí åéáèí òóòóá,
Ñÿí îíóí ýèçëèúÿ ñèððèí àøèêàð åòìÿêìîëóð?
Åé Õÿòàéè, úàí ôÿäà ãûë áèð âÿôàëû éàð è÷öí,
Ùÿð âÿôàñûç áèâÿôàíû èõòèéàð åòìÿêìîëóð?
***
Úàíà, ñÿíèí úÿìàëûíû ÷öí àôèòàá îõóð,
Ùöñíèí êèòàáè-øÿðùèíè öììöë-êèòàá îõóð.
____________
1
Åòìÿêîëóð – åòìÿêìè îëóð.
73
Õóáëàð éöçèíÿ áàõìàüû çàùèä àéäûð ýöíàù,
Àøèãëÿð îë ýöíàùû ùÿìèøÿ ñÿâàá îõóð.
Áöëáöë îõóäè ýöëøÿíè-ùöñíöí ñèôàòûíû,
Äèë ýþðäö ýöë éöçèíè, ñþçèíÿ úÿâàá îõóð.
Ùÿð õÿñòÿ äèë êè, áàäåéè-åøãèí èëÿ îëäó ìÿñò,
×åøìèíè ñàãè, ëÿ’ëèíè úàìè-øÿðàá îõóð.
Ìèñêèí Õÿòàéè éåòìÿê è÷öí õàêè-ïàéèíÿ
Ùÿð äÿì äèëèíäÿ àéÿòè-“êöíòè-òöðàá” îõóð.
***
Åøãèíèç, úàíà, áó êþíëöì òÿõòèíÿ ñóëòàíäóðóð,
Áó âöúóäèì ìöëêèíÿ õåéëè-õÿéàëûí úàíäóðóð.
Òà ýþðöáìÿí ùöñíèíè, åé ýþâùÿðè-éåêòà ñÿíÿì,
Áèð ýþçöì Ãöëçöì ìèñàëè, áèð ýþçöì Öììàíäóðóð.
Ðóçö øÿá áÿñ êèì, ãûëóð áöëáöë ôÿüàíö çàðëûü,
Òà ýöëöñòàíäà éöçöí òÿê áèð ýöëè-õÿíäàí äóðóð.
ßùëè-òàÿò áÿñ êè, çèêð åäÿð ñèôàòè-ùöñíöíè,
Áèëäè êèì, éöçöí ñèôàòè àéÿòè-Ãóð’àíäóðóð.
Äöíéÿíèí âàðö éîõóíäàí, åé Õÿòàéè, ãÿì éåìÿ,
Ñàõëàéàí äàèì ñÿíè øîë ñàéåéè-ñöáùàíäóðóð.
***
Îë ñÿíÿì êèì, ýåúÿ-ýöíäöç úàí àíûí ùåéðàíûäûð,
ßãëö ôÿùì àíäàí áÿðö åøã èëÿ ñÿðýÿðäàíûäûð.
Äèëáÿðèì, éàðûì, ÿçèçèì, ãÿìýöñàðûì, ìóíèñèì,
Úàí øèêàðûì, ñåâýè éàðûì, úàíûìûí úàíàíûäûð.
74
Äöí ñÿáà ýÿëäè ìàíà õîø-õîø ìöÿíáÿð áóé èëÿ,
Ãàëèáà, îë ìÿùëèãàíûí çöëôè-ìöøêÿôøàíûäûð.
Åé êþíöë, ùèúðàí ãÿìèíäÿí ÷îõ øèêàéÿò ãûëìà êèì,
Àøèãÿ úþâðö úÿôàñû ëöòô èëÿ åùñàíûäûð.
Áó Õÿòàéè øå’ðèíÿ åéá åòìÿ, åé íàêÿñ ùÿñóä,
Úöìëÿ öøøàã ÿùëèíÿ ùÿìäÿì îíóí äèâàíûäûð.
***
Àðèçèí êèì, îë ðöõè-ïöðíóð, òàá öñòöíäÿäèð,
Ñóéÿ áÿíçÿð êèì, ùÿìèøÿ àôèòàá öñòöíäÿäèð.
Ùÿã áèëóð êèì, ðöõëÿðèí øÿ’íèíäÿ îëìóøäóð íöçóë,
Àéÿòè-ìöñùÿô êè, þâðàãè-êèòàá öñòöíäÿäèð.
Àëÿìèí ðþâøÿíëèüè ýÿð÷è ýöíÿøäÿíäèð, âÿëè
Ïÿðòþâè-ùöñíè-úÿìàëûí àôèòàá öñòöíäÿäèð.
Òàáè-åøãèíäÿí ùÿìèøÿ ýþð íÿ ñÿðýÿðäàí ýÿçÿð,
Àñèìàí äàèì êè, éöçöíäÿ íèãàá öñòöíäÿäèð.
Ìåùðè-åøãèí íÿãäèíÿ âèðàíÿ êþíëöìäöð ìÿãàì
Êèì, áÿëè ýÿíúèí éåðè äàèì õÿðàá öñòöíäÿäèð.
Àéàüûí òîïðàüûäûð ùÿãã ÿùëèíèí áàøûíäà òàú,
Úèñìè äàèì áó Õÿòàéèíèí òöðàá öñòöíäÿäèð.
***
Òà êèì, îë çöëôèí íèãàáè ìàùòàá öñòöíäÿäèð,
Áèð áóëóä íèñáÿòëöäöð êèì, àôèòàá öñòöíäÿäèð.
Ýöí òÿêè éöçöí úÿùàíäà çàùèð îëìóøäóð, âÿëè
Áó ÿúÿá êèì, áÿíäÿäÿí äàèì ùèúàá öñòöíäÿäèð.
75
Åøãèíèç êèì, îëäó áó âèðàíÿ êþíëöì ìÿñêÿíè,
Ýÿíúÿ áÿíçÿð êèì, éåðè äàèì õÿðàá öñòöíäÿäèð.
Çàùèäè-ýöìðàùè ýþð, äèâàðÿ åéëÿð ñÿúäÿíè,
Îë ýöíÿùêàð þéëÿ ñàíóð êèì, ñÿâàá öñòöíäÿäèð.
Áó Õÿòàéèíèí äèëèíäÿ åøãè-äèëñóçèí ñÿíèí
Îäà áÿíçÿð êèì, ùÿìèøÿ îë êÿáàá öñòöíäÿäèð.
***
Òà êèì îë àùó ýþçöí ìöëêè-Õþòÿíäÿí áàú àëóð,
Øîë ùóìàéóí çöëôèíèç ôÿüôóðè-×èíäÿí òàú àëóð.
Íîëà ýÿð ùöñíèíäÿí àëñà çÿððåéè-íóð àôèòàá
Êèì, áÿëè, äàèì ïÿíèëÿðäÿí íÿâà ìþùòàú àëóð.
Íÿ ÿúÿá, ìÿí ìèñêèíèí êþíëöí ÿýÿð éÿüìà ãûëà
Ùèíäóéè-çöëôèí êè, ìöëêè-Ðóìäÿí òàðàú àëóð.
Òà àéàüûí òîçó òÿê ãàïóíäà ìÿñêÿí äóòìóøàì,
Áó ñÿàäÿòäÿí ìÿíèì áÿõòèì ìÿëÿêäÿí áàú àëóð.
Áó Õÿòàéè Êÿ’áåéè-êóéèíäÿ òàïìûøäûð øÿðÿô,
Ùàúû òÿê êþíëöì òÿâàôè-êóéèíèçäÿí ùàú àëóð.
***
Àðèçèíäÿ ñöíáöëèí ÿíáÿðôÿøàí åòìèøäöðöð,
Ñàíàñàí êèì, ÿãðÿá èëÿ ìÿù ãèðàí åòìèøäöðöð.
Àôÿðèí îë ýöë éàíàüëó äèëáÿðè-ðÿ’íàéÿ êèì,
Ùöñí áàüûíäà áîéó ñÿðâè-ðÿâàí åòìèøäöðöð.
Çÿððÿìèäèð áèëìÿçÿì, éàõóä äÿùàíè äèëáÿðèí,
Ñöí’ èëÿí áèð ìóìèäèð, éàõóä ìèéàí åòìèøäöðöð?
76
Ãàø èëÿí ýþçìèäèð îë ðöõñàðûí öñòÿ, åé ñÿíÿì,
Éîõñà äþâðàí ôèòíåéè-àõèðçÿìàí åòìèøäöðöð?
Åé Õÿòàéè, àùóéè-êþíëöí øèêàð åòìÿêëèýÿ,
Äÿñòè-ãöäðÿò êèì, ñÿíè ÿáðó êÿìíà åòìèøäöðöð.
***
Äèëáÿðà, ìåùðèí ÿçÿëäÿí ñèäã èëÿ úàíûìäà âàð,
Àíäàí þçýÿ êèìñÿ éîõäóð, ùÿì áèëöð ïÿðâÿðäèýàð.
Áó ôÿíà äàðèíäÿ ÿùëè-çþâã èëÿí ãûëýèë ñÿôà,
Ìöëêö ìàëö òÿõòö úàù îëìàç úÿùàíäà ïàéèäàð.
Ñàéåéè-ãÿääèíäÿ ýÿð÷è éåð éöçè áóëäó øÿðÿô,
Ñàéåáàíè-ðèô’ÿòèíäÿí íþù ôÿëÿê äóòìóø ãÿðàð.
Ýÿëìÿìèøäèð ñÿí òÿêè àëÿìäÿ, åé ñóëòàíè-ùöñí,
Ñàùèáè-ôÿçëö êÿìàëö èççÿòè áà èôòèõàð.
Àðèô èñÿí, ãîéìàýèë ÿëäÿí ùÿãèãÿò ìÿíçèëèí,
Àãèë èñÿí, äèíéåéè-üÿääàðÿ âåðìÿ èõòèéàð.
Íÿçìè-ÿø’àðûí, Õÿòàéè, ùÿð áèðè äöðäàíÿäèð,
Ñþéëÿýèë òà øàùëàðûí ýóøèíäÿ îëñóí ýóøâàð.
***
Åé ôÿëÿê, äþâðöíäÿ íåé÷öí îë íèýàð ÿëäÿí ýåäèð?
Ãàíûì èëÿí ÿëëÿðèí ãûëìûø íèýàð, ÿëäÿí ýåäèð?
Äöí äåäè çàùèä ìàíà: – Íåé÷öí êþíöë âåðäèí àíà?
Íåéëÿéèì, ýþðýÿú éöçèíè èõòèéàð ÿëäÿí ýåäèð.
Áöëáöëà, ýöë äþâðèäèð, ÿôüàí åäÿð ÷îõ ìöðü çàð,
Íàëÿ ãûë, îòóðìà, âÿãòè-ìöðüèçàð ÿëäÿí ýåäèð.
77
Åé êþíöë, ùèúðàí èëÿí þìðöí òöêÿíñÿ, ãÿì éåìÿ,
Íåéëÿðÿì þìðè-ÿçèçè, ÷öíêè éàð ÿëäÿí ýåäèð.
Åé Õÿòàéè, ÷öíêè éàðûí åéëÿäè ÿçìè-ñÿôÿð,
Ðóçö øÿá àù åò êè, éàðè-üÿìýöñàð ÿëäÿí ýåäèð.
***
Åé ñÿíÿì, íåé÷öí ñÿíèí âÿ’äèí õèëàô îëìóøäóðóð?
Ìåùðèí àç îëìóø, âÿëè ãÿùðèí ýÿçàô îëìóøäóðóð?
Êþíëöìè åøãèí àéòäû êèì, õèëàñ îëìàç ìöäàì,
Àëÿìÿ àíäàí êè, ÿìðè-íóíö êàô îëìóøäóðóð.
Ñóðÿòèí ÿëùÿìäöðöð, âÿñôè-úÿìàëûí Âÿççöùà,
×öí ñèôàòûí ñóðåéè-Ãóð’àíäà Ãàô îëìóøäóðóð.
Àáè-êþâñÿðäèð äîäàüûí, áàüè-úÿííÿòäèð éöçöí
Êèì, ìÿíÿ ëÿ’ëèí øÿðàáè úàìè-ñàô îëìóøäóðóð.
Ìÿí íå÷öí ùèúðèíäÿ âÿñëèí ëÿççÿòèíäÿí êàì àëàì,
Âÿñëèí èëÿí ùèúðèíèí èøè ìÿñàô îëìóøäóðóð.
Åé êþíöë, ãûëäûí ñÿôÿð, ÿçìè-òÿâÿêêöë ïèøÿ ãûë
Êèì, ïÿíàù åòìÿê áèçÿ ùÿãäÿí êèôàô îëìóøäóðóð.
Úþâðö ãÿùðèíèí éîëóíäàí, åé Õÿòàéè, äþíìÿýèë,
Ýÿð ìÿãàìû îë ïÿðèíèí êóùè-Ãàô îëìóøäóðóð.
***
Áó ìÿíèì úèñìèìäÿêè çÿùìÿòëÿðèìîë úàí áèëöð,
Ìàíà ùèúðàí åòäèýèí îë äèëáÿðè-úàíàí áèëöð.
Òà êè, ùÿìäÿìäèð üÿìè-åøãèí êþíöëäÿ, üÿì éåìÿí,
×öí õÿéàëèíè ñÿíèí äèë ñåâýèëè ìåùìàí áèëöð.
78
Èíúèìÿç áó õÿñòÿ úàíûì äÿðäè-ùèúðèíäÿí ñÿíèí,
Úþâðö ãÿùðèí ýÿëäèýèíúÿ ëöòô èëÿ åùñàí áèëöð.
×öíêè áèðäèð àøèãÿ ãÿùð èëÿ ëöòôöí ìÿ’íèñè,
Äèë ôÿðàãèíè âöñàëö äÿðäèíè äÿðìàí áèëöð.
Ðóçö øÿá áöëáöë òÿêè åéëÿð Õÿòàéè íàëÿëÿð,
Áàüè-ùöñí è÷ðÿ éöçöíè ÷öí ýöëè-õÿíäàí áèëöð.
***
Åé ñÿíÿì, åøãèíäÿ ùÿð äÿì áó êþíöë áèìàðäèð,
Åéëÿ êèì áöëáöë äÿõè áà åøãè-ýöëäöð, çàðäèð.
Íÿ ÿúÿá éöç öñòÿ îë çöëôöí éàòóðñà ùÿð çàìàí,
Áó ìöùÿããÿãäèð êè, ýÿíú öñòÿ íèýÿùáàí ìàðäèð.
Ìþùíÿòè-ùèúðàí ÿëèíäÿí, åé ñÿíÿì, ãÿì ÷ÿêìÿíÿì,
Äÿðäè-åøãèí, åé ïÿðè, ùÿð äÿì ìàíà üÿìõàðäèð.
Äöí äåäè ùÿìäÿì ìàíà: – Êèìäèð ñÿíèí êþíëöí àëàí?
Ìÿí äåäèì: – Áèëìÿçìèñÿí, îë ýþçëÿðè õóíõàðäèð.
Íåúÿ òÿðê åòñöí Õÿòàéè ýöë éöçèíèí âÿñôèíè
Êèì, øèêÿñòÿ áöëáöëöí äàèì éåðè ýöëçàðäèð.
***
Ýÿð÷è ýöí õîøäóð, âÿëè ðöõñàðûí àíäàí éàõøûäûð.
Àé äÿõè òàáàíäóðóð, äèäàðûí àíäàí éàõøûäûð.
Íàôåéè-ìöøêè-Õþòÿí ýÿð÷è ìöÿòòÿðäèð, âÿëè,
Åé ñÿíÿì, îë õàëè-ÿíáÿðáàðûí àíäàí éàõøûäûð.
79
Íÿãøè-òàâóñ èñòÿìÿí, àíäàí úÿìàëûí éåýäöðöð,
Ëÿôçè-òóòè äèíëÿìÿí, ýþôòàðûí àíäàí éàõøûäûð.
Èñòÿìÿí ôèðäþâñ áàüèíèí ýöëè-õîøáóñèíè,
Äöíéà áàüûíäà ýöëè-ðöõñàðûí àíäàí éàõøûäûð.
Áó Õÿòàéè ãàòèíÿ êèì, ãûëäûëàð òÿ’ðèôè-ìöøê,
×èí-áÿ÷èí îë çöëôè-ìöøêèíáàðûí àíäàí éàõøûäûð.
***
ßíáÿðèí çöëôèíìèäèð, éà ìöøêè-òàòàðûíäóðóð?
Ýþýäÿ êþâêÿá ÿãäè ùÿì ëþ’ëåéè-øÿùâàðûíäóðóð.
Ùÿð ñÿùÿðýÿù àëÿìö àôàãû ïöðíóð åéëÿéÿí
Ýöí äåýèë, åé äèëáÿðèì, îë ùöñíè-äèäàðûíäóðóð.
Ðóçè-ìÿùøÿð ãîïàðàí, úàíà, ãèéàìÿò ãàìÿòèí,
Ôèòíÿëÿð çàùèð ãûëàí îë ÷åøìè-ìÿêêàðûíäóðóð.
Òóáà êèì, äåðëÿð úàùàíäà, ãÿääö ðÿôòàðûíäûð îë,
Áàüè-ðèçâàí êèì, äåéèðëÿð, ðóéè-ýöëçàðûíäóðóð.
Äöíéÿâö öãáàäÿ ùÿðýèç üÿì éåìÿ ÿüéàðäÿí,
Åé Õÿòàéö, ÷öí ñÿíèí ëöòôè-õóäà éàðûíäóðóð.
***
Òà úÿìàëûí íóðè ÷åøìèìäÿí íèùàí îëìóøäóðóð,
Ýåúÿ-ýöíäöç èøèì àù èëÿ ôÿüàí îëìóøäóðóð.
Ùöñíèíè òà ýþðìöøÿì áèð áöëáöëè-çàð îëìóøàì,
×öí ìàíà êóéèí ìÿãàìè ýöëñòàí îëìóøäóðóð.
Áèð ìÿñÿëäèð êèì, äåéÿðëÿð: – Ýÿíúèí öñòÿ ìàð îëóð;
Çöëô è÷èíäÿ ùöñíèí îë ýÿíúè-íèùàí îëìóøäóðóð.
Ýÿð ôÿëÿê éöçöíäÿ äåðëÿð: – Ìàùè-òàáàíäûð øÿðÿô,
Òÿë’ÿòèí éåð öñòÿ ìàùè-àñèìàí îëìóøäóðóð.
80
Ïèð îëìóøäó úàùàíäà ôèðãÿòèíäÿí, åé ñÿíÿì,
Òà éöçöí ýþðäö Õÿòàéè, íþâúàâàí îëìóøäóðóð.
***
Åé ïÿðè, ùöñíöí ñÿíèí úàíè-úÿùàíäàí éàõøûäûð,
Áÿëêÿ àíúàã úàí äåýèë, úàíö úàùàíäàí éàõøûäûð.
Ýÿð÷è Éÿ’ãóáè çÿèô åòäè ôÿðàãè Éóñèôèí,
Çÿ’ô è÷èíäÿ îë äÿõè ìÿí íàòÿâàíäàí éàõøûäûð.
Þýìÿéèí ìàùè-ôÿëÿêíèí ïÿðòþâè-ðöõñàðèíè,
Îë ïÿðèíèí ùöñíè ìàùè-àñèìàíäàí éàõøûäûð.
Àøèãè âèðàíÿäÿí ìÿí’ åòìÿ, åé ÿãë ÿùëè êèì,
Õÿñòÿäèë Ìÿúíóíÿ ñÿùðà õàíöìàíäàí éàõøûäûð.
Áó Õÿòàéè úó êÿíàðûíäà íÿ áàõñûí ñÿðâÿ êèì,
Ãÿääè-äèëúóéè îíóí ñÿðâè-ðÿâàíäàí éàõøûäûð.
***
Åé ýöíÿø, ùöñíèí õÿéàëû òà êè êþíëöìäÿí êå÷ÿð,
Ãàíëó éàøûì éÿì òÿêè äîëìóøäóð àíäàí ñÿðáÿñÿð.
Íàëÿëÿð êèì, ýåúÿëÿð òà ñöáù îëóíúà åéëÿðÿì,
Ãîðõóðàì ùèúðèíäÿí àíûí ðàçè-ïöíùàíûì à÷ÿð.
Íåúÿ ñÿðõîø îëìàñóí äþâðöíäÿí àíûí äèëáÿðèì
Íÿðýèñè-ìÿñòàíèíèç êèì, ñó êèìè ãàíûì è÷ÿð.
Ëåéëè çöëôèíèí üÿìè ãûëäû ïÿðèøàí ÿãëèìè,
Åéëÿ Ìÿúíóíÿì êè, Ìÿúíóí ýþðñÿ ùÿì, ìÿíäÿí ãà÷ÿð.
×îõ éàøàýèë ÷öí ìàíà éàð îëìàäûí, åé ñÿíýäèë,
Áó Õÿòàéè îëäó ãÿùðèíäÿí ñÿíèí çèðö çÿáÿð.
81
***
Áöòïÿðÿñò îëäó êþíöë, áöòõàíÿëÿð êöíúöíäÿäèð,
Ìÿí áèëöðìÿí áó äèëè-øåéäà íÿëÿð êöíúöíäÿäèð.
Ýÿíú-åøãèí ÷öí âöúóäèì øÿùÿðèíè ãûëäû õÿðàá,
Íèøÿ êèì, ýÿíúèí éåðè âèðàíÿëÿð êöíúöíäÿäèð.
Éóñèôè-Êÿí’àíè ñàëìûøäûð çÿíÿõäàí ÷àùèíÿ,
Çöëôèíÿ áàüëó íå÷ÿ äèâàíÿëÿð êöíúöíäÿäèð.
Úèñìèìè òÿðê åòäè äèë, êóéèíäÿ äóòìóøäóð ìÿãàì,
Êèì êè, úàí òÿðêèí ãûëóð, úàíàíÿëÿð êöíúöíäÿäèð.
Íÿðýèñè-ìÿñòè-õóìàðûí ãàíèìè è÷ìÿêëèýÿ
Ãàøëàðûí ìåùðàáèíÿ ìÿñòàíÿëÿð êöíúöíäÿäèð.
Äöðëö íÿçìèì ùÿñðÿòèíäÿí ôèðãÿòèíäÿí, åé ñÿíÿì,
Áÿùðè-÷åøìèì ìÿ’äÿíè äÿíäàíÿëÿð êöíúöíäÿäèð.
Çàùèä àéäûð: – Åé Õÿòàéè, ðÿõòö äÿñòàðûí õàíû?
– Ãîéìóøàì ìåé÷öí ýèðîâ, ìåéõàíÿëÿð êöíúöíäÿäèð.
***
Ýÿë òÿðàø åò õÿòòèíè, øàùè-úàùàí ö÷ ýöíäÿ áèð,
Òà îëàñàí àôÿòè-äþâðè-çàìàí ö÷ ýöíäÿ áèð.
Ìÿí ñÿíè ÷îõäàí ñåâèðäèì, áèëìÿìèøñÿí, åé ïÿðè,
Þëäöðÿð àøèãèíè, âåðìÿç àìàí ö÷ ýöíäÿ áèð.
×àð ÿáðó äèëáÿðè ñåâäèì, ãÿðÿç ãóúìàã äåýèë,
Ìÿðùÿáà åòñèí áèçèìëÿ òÿê ùàìàí ö÷ ýöíäÿ áèð.
Èêè úàùàí ùþðìÿòè÷öí ñóôè ýÿëñèí úàí èëÿ,
È÷ÿëèì ëÿ’ëè-øÿðàáè-ÿðüÿâàí ö÷ ýöíäÿ áèð.
82
Åé ýöíÿø éöçëö, éöçöí ýþñòÿð Õÿòàéè áÿíäÿíÿ,
Íóð èëÿ äîëñóí çÿìèíö àñèìàí ö÷ ýöíäÿ áèð.
***
Áàäè-ñöáù ÿç ñóéè-ìÿøðèã àôèòàá àëìûø ýÿëöð,
Üàëèáà, éàðûí úÿìàëûíäàí íèãàá àëìûø ýÿëöð.
Àøèãè-äèëõÿñòÿäÿí “äÿô’è-ñöäà” åòìÿê äèëÿð,
Ñöíáöëöíäÿí äèëáÿðèí áóéè-ýöëàá àëìûø ýÿëöð.
Ýþçëÿðèí äþâðèíäÿ ìÿñò îëäó ëÿáèí ÷àùèí ýþðöá,
Çàùèäè ìåéõàíÿäÿí ýþðäöì øÿðàá àëìûø ýÿëöð.
Ñóôèéè-áè÷àðÿ ùÿì ùàëûí ýþðöá îë çàùèäèí
Ñþùáÿòèí ýÿðì åòìÿéÿ ÷ÿíýö ðöáàá àëìûø ýÿëöð.
Ùÿð êèøè àëìûø ýÿëöð àíûí üÿìèíäÿí áèð íÿñèá,
Áó Õÿòàéè ÷åøìè-ïöðõóí, äèë êÿáàá àëìûø ýÿëöð.
***
Áó ñöðàùè, ôèëìÿñÿë, áèð äèëáÿðè-úàíàíäóðóð.
Ðàùè-ðóùÿôçà àíûí è÷èíäÿ íàçèê úàíäóðóð.
Ìÿúëèñè-öøøàãè ïöðíóð åòñÿ îë ùÿð øÿá íîëà
Êèì, ìÿëàèê øÿì’è ýþýäÿ êþâêÿáè-ðÿõøàíäóðóð.
Ñÿúäåéè-øöêð åéëÿéöá ùÿð äÿì àéàüà áàø è÷öí
×öí ýþðÿð öñòöíäÿ äàèì ñàéåéè-ñöáùàíäóðóð.
Ñÿáçõÿò ñàãèëÿð, àíäàí äîëäóðóí ïåéìàíÿëÿð,
Õûçð úàìè òÿê ïöð àáè-÷åøìåéè-ùåéâàíäóðóð.
Áèð ïÿðè ñÿðâè-ñÿùè-ãÿääèð êè, äóðìóø ðÿãñ è÷öí,
Éîõñà úÿííÿò ìÿúëèñèíäÿ òóáèéè-ðèçâàíäóðóð.
83
Áèð ïÿðè ñÿðâè-ñÿùè-ãÿääèð êè, äóðìóø ðÿãñ è÷öí,
Éîõñà úÿííÿò ìÿúëèñèíäÿ òóáèéè-ðèçâàíäóðóð.
Úàìè-Úÿìøèäö Úÿìèí äþâðàíè õÿòì îëäó òàìàì,
Äþâðè-úàì èíäè àíûíäûð êèì, øÿùè-äþâðàíäóðóð.
Áóäóð îë àéèíåéè-Èñêÿíäÿðè-ýèòèíöìà,
Ìóíäà ðþâøÿíäèð, úàùàíäà ùÿð íÿ êèì, ïöíùàíäóðóð.
Áó ñöðàùèäÿí ìÿâàëè äîëäóðàíäà äóñòêàì,
Ãàéüóäàí äöøìÿí õÿâàðèú éöðÿýè áèð ãàíäóðóð.
Ýþðìÿäè ùå÷ êèìñÿ ìóí òÿê ñèìòÿí, ìÿùáóáè-øóõ,
Êàêèëè çÿððèíö òàúè äÿõè íóð ÿôøàíäóðóð.
Éåðäÿ ÿêñè-÷ÿðõè-ïöð êþâêÿáäèð îëìóø àøèêàð,
“Íÿññè-ÿççèíÿñ-ñÿìàâÿò” àéÿòè-áöðùàíäóðóð.
Áåéëÿ ãèéìÿòëö úÿâàùèð õàíñû ìÿ’äÿíäÿí ÷ûõàð?
Êöí ôÿêàí ìöëêèí áàùà âåðñÿí, ùÿíóç ÿðçàíäóðóð.
Áó Õÿòàéè è÷äè àíäàí äÿð ÿçÿë áèð úöð’ÿ ìåé,
Òà ÿáÿä ùöøéàð îëìàç, ìÿñòè-úàâèäàíäóðóð.
***
Ýåòìÿ ñÿí, åøãèí êè, áèð ýÿíúè-íèùàí ÿëäÿí ýåäÿð,
Áèë êè, ñÿí ýåòñÿí éàíûìäàí, òÿíäÿ úàí ÿëäÿí ýåäÿð.
Ãàéèá îëäó ýöë éöçöí ÷åøìèìäÿí, åé ðóùè-ðÿâàí,
Ãîðõàðàì êè, ñöíáöëè-ÿíáÿðôÿøàí ÿëäÿí ýåäÿð.
Úàíäàí îëäóì, åé ïÿðèâÿø, ìþùíÿòèíäÿí òàíðè÷öí,
Ãûë òÿðÿùùöì êè, áó úèñìè-íàòÿâàí ÿëäÿí ýåäÿð.
Àùèì îäóíäàí êèì, îëäó éåðö ýþý çèðö çÿáÿð,
Åùòèéàò åò êè, çÿìèíö àñèìàí ÿëäÿí ýåäÿð.
84
Ìÿí éàìàí åòñÿì íåúÿ ñÿí éàõøûëûã ãûë, åé ÿçèç,
Íÿñíÿ ãàëìàç äöíéÿäÿ, éàõøû-éàìàí ÿëäÿí ýåäÿð.
Áàñìàäàí ùÿð éåðÿ êèì, áèð äÿì ãÿäÿì òóòìàç ãÿðàð,
Ìÿñêÿí åéëÿ ÷öí ìöøÿððÿôäèð, ìÿêàí ÿëäÿí ýåäÿð.
Áó Õÿòàéè, åé ñÿíÿì, áèð äÿì úàìàëûí ýþðìÿñÿ,
Òàãÿò åòìÿç äÿ êèì, îë ðóùè-ðÿâàí ÿëäÿí ýåäÿð.
***
Îë êèìñÿ êèì, áó äöíéÿâö öãáàäÿ øàùäèð,
Ùÿì ÿíáèéàëÿð öñòÿ óëó ïàäøàùäèð.
Òÿ’ðèô åäöá ñèôàòèíè, øèðèì äåäè õóäà,
Áó äîüðó ñþçÿ èíñö ìÿëàéèê ýöâàùäèð.
Ùÿì áÿùðö êàíö êóùè-âèëàéÿòäèð îë ßëè,
Äöøìÿí àíûí ãàòûíäà ãàìó áÿðýè-êàùäèð.
Îëìàç ãÿíèì Ãÿíáÿðèíÿ áÿáðö ÿæäÿùà,
×öí ùÿìäÿìè îë øàùè-úÿùàíûí èëàùäèð.
Ùÿð êèì àíû ñåâèðñÿ, Éÿçèääÿí íÿ ôèêðè âàð?
×öí ãóëëàðûíà õþâôö õÿòÿðäÿí ïÿíàùäèð.
Îë ìÿ’äÿíè-âèëàéÿò àíûí àñèòàíèäèð
Êèì, åøèýèíäÿ èíñö ìÿëÿê äàäõàùäèð.
Ýÿð áöðúö-ÿðøèí öñòÿ ìÿëÿê àíû ñåâìÿñÿ,
Ùàðóò òÿê ìÿãàìû àíûí ãÿ’ðè-÷àùäèð.
Áöðúèíäÿ þâëèéàëàðèí îë, ôèëìÿñÿë, òàìàì
Êþâêÿá è÷èíäÿ íèñáÿòè õóðøèäö ìàùäèð.
Ìÿùøÿð ýöíöíäÿ ëöòôèí óìàð äÿñòýèð îëà,
Ìèñêèí Õÿòàéèéè-õÿñòÿéÿ êèì, ïöðýöíàùäèð.
85
***
Êóéèí ñÿíèí êè, ðþâçåéè-äàðöññÿëàìäèð,
Ìåùðàá ãàøëàðûí àíà, ÷åøìèí èìàìäèð.
Ùè÷ áèëìÿçÿì áó äöíéàäà ÿééàìè-ðóçèýàð,
Ðóé èëÿ çöëôèíèç ìàíà ñöáù èëÿ øàìäèð.
Áÿäíàì ãûëìà êþíëöìè, àøèã äåéèá, ùÿñóä,
Àëÿìäÿ åøã àäû áåéëÿ íèê íàìäèð.
Éàð ìÿúëèñèíäÿ áàäÿâö úàì èñòÿìÿí ìöäàì
Êèì, ýÿðäÿíè ñöðàùè, àíûí ëÿ’ëè úàìäèð.
Ìÿí’ åéëÿìÿ Õÿòàéè êÿëàìèíè, åé ðÿãèá,
Áàõ äÿôòÿðèíÿ: ñþçëÿðè íÿçìö íèçàìäèð.
***
Ýþýäÿêè ìàùèí ëèãàñû äóñò äèäàðûíäàäûð,
Àôèòàáûí éöçè îë õóðøèä ðöõñàðûíäàäûð.
Âÿñë öìèäèíÿ ýÿçÿð ìèñêèí êþíöë, îëìàç ùÿëàê,
Éîõñà ÷îõ ùèúðàí áÿëàñû ÷åøìè-áèìàðûíäàäûð?
Àùó òÿê àøèãëÿðèí êþíëöí íå÷öí ñåéä åòìÿñöí,
Îë ãÿäÿð êèðïèê îõó êèì, ÷åøìè-õóíõàðûíäàäûð.
Àãèáÿò òóôàí ãîïàð, áèð ýöí úàùàíû ãÿðã åäÿð,
Ñåéëè-áàðàí êèì, áó àøèã ÷åøìè-õóíáàðûíäàäûð.
Áó Õÿòàéè øå’ðèíÿ ìöíêèð íÿäÿíñÿí, çàùèäà?
Àòÿøè-åøãèí íèøàíû îäëó ýþôòàðûíäàäûð.
***
Èøèì åøãèíäÿ ôÿðéàä åéëÿìÿêäèð,
Âöñàëûí âÿ’äÿñèí éàä åéëÿìÿêäèð.
86
Õÿðàá åòäè äåìÿí åøãèí êþíöëíè,
Áÿñ îë âèðàíû àáàä åéëÿìÿêäèð.
Áó êþíëöì àäÿòè ùÿð øÿá üÿìèíäÿ
Ôÿüàíö àù áöíéàä åéëÿìÿêäèð.
Âåðöðìÿí üÿì äèëÿ öììèäè-âÿñëèí,
Áó ðÿñì èëÿí àíû øàä åéëÿìÿêäèð.
Õÿòàéè ãóëëóüûí ìÿãáóë ãûëñàí,
Áó ýöí éöç áÿíäÿ àçàä åéëÿìÿêäèð.
***
Ìÿíèì îë ñåâýè éàðûì ýÿëäè, õîøäóð.
ßëèìÿ îë íèýàðûì ýÿëäè, õîøäóð.
ßëèíäÿí èõòèéàðûí ýåòñÿ, ýåòñèí,
ßëèìÿ èõòèéàðûì ýÿëäè, õîøäóð.
Ñÿí îë ñÿùðàäÿ ÷öí ãóëè-áèéàáàí,
×ÿìÿíäÿ ýöë’öçàðûì ýÿëäè, õîøäóð.
Þë èìäè ãûø ýöíö ñÿðìà ÿëèíäÿí,
Ìÿíèì òàçÿ áàùàðûì ýÿëäè, õîøäóð.
Ñÿí åé Ñåééèä ßëè çöëìàò è÷èíäÿ
Áó ðþâøÿí ðóçèýàðûì ýÿëäè, õîøäóð.
Õÿòàéè, øöêð ãûë Àëëàùà äàèì,
Ýåäÿí ñÿáðö ãÿðàðûì ýÿëäè, õîøäóð.
***
Òÿàëà øàíÿùö ÿêáÿð, áó íÿ ùöñíè-äèëàðàäûð,
Úÿìàëûí ùóðèäÿí éåýðÿê, áîéóí òóáàäàí ÿ’ëàäûð.
87
Ýþçöì éöçöí ýþðÿð ùÿð äÿì, çÿùè íàçèð, çÿùè ìÿíçóð,
Êþíöë çöëôèí èëÿð ùÿð äÿì, ÿúÿá àøöôòÿ ñåâäàäûð.
Õþúÿñòÿ ãàìÿòèí ýþðäöì ñÿíèí, åé ñÿðâÿðè-õóáàí,
Áÿëàäàí äèë õèëàñ îëìàç, ÿúÿá ùöììÿòëö áàëàäûð.
ßýÿð úþâðö úÿôà ãûëñàí âÿ ýÿð ìåùðö âÿôà ãûëñàí,
Éîëóíäàí äþíìÿýèì éîõäóð êè, ùÿã áèíàâö äàíàäûð.
Õÿòàéè õÿñòÿíèí âåðýèë ìóðàäûí, ùÿñáÿòÿí ëèëëàù
Êè, õàêè-àñèòàíûíäà èøè äàèì òÿìÿííàäûð.
***
Åé êþíöë, éàð âÿñëèíè ãîéìà êè, éàð ÿëäÿí ýåäÿð,
Ñÿí áó èøäÿ ãûëìà òÿãñèð, èõòèéàð ÿëäÿí ýåäÿð.
Éèë-äÿéèë, ñàÿòáÿñàÿò õîø êå÷èð ýöí éàð èëÿ,
Ùÿôòÿ-ùÿôòÿ, ýöíáÿýöí îë ðóçèýàð ÿëäÿí ýåäÿð.
Èøðÿòö çþâãö ñÿôàéÿ, åé êþíöë, øàä îë ìöäàì,
Åéø íèùàí îëóð, ýþðöíìÿç, àøèêàð ÿëäÿí ýåäÿð.
Àøèíàéè òÿðê åäöáÿí éàäÿ úàí âåðìÿ, êþíöë,
Éàä èëÿ áèëèø îëóíúà àøèíà ÿëäÿí ýåäÿð.
Åé Õÿòàéè, ãîéìà éàðûí äàìÿíèí ÿëäÿí ìöäàì,
Êèì êè, èøèí ñöñò äóòàð, ùÿð íÿ êè, âàð ÿëäÿí ýåäÿð.
***
Ëÿáëÿðèí éàäè èëÿ äèäÿëÿðèì ãàí äîëóäóð,
Àüëàìàãäàí ÿòÿýèì ëÿ’ë èëÿ ìÿðúàí äîëóäóð.
Ñÿðè-êóéèíäÿ íÿ üÿì, íàëÿ ãûëóðñà äèëö úàí,
Éöçö ýöë ýöëøÿí àðà áöëáöëè-õîøõàí äîëóäóð.
88
Ýÿð øèêàéÿò åäÿéèì ãàøû éàéû îõóäèí,
Ùÿð éàíà ñàíúûëà ñèíÿìäÿ áó ïåéêàí äîëóäóð.
Áóéè-çöëôèí ýÿòèðèð éàäèìÿ áàäè-ñÿùÿðè,
Úàíö äèë áàü÷àñûäà ìöøê èëÿ ðåéùàí äîëóäóð.
Åé Õÿòàéè, þçöíè õàê åäÿ ýþð ïàê îëàñàí,
Ìÿíëèê åòìÿ êè, úàùàí ÿùëèíÿ öðôàí äîëóäóð.
***
Áó ýöí ìÿí ìóíäà, éàðûì àíäà íåéëÿð?
Éöçè øþ’ëÿ íèýàðûì àíäà íåéëÿð?
Àïàðäû ÿãë èëÿ ñÿáðö ãÿðàðûì,
Ìÿíèì ñÿáðö ãÿðàðûì àíäà íåéëÿð?
Ãàòû ìöøòàã èäèì øèðèí ëÿáèíÿ,
Ýþçö ìÿñòö õóìàðûì àíäà íåéëÿð?
Âÿòÿíäÿí àéðû äöøäöì äàäö ôÿðéàä,
Ãÿðèáÿì, ãÿìýöñàðûì àíäà íåéëÿð?
Õÿòàéè, õÿñòÿ äöøäöì éàðäàí àéðû,
Òÿáèá èëÿ òèìàðûì àíäà íåéëÿð?
***
Äèëáÿðà, åøãèí ñÿíèí úèñìèìäÿ úàíûì úàíûäûð,
Âÿñëè-ðöõñàðûí õÿéàëû êþíëöìöí äÿðìàíûäûð.
Ôèðãÿòèí äþâðèíäÿ, äèëáÿð, õÿñòÿ úàíûì îëäó çàð,
Øÿðáÿòè-ëÿ’ëè-ëÿáèí áó äÿðäèìèí äÿðìàíûäûð.
Ìåùðö ãÿùðèíäÿí àíûí, àøöôòÿ êþíëöì, ãÿì éåìÿ,
Êèì, ìàíà úþâðö úÿôàñû ëöòô èëÿ åùñàíûäûð.
89
Çàùèäà, âåðìÿ íÿñèùÿò åøãè òÿðê åòýèë äåéö,
Àøèãèí, Àëëàù áèëöð êèì, ñåâýèñè ðÿùìàíûäûð.
Åé Õÿòàéè, úþâðö ãÿùðèíäÿí úàùàíûí èíúèìÿ,
Ùÿð íÿ êèì, áÿíäÿ éîëóíà ýÿëñÿ ùÿã ôÿðìàíûäûð.
***
Áàüäàø ãóðóá îòóðñà íèýàðûì, ôÿüàí ãîïàð,
Äóðñà-îòóðñà, ôèòíåéè-àõèðçàìàí ãîïàð.
Øèðâàí õÿëàéèãè õàìó Òÿáðèçÿ äàøûíà,
Ìöëêè-ßúÿì ñîðàð êè, ãèéàìÿò õà÷àí ãîïàð?
Éåòäöêúÿ òöêÿíèð ÿðÿáöí êóéè, ìÿñêÿíè,
Áàüäàä è÷èíäÿ ùÿð íåúÿ êèì, òöðêìàí ãîïàð.
×ûõñà ñàðàéäÿí áó úàùàí âàðèñèí äóòàð,
Áèð ìöðøèäè-òÿðèãÿò, ïèðö úÿâàí ãîïàð.
Ýþðìöøäö òà Õÿòàéè ÿçÿëäÿí éÿãèí ìóíè,
Íóùóí ÿëàìÿòè ýÿëöð, àíäàí òóôàí ãîïàð.
***
Áèëìÿí êè, éàð úþâðö úÿôà êèìäÿí þýðÿíöð?
Åøãèíäÿ áóíúà äÿðäö áÿëà êèìäÿí þýðÿíöð?
Àøèãëÿðèíÿ úþâðö ñèòÿìäèð èøè ìöäàì,
Áÿñ áèëìÿíÿì êè, ðÿñìè-âÿôà êèìäÿí þýðÿíöð?
Áó õÿñòÿíèí ãàïóíäà äóàäûð èøè ìöäàì,
Ñîð îë ýÿäàéÿ, ìóíúà äóà êèìäÿí þýðÿíöð?
Îë àé éöçèíè ýþðìÿýÿ éåð, ýþý áàùà äåäè,
Éàðÿá êè, áó ìÿòàÿ áàùà êèìäÿí þýðÿíöð?
90
Úàíà, Õÿòàéè äöíéàäÿ äÿðäèí ÷ÿêÿð ñÿíèí,
Êþíëöíÿ ñîð êè, ðÿñìè-âÿôà êèìäÿí þýðÿíöð?
***
Ïÿðòþâè-ùöñíèíäÿí, åé äèëáÿð, úàùàí ïöð íóð îëóð,
Áèíÿâàäûð êèì, âöñàëûíäàí ùÿáèáèí äóð îëóð.
Åé ïÿðèðó, ñÿí ìàíà ùÿðýèç íÿçÿð ãûëñàí áåíàç,
Ìöääÿè áó ãöññÿäÿí åéíöë-éÿãèí ðÿíúóð îëóð.
Çàùèäèí úþâðöíäÿ ýÿð âèðàí îëóðñà ìöëêè-äèë,
Üÿì äåýèë, úàíà, ÷ö âÿñëèíäÿí éåíÿ ìÿ’ìóð îëóð.
Ùöñíè äþâðöíäÿ áàõûí ùè÷ èëòèôàò åòìÿç ìàíà,
Êèì ýþðöáäöð ìþâñèìè-ýöë áàüáàí ìÿãäóð îëóð.
Òÿøíÿ äèëäèð áó Õÿòàéè, úàí âåðèáäèð ëÿ’ëèíÿ,
Íåúÿ êèì, ëÿ’ëèí ÿñÿëäèð, äèë îíà çÿíáóð îëóð.
***
Äîäàüûí ãÿíä èìèø, áàë àíäà íåéëÿð?
Íÿ íàçèê õÿòò èìèø, õàë àíäà íåéëÿð?
ßëèôÿ íèñáÿò åòäèì ãÿääè-äàëûí,
ßëèô öñòÿ ÿëèô, äàë àíäà íåéëÿð?
Çàùèäèí ýåéäèýè ñóôö ñÿãÿðëàò,
Ôÿãèðèí ýåéäöýè øàë àíäà íåéëÿð?
Êèìèí êèì ìàëû, ìöëêè, ýÿíúè ÷îõäóð,
Ýÿíúö ìöëê îëìàéàí ìàë àíäà íåéëÿð?
Õÿòàéè ãàë åâèíäÿ ùàëÿ éåòäè,
Áó áèð ùàë åâèäèð, ãàë àíäà íåéëÿð?
91
***
Äèëáÿðà, åøãè-ðöõöí äàèì áó úàí öñòöíäÿäèð,
Áèð ýöëÿ íèñáÿòäèð îë êèì, ýöëñòàí öñòöíäÿäèð.
Øîë ìöíÿââÿð ÷þùðÿíèí ãàòûíäà êÿìòÿð çÿððÿäèð,
Ýÿð÷è õóðøèäèí ìÿãàìè àôèòàá öñòöíäÿäèð.
Åøãèíÿ ñåéä îëàëû ùÿð äÿì áó úàíûì ãÿñäèíÿ
Ãàøö ýþçöí, äèëáÿðà, òèðö êàìàí öñòöíäÿäèð.
Ýÿð÷è äåðëÿð ìàùè-òàáàí íóð àëóð õóðøèääÿí,
Íóðè-ùöñíèí àôèòàáè êöí-ôÿêàí öñòöíäÿäèð.
Äþâëÿòè-âÿñëèí äèëÿð ìèñêèí Õÿòàéè ùÿð çàìàí,
Õàêè-ïàéèí òÿê ìÿãàìè àñèòàí öñòöíäÿäèð.
***
Äèëáÿðà, äèëäÿ ñÿíèí ìåùðè-ðöõöí úàí êèìèäèð,
Øÿðáÿòè-ëÿ’ëè-ëÿáèí äÿðäèìÿ äÿðìàí êèìèäèð.
Áàüè-ùöñíèíäÿ áîéóí ñÿðâè-õóðàìàí äåäèëÿð,
Çöëìÿò è÷èíäÿ ëÿáèí ÷åøìåéè-ùåéâàí êèìèäèð.
Òàêè ñÿíäÿí äöøÿëè àéðû, ÿéà ðóùè-ðÿâàí,
Ýþçöìöí éàøû ìÿíèì ãÿòðåéè-áàðàí êèìèäèð.
Ðóéö ìóéèí ýþðÿëè ôöðãÿòè-ùèúðàíäà íÿ üÿì,
Çöëôö ðóéèí, ñÿíÿìà, øÿì’è-øÿáèñòàí êèìèäèð.
Áó Õÿòàéè äöøÿëè ñþùáÿòè-âÿñëèíäÿí èðàü,
Áàüðû áöðéàí êèìèâö ýþçëÿðè ýèðéàí êèìèäèð.
***
Èêè àëÿìäÿ ñóëòàíäûð ãÿëÿíäÿð,
Ãÿäèìè êöôö èìàíäûð ãÿëÿíäÿð.
92
Ãÿëÿíäÿðäèð ùÿãèãÿò ñèððè-êþâíåéí,
ßìèðè-ùÿééè-ôÿðìàíäûð ãÿëÿíäÿð.
Ãÿëÿíäÿð Ìóñòàôàâö Ìóðòÿçàäûð,
Çÿùè úèñì èëÿ ùÿì úàíäûð ãÿëÿíäÿð.
Úàùàí è÷èíäÿ ñÿð òà ïà áöðÿùíÿ
Øÿùèí åøãèíÿ ãóðáàíäûð ãÿëÿíäÿð.
Ìöñàôèðëÿð êè, ìÿñòè-úàìè-ùÿãäèð,
Âöñàëè-øàùÿ ìåùìàíäûð ãÿëÿíäÿð.
Úÿùàíûí äàðèíè áóëäó ýÿäà áîø,
ßúàéèá ÿùëè-èìàíäûð ãÿëÿíäÿð.
Êå÷ èíäè, øþùðÿòè-àëÿì ýþðöíäè,
Ùåñàáà úöìëÿ åùñàíäûð ãÿëÿíäÿð.
Âèëàéÿò Êÿ’áÿñèí à÷äû Õÿòàéè,
Ãóëàìè-øàùè-ìÿðäàíäûð ãÿëÿíäÿð.
***
Ìÿíèì éîëóìäà éåêòàëÿð ýÿðÿêäèð,
Äèíè, èìàíû éÿüìàëÿð ýÿðÿêäèð.
Ìÿíèì òÿê ýþâùÿðè íàäàí íÿ áèëñöí,
Ìÿíè áèëìÿýÿ äàíàëàð ýÿðÿêäèð.
Íÿ áèëñöí ìÿíè ùÿð áèð áàøëû, ýþçëö,
Êþíöë ýþçöíäÿ áèíàëàð ýÿðÿêäèð.
Ìÿí îëìàí äÿýìÿ ôèêð èëÿí ìöéÿññÿð,
Ìÿíÿ áèð èíúÿ ñåâäàëÿð ýÿðÿêäèð.
Ìÿíÿì ñóëòàí Õÿòàéè Ùåéäÿð îüëó,
Ìÿíèì éîëóìäà ãîâüàëàð ýÿðÿêäèð.
93
***
Åé ìöñÿëìàíëàð, áó ýöí îë éàðè-ïöíùàí àéðûëûð,
Ó÷äó ðóùèì, ýåòäè ÿãëèì, ýþâäÿäÿí úàí àéðûëûð.
Àéðûëûð îë éàðè-ñÿðäàðûì, ýåäèð, ãîéìóø ìÿíè,
Ñÿä ùåçàðàí äàäö áèäàä áÿíäÿäÿí úàí àéðûëûð.
Åé êþíöë, ôÿðéàäö íàëÿ âÿãòèäèð, åéëÿ ôÿüàí,
Øèìäè øÿùðèíäÿí ñÿíèí îë øàùö ñóëòàí àéðûëûð.
Çàð ãûë áöëáöë êèìè, ÷àê åò éàõàíû ýöë êèìè,
Øîë ÿçÿëäÿí éàð, ùÿìäÿì, ÿùäö ïåéìàí àéðûëûð.
Ýþçëÿðèì, ùÿð äÿìäÿ ìþâú åéëÿ êè, ôèðãÿòäèð áó ýöí,
Òþê ñÿäÿôëÿð äöððèíè êèì, ýþâùÿðè-êàí àéðûëûð.
Äîñò âèäà åéëÿð ìÿíèìëÿí, àüëàðàì ìÿí çàð-çàð,
Ýþçëÿðèìäÿí ùÿð çàìàí ýþð áÿùðè-öììàí àéðûëûð.
Åé Õÿòàéè, òàíðû ñîðñóí áó øèêÿñòÿ êþíëöìè,
Çÿðä îëóáäóð àðèçèí, àíäàí ìÿýÿð ãàí àéðûëûð?
***
Íÿ áóéóðñàí, øÿùà, ôÿðìàí ñÿíèíäèð.
Éîëóíäà úàíö áàø ãóðáàí ñÿíèíäèð.
Õÿòà ìÿíäÿí, ÿòà ñÿíäÿí, ÿéà äóñò,
Êè, ìöðâÿò êàíûñàí, åùñàí ñÿíèíäèð.
Ñóñàìûø ëÿáëÿðèí Õûçðû-çÿìàíÿ,
Ñóâàð, ýÿë ÷åøìåéè-ùåéâàí ñÿíèíäèð.
Ñÿâàð îë äþâëÿò àòûíû ùÿìèøÿ,
Ñÿàäÿò òîïóíà ÷þâêàí ñÿíèíäèð.
94
Ìÿëÿêëÿð ìöøòÿðèäèð ýöë éöçöíÿ,
Ñöð èìäè, åé ãÿìÿð, äþâðàí ñÿíèíäèð.
ßçÿëäÿí úàíûìû ãóðáàí âåðÿðäèì,
Ãÿáóë åéëÿ, øÿùà, ôÿðìàí ñÿíèíäèð.
Åøèýèíäÿ ãóëóíäóð áó Õÿòàéè,
Íÿçÿð ãûë ùàëûíà, ùåéðàí ñÿíèíäèð.
***
Àøèãèí àãèëÿ äàèì ñþçö äèâàíÿ ýÿëöð,
Àøèãèí äàèì àíûí÷öí ñþçö äèâàíÿ ýÿëöð.
Ðàéãàí ñàòìà, ñÿíÿì, Õûçðà äîäàüûí ñóéèíè,
Õûçð ÿýÿð èñòÿéÿ ñó, ÷åøìåéè-ùåéâàíÿ ýÿëöð.
ßñðèìèø õóíè-äèëèìäÿí ñÿíÿìèí õóíè ýþçè,
Ýÿð ñÿí èíàíìàç èñÿí ýþð êè, íÿ ìÿñòàíÿ ýÿëöð.
Ýàùö áèýàù ìàíà òþâáÿ âåðèð âàèçè-øÿùð,
Âàèçèí òþâáÿñè, øàùà, ìàíà ÿôñàíÿ ýÿëöð.
Àøèíàäûð áó Õÿòàéè ñþçö èìàí áèëÿíÿ,
Þçöíè áèëìÿéÿíÿ äåìÿ êè, áèýàíÿ ýÿëöð.
***
Õàíäàäûð îë áèìèñàëûí èáòèäàñè, õàíäàäûð?
Êèì áèëèð îë êöíòö êÿíçèí èíòÿùàñû õàíäàäûð?
Ýÿë áÿéàí åòýèë ñèôàòè-çàòèíè øÿðù åéëÿ êèì,
Ìÿí ñóàë åòäèì îíà åéíè-ëèãàñû õàíäàäûð?
Êÿíäö ëöòôèíäÿí éàðàòäû àëÿìèí ìþâúóäèíè,
Úöìëÿíèí ìÿãñóäè øàùäûð, èñòèâàñû õàíäàäûð?
95
ßðøö êöðñè, úÿííÿòö ùÿì íàðö òóáàâö øÿúÿð,
ßáðö áàäö ìàö òèí ÿñëè-øÿðàñû õàíäàäûð?
Ùÿð êèøè êèì çèêðè õÿòëÿí êþíëöíö åòìÿç úèëà,
Îë íÿ áèëñöí áèáÿñÿð åøãèí ñÿôàñû õàíäàäûð?
Õàòÿìè-òþâùèäè ùÿð êèì êþíëöíÿ ìåùð åòìÿäè,
Îë øÿùàäÿò øÿðùèíèí áèëìÿç ÿñàñû õàíäàäûð.
Ñÿí íèéàç åò, åé Õÿòàéè, êèìñÿ áèëìÿç ÷öí ñÿíè,
Ìÿíòèãèí èíøàñûíûí ùÿìäö ñÿíàñû õàíäàäûð.
***
Ýþðäöì éöçöíè, åé ñÿíÿì, áèëëàù êè, õîø úàíàíÿäèð,
Ìàíÿíäè éîõäóð ùöñíèíèí, ãèéìÿòëö áèð äöðäàíÿäèð.
Ïÿíäö íÿñèùÿò äóòìàäûí íåé÷öí êþíöë âåðäèí îíà,
Áèëëàù, úÿçàäûð, åé êþíöë, ùèúðàí îäóíà éàíÿäèð.
Éöçöí ÷ö ìàùè-áÿäðäèð, éÿëäàñû çöëôèíäèð ñÿíèí,
Àøèãëÿðè ìÿñò åéëÿéÿí ëÿ’ëè-ëÿáèí ïåéìàíÿäèð.
Éöç ýþñÿòÿðöáÿí àëÿìÿ íåé÷öí à÷ûðñàí âÿúùèíè?
Äèëáÿð éöçè ôèòíÿ äåýèë, ñîð, åé êþíöë, àéà íÿäèð?
Îë äèëáÿðèí ðöõñàðèíÿ âåðäè Õÿòàéè êþíëöíè,
Àù èëÿ òàá îëäó èøèì, îë øÿì’èíÿ ïÿðâàíÿäèð.
***
Êþíöë, øàä îë êè, úàíàí ýÿëäè, äåðëÿð.
Áó ìöðäÿ úèñìèíÿ úàí ýÿëäè, äåðëÿð.
Øèêàéÿò åéëÿìÿ ñÿí ùèúð ÿëèíäÿí,
Ñÿíèí äÿðäèíÿ äÿðìàí ýÿëäè, äåðëÿð.
96
Áó çöëìÿò úþâðèíè ÷îõ ÷ÿêäè áöëáöë,
Áàùàð èðäè, ýöëöñòàí ýÿëäè, äåðëÿð.
Ãàðûíúà áàüëàäû áåë õèäìÿòèíÿ,
ßñÿí éåëëÿð Ñöëåéìàí ýÿëäè, äåðëÿð.
Õÿòàéè, úàí ôÿäà äîñòóí éîëóíà,
Áó ýöí äîñò ñàíà ìåùìàí ýÿëäè, äåðëÿð.
***
Ùÿãèí íöñõÿëÿðèíäÿ áèð áÿéàí âàð:
Ìöãÿððÿð áèëöíèç êèì, ãàíÿ ãàí âàð.
Áàøûì ãóðáàí ñàíà, åé ìöðøèäè-ùÿãã,
Íå÷ÿ éöç ìÿí òÿêè úàíÿ ãûéàí âàð.
ßëèí âàð, ñÿí Éÿçèäè éàõøû ãûðäûí,
Úàùàíäàð îëàñàí òà êèì, úàùàí âàð.
Ùÿíóç øàù Ùåéäÿðèí ãàíû ãàëûáäûð,
Éÿçèäÿ áèð äÿõè êöëëè ãÿðàí âàð.
Ñàíà ìöíêèð äåðÿì, ýþðìÿçñÿí àíû,
Ýöíÿøäÿí ÿùëè-ùÿã ãàòíà ÿéàí âàð.
Ìÿíèì ùàëûì øàùà ÿðç åòìÿê è÷öí
Éåðè áàäè-ñÿáà ñÿí áèð çàìàí âàð.
Áó éîëà âàðìàü îëìàç ðÿùíöìàñûç,
Íåúÿ áèð îëàñàí êèì, ñþçÿ ãàí âàð.
Éÿãèí èõëàñ ýÿðÿê åøãèí éîëóíäà,
Ýåò, åé ìöíêèð ëÿèí, ñÿíäÿ ýöìàí âàð.
Þêöø õþâô åéëÿìÿí åøãèí éîëóíäà,
Ðÿôèãèì üàçèëÿðäÿí êàðèâàí âàð.
97
Ìöÿççèí ýåúÿ-ýöíäöç ÷àüûðûð ùåé:
– Èìàì ýÿëäè, íàìàçà äóð, îéàí, âàð.
Ñÿôÿð ãûë, äóð, îòóðìà, åé Õÿòàéè
Êè, øÿùðè-ßðäÿáèëäÿ õàíÿäàí âàð.
***
Ýÿë, åé àðèô, ñàíà ùÿð äÿì òÿâàôè-ùÿúúè-ÿêáÿðäèð
Êè, ãèáëÿ íóðè-ïåéüÿìáÿð, èìàìè íÿãäè-ùåéäÿðäèð.
ßëè îëäóð êè, úÿííÿòäÿ îëóáäóð ñàãèéè-êþâñÿð,
Áóäóð ñàãè, áóäóð úÿííÿò, øÿðàáû àáè-êþâñÿðäèð.
ßëèíäÿ áàäåéè-ýöëðÿíý è÷ÿð üàçèëÿðèí øàùè,
Íÿ ùàúÿò íÿãë è÷öí øÿêêÿð, ñþçöí ãÿíäè-ìöêÿððÿðäèð.
Øöúàÿò áó, âèëàéÿò áó, ìöðöââÿò áó, êÿðàìÿò áó,
ßëèíè ýþðìèéÿí ùàçèð Éÿçèäö ýÿáðö êàôÿðäèð.
Ùÿäèñè-âÿ’çè-Ãóð’àíäàí íÿ áóëäóí, ýÿë, ýÿë, åé çàùèä,
Êÿëàìûí èñìè Ãóð’àíäûð, ùÿäèñ Àëëàùö ÿêáÿðäèð.
Ñèðàòèí êþðïöñèí êå÷äèì, ÿìÿë ìèçàíèíè ÷ÿêäèì,
Áó éîëäàí àçàíûí, áèëëàù, ìÿãàìè íàðè-ìÿùøÿðäèð.
Õÿòàéèëÿ Õþòÿí ìöëêè øàùà ôÿòù îëäó ×èí áåëÿ
Êè, ìÿúëèñ íàôåéè-ìöøêèí ñÿðàñÿð ìöøêè-ÿíáÿðäèð.
ßéà ìåùðàá åäÿí äàøû, ùÿãèãÿò ìÿçùÿáèíäÿí êèì,
Íèýàðûí ýþçëÿðè, ãàøû ìàíà ìåùðàáö ìÿíáÿðäèð.
Áåùèøò èñòÿðñÿí, åé çàùèä, áèéà äÿð ìÿúëèñè-ðèíäàí,
Ùÿãèí äèäàðû, åé àøèã, íÿ úÿííàòÿ ìöéÿññÿðäèð.
ßýÿð íàçèðñÿí, åé òàëèá, ùÿãè èíñàíäà ýþð, ýåòìÿ,
Ìöáàðÿê õàúÿìèí âÿúùè ùÿãèí íóðèíäÿ ìÿçùÿðäèð.
Õÿòàéèíèí äåýèë ùÿããè øàùà ãóëàì äåéÿ áèëìÿý,
ßýÿð õèäìÿò ãÿáóë îëñà, àíûí ìþâëàñû Ãÿíáÿðäèð.
98
***
Íÿ õàúÿéÿì, íÿ äÿ ìàë ÿêñèéèìäèð,
Íÿ ñóëòàíÿì, íÿ õóä ãóë ÿñêèéèìäèð.
ßðÿíëÿð äöíéÿéÿ ìóðäàð äåìèøëÿð,
Íÿ ýÿðêÿñÿì, íÿ ìóðäàð ÿêñèéèìäèð.
Ìÿí ãöðàá äåýèëÿì, çàüû ýþçëÿéÿì,
Çèðà ìÿí áöëáöëÿì, ýöë ÿêñèéèìäèð.
Ñåéð åéëÿäèì òàìóíóí äþðä ýóøÿñèí,
Íÿ éàíàðàì, íÿ õóä íàð ÿêñèéèìäèð.
Øàù Õÿòàéèì, ùÿð øåéäÿí áèð íÿçÿð âàð,
Áèð éöçö íóðëó äèäàð ÿêñèéèìäèð.
***
Äàíåéè-õàëèí ýþðÿíäÿ ìöðüè-äèë ïÿðâàç åäÿð,
Ãåéá èêÿí îë äÿìäÿ ÿñðàðè-ìÿàíè áàç åäÿð.
Äàñòàíè-ùöñíèíè, åé äóñò, äÿð ôÿñëè-áàùàð
Ýóøåéè-ýöëøÿíäÿ áöëáöë ñöáùäÿì àüàç åäÿð.
Ýþðìÿäè áèð ýÿç ýöíàù îë øàùè-õóáàí àù êèì,
Þýðÿíèáäèð êèì, ìàíà ùÿð ëÿùçÿ éöç ìèí íàç åäÿð.
Åé êþíöë, ãàòëàí âöñàëûí èñòÿð èñÿí äàèìà
Ùÿð úÿôàëàð êèì, ñàíà øîë äèëáÿðè-òÿííàç åäÿð.
Åé Õÿòàéè, àôÿðèí ãûëìàã ýÿðÿê èäðàêûíà,
Áþéëÿ òÿð ñþçëÿð ìÿýÿð êèì, Ñÿ’äèéè-Øèðàç åäÿð.
***
Ìàíà úþâðö úÿôà ãûëìàã äåýèë, úàíàíÿëÿðäÿíäèð,
Éàìàí éîëäàøèëÿí éàð îëìà êè, íàäàíÿëÿðäÿíäèð.
99
Ìÿíèì òÿê àøèíàéè éàä ãûëäûí, åé òÿðÿùùöìñèç,
Ôÿëÿêäÿí ýþðìÿçÿì àíû, ãàìó áèýàíÿëÿðäÿíäèð.
Ôÿäàäûð áèë éÿãèí áèëëàù, éîëóíäà úàíè-øèðèíèì,
Úÿìàëûí øÿì’èíÿ ùÿð äÿì éàíàí ïÿðâàíÿëÿðäÿíäèð.
Õÿáÿð äóòìàç ùÿãèãÿòäÿí ðèéàéè çàùèäèí ôÿùìè,
Àíûí ôèêðè ÿúàéèá ãèññÿâö ÿôñàíÿëÿðäÿíäèð.
Õÿòàéè, íÿçìè-ÿø’àðèíÿ éöç ìèí àôÿðèí ýÿëñèí
Êè, àãèëëÿð õÿéàëûíäàí äåýèë, äèâàíÿëÿðäÿíäèð.
***
Úàùàíäà àøèãèí ÷îõ àäû âàðäûð
Êè, ùÿð áèðèñèíèí áèð äàäû âàðäûð.
Áó ýöí ñÿí Õîñðîâè-Øèðèí äÿùàíñàí,
Ñÿíèí òÿê Øèðèíèí Ôÿðùàäû âàðäûð.
Áó åøãèí þýöíÿ äþçìÿç äàüö äàø,
Éàâóç èòè êöëöíý ôóëàäû âàðäûð.
Ùÿð èøè åøãèëÿ äóòýèë úàùàíäà
Êè, åøãèëÿ îëàí áöíéàäû âàðäûð.
Íÿ éåðäÿ áèð ýóðö àùó îëóðñà,
Ìöãÿððÿðäèð, àíûí ñÿééàäû âàðäûð.
Úÿìèè-áÿíäÿíèí âàðäûð íèéàçû,
Ãàìó êþíöëëÿðèí ìóðàäû âàðäûð.
Óäà áèëìÿç ìóíó äþâðè-çÿìàíÿ
Êè, áèð îéíàéûúû íÿððàäû âàðäûð.
Çöùóð îëäó îéóí÷ó ðèíäö ãÿëëàø,
Âèëàéÿòäÿí àíûí èðøàäû âàðäûð.
100
Ñàüûíìàíûç, Õÿòàéè äÿðäèíè ñîð
Êè, ñþéëÿð ñþéëÿäèð óñòàäû âàðäûð.
***
ßç ãåéëö ãàëè-ìÿäðÿñÿ õîøäóð êè, îëñà äóð,
Åé äèë, ùÿçÿð ãûë îíäà êè, éîõäóð ñàíà ãöñóð.
Ìåéõàíÿ êöíúöí èñòÿ äåéèð ñàãèéè-ëÿòèô,
Þç âÿùäÿòèíäÿ îë êè, ÷ö Àëëàù èìèø üÿôóð.
ßôñàíÿ ñþçëö âàèçè ýþðñÿí, ìÿëàìÿò åò,
Òà õÿëã è÷èíäÿ åéëÿìÿéÿ ðàçèíè çöùóð.
Áîëñóí áó ìàëö ìöëê âÿ ýÿð ùè÷ áîëìàñóí,
Íåé÷öí êè, âÿñëè-éàðäèð àíúàã ìàíà çÿðóð.
Ñÿíäÿí Õÿòàéè ìåùðö âÿôà èëòèìàñ åäÿð,
Éàðÿá, ìóðàäû àøèãè-áè÷àðÿíèí áóäóð.
***
Áîéóí áèð ñÿðâè-ðÿ’íàäûð, ýöëè âàð,
Ñÿìÿí öçðÿ ïÿðèøàí êàêöëè âàð.
Íÿ íàçèêäèð úÿìàëûí ýöëøÿíè êèì,
Ýöëè-òÿð öçðÿ íàçèê ñöíáöëè âàð.
Íÿ ýöëøÿíäèð éöçöí êèì, ÷åâðÿñèíäÿ
Ùåçàðàí ÿíäÿëèáö áöëáöëè âàð.
Íåúÿ ìÿñòö õóìàð îëìàéà ÷åøìèí,
Þíöíäÿ ëÿáëÿðèí êèìè ìöëè âàð.
Èíàíìà çöëôè ÿùäèíÿ, Õÿòàéè,
Êèì, àíûí bèð áàøûâö ìèí äèëè âàð.
101
***
Àøèã îëäóð êèì, ñþçö úàíö äèëèëÿ éàð áèð.
Áèðäöðöð àøèã ÿçÿëäÿí, ñåâýèëè äèëäàð áèð.
ßùëè-åøãèí ìÿ’íèéè-çàòö ñèôàòè áèðäöðöð,
Àäÿìÿ ãûë ñÿúäÿ, çàùèä, ãûëìàýèë èíêàð áèð.
Úöìëÿíèí ùàëûí áèëÿí ñÿíñÿí, éåíÿ áèëäöðìèéÿí,
Äåìÿ ùÿð íàìÿùðÿìÿ ýÿð ãûëìàñà èãðàð áèð.
Îëìàäû áó ñèððÿ ìÿùðÿì ùÿð õÿñèñè-êÿúñöõÿí,
Äÿðäèìèí äÿðìàíû äîüðó éàð áèð, ÿòòàð áèð.
Ïèð áèðäèð, ñèðð áèð, èãðàð áèð, ýþôòàð áèð,
Èêèëèê ñûüìàç áó éîëäà, ñèðð èëÿ ñèðäàð áèð.
Ñÿí áèëöðñÿí áÿíäÿíèí ùàëûí, íÿ áèëñöí áèëìÿéÿí,
Áèðìèäèð, éà éöçìèäèð, éà ìèíìèäèð, áàçàð áèð.
Àòÿøè-åøãèí òóòóøäóðäó âöúóäèì øÿùðèíè,
Áàõûðàì êè, ùóð áèðäèð, íóð áèðäèð, íàð áèð.
Ñÿä ùåçàðàí çöëì åäèðñÿí, äþíìÿçÿì, äþíäÿðìÿçÿì,
Éöçöìè, éà ñþçöìè, éà ýþçöìè, üÿìõàð áèð.
Úàíÿ ìèííÿòäèð íÿ ýÿëñÿ, üÿì éåìÿí, øöêð åéëÿðÿì,
Úàíû âåðäèì, áàøû ãîéäóì, îëìóøàì áèìàð áèð.
Ìÿñòè-åøã åòäèí ìÿíè, Ìÿúíóí óìàíû íåéëÿðÿì,
Åé ñóñàìûø ãàíûìà, ùÿð ýþçëÿðè õóíõàð áèð.
Þìð áèðäèð, ýöí áó ýöíäöð, éåòñÿ äÿì, ñàÿò äåìÿç,
Áàãè îëìàç úàí áó òÿíäÿ, ôàíèäèð, ÿäâàð áèð.
Ùå÷ ýöíàùñûç áÿíäÿ îëìàç, ùå÷ õÿòàñûç êèìñÿ éîõ,
Ñÿí ýöíàùûí ýþðÿ ýþðýèë, ÿôâ åäÿí üÿôôàð áèð.
Áó äöêàí éöç ìèí äöêàíäûð, ùÿã äöêàíûäûð, âÿëè
Øÿðù áèðäèð, êàð áèðäèð, àñûëóðñàí äàð áèð.
102
Åé Õÿòàéè, ñÿí òÿâÿêêöë ùÿããÿ ãûëýèë, ÷ÿêìÿ üÿì,
Îí ñÿêêèç ìèí àëÿìÿ ùþêì åéëÿéÿí ñÿðäàð áèð.
***
Øÿì’è-ùöñíèí ÷þâðÿñèíäÿ úàíö äèë ïÿðâàíÿäèð,
Éàíìàéàí îë øÿì’ÿ ãàðøó áèõÿáÿð ïÿðâà íÿäèð?
Ãàøëàðûí ìåùðàáö éöçöí ìÿñúèäè-áåéòöë-ùÿðàì,
Ýþçëÿðèí ìåéõàíÿâö ëÿ’ëè-ëÿáèí ïåéìàíÿäèð.
Åé ìöñÿëìàíàí, ìÿíè åéá åòìÿíèç àøèã äåéèá
Êèì, ìÿíè âàëåù ãûëàí îë íÿðýèñè-ìÿñòàíÿäèð.
Äèëáÿðèí âÿñëèíäÿí àéðó áó äèëè-ìÿùúóðè-ìÿí
Ôèêðö ÿíäóùö ôÿðàãö äÿðä èëÿ ùÿìõàíÿäèð.
Åé Õÿòàéè, ÿùëè-òþâùèäèí ãàòûíäà áèëìèø îë,
Âàèçèí áèùóäÿ ýþôòàðû ãàìó ÿôñàíÿäèð.
***
Ñÿíñèçèí êþíëöì, øÿùà, áèð êöëáåéè-âèðàíÿäèð,
Êèìñÿéÿ ÿðç åòìÿçÿì êèì, áèð éûõûëìûø õàíÿäèð.
Úàíÿ úàí åòäèì éÿãèí èëÿ ÿçÿëäÿí ùÿã áèëöð,
Úàíûìûí úàíû ìÿíèì øîë äèëáÿðè-úàíàíÿäèð.
Ýåòäè þìðöì, ùè÷ äèíëÿíìÿí âöñàëèíäÿí àíûí,
Øîë ìÿùè-íàìåùðèáàíûí ìåéëè ÷öí ùèúðàíÿäèð.
Ùÿð ýåúÿ òà ñöáù ùöñíèí øÿì’èíÿ ïÿðâàíÿ òÿê
Úöìëÿ àëÿìëÿð ôÿüàíûìäàí òóòóá éàíÿäèð.
Åé Õÿòàéè, ñÿí éÿãèí áèë êèì, áó ôàíè äöíéàäà
Áèâÿôàëÿðäÿí ìÿùÿááÿò èñòÿéÿí äèâàíÿäèð.
103
***
Áèð ãÿòðåéè-ÿðÿã êè, éöçöíäÿí íèñàð îëóð,
Ñÿùíè-çÿìèí áÿùàðö ýöëö ëàëÿçàð îëóð.
Òà øàíÿ ãûëäû çöëôèíè ìÿøøàòåéè-ÿçÿë,
Òàáèíäÿí à÷ûëûð êè, úàùàí ìöøêáàð îëóð.
Ðÿ’íà ãÿäèí êè, ñÿðâè-ñÿùèäèð ìöãàáèëè,
Éàðÿá, ìöíàñèáè íÿ ñÿáÿáäÿí ÷èíàð îëóð?
Éàðûí, Õÿòàéè, êóéèíÿ úàí âåð áåñèäãè-äèë,
Éàðûì äåéÿí ñàíà õà÷àí ÿüéàðÿ éàð îëóð.
***
Îë ýåäÿí éàðûììûäûð, éà èõòèéàðûìäûð ýåäèð?
Áèëìÿçÿì úàíûììûäûð, éà ñåâýè éàðûìäûð ýåäèð.
Òÿíäÿ úàíûì ãàëìàäû, àíûíëà îëìóøäóð ðÿâàí,
Îë ìÿíèì ðóùè-ðÿâàíûì, éà íèýàðûìäûð ýåäèð?
Úàíûì àíäàí àéðó òÿíäÿ áèð äÿì ÿýëÿíìÿç ìÿíèì,
Üÿì ìÿíè åéëÿð ùÿëàê, îë üÿìêöñàðûìäûð ýåäèð.
Ãàëìàäû ùå÷ êàðö áàðè áó Õÿòàéè õÿñòÿíèí,
Àíûí èëÿ êàðö áàðûì, ùÿð÷è âàðûìäûð ýåäèð.
***
Éàíäûì åøãèíäÿí, ÿéà ýöë éöçëö äèëäàð, öøòÿ ýþð!
Ñÿíñèçèí àëÿìäÿ ýÿçìÿê îëäó äöøâàð, öøòÿ ýþð!
Ñèíÿìèí ñóçèíäÿí, åé äèëáÿð, éàíûð ÿðø èëÿ ôÿðø,
Àüëàðàì áöëáöë êèìè áèâÿñëè-ýöëçàð, öøòÿ ýþð!
104
Ëàëÿ òÿê áÿíçèì ñàðàëìûøäûð ôÿðàãèíäÿí ñÿíèí,
Îëìóøàì äèëõÿñòÿâö ìÿúðóùö áèìàð, öøòÿ ýþð!
ßùäö ïåéìàíûíû ìÿíäÿí, åé ïÿðè, ñûíäûðìàýèë
Êèì, ìàíà çöëì åéëÿìèøäèð úþâðè-ÿüéàð, öøòÿ ýþð!
Áó Õÿòàéè øîë áöòè-òÿðñà úÿìàëûí ýþðýÿúèí
Ðàùèáè-äåéð îëäóâö áàüëàäû çöííàð, öøòÿ ýþð!
***
Ïÿðèøàí çöëôè-ìöøêèíèí ýöëè-õÿíäàíÿ äöøìöøäöð,
Óúóíäàí äöðëö ñåâäàëÿð õÿòè-ðåéùàíÿ äöøìöøäöð.
Ìÿýÿð õóðøèä èìèø ùöñíèí êè, ãûëäû àëÿìè ðþâøÿí
Êèì, îë ðÿõøÿíäÿ ÿíâàðè ìÿùè-òàáàíÿ äöøìöøäöð.
Ãàøûí éàéûíû ãóðìóøñàí áèçÿ ÿç üÿìçÿ ùÿð ñàÿò,
ßéà äèëáÿð, îíóí ñÿùìè, éÿãèí êèì, úàíÿ äöøìöøäöð.
Úÿìàëûí èøòèéàãûíäÿí åøèòìÿçñÿí ôÿüàíèìíè,
Âöñàëûí èôòèðàãûíäàí êþíöë ùèúðàíÿ äöøìöøäöð.
Õÿòàéè áÿíäÿéÿ ñàãè è÷èðìèø úàìè-ñÿùáàäÿí,
Ýþðöí, ìåéõàíÿ êöíúöíäÿ, ÿúÿá ìÿñòàíÿ äöøìöøäöð.
***
Åé êþíöë, ùÿðúàéè éàðè èõòèéàð åòìÿê íÿäèð?
Éàðè-ùÿðúàéè ñþçöíÿ å’òèáàð åòìÿê íÿäèð?
Ýöëè-õîøáó âàð èêÿí ÿëèì òèêàíÿ ñöðòìÿçÿì,
Êÿáêè-ðÿ’íà âàð èêÿí çàüè øèêàð åòìÿê íÿäèð?
Äÿýìÿ áèð úàùèë íèýàðûí úþâðèíè ÷ÿêìÿê íÿäÿí?
Êÿðð áèð íàêÿñ èëÿ ãþâëö ãÿðàð åòìÿê íÿäèð?
105
Àùó ýþçëö áèð ñÿíÿì àñëàíëàðû ñåéä åéëÿìèø,
Åé ìöñÿëìàíëàð, àùó øèðè øèêàð åòìÿê íÿäèð?
Åé Õÿòàéè, ñèððèíè ñÿí äÿýìÿ éåðäÿ ñþéëÿìÿ,
Ñèððè àøèã äÿýìÿ éåðäÿ àøèêàð åòìÿê íÿäèð?
***
Åé êþíöë, ùÿð ìÿ’íèñèç úàùèëè éàð åòìÿê íÿäèð?
Ìÿ’íèñèç úàùèë ñþçöíÿ å’òèáàð åòìÿê íÿäèð?
×öí àíûí ãþâëè õÿòàäûð, ùÿì ãÿðàðû áèâÿôà,
Åé êþíöë, íàÿùë èëÿ ãþâëö ãÿðàð åòìÿê íÿäèð?
ßùëè-ùÿããÿ úàí ôÿäà ãûë, úÿùë èëÿ îëìà ðÿôèã,
×öí ÿíàäèë âàð èêÿí çàüû øèêàð åòìÿê íÿäèð?
Õàíäà êèì, ùÿð ÿùëè-öðôàí ýþðñÿí, îëýèë õàêè-ïà,
Åé êþíöë, íàÿùë îëóá àíäàí êÿíàð åòìÿê íÿäèð?
Áèð íå÷ÿ ýöí éàð îëóá, áèð êèìñÿíèí ùàëûí äóéóá,
Ñîíðà àíûí ýèçëè ñèððèí àøèêàð åòìÿê íÿäèð?
Ùÿð êèì þç åéáè èëÿ ñöáùàíèíÿ äóòìóø éöçöí,
Êèìñÿíèí åéáèí à÷óáàí øÿðìñàð åòìÿê íÿäèð?
Åé Õÿòàéè, ãûë ôÿäà úàíûí âÿôàëó éàð è÷öí,
Ùÿð âÿôàñûç áèâÿôà êèìñÿíè éàð åòìÿê íÿäèð?
***
Åé ñÿíèí éöçöíÿ áàõäûã, ãóòëó îëäó ìàùèìèç,
Íÿ ÿúÿá ñóðÿò éàðàòäû ñöí’èëÿ Àëëàùèìèç.
×öí èðèøäèì éöçèíÿ, áóëäóì ñèðàòöë-ìöñòÿãèì,
Àáè-ùåéâàíÿ èðèøäè âàðäûüûíúà ðàùèìèç.
106
Äöí ñàüûíóð êèì êè, ýþðñÿ çöëôèíèí øÿáðÿíýèíè
Êèì, ãàðàéÿ áîéàéûáäûð àíè äóäè-àùèìèç.
Õûçðè-úàâèäàí ÿëèíäÿí è÷ìèøöç àáè-ùÿéàò,
Èñèéè-Ìÿðéÿì ãàòûíäà ãóðìóøóç õÿðýàùèìèç.
Êÿ’áåéè-âÿñëèíÿ âåðäèì úàíûìû, ãóðáàí äåäèì,
Ùàúû îëäóì, ãàí òþêÿðÿì, õàíû ãóðáàíýàùèìèç?
Ãàøëàðûí òàüèíè ýþðäöì, ãèáëÿýàùèì åéëÿäèì,
×öí ÿéàüûí òîïðàüûíäà îëäó ìÿíçèëýàùèìèç.
Áó Õÿòàéè Êÿ’áåéè-åøãèíÿ åùðàì áàüëàäû,
Îë ñààòäà ÿðøÿ ÷ûõäû çèêðè-èëëÿëëàùèìèç.
***
Ùÿñðÿòèíäÿí, äèëáÿðà, ãàëäû äó ÷åøìèì õàáñèç,
Åéëÿ êèì, éóëäóçëàð îëóð ýåúÿ ýþýäÿ õàáñèç.
Òà ñÿäÿô àüçûíäà éàðûí ýþðìöøÿì äöð äèøëÿðèí,
Åøã áÿùðèíäÿ êþíöë îë ìÿ’íèäÿí üÿðãàáñèç.
Çöëìÿòè-ùèúðàíäà ãàëäûì, áèð ìÿäÿä ãûë ùàëèìÿ,
Åé ïÿðèâÿø, ÷öíêè ðöõñàð èëÿ ñèç ìÿùòàáñèç.
ßùëè-ùÿã ãàïóíäàí þçýÿ ùå÷ éåðäÿ ãûëìàç ñöúóä,
Åé ñÿíÿì, ÷öí äàèìà àøèãëÿðÿ ìåùðàáñèç.
Áó Õÿòàéèíèí âöúóäè îëäó íóðèíäÿí çöùóð,
Èêè àëÿì çÿððÿäèð, õóðøèäè-àëÿìòàá ñèç.
***
Òà äöøöáìÿí åøãèíÿ ùèúðèíäÿ ìÿí çàðÿì ùÿíóç,
Äàìè-çöëôèí áÿíäèíÿ ìöðüè-ýèðèôòàðÿì ùÿíóç.
107
Òà êè ìÿí áöëáöë òÿêè ýöëçàðè-ùöñíèí ýþðìöøÿì,
Òà ÿáÿä òÿðê åéëÿìÿí, äÿð åøãè-ýöëçàðÿì ùÿíóç.
Øÿì’è-ðöõñàðèíè òà êèì, ýþðìöøÿì, åé ìÿùëóãà,
Ýþýäÿ éóëäóçëàð êèìè ùÿð ýåúÿ áèäàðÿì ùÿíóç.
Òà éöçöí ýþðäöì ñÿíèí ìÿí, åé òÿáèáè-äÿðäè-åøã,
Ñàíìà êèì, áóëäóì øÿôà, äÿðä èëÿ áèìàðÿì ùÿíóç.
Áó Õÿòàéè éàð èëÿí ãàëó áÿëàäÿí ãûëäû ÿùä,
Ùÿã áèëöð êèì, áÿð ñÿðè-àí ÿùäö èãðàðÿì ùÿíóç.
***
Áèç ÿçÿëäÿí òà ÿáÿä ìåéäàíÿ ýÿëìèøëÿðäÿíöç,
Øàùè-ìÿðäàí åøãèíÿ ìÿðäàíÿ ýÿëìèøëÿðäÿíöç.
Éàçìàüà ùÿãäÿí êÿëàìöëëàùè-íàòèã øÿðùèíè
Êèì, áÿéàíè-åëì èëÿí Ãóð’àíÿ ýÿëìèøëÿðäÿíöç.
Êàèíàòè ñóðÿòè-ðÿùìàíÿ òÿôñèð åòìÿýÿ
Ðóùè-ãöäñè ñóðÿòè ðÿùìàíÿ ýÿëìèøëÿðäÿíöç.
Áèð ìöÿíáÿð òöððÿíèí êöôðèíÿ “àìÿííà” äåéèá,
Ùÿããÿ òÿñëèì îëìóøóç, èìàíÿ ýÿëìèøëÿðäÿíöç.
Ñàãèéè-áàãè ÿëèíäÿí ìÿñò îëóá è÷ìÿêäÿéöç,
Íÿðýèñè-ìÿñòèí êèìè ìÿñòàíÿ ýÿëìèøëÿðäÿíöç.
Üåéáè-ìöòëÿãäÿí òÿìàøàéè-ðöõè-çèáà è÷öí
Áó øÿùàäÿò ìöëêèíÿ ñåéðàíÿ ýÿëìèøëÿðäÿíöç.
Åé Õÿòàéè, åéäè-ÿêáÿðäèð úÿìàëè äèëáÿðèí,
Áèç áó åéäè-ÿêáÿðÿ ãóðáàíÿ ýÿëìèøëÿðäÿíöç.
***
Äèëáÿðà, øÿìñöç-çöùàäûð øþ’ëåéè-ðöõñàðèíèç,
Àéÿòè-Òàùàâö Éàñèí ñóðÿòè-äèäàðèíèç.
108
Ãàìÿòèí òóáàäóðóð, Íóí âÿëãÿëÿìäèð ãàøëàðûí,
“Ùàçèùè-úÿííÿòö ÿäíèí” ëÿ’è-øÿêêÿðáàðèíèç.
Àéÿòè-Âÿëëåéë çöëôèí, ýþçëÿðèí “íÿ’ìöë-áÿñÿð”,
Ëåéê “Ñöáùàíÿëëÿçè ÿñðà” äóðóð ÿñðàðèíèç.
Ñóðåéè-Òÿ’âèç îõóðàì äÿìáÿäÿì èõëàñ èëÿ,
Òà êè ùöñíèíè áÿëàäÿí ñàõëàñóí úÿááàðèíèç.
“Ãöë-êÿôà áèëëàù” äóðóð çèêðè Õÿòàéè õÿñòÿíèí,
Ùÿã áèëöð êèì, “ñöììÿ âÿúùöëëàù”äèð äèäàðèíèç.
***
Ùàëè-äèëèìíè áÿíäÿäÿí îë éàðÿ ñþéëÿíèç,
Ùèúð îõó áàüðûìû íåúÿ áèð éàðÿ, ñþéëÿíèç.
ßùâàëûìû ñîðàðñà ìÿíèì îë úÿôàëû éàð,
Çàðö íÿçàðö õÿñòÿâö àâàðÿ ñþéëÿíèç.
Ýöëýöí éàíàüëàðûí üÿìö úþâðö úÿôàëàðè
Ãûëäû ùÿâàëÿ áàüðûìû éöç õàðÿ, ñþéëÿíèç.
×îõ ìþùíÿòö úÿôàñûíû ÷ÿêäèì, âÿôà õàíû?
Üÿì ùÿääÿí þòäö äèëáÿðè-üÿìõàðÿ ñþéëÿíèç.
Ñÿùðàéÿ ñàëäû àùóéè-÷åøìèí Õÿòàéèíè,
Îë áóéè-çöëôè íàôåéè-òàòàðÿ ñþéëÿíèç.
***
Ãÿáàéè-ôÿãðö ôÿíàäûð ãóìàøè-ôàõèðèìèç,
Üÿðèãè-áàäåéè-ñÿùáà ëèáàñè-çàùèðèìèç.
Ãàïûíäà íîëà ìÿùö ìåùðÿ áàø ÿýìÿç èñÿì,
Ôÿðàçè-êöíýöðåéè-ÿðøäèð, øÿùà éåðèìèç.
109
Õóäàéÿ øöêð, ÿúÿá ðàùÿòö ñÿôàìèç âàð,
Ïöð îëäó äóñò üÿìèíäÿí äÿðóíö çàùèðèìèç.
Üöáàðè-äÿùðè-äÿíèäÿí êÿäÿðïÿçèð îëìàç,
Èìàðÿò åéëÿäè ëöòôèí øèêÿñòÿ õàòèðèìèç.
Íîëà òþêÿðñÿì åøèýèíäÿ ÿøêè-õóíàëóä,
Õÿòàéè, ñèìö çÿðÿ ìåéë åäÿð ÿêàáèðèìèç.
***
Þâëèéàäàí ùàñèë åòäèê åøã èëÿ ñåâäàéè áèç,
Çàùèäÿ âåðäèê àíóí÷öí çþùä èëÿ òÿãâàéè áèç.
Äåäèëÿð êè, éåäè òàìó çöëìÿòèí ùèúðàíèäèð,
Þëìÿäÿí þíäÿí úÿùàíäà ÷ÿêäèê îë üþâüàéè áèç.
Äåäèëÿð êè, ñÿêèç ó÷ìàã ñèðð îëóáäóð çàùèäÿ,
Ïÿðäÿñèç íóð àíäà ýþðäöê úÿííÿòöë-ìÿ’âàéè áèç.
Úÿííÿò åëèíäÿí è÷ÿðè áèð ÿúàéèá ìöëê âàð,
Áèùèúàá îë åëäÿ ýþðäöê ïèðèì, îë ùÿìòàéè áèç.
Úàíö úàíàí áèëìèøèäèê êöôðö äèíè áèÿäÿá,
Ãÿ’ðåéè-öììàíÿ äàëäûã, êå÷äèê îë äÿðéàéè áèç.
Íå÷ÿëÿð òàëèá îëóáäóð áó ùöìà êþëýÿñèíÿ,
×èí åëèíäÿí ñåéð åäÿðêÿí áóëäóã îë äÿðéàéè áèç.
Åé Õÿòàéè, äåäè òóáà ïèðèìèí éåý áîéóíà,
Ùåéäÿðèí éöçöíäÿ ýþðäöê îë ýöëè-ðÿ’íàéè áèç.
***
Ñÿíñÿí ùÿìèøÿ ñóðÿòö ìÿ’íèäÿ øàùèìèç,
Áèëýèë éÿãèí êè, àðàäà ùÿãäèð ýöâàùèìèç.
110
Åé õóáëàðûí ýöçèäÿñè, ðþâøÿí éöçöí êèìè
Íîëà ÿýÿð ñÿôèä îëà áÿõòè-ñèéàùèìèç.
Âÿñëèíäÿí àéðó ìþùíÿòö ùèúðàí è÷èíäÿ ìÿí,
ßôëàêÿ äöøäö üöëüöëåéè-ñóçè-àùèìèç.
Áèëëàù, èíàí, áó äîüðó ñþçö ÿýðè ñàíìà êèì,
Ëöòôöíäÿí þçýÿ äöíéàäÿ éîõäóð ïÿíàùèìèç.
Áÿíäÿ Õÿòàéè úàíûíû ñàíà ôÿäà ãûëóð,
Åé àôèòàá òÿë’ÿòö ñöí’è-èëàùèìèç.
***
Ñÿíñÿí úàùàí è÷èíäÿ áó ýöí ïàäøàùèìèç,
Ðóçè-ÿçÿëäÿ ùÿçðÿòèí îëäó ïÿíàùèìèç.
Úþâð åòìÿ ìÿí øèêÿñòÿ äèëö áèíÿâàéÿ êèì,
×öí ñÿíäÿí þçýÿ êèìñÿíÿ éîõ äàäõàùèìèç.
Ùÿð õàíäà êèì, ñöúóä åäÿðèñÿì áå å’òèãàä,
Ìåùðàáè-ãàøëàðûíäàäóðóð ãÿáëÿýàùèìèç.
Áèð ýöí òÿðÿùùöì åéëÿìÿäèí õàêñàðûíà,
Éàðÿá, íÿ ñàäèð îëäó ãàïóíäà ýöíàùèìèç?
Üÿìäÿí Õÿòàéè äÿðä èëÿí èíúÿëäè ÷öí ùèëàë,
Áèð ìàùäûð ýþðöíìÿäè îë ùöñíè ìàùèìèç.
***
Åé äîäàüûí øÿùäö øÿêêÿðäèð, ñèéÿù õàëûí ìÿýÿñ,
Îëìàñóí åøãèíäÿí àéðó òÿíäÿ úàíûì áèð íÿôÿñ.
Åé ïÿðè, ùÿð äÿì íèýÿùáàí ãàïóíà ùàúÿò äåýèë.
Êèì, éåòÿð êóéèíäÿ ùÿð øÿá íàëÿâö àùèì úÿðÿñ.
111
Íåéëÿðÿì åøãèíäÿí àéðó äöíéàíóí ëÿççàòèíè
Êèì, ùöçóðè-äèë üÿìè-ìåùðèí ìÿíèì êþíëöìäÿ áÿñ.
×öí ÿçÿëäÿí åøãèíèç úàíûìäà ùÿãäÿíäèð íÿñèá,
Ùÿã áèëöð êèì, òà ÿáÿä êþíëöìäÿ âàðäûð îë ùÿâÿñ.
Åé Õÿòàéè, üÿì éåìÿ, ùÿð ñþçäÿ øöêð åò õàëèãÿ,
×öí ñàíà ùÿð èøäÿ äàèì ùÿãäöðöð ôÿðéàäðÿñ.
***
Éàðû ýþðäöì áó ýöí õÿíäàí îòóðìóø,
Éàíàüû òàçÿ ýöë, ðåéùàí îòóðìóø.
Éöçèíÿ ãàðøó üþí÷ÿ ýöëäöýè÷öí
Ñÿùÿð àüçûíà ÷àëìûø ãàí îòóðìóø.
Ñÿíèíëÿ ùöñí è÷èíäÿ áÿùñ åäÿíëÿð,
Íåúÿ ïåøìàí îëóá ùåéðàí îòóðìóø.
Ñÿíèí ñèìèí çÿíÿõäàíûíà, åé äóñò,
Íÿ ùÿääèì âàð äåñÿì, äÿíäàí îòóðìóø.
Äîäàüûí ÷åâðÿñèíäÿ ãîøà õàëëàð,
Èêè çÿíýè îíà äÿðáàí îòóðìóø.
Ñÿíèí Ëåéëè úÿìàëûí ýþðìÿê è÷öí
Éîëóíäà Ìÿúíóíè-ùåéðàí îòóðìóø.
Õÿòàéèéÿ íÿçÿð ãûë ÷åøìèí èëÿí,
Ãàïóíäà ñöáùö øàì ýèðéàí îòóðìóø.
***
Ùÿã ëÿáèíäÿí üþí÷ÿíè ýöëøÿíäÿ õÿíäàí åéëÿìèø,
Ëåéê áó íàçèêëèê èëÿí àíû õàíäàí åéëÿìèø?
112
Ãàìÿòèíèí ýöë êèìè òÿðùèí ýþòöðìöø áàüáàí,
Áàüäà ÿêñèíäÿí àíûí ñÿðâè-õóðàìàí åéëÿìèø.
Äèâ îüóðëàìûøäû áèð çÿðäÿ äÿùàíûí íÿãøèíè,
Âàðìûø àíäàí õàòÿìè-ìþùðè-Ñöëåéìàí åéëÿìèø.
Çöëìÿòè-çöëôèíäÿ è÷ìèø ëÿáëÿðèí àáèíè Õûçð,
Ùåééè-áàãè áóëìóø, àäèí àáè-ùåéâàí åéëÿìèø.
Øàíÿäÿí ìÿøøàòÿ ñàëìûø áèð ñà÷ûí ãûëûí éåðÿ,
Ñÿðáÿñÿð õàêè-úÿùàíû ÿíáÿðÿôøàí åéëÿìèø.
Àðèçèí áàüûíäà áèð ìöðüè-ùÿðèì îëìóø Õÿëèë,
Îë ñÿáÿáäÿí ùÿãã àíà îäó ýöëöñòàí åéëÿìèø.
Áó Õÿòàéè ãàíûíû òþêìÿêäÿ èêÿí òþêìÿäèí,
Àíäà ùÿð ìöôòè êè, ìÿí’ åòìèø áÿñè ãàí åéëÿìèø.
***
Ìÿúëèñ ÿùëè ÷àõûð è÷ÿíäÿ äóòàð ÿëäÿ ÿéàü,
Ñàíàñàí áèð øÿì’äèð êèì, öñòÿ éàíûð áèð ÷ûðàü.
Ýöëøÿíè-ìÿúëèñäÿ áèð øóõ ïÿðèäèð, äèëðöáà,
Ñàíàñàí áèð ëàëÿäèð, áàüðûíäà àíûí äöðëö äàü.
Äóñòêàì îëñóí ùÿìèøÿ îë áåðÿüìè-äóñòàí,
Îëäó ìÿúëèñäÿ ìöøÿððÿô áóñÿ ñÿíäÿí ñîëó ñàü.
Ìöøêè-ÿíáÿð ìÿúìÿðèäèð, éîõñà úàìè-ìåéäöðöð,
Áóéè-õóáèíäÿí àíûí äàèì ìöÿòòÿðäèð äèìàü.
Ìåùð èëÿí éàðè êè, ýÿëìèøäèð çè ýöëøÿí éàäèýàð,
Áó Õÿòàéè õÿñòÿäèëäèð õàêè-îë ìÿùðóéè-áàü.
***
Îë ïÿðè ïåéêÿð ìàíà éàð îëìàäû, ùåéô îëäó, ùåéô!
Àëäû êþíëöìíè, âÿôàäàð îëìàäû, ùåéô îëäó, ùåéô!
113
Ñàõëàð èäèì ãÿùðèíè êþíëöìäÿ äàèì úàí êèìè,
Ñèððèìè ôàø åòäè, ÿñðàð îëìàäû, ùåéô îëäó, ùåéô!
Êèì êè, éöç ìèí ìÿêð èëÿ ãûëäû ìÿíè ñÿíäÿí úöäà,
Éöç áÿëàéÿ îë ýèðèôòàð îëìàäû, ùåéô îëäó, ùåéô!
Ôèðãÿòèí îäèíÿ éàíäûì, úàíö äèë îëäó êÿáàá,
Êèìñÿ ùàëûìäàí õÿáÿðäàð îëìàäû, ùåéô îëäó, ùåéô!
Åøã ÿëèíäÿí õÿñòÿ äöøäö áó Õÿòàéèíèí òÿíè,
Ëÿáëÿðèíäÿí áèðúÿ òèìàð îëìàäû, ùåéô îëäó, ùåéô!
***
Åé äåéÿí êèì, àãèëÿì, äèâàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
Êèì ãûëóð ëàôè-ùöíÿð, ìåéäàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
Ýÿð ßçèçè-Ìèñðè-åøã îëìàã äèëÿðñÿí, åé êþíöë,
Éóñèôè-Ìèñðè êèìè çèíäàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
Åé êþíöë, ëàô åòìÿ êèì, ìÿ’íèäÿ ëàô åäÿí êèøè
Ìÿ’ðèôÿò ìåéäàíûíà ìÿðäàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
Çàùèäà, âèðä åéëÿ äàèì çèêðö ôèêðè-ðóéè-äóñò,
ßùëè-èñëàìÿì äåéÿí èìàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
Àøèãÿì äåðñÿí, êþíöë, øÿðòè áóäóð àøèãëÿðèí;
Ùÿð íÿ êèì, úàíàíÿ ãûëñà, úàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
Åé äèë, îë øÿù ãàòèíÿ êÿíäóñè âÿñôèíäÿí àéûò
Êèì, ãóëóí ùÿð áèð ñþçö ñóëòàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
Àøèãÿì äåðñÿí, êþíöë, åøã àòÿøèíäÿí äþíìÿ êèì,
Øÿì’ îäèíÿ éàíìàüà ïÿðâàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
Êèì êè, ãÿðã îëìàã äèëÿð äÿð áÿùðè-åøãè-áèêÿíàð,
Êÿøòèñèç áó ëöúúåéè-öììàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
114
Åé Õÿòàéè, øå’ðèíè îë éàð èñòÿð äèíëÿéÿ,
Äèëðöáàëÿð ýóøèíÿ äöðäàíÿ õîø ýÿëìÿê ýÿðÿê!
***
Ôèðãÿòèí ÷ÿêäèì, íèýàðà, âÿñëè-ðöõñàðûí ýÿðÿê
Õÿñòÿùàëÿì, äèëáÿðà, ëÿ’ëè-øÿêÿðáàðûí ýÿðÿê.
Áàõìàíàì ýöë éöçèíÿ ùöñíèí âàð èêÿí, åé ïÿðè,
Íåéëÿðÿì ìÿí íÿðýèñè, îë ÷åøìè-áèìàðûí ýÿðÿê.
Áÿùðè-÷åøìèì àüëàìàãäàí ÿáð òÿê áàðàí òþêÿð,
Áó ïÿðèøàí êþíëöìÿ ëÿôçè-ýþùÿðáàðûí ýÿðÿê.
Ìöðüè-áàüè-åøãñÿí, ÿáñÿì îòóðìà, úàí ãóøó,
Äèëáÿðèí êóéèíäÿ äàèì íàëåéè-çàðûí ýÿðÿê.
Åé Õÿòàéè, ýöëøÿíÿ âàð, õàêè-ïàéèí ýþð àíûí,
Ýÿð ñàíà îë àùó ýþçëö, ìöøêáó éàðûí ýÿðÿê.
***
Éàçìûøàì áó ðöã’ÿíè, îë éàðÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
Çàð ÿùâàëûì ìÿíèì äèëäàðÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
Ëÿ’ëèíèçäÿí úàìè-ìåé áèð êèìñÿéÿ âåðìÿê íÿäÿí?
Ëÿáëÿðèí øÿðáÿòëÿðè áèìàðÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
Ãàøëàðûí ìåùðàáèíÿ ÷îõ ñÿúäåéè-øöêð åéëÿðÿì,
Øåéõ Ñÿí’àí òÿê ìÿíè çöííàðÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
×öí òÿúÿëëà íóðèíè ýþðìÿê òÿìÿííà åéëÿðÿì,
Øèìäè Ìÿíñóðÿì, ìÿíè áèð äàðÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
Åé Õÿòàéè, îíäàí þçýÿ êèìñÿéÿ éîõäóð öìèä,
Íàëåéè-çàðûì ìÿíèì îë éàðÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
115
***
Ìÿí ýþðìÿäèì çÿìàíÿäÿ ùöñíèí êÿìàëè òÿê,
Áó úàíÿ ìóíèñ îëìàäû êåùðèí õÿéàëè òÿê.
Çöëìàòè-ùèúð è÷èíäÿ áóëóíìàç ñóñóçëàðà,
Øîë ÷åøìåéè-äîäàüûíûí àáè-çöëàëè òÿê.
×åøìè àüàðäû íþù ôÿëÿêèí, ãÿääè îëäó õÿì,
Äþâðè-ãÿìÿðäÿ ýþðìÿäè ãàøûí ùèëàëè òÿê.
Ìèí éèë éàçàðñà êàòèáè-òÿãäèðè-ëÿìéÿçÿë,
Áèð ùÿðôö íþãòÿ éàçìàç àíûí õÿòòö õàëè òÿê.
Éóñèô úàùàíÿ ýÿëìÿäè éàð òÿê Õÿòàéèéÿ,
Éÿ’ãóáè-õÿñòÿ ÷ÿêìÿäè êþíëöì ìÿëàëè òÿê.
***
Òà õÿéàëè-àðèçèí ýÿëäè ýþçöìÿ õàá òÿê,
Ýåúÿëÿð ùÿð äÿì ýþçöìÿ ýþðöíöð ìÿùòàá òÿê.
Èõòèéàð èëÿí ìÿíèì äöøìÿç áó úàíûì åøãèíÿ,
Íåéëÿéèì, ÷ÿêäè õÿéàëè-çöëôèíèç ãöëëàá òÿê.
Ýÿð íàìàçûì ôþâò îëà, çàùèä, ìàíà òÿ’í åòìÿ êèì,
Éàð ãàøûäûð ìàíà ìÿñúèääÿêè ìåùðàá òÿê.
Îë çàìàíäàí áÿðëö êèì, ÷åøìèì éöçöíè ýþðìÿäè,
Éàø ýþçöìäÿí úàðè îëäó äÿìáÿäÿì ñåéëàá òÿê.
Éàðÿ ýÿð àëÿì íÿçÿð ãûëñà, Õÿòàéè, ãÿì éåìÿ,
Áàõìàã îëìàç éöçèíÿ õóðøèäè-àëÿìòàá òÿê.
***
Úàùàíäà ýþðìÿäèì çèáà ñÿíèí òÿê.
Áó àëÿì è÷ðÿ ùöñíàðà ñÿíèí òÿê.
116
Áó õóáëàð ýöëøÿíèíäÿ éîõäóðóð ùè÷
Éàíàüû áèð ýöëè-ùÿìðà ñÿíèí òÿê.
Áóëóíìàç, äîüðóñó, úàí áàüû è÷ðÿ
Ãÿäè ÷öí ñÿðâ õîø áàëà ñÿíèí òÿê.
×ö õóáëàð ÷îõäóðóð èíñàí è÷èíäÿ,
Ùå÷ îëìàç, åé ïÿðè, ðÿ’íà ñÿíèí òÿê.
Çÿìàíÿ øàèðèíäÿ ýþðìÿäèì ùè÷,
Õÿòàéè, áöëáöëè-ýóéà ñÿíèí òÿê.
***
Éöçöíäöð áó úàùàí è÷ðÿ ôÿëÿêäÿ ìàùè-òàáàí òÿê,
Áèòèáäèð ùöñí áàüûíäà áîéóí ñÿðâè-õóðàìàí òÿê.
Âöñàëûíà èðÿí, äåðëÿð, ùÿéàòè-úàâèäàí áóëäó,
Ñà÷ûí çöëìàòèíèí è÷ðÿ ëÿáèíäèð àáè-ùåéâàí òÿê.
Ìÿýÿð êèì, âÿùéè-ìöíçÿëäèð ãàøûíëà êèðïèýöí, çöëôöí,
Éöçöí þâðàãèíèí öñòÿ éàçûëìûø ñÿòðè-Ãóð’àí òÿê.
ßúÿáìè îëñà, åé äèëáÿð, âöúóäèì åøãèíÿ ìÿùêóì?
Îòóðìóø ùþêì åäÿð äàèì êþíöë òÿõòèíäÿ ñóëòàí òÿê.
Ìöøÿââÿø õàòèð îëìóøäóð Õÿòàéè õÿñòÿäèë äàèì
Ñÿíèí îë ýöë éöçöí öñòöíäÿêè çöëôè-ïÿðèøàí òÿê.
***
Òà âöúóäèì åøãèíèç éîëóíäà áîëìóøäóð ùÿëàê,
Àéàüûí òîçóíäàí àéðó îëäó úàíûì äÿðäíàê.
Òà îëà ùÿð äÿì ìÿíèì áàø öñòÿ ãàèì äþâëÿòèì,
Àñèòàíûíäà éàòóðìÿí äàèìà áÿð ðóéè-õàê.
117
Ùÿð íåúÿ úÿùä åòäèì, þëöì äàìÿíèíÿ éåòìÿäè,
Ïàéáóñèí ùÿñðÿòèíäÿí åéëÿðÿì éàõàìû ÷àê.
Õàëèñ îëäóì òà êè ìÿí ãàí éàø àõûòäûì äèäÿäÿí,
Éóìàéûíúà ãàí èëÿí îëóðìè ìÿðäöì éöçè ïàê?
Áèð ïÿðèíè ñåâäè áó ìèñêèí Õÿòàéè êþíëö êèì,
Åøãèíÿ ìÿôòóí îëóáäóð þç ñÿìÿê òà áÿð ñÿìàê.
***
Åé êè, åøãèíäÿí îëóáäóð úàíö äèë üÿìäÿí ùÿëàê,
Ñÿí íÿ ìÿçùÿðñÿí úàùàíäà, åé úÿìàëè-íóðè-ïàê?
Åé ïÿðè, åøãèíäÿ ìàíà ÷îõ úÿôàëÿð ãûëìà êèì,
Õÿñòÿâö ùåéðàíèíÿì, îëäóì üÿìèíäÿí äÿðäíàê.
Äàìÿíèíè ãîéìàíàì ÿëäÿí, ÿýÿð ÷ûõñà ðÿâàí,
Ýÿð÷è ùèúðàíûí ÿëè ãûëäû éÿõÿìíè ÷àê-÷àê.
Úöìëÿ àëÿì ýÿð ùÿñóä îëñà, éàíûìäà áèð úþâÿ,
Ñÿí ìÿíèìëÿ äóñò áîëñàí, úþâðè-äöøìÿíäÿí íÿ áàê?
Áÿíäÿíè ëöòôö êÿðÿì áèðëÿ íÿçÿðäÿí ñàëìàýèë,
Åé Õÿòàéèíèí ïÿíàùè, ëåéñÿ ôè ùöááè ñÿâàê.
***
Èñòÿìÿí úèñìèìäÿ úàí, îë äèëðöáà úàíûì ýÿðÿê.
Áèð äÿõè îë àé éöçèí ýþðñÿì êè, èìàíûì ýÿðÿê.
×îõ áÿëàâö äÿðäö üÿì ÷ÿêäèì éîëóíäà ñÿáð åäèá,
Äÿðäè-ùèúðàí ùÿääÿí þòäö, øèìäè äÿðìàíûì ýÿðÿê.
Äèë üÿìèí ñÿùðàñèíÿ ëÿ’ëèíäÿí èñòÿð ãÿòðÿ ñó,
Çöëìÿòè-ùèúðàíäà ãàëäûì, àáè-ùåéâàíûì ýÿðÿê.
118
Åé ôÿëÿê, ãûëäûí ìÿíè äèëáÿðäÿí àéðó íàòÿâàí,
Ìÿí ùÿâàäÿ çÿððÿéÿì, õóðøèäè-òàáàíûì ýÿðÿê.
Áó Õÿòàéè ãóëëóüà áàüëàíäû õèäìÿò ãóðøàüûí,
Îë ýþçöì íóðè ñÿíÿì, îë ñåâýèëè úàíûì ýÿðÿê.
***
Ùÿð êèìèí êèì, äÿðäè âàð, äÿðìàíÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê,
Ùÿð êèìèí êèì, äÿðäè éîõ, âèðàíÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
Ùÿð êèìèí úàíûíäà õóáëàð ùÿñðÿòè âàðäûð ìöäàì,
Äöíéÿäÿ àð åòìÿñöí, äèäàðÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.1
Äèíìÿéÿí, äèíäèðìÿéÿí ýèðìÿê ýÿðÿê þç êöíúèíÿ,
Ùÿð êèìèí ñåâäàñû âàð, ñåéðàíÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
Ùÿð êèì èãðàð ÿùëèäèð, éîõäóð íèçà’, ãîé äèíëÿñèí,
Ùÿð êèìèí äÿ’âèñè âàð, äèâàíÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
Áó Õÿòàéèäèð áó ýöí ìåéäàíäà çÿðáè-äÿñòèëÿí
Ùÿð êèìèí ñåâäàñû âàð, ìåéäàíÿ ýþíäÿðìÿê ýÿðÿê.
***
Êþíëöì ôÿðàã è÷èíäÿ úÿìàëûí äèëÿð ñÿíèí,
Áàõìàç ÷èíàðÿ, ãÿääè-øöìàëûí äèëÿð ñÿíèí.
Íþâ àéè ýþýäÿ, èñòÿð èñÿ õÿëã åéä è÷öí,
×åøìèì ùÿìèøÿ ãàøè-ùèëàëûí äèëÿð ñÿíèí,
Éàðÿá, çÿâàëûí îëìàñóí, åé àôèòàáè-ùöñí,
Àøèã úàùàíäà ùöñíè-úÿìàëûí äèëÿð ñÿíèí.
____________
1
Õÿòàéè “Äèâàí”ûíûí Âàòèêàí íöñõÿñèíäÿí ýþòöðöëìöø áó ãÿçÿëäÿ ùÿìèí ìèñðà
ãöñóðëóäóð, ãàôèéÿ ïîçóëóð. Äèäàðÿ ñþçöíöí éåðèíÿ úàíàíÿ, ìÿñòàíÿ âÿ áóíà áÿíçÿð
áèð ñþç éàçûëñà, ãàôèéÿ äöçÿëÿð.
119
Äöíéàäÿ ýÿð÷è îëìàäû âÿñëèí ìàíà íÿñèá,
Êþíëöì ýþçöìäÿ õåéëè-õÿéàëûí äèëÿð ñÿíèí.
Òà êèì, Õÿòàéè ýþðäö éöçöí, åé ìÿùè-Õþòÿí,
Ñÿùðàéè-äèëäÿ ÷åøìè-üÿçàëûí äèëÿð ñÿíèí.
***
Úàíà, üÿìèíäÿ ãèñìè úÿôàäûð Õÿòàéèíèí,
Ëåéêèí äèëèíäÿ ìåùðö âÿôàäûð Õÿòàéèíèí.
Ëÿ’ëèí ÿýÿð âåðöðñÿ äÿâà äÿðäìÿíäèíÿ,
Áèð áóñÿñèíÿ úàíû ôÿäàäûð Õÿòàéèíèí.
Ùÿð äÿì êè, õàêè-ïàéèíè äåð òóòèéàéè-÷åøì,
Ýèðéàí ýþçöíÿ åéíè-øÿôàäûð Õÿòàéèíèí.
Òà ýþðìöøÿì éöçöí ýöíÿøèí, åé ãÿìÿðëèãà,
Ùÿð äÿì äèëèíäÿ øÿìñöç-çöùàäûð Õÿòàéèíèí.
Êþíöë àëûá áÿùàñûíû âåðñÿí âöñàë àíà,
Ìöðâÿò ñÿíèí áó èøäÿ, ðèçàäûð Õÿòàéèíèí.
Òà àü éöçöíäÿ ÷èíè-ñà÷ûíäûð ìÿãàìè-äèë,
Èãëèìè-Ðóìö ×èíö Õÿòàäûð Õÿòàéèíèí.
Ýÿëäè Õÿòàéè ãàïóíà, âåðýèë ìóðàä àíà,
Ùöñíèí ùÿããèíÿ çèêðè äóàäûð Õÿòàéèíèí.
***
Òà íåúÿ õàá è÷èíäÿ õÿéàëûí ýþðöì ñÿíèí,
Âÿãòèäöðöð êè, øèìäè úÿìàëûí ýþðöì ñÿíèí.
Äÿðäè-ôÿðàã è÷èíäÿ ãàòû çàðÿì, åé ñÿíÿì,
Áèð ýöí îëà êè, ðóçè-âöñàëûí ýþðöì ñÿíèí.
120
Éåòäè êÿìàëÿ, åé üÿìè-ùèúðàí, úÿôàëÿðèí,
Øèìäè ìÿùÿëäöðöð êè, çÿâàëûí ýþðöì ñÿíèí.
Úàíûìíè åéäè-âÿñëèíÿ ãóðáàí åäèì ðÿâàí,
Áèð ýöí îëà êè, ãàøè-ùèëàëûí ýþðöì ñÿíèí.
Éàðÿá, Õÿòàéè ýþðìÿñöí îë ìþùíÿòö ôÿðàã,
Éåòöá âöñàëÿ, ðÿô’è-ìÿëàëûí ýþðöì ñÿíèí.
***
Òà êè, ñÿí åé üþí÷ÿ ëÿá, ëÿ’ëèíè õÿíäàí åéëÿäèí,
Äÿðäÿ ñàëäûí, ëàëÿ òÿê áàüðûì ãàðà ãàí åéëÿäèí.
Åøãèíèç ãûëäû ìöñÿõõÿð áó âöúóäèì øÿùðèíè,
Òà êè, ìåùðèíè êþíöë ìöëêèíäÿ ñóëòàí åéëÿäèí.
Êþíëöìÿ úÿì’ îëäó éöç ìèí äöðëö ñåâäàéè-ñèéàù,
Ýöë éöçöí öñòöíäÿ òà çöëôèí ïÿðèøàí åéëÿäèí.
Òà êè, ýöëøÿí ýÿøòèíÿ ÷ûõäûí, ÿéà ýöëðöõ ñÿíÿì,
Áàü÷à è÷èíäÿ áîéóí ñÿðâè-õóðàìàí åéëÿäèí.
Ãÿùðö úþâðöí ëöòô ãûëäû áó Õÿòàéè õÿñòÿéÿ,
Ìÿðùÿáà, õîø ýÿëäèí, åé úàí, ëöòôö åùñàí åéëÿäèí.
***
Îë ýöíÿø áèð çÿððÿäèð íóðè-úÿìàëûíäàí àíûí,
Óòàíûáäûð ñÿðâö ÿð’ÿð ãÿääö áàëûíäàí àíûí.
Îë çàìàíäàí áÿðëö êèì, éöçöí ýþðöáäöð ýþýäÿ ìàù,
Ýèçëÿíèáäèð éåíýè àé ãàøè-ùèëàëûíäàí àíûí.
Ýöë éàíàüûíäàí ãûçàðäû, äàèì îëäó øÿðìñàð,
Ðó ñèéÿùäèð ìöøêö ÿíáÿð õÿòòö õàëûíäàí àíûí.
121
Éåðäÿ áèð àé íóðóäóð, àëÿì àíà ùåéðàí îëóá,
Àéö ýöí áèð ëÿì’ÿäèð ùöñíè-êÿìàëûíäàí àíûí.
Áó Õÿòàéè õÿñòÿäèë êèì, äÿðäèíèí äÿðìàíû éîõ,
Áèð ìÿäÿä îëà ìÿýÿð êèì, çöëúÿëàëûíäàí àíûí.
***
Äèëáÿðà, ìàùèì ìÿíèì ôÿððöõ úÿìàëûíäûð ñÿíèí,
Ýöí äÿõè øîë òÿë’ÿòè-ôÿðõÿíäÿ ôàëûíäûð ñÿíèí.
Þçýÿ ýþçëÿð ýþýÿ áàõàð ýþðìÿê è÷öí ìàùè-íîâ,
Åéä è÷öí ìÿí áàõäûüûì ãàøè-ùèëàëûíäûð ñÿíèí.
Äèíëÿìÿí àùÿíýè-ãóìðè, áöëáöëèí ñþâòè êè âàð,
Ýóøè-äèëäÿ ùÿð äÿìàäÿì ãåéëö ãàëûíäûð ñÿíèí.
Ìóíúà äÿìäèð äèëáÿðèí ýþðäöí âöñàëûí, åé ðÿãèá,
×öí êÿìàëÿ éåòìÿäèí, èìäè çÿâàëûíäûð ñÿíèí.
Ñöðìÿýèë ìöëêè-Ñöëåéìàíäàí Õÿòàéè õÿñòÿíè,
×öíêè áèð ìóðè-çÿèôè-ïàéèìàëûíäûð ñÿíèí.
***
Ôèðãÿòèí ÷ÿêäèì, íèýàðà, øèìäè éàð îëìàçìûñàí?
Èõòèéàðûì ýåòäè ÿëäÿí, èõòèéàð îëìàçìûñàí?
Èíòèçàðûì ùÿääÿí þòäö, ùèúð èëÿí îëäóì ùÿëàê,
Üÿìëö êþíëöì ùàëèíÿ áèð üÿìýöñàð îëìàçìûñàí?
Äöøìÿäèì ñåâäà ÿëèíäÿí, áöëáöëè-úàí îëäó ëàë,
Âÿãòäèð ýöë ÷þùðÿí à÷ûá íîâáàùàð îëìàçìûñàí?
Ìóíúà ìþùíÿò ÷ÿêäèí, åé äèë, çöëìÿòè-ùèúðàí øÿáè,
Îë ìÿùèí âÿñëèíÿ éåòäèí, áÿõòèéàð îëìàçìûñàí?
122
Ýÿð ýöíàùûí ÷îõäóð, åé ìèñêèí Õÿòàéè, üÿì éåìÿ,
Ðÿùìÿòèíÿ õàëèãèí öììèäâàð îëìàçìûñàí?
***
Ýÿë åé äèëäÿð, òÿíèìäÿ úàí îëóáñàí,
Íÿ úàíûì, áÿëêÿ ùÿì úàíàí îëóáñàí.
Ùÿäèñè-Ìóñòàôàäûð “ÿêðÿìöç-çåéô”,
Êþíöë ìöëêèíäÿ õîø ìåùìàí îëóáñàí.
ßçÿëäÿí êþâêÿáè-ðÿõøàí èäèí ñÿí,
Áó äþâðàíäà ìÿùè-òàáàí îëóáñàí.
Êþíöë, òà ýöë éàíàüûí ýþðäöí àíûí,
Îõó êèì, áöëáöëè-õîøõàí îëóáñàí.
Õÿòàéè êþíëöí àëäûí õÿíäÿ áèðëÿí,
ßéà ýöë áÿðýè, ñÿí õÿíäàí îëóáñàí.
***
Ãàðøóäàí äöí ýÿëäèí, åé ñÿðâè-ðÿâàíûì, ñÿíìèäèí?
Çèíäÿ ãûëäóí óø áó úàíñûç úèñìö úàíûì, ñÿíìèäèí?
Äöí õÿéàë èëÿí ïÿðè òÿê ÿçì ãûëäûí ñóéè-ìÿí,
Áÿñ ðÿâàí êå÷äèí, ÿéà ðóùè-ðÿâàíûì, ñÿíìèäèí?
Ñèððèìè ïöíùàí åäÿðäèì õÿëãÿ, ÷öí ýþðäöì ñÿíè,
Õÿëãÿ ôàø îëäó ãàìó ñèððè-íèùàíûì, ñÿíìèäèí?
Ìóíúà åøãèí áàðè ÷ÿêäè áó Õÿòàéè úþâð èëÿí,
Ñîðìàäûí áèð ãàòëà ùàëûí, ïÿùëÿâàíûì, ñÿíìèäèí?
***
Éàð àéäûð: – Ýöí íÿäèð? Àéäûì: – Úÿìàëûíäûð ñÿíèí.
Àé äÿõè øîë òÿë’ÿòè-ôÿðõÿíäÿ ôàëûíäûð ñÿíèí.
123
Ðóçè-ìå’ðàúè-íÿáè âÿñëèí ýöíèäèð, åé ìÿëÿê,
Ãàáè-ãþâñåéè îë äó ÿáðóéè-ùèëàëûíäûð ñÿíèí.
Äèëáÿðèí âÿñëè-êÿìàëûí ÷îõ ýþðöáñÿí, åé ðÿãèá,
Åé êÿìàëÿ éåòìÿìèø, èìäè çÿâàëûíäûð ñÿíèí.
Àüçûìû òÿëõ åéëÿäè ùèúðèí, òÿêÿëëöì ãûë ìàíà,
Òóòèéè-øÿêêÿð øèêÿí øèðèí ìÿãàëûíäûð ñÿíèí.
Åé Ñöëåéìàíè-çÿìàíÿ, àøèãèí ñîð ùàëûíû
Êèì, ãàïóíäà ìóð íèñáÿò ïàéèìàëûíäûð ñÿíèí.
Àé éöçèíèí ñÿôùÿñèäèð àéÿòè-“ôÿòùöí ãÿðèá”,
Ùÿðôö íþãòÿ îë éöç öñòÿ õÿòòö õàëûíäûð ñÿíèí.
Äàíëà äåðëÿð äèäåéè-ìþ’ìèí ëèãàéè-ùÿã ýþðöð,
Áó Õÿòàéè õÿñòÿéÿ ðóçè-âöñàëûíäûð ñÿíèí.
***
Áÿøàðÿò êþíëöìÿ, øàù, ñÿíìè ýÿëäèí?
Áó ãóðó úèñìèìÿ úàíñÿíìè, ýÿëäèí?
Ìÿíè äÿðäëö ãîéóá ýåòäöí áó éåðäÿí,
Éåíÿ äÿðäëèéÿ äÿðìàíñÿíìè ýÿëäèí?
ßëèí ãàíëó, ýþçöí êèíëè, íÿ ùàëäûð?
Î øÿðäÿ1 ãàí åäöá àíäÿíìè ýÿëäèí?
Éóñèô øÿùðèíÿ ýÿëäèí Ìèñðäÿíìè?
Ùÿñÿí, Ùöñåéí, øÿùè-Êÿí’àíìè ýÿëäèí?
Áó ãóë áè÷àðÿéÿ øàù ñÿí éåòÿðñÿí,
À äþâëÿò åë÷èñè, øàùäÿíìè ýÿëäèí?
____________
1
Øÿðäÿ – øÿùðäÿ, øÿùÿðäÿ
124
***
Àãèáÿò, åé ìÿù, ìÿíè àëÿìäÿ ùåéðàí åéëÿäèí.
×åøìèìè ýèðéàí ãûëóá áàüðûìû áöðéàí åéëÿäèí.
Õàòèäèì ìÿúìó èêÿí àøöôòÿ ãûëäûí, åé ïÿðè,
Ñÿí àíû çöëôèí êèìè ÿìäÿí ïÿðèøàí åéëÿäèí.
Øîë ýöíÿø òÿê ùèúðäÿí, åé òèëáÿ êþíëöì, áîëäó êèì,
Ãþí÷ÿ òÿê áàøäàí-áàøà ÷àêè-ýèðèáàí åéëÿäèí.
Äèë àðà àøèãëèüèì ïöíùàí èêÿí, åé ïÿðè,
Õÿëã àðà ñÿí àíè éöç äèëëÿðäÿ äàñòàí åéëÿäèí.
Úþâðè-åøãèí, åé ùÿáèáèì, åéëÿ ùÿääÿí þòäö êèì,
Áó Õÿòàéè õÿñòÿéÿ ãàíûìíû àñàí åéëÿäèí.
***
Ìÿíè ÿôýàð åäÿí îë õÿòòö õàëûí
Áèêðäèð ÷åøìåéè-ëÿ’ëè-çöëàëûí.
Çè Õûçð àíû ýþðöáäöðñÿ Ìÿñèùà,
ßúàèá õÿëãè âàðäûð çöëúÿëàëûí.
Íÿ úàíñàí ñÿí, ìÿíèì úàíóìäàí àðòóõ,
Êþíöëäÿí ýåòìÿäè áèð äÿì õÿéàëûí.
Ìöãÿääÿðäèð ìàíà ðóçè-ÿçÿëäÿí
Äåéèì àëÿìäÿ äàèì âÿñôè-ùàëûí.
Õÿòàéèíèí äóàñûäûð äÿìàäÿì
Êè, éàðÿá, îëìàñóí ùÿðýèç çÿâàëûí.
***
Ñàòàøäû òà ìàíà ìÿñòàíÿ ÷åøìèí,
Éàçûáäûð àäûìû äàñòàíÿ ÷åøìèí.
125
Ìÿýÿð êàôèðäèð, îë ìåùðàá è÷èíäÿ
Îòóðìóø, ýÿëìÿç è÷1 èìàíÿ ÷åøìèí.
Ýåéèáäèð ãàðàíû çàùèä êèìè îë,
Ìåé è÷ìÿêäèð èøè ðèíäàíÿ ÷åøìèí.
È÷èáäèð ãàíèìè, äåðÿì, èíàíìàç,
Äåéèì ìÿí êèì, ñàíà èíàíÿ ÷åøìèí.
***
Õÿòö õàëûíäà çöëôöíäöð äÿëèëè ÿùëè-öðôàíûí
Êè, àíäàí àøèêàð îëäó áÿéàíè åëìè-Ãóð’àíûí.
Ýþòöðäöí ïÿðäÿ éöçöíäÿí, áåùÿìäóëëàù êè, åé äèëáÿð,
Ñÿíè ýþðäö, õÿúàëÿòäÿí ãàðàëäû éöçö øåéòàíûí.
Ðöõöí, éàðÿá, íÿ ýöëäöð êèì, ôÿüàíÿ äöøäö áöëáöëëÿð
Êè, øþâãöíäÿí àíûí ùÿð äÿì ùöçóðè âàð ýöëöñòàíûí.
ßéà ñóëòàíè-àäèë êèì, èøèì ñÿíñèç êå÷ÿð ìöøêèë,
Áóäóð ñÿíäÿí ìóðàäûì êèì, ýÿäàäÿí êÿñìÿ åùñàíûí.
Úÿíàáè-àñèòàíûíäà, äèðèüà, ãèéìÿòèì éîõäóð,
Âöñàëûí þçýÿëÿð ýþðäè, ìÿíè éàíäûðäû ùèúðàíûí.
Ãàø èëÿ êèïðèýèí, åéíèí íÿ ñåùðè-Ñàìèðèäèð êèì,
Îëàðèí ìÿêðö àëèíäÿí úàùàíû äóòäó äàñòàíûí?
Õÿòàéè, ÷åøìè-ìÿñòèíäÿí ùÿáèáèí åùòèðàç åéëÿ,
ßýÿð ãàíûí äþêÿð ùÿð äÿì êè, îëäóð úàíö úàíàíûí.
***
Ñöíáöëèíè àðèçèí äþâðèíäÿ ÿôøàí åéëÿäèí,
Õàòèðè-ìÿúìóèìè üÿìäÿí ïÿðèøàí åéëÿäèí.
____________
1
È÷ – “ùå÷” ñþçöíöí âÿçíÿ ýþðÿ ãûñà äåéèëìèø øÿêëèäèð.
126
Õîø ìÿãàìè-ÿ’çÿì îëìóøäóð áó êþíëöì ýóøÿñè,
Áèëìÿçÿì, éàðÿá, íÿäÿí úþâð èëÿ âèðàí åéëÿäèí?
Èñòÿð èäèì ñàéåéè-âÿñëèíäÿí, åé úàíäèíëÿíèì,
Öøòÿ çöëì åòäèí ìàíà, âÿñëèíè ùèúðàí åéëÿäèí.
×åøìè-ìÿñòèíäÿí ùåçàðàí ôèòíÿ ñàëäûí êþíëöìÿ,
Òöðêè-éÿüìà÷è êèìè, áèëëàù éöêöø ãàí åéëÿäèí.
Áó Õÿòàéèíèí ÷ûõàðäûíìû êþíöëäÿí, åé ùÿáèá,
Äå ìÿýÿð þçýÿëÿð èëÿí ÿùäö ïåéìàí åéëÿäèí?
***
Åé ñÿíÿì, éöçèíäÿ ìöøêèí çöëôèíè äàüûòìàýèë,
Áàüðûìûí éöç äàüû öñòÿ áèð äÿõè äàü åòìÿýèë.
Òà éöçèíè ýþðìöøÿì, äèâàíÿ îëäóì äÿðä èëÿ,
Çöëôèíèçäÿí þçýÿ äÿõè áîéíóìà áàü åòìÿýèë.
Øîë ãàðà éöçëö ðÿãèáè ãîéìà êóéèí ýåðäèíÿ,
Õÿñòÿ áöëáöë òÿê ìÿãàìèí ìÿíçèëè-çàü åòìÿýèë.
Åé ïÿðè, àøèãëÿðèí äèâàíÿ ãûëìà êþíëöíö,
Àøèãèí Ìÿúíóí ìèñàëè ìÿñêÿíèí äàü åòìÿýèë.
Åé Ìÿñèùà, áÿíäÿíè êóéèíäÿ éàä åò áèð íÿôÿñ,
Áó Õÿòàéèíèí éåðèí ùèúðèíäÿ òîïðàü åòìÿýèë.
***
Àùö âàâåéëà êèì, îë ýöëðöõ ïÿðè éàðûì äåýèë.
Ìÿí îíà éàð îëäóì, îë éàðè-âÿôàäàðûì äåýèë.
Ìÿí ñàíà áèð áÿíäÿéÿì, åé éàðè-äèëõàùûì ìÿíèì,
Áèëëàù, èãðàðûìäóðóð áó ñþçëÿð, èíêàðûì äåýèë.
127
Íàñåù àéäûð äöí ìàíà: – Òÿðê åéëÿ àíûí åøãèíè.
Âÿù íåäèì êèì, îë ìÿíèì ùÿìðàçè-ÿñðàðûì äåýèë.
Ñåâýèëè éàðûí âöñàëû õîøäóð, àììà íåéëÿéèì,
Ìþùíÿòè-ùèúðàí ýöíöíäÿ áèð ìÿäÿäêàðûì äåýèë.
Äèëáÿð àéäûð: – Åé Õÿòàéè, ìþùíÿòèìäÿí ÷ÿêìÿ üÿì,
Êèìäöðöð åøãèìäÿ îë, çàðö äèëÿôêàðûì äåýèë.
***
Åé ìÿëÿê, ùöñíèí ñÿíèí íóðè-õóäàäûð, áèëìèø îë.
Ñèäðÿäèð áîéóí, íÿ ñèäðÿ, ìöíòÿùàäûð, áèëìèø îë.
Ìÿí ñÿíèí äÿðäö üÿìèíäÿí èíúèìÿí, åé áèâÿôà,
Ùÿð íÿ úþâð åòñÿí ìàíà, åéíè-âÿôàäûð, áèëìèø îë.
Éîõäóðóð ÿøéà è÷èíäÿ êèìñÿíÿ ùÿãäÿí úöäà,
Úèëâÿ ãûëàí àëÿìÿ íóðè-õóäàäûð, áèëìèø îë.
Ýÿð÷è ÷îõ ýÿëäè ðèñàëÿò äþâðè-àäÿìäÿí áÿðö,
Õÿòìè úöìëÿ ÿíáèéàíûí Ìóñòàôàäûð, áèëìèø îë.
Ýÿð âÿôà ãûë áó Õÿòàéè áÿíäÿíÿ, éà ãûëìà êèì,
Ðóçè øÿá âèðäèì ñàíà çèêðö äóàäûð, áèëìèø îë.
***
Àõàí îë ñÿðâèí éàíûíäà ñó äåýèë, éàøûìäûð îë,
Àéàüûí àëòûíäàêû áàøìàã äåýèë, áàøûìäûð îë.
Òà õÿéàëûíëà ñÿíèí äÿô’è-ìÿëàë åéëÿð êþíöë,
Ýåòìÿñöí äèëäÿí êè, õîø ùÿìðàçö ñèðäàøûìäûð îë.
Ìÿí äåäèì êèì, ÷åøìö üÿìçÿí ñåùðè äóòäó àëÿìè,
Îíëàðûí ñÿðôèòíÿñè êèìäèð? Äåäè: – Ãàøûìäûð îë.
128
Ýþçöìöí éàøûí êè, ñàëäûì è÷äèýèì ñóäóð ìàíà,
Áàüðûìûí ãàíûí êè, ýþðäöì, àüóëó àøûìäûð îë.
Úàí ôÿäà ãûëäû Õÿòàéè, äåìÿäè îë áèâÿôà,
Ùåéô, êþ÷äö àøèãè-ñÿðáàçè-ãÿëëàøûìäûð îë.
***
Ðèøòÿäèð úèñìèì ìÿíèì, êèðïöêëÿðèí ñóçÿí ìèñàë,
Éàéëûüûí éàíûíà äóòàð íàòÿâàí êþíëöì ìèñàë.
Ýöë-ýöë îëäó àðèçèí øþâãöí ýþðöáÿí øÿì’è-äèë,
Äöøñÿ çöëôèí ÿêñè øîë ýöë éàüëûü öñòÿ äàë-äàë.
Äÿìáÿäÿì éàéëûü àðàñûíäà, ùÿáèáèì, ãàøëàðûí
Ñàíàñûí êèì, ýþðöíöð åë ýþçöíÿ ýþýäÿí ùèëàë.
Íàòÿâàí êþíëöì äöøÿð éàéëûü ìèñàë ÿëäÿí-ÿëÿ,
Òà ìÿýÿð ëÿ’ëè-ëÿáèíäÿí òàïûëà áÿð úàí âöñàë.
Ðÿùì ãûëýèë – éàéëûüûí ýþòöð éöçöíäÿí, åé ñÿíÿì,
Ãöññÿäÿí áîëìóø Õÿòàéè õÿñòÿäèë àøöôòÿùàë.
***
Êèì êè, ñÿðìÿñò îëóáàí àøèãè-äèäàð äåýèë,
Ñÿí îíà éàð äåìÿ, éàð äåýèë, éàð äåýèë.
Ðóçè-ìÿùøÿðäÿ äóòóá äàìÿíèíè ñàíêè äåðÿì:
“Áó äÿõè, åé ýþçÿëèì, äöíéåéè-ãÿääàð äåýèë”.
Çàùèä îë éöçèíè äèâàðÿ äóòóá ÿë ýþòöðöð,
Àøèãèí ìÿãñóäè äèäàð îëà, äèâàð äåýèë.
Øàùèìèí êþíëö áèëöð îë êè üÿíèäèð ùÿìèøÿ,
Ìöíêèð îëäóð êè, áó ñþçëÿðèìÿ èãðàð äåýèë.
129
Ëÿøêÿðèì, üàçèëÿðèì, ñóôèëÿðèì, ïèðëÿðèì,
Úàí èëÿ áàøû áó éîëäà ìàíà èíêàð äåýèë.
Ãûð Éåçèä èëÿ õÿâàðèúè, òöêÿò, ãàëìàéà ùå÷,
Íèøÿ êèì, Úÿ’ôÿðè ìÿçùÿáÿ òÿëÿáêàð äåýèë.
Åé Õÿòàéè, áó úàùàí ìöëêèíè ñÿí ãàëìàéà ýþð,
×öíêè ùå÷ êèìñÿéÿ ãàëìàäû, ñàíà éàð äåýèë.
***
Áó ÿçèëìèø úàíö äèëäÿí, àù, àù ÿêñöê äåýèë,
Ýåúÿ-ýöíäöç ìöòòÿñèë, äÿð ýàù-ýàù ÿêñöê äåýèë.
Áàøÿ ÷èçýèíñÿì, âÿëåéêèí üÿì äåýèëäèð, äèëáÿðèí
Îë ñÿàäÿò ÿùëèäèð, àíäàí êöëàù ÿêñöê äåýèë.
×ÿíýè àëäûì ìÿí áåêÿô, áèð äÿì ôÿðàüÿò áóëìàäûì,
Ùÿçðÿòèíäÿí õàëèãÿ ùå÷ ðóñèéàù ÿêñöê äåýèë.
Áàøûí öñòÿí ýåòìÿçÿì îíúà êè, úàíûì òÿíäÿäèð,
×ÿòðö õÿðýàùè-ùóìàéóí áàðèýàù ÿêñöê äåýèë.
×öí Õÿòàéè êþíëöíö âåðìÿç âÿôàñûç äèëáÿðÿ,
Ãóë îëàíà ñèäã èëÿ êèì ïàäøàù ÿêñöê äåýèë.
***
Ñöíáöëöí êöôðöíäÿí, åé øÿùçàäÿ, èìàí ìöíôÿèë.
Õÿòòè-ñÿáçèí ðþâíÿãèíäÿí áÿðýè-ðåéùàí ìöíôÿèë.
Çöëìÿòÿ íóð îëäó çöëôöí, àé éöçöíäÿí øÿðìñàð,
Ëÿáëÿðèí øþâãèíäÿí îë ëÿ’ëè-Áÿäÿõøàí ìöíôÿèë.
Ïÿðòþâè-ùöñíèí çèéàñûíäàí Ñöðÿééàäûð õÿúèë,
Ñóðÿòèí òàáûíäàí îë õóðøèäè-òàáàí ìöíôÿèë.
130
Åé ñÿáà, áèëëàù, äèëèìäÿí ñþéëÿ êèì, ÷îõ îëìàñóí
Ìàùòàá öñòöíäÿí îë çöëôè-ïÿðèøàí ìöíôÿèë.
Ãåéðÿòèíäÿí áèð íÿçÿð ôàíóñ éöçöí ýþñòÿðìÿäè,
Ìÿúëèñèíäÿ éàíäûðûð ÷öí øÿì’è-ïöíùàí ìöíôÿèë.
Îë çàìàí êèì, äèëáÿðèì áóñòàíÿ ýèðäè ñåéð è÷öí,
Ãàìÿòèíäÿí îëäó ùÿð ñÿðâè-õóðàìàí ìöíôÿèë.
Óø Õÿòàéè ñþçëÿðèíäÿí ÿùëè-öðôàí óòàíóð,
Úàùèëö íàäàí, ðÿãèáö íàìöñÿëìàí ìöíôÿèë.
***
Äèëáÿðà, éöçöíö ýþðñÿì ìàùè-òàáàíûì äåðÿì,
Áîéóíó ýþðýÿú áóäóð ñÿðâè-õóðàìàíûì äåðÿì.
Êèðïèýèí, ãàøûí ýþðöá òèðö êàìàíûì ñþéëÿðÿì,
Çöëô èëÿí âÿúùèí ýþðöá øÿì’è-øÿáèñòàíûì äåðÿì.
Çÿùìÿòè-äÿðäèí êþíöëäÿ åéíè-äÿðìàíäûð ìàíà,
Úàí äåìÿí ìåùðèíÿ òÿíäÿ, áÿëêÿ úàíàíûì äåðÿì.
Áöëáöëè-áàüè-âöñàëÿì, åé ýöëÿíäàìûì ìÿíèì,
Àðèçö ðöõñàðûíû ýþðñÿì, ýöëöñòàíûì äåðÿì.
Åøãèíèç êþíëöíäÿ ÷öí äóòìóø Õÿòàéèíèí ìÿãàì,
Ìÿí àíû âèðàí è÷èíäÿ ýÿíúè-ïöíùàíûì äåðÿì.
***
Äèëáÿðà, ùöñíè-ðöõöí ýöëçàðè-úÿííÿò áèëìèøÿì,
Ùÿð íÿ êèì çÿùìÿò ýþðöðñÿì, åéíè-ðàùÿò áèëìèøÿì.
Íåúÿ êèì, úþâðö úÿôà ãûëñàí áó üÿìýèí êþíëöìÿ,
Îë üÿìèíäÿí àüðûìàí, úàíûìäà ìèííÿò áèëìèøÿì.
131
Òÿíäÿ úàí îëäóãúà ýåòìÿí àñèòàíûíäàí ñÿíèí,
Àéàüûí òîïðàüûíû áàø öñòÿ äþâëÿò áèëìèøÿì.
Ùÿð íÿ êèì, ñÿíäÿí ýÿëöðñÿ, õÿñòÿ êþíëöì íóø åäÿð,
Ãÿùðèíè ðàùÿò ñàíûá úþâðöíö ðÿùìÿò áèëìèøÿì.
Ìÿí Õÿòàéè áÿíäÿéÿì áèð ïàäøàù ãàòûíà åêèì,
Åøèýèíäÿ ãóëëóüóí ñóëòàíúà èççÿò áèëìèøÿì.
***
Òÿàëà øÿ’íÿùó ÿêáÿð êè, áèð íóðè-õóäà ýþðäöì,
Ãàøûíû ãèáëÿýàù åòäèì, éöçöí øÿìñöç-çöùà ýþðäöì.
Ìÿíèì Ïÿðâèì òÿêè ÷åøìèì ýåúÿëÿð óéõóñóç ãàëäû,
Ñÿàäÿò àñèìàíûíäà éöçöí áÿäðè-äöúà ýþðäöì.
Ìÿíèì äÿðäèì ÿëàúè øîë ùÿêèìè-ëÿìéÿçÿëäèð êèì,
È÷ÿíäÿí øÿðáÿòè-ëÿ’ëèí âöúóäèìíè øÿôà ýþðäöì.
Øÿáè-ùèúðàíäà, åé ñàëèê, ùèäàéÿò øÿì’èíÿ éàíäûì,
Éöçöíöí àôèòàáûíäàí éöç ÿíâàðè-çèéà ýþðäöì.
Ýþðÿíäÿí áÿðëö äèäàðûí Õÿòàéè õÿñòÿäèð, ùåéðàí
Êè, àíûí àñèòàíûíäà ñÿëàòèíëÿð ýÿäà ýþðäöì.
***
Äèë ñàíà ùåéðàí îëóáäóð, òà úÿìàëûí ýþðìöøÿì,
Òà ýþç à÷ûá îë ðöõè-ôÿðõÿíäÿ ôàëûí ýþðìöøÿì.
Ðóçö øÿá äöíéà è÷èíäÿ ìÿñòö ùåéðàíÿì ìöäàì,
Ýåúÿëÿð óéõó è÷èíäÿ òà õÿéàëûí ýþðìöøÿì.
Äöíéÿâö öãáàäÿ ìÿí þâñàôè-ùöñíèí ñþéëÿðÿì,
Áàü÷àäà àíäàí áÿðö ãÿääè-øöìàëûí ýþðìöøÿì.
132
Áèð ïÿðèíèí éöçöíÿ ùåéðàíö çàðÿì úàí èëÿ,
Øîë ëÿáö çöëôö ðöõö ùÿì õÿòòö õàëûí ýþðìöøÿì.
Áó Õÿòàéèíèí ýþçö ñÿééàðÿ òÿê áèõàáäèð,
Ýöë éöçöí öñòöíäÿ òà ãàøè-ùèëàëûí ýþðìöøÿì.
***
Õåéëè äÿìäèð, åé ïÿðè, îë ìÿù úàìàëûí ýþðìÿçÿì,
Äöíéàäà áèð äÿõè ìèñëè-õÿòòö õàëûí ýþðìÿçÿì.
Ùÿð çàìàí äåðñÿí ìàíà êèì, õàòèðèí ãûëìà ìÿëóë,
Íåúÿ îëóì øàäìàí êèì, úöç ìÿëàëûí ýþðìÿçÿì.
Õåéëè ìöääÿòäèð úàùàíäà ôèðãÿòèíëÿ ùÿìäÿìÿì,
Ùèúð èëÿí þìðöì òöêÿíäè, ùå÷ âöñàëûí ýþðìÿçÿì.
Ýþçöìö ãàí åòäè ùèúðàí, âÿñëè-ðóéèí ýþðìÿäèì,
Ãàìÿòèì õÿì ãûëäû üÿì, ãÿääè-øöìàëûí ýþðìÿçÿì.
Äèë ìöøÿââÿøäèð Õÿòàéè, åé ñÿàäÿò êþâêÿáè,
Òà ñÿíèí îë òÿë’ÿòè-ôÿðõÿíäÿ ôàëûí ýþðìÿçÿì.
***
Åé ïÿðè, ùöñíèí ñÿíèí ìàùè-ìöíÿââÿð ýþðìöøÿì.
Îë éöç öñòÿ ÿáð òÿê çöëôèí ìöÿíáÿð ýþðìöøÿì.
Ýÿð÷è ìÿùøÿð áèð îëóð ÿùëè-úÿùàíÿ, åé ñÿíÿì,
Ôèðãÿòèíèí ùÿð ýöíöí ìÿí ðóçè-ìÿùøÿð ýþðìöøÿì.
Áÿñ êè, áöëáöë òÿê úÿùàíäà åøã èëÿí ôÿðéàä åäèì,
Àðèçèí áàüè ýöëèí ÷öí âÿðäè-ÿùìÿð ýþðìöøÿì.
Áÿñ ìÿíèì ìöëêè-úÿùàíäà òàëåéèì ôèðóç îëà,
Òà ñÿíèí éöçöí êèìè áèð ñÿ’äè-ÿêáÿð ýþðìöøÿì.
Áó Õÿòàéèíèí ìÿãàìè àñèòàíûíäûð ìöäàì,
×öí ñÿíè øàùè-êÿðÿì, þçöìíè Ãÿíáÿð ýþðìöøÿì.
133
***
Îë ïÿðè ðÿ’íà ýåäÿí ñÿðâè-ðÿâàíûìäûð ìÿíèì,
Ñàéÿ ñàíìà ñöðöíÿí éàíûíúà, úàíûìäûð ìÿíèì.
Áöëáöëè-çàðÿì êè, ùöñíèí ýöëøÿíèäèð ìÿñêÿíèì,
Ùÿëãåéè-çöëôèí øèêÿíúè àøèéàíûìäûð ìÿíèì.
Ìó òÿêè áåëèí õÿéàëû èíúÿ ôèêðèìäèð ìöäàì,
Çÿððÿúÿ àüçûí ñþçö ðàçè-íèùàíûìäûð ìÿíèì.
Ìÿí íîëà êþâêÿá êèìè ùÿð øÿá üÿìèíäÿí þëìÿéèì,
×öí úÿìàëûí ýþýäÿ ìàùè-àñèìàíûìäûð ìÿíèì.
Äåäèì: – Åé äèëáÿð, Õÿòàéè êèìäöðöð êóéèíäÿ çàð?
Äåäè: – Áèð ùåéðàíö âàëåù íàòÿâàíûìäûð ìÿíèì.
***
Îë ïÿðè êèì, ÷åøìè ñàãè, ëÿ’ëè úàìûìäûð ìÿíèì,
Ãàøû ìåùðàáûì, éöçö áåéòöë-ùÿðàìûìäûð ìÿíèì.
Äèëáÿðèí âÿñëèíäÿí àéðó èñòÿìÿí ùÿð ñöáùö øàì,
Éöçö ñöáùöìäöð, âÿëåéêèí çöëôè øàìûìäûð ìÿíèì.
Îë ïÿðè ïåéêÿð íå÷öê úàíûì ãóøóí áÿíä åòìÿñöí?
Äàíÿäèð õàëè, ïÿðèøàí çöëôè äàìûìäûð ìÿíèì.
Âàëåùÿì áèð ãÿääè òóáà, ëÿ’ëè êþâñÿð éàðÿ êèì,
Àñèòàíû ðþâçåéè-äàðöññÿëàìûìäûð ìÿíèì.
Áó Õÿòàéèíèí ñþçèíÿ ìöíêèð îëìà, çàùèäà,
Áèð ïÿðèíèí ùöñíè âÿñôèíäÿ êÿëàìûìäûð ìÿíèì.
***
×ûõìàäû åøãèí ñÿíèí áèð ëÿùçÿ úàíûìäàí ìÿíèì,
Ìåùðè-éöçèí éåýäöðöð ðóùè-ðÿâàíûìäàí ìÿíèì.
134
Ýöë éöçèíè éàä åäÿíäÿ, åé ïÿðèðöõ, üþí÷ÿ ëÿá,
Îä ÷ûõàð ñóñÿí òÿêè ùÿð äÿì çÿáàíûìäàí ìÿíèì.
ßêñè-ñàéÿíäèð âöúóäèì, åé áîéó ñÿðâè-ðÿâàí,
Ýåòìÿñöí ñàéÿí ñÿíèí áèð ëÿùçÿ éàíûìäàí ìÿíèì.
Ïÿðòþâè-õóðøèäè-ðóéèíè ýþðÿíäÿ çÿððÿ òÿê,
Áóëìàéà ùå÷ êèìñÿíÿ íàìö íèøàíûìäàí ìÿíèì.
Ôèðãÿòè ãÿñä åòìÿäèí ìèñêèí Õÿòàéè õÿñòÿéÿ
Áèð õÿáÿð âåð, åé ñÿáà, îë ýöëöñòàíûìäàí ìÿíèì.
***
Áàòèíèì ùèúðèíäÿ, úàíà, äîïäîëó ãàíäûð ìÿíèì,
Åë éöçèíÿ çàùèðèì ýöë êèìè õÿíäàíäûð ìÿíèì.
Çÿùðè-ùèúðèí ëÿøêÿðèíäÿí êèøâÿðè-úàíÿ íÿ üÿì,
×öí õÿéàëûí êþíëöìöí òÿõòèíäÿ ñóëòàíäûð ìÿíèì.
Áöëáöëè-çàðÿì, éöçöí áàüö ýöëöñòàíûìäóðóð,
Îë ýöëöñòàí öñòöíÿ çöëôöí øÿáèñòàíäûð ìÿíèì.
×åøìè-ìÿñòèí ýåúÿëÿð íåé÷öí îéàíìàç õàáäÿí?
Êèì, èøèì ùÿð ñöáùö øàì àù èëÿ ÿôüàíäûð ìÿíèì.
Áó Õÿòàéèéÿ ðÿãèáèí ôèòíÿñè êàð åéëÿìÿç,
Äàèìà ÷öí äÿñòýèðèì ôÿçëè-ñöáùàíäûð ìÿíèì.
***
Òà ìÿíè àéûðäû äþâðàí ñåâýè éàðûìäàí ìÿíèì,
Èíúèäè ýþýäÿ ìÿëàéèê àùö çàðûìäàí ìÿíèì.
Ñóðÿòèí ýþðäöì, íèýàðà, âàëåùö ñåâäàéèìÿí,
Ôèðãÿòèí äþâð åéëÿäè ñÿáðö ãÿðàðûìäàí ìÿíèì.
135
Åé ïÿðè ïåéêÿð, ñÿíè àíäàí áÿðè êèì, ýþðìöøÿì,
Ùöñíèí àéûðäû ãÿðàðö èõòèéàðûìäàí ìÿíèì.
Ùÿñðÿòÿì Éÿ’ãóá òÿê Éóñèô éöçöíÿ, åé ñÿáà,
Òàíðû è÷öí áèð õÿáÿð àëýèë íèýàðûìäàí ìÿíèì.
Åé Õÿòàéè, ùÿð òöêöí òèòðÿð õÿçàí éàïðàüû òÿê,
Òà ìÿíè äóð åòäè äþâðàí íþâáàùàðûìäàí ìÿíèì.
***
Îë ïÿðè åøãèíÿ ìÿí úàíäàíýèðèôòàð îëìóøàì
Êèì, ôÿðàãö ìþùíÿòèíäÿí ðóçè øÿá çàð îëìóøàì.
Òà êè äöøäöì îë íèýàðûí ìÿù éöçö ùèúðàíûíà,
Äÿðä èëÿí ñÿééàðÿ òÿê ùÿð ýåúÿ áèäàð îëìóøàì.
Òà êè, ýöëçàðè-úÿìàëûíäàí úöäàéÿì, åé ñÿíÿì,
Ùÿð çàìàí áöëáöë òÿêè äÿð åøãè-ýöëçàð îëìóøàì.
×öíêè åøãèí ýÿíúèíè êþíëöìäÿ ïöíùàí åéëÿäèì,
Ðóçö øÿá îë ýÿíúÿ ìÿí ùÿð äÿì íèýÿùäàð îëìóøàì.
Òà ñÿíè ýþðäö ðÿãèá èëÿí Õÿòàéè õÿñòÿäèë,
Äÿìáÿäÿì éàíûð âöúóäèì, ñÿðáÿñÿð íàð îëìóøàì.
***
Åé ïÿðè, øèðèí ëÿáèí åøãèíäÿ Ôÿðùàä îëìóøàì,
Òà ñàíà ãóë îëìóøàì, àëÿìäÿ àçàä îëìóøàì.
Òà êè, ñÿíäÿí àéðó äöøäöì, åé äèëàðàìûì ìÿíèì,
Äÿìáÿäÿì äÿð íàëÿâö ÿôüàíö ôÿðéàä îëìóøàì.
Ýÿð÷è üÿìýèíÿì üÿìè-ùèúðèíäÿ, åé àðàìè-úàí,
Òà ñÿíè ýþðäö ýþçöì, üÿìýèí èêÿí øàä îëìóøàì.
136
Åé ñÿíÿì, áó ìþùíÿòè-ùèúðö ôÿðàãèíäÿí ñÿíèí
Ýÿð õÿðàá èäèì, âÿëè âÿñëèíäÿí àáàä îëìóøàì.
Òà ñÿíè ýþðäö Õÿòàéè, áèëìÿç þçöí õàíäàäûð,
Òà ñàíà ìÿí àøèíà áîëäóì, þçöì éàä îëìóøàì.
***
Ñÿíìèñÿí éàíûìäà, úàíà, éîõñà õàáûìäûð ìÿíèì
Êèì, ôÿëÿêäÿí éåðÿ åíìèø ìàùòàáûìäûð ìÿíèì?
Åøèýèíäÿ äÿìáÿäÿì áàðàí äåýèëäèð ñó ñÿïÿí,
×åøìåéè-äèëäÿí ÷ûõàí ÷åøìè-ïöðàáûìäûð ìÿíèì.
Åé ðÿãèáà, îðòà éåðäÿ ùÿð äÿì îëìàýèë ùèúà,
Ùöñíè àíûí äöíéÿäÿ áèð àôèòàáûìäûð ìÿíèì.
Ñàíìàíûç êèì, êÿøòèäèð äÿðéàëÿð öçðÿ ñåéð åäÿí,
Ýþçëÿðèì éàøûíäà áó úèñìè-ùöáàáûìäûð ìÿíèì.
Åòäèì: – Åé äèëáÿð, Õÿòàéèéÿ úÿôàëÿð ãûëìà ÷îõ,
Äåäè êèì, üÿì ÷ÿêìÿýèë, íàçö èòàáûìäûð ìÿíèì.
***
Ñÿíèí òÿê äèëáÿðè-úàíàíÿ éåòäèì,
Çè ùèúðàí þëìöø èêÿí úàíÿ éåòäèì.
Ñà÷ûí êöôðèíÿ îëìóøäóì ýèðèôòàð,
Éöçöíè ýþðýÿúèí èìàíÿ éåòäèì.
Åøèýèí èòëÿðèëÿ ùÿìíèøèíÿì,
Íÿ äþâëÿòëö ãóëàì, ñóëòàíÿ éåòäèì.
Êþíöë ãàëìûøäû ùèúðàí çöëìÿòèíäÿ,
Ëÿáèíäÿí ÷åøìåéè-ùåéâàíÿ éåòäèì.
137
Üÿìèíäÿí ýþçëÿðèì êþâêÿá êèìèäèð,
Øöêöð êèì, áèð ìÿùè-òàáàíÿ éåòäèì.
Ìèñàëè-ãÿòðÿ èäèì, ãÿòðÿ, öçäöì,
Áåùÿìäóëëàù, éåíÿ öììàíÿ éåòäèì.
Õÿòàéè õÿñòÿäèð âÿñëèí ýÿäàñû,
Ãàïóíäàí âàéÿâö åùñàíÿ éåòäèì.
***
Úÿìàëûí ýöëøÿíè÷öí ìöðüè-çàðÿì,
Íÿäÿí êèì, ùÿñðÿòè-îë ìÿðüèçàðÿì.
Áó ìÿ’íèäÿí ùÿëàê îëìàí üÿìèíäÿí,
Âöñàëûíäàí ñÿíèí öììèäâàðÿì.
Úÿìàëûí âÿðäèíè ýöëøÿíäÿ ýþðäöì,
Ôÿðàãûíäàí ñà÷ûí òÿê áèãÿðàðÿì.
Éöçöíè ýþðìÿýÿ úàí âåðìÿäèì ÷öí,
Áó èøèìäÿí áåüàéÿò øÿðìñàðÿì.
Õÿòàéè þìðè õÿòì îëäó, ùÿíóç, àù,
Úÿìàëûí ýþðìÿê è÷öí èíòèçàðÿì.
***
Âöñàëûíäàí ñÿíèí äóð îëäó êþíëöì,
Ãÿòè áèçàðö áèçóð îëäó êþíëöì.
Äèëè-âèðàíèìÿ òà ýÿëäè åøãèí,
Ñàíàñàí áåéòè-ìÿ’ìóð îëäó êþíëöì.
Úÿìàëûí òà êè, ýþðäöì, åé ïÿðèðó,
Éöçöí øþâãèëÿ ïöðíóð îëäó êþíëöì.
138
Úÿôàâö ìþùíÿòèí òà ýÿëäè úàíÿ,
Áÿëàëÿðäÿí ãàìó äóð îëäó êþíëöì.
Ýþçöíäÿí ÷öí èðàü îëäó Õÿòàéè,
Ãÿòè áèìàðö ðÿíúóð îëäó êþíëöì.
***
Åé ïÿðèâÿø ùöñíè ýÿíúèì, éàð, ñÿíäÿí êöñìöøÿì,
Ëÿáè øÿêêÿð, äèøè èíúèì, éàð, ñÿíäÿí êöñìöøÿì.
Àéäà-éèëäÿ áèð ýÿçÿð ýþçöì ýþðÿð éöçöí ñÿíèí,
Åé ìÿíèì ýþðêè ýöâÿíúèì, éàð, ñÿíäÿí êöñìöøÿì.
Ýþýäÿ èñòÿðäèì ñÿíè, ìÿí éåðäÿ ýþðäöì, áèýöìàí,
Òþùôè-ãöäðÿò, ìàùö ÿíúöì, éàð, ñÿíäÿí êöñìöøÿì.
Éàð éàðû áåéëÿ ñîðàð, åé âÿôàñûç áèâÿôà?
Ùÿääÿí þòäö äÿðäö ðÿíúèì, éàð, ñÿíäÿí êöñìöøÿì.
Áó Õÿòàéè ýÿð÷è êóéèíäÿí äèëÿð äóð îëìàéà,
Âàðà áèëìÿí ÷îõ öøÿíúèì, éàð, ñÿíäÿí êöñìöøÿì.
***
Àäûì Èñìàéûë èáíè Ùåéäÿðèéÿì,
ßëèíèí ÷àêÿðèíèí ÷àêÿðèéÿì.
Ùöñåéíè ìÿçùÿáÿì ìÿí äèí è÷èíäÿ,
Ìÿâàëè îëàíûí ìÿí ðÿùáÿðèéÿì.
Ìÿíèì üàçèëÿðöìÿ ùþðìÿò åéëÿí,
Êþíöë åâèíäÿ îíëàðûí áèðèéÿì.
Ìÿíè îíëàðäàí àéðó ñàíìàíûç ñèç,
Âÿëåéêèí îíëàðûí ìÿí ñÿðâÿðèéÿì.
Ìÿíÿì ùÿì ïèðö ùÿì ñóëòàíè-àëÿì,
Õÿòàéèéÿì, øàùûí áèð êÿìòÿðèéÿì.
139
***
Òà êèì, åé äèëáÿð, âöñàëûí ýåòäè éàíûìäàí ìÿíèì,
Äöðëö ìþùíÿòëÿð êå÷ÿð ùÿð ëÿðçÿ úàíûìäàí ìÿíèì.
Ýÿð âöúóäèì ãÿáð è÷èíäÿ éöç ìèí èë ãàëñà ìöäàì,
×ûõìûéà áó íàðè-åøãèí öñòöõàíûìäàí ìÿíèì.
Õàíöìàí ÿùâàëèíè ìÿíäÿí ôÿðàãèí ñîðìàñûí,
Êå÷ìèøÿì ñÿíäÿí úöäà þç õàíöìàíûìäàí ìÿíèì.
Ãÿáðèì öñòèíÿ, ñÿáà, ëöòô åéëÿ ýÿë, ãûëýèë ýöçÿð,
Áèð õÿáÿð àëýèë ìàíà úàíö úÿùàíûìäàí ìÿíèì.
Ùÿã áèëöð, ñÿééàðÿ òÿê ýþçöìÿ óéõó ýÿëìÿäè,
Òà ôÿëÿê ãûëäû úöäà îë ìåùðèáàíûìäàí ìÿíèì.
Íþâúàâàí èêÿí ìÿíè ùèúðàí ýöíè ïèð åéëÿäè,
Òà êè äöøìöøÿì úöäà þìðè-úàâàíûìäàí ìÿíèì.
Ãÿääè õÿì îëäó üÿìèíäÿí áó Õÿòàéè õÿñòÿíèí,
Òà úöäà äöøäö êþíöë ãàøû êàìàíûìäàí ìÿíèì.
***
Åé úÿìàëûíäà ñÿíèí íóðè-èëàùèäèð òàìàì,
Îë ñèôàòûí çèêðèäèð ôèêðèì ùÿìèøÿ ñöáùö øàì.
Îë øàùÿíøàùè-úÿùàíñàí êèì, ãóë îëóá ãàïóíà,
Ãÿíáÿðèíèí õèäìÿòè÷öí Ãåéñÿðö Úÿìäèð üóëàì.
Ùÿëÿòàäÿ ùÿã ñàíà ÷öí ñàãèéè-ìöòëÿã äåäè,
Àáè-êþâñÿðäÿí ñÿíèí äÿñòèíäÿäèð éàãóò úàì.
Îë ßëèñÿí êèì, õàìó ïåéüÿìáÿðÿ ñÿíñÿí øÿôè,
Úöìëÿ áó öììèä èëÿí ãàïóíà ýÿëöð õàñö àì.
×öí ñÿíèí þâñàôèíÿ éåòìÿç Õÿòàéèíèí ñþçö,
Óø áó ÿáéàò öñòÿ õÿòì îëäó êÿëàìûì, âÿññÿëàì.
140
***
Ýåúÿ-ýöíäöç èñòÿêèì äèëäàð éàðûì áóëìóøàì,
Úàíö äèë ãóðòóëäó üÿìäÿí, üÿìýöñàðûì áóëìóøàì.
Ýþýäÿ èñòÿðäèì ìÿí îë ìàùèìíè, áóëäóì éåðäÿ óø,
Ùÿìäóëèëëàù êèì, êþíöëäÿ èíòèçàðûì áóëìóøàì.
Ùå÷ ãÿðàðûì éîõ èäè, ñÿáðèì òöêÿíìèøäè, âÿëè
Áÿð ãÿðàðÿì êèì, ÿíèñè-ðóçèýàðûì áóëìóøàì.
Áÿõòâàðÿì áÿõò ÿëèíäÿí, øàäìàíÿì, äèë ôÿðÿù,
×öíêè ìÿí úàíö êþíöëäÿí èõòèéàðûì áóëìóøàì.
Âàð èêÿí êþíëöì à÷ûëäû, ñÿðáöëÿíäÿì, íèøÿ êèì,
Ñÿðâ áîéëó, ãþí÷ÿ ëÿáëè ýöë’öçàðûì áóëìóøàì.
Çöëìÿòè-ùèúðàí éåíÿ ôèðóç áîëäó, ýåòäè üÿì,
Òàëåéèì áöðúöíäÿ ìàùè-òàáäàðûì áóëìóøàì.
Åé Õÿòàéè, øöêð ãûë ùÿã âåðäöýèíÿ ðóçö øÿá,
Ñöí’è-ñàíå, ãöäðÿòè-ïÿðâÿðäèýàðûì áóëìóøàì.
***
Òà êè, ýþðäöì ìÿí úÿìàëûí, åé ïÿðèâÿø äèëáÿðèì,
Ìÿíçÿðè-õóðøèä òÿê éàø èëÿ äîëäó ýþçëÿðèì.
Áöëáöëè-çàðÿì éöçöíäÿí àéðó, òàãÿò ãûëìàçàì
Êèì, éöçöíäöð áó úàùàí áàüûíäà âÿðäè-ÿùìÿðèì.
Ìÿí äÿõè éàä åéëÿìÿí äöíéàâö úÿííÿò áàüûíû,
Ëÿáëÿðèí òà êèì, îëóáäóð ìÿøêè-àáè-êþâñÿðèì.
Øÿðáÿòè-ùèúðèíëÿ ãûëìà, äèëáÿðà, àüçûìíû òÿëõ,
Òóòèéÿì, ëÿ’ëèíäöðöð ãÿíäö íÿáàòö øÿêêÿðèì.
Íå÷ÿ ýöíäöð êè, Õÿòàéè àñèòàíûí éàñòàíóð,
Ñîðìàäûí áèð ýöí êè, õàíû îë üóëàìè-êÿìòÿðèì?
141
***
Ýþçëÿðè ìåéõàíÿäèð, ìåéõàíÿéÿ ýþíäÿðìèøÿì,
Ëÿáëÿðè ïåéìàíÿäèð, ïåéìàíÿéÿ ýþíäÿðìèøÿì.
Äèëáÿðèí àüçû ñÿäÿôäèð äåäèëÿð, ùåé äèëáÿðà,
Äèøëÿðè äöðäàíÿäèð, äöðäàíÿéÿ ýþíäÿðìèøÿì.
Ýþçëÿðè ôÿòòàíÿäèð, ñàõëà þçöí ôÿòòàíÿäÿí,
Îë õÿäÿíýè ãÿìçÿíè ôÿòòàíÿéÿ ýþíäÿðìèøÿì.
Úàíûìûí úàíàíÿñèäèð øîë íèýàðûí üÿìçÿñè,
Úàíûìà íóø åéëÿäèì, úàíàíÿéÿ ýþíäÿðìèøÿì.
Éàíäûðûð ýþð äÿìáÿäÿì åøã îäèëÿí äèëõÿñòÿíè,
Íóðè-âàùèääèð áó ýöí, ïÿðâàíÿéÿ ýþíäÿðìèøÿì.
Áó Õÿòàéè ñþéëÿäè: – Çöëìàò è÷èíäÿäèð éÿãèí,
Éàð ìàíà ùÿìõàíÿäèð, ùÿìõàíÿéÿ ýþíäÿðìèøÿì.
***
Äÿðäö ôÿðàãö ùÿñðÿò èëÿí úàíÿ ýÿëìèøÿì,
Êöôðè-ñà÷ûíëà âÿúýèíÿ èìàíÿ ýÿëìèøÿì.
Çöëôèí øÿáèíäÿ òÿøíÿéÿì îë àáè-ëÿ’ëèíÿ,
Çöëìàò è÷èíäÿ ÷åøìåéè-ùåéâàíÿ ýÿëìèøÿì.
Áèð ÿíäÿëèáè-êóéè-ôÿðàã èäèì, åé ñÿíÿì,
Éöçöíè ýþðìÿýÿ áó ýöëöñòàíÿ ýÿëìèøÿì.
Õîø àãèëÿì êè, äöíéàäÿ èñáàòè-åøã è÷öí
Äèâàíÿ ýÿëìèøÿì, âÿëè äèâàíÿ ýÿëìèøÿì.
Ãàïóíäàí àéðó îëäó Õÿòàéè øèêÿñòÿ ùàë,
Öììèä èëÿí åøèýèíÿ äÿðìàíÿ ýÿëìèøÿì.
142
***
Òà êè, ýþðäöì ìÿí ñÿíè, àëÿìäÿ ùåéðàí îëìóøàì,
Íàëÿâö ÿôüàí åäÿðìÿí, äèäÿ ýèðéàí îëìóøàì.
Òà ôÿðàãûíäàí êþíöë ìÿúðóù îëóáäóð ùÿð çàìàí,
Äÿìáÿäÿì äÿð íàëÿâö ôÿðéàäö ÿôüàí îëìóøàì.
Ýöë éöçöí þâñàôèíè òà êèì åøèòäèì, åé ïÿðè,
Ùöñíèíèí áàüûíäà áèð ìöðüè-ýöëöñòàí îëìóøàì.
Íåúÿ úÿì’ îëñóí áó êþíëöì ñÿíñèç, åé àðàìè-úàí
Êèì, ñÿðè-çöëôèí êèìè üÿìäÿí ïÿðèøàí îëìóøàì.
Òà äîäàüûí úöð’ÿñèíäÿí ãûëìûøàì áèð ãÿòðÿ íóø,
Õûçð òÿê ñèðàáè-íóøè-àáè-ùåéâàí îëìóøàì.
Åé ÿçèçèì, ôèðãÿòèíäÿí ÷ûõìàçàì üÿìõàíÿäÿí,
Ñÿí òÿêè Éóñèôäÿí àéðó ïèðè-Êÿí’àí îëìóøàì.
Áó Õÿòàéè òà ùèëàëè ãàøëàðûí ýþðäö ñÿíèí,
Øîë ìöáàðÿê òÿë’ÿòèí åéäèíÿ ãóðáàí îëìóøàì.
***
Äöíéÿâö öãáàäÿ ñÿí òÿê éàðè-üÿìõàð èñòÿðÿì,
Õÿëã åäÿð äèâàðÿ ñÿúäÿ, áÿíäÿ äèäàð èñòÿðÿì.
Òóòè òÿê òÿëõ îëäó àüçûì, èñòÿðÿì øÿêêÿð ëÿáèí,
Áöëáöëè-ñÿðýÿøòÿéÿì, ùÿð ýöíäÿ ýöëçàð èñòÿðÿì.
Ùÿð âÿôàñûç äèëáÿðÿ âåðìÿí êþíöë, åé äèëðöáà,
Áèð ñÿíèí òÿê äèëáÿðè éàðè-âÿôàäàð èñòÿðÿì.
×öí ñÿí åé äÿðäÿ òÿáèáèì, åòìÿñÿí äÿðìàíûìû,
Áó âöúóäè-çàðèìè ùÿð ýöíäÿ áèìàð èñòÿðÿì.
Áó Õÿòàéè áÿíäÿ îë ãàøûí ãóëóéàì ñèäã èëÿí,
Ãûëìûøàì áèð ãàòëà èãðàðè, íÿ èíêàð èñòÿðÿì.
143
***
Åé úàí, ìÿí úÿìàëûíû ýþðäöêúÿ úàí äåðÿì,
Ýþðñÿò êèì, îë úÿìàëûíû ýþðñÿì, ðÿâàí äåðÿì.
Áèð øÿììÿ ýÿð ýÿòèðñÿ ñÿáà áóéè-çöëôè-éàð,
Áàøèëÿ ÿãëö úàíö êþíöë òÿðúöìàí äåðÿì.
Âÿãòè-ÿúÿë ýÿëèðñÿ ìÿëÿê úàí è÷öí ìàíà,
Éöçöíè ýþðìÿäèí àíà úàíûì õà÷àí äåðÿì.
Ùÿð êèì êè, ýöí éöçöí õÿáÿðèíè ýÿòèðñÿ, éàð,
Ìÿí àíà ìöæäÿ éåðö ýþýö àñèìàí äåðÿì.
Äåäè Õÿòàéè äèëáÿðÿ: – Ëöòôèí íÿäèð ìàíà?
Äåäè: – Éöçöìäÿ àøèãÿ ìèí ýöëöñòàí äåðÿì.
***
Ìÿíÿì êè, áó çÿìàíÿ øèìäè ýÿëäèì,
Ðÿâàí îëäóì ðÿâàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
Àøèãÿì ìÿñòö ùåéðàí øàùÿ ÷öí ìÿí,
Ìöùöááÿì õàíÿäàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
Øàùà ìöøòàã èäèì üàéÿòäÿ, áèëëàù,
Øöêð êèì, àñèòàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
Éåçèäö ìöøðèêèí êþêöí êÿñÿðÿì,
×ûðàüÿì éàíÿ-éàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
ßçÿëäÿí ýÿëìèøÿì øàù ÿìðè èëÿí,
Ñàüûíìàýèë, úàùàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
Ìöùöááÿì îí èêè øàùÿ ÿçÿëäÿí,
Âÿëåéêèí áó äöêàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
144
Ñöëåéìàí õàòÿìè, Ìóñà ÿñàñû,
Àëÿìÿ Íóù òóôàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
Ìÿùÿììÿä ìþ’úöçè, øàù Çöëôöãàðû
ßëèìäÿäèð, íèøàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
Õÿâàðèú ÿùëèíè ãîéìàí úÿùàíÿ,
Õÿòàéèéÿì, úÿùàíÿ øèìäè ýÿëäèì.
***
ßçÿëäÿí åøã èëÿ äèâàíÿ ýÿëäèì,
Éåðèì ìåéõàíÿäèð, ìÿñòàíÿ ýÿëäèì.
Ùåçàðàí äîíà ýèðäèì ìÿí, äîëàíäûì,
Áó ýöí õÿñì èëÿ ìÿí ìåéäàíÿ ýÿëäèì.
Èìàìûìäûð ìÿíèì îë øàùè-ìÿðäàí,
Áó ýöí íÿñëè-ßëè äèâàíÿ ýÿëäèì.
Èìàì åøãèíÿ ÷àëàðàì ãûëûúû,
Ìöíàôèã ãûðìàüà ìÿðäàíÿ ýÿëäèì.
Ìÿíÿì áóíäà Õÿòàéè Ùåéäÿð îüëó,
×ö Èñìàèë êèìè ãóðáàíÿ ýÿëäèì.
***
Îë ïÿðè ïåéêÿð ñÿíÿì úèñìèìäÿ úàíûìäûð ìÿíèì.
Ýåòìÿñöí êþíëöìäÿí îë, ðóùè-ðÿâàíûìäûð ìÿíèì.
Ñîðñàì àüçûí çÿððÿìè, éà üþí÷ÿìèäèð, éà äÿùàí,
Áó ñþçöì, éîõñà õÿéàëûì, éà ýöìàíûìäûð ìÿíèì?
Ýþðÿëè àùó ýþçöí åøã èëÿ Ìÿúíóí îëìóøàì,
Îë ñÿáÿáäÿí êóùö ñÿùðà õàíöìàíûìäûð ìÿíèì.
145
Ñÿðâÿ áÿíçÿòäèí áîéóíó, åé ðÿãèáè-êÿúíÿçÿð,
Íåúÿ äåðñÿí ñÿðâ àíû, þìðè-úÿâàíûìäûð ìÿíèì.
Çöëôèíè ìöøê îõóäóì, àéäûð êè, ÿáñÿì, ñþéëÿìÿ,
Ìöøê äÿõè áèð òöðàáè-àñèòàíûìäûð ìÿíèì.
Ýþçìèäèð, éà ÷åøìè-àùó, éîõñà íÿðýèñ, ìÿñòäèð?
Éöçìèäèð îë, éîõñà ìàùè-àñèìàíûìäûð ìÿíèì?
Ñîðäóëàð êèì, åé Õÿòàéè, íåúÿ ñåâäèí éàðû ñÿí?
Äåäè: – Éîõäóð èõòèéàðûì, ãèëñèòàíûìäûð ìÿíèì.
***
Ìÿí ñÿíè úàíäàí ñåâèðÿì, åé äèëàðàìûì ìÿíèì,
Îë ñÿáÿáäÿí çàðö ýèðéàí êå÷äè ÿééàìûì ìÿíèì.
Ýåúÿì èëÿí ýöíäöçöì ôÿðã åäÿ áèëìÿí, åé ñÿíÿì,
Ðóé èëÿí çöëôèí îëóáäóð ñöáù èëÿí øàìûì ìÿíèì.
Ðóçö øÿá áöëáöë òÿêè ôÿðéàäö çàðèäèð èøèì,
Òà éöçöíäÿí àéðó äöøäöì, åé ýöëÿíäàìûì ìÿíèì.
Ìóíúà êèì, úþâðö úÿôà ÷ÿêäèì, ìàíà éàð îëìàäû,
Îë ñÿíÿìñèç áèëìÿíÿì íîëóð ñÿðÿíúàìûì ìÿíèì.
Áó Õÿòàéè äöíéàäà ùöøéàð îëìàç áèð çàìàí,
Òà êèì, îë ïåéìàíåéè-ëÿ’ëèíäöðöð úàìûì ìÿíèì.
***
Êþíöëäÿ åøãèíè úàí òÿê äèëÿðäèì,
Ñà÷ûí êöôðèíè èìàí òÿê äèëÿðäèì.
Êþíöë áèìàð îëàíäà ùèúð îäóíäà
Âöñàëûí äÿðäÿ äÿðìàí òÿê äèëÿðäèì.
146
Ìÿíÿì äèë òÿøíÿ ñÿùðàëÿðäÿ äàèì,
Ëÿáèíè àáè-ùåéâàí òÿê äèëÿðäèì.
Ãàëàíäà çöëìÿòè-ùèúðàí åâèíäÿ
Úÿìàëûí øÿì’è-òàáàí òÿê äèëÿðäèì.
Õÿòàéè âàðñà âÿñëèí ýöëøÿíèíÿ,
Áîéóí ñÿðâè-õóðàìàí òÿê äèëÿðäèì.
***
Ïöðøÿðàá îëñóí ùÿìèøÿ óø áó úàìè-äóñòêàì,
Ìÿúëèñ è÷ðÿ äöøìÿñöí îë äóñò ÿëèíäÿí ìåé ìöäàì.
Ñàãèéà, îë úàìè ñÿí äîëäóð òÿìàìÿò, ñóí áèçÿ,
Þìðö íþãñàí îëñóí àíûí êèì, äåäè àíû ùÿðàì.
Áàäÿäÿí ïöðäöð ñöðàùè, äàìÿíèíäÿ îë ìöäàì,
Ñàíàñàí ýöëëÿð áèòÿð ïÿùëóéè-ñÿðâè-õîø õóðàì.
Çÿùè ýöëçàðè-ìöñÿôôà, çÿùè úàìè-ïöð ñÿôà,
Îë áèçÿ åéëÿð òÿâàçþ, áèç àíà ùÿð äÿì ñàëàì.
Ôèêðö çèêðöì ùÿð äÿì îë ñóëòàíè-àëÿìäèð ìÿíèì,
Áó Õÿòàéè õÿñòÿ àíûí Ãÿíáÿðèíÿ áèð ãóëàì.
***
Åé ýöë éàíàüëó, ãÿääèíÿ ñÿðâè-ðÿâàí äåðÿì,
Åøãèí éîëóíäà úàíûìû âåðñÿì ðÿâàí äåðÿì.
Äèë àùóñèí ñåéä åòìÿýÿ ïåéâÿñòÿ, åé ïÿðè,
Êèðïèêëÿðèí îõóíà ãàøûíû êàìàí äåðÿì.
Áèð çÿððÿúÿ úÿìàëûíû ÿðç åéëÿñÿí ìàíà,
Úàíö úÿùàíû ìÿí ñàíà ùÿì òÿðúöìàí äåðÿì.
147
Ãÿääèí ãèéàìÿ ýÿëñÿ, ãèéàìÿò íèøàíûäûð,
Ôÿòòàí ýþçöíÿ ôèòíåéè-àõèðçÿìàí äåðÿì.
Ñîðñà, Õÿòàéè, êèìäèð åøèýèìäÿ îë ïÿðè,
Áèð áèíÿâàéè-õÿñòÿäèëö íàòÿâàí äåðÿì.
***
Éåð éîõ èêÿí, ýþý éîõ èêÿí òà ÿçÿëäÿí âàð èäèì,
Ýþâùÿðèí éåêäàíÿñèíäÿí èëÿðè ïÿðýàð èäèì.
Ýþâùÿðè àá åéëÿäèì, äóòäó úÿùàíû ñÿðáÿñÿð,
Éåðè, ýþýè, ÿðøö êöðñè éàðàäàí ñÿòòàð èäèì.
Ýàù Ùöñåéíèëÿí áèëÿ ïóñòèìè ñîéäó ãàäèëÿð,
Ýàù î Ìÿíñóð äîíóíà ýèðäèì, ÿíÿëùÿã äàð èäèì.
Ýèðäèì Àäÿì úèñìèíÿ, êèìñÿíÿ áèëìÿç ñèððèìè,
Ìÿí áó áåéòóëëàù è÷èíäÿ òà ÿçÿëäÿí âàð èäèì.
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìÿ ìÿí ýÿðäèø èëÿ ýÿëìèøÿì,
Îë ñÿáÿáäÿí ùÿãã èëÿ ñèðäàð èäèì, ñÿðäàð èäèì.
Äöíéàñûíäàí ìÿí àíûí ñèððèí áèëèðäèì, îë ìÿíèì,
Äÿðéàíûí àëòûíäàêû ñàú ãûçäûðàí ÿííàð èäèì.
Ìÿí Õÿòàéèéÿì, ùÿãè ùÿãã òàíûìûøàì, áèýöìàí,
Àíûí è÷öí îë éàðàòäû, ìÿí àíà äÿðêàð èäèì.
***
Éöçöí ýþðÿíäÿ, åé ñÿíÿì, Àëëàùÿ øöêð åäèì,
Ñöðòöì éöçöìíè òîïðàüÿ, äÿðýàùÿ øöêð åäèì.
Ýÿð÷è éöçöíäÿí àéðûéàì, àììà õÿéàëûíà
Ùèúðàí øÿáèíäÿ ýþýÿ áàõóá ìàùÿ øöêð åäèì.
148
Ýÿð ðèíäÿìö ìÿëàìÿòèéö àøèãÿì, âÿëè
Áàüðûì éàõàíäà çàùèäè-ýöìðàùÿ øöêð åäèì.
Ðóçè-ÿçÿëäÿ ýþðäö ñÿíè áèð íÿçÿð ýþçöì,
Þìðöìúÿ áàõóáàí î íÿçÿðýàùÿ øöêð åäèì.
Áÿíäÿ Õÿòàéè äöøìöø èäè éàðäàí èðàü,
Éåòäèì ÷ö àñèòàíè-øàùÿíøàùÿ, øöêð åäèì.
***
Áó úàùàí ìöëêèíäÿ ìÿí ñÿí éàðÿ ìþùòàú îëìóøàì,
Ùÿð çàìàí îë éàð èëÿ äèäàðÿ ìþùòàú îëìóøàì.
Áöëáöëè-ìÿñòÿì, øÿùà, áèìàðö çàðÿì ðóçö øÿá,
Àðèçóéè-ýöë üÿìèíäÿí õàðÿ ìþùòàú îëìóøàì.
Ýèðìèøÿì áàçàðè-åøãÿ, áèð õèðèäàð èñòÿðÿì,
Èñòÿìÿí ñóäö çèéàí, êèðäàðÿ ìþùòàú îëìóøàì.
Åøã è÷èíäÿ âàëåùö ñÿðìÿñòö ùåéðàíÿì, âÿëè
Ýþð íåúÿ Ìÿíñóð òÿêè ìÿí äàðÿ ìþùòàú îëìóøàì.
Ñþç è÷èíäÿ áó Õÿòàéèíèí úàùàí ìþùòàúûäûð,
Áèð íÿôÿñ ñÿíäÿí, øÿùà ýþôòàðÿ ìþùòàú îëìóøàì.
***
Ùöñíèíè ìÿí Éóñèôè-Êÿí’àíÿ íèñáÿò ãûëìûøàì,
Ãûëìûøàì íèñáÿò, âÿëè øàùàíÿ íèñáÿò ãûëìûøàì.
Úàíûìû òÿðù åòìèøÿì éîëóíäà, åé àðàìè-úàí,
Êþíëöì è÷èíäÿ õÿéàëûí úàíÿ íèñáÿò ãûëìûøàì.
Äèøëÿðèí èíúó, ëÿáèí ìÿðúàíäûð, åé áÿùðè-êÿðÿì,
Ùÿëãåéè-äþâðè-äÿùàíûí êàíÿ íèñáÿò ãûëìûøàì.
149
Åé øÿùè-õóáàíè-àëÿì, áàü è÷èíäÿ ìÿí ñÿíèí
Áîéóíó ñÿðâÿ, ñà÷ûí ðåéùàíÿ íèñáÿò ãûëìûøàì.
Áó Õÿòàéè áèð ãóëóíäóð àñèòàíûíäà ñÿíèí,
Ìöðâÿò åéëÿ, ìÿí ñÿíè ñóëòàíÿ íèñáÿò ãûëìûøàì.
***
Åé ùÿáèáèì, ñÿí òÿêè çèáà úàìàëû ñåâìèøÿì,
ßãëè êàìèë, ùöñíÿ áàé áèð äîüðó ùàëû ñåâìèøÿì.
Ñåâìèøÿì áèð ëàëÿ ðöõ, áèð úàäó ýþçëö äèëáÿðè,
Ùåããåéè-ìÿðúàí òÿê àüçû, õÿòòö õàëû ñåâìèøÿì.
Éöçö ýöë-ýöë, çöëôè ñöíáöë, ýþçëÿðè úåéðàí êèìè,
Ãàøëàðû øîë éàéÿ áÿíçÿð îë ùèëàëû ñåâìèøÿì.
Ëÿ’ëè-ìåéýóíóí ñÿíèí áèð ìÿúëèñ è÷ðÿ äÿìáÿäÿì,
Ñàãèíèí ÷ÿíýèíäÿ îë àáè-çöëàëû ñåâìèøÿì.
Õåéëè äÿìäèð êèì, Õÿòàéè éàðûíûí âÿñôèí éàçàð,
Áèðèíÿ ìèí äöðð àíûí äèäàðû, õàëû ñåâìèøÿì.
***
Êþíöë âåðäèì, úÿôàñûí áèëìÿç èäèì,
Áÿëè äåäèì, áÿëàñûí áèëìÿç èäèì.
Ëÿáèíÿ úàí äåäèìñÿ, òþêìÿ ãàíûì,
Ñîðóá ñÿíäÿí áÿùàñûí áèëìÿç èäèì.
Âöñàëûíäàí äîéóíúà àëìàäûì êàì,
Àíûí ðóçè-úÿçàñûí áèëìÿç èäèì.
Ñà÷ûí ïöð÷èí äåäèì, áÿíäèíÿ äöøäöì,
Áó ÷èí ñþçöí õÿòàñûí áèëìÿç èäèì.
Õÿòàéè òÿë’ÿòèí ùÿãäÿí äèëÿðäè,
Ãÿáóë îëìóø äóàñûí, áèëìÿç èäèì.
150
***
Àëëàù, Àëëàù äåí, üàçèëÿð, üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Ãàðøó ýÿëöí, ñÿúäÿ ãûëóí, üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Ó÷ìàãäà òóòè ãóøóéàì, àüûð ëÿøýÿðëÿð áàøûéàì,
Ìÿí ñóôèëÿð éîëäàøûéàì, üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Íåðäÿ ÿêÿðñÿí áèòÿðÿì, õàíäà ÷àüûðñàí, éåòÿðÿì,
Ñóôèëÿð ÿëèí äóòàðàì, üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Ìÿíñóð èëÿ äàðäà èäèì, Õÿëèë èëÿ íàðäà èäèì,
Ìóñà èëÿ Òóðäà èäèì, üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
ßñèð åäèí, áÿðè ýÿëöí, íîâðóç åäèí, øàùà éåòöí,
Ùåé üàçèëÿð, ñÿúäÿ ãûëóí, üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Ãûðìûçû òàúëó, áîç àòëó, àüûð áèð ëÿøêÿð íèñáÿòëö
Éóñèô ïåéüÿìáÿð ñèôÿòëö, üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Õÿòàéèéÿì àë àòëóéàì, ñþçö øÿêÿðäÿí äàòëóéàì,
Ìóðòÿçà ßëè çàòëóéàì, üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
***
Õÿéàëûìäûð ìÿíèì, éà äóøäÿ ýþðäöì?
Áåùÿìäóëëàù, úÿìàëûí öøòÿ ýþðäöì.
Ñþçöí ùÿð áèðè ýþâùÿð îëäóüè÷öí
Àñûëìûøäûð ùÿìèøÿ ýóøäÿ ýþðäöì.
Íåúÿ êè, áèëèúèñÿí, ÿáñÿì îëýèë,
Ñÿàäÿò îëìàüû õàìóøäÿ ýþðäöì.
Áÿëàñûíäàí áó åøãèíèí ñàüûíýèë,
Éöêöø àøèãëÿðè ñÿðýÿøòÿ ýþðäöì.
Ñÿíèí îë çöëôèíèí ùÿð áèð ãûëûíû
Õÿòàéè áîéíóíà áèð ðèøòÿ ýþðäöì.
151
***
Áó ýöí ìÿí áèð áöòè-ìÿùïàðÿ ýþðäöì,
ßëèíäÿí éöðÿýèì ñÿä ïàðÿ ýþðäöì.
Ìÿíè ñÿíäÿí ñîðàð îëñà ñÿáà, äå:
– Çÿèôö õÿñòÿâö àâàðÿ ýþðäöì.
Ãàðà çöëôèí ýþðÿíäÿ, åé ùÿáèáèì,
Êþíöë ìåéë åéëÿäè çöííàðÿ ýþðäöì.
×ÿìÿíäÿ ýÿøò åäÿð ýþðäöì ùÿáèáè,
Òÿðÿùùöì ãûëìàäû, éàëâàðÿ ýþðäöì.
Íåúÿ ìèñêèí Õÿòàéè ãàíûí è÷ìèø,
Øîë èêè íÿðýèñè-õóíõàðÿ ýþðäöì.
***
Àâëàõäà áó ýöí àâëàð èêÿí éàðÿ éîëóõäóì,
Áèð àéäàí àðû ýöí êèìè äèäàðÿ éîëóõäóì.
Áè÷àðÿ êþíöë ýöçýöñö à÷ûëäû ñÿôàäÿí,
Ùåé-ùåé, íÿ ÿúÿá àùóéè-òàòàðÿ éîëóõäóì.
Äöí âàðìûø èäèì áàü÷àéà ýöë äÿðìÿýÿ, àììà
Ñóíäóì ÿëèìè áèð ýöëÿ, ñÿä õàðÿ éîëóõäóì.
×îõ ìåùðö âÿôà óìàð èäèì éàðäÿí, àììà
Áèð úþâðè éöêöø éàðè-úÿôàêàðÿ éîëóõäóì.
Øàù åøèýèíÿ ñÿúäÿ ãûëûáäûð áó Õÿòàéè,
Áÿùðè-Íÿúÿôÿ èðäèì, øÿùâàðÿ éîëóõäóì.
***
Äèëáÿðà, äÿðäè-ôÿðàãûí ãîéìàäû úèñìèìäÿ úàí,
Àíúà àõäû ãàíëó éàøûì, ãàëìàäû áàüðûìäà ãàí.
152
Òà ñÿðè-çöëôèí ñÿíèí éöç öñòÿ ýþðäöì, åé ïÿðè,
Ñÿí ìÿíè ñåâäàéÿ ñàëäûí, åé ìÿùè-íàìåùðèáàí.
Êèì ñÿíèí éöçöíäöðöð õóðøèäè-õàâÿð íèñáÿòè,
Ãàøëàðûíëÿí ýþçëÿðèíäèð ôèòíåéè-àõèðçÿìàí.
Äöí äåìèøñÿí êèì, ñàíà ýþñòÿðöáÿí úàí àëàì,
Éöçöíè ýþñòÿðìÿäèí àëäûí ðÿâàíûìäàí ðÿâàí.
Ðóìè ðóéèíäÿ Õÿòàéè òà ýþðöáäöð ðóéè-ùÿãã,
Úöìëåéè-àëÿì ýþçöíäÿ ðóéè-ùÿããèíäèð íèøàí.
***
Êþíëöì èñòÿð âÿñëèí, åé ñåâýè úàíàí, éåíëÿäÿí,
Àáè-ëÿ’ëèíäÿí ãûëàì áó äÿðäÿ äÿðìàí éåíëÿäÿí.
Éöçöíÿ øåéòàí êèìè òà ãûëìàäû çàùèä ñöúóä,
Ìöòëÿãà êàôÿðäèð îë, ýÿòöðñöí èìàí éåíëÿäÿí.
Åøã ýÿëäè êþíëöìÿ, ùþêì åòäè úàíûì ìöëêèíÿ,
Øöêð êèì, þç òÿõòèíÿ óø ýÿëäè ñóëòàí éåíëÿäÿí.
Ýÿë âÿôà ðÿñìèí àðàäàí ñÿí ýþòöðìÿ, ìÿí äÿõè
Ãûëàëû áèð ñèäã èëÿí áèð ÿùäö ïåéìàí éåíëÿäÿí.
Çöëô èëÿí õÿòòö ëÿáèíè êèì êè, ýþðäö ñþéëÿäè:
– Õûçð èëÿí çöëìàòÿ ýèðìèø àáè-ùåéâàí éåíëÿäÿí.
Ìàù ðöõñàðûí ýþðöá èãðàðÿ ýÿëäè ìöääÿè,
×öí çöùóð îëäó éöçöíäÿí íóðè-ðÿùìàí éåíëÿäÿí.
Ãàïóíà ýÿëäè ýÿäà òÿê áó Õÿòàéè õÿñòÿäèë,
Ñÿí àíà ãûë, åé ñÿíÿì, áèð ëöòôè åùñàí éåíëÿäÿí.
***
Ñÿíäÿí þçýÿ, äÿëáÿðà, ùå÷ êèì ìàíà éàð îëìàñóí.
Úþâðè-åøãèíäÿí ìÿíèì òÿê êèìñÿ áèìàð îëìàñóí.
153
Êàôÿðèí ðÿùìè ýÿëöð ìÿí äÿðäìÿíäèí ùàëèíÿ,
Ëåéê êàôÿð ñÿí òÿêè éàðè-ñèòÿìêàð îëìàñóí.
Èñòÿìÿç áó õÿñòÿ êþíëöì þçýÿëÿðèíèí ìèííÿòèí,
Úàíûìà âÿñëèíäÿí þçýÿ íÿñòÿ üÿìõàð îëìàñóí.
Ýÿð÷è áöëáöëëÿð ãàìó ýöëçàð èñòÿð çàð-çàð,
Ñÿíäÿí þçýÿ êþíëöìÿ àëÿìäÿ ýöëçàð îëìàñóí.
Áó Õÿòàéè õÿñòÿíè äèâàíÿ çàùèä ìÿñò îõóð,
Åøãèíèç úàíûìäà îë áèð ëÿùçÿ ùöøéàð îëìàñóí.
***
Äèëáÿðà, ýþçäÿí úÿìàëûí áèð íÿôÿñ äóð îëìàñóí,
Éàøëó ÷åøìèìäÿ éöçöíäÿí àéðó ùå÷ íóð îëìàñóí.
Òà êè, åøãèíëÿí ñÿíèí ìÿ’ìóð îëóáäóð äèë åâè,
Åøãèí îë âèðàíÿäÿí áèð ëÿùçÿ ìÿ’çóð îëìàñóí.
ßáðè-íåéñàí òà úÿìàëûí ýöëøÿíèíÿ ñó âåðöð,
Ãÿòðåéè-éàøèìäÿí þçýÿ àíäà éàüìóð îëìàñóí.
Òà êè, ñÿíäÿí àéðó äöøäöì, ýþðìÿäèì ñÿáðö ãÿðàð,
Ùè÷ àøèã äèëáÿðèíäÿí çàðö ìÿùúóð îëìàñóí.
Òà ñÿíè ñåâäè Õÿòàéè, îëäó äàñòàí àëÿìÿ,
Êèìñÿíÿ àíûí òÿêè åøãèíäÿ ìÿøùóð îëìàñóí.
***
Àøèãè-äèëõÿñòÿ ýþð äèëäàðÿ äþíäÿðìèø éöçèí,
Àëÿìè òÿðù åéëÿìèø, ñÿí éåðÿ äþíäÿðìèø éöçèí.
Ùàøàëèëëàù êèì, êþíöë éöçèí ãàïóíäàí äþíäÿðÿ,
Áöëáöëè-áè÷àðÿäèð, ýöëçàðÿ äþíäÿðìèø éöçèí.
154
Äþíäÿðèá çàùèä éöçèí äèâàðÿ ùÿð äÿì éàø òþêÿð,
Àøèãèí äèâàðè éîõ, äèäàðÿ äþíäÿðìèø éöçèí.
Éàðÿ äþíäÿðìèø éöçèí ýþðýÿú ðÿãèáÿ ñþéëÿäèì:
– Îë ýöëè-õÿíäàíè ýþð êèì, õàðÿ äþíäÿðìèø éöçèí.
Äöíéàäà ìÿãñóäèíÿ ùÿð êèìñÿ éöçèí äþíäÿðÿð,
Áó Õÿòàéè ñÿí áöòè-ÿééàðÿ äþíäÿðìèø éöçèí.
***
Úÿìàëûí ýþðÿëè úàí áóëäóì, åé úàí,
Éöçèíè íóðè-èìàí áóëäóì, åé úàí.
Éöçöí äÿðäèíäÿ ýÿð÷è õÿñòÿ èäèì,
Âöñàëûí äÿðäÿ äÿðìàí áóëäóì, åé úàí.
Ñÿíèí ìåùðè-úÿìàëûí, øöêð ëèëëàù,
Êþíöë òÿõòèíäÿ ñóëòàí áóëäóì, åé úàí.
Áåùÿìäèëëàù êè, ùèúðàí çöëìÿòèíäÿ
Ëÿáèíè àáè-ùåéâàí áóëäóì, åé úàí.
Õÿòàéèéÿì, àéàüûí òîïðàüûíäà
Áó ýöí ìöëêè-Ñöëåéìàí áóëäóì, åé úàí.
***
Ñÿíäÿí þçýÿ éàðûì îëñà, åé ïÿðèâÿø ñèìòÿí
Àñèòàíûí ÷þâðÿñèíäÿ ãîé êè, õàê îëñóí áÿäÿí.
Îë ðÿãèáëÿð òÿ’íÿñèíäÿí åùòèðàçûí òà íÿäèð?
Áÿíäÿéÿ ùè÷ èëòèôàòûí éîõäóðóð, éàðÿá, íÿäÿí?
Îë éöçè ýöë, çöëôè ñöíáöë, ãàìÿòè ñÿðâè-ðÿâàí
Ðóçö øÿá äóòìóøäóðóð ÷åøìèì êÿíàðûíäà âÿòÿí.
155
Ñîðñàì îë øèðèí äîäàüûí ïöñòÿìèäèð, éà íÿáàò,
Éàðÿá, îë íàçèê âöúóäóí éà ñÿìèíäèð, éà ñÿìÿí?
×èíè-çöëôèíäÿ Õÿòàéè òà äóòóáäóð ìÿñêÿíèí,
Éàðÿá, îë ýöëýöí éàíàüûí ýöëìèäèð, éà íÿñòÿðÿí?
***
Óø éåíÿ ýöëëÿð à÷ûëäû, õàðÿ ñþéëÿí ýÿëìÿñöí.
Ñþùáÿòè-õàñäûð áó ýöí, ÿüéàðÿ, ñþéëÿí, ýÿëìÿñöí.
Ýÿëìÿñöí ìåéõàíÿéÿ âÿùäÿòäÿ ãîéìà ìöääÿè,
Àáè-êþâñÿðäÿí è÷ÿí õöììàðÿ, ñþéëÿí, ýÿëìÿñöí.
Áèð ùÿïÿìäèð áó êè, èãðàð ÿùëèäèð ìÿùðÿì àíà,
Ìóíäà íàìÿùðÿì äöøÿð èíêàðÿ, ñþéëÿí, ýÿëìÿñöí.
Åéøö èøðÿò äÿìèäèð, åøã ÿùëèíÿ åäèí ñÿëàù,
Éöçè ÷èðêèí, õóéè áÿäêèðäàðÿ, ñþéëÿí, ýÿëìÿñöí.
×öíêè ñÿððàôöç, áó áàçàð è÷ðÿ ýþâùÿð ýþðìÿíèç,
Àëìàçûç ùÿð ìþùðÿäÿí, áàçàðÿ ñþéëÿí ýÿëìÿñöí.
Ñÿðõîøóç, ðóçè-ÿçÿë ïåéìàíÿ øàùäàí è÷ìèøöç,
Áó ãÿäÿùäÿí è÷ìÿéÿí ùöøéàðÿ ñþéëÿí ýÿëìÿñöí.
×öí Õÿòàéèäèð áó ýöí ýöëçàðè-âÿùäÿò áöëáöëè,
Äÿõè îë çàüè-ñèéÿù ýöëçàðÿ ñþéëÿí ýÿëìÿñöí.
***
Úàíäóðóð úèñìèìäÿ åøãèí, úàíûì ÿëäÿí ýåòìÿñöí,
Úàí ýåäÿðñÿ, üÿì äåýèë, úàíàíûì ÿëäÿí ýåòìÿñöí.
Çöëôèíè ðöõñàðûí öñòÿ ñàëìà, úàíà òàíðè÷öí,
Êöôð èìàíûì äóòóá, èìàíûì ÿëäÿí ýåòìÿñöí.
156
Õÿòòö õàëûí äóòìóø îë ëÿ’ëèí êÿíàðûíäà ìÿãàì,
Åéëÿ ãûë êèì, ÷åøìåéè-ùåéâàíûì ÿëäÿí ýåòìÿñöí.
Òà êè, åøãèí äóòäè áó êþíëöì åâèíäÿ ìÿñêÿíèí,
Öíñ äóòìóøàì àíà, ìåùìàíûì ÿëäÿí ýåòìÿñöí.
Áó úÿùàíäà ýåòñÿ, ýåòñèí ìöëêö ìàëö òÿõòö ðÿõò,
Åé Õÿòàéè, üÿì éåìÿ, ñöáùàíûì ÿëäÿí ýåòìÿñöí.
***
Ìÿí ñàíà äàèì ÷ö éàðÿì, ñÿí ìàíà ÿüéàðñÿí,
Ìÿíäÿí þçýÿ úöìëåéè-öøøàãÿ ñÿí äèëäàðñÿí.
Ýþðÿéèì, Àëëàù ñÿíè áàäè-ôÿíàäÿí ñàõëàñóí
Êèì, úÿùàí áàüûíäà ñÿí áèð ñÿðâè-õîø ðÿôòàðñÿí.
×öíêè îë ìàùèí úÿìàëûí èñòÿìÿçäèí ýþðìÿýÿ,
Ùÿð ýåúÿ, ÷åøìèì, íÿäÿí êþâêÿá êèìè áèäàðñÿí?
Åé ïÿðè, ÷öíêèì òÿáèáè-äÿðäè-åøã îëìóø ëÿáèí,
Áÿñ íÿäÿíäèð ñÿí ùÿìèøÿ ýþçëÿðè áèìàðñÿí?
Áó Õÿòàéè ñà÷ëàðûí ÷èíèíäÿ ÷èí-÷èí áàüëóäóð,
Îëìàíàì ÷èíäÿí ïÿðèøàí ÷öí ìàíà üÿìõàðñÿí.
***
Åé êè, ùåéðàíäûð êþíöë ñÿí äèëáÿðè-äèëäàð è÷öí,
Ãàìÿòèí ñÿðâè-ðÿâàíäûð, ðöõëÿðèí ýöëçàð è÷öí.
Åé òÿáèáè-ÿùëè-öðôàí, áèð äÿâà ãûë äÿðäèìÿ,
Õÿñòÿ ùàë îëäó êþíöë ñÿí ýþçëÿðè áèìàð è÷öí.
Çàùèäà, ÷îõ òÿ’íÿ ãûëìà ìÿçùÿáè-àøèãëÿðÿ,
Ñÿí ÷ö äèâàð ÿùëèñÿí, ìÿí àøèãÿì äèäàð è÷öí.
157
Åé êþíöë, îë äèëðöáàíûí ìþùíÿòèíäÿí èíúèìÿ,
Êèìñÿ êèì, ýöë èñòÿð, îë ãàéðàìàç îëà õàð è÷öí.
Áó Õÿòàéèíèí êÿëàìûí ãûë ãÿáóë, åé ýþðêÿ áàé,
Çèêðèäèð ùÿð äÿì äóà ñÿí ùöñíè-áÿðõóðäàð è÷öí.
***
Ñóðÿòèí ýþðäöì, íèýàðà, ìÿñòö ùåéðàíÿì áó ýöí,
Îë ãàðà çöëôöí òÿêè üÿìäÿí ïÿðèøàíÿì áó ýöí.
Äöíéàäà ùÿð êèì êè, éöçöí ýþðäö, àëÿì øàùûäûð,
Òà éöçöíè ýþðìöøÿì, ìÿí äÿõè ñóëòàíÿì áó ýöí.
Ñÿí ìÿíè ãóëëóüà ìÿãáóë åéëÿýèë, éà åéëÿìÿ,
Àñèòàíûíäà ñÿíèí, åé øàù, äÿðáàíÿì áó ýöí.
Àñèòàíûí èòëÿðèíäÿí òà êè, áóëìóøàì øÿðÿô,
Åé ïÿðè, åøãèíäÿ ìÿí ìåùð èëÿ ñÿýáàíÿì áó ýöí.
Äåð Õÿòàéè: – Òà ÿçÿëäÿí ãóëëóüà õÿò âåðìèøÿì,
Ùÿð íÿ êèì, ùþêì åéëÿñÿí, ÿìðèíäÿ ôÿðìàíÿì áó ýöí.
***
Åé êè, ÷îõ äöøäöì ôÿðàãèíäÿí ôÿüàíö âàéÿ ìÿí,
Åøãè-çöëôèíäÿí ìöäàìè äöøìöøÿì ñåâäàéÿ ìÿí.
Òà ñÿíèí ýöëýöí éàíàüûí ýþðìöøÿì, åé ìÿùëèãà,
Ýöëøÿí è÷ðÿ áàõìàçàì ùÿðýèç ýöëè-ùÿìðàéÿ ìÿí.
Ùöñíè-ðóéèíäÿí êèì, îë õóðøèäè-àëÿì íóð àëóð,
Ùåéô îëà íèñáÿò ãûëàì ìåùðè-ðöõèíè àéÿ ìÿí.
Áàü èëÿí áóñòàí è÷èíäÿ ñÿðâÿ ãûëìàí èëòèôàò,
Òà êè, ãûëäûì áèð íÿçÿð øîë ãàìÿòö áàëàéÿ ìÿí.
Òà êþíöë îëäó ñÿíèí ðóçè-âöñàëèíäÿí úöäà,
Áó Õÿòàéè äèëøèêÿñòÿ åøã èëÿí ùÿìñàéÿ ìÿí.
158
***
Ýþðìÿê èñòÿð éöçèíè åøã èëÿ úàí øèìäèäÿí.
Åé àÿðè, âÿñë èëÿ ãûëýèë äÿðäÿ äÿðìàí øèìäèäÿí.
Çàùèäè-ýöìðàùÿ ýöñòÿð éöçèí, åé íóðè-èëàù,
Òà êèì, îë êàôÿð ýÿòöðñöí ùÿããÿ èìàí øèìäèäÿí.
Üÿìäÿ çöëôèí òÿê ïÿðèøàí îëäó îë íèêáÿò ðÿãèá,
Éöç ñÿàäÿò áÿíäÿéÿ ýþðñÿòäè äþâðàí øèìäèäÿí.
Òèôë èêÿí äèëáÿð äèëÿð êèì, ðÿô’ åäÿ éöçäÿí íèãàá,
Çÿððÿíè ýþð êèì, îëóð õóðøèäè-òàáàí øèìäèäÿí.
Åé Õÿòàéè, ôèêðè-áèêðèí åéëÿäèí ÿø’àðÿ ñÿðô,
Äóòäó öðôàí ìÿúëèñèí äÿôòÿðëÿ äèâàí øèìäèäÿí.
***
Ùÿð ýÿëÿí äöíéà ìÿíèì äåð, ñÿí ãÿäèì áöíéàäñÿí,
Úöìëÿíèí êþíëöí àëûáñàí, íÿ ÿúÿá ñÿééàäñÿí.
Ùÿð êÿñÿ áèð éöç èëÿ âåðäèí ìóðàäûí äöíéàäà,
Õûçð îëàí áóëäó ùÿéàòû, áèëäè êèì, çöëìàòñÿí.
Ùÿð êèìèíëÿí îéíàäûí, ÷ÿêäèí, ÷åâèðäèí ÷ÿðõèíè,
Ùè÷ àðèô íÿãøèíè äóéìàç, ÿúÿá íÿððàäñÿí.
Äöíéàíûí ìàëûâö ìöëêè, ýÿíúèíÿ àëäàíìà êèì,
ßââÿëè çÿðãö íèøàòäûð, àõèðè øÿùìàòñÿí.
Åé Õÿòàéè, ñÿí úÿùàíûí úþâðöíÿ øàä îë ìöäàì,
×öíêè ñåâýèí äóñò èëÿíäöð, åøã èëÿ óñòàäñÿí.
***
Éöçöíäöð ñóðåéè-Éóñèô, äîäàüûí àáè-êþâñÿðäÿí,
Áîéóí òóáàäóðóð, àììà, ñà÷ûíäûð ñöíáöëè-òÿðäÿí.
159
Úÿìàëûí “ùàçèùè úÿííÿò” äåäè ùÿã “ôÿäõöëö ôèùà”,
Òÿàëà øàíÿùó ÿêáÿð, éàíàüûí âÿðäè-ÿùìÿðäÿí.
Öçàðûí éöçöäöð Éàñèí, àíûí øÿ’íèíäÿäèð ßëùÿìä,
Ëÿáèí éàãóòè-ÿùìÿðäèð, äèøèí ëþ’ëþè-ýþâùÿðäÿí.
Ãàøûíäûð ãàáè-ãþâñåéíè, ñà÷ûí çèëëè-èëàùèäèð,
Çèéàä îëìóøäóðóð, úàíà, úÿìàëûí øÿì’è-õàâÿðäÿí.
Éöçöíè ñóðåéè-ßí’àì îõóäóì ãöäðÿòöëëàùäàí,
Õÿòàéè áîëìàäû áèð äÿì õèëàñ Àëëàùö ÿêáÿðäÿí.
***
Ìöøêèí ñà÷ûíà òà êè, ìÿëÿê ÷àëäû øàíÿñèí,
Ñÿä ïàðÿ ãûëäû úàí ãóøóíóí àøèéàíÿñèí.
Ëÿ’ëèíÿ úàí áàùà äåäè, âåðäèì ðÿâàí îíà,
Îë áèâÿôàéè ýþð êè, ýåäÿðìÿç áÿùàíÿñèí.
Åøãèí êè, ýÿëäè ìåùð èëÿ øÿùðè-âöúóäèìÿ,
Ìåùìàíäûð îë êè, úàíö êþíöë äóòäó õàíÿñèí.
Àíúà êè, ýþç éàøûí òþêÿðÿì, áîëìàçàì õèëàñ,
Åøãèí êþíöëäÿ éûüäû òöêÿíìÿç õÿçàíÿñèí.
Òà êèì, Õÿòàéè ýþðäè àíûí ÷åøìè-ìÿñòèíè,
Ùåéðàíäóðóð êè, ýþçÿäÿ áèëìÿç çÿìàíÿñèí.
***
Ýÿë êè, äÿðäè-áèäÿâà äÿðìàíÿ ýÿëñöí éåíëÿäÿí,
Òÿí Ìÿñèùà ëÿáëÿðèíäÿí úàíÿ ýÿëñöí éåíëÿäÿí.
Çöëìÿòè-çöëôèíäÿ êàìèí òàïìàäûì, ùþêì åéëÿ êèì,
Òà ñåêÿíäÿð ÷åøìåéè-ùåéâàíÿ ýÿëñöí éåíëÿäÿí.
160
×öí ðÿãèá ÿìðèíÿ òàÿò ãûëìàäû, ìÿðäóä ãûë,
Òóüè-ëÿ’íÿò òà êèì, îë øåéòàíÿ ýÿëñöí éåíëÿäÿí.
Åøèýèí ãóëëóüóíà ýÿëñöí ñÿëàòèíëÿð ãàìó,
Ãóë òÿêÿááöð ãûëìàñûí, ñóëòàíÿ ýÿëñöí éåíëÿäÿí.
Åòäèì: – Åé äèëáÿð, äåìèøäèí ýþñòÿðÿì øÿì’è-ðöõèì.
Äåð: – Ãÿáóë åòìÿí àíû, ïÿðâàíÿ ýÿëñöí éåíëÿäÿí.
Õåéëè äÿìäèð êèì, Õÿòàéè ýþçëÿðè ãàí àüëàäû,
Ñåéëè-õóíèí áèð äÿõè öììàíÿ ýÿëñöí éåíëÿäÿí.
***
Óëó êèì, ëàô åäÿð ìåéäàíÿ ýÿëñöí,
Ìöõÿííÿò ýÿëìÿñöí, ìÿðäàíÿ ýÿëñöí.
ßðÿìëÿð ìÿíçèëè ùÿã ìÿíçèëèäèð,
ßðÿíëÿð ñàùèáè-öðôàíÿ ýÿëñöí.
Úóø åòäè çöëôèãàðûì, ãûíäà äóðìàç,
Êèì èíêàð ÿùëèäèð èìàíÿ ýÿëñöí.
ßçÿëäÿí ùÿã äåéÿí ÿùëè-òÿðèãÿò,
Î êàíäàí ñöðöëöá áó êàíÿ ýÿëñöí.
Àðàëûõäàí êöäóðÿòëÿð ÿðèíäè,
Ñöðöëäö ëÿ’íÿò îë øåéòàíÿ ýÿëñöí.
Ýöíÿùêàðûí ýöíàùûíäàí êå÷ÿðëÿð,
Éöç öñòÿ ñöðöëöá ñóëòàíÿ ýÿëñöí.
Àõàí ÷àéëàð, àõàí àðõëàð, áóëàãëàð,
Éåðèíäÿí ìþâú óðóá öììàíÿ ýÿëñöí.
Ðÿâàéÿòäèð ùÿäèñè-Ìóñòàôàäàí,
Ìèí èë þëöá éàòàíëàð úàíÿ ýÿëñöí.
Õÿòàéè õÿñòÿäèð, êàíè-ñÿõàâÿò,
Õÿáÿð âåð äÿðäëöëÿð äÿðìàíÿ ýÿëñöí.
161
***
Åé ìÿíè ùèúðàí ÿëèíäÿ çàðö ýèðéàí åéëÿéÿí,
×åøìèìè ýèðéàí åäöá ñèíÿìíè áöðéàí åéëÿéÿí.
Ýÿð÷è áó äÿðäÿ ìÿíè ñàëäûí, ÿéà àðàìè-úàí,
Ùÿì éåíÿ äÿðäèíäöðöð áó äÿðäÿ äÿðìàí åéëÿéÿí.
Ýÿð÷è åéä îëäó úÿìàëûí õÿëãÿ, åé ÿáðó ùèëàë,
Áÿíäÿéÿì îë åéä è÷öí, úàíûìíû ãóðáàí åéëÿéÿí.
Ýÿð÷è üÿìçÿí òèü îëóáäóð õåéëè-öøøàãÿ, âÿëè
×åøìè-õóíõàðûíäóðóð ùÿì äÿìáÿäÿì ãàí åéëÿéÿí.
Åøãèíèí ñÿðáàçëàðû ÷îõäóð, âÿëè éîõäóð äÿõè
Áó Õÿòàéè õÿñòÿ òÿê àùÿíýè, ìåéäàí åéëÿéÿí.
***
Áó ýöí ýÿëäèì úÿùàíÿ, ñÿðâÿðÿì ìÿí,
Éÿãèí áèëèí êè, íÿãäè-ùåéäÿðÿì ìÿí.
Ôèðèäóí, Õîñðîâö Úÿìøèäö Çþùùàê
Êè, Ðöñòÿì Çàëÿìö Èñêÿíäÿðÿì ìÿí.
ßíÿëùÿãã ñèððè óø êþíëöìäÿ ýèçëö
Êè, ùÿããè-ìöòëÿãÿì, ùÿã ñþéëÿðÿì ìÿí.
Íèøàíûìäûð ìÿíèì òàúè-ñÿàäÿò,
Ñöëåéìàí ÿëèíÿ ÿíýöøòÿðÿì ìÿí.
Ìÿùÿììÿä íóðèäÿí, ßëè ñèðèíäÿí
Ùÿãèãÿò áÿùðè è÷ðÿ ýþâùÿðÿì ìÿí.
Õÿòàéèéÿì, øÿùà, ÿêñöêëö ãóëÿì,
Ãàïûíäà áèð êÿìèíÿ êÿìòÿðÿì ìÿí.
162
***
×öí ñÿíèí òÿê éàð áóëäóì, þçýÿ ìÿí éàð èñòÿìÿí.
Ñÿíäÿí àéðó úöìëåéè-àëÿìäÿ ìÿí âàð èñòÿìÿí.
Èñòÿðÿì êè, ìÿí ÷ÿêèì äÿðäö ôÿðàãèí çÿùìÿòèí,
Ìÿíäÿ þçýÿ åøãèíèçäÿ êèìñÿ áèìàð èñòÿìÿí.
Èñòÿðÿì êóéèíäÿ àâàç åòìÿéÿ íàêÿñ ðÿãèá,
Þç öíöìäÿí þçýÿ àíäà íàëåéè-çàð èñòÿìÿí.
Äöí äåìèøñÿí èñòÿðÿì áèð áóñÿéÿ éöç úàí áàùà,
Îë ìÿòàÿ ìÿíäÿí þçýÿ ùå÷ õèðèäàð èñòÿìÿí.
Îë ñÿáÿáäÿí áó Õÿòàéèíèí ñþçö ùÿããàíèäèð,
Ùÿãäÿí þçýÿ äöíéàäà ìÿí éàðö üÿìõàð èñòÿìÿí.
***
Ýÿë êè, úàíà, ñÿíäÿí þçýÿ òÿíäÿ ìÿí úàí èñòÿìÿí,
Òà êè, ñÿí âàðñàí ìÿíèì éàíûìäà, úàíàí èñòÿìÿí.
Ýÿð ÿëàú åéëÿð ìàíà àëÿì òÿáèáè ñÿðáÿñÿð,
Øÿðáÿòè-ëÿ’ëèíäÿí þçýÿ äÿðäÿ äÿðìàí èñòÿìÿí.
Ýþðÿëè ùöñíèí ýöëöíö îëìóøàì ÷öí ÿíäÿëèá,
Áàü÷àëàðäà ñÿíäÿí àéðó âÿðäè-õÿíäàí èñòÿìÿí.
Òà ÿçÿë ýöíäÿí ñÿíèí åøãèíÿ èãðàð åòìèøÿì,
Ñÿíäÿí þçýÿ éàð èëÿí ìÿí ÿùäö ïåéìàí èñòÿìÿí.
Åéëÿ ñàíìà êèì, Õÿòàéè ìåùðè-ðóéèí òÿðê åäÿ,
Âàð èêÿí äèëäÿ õÿéàëûí þçýÿ ìåùìàí èñòÿìÿí.
***
Äöí äåäèì: – Òÿðê åò éîëóíäà, òÿíäÿ úàíäûð ñÿí äåéÿí,
Ëåéê áó úèñìèì è÷èíäÿ ëàìÿêàíäûð ñÿí äåéÿí.
163
Éàðÿ ñîðäóì êè, äÿùàíûí üþí÷ÿäèð, éà çÿððÿäèð?
Éàð åéäèð: – Ìÿí äÿõè áèëìÿí, áèíèøàíäûð ñÿí äåéÿí.
Ìÿí äåäèì: – Ýþðäöì øÿáèñòàí ïÿðäÿäÿí îë ÷þùðÿíè,
Éàð åéäèð: – Éàðûí äåýèëäèð, áèíèøàíäûð ñÿí äåéÿí.1
Ìÿí äåäèì: – Ìÿíçÿðäÿ ýþðäöì ïöð úÿìàëûí ùÿð ýåúÿ.
Éàð åéäèð: – Òÿêäöðöð îë, ìàù-àñèìàíäûð ñÿí äåéÿí.2
Áó Õÿòàéè äåäè êèì, éöçöíäÿ ýþðäö ùÿã éöçöí,
Äåð: – Õÿéàëûíäûð ñÿíèí, ýþçäÿí íèùàíäûð ñÿí äåéÿí.
***
Åé õóáëàð è÷ðÿ òÿë’ÿòè ùöñí èëÿ áàé îëàí,
Îë ñÿðâ ãÿääè ñàéÿñè çèëëè-ùöìàé îëàí.
Úàíëàð øèêàðûí åòìÿéÿ ñÿééàä ýþçëÿðè,
Êèðïèýö îõ, ãàøëàðû ïåéâÿñòÿ éàé îëàí.
Áàüè-ðöõèí ñóâàðìàã è÷öí áàüèáàí êèìè
Ùÿð áèð éàíàéÿ ãàíëó éàøûì äöðëö ÷àé îëàí.
Àù-âàé êè, êàìö âàéÿìè âåðìÿç, òöêÿíäè þìð,
Åøãèíäÿ ýåúÿ-ýöíäöç èøèì àù-âàé îëàí.
Ãûëñàí áó õàêè-ïàéèíÿ áèð ýÿç íÿçÿð íîëà,
Ñàëìàçìû õàêÿ éöçöíè õóðøèäö àé îëàí?
Âÿñëèí íÿâàñûí èñòÿñÿ úàíûì, ÿúÿá äåýèë,
Ìþùòàú îëóð ùÿìèøÿ ïÿíèéÿ ýÿäàé îëàí.
Àëäûí øèêÿñòÿ êþíëöíö ìèñêèí Õÿòàéèíèí,
×èíäèð âÿôàëó áîëìàüû õóáè-Õÿòàé îëàí.
____________
1
Áóðàäà, èêèíúè áåéòäÿêè ãàôèéÿ òÿêðàð åäèëìèøäèð, “áèíèøàíäûð” éåðèíÿ “ýöëöñòàíäûð” éàçûëñà, ìÿíà âÿ ãàôèéÿ äöçÿëÿð.
2
Áóðàäàêû ìàù-àñèìàíäûð ñþçö ìàùè-àñèìàíäûð, éÿíè ýþéöí Àéûäûð òÿðêèáèíèí
âÿçíÿ ýþðÿ òÿùðèô îëóíìóø øÿêëèäèð.
164
***
Ôèðãÿòèí ÷ÿêäèì, íèýàðà, øèìäè éàð îëìàçìûñàí?
Èõòèéàðûì ýåòäè ÿëäÿí, èõòèéàð îëìàçìûñàí?
Èíòèçàðûì ùÿääÿí þòäö, ùèúð èëÿ îëäóì ùÿëàê,
Üÿìëè êþíëöì ùàëûíà áèð üÿìýöñàð îëìàçìûñàí?
Äöøìÿíè-äÿìñÿðä ÿëèíäÿí áöëáöëè-úàí îëäó ëàë,
Âÿãòèäèð ýöë ÷þùðÿí à÷óá íîâáàùàð îëìàçìûñàí?
Ìóíúà ìþùíÿò ÷ÿêäèí, åé äèë, çöëìÿòè-ùèúðàí èëÿ,
Îë ìÿùèí âÿñëèíÿ éåòäèí, áÿõòèéàð îëìàçìûñàí?
Ýÿð ýöíàùûí ÷îõ èñÿ ìèñêèí Õÿòàéè, üÿì éåìÿ,
Ðÿùìÿòèíÿ õàëèãèí öììèäâàð îëìàçìûñàí?
***
Ãûçûëýöë áàüö áóñòàíûì, íÿ äåðñÿí?
Ôÿäà îëñóí ñàíà úàíûì, íÿ äåðñÿí?
Ãÿðàðö ñÿáðö àðàìûì òöêÿíäè,
Êÿñèëäè êöëëè ôÿðìàíûì, íÿ äåðñÿí?
ßðèäè èëèýèì, ãàëäû ñöìöýöì,
Áó òÿíè òÿðê åäÿð úàíûì, íÿ äåðñÿí?
Õàìó äÿðäëöëÿðÿ äÿðìàí áóëóíäó,
Äÿâàñûç äÿðäÿ äÿðìàíûì, íÿ äåðñÿí?
Õàìóíóí êöôð èëÿ èìàíû âàðäûð,
Ìÿíèì êöôð èëÿ èìàíûì, íÿ äåðñÿí?
Ñÿíèí ìÿãñóäèí îëäóð êèì, ìÿí þëöì,
Ùàëàë îëñóí ñàíà ãàíûì, íÿ äåðñÿí?
165
ßýÿð éàòñàì ìèí èë òîïðàü è÷èíäÿ,
Äöðöñòäöð ÿùäö ïåéìàíûì, íÿ äåðñÿí?
Õÿòàéè ÷öí ñÿíè úàí èëÿ ñåâäè,
Ñåâÿí þëñöíìè, ñóëòàíûì, íÿ äåðñÿí?!
***
×ûõìàç, åé äèëáÿð, ñÿíèí õåéëè-õÿéàëûí éàääÿí,
Êþíëöìöí øÿùðèíè éûõäû åøãèíèç áöíéàääÿí.
Òà êè, äöøäöì, åé ïÿðè ïåéêÿð, ôÿðàãûí äÿðäèíÿ,
Äóòäó àâàçûì úàùàíû àù èëÿ ôÿðéàääÿí.
Àíúà êèì, äöíéà éöçöíäÿ õÿñòÿ úàíûì òÿíäÿäèð,
×ûõìàéà äÿðäè-ôÿðàãèí áó õÿðàáàáàääÿí.
Òà êè, ÷åøìèì ãàðøóñóíäàí àéðó äöøäöí, åé ñÿíÿì,
×ûõìàéà ùÿðýèç õÿéàëûí õàòèðè-íàøàääÿí.
Áó Õÿòàéè ñþçöíÿ äÿã äóòìà, åé íàêÿñ ùÿñóä,
Òà ÿçÿë òÿ’ëèì àëûáäûð áó ùÿêèì öñòàääÿí.
***
Ãóëóíàì áÿíäÿ, øàùûí êþíëö áèëñöí,
Áó êþíëöì ñÿíäÿ, øàùûí êþíëö áèëñöí.
Øÿùè ýþðÿíäÿ øàä îëóð, ñåâèíèð
Áó úàíûì òÿíäÿ, øàùûí êþíëö áèëñöí.
Ùåçàðàí äöðëö-äöðëö ñÿíäÿí þòðö
Êè, âàðäûð ìÿíäÿ, øàùûí êþíëö áèëñöí.
Úàùàí õóáëàðûíûí è÷èíäÿ ýþðäöì
Ñÿíè òÿðâÿíäÿ, øàùûí êþíëö áèëñöí.
Íåúÿ ìèñêèí Õÿòàéè êèìè êþíëö
Àëóð áèð õÿíäÿ, øàùûí êþíëö áèëñöí.
166
***
Âöúóäóì øÿùðèíäÿ áóëäóì äöðð èëÿí äöðäàíÿ ìÿí,
Ìÿí àíè ÿðç åòìÿíÿì ùÿð úàùèëö íàäàíÿ ìÿí.
Êöôðö èìàí ñèððèíè áèëäèì êè, ìÿ’íèäÿ íÿäèð,
Éöçöìö äþíäÿðìèøÿì àíäàí áÿðö ðÿùìàíÿ ìÿí.
Ýþð íåúÿ çàðè âåðöð îë ëÿ’íÿòè øåéòàí ìàíà,
Äöíö ýöí ëÿ’íÿò îõóðìÿí ëÿ’íÿòè-øåéòàíÿ ìÿí.
Âåðñÿ èäè êàìèìè îë øàùö ñóëòàíûì ìÿíèì,
Úàíûìû ãóðáàí ãûëàéûì îë øÿùö ñóëòàíÿ ìÿí.
Ìÿí Õÿòàéè ÷ÿêìÿíÿì üÿì, ÷öíêè ÿíÿëùÿã äåäèì,
×ÿêìèøÿì Ùåéäÿð òÿêè ìåéäàíäà ùó ìÿðäàíÿ ìÿí.
***
Áåùÿìäóëëàù, ñÿôà áóëäóã úÿìàëè-íîâáàùàðèíäÿí,
Êþíöë ìèð’àòè æÿíý îëìàç àíûí õÿòòè-ãöáàðèíäÿí.
Ýþðöá êóéèíäÿ äèëäàðûí ðÿãèáè ÷ÿêìÿ üÿì ùÿðýèç,
Ìÿñÿëäèð ýöëäÿðÿíëÿð àüëàìàç ýöëøÿíäÿ õàðèíäÿí.
Êþ÷öá ùÿð ìàñÿâàäÿí òàëèáè-äèäàð îëàí àøèã
ßëèí ÷ÿêìÿê ýÿðÿê, åé äèë, úÿùàíûí úöìëÿ âàðèíäÿí.
Õÿéàëè-éàð èëÿ ãàíå îëóá ìåéëè-âöñàë åòìÿ,
Øèêàéÿò åéëÿìÿç ñàäèã îëàíëàð ðóçèýàðèíäÿí.
Õÿòàéè þëìÿýÿ úàí âåðìÿéöá ìåéäàíè-åøã è÷ðÿ,
Éåçèä îëëàì, äþíÿðñÿì Ìóðòÿçàíûí çöëôèãàðûíäÿí.
***
Ñöáùäÿì ýöëçàð è÷èíäÿ ÷àëäû áöëáöë ÿðüÿíóí,
ßééóùÿë-öøøàã, ãóìó èííÿêöì ëàéÿñìÿóí.
167
ßðüÿâàí äóòìóø ïèéàëÿ, íÿñòÿðÿí äîëäóðäó úàí,
Ìöòðèáà, ÷àë íÿüìÿíè, “ëà ÿééèêöì ìöñòÿüôèðóí”.
Ùöñíè-ðóéèí ùÿð ýþðÿíäÿ àôÿðèí òÿñëèì åäÿð,
Ëàáåøåé’èí ÿùñÿíöí èííÿ ãÿëèëÿí òÿøêöðóí.
Ýþçëÿðèí ñÿðõîø îëàíäà áàäÿëÿð èëÿí ìöäàì
Çèðè-ëÿá ñàãè äåéÿð ùÿð äÿì âÿëàùöì éÿùçÿíóí.
Øàù Õÿòàéè äîñò éîëóíäà òÿñëèì åäÿð úàíûíû,
Ùÿð îëàíà ñÿí ýþðöðñÿí “èííÿ ÿëåéùÿ ðàúåóí”.
***
Äèëáÿðà, ýþðäöì éöçöí, ùåéðàíÿì îë äÿìäÿí áÿðö,
Ýþç éàøûíäà ãàí èëÿí üÿëòàíÿì îë äÿìäÿí áÿðö.
Òà àéàüûí òîïðàüûíäàí ìÿí ñÿàäÿò áóëìóøàì,
Åøèýèíäÿ ðóçö øÿá äÿðáàíÿì îë äÿìäÿí áÿðö.
Çÿððÿ èäèì, ýöí éöçöí ìåùðèíÿ äöøäöì íàýÿùàí,
Àëÿì è÷ðÿ øþùðåéè-äþâðàíÿì îë äÿìäÿí áÿðö.
Òà ñÿíèí ðóçè-ÿçÿëäÿí åøãèíÿ äåäèì áÿëè,
ßùäè ïîçìàí áÿð ñÿðè-ïåéìàíÿì îë äÿìäÿí áÿðö.
Òà ñÿíèí àùó ýþçöí ýþðäö Õÿòàéè, åé ïÿðè,
Ìÿúíóíàì, âèðàíÿëÿðäèð õàíÿì îë äÿìäÿí áÿðö.
***
Íèýàðà, íåéëÿéèì ìÿí ñÿíäÿí àéðó?!
Áó êþíëöì õàëè îëìàç üÿìäÿí àéðó.
Âöñàëûí ùÿñðÿòèíäÿí, åé äèëàðàì,
Ýþçöìäÿ íÿñòÿ ýÿçìÿç íÿìäÿí àéðó.
168
Ãóøóì ïÿðâàç åäÿð ùÿð äÿì ãÿôÿñäÿí,
Ãÿðàð åòìÿç ìÿýÿð âÿñëèíäÿí àéðó.
Êè, ñÿíäÿí àéðó ùå÷ éîõäóð ùÿéàòûì,
Ãÿðàð åäÿð íå÷öí úàí òÿíäÿí àéðó?
Õÿòàéè ýöë éöçöí ùåéðàíû áîëìóø,
Õà÷àí áöëáöë äóðàð ýöëøÿíäÿí àéðó?
***
Éöçöí ýþðäöì ñÿíèí, åé éàðè-ìÿùðó,
Êþíöëëÿð àôÿòè, éà éöçìèäèð áó?
Äîäàüûí ùÿñðÿòèíäÿí õÿñòÿ ùàëÿì,
Àõûòäû ýþçëÿðèì éàøûí áåùÿð ñó.
Ùÿáÿøäèð êèì, ìöñàôèð Ðóìÿ äöøìöø
Éöçöí ñÿôùèíäÿêè îë õàëè-ùèíäó.
Ýþçöíäÿí àùó òÿê äàüëàðÿ äöøäöì,
Íÿ ñåùð åòäè ìàíà îë èêè úàäó?
Õÿòàéè äåð éöçöí õóðøèäÿ íèñáÿò,
Ñþçö ðþâøÿí äåäèì éöçöíÿ ãàðøó.
***
Êèì îëà ýþíäÿðÿì ìÿí éåðÿ ãàðøó
Êè, àðòûð ùÿñðÿò èëÿ éàðÿ ãàðøó.
Ãÿðàðûì ãàëìàäû, ñÿáð åòäö ùÿääÿí,
Äö ÷åøìèì íÿðýèñè-áèìàðÿ ãàðøó.
Ýÿð óéìàç ýþçëÿðèì ùèúðèí üÿìèíäÿí,
Íîëà àù åéëÿñÿì áèäàðÿ ãàðøó.
169
Êè, ñÿíèñç îëìóøàì áöëáöëè-øåéäà,
Íîëà ôÿðéàä åäÿì ýöëçàðÿ ãàðøó.
Éöçöíäÿ çöëôèíè ýþðäöì, äåäèì êè,
Èìàíè áàüëàìà çöííàðÿ ãàðøó.
Àñûëäûì ÿíêÿáóò òÿê, åé äèëàðàì,
Ìöÿíáÿð òöððåéè-òÿððàðÿ ãàðøó.
Ìÿíèì÷öíäöð ÿýÿð ãûëñàí áÿøàðÿò,
Ùÿìèøÿ üþí÷ÿ, íàð ÿüéàðÿ ãàðøó.
Õÿòàéè õÿñòÿäèð, èñòÿð âöñàëûí,
Äÿìàäÿì ãûë íÿçÿð áèìàðÿ ãàðøó.
***
Éöçöì ñöðöá âàðóðàì éàðÿ ãàðøó,
Ùÿáèáö ìóíèñö äèëäàðÿ ãàðøó.
Ôÿðàã÷èí ýþçëÿðèí êþíëöì àïàðäû,
Èêè ùåéâà áèòèáäèð íàðÿ ãàðøó.
Áîéóí ñÿðâ àüàúû áîñòàí è÷èíäÿ,
Ãûçûëýöëëÿð à÷ûëìûø õàðÿ ãàðøó.
Ðÿãèáè ýþðÿéèì íàáèíà îëñóí,
Îòóðñóí îë ìöäàì äèâàðÿ ãàðøó.
Ëÿáèíäÿí øÿðáÿò è÷äè áó Õÿòàéè,
Ìöäàì ñÿðìÿñò ýÿçÿð äèäàðÿ ãàðøó.
***
Ãûëóð üÿìçÿí úÿôàëÿð äöðëö-äöðëö,
Âåðöð ëÿ’ëèí ñÿôàëÿð äöðëö-äöðëö.
170
Åøèýèíäÿ ñÿíèí ùÿð ýåúÿ, åé øàù,
Ñöðöð éöç ìèí ñÿôàëÿð äöðëö-äöðëö.
Àñûëìûø çöëôèíèí ùÿð áèð ìóéóíäà
Ìÿíèì òÿê ìöáòÿëàëÿð äöðëö-äöðëö.
Ðÿãèáëÿð ÷ÿêäèýèì úÿôàëÿð è÷öí
Ãûëóðìÿí áÿä äóàëÿð äöðëö-äöðëö.
Õÿðàáÿ êþíëöìöí è÷èíäÿ åøãèí
Äóòóáäóð ÷îõ áèíàëÿð äöðëö-äöðëö.
Õÿòàéè åøèýèíäÿ êÿìòÿðèíäöð,
Óìàð ñÿíäÿí ÿòàëÿð äöðëö-äöðëö.
***
Úàíûì òöêÿíäè, ùÿñðÿòè-úàíàíÿéÿì éåíÿ,
Øÿì’è-ðöõèíÿ åøã èëÿ ïÿðâàíÿéÿì éåíÿ.
Çàùèðäÿ ýÿð÷è äÿðäè-ôÿðàã îëäó ùÿìäÿìèì,
Áàòèí éöçèíäÿ éàð èëÿ ùÿìõàíÿéÿì éåíÿ.
Äöíéà éöçöíäÿ åøã èëÿ çàðÿì, åé ñÿíÿì,
Áèð ñþéëÿýèë êè, öãáàðÿ úàíàíÿéÿì éåíÿ.
Äàèì êþíöë ãóøó êè, äöøÿð äàìè-çöëôèíÿ,
Áàøäàí-àéàüà éàðàëó ÷öí øàíÿéÿì éåíÿ.
Òà êèì, Õÿòàéè àùó òÿê äöøäö áÿíäèíÿ,
Ñÿùðàäÿ äÿðäè-åøã èëÿ äèâàíÿéÿì éåíÿ.
***
Ýöë éöçöí êèì, äöøìöø îë çöëôè-ïÿðèøàí öñòöíÿ
Áèð áóëóòäóð êèì, äöøöáäöð ìàùè-òàáàí öñòöíÿ.
171
Àðèçèí öñòÿ äöøöáäöð ãÿòðÿ-ãÿòðÿ îë ÿðÿã,
Ñàíàñàí øÿáíÿìäöðöð, äöøìöø ýöëöñòàí öñòöíÿ.
Çöëô ÷èí îëìóøäóðóð, ùÿð äÿì äöøÿð øîë àðèçÿ,
Çöëìÿòè-äþâðàíè ýþð êèì, äöøìöø èìàí öñòöíÿ.
Øîë ðÿãèáè-äèâè ýþð êèì, êóéèíÿ ùþêì åéëÿìèø,
Øîéëÿ êèì, ãÿñä åéëÿð îë ìöëêè-Ñöëåéìàí öñòöíÿ.
Áó Õÿòàéè éöçöí öñòÿ çöëôèíè ýþðýÿú äåäè:
– Çöëìÿòè ýþðöí, äöøöáäöð àáè-ùåéâàí öñòöíÿ.
***
Ýÿð÷è ùèúðèíäÿí çÿèôö íàòÿâàí îëäóì éåíÿ,
Ïèð èêÿí éöçöíö ýþðäöì, íîâúàâàí îëäóì éåíÿ.
Äþâðè-ùöñíèíäÿí ýöíÿø òÿê îëìóø èäèì àøèêàð,
Ùèúð ñÿùðàñèíÿ äöøäöì, áèíèøàí îëäóì éåíÿ.
Àãèë èäèì äöíéàäà Ëåéëè úÿìàëûí ýþðìÿäÿí,
Åøã èëÿí Ìÿúíóí òÿêè áèõàíèìàí îëäóì éåíÿ.
Òà êè, àñèáè-ôÿëÿêäÿí ýþðìÿéÿ ùöñíèí çÿâàë,
Åøèýèíäÿ ýåúÿ-ýöíäöç ïàñèáàí îëäóì éåíÿ.
Áó Õÿòàéèíèí äèëèíäÿ åøãèíèç ïöíùàí èêÿí
Úöìëåéè-àëÿì äèëèíäÿ äàñòàí îëäóì éåíÿ.
***
Äàíåéè-õàëè-ñèéÿù êèì, äöøäö ðöõñàð öñòöíÿ,
Ëàëéåè-ïöð äàüäèð êèì, äöøäö ýöëçàð öñòöíÿ.
Ùÿëãÿëÿíìèø çöëôèíèç ðöõñàðûí öñòÿ, åé ñÿíÿì,
Ýÿíúÿ áÿíçÿð êèì, àíûí éàòìûøäóðóð ìàð öñòöíÿ.
172
Òà êè, çàùèä ýþðäö éöçöí, ãûëìàäû áèð ýÿç íèýàù,
Êàôÿðè-ìöòëÿãäèð îë êèì, ýÿëìÿç èãðàð öñòöíÿ.
Ñàíàñûí êèì, ÷åøìåéè-ùåéâàíûí öñòÿ ýÿëäè Õûçð,
Äöøäö òà õÿòòèí ñÿíèí ëÿ’ëè-øÿêÿðáàð öñòöíÿ.
Òà êè, âÿñëèí îëäó âàñèë áó Õÿòàéè õÿñòÿéÿ,
Áèð òÿáèáÿ áÿíçÿð îë êèì, ýÿëäè áèìàð öñòöíÿ.
***
Ìþâñèìè ãûø ýåòäè, äþâðè íîâáàùàð îëäó éåíÿ,
Ìÿúëèñè-ýÿøòÿ ÿúàèá ðóçèýàð îëäó éåíÿ.
Ñàãèéà, âÿãòè-òÿðÿáäèð, ÿëäÿ äóòýèë úàìè ìåé.
Êèì, áÿíþâøÿ ìÿñò îëóá íÿðýèç õóìàð îëäó éåíÿ.
Ìþâñèìè-ýöë ýÿëäèâö ýöëøÿí áÿçÿíäè áÿçì è÷öí,
Áàüö ñÿùðà úöìëÿ éåêñÿð ëàëÿçàð îëäó éåíÿ.
Ýÿëäè íîâðóçö áÿùàðö ÿùäö äþâðè-äóñòêàì,
Éàð ÿëè òÿê éåð éöçö íÿãøè-íèýàð îëäó éåíÿ.
ßáðè-íåéñàí úóøÿ ýÿëäè, òþêäö ðÿùìÿò éàüìóðóí,
Ýþý éöçöíäÿí éåð éöçöíÿ äöð íèñàð îëäó éåíÿ.
Áàü÷àéà ñåéðàíÿ ÷ûõäû ýÿøò è÷öí îë ýöëñòàí,
Ýöë õÿúàëÿòäÿí ãûçàðäû, øÿðìñàð îëäó éåíÿ.
Ãàìÿòèíëÿí áÿùñ åäèðäè äàèìà îë ñÿðâè-áàü,
Ýþð õÿúàëÿòäÿí îíà ìÿíçèë êÿíàð îëäó éåíÿ.
Ýöë éöçöíè ýþðÿëè àðòäû ôÿüàíû ãóøëàðûí,
Ëàë èêÿí áöëáöëëÿðèí ñþâòè ùÿçàð îëäó éåíÿ.
Åé Õÿòàéè, øàä îëóá áåéòöë-ùÿçÿíäÿí ÷ûõ áó ýöí,
Áàüö áàü÷à ñóéèíÿ âÿãòè-ýöçàð îëäó éåíÿ.
173
***
Äÿðäè-åøãèí, äèëáÿðà, ÷öí ýÿëäè áó úàí öñòöíÿ,
Ñàíàñàí êèì, Õûçð ýÿëäè àáè-ùåéâàí öñòöíÿ.
Áó úàùàí áàüûíû áöíéàä åòäè äÿñòè-ëÿìéÿçÿë,
Ìÿí òÿêè áèð ýöë õà÷àí áèòäè ýöëöñòàí öñòöíÿ.
Ðàùÿòè-âÿñëèí äèëÿðäèì, ýÿëäè ùèúðàí çÿùìÿòè,
Åé ïÿðè, íåé÷öí ãîéóðñàí äÿðäè äÿðìàí öñòöíÿ?
Ñÿðâÿðè-ùèíäóäóð îë êèì, ýÿëäè Ðóì èãëèìèíÿ,
Îë ñèéÿù õàëûí êè, äöøìöø ðóéè-õÿíäàí öñòöíÿ.
×öí úÿìàëûí ìåùðè äöøäö áó Õÿòàéè êþíëöíÿ,
Ñàíàñàí Éóñèôäèð îë êèì, ýÿëäè Êÿí’àí öñòöíÿ.
***
Òà éöçöí öñòöíäÿ çöëôèí ñàéÿ ñàëìûøäûð éåíÿ,
Àðèçèí ðÿíýè ýöëè-ùÿìðàéÿ ñàëìûøäûð éåíÿ.
Åøãè-ðóéèíäÿí êþíöë èñòÿð õèëàñ îëìàü, âÿëè
Úàíèìè çöëôöí ñèéÿù ñåâäàéÿ ñàëìûøäûð éåíÿ.
×åøìèíÿ ùåéðàí îëàíäàí áÿðëö êþíëöì, åé ïÿðè,
Àùó íèñáÿò ÿãëèìè ñÿùðàéÿ ñàëìûøäûð éåíÿ.
Øàäÿì àíäàí áÿðëö êèì, ùèúðèíäÿ îëìóøìÿí ìöãèì,
Éöç ìÿëàìÿò áó äèëè-øåéäàéÿ ñàëìûøäûð éåíÿ.
Áó Õÿòàéè úàíûíû ãóðáàí åäÿð îë ìàùÿ êèì,
Ïÿðòþâè-ìåùðè-úÿìàëûí àéÿ ñàëìûøäûð éåíÿ.
***
Éàð, åøãèí áàüðûìûí òà ÷ÿêäè éöç äàü öñòöíÿ,
Àòÿøè-ùèúðèí áó äàüûí ÷ÿêäè áèð äàü öñòöíÿ.
174
Ìÿí çÿèô, öøòÿ ôÿðàãûí éöêëÿäè áèð äàü êèìè,
Îë éöêÿ ãûëìàç òÿùÿììöë, ãîéñàëàð äàü öñòöíÿ.
Éöçöí öñòÿç öëôöíè ýþðäöêúÿ ìöñùÿôäèð äåðÿì,
Áó íÿ ùèêìÿòäèð êè, éàçûëìûø ãàðà àü öñòöíÿ?
Øîë õÿòö õàëûí êÿíàðûíäà ðöõöí, åé äèëðöáà,
Îë ýöëÿ áÿíçÿð êè, äöøìöø òàçÿ éàïðàü öñòöíÿ.
Áó Õÿòàéè ÷åøìè éîëóíäà àíûí òîïðàü îëóð,
Òà àéàüûí áàñà îë äèëáÿð áó òîïðàü öñòöíÿ.
***
Õÿéàëûí ìÿñêÿíèäèð úàí è÷èíäÿ,
Éåíÿ Éóñèô íåäèð çèíäàí è÷èíäÿ?
Ýþçöì è÷èíäÿ îë ÿêñè-úÿìàëûí
Ýþùÿð íèñáÿòëöäöð öììàí è÷èíäÿ.
Éöçöí ñÿùìèíäÿí îë øÿêêÿð äîäàüûí,
Ýöëöñòàíäûð, ýöëè-õÿíäàí è÷èíäÿ.
Ðÿãèáè ãîéìàýèë ãàïóíäà, íåéëÿð
Áó êàôÿð úÿííÿòè-ðèçâàí è÷èíäÿ?
Õÿòàéè ýþðìÿìèøäèð ãàìÿòèí òÿê
Õóðàìàí ñÿðâ ùå÷ áóñòàí è÷èíäÿ.
***
Àéäûì ãàøûíà: – Èøâÿ ãûë. Àéäûð êè, ýþç öñòÿ.
Áàõäûì êè, ýþðöì îë ýþçö, äåäè êè, éöç öñòÿ.
Áèð òàðè-ìóéèíäèð êÿìÿðèí àëòäà ìèéàíûí,
Íàçèêëèê èëÿ êèì äåéÿ áèð ñþç áó ñþç öñòÿ.
175
Åé äèë, éöçöíè õàê åäÿ ýþð éàð åøèýèíäÿ,
Òà äàìÿíè-äèëáÿðäÿí àíûí äöøÿ òîç öñòÿ.
Ìåéõàíÿ ëÿáèí èñòÿäè òà íÿãëö êÿáàáè,
Åøã îäóíó éàõûá úèýÿðèì ñàëäû êþç öñòÿ.
Éàð åòäè ìàíà: – Àøèã èñÿí õÿñòÿ Õÿòàéè,
Áó úþâðö úÿôà êèì, ãûëóðàì, øèìäè äþç öñòÿ.
***
Êþíëöìè ÷ÿêäè, øÿùà, äàüè-üÿìèí äàü öñòöíÿ,
Éåíÿ îë ìàùèí ôÿðàãè ÷ÿêäè áèð äàü öñòöíÿ.
Çöëôö ðóéèí õÿòòè òÿê ùå÷ êèìñÿ äÿôòÿð éàçìàìûø,
Òà êè, àëÿìäÿ éàçûëìûøäûð ãàðà àü öñòöíÿ.
Ýÿð÷è ýöëëÿð ÷îõ áèòÿð àëÿì ýöëöñòàíûíäà, ëåéê
Ýöë éöçöí òÿê áèòìÿìèø ùå÷ ýöëøÿíö áàü öñòöíÿ.
Àü éöçöíöí öñòÿí îë çöëôè-ñèéàùèíè ýþòöð,
Áèëìÿçÿì ùÿìðà ýöëöí íåé÷öí ãîíàð çàü öñòöíÿ?
Áó Õÿòàéè õÿñòÿäèë ùÿð äÿì öìèäè-âÿñë è÷öí
Äþøÿìèøäèð éöçöíè ãàïóíäà òîïðàü öñòöíÿ.
***
Åé éöçöí ýöëäöð, ëÿáèí ÷öí üþí÷ÿ õÿíäàíäûð éåíÿ,
Áóéè-ìóéèí àøèãÿ êöôð èëÿ èìàíäûð éåíÿ.
Àíúà ÿôüàí åòäèì, åé äöððè-ìÿëàùÿò, ñÿíñèçèí,
×åøìåéè-÷åøìèìäÿí àõàí áÿùðè-öììàíäûð éåíÿ.
Òà üÿìè-ùèúðàí èëÿ äöøäöì âöñàëûíäàí èðàü,
Üÿìëö êþíëöì ùèúð èëÿ ÷öí áåéòöë-ÿùçàíäûð éåíÿ.
176
Éöçöíè çàùèä íÿäÿí ñÿá’öë-ìÿñàíèäèð äåìÿç,
Ñÿôùÿñèíäÿ éàçóëó ùÿì íóðè-Ãóð’àíäûð éåíÿ.
Øîë ïÿðèøàí çöëôöíè òà ýþðìöøÿì, åé ðóùè-ãöäñ,
Äÿðäö ùÿñðÿòäÿí ìÿíèì êþíëöì ïÿðèøàíäûð éåíÿ.
Îíúà ÷ÿêäöì ôèðãÿòèí õàðèíè, åé ýöëéöçëö éàð,
Éöðÿýèìäöð üþí÷ÿ íèñáÿò, äîïäîëó ãàíäûð éåíÿ.
Äöí äåìèøäèí: – Ìÿíäÿí þçýÿ éàðÿ âåðìèøñÿí êþíöë.
Ìÿí Õÿòàéè õÿñòÿ ùàëÿ áó íÿ áþùòàíäûð éåíÿ?
***
Éàðÿ éàð îëìàã äèëÿðñÿí, ãåéðè ñÿí éàð èñòÿìÿ.
Úàíö äèëäÿí êå÷ìÿìèøñÿí, éåðè, äèëäàð èñòÿìÿ.
Âàðö âàðëûã âàðìàéûíúà øàùÿ âàðìàç âàðûìûç,
Ñÿí þçöíè øàùÿ äàïøóð, äÿõè ýÿë âàð èñòÿìÿ.
Àøèãèí ìÿ’øóã éöçöäöð ãèáëÿñè, ùÿì Êÿ’áÿñè,
Ñÿí éöçöíö øàùÿ äþíäÿð, ãèáëÿ äèâàð èñòÿìÿ.
Áó úÿùàíûí áàü÷àñûíäà õàðñèç ýöëìè îëóð?
Òèêÿíèíäÿí ãîðõàð èñÿí, éåðè, ýöëçàð èñòÿìÿ.
Åé Õÿòàéè, éàð éîëóíà úàíûíû åòýèë ôÿäà,
Êå÷ áó äöíéà øþùðÿòèíäÿí, ñÿí îíó âàð èñòÿìÿ.
***
Åé êþíöë, åøãèíäÿ éàðûí íàëÿâö àù åéëÿìÿ,
Äÿýìÿ ùÿð íàìÿùðÿìè ñèððèíäÿí àýàù åéëÿìÿ.
Àøèãèí èìàíûäûð éàðûí úÿìàëû, åé ðÿãèá,
Òàíðè÷öí ýåò ãàðøóäàí ìÿ’øóãè ýöìðàù åéëÿìÿ.
177
×öí ìÿíèì öñòöìÿ äîüäó àôèòàáûì, åé ãÿìÿð,
Ýÿçìÿ áèð þâúè-ôÿëÿêäÿ, àäûíû ìàù åéëÿìÿ.
×öí ñÿíèí åøãè-ìÿúàçèíäÿí ùÿãèãÿò áóëìóøàì,
Øèìäèñÿí õàùè âÿôà ãûëýèë ìàíà, õàù åéëÿìÿ.
Ìÿíçèëè-ðÿùìàíèëÿðäèð àñèòàíû äèëáÿðèí,
Ýåòýèë, åé øåéòàí ðÿãèá, àùÿíýè-äÿðýàù åéëÿìÿ.
×öí âöñàëûí õÿðìÿíèíäÿí áèð úîâ îëìàç ùàñèëèì,
Äàíÿ ãûëìà éàøûìè, ÷þùðÿìíè ÷öí êàù åéëÿìÿ.
Åé Õÿòàéè, è÷äèýöí ìåé àáè-êþâñÿðäèð ìöäàì,
Íóøè-úàí åò áàäÿäÿí, áèð ëÿùçÿ èêðàù åéëÿìÿ.
***
Ýÿë êþíöë, ïèð èñòÿéÿëè áó ãÿäèì ÿðêàí èëÿ,
Ýåð÷ÿê îëäóð ùÿã éîëóíà âàðÿ áàøö úàí èëÿ.
Úàíû òÿðêèí ãûëìàéàí úàíàíÿ âàñèë îëìàäû,
Ãóë ýÿðÿê êèì, ìÿùðÿì îëà ùÿçðÿòè-ñóëòàí èëÿ.
Ãÿùðèíÿ øöêð åéëÿýèë êèì, ùÿã ñàíà ðÿùì åéëÿéÿ,
Ùÿìãÿðèí îëìóø ÿçÿëäÿí êöôðö äèí èìàí èëÿ.
Þëäöðÿí ñÿí, äèðèëäÿí ñÿí, ñàõëàéàí ñÿíñÿí, ùÿêèì,
Éîõ èìèø áèð ñÿíäÿí þçýÿ àéÿòè-Ãóð’àí èëÿ.
Áó Õÿòàéè òà ÿçÿëäÿí åøãèíÿ éîëäàø èäè,
Êþíëöíö øàä åéëÿéèáäèð ñÿí êÿðÿìëö õàí èëÿ.
***
Ýÿð ìÿíèìëÿí îë ìÿùè-íàìåùðèáàíûì ñþéëÿøÿ,
Õÿñòÿ úèñìèìäÿ áó úàíè-íàòÿâàíûì ñþéëÿøÿ.
178
Ìÿí þëÿíäÿí ñîíðà ãÿáðèì öñòÿ ýÿð ÿçì åòñÿ éàð,
Ãÿáð è÷èíäÿ äóðà àíóíëàí èìàíûì ñþéëÿøÿ.
Áó ãÿðàðû éîõ êþíöë áèëìÿí õà÷àí àðàì åäÿ,
Éà ìÿýÿð áèð ýöí ìÿíèìëÿí äèëñèòàíûì ñþéëÿøÿ.
Çÿùðè-ùèúðàí áèðëÿ äÿõè òàëåéèì òÿëõ îëìàéà,
Ýÿð ìÿíèìëÿí áèð ýÿç îë øèðèí çÿáàíûì ñþéëÿøÿ.
Üÿìëö êþíëö áó Õÿòàéèíèí úÿùàíäà øàä îëà,
Ýÿð ìÿíèìëÿí áèð ýöí îë þìðè-úÿâàíûì ñþéëÿøÿ.
***
Ìÿíè ñÿðýÿøòÿ ùåéðàí åéëÿéÿí øàù,
Êþíöë øÿùðèíäÿ ñåéðàí åéëÿéÿí øàù.
Ìÿíè ðöñâà åäöá ñàëäûí úÿùàíÿ,
Äèäÿìíè çàðö ýèðéàí åéëÿéÿí øàù.
Ìöñÿõõÿð åéëÿéÿí úöìëÿ úÿùàíû,
Éåçèä ãþâìèí ìöñÿëìàí åéëÿéÿí øàù.
Þçö áöëáöë îëóá ýöëçàðÿ ýÿçäè,
Ìÿí äàøõàðóäà çàð åéëÿéÿí øàù.
ßíÿëùÿã ÷àüóðàí Ìÿíñóð äèëèíäÿ,
Éåíÿ Ìÿíñóðè áÿðäàð åéëÿéÿí øàù.
Ùÿñÿí èëÿ Ùöñåéíè Êÿðáÿëàäÿ
Éÿçèä ÿëèëÿ ãóðáàí åéëÿéÿí øàù.
×ûõàðàí Éóñèôè ÷àùè-áÿëàäÿí,
Ìèñèð òÿõòèíäÿ ñóëòàí åéëÿéÿí øàù.
Ýöíÿø òÿê çàùèð îëìóøäóð ýþçöíäÿ,
Úàùàí áàüûí ýöëöñòàí åéëÿéÿí øàù.
179
Õÿòàñûç éöçëÿðëÿ éöçèýöíÿøäèð,
Éåíÿ ýöíÿøè ïöíùàí åéëÿéÿí øàù.
Õÿòàéè ñÿíäÿí ÿôüàí åäÿñèäèð,
Ùÿøð ýöíöíäÿ äèâàí åéëÿéÿí øàù.
***
Éà èëàùè, ñÿí ìÿíè áèåøãè-úàíàí åéëÿìÿ,
Åøã èëÿí øàäÿì, êþíöë äÿðäèìÿ äÿðìàí åéëÿìÿ.
Ìöääÿèëÿí âÿ’äÿ ãûëìà, ãþâëèíÿ ãûëìàç âÿôà,
Ùÿð éàëàí÷û éàð èëÿí ñÿí ÿùäö ïåéìàí åéëÿìÿ.
Ýÿð âöñàëûíäàí ìÿäÿä ãûëìàçñàí, åé àðàìè-úàí,
Ýþçöìö ýèðéàí åäöá, áàüðûìíû áöðéàí åéëÿìÿ.
Ëÿáëÿðè äþâðèíäÿ îë ýöë éöçëö éàðûí äÿìáÿäÿì
Ãþí÷ÿíè, åé áàüáàí, ýöëøÿíäÿ õÿíäàí åéëÿìÿ.
Áó Õÿòàéè õÿñòÿíèí ãûëìà ìöøÿââÿø õàòèðèí,
Àü éöç öñòÿ îë ãàðà çöëôèí ïÿðèøàí åéëÿìÿ.
***
Ùÿã òÿàëà ÷àëäû áèð ñåéãÿë áó ýöçýöì ïàñèíÿ,
Êþíëöìöí ñåâäàñè éîõäóð áó úÿùàí üþâüàñèíÿ.
Íå÷ÿëÿð äöíéàéÿ ýÿëäè, íå÷ÿëÿð äÿõè ýÿëöð,
Áèð áÿãà éóðäóíè äóòóá éîõ äåýèë ôÿíàñèíÿ.
Úàíö áàø òÿðêèí ãûëóá òÿúðèä îë üÿââàñ èëÿí,
ßëáÿòòÿ êèì, óüðàøóð îë ýþâùÿðèí äÿðéàñèíÿ.
Åé êþíöë, òÿ’ðèô åéëÿ, üàçèëÿðäÿí àë äóà,
Øàù åäèð êè, éàðëûüàðàì ãóëó ãóë äóàñèíÿ.
180
Úàíûíû øöêðàíÿ âåð, áàøóí èëÿ ÷îõ îéíàýèë,
Òà éåíöá íÿôñèíè ÷àëýèë Êÿ’áÿòåéíèí òàñèíÿ.
Íÿñíÿ êèì, ùÿãäÿí ýÿëÿíäèð, îíäàí îëýèë áèýöíàù,
Åé êþíöë, âàð øàäêàì îëýèë ùÿãèí úÿôàñèíÿ.
Åé Õÿòàéè, áó éàëàí÷û äöíéàíûí òÿðêèíè ãûë,
Êå÷ îíóí ãàëö ãèéëèéèíäÿí, øàä îë ñÿôàñèíÿ.
***
Åé êè, ùèúðèí áÿíäÿíè çàð åòäè ãàéüóëÿð áèëÿ,
×åøìè-ôÿòòàíûí ýþðöá ùåéðàíÿì àùóëÿð áèëÿ.
Èñòÿìÿç êþíëöì ìÿøàìè çöëôèíèçäÿí þçýÿ ìöøê,
Ìöøêè íåéëÿð êèìñÿ êèì, þýðÿíäè îë áóëÿð áèëÿ.
Òà ýþçöì îë ôèòíÿëè ãàøö ýþçöí ýþðäö ñÿíèí,
Êå÷äè þìðöì àù åäöá îë ÷åøìö ÿáðóëÿð áèëÿ.
Àíúà àõäû ýþçëÿðèìäÿí ãàíëó éàøûì ñóáÿñó,
Àõäû ÷åøìèì çþâðÿãè ùÿð ñóéÿ îë ñóëÿð áèëÿ.
Øå’ð è÷èíäÿ íèñáÿò îëìàç, åé ìöùÿääèñ, áèëìèø îë,
Áó Õÿòàéèíèí êÿëàìûí ùÿð õÿòàëóëÿð áèëÿ.
***
Éåíÿ áèïÿðâàëûüû éàä åòäèýèí éÿ’íè êè íÿ?
Îëóð-îëìàç ñþçö áöíéàä åòäèýèí éÿ’íè êè íÿ?
Ùÿð ñÿùÿð òà ñöáù îëóíúà òàïìàçàì ÷öí ðàùÿòè,
Áÿíäÿíè ãàéüóäàí àçàä åòäèýèí éÿ’íè êè íÿ?
Üöññÿâö äÿðäö ôÿðàã èëÿí, ÿéà Øèðèí ìèñàë,
Àøèãè äàüëàðäà Ôÿðùàä åòäèýèí éÿ’íè êè, íÿ?
181
Éöç ýÿç þëñÿì äöíéàäà áèð äÿì ìàíà éîõäóð âöñàë,
Ôèðãÿòèíäÿ þìðöìö áàä åòäèýèí éÿ’íè êè, íÿ?
Ñÿíýäèë éàðûí ÿëèíäÿí àù åäöáÿí äÿìáÿäì
Éàõÿ éûðòûá, áàø à÷óá äàä åòäèýèí éÿ’íè êè íÿ?
Þëìöøÿì ùèúðèíäÿ ýåúäÿí ÷öðöìöøäöð öñòèõàí,
Äèðëèýè äÿ ìàíà áèð àä åòäèýèí éÿ’íè êè, íÿ?
Òà êè, ôÿðéàäèíÿ éåòìÿç ëöòô åäöá îë øàùè-ùöñí,
Åé Õÿòàéè, ìóíúà ôÿðéàä åòäèýèí éÿ’íè êè íÿ?
***
ßýèëäèì, ñÿúäÿ ãûëäûì õàíÿäàíÿ,
Íóø åòäèì øÿðáÿòèíäÿí ãàíÿ-ãàíÿ.
Çÿùè äþâëÿò áÿøàðÿò ìÿí ýÿäàéÿ,
Éöðöäöì, óüðàäûì äöðëè äöêàíÿ.
Ñÿððàô îëàí áèëöð ýþâùÿð áÿùàñûí,
Ìöáàù îëìóøäóðóð ïèðö úÿâàíÿ.
ßðÿíëÿð àñèìàíûí äèðÿýèäèð,
Äèðÿê éåðäÿí äàéàíûð àñèìàíÿ.
Óëóëóü èñòÿð èñÿí, ãóëëóü åéëÿ,
Àéàü áèð-áèð áàñàðëàð íÿðäèáàíÿ.
Úÿùàíû à÷äû Ñóëòàí Ùåéäÿð îüëó,
Èðèøäè ãàçèëÿð êþâíö ìÿêàíÿ.
Éöðöäöì áàüûíà, ãûëäûì òÿôÿððöú,
ßðÿíëÿð éàòàüû íÿãøè-úÿùàíÿ.
Ñöðÿð Äöëäöë, ÷àëàð øàù Çöëôèãàðû,
ßëèäÿí ãàëäû áó çÿðáö íèøàíÿ.
Õÿòàéèéÿì áó ýöí ìåéäàí è÷èíäÿ,
Øàùûí ìÿäùèí îõóðàì äÿðâèøàíÿ.
182
***
Äèéàðè-åøãÿ ñóëòàíÿì, äèëà, ìÿí äÿ çÿìàíèìäÿ,
Âÿçèðèìäèð üÿìö üöññÿ, îòóðìóø èêè éàíèìäÿ.
Ôÿðàãö àòÿøö äÿðäö ÿëÿìëÿð áàüðûìû éàõäû,
Èëèêëÿð ãàðÿ ñó îëäó, ÿðèäè öñòèõàíèìäÿ.
Ìÿí îë úàíáàç ñÿðáàçÿì, ôÿëÿê ôþâãèíäÿäèð äàðèì,
Íå÷ÿ ùÿëëàú Ìÿíñóðè éöðöòäöì ðèñèìàíèìäÿ.
Ìÿí îë øÿùáàçè-êóùñàðÿì, áàø ÿýìÿì ãöëëåéè-Ãàôÿ,
Íå÷ÿ ÿíãà êèìè éàâðó ó÷óðäóì àøèéàíèìäÿ.
Ùÿìÿí ÿë àðõàñû éåðäÿ úàùàíûí ïàäøàùèäèð,
Õÿòàéè ùÿï êå÷ÿí ñÿðäÿí, ãÿäÿì ãîéàí íèøàíèìäÿ.
***
×åøìèí àòàíäà üÿìçÿ ìÿýÿð úàí äèëÿð éåíÿ?
Úÿëëàäè ýþð êè, òþêìÿê è÷öí ãàí äèëÿð éåíÿ.
Èñòÿð ðÿãèá âÿñëè-äÿùàíûí õÿéàëèíè,
Îë äèâè ýþð êè, ìöëêè-Ñöëåéìàí äèëÿð éåíÿ.
Èñòÿð êþíöë êè, íóø åäÿ ëÿ’ëèí çöëàëèíè,
Îë Õûçðû ýþð êè, ÷åøìåéè-ùåéâàí äèëÿð éåíÿ.
Çöëôöí éöçöí êÿíàðûíû äóòìóøäóðóð, âÿëè
Êàôÿð ÷ÿðèñè üàðÿòè-èìàí äèëÿð éåíÿ.
Ìèñêèí Õÿòàéè ãàïóíà ýÿëäè, èíàéÿò åò,
Âÿñëèí ýÿäàñû âàéåéè-åùñàí äèëÿð éåíÿ.
***
ßéà êþíöë ãóøó, äåðëÿð èìèø, ìàíà íÿ?
Áöñàòè-åéø ÿúÿá ðóçèýàð èìèø, ìàíà íÿ?
183
Äåéèðëÿð îëäó äèë1 Ëåéëè çöëôèíÿ Ìÿúíóí,
Äÿìèíäÿ îë äÿõè áèð áèãÿðàð èìèø, ìàíà íÿ?
Àõûòäû éàøûìû äþâðàí, áàòûðäû ãàíûìà ÿë,
Ðÿãèá ÿëèíäÿêè äÿñòè-íèýàð èìèø, ìàíà íÿ?
Ëÿáèí çöëàëèíÿ ñöçäö, òöêÿíäè þìðè-ÿçèç,
Ùÿéàòè-Õûçð ÿýÿð ïàéäàð èìèø, ìàíà íÿ?
Áó áÿõòè-áÿä êè, ìÿíèìäèð, Õÿòàéè, îë øóõè
Üÿì ÿùëèíÿ äåéÿëÿð üÿìýöñàð èìèø, ìàíà íÿ?
***
×èí äöøöáäöð ÷èí ñà÷ûí îë éöç òöìÿí ÷èí öñòöíÿ,
ßíáÿðèí ÷èí-÷èí äöçÿëòìèø ìöøêè-ïöð÷èí öñòöíÿ.
Áèð õóðàìàí ñÿðâ ãàìÿò ýèðäè íÿñðèí äÿðìÿýÿ,
Àâú èëÿí äîëäóð áÿíþâøÿ, ñà÷ áó ýöë÷èí öñòöíÿ.
Ýÿð äèëÿðñÿí Ëåéëè òÿê éöçöí ýþðÿí Ìÿúíóí îëà,
Àé òÿê ãàëäûð íèãàáûí ýöí òÿêè ×èí öñòöíÿ.
Áèð ïÿðè ïåéêÿðíè ýþðäöì, úàí ôÿäà ãûëäûì îíà,
Åéëÿ íàçèêäèð êè, ãûëìûø ×èíö Ìà÷èí öñòöíÿ.
Áó Õÿòàéè êþíëöíè éÿüìàéÿ âåðäè ÷èí è÷öí,
×èí ÷ÿðèñè áàñäû Ðóìè, ýÿëäè Ìà÷èí öñòöíÿ.
***
×åøìèìÿ ýÿëäè, øÿùà, íÿãøè-õÿéàëûí áó ýåúÿ,
Ãûëäû àøöôòÿ ìÿíè çöëô èëÿ õàëûí áó ýåúÿ.
____________
1
Áóðàäà äèë ñþçö éåðèíÿ ÿñèð ñþçö éàçûëñà âÿçí äöçÿëÿð âÿ ìÿíà äàùà àéäûí îëàð.
Äèë éåðèíÿ áóðàäà êþíöë ñþçöíö éàçìàã äà îëàð.
184
Äóøäÿ ýþðäöì ìÿíè-ñåâäàçÿäÿ ÷èí-÷èí éàïóøóð
Áîéíóìà ñèëñèëåéè-çöëôè-÷ö äàëûí áó ýåúÿ.
Ðèøòåéè-úàíèìè øþâã îäóíà ïÿðâàíÿ êèìè
Éàõäû òà âÿãòè-ñÿùÿð øÿì’è-úÿìàëûí áó ýåúÿ.
Ãûëäû ñåâäà èëÿ ïåéâÿñòÿ çÿèô, åé ìÿùè-íþâ,
Òÿíèìè øîë õÿìè-ÿáðóéè-ùèëàëûí áó ýåúÿ.
Ýþçëÿðèì éàøèíè ùÿð ñóéÿ ÷ö ñó ãûëäû ðÿâàí
Èøâÿâö íàç èëÿ îë ñÿðâè-íèùàëûí áó ýåúÿ.
Ìóíúà êèì, àùö ôÿüàí åéëÿäè, áèð ýöí, ñÿíÿìà,
Ñîðìàäûí: – Õÿñòÿ Õÿòàéè, íåúÿ ùàëûí áó ýåúÿ?
***
Ìÿíÿì ñóëòàíè-àëÿì úàí è÷èíäÿ,
Éåðèì âàðäûð õàìó úàíàí è÷èíäÿ.
Îõóéóðëàð îíó áÿùð èëÿ áÿðäÿ,
Èðàãö Øàìö ùÿì Øèðâàí è÷èíäÿ.
Ýÿë åé òàëèá, ìàíà úàíûí ôÿäà ãûë
Êè, êå÷ìèøäè ýöíöí ùèúðàí è÷èíäÿ.
Êþíöëäÿ êöôðö èìàí äîïäîëóäóð,
Éÿãèí áèë, êöôð âàð èìàí è÷èíäÿ.
Øÿðèÿòäèð, òÿðèãÿòäèð ùÿãèãÿò,
Ìÿ’ðèôÿò áèð ýþçèäèð úàí è÷èíäÿ.
Áó ýöí ÷þâêàíè-åøã àëäûì ÿëèìÿ,
Ýÿëèáìÿí òîï ÷àëàì ìåéäàí è÷èíäÿ.
Õÿòàéèéÿì þçöì øàù Ùåéäÿð îüëó,
Áó ìåùðè ýþðìÿñè ñèíäàí è÷èíäÿ.
185
***
Åéíóëëàùÿì, åéíóëëàùÿì, åéíóëëàù,
Ýÿë èìäè ùÿããè ýþð, åé êóðè-ýöìðàù.
Ìÿíÿì îë ôàèëè-ìöòëÿã êè äåðëÿð,
Ìÿíèì ùþêìöìäÿäèð õóðøèä èëÿ ìàù.
Âöúóäèì áåéòöë-Àëëàùäûð, éÿãèí áèë,
Ñöúóäóì ñàíàäûð øàìö ñÿùÿðýàù.
Éÿãèí áèë ÿùëè-èãðàðûí éàíûíäà
Éåðö ýþý úöìëÿ ùÿãäèð, îëìà ýöìðàù.
Âèëàéÿò áàüûíûí áèð ìåéâÿñèäèð,
Õà÷àí öçÿ àíè ùÿð äÿñòè-êóòàù?
Äèëÿðñÿí ùÿããè ùÿããÿ âàñèë åòìÿê,
Èðèøäè ôè ìÿãàìè ëè ìÿàëëàù.
Öëóãè ïàê öçÿ ñåéðàí åäÿð êè,
Õÿòàéè óüðàäû áèð ýÿíúÿ íàýàù.
***
Íÿôÿñè ÿùëè-äèëèí ýþâùÿðè-úàíäûð áèëÿíÿ,
Íèòãèìèç ãöäðÿòè-ùÿã, ðóùè-ðÿâàíäûð áèëÿíÿ.
Ìÿ’ðèôÿò ýþâùÿðèíèí êàíèíÿ ìÿ’äÿí îëà ýþð,
Öøòÿ áó ýÿíúö ùöíÿð åëìè-íèùàíäûð áèëÿíÿ.
Øÿðáÿòè-ùÿãäÿí è÷ÿí åøã ÿðè àçàä îëóð,
Åéëÿ ñÿðìÿñò îëàíûí êöôðè èìàíäûð áèëÿíÿ.
Èñòÿäè àáè-ùÿéàò ÷åøìÿñè êèì, èðäè Õûçð,
Îë âåðöð äîüðó õÿáÿð, úöìëÿ ÿéàíäûð áèëÿíÿ.
186
ßëÿ ýèðìÿç, õàíû îë ÿñðöêö äèâàíÿ àøèã,
Ëåéê îë ìÿ’øóãÿíèí äÿðäè àìàíäûð áèëÿíÿ.
Ãþâëè éàëàí÷û èëÿ îëìà ìöñàùèá, ÷ÿê ÿëèí,
Ùÿìäÿì îëìàü äèâ èëÿ êöëëè çèéàíäûð áèëÿíÿ.
Åé Õÿòàéè, ùÿãè ñÿí òàíè, þçöíäÿ ñàêèí îë,
Äÿõè ñþç ñþéëÿìÿ, âàð, áó ñþç ÿéàíäûð áèëÿíÿ.
***
Ýåíÿ ÿçì åéëÿäè êþíëöì, ýåäÿð îë øàùè-ÿ’ëàéÿ,
Âöúóäèì åøãè ìÿùâ îëäó ñÿìÿê òÿê äöøäö äÿðéàéÿ.
Âöúóäèì øÿùðèíÿ ýèðäè, âèëàéÿò øàùèíè ýþðäè,
Èêèëèê ãÿë’ÿñèí éûõäû, óëàøäû çàòè-éåêòàéÿ.
Ýÿë, åé êþíëöì, ñÿôÿð åéëÿ, áó ýöí éþâìè-ùèäàéÿòäèð,
Úÿùàíö úàíû ãîé, ôèëúöìëÿ, ýåòñöí êöëëè éÿüìàéÿ.
Ýþçö éÿüìà÷ûëàð ýÿëäè, ìÿíè éÿüìàëàäû êöëëè,
ßëèìäÿí âàðëûüûì àëäû, ýþòöðäö àíè ñÿùðàéÿ.
Øÿùà, ìèííÿò! Øÿùà, ìèííÿò! Áó ýöí éþâìöë-ùåñàá îëäó,
Ìààðèôëÿð ùåñàá âåðäè, ìöíàôèã ãàëäû ôÿðäàéÿ.
Õÿòàéè òà ñÿíè ýþðäö, âöúóäóí ñÿðáÿñÿð ýÿçäè,
×ö øàùûí ãóëëàðûí ýþðäö, éöçöí õàê åòäè îë ïàéÿ.
***
Øÿùà, ãûëýèë òÿðÿùùöì ìÿí ýÿäàéÿ,
Åøèýöíäÿ éåòèðýèë áèð íÿâàéÿ.
Íîëà ùöñíèí çÿêàòè áóñÿ âåðñèí,
Çÿèôÿì, äÿðäìÿíäÿì, ìÿí ýÿäàéÿ.
187
Äèøöí èíúö, ýþçöí íÿðýèñ, ëÿáèí ëÿ’ë,
Ñÿíèí îë õîø úÿìàëûí áÿíçÿð àéÿ.
Ùóìàéóí ãÿñðèíèçäÿí, øàùè-õóáàí,
Íîëà ñàëñàí ìÿíèì öñòöìÿ ñàéÿ?
Ñÿíèí úþâðöíäÿí, åé ñóëòàíè-àëÿì,
Õÿòàéè áàø àëóð, âàðóð Õÿòàéÿ.
***
Ãàòû ìöøòàã èäèì ñÿí ìÿùëèãàéÿ,
Êþíöë ýþðäö ýþçöí, äöøäö õÿòàéÿ.
Øó äÿìäÿí êèì, ñÿíè ýþðäöì úÿìàëûí,
Ýèðèôòàð îëìóøàì éöç ìèí áÿëàéÿ.
Äöøöáäöð ÿíáÿðÿôøàí êàêèëèíäÿí
Ñÿíèí òà îë ýöëè-ùÿìðàíÿ ñàéÿ.
Ìÿíèì âàéÿìè òà âåðìÿçñÿí, åé äîñò,
Ñàëóáñàí àøèãè àù èëÿ âàéÿ.
Õÿòàëû ãóëóíàì, ðÿùì åéëÿ, åé éàð,
Õÿòàéèíè áóðàõìàýèë Õÿòàéÿ.
***
Áèç îë úàíè-éåýàíÿéöç, éåýàíÿ,
Íÿ áèëöð áèçè ùÿð íàøû, áèýàíÿ.
Áèçÿ ñàãè äîëó ñóíäó ãÿäÿùíè,
È÷öáÿí ÿñðèéèá îëàõ äèâàíÿ.
Òàëèáèí ìÿíçèëè áèçÿ äèêÿíäèð,
Íèøàí ïèðóç îëóð ùÿì áèíèøàíÿ.
188
Äèâàíÿéöç, äèâàíÿéÿ ãÿëÿì éîõ,
Áèçÿ íÿ ñà÷ö ñàããàë, íÿ õî øàíÿ.
Õÿòàéèíèí íÿôÿñíè åøèäÿíëÿð
Îëàðäàäûð ñÿàäÿò, ýÿð èíàíÿ.
***
Ìÿí îë ìÿñòè-ëèãàéÿì, ýÿëäèì èìäè,
Ùÿìèøÿ áà õóäàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Úÿùàí è÷èíäÿ áèð àãèë ìÿíè áèë,
Ìÿí îë ñèäãö ñÿôàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Ìÿíè çèíùàð ñÿí áèð üåéð áèëìÿ,
Ùàìàí îë äèëðóáàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Ìöíàôèã úàíèíÿ áà çÿðáè-øÿìøèð
Áó ýöí ùÿãäÿí áÿëàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Çè üåéðè-ùÿã ìÿíè áèýàíÿ áèëýèë,
Áåùÿçðÿò àøèíàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Ìÿíè áèëýèë ùÿìèøÿ âàñèëè-ùÿã,
Çè üåéðè-ùÿã úöäàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Ìÿüàðèá ÿùëè÷öí þâúè-ôÿëÿêäÿí
Áåìÿ’íè ÷öí ùöìàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
Þêöø úàíëàð è÷öí úàí àëìàüà ìÿí
Õÿòàéè úàí ôÿäàéÿì, ýÿëäèì èìäè.
***
Õÿñòÿ úàíûì îëìàéàñàí ñåâýèëè úàíàí êèìè,
Ùþããåéè-ëÿ’ëèíè ýþðäöì äÿðäèìÿ äÿðìàí êèìè.
189
Åéëÿ êèì, çöëìàò è÷èíäÿ àôèòàá îëóð ÿéàí
Êöôðè-çöëôèí àðàñûíäà ðöõëÿðèí èìàí êèìè.
Àðèçèíèí íèñáÿòè-âÿñôèí úàùàíäà ñþéëÿðÿì,
Ýöëøÿíè-úÿííÿòäÿ áèòìèø øîë ýöëè-õÿíäàí êèìè.
Êöëáåéè-Éÿ’ãóáÿ íèñáÿò ìÿñêÿíèì áîëäó õÿðàá,
Òà êè, ñÿíäÿí àéðó äöøäöì Éóñèôè-Êÿí’àí êèìè.
Áó Õÿòàéè âåðäè þâñàôè-ùÿãèãÿòäÿí õÿáÿð
Òà ýþçöì ýþðäö úÿìàëûí ñóðÿòè-ðÿùìàí êèìè.
***
Àñäû çöëôèí òÿê üÿìèí øîë ãÿääö áàëàäÿí ìÿíè,
Ðóé ýþñòÿð ìàùè-ìÿí, ãóðòàð áó ñåâäàäÿí ìÿíè.
Ìåùðè-ðóéèí ìÿù òÿêè ãàðøóìäà äóòìóø îë ïÿðè,
Åé ôÿëÿê, äóð åòìÿýèë îë ùöñíè-çèáàäÿí ìÿíè.
Çàùèäà, âåðìÿ íÿñèùÿò, åøãè ìÿí òÿðê åéëÿìÿí,
Âÿ’ç èëÿí ãîðõóòìàýèë èìðóçö ôÿðäàäÿí ìÿíè.
Ýþç éàøûì ðóäõàíÿñè àõäû üÿìèíäÿí, îëäó áÿùð,
Âÿñë èëÿí äóòýèë ÿëèì, ãóðòàð áó äÿðéàäÿí ìÿíè.
Áó Õÿòàéèíèí éåðè îëäó üÿìèíäÿí äàüè-ùèúð,
Ãóðòàðà âÿñëèí ìÿýÿð áó êóùö ñÿùðàäÿí ìÿíè.
***
Äèëáÿðà, ýöë ýþðìÿäèì ýöëøÿíäÿ ðöõñàðûí êèìè,
Ìåùðè ìàù îëìàç ôÿëÿê éöçöíäÿ äèäàðûí êèìè.
Ýÿð ñèéÿùäèð äöíéàäà ëåéëèëÿ çöëìàòö ñèéÿù,
Îëìóéà áóíëàð ñèéàù îë òöððåéè-òàðûí êèìè.
190
Àë èëÿí àëäû ìÿíèì êþíëöìíè ìÿíäÿí, äóéìàäûì,
Ñåùð è÷èíäÿ ýþðìÿäèì îë ÷åøìè-ìÿêêàðûí êèìè.
Ñîðìóøàì, ãÿíäèëÿ øÿêêÿð ëÿççÿòè õîøäóð, âÿëè
Îë äÿõè øèðèí äåýèë ëÿ’ëè-øÿêÿðáàðûí êèìè.
Áó Õÿòàéè õÿñòÿéÿ íåé÷öí âÿôàëÿð ãûëìàäóí,
Éîõäóðóð ìåùðèí òÿêè êþíëöíäÿ èãðàðûí êèìè.
***
Äèëáÿðà, åøãèíäÿ ìÿí òÿê êèìñÿ ìÿøùóð îëìàäû,
Éà ñÿíèí òÿê ùöñíèíÿ ùå÷ êèìñÿ ìÿüðóð îëìàäû.
Ùóð èëÿí áàüè-áåùåøòè ãûëäûëàð òÿ’ðèô, ëåéê
Åøèýèí òÿê úÿííÿòö ùöñíèí êèìè ùóð îëìàäû.
Òà êè, åøãèí ýÿëìÿäè, øàùà, áó êþíëöì òÿõòèíÿ,
Åé ñÿíÿì, øÿùðè-âöúóäèì áåéòè-ìÿ’óð îëìàäû.
Íóðè-åøãèí, äèëáÿðà, êþíëöìÿ òà êèì äöøìÿäè,
Çöëìÿòè-êþíëöì åâè àëÿìäÿ ïöð íóð îëìàäû.
Õàêè-ïàéèíè Õÿòàéè òà êè ÷ÿêäè ÷åøìèíÿ,
Ýþðìÿäèí áó äþâëÿòè äöøìÿí ýþçö êóð îëìàäû.
***
Äèëáÿðà, åøãèíè òÿíäÿ ñàõëàðàì úàíûì êèìè,
Èñòÿðÿì ìåùðèíè úàí òÿõòèíäÿ ñóëòàíûì êèìè.
Éàñÿìÿí òÿê ðöõëÿðèí ýþðäöì, ÿéà ðóùè-ðÿâàí,
Éàøëàðûì ýþçäÿí ðÿâàí îëäó éåíÿ ãàíûì êèìè.
Ãÿääèíè úàí áàü÷àñûíäà èñòÿðÿì ùÿð äÿìáÿäÿì,
×åøìåéè-÷åøìèìäÿ áèò ñÿðâè-õóðàìàíûì êèìè.
191
Èíúèìÿí äÿðäèíäÿí, åé êþíëöì àëàí íàçèê ñÿíÿì,
Âàðäóðóð ìåùðè-ëÿáèí êþíëöìäÿ äÿðìàíûì êèìè.
Åé Õÿòàéè, åøèäèá ùÿð äÿì ìÿíèì ôÿðéàäèìè
Íàëÿ ãûëäû íþù ôÿëÿêëÿð àùö ÿôüàíûì êèìè.
***
Äèëáÿðà, ùèúðèíäÿ êèì êè, äèäÿ ýèðéàí îëìàäû,
Àòÿøè-åøãèíäÿ ùÿð äÿì áàüðû áöðéàí îëìàäû.
Ýöë éöçöí ÿçìèíÿ äöí ýåòäèì, ýöëöñòàí ýÿøòèíÿ,
Ñÿíäÿí àéðó õàð áîëäó ýöë, ýöëöñòàí îëìàäû.
Òà ñÿíèí õóðøèä ðóõñàðûíû ýþðäöì, ÷åøìèìÿ
Áèð áóëóò îëäó ãÿìÿð, îë ìàùè-òàáàí îëìàäû.
Ìóíúà êèì, ýþðäö ñÿíè çàùèä, éöçöíè ñåâìÿäè,
Ëàúÿðÿì, îë êàôÿðèí êþíëöíäÿ èìàí îëìàäû.
Áó Õÿòàéè åøãèíÿ íåé÷öí õÿëàéèã òÿ’í åäÿð.
Îë ìÿùè êèì ýþðäö êèì, ùöñíèíÿ ùåéðàí îëìàäû?
***
Ùå÷ ñÿíèí òÿê ýþðìÿäèì áèð äèëáÿðè-ùóðö ïÿðè,
Ñÿðâ áîéëó, ëàëÿ éöçëö, üþí÷ÿ ëÿá, ìÿù ïåéêÿðè.
Òà ñÿíè ýþðäö ýþçöì, îëäóì þçöìäÿí áèõÿáÿð,
Õàíäà ýþðäö ýþçëÿðèì áèëìÿí ñÿíèí òÿê äèëáÿðè?
Åøèýèí ðèçâàí, þçöí ùóðè, úÿìàëûíäûð ïÿðè,
Ðöõëÿðèí úÿííÿò, áîéóí òóáà, äîäàüûí êþâñÿðè.
Ìÿðùÿáà åé äèëáÿðè-Øèðàçö øóõè-ìöëêè-×èí,
Ñþéëÿäè ùÿð êèì ñÿíè ýþðäèñÿ Àëëàù ÿêáÿðè.
192
Ãàøëàðûí ãàíûìíè òþêäö, ñó êèìè þòäöí ðÿâàí,
Õàíúÿðè ýåäÿðñÿí, åé õóíõàðÿ äèëáÿð, õàíúÿðè?
Åé Õÿòàéè, øîë Õþòÿí òöðêè ñà÷ûíûí øÿììÿñè
Íàôåéè-ñÿùðàéÿ ñàëäû áÿëêÿ ìöøêö ÿíáÿðè.
***
Åé ìÿíè ùåéðàí åäÿí, äÿð õàá ýþðäöì ìÿí ñÿíè,
Åé ïÿðè, íÿ àäÿìè, ìÿùòàá ýþðäöì ìÿí ñÿíè.
Ýþðÿëè ìåùðè-ðöõèí ÷åøìèì ìöíÿââÿðäèð ìÿíèì,
Äöíéàäà õóðøèäè-àëÿìòàá ýþðäöì ìÿí ñÿíè.
Åøãèíèí äÿðéàñèíÿ ãÿðã îëìóøàì ãÿââàñ òÿê,
Áÿùðè-äèëäÿ ëþ’ëþè-ñèðàá ýþðäöì ìÿí ñÿíè.
Éöçöí öñòÿ ýþç èëÿí ãàøûíû òà êèì ýþðìöøÿì,
Ãèáëåéè-öøøàã è÷öí ìåùðàá ýþðäöì ìÿí ñÿíè.
Åé Õÿòàéè, äèëáÿðèí õóðøèäè-òàáàíäûð ìÿýÿð
Êèì, áàõàíäà äèäÿñè ïöð àá ýþðäöì ìÿí ñÿíè.
***
Áó ñöðàùè äèëáÿðè-ðÿ’íà êèìèäèð ãàìÿòè,
Ðóù òÿê ùÿð êèì êè, ðàùèí è÷ÿð, àðòàð ðàùÿòè.
Âÿñôèíèí øÿðùèí äåìÿêäÿ íèòãè éîõäóð êèìñÿíèí,
Ùÿã ùóìàéóí åéëÿìèø áÿçì è÷ðÿ ñàùèá äþâëÿòè.
Ëÿ’ëö úþâùÿðäÿí ìöðÿññÿ ãûëìûø àíè ùÿã òÿìàì,
Áó ñÿàäÿòäÿí ìöäàìè êèìñÿíèí éîõ ìèííÿòè.
Ýåúÿëÿð ìÿúëèñ è÷èíäÿ îòóðóð îë ñÿðôÿðàç,
Åéëÿ ìåùìàíäûð ê-àíûí1 ùÿð éåðäÿ âàðäûð èççÿòè.
____________
1
Ê-àíûí – êè, àíûí; êè, îíóí.
193
Åé Õÿòàéè, äåìÿýèë àíûí øÿðàáûí ñÿí ùÿðàì,
Ñèíÿñèíÿ íóðòÿê äîëìóø èëàùèí ðÿùìÿòè.
***
Äÿìáÿäÿì éîë ýþçëÿðÿì, îë ñåâýè éàðûì ýÿëìÿäè,
Ãàëìûøàì ãûø ìþùíÿòèíäÿ, íîâáàùàðûì ýÿëìÿäè.
Õåéëè ìöääÿòäèð êè, ìÿí òà àéðó äöøäöì éàðäÿí,
Ýþðìÿê è÷öí ùÿääÿí þòäö èíòèçàðûì, ýÿëìÿäè.
Òà êè, ýþðäöì óéõóäà ìÿí îë ïÿðèøàí çöëôèíè,
Éåðèíÿ àíäàí áÿðè ñÿáðö ãÿðàðûì ýÿëìÿäè.
Èõòèéàðûì ýåòäè ÿëäÿí, úàíö äèëäÿí ÿë éóäóì,
Îë ìÿíèì úàíö êþíöëäÿí èõòèéàðûì ýÿëìÿäè.
Õÿñòÿäèð ìèñêèí Õÿòàéè áèð ìèñàëè-ÿíäÿëèá,
Ùöñí áàüûíäà úÿìàëû ýöë’öçàðûì ýÿëìÿäè.
***
Òà ìÿíèì ýöë éöçëö éàðûì ÿçìè-ñåéðàí åéëÿäè,
Ëàëÿòÿê ùèúðè éàðàñû áàüðûìû ãàí åéëÿäè.
Òà êè ãûëäû áèð íÿçÿð îë äèëðöáà éàðûì ìÿíèì,
Íå÷ÿ öøøàã ÿùëèíè ñÿðìÿñòö ùåéðàí åéëÿäè.
Òà êè, äöí ýöëçàð è÷èíäÿ áèð òÿáÿññöì ãûëäû éàð,
Àüçû ïöñòÿ ãþí÷ÿíè ýöëøÿíäÿ õÿíäàí åéëÿäè.
Äàìÿ ñàëäû úàí ãóøóí, ñÿä ïàðÿ ãûëäû äèëëÿðè,
Òà ãÿìÿð éöçèíäÿ îë çöëôèí ïÿðèøàí åéëÿäè.
Àôÿðèí îë äèëðöáàéè-íàçÿíèí äèëäàðÿ êèì,
Áó Õÿòàéèéÿ âöñàëèí ëöòôè åùñàí åéëÿäè.
194
***
Òà ñÿíè ýþðäöì, íèýàðà, äèë ìàíà éàð îëìàäû,
Ýÿð÷è éàð îëäó, âÿëåéêèí éàðè-üÿìõàð îëìàäû.
Ýÿð÷è øèðèí ëÿá úÿùàí ìöëêèíäÿ ÷îõäóð áèøöìàð,
Ùþããåéè-ëÿ’ëèí êèìè ùÿðýèç øÿêÿðáàð îëìàäû.
Ýöë ýöëöñòàí è÷ðÿ ÷îõäóð íàçèêö çèáà, âÿëè
Àðèçèí òÿê, åé ñÿíÿì ùå÷ ýöëäÿ ðöõñàð îëìàäû.
Õàíäà êèì, ìÿ’øóã îëà, êóéèíäÿ âàðäûð ÷îõ ðÿãèá,
Õàíñû ýöëäöð êèì, àíóí éàíûíäà áèð õàð îëìàäû?
Òà ñÿíè ýþðäö Õÿòàéè, âàëåùö øåéäàéèäèð,
Õàíñû ýþçäöð ùÿã éöçèí ýþðýÿú êè, áèäàð îëìàäû?
***
Ñèððè-åøãèíäÿí ñÿíèí ùÿð êèì êè, àýàù îëìàäû,
Ãàëäû ìÿùðóì òà ÿáÿä, ìÿãáóëè-äÿðýàù îëìàäû.
Áèëìÿéÿí êÿíäó âöúóäèí ùÿããè áèëìÿç, ëàúÿðÿì,
Êèì êè áèëäè íÿôñèíè, àëÿìäÿ ýöìðàù îëìàäû.
Ýöçýöñè ïàê îëìàéàíûí ÷àðÿ éîõäóð ïàñèíÿ,
Ãàëäû ìÿùðóì òà ÿáÿä, Ôÿçë àíà ùÿìðàù îëìàäû.
Ùÿð íÿ ãûëñàí íèêö áÿä, àõèð ñàíà îë òóø îëóð,
×ÿêìÿäè øÿðìÿíäÿëèê, ùÿð êèì êè áÿäõàù îëìàäû.
Çèðãèíÿ àëäàíìàýèë, ìÿêðè éöêöøäöð äöíéàíûí,
Õàíñû ýöí õîø êå÷äè êè, ñîíó üÿìö àù îëìàäû?
Çþâãö øþâãèí ýöíëÿðèíäÿ êèì, îëàð éàðûì äåäè,
Áèð ìÿëàìÿò ýöíè ýÿëäè, êèìñÿëÿð éàð îëìàäû.
×öí ãóë îëäóí, åé Õÿòàéè, áÿíäÿôÿðìàí îë, éÿãèí,
Áÿíäÿôÿðìàí îëìàéàíëàð ëàéèãè-øàù îëìàäû.
195
***
Úàíà, úÿùàíäà îëìóéà ìÿùðó ñÿíèí êèìè,
Ìÿùðóäÿ äÿõè ýÿëìèéÿ íèêó ñÿíèí êèìè.
Ãàíäûð ìÿíèì ñóñóçëóüóì, åé àáè-ëÿ’ëè-éàð,
Ýèðìÿç ÿëöìÿ äöíéàäÿ áèð ñó ñÿíèí êèìè.
ßùñÿí úÿìàëè-ùöñíèíÿ êèì, áàüáàíè-ùöñí
Ýöëøÿíäÿ ýþðìÿäè áèòÿ ýöëðó ñÿíèí êèìè.
Åé çöëôè-äóñò, äöíéàäÿ äóð, ùÿì îòóðìà êèì,
Äöøìÿç äèìàüÿ ÿíáÿðè-õîøáó ñÿíèí êèìè.
Ýåòìÿ Õÿòàéè ÷åøìèäèí, åé ÿêñè-ãÿääè-éàð,
Íÿìíàê éåðäÿ áèòìÿéÿ ãàðüó ñÿíèí êèìè.
***
Îë äèëðöáà êè, òÿíäÿ ÷ÿêÿðìÿí úÿôàñèíè,
Âåðìÿí úÿùàíÿ øÿììÿúÿ çöëôè áÿùàñèíè.
Ìóíúà äóà ãûëóð áó êþíöë, ãûëìàç èëòèôàò,
Îë áèâÿôà ìÿýÿð êèì, åøèòìÿç äóàñèíè.
Ùåéðàíö âàëåù îëäó áó êþíëöì ÿëÿääÿâàì,
Áèð ãàòëà òà êè, ýþðäö àíûí õóá ëèãàñèíè.
Åé äèë, òÿáèáÿ ñîðìà ÿëàúèí áó äÿðäèìèí,
Äöíéà ùÿêèìè áèëìèéÿ åøãèí äÿâàñèíè.
Èõëàñè-äèëäÿí àéÿòè-òÿ’âèç îõóð ìöäàì,
Éàä åéëÿýÿú Õÿòàéè úÿùàíäà õÿòàñèíè.
***
Åé ýöë éàíàüëó, ëÿáëÿðèíÿ úàí äåñÿì, éåðè.
Çöëôèíÿ êöôðö éöçèíÿ èìàí äåñÿì, éåðè.
196
Ñîðäóì òÿáèáÿ, äÿðäèìÿ äÿðìàí áóëóíìàäû,
Áó äÿðäè-åøãÿ ëÿ’ëèíè äÿðìàí äåñÿì, éåðè.
Êèì åøèýèíÿ éàñòàíà, äþâëÿò áóëóð ìöäàì,
Îë àñèòàíÿ ñàéåéè-ñöáùàí äåñÿì, éåðè.
Áèð ìóðè-õÿñòÿíèí êè, ãàïóíäà ìÿãàìè âàð,
Ìÿí îë ìÿãàìÿ ìöëêè-Ñöëåéìàí äåñÿì, éåðè.
Áóëäó Õÿòàéè çèêðè úÿìàëûíäà íóðè-ùÿã,
Ñÿùíè-ðöõèíè ñÿôùåéè-Ãóð’àí äåñÿì, éåðè.
***
ßêñè-ñàéÿíäèð âöúóäèì, åé ñà÷û çèëëè-ùóìàé,
Íèøÿ êèì, ñÿí ïàäøÿùñÿí, ìÿí ãàïóíäà áèð ýÿäàé.
Êþâêÿá îëìóøäóð ìÿíèì ÷åøìèì úÿìàëûí ýþðìÿýÿ,
Áèð íÿçÿð äîüýèë ýþçöì ãàðøóñèíÿ, åé éöçè Àé.
Îë ìÿùèí åøãèíÿ äöøäöì, òÿ’íÿ ãûëìà, çàùèäà,
Ãà÷ìàçàì åøãèí éîëóíäàí ÷öí ìàíà ùÿã ãûëäû òàé.
Òà ÿçÿëäÿí âàð ìÿíèì ýóøèìäÿ åøã àâàçÿñè,
×àëìà, åé ìöòðèá, äÿõè ìÿúëèñäÿ óäö ÷ÿíýö íàé.
Áó Õÿòàéè îëäó Ìÿúíóí, äàüÿ äöøäö àùó òÿê,
Íàñåùà, äàüäàí àíè öðêöòìÿ, ãûëìà ùóéè ùàé.
***
Éîõäóðóð àëÿìäÿ áèð äÿõ ùöñí èëÿí éàðûì êèìè,
Éà úÿìàë ÿùëèíäÿ êèì âàð îë âÿôàäàðûì êèìè.
Ùÿñðÿòèíäÿí ãÿääèíèí åéëÿ çÿèô îëìóø ñÿíèí,
Éåë ÿñÿíäÿ òèòðÿøöð áó úèñìè-áèìàðûì êèìè.
197
Òà êè, äöí ìÿúëèñäÿ íåé ôÿðéàäö çàðûì äèíëÿäè,
Àüëàøóð áàüðûí äÿëöá áó íàëÿâö çàðûì êèìè.
ßáðè-íåéñàíäàí ñîðóí ÿùâàëèìè êèì, îë äÿõè
Ãÿòðÿ-ãÿòðÿ éàø òþêÿð ÷åøìè-ýþùÿðáàðûì êèìè.
Åé Õÿòàéè, ýÿð÷è õóáëàð ÷îõäóðóð àëÿìäÿ, ëåéê
Îëìàéà áèð äèëáÿð îë øóõè-ñèòÿìêàðûì êèìè.
***
Åé úÿìàëûíäûð ñÿíèí Àëëàù íóðèí ìÿçùÿðè,
Óøòÿ áåéòöëëàù ãàøûí ìåùðàáè, ãÿääèí ìÿíáÿðè.
Ñÿí íÿ÷öê ñöí’è-õóäàñÿí, åé ìÿëÿê éöçëö áÿøÿð,
Éöçèíè ýþðýÿú îõóð öøøàã “Àëëàù ÿêáÿðè”.
Òà éàðàòäû éåð èëÿí ýþýè òÿàëà øàíÿùó,
Ýþðìÿäè ùå÷ êèìñÿ ñÿí òÿê äèëáÿðè-ìÿù ïåéêÿðè.
×èí ÷ÿðèñè ñàíàñàí êèì, äóòäó Ðóì èãëèìèíè,
Òà éöçöí ýèðäèíÿ äöøäö çöëôè-ìöøêè-ÿíáÿðè.
Ðóçö øÿá àéö ýöíÿø ýèðäè-ôÿëÿêíè äþâð åäÿí,
Øÿá÷ûðàü îëìóøäóð, èñòÿð èñÿí áöòèíèí ÿõòÿðè.
Ãàìÿòèí ïÿñò åéëÿäè ñÿðâè ÷ÿìÿíäÿ, åé ñÿíÿì,
Àðèçèí ãûëäû õÿúèë áàüëàðäà âÿðäè-ÿùìÿðè.
Äöíéàäà ùÿð êèì ãûëóð áèð ïàäøàùûí õèäìÿòèí,
Áó Õÿòàéè áÿíäÿäèð ñèäã èëÿ øàùûí ÷àêÿðè.
***
Òà ýþðäö ýþçëÿðèì ñÿíè, åé ùöñí èëÿí üÿíè,
Ìÿúíóí ìèñàëè ÿãëèì èëÿí ýþðìÿäèì ñÿíè.
198
Êóéèíäÿí þçýÿ ìöðüè-êþíöë äóòìàäû ãÿðàð,
Áöëáöë íÿ éåðÿ âàðÿ ýþðöá òàçÿ ýöëøÿíè?
Éöçöìíè õàêè-ïà ãûëóðàì àñèòàíèíÿ,
Òà êèì, äÿýÿ éöçöìÿ ñÿàäÿòëö äàìÿíè.
Õóáëàð úÿùàíû úöìëÿ äóòàðñà, ÿéà ñÿíÿì,
Úàí îëäóüóíúà ìÿí äÿõè òÿðê åéëÿìÿí ñÿíè.
Ýåòìÿç Õÿòàéè úþâð èëÿ ãàïóíäàí, åé ïÿðè,
Ýöëøÿí áèëöðìÿí îë ñÿðè-êóéèíäÿ êöëõÿíè.
***
Åé ìÿëÿê ñóðÿòëè èíñàí, åé ýöíÿø éöçëè ïÿðè,
Ýþðìÿäè àëÿìäÿ ìÿðäöì áèð ñÿíèí òÿê äèëáÿðè.
Ñàíìà àíúàã ìöøêÿ âåðäè áó ñèéÿùðóëóü ñà÷ûí,
Ìÿù éöçöí ãûëäû õÿúèë áàüëàðäà âÿðäè-ÿùìÿðè.
Åøãèíÿ äöøÿí êþíöëëÿð ñàíìà êèì, àáàä îëà,
Îíëàðóí øÿùðèí õÿðàá åòäè ôÿðàãèí ëÿøêÿðè.
Îëäó ñÿùðàäÿ éåðèì, èíñàí è÷èíäÿí äóð îëóá,
Òà êè ýþðäö ýþçëÿðèì ñÿí àùó ýþçëö äèëáÿðè.
Óø áó ìÿ’íèäÿí Õÿòàéè ùóð ñþéëÿð ùöñíèíè
Êèì, ëÿáèí ïåéìàíÿñè áÿõø åéëÿð àáè-êþâñÿðè.
***
Åé ñÿíÿì, éîëóíäà áó àëÿì ôÿäàäûð, úàí äÿõè.
Áÿëêÿ ãóëäóðóð ñàíà àëÿìäÿ ùÿð ñóëòàí äÿõè.
Åé ïÿðè, ùöñíèíÿ èíñàí íåúÿ ùåéðàí îëìàñóí,
Ýþýäÿ ñÿðýÿðäàí îëóáäóð îë ìÿùè-òàáàí äÿõè.
199
Åé ýöíÿø, ùöñíèí ñÿíèí áèð þâúÿ éåòìèøäèð áó ýöí,
Àéàüûí àëòûíäà òîïðàü êèìèäèð Êåéâàí äÿõè.
Ìþâúè-åøãèíäÿí ñÿíèí üÿðã îëìóøàì áèð áÿùðÿ êèì,
Ýþçëÿðèì éàøû ãàòûíäà ãÿòðÿäèð öììàí äÿõè.
Íåúÿ éàíìàñóí Õÿòàéè àðèçèí ùèúðèíäÿ êèì,
Üÿðãåéè-õóí îëäó úþâðèíäÿí ýöëè-õÿíäàí äÿõè.
***
Òà êè àõøàì âÿãòè ýþðäöì, åé áöòè-ìÿùðó ñÿíè,
Ýöíäöçèí òà øàì îëóíúà èñòÿðÿì ùÿð ñó ñÿíè.
Òà êè, ñÿí ýåòäèí ìÿíèì ãàðøóìäàí, åé ñÿðâè-ðÿâàí,
Äÿìáÿäÿì èñòÿð ðÿâàí îëóá ýþçöìäÿí ñó ñÿíè.
Ýÿëäè éöç ìèí äöðëö ñþâäàéè-ïÿðèøàí áàøèìÿ,
Õàíäà ýþðäö ýþçëÿðèì, åé òöððåéè-ùèíäó ñÿíè?
Éàðÿá, îë ÷þùðÿí íÿ òàçÿ âÿðäè-ÿùìÿðäèð ñÿíèí,
Ýöë ãûçàðìûø õèúëÿòèíäÿí, ëàë åäèáäèð ñóñÿíè.
Åé Õÿòàéè, ñÿí íÿ áöëáöëñÿí êè, áàüè-ðþâçÿäÿ
Ýþðìÿìèøäèð áàüáàí äÿð ýöëøÿíè-ìèíó ñÿíè?
***
Ìàíà äÿðäö áÿëàëÿð éàõøû ýÿëäè,
Ñàíà çþâãö ñÿôàëÿð éàõøû ýÿëäè.
Ñàíà õîø îëäó, éàðûí éàð áîëäó,
Ìàíà îë àøèíàëÿð éàõøû ýÿëäè.
Ñÿíèí éöç ãèéìÿòèí áèð ïóëà äöøäö,
Ìàíà áó ïöðáÿùàëÿð éàõøû ýÿëäè.
200
Ìÿí îë ïÿðâàíÿ òÿê ùÿñðÿò îäóíäà,
Ñàíà øÿì’è-çèéàëÿð éàõøû ýÿëäè.
Ñàíà úþâðö úÿôà áîëñóí ìöñÿëëÿì,
Ìàíà ÿùëè-âÿôàëÿð éàõøû ýÿëäè.
Õÿòàéè âÿñëÿ éåòäè ÷èíö òÿùãèã,
Ñàíà éàðäàí õÿòàëÿð éàõøû ýÿëäè.
***
Üÿìèíäÿí ýþçëÿðèì öììàí äåýèëìè?
Âöñàëûí úàí è÷èíäÿ úàí äåýèëìè?
Éàçûëìûø õÿòòö õàëûí áèìöðÿêêÿá,
ßúàéèá ñóðÿòè-ðÿùìàí äåýèëìè?
ßýÿð Òþâðàò, ÿýÿð Èíúèëö Çÿáóð,
Áå ùþêìè-ÿíáèéà ôöðãàí äåýèëìè?
ßýÿð äÿðâèø, ÿýÿð ìèðö ñÿëàòèí,
Áó áåø ýöí äöíéàäà ìåùìàí äåýèëìè?
Úÿùàíÿ åøã èëÿí öðéàí ýÿëÿíëÿð,
Ýåäÿíäÿ ùÿì éåíÿ öðéàí äåýèëìè?
Áó ýöíöí ôöðñÿòèí äàíëàéÿ âåðÿí
Éîëóíäà úàùèëö íàäàí äåýèëìè?
Ýåäÿííè õîø êå÷èð, ìèñêèí Õÿòàéè,
Ýÿëÿí äþâðàí ÿúÿá äþâðàí äåýèëìè?
***
Äöíéÿâö öãáàäÿ áèðäèð éàð, äóòìàí éàð èêè,
Éàð èñÿí, åé üÿìëè êþíëöì, äóòìàýèë, çèíùàð, èêè.
201
Çöëôèíè éöç öñòÿ ýþðäöì ùÿëãÿëÿíìèø, ñþéëÿäèì:
Ýÿíú áèðäèð, öñòÿ íåé÷öí éàòìûø îë øÿùìàð èêè?
Ìöðüè-äèë ýàùè ðöõöí, ýÿù àðèçèí ìÿñêÿí äóòàð,
Áöëáöëè-äèëõÿñòÿ áèðäèð, íåéëÿñöí, ýöëçàð èêè?
Ãóøàíóð êþíëöì ñÿðè-çöëôèí õÿéàëÿí äÿð ìèéàí,
Ýþð íÿ÷öê êàôÿðäèð îë êèì, áàüëàíóð çöííàð èêè?
Åéëÿìÿç ùÿðýèç Õÿòàéè ñèððè-ùÿããè õÿëãÿ ôàø,
×öíêè áèðäèð ñèððè îíóí, ñàõëàìàç ñèðäàð èêè.
***
Ìÿíèì êþíëöì àëàí äèëáÿð äåýèëìè?
Ëÿáè ìÿðúàí, äèøè ýþâùÿð äåýèëìè?
Éöçö çöëôöí ìÿíèì èìàíûì àëäû,
Çÿùè ÷èí äöøìÿíè, êàôÿð äåýèëìè?
Ìÿíè ùåéðàí åäÿí îë ùóðèçàäûí
Áîéó òóáà, ëÿáè êþâñÿð äåýèëìè?
Øÿðàáè-åøã è÷ÿí öøøàãÿ, åé äóñò,
Ëÿáèí íîüóë, ñþçöí øÿêêÿð äåýèëìè?
Õÿòàéè øàùè-àëÿì åøèýèíäÿ
Ãóëàìè-êÿìòÿð ÿç Ãÿíáÿð äåýèëìè?
***
Âÿúùèíÿ áàõýÿú ýþðöíäö ýþçöìÿ ìÿù ïàðÿñè,
Îëìóøàì ðóçè-ÿçÿëäÿí ôèðãÿòèí áè÷àðÿñè.
Äÿðäèìÿ äÿðìàí ýÿðÿê ãàïóíà ýÿëäèì, åé ùÿáèá,
Áèìèøÿì ñÿíäÿ éÿãèíäèð óøäÿ äÿðäèì ÷àðÿñè.
202
Ýþðÿëè øèðèí ëÿáèí åøãèíäÿ Ôÿðùàä îëìóøàì,
Îëìóøàì Ìÿúíóí êèìè îë Ëåéëèíèí àâàðÿñè.
Äèëÿýèì áó èäè ùÿãäÿí, åé ùÿáèáèì, ñöáùö øàì;
Éàð ÿëèíäÿí îëà éàðÿ úàíäà, åøãèí éàðÿñè.
Åé Õÿòàéè, ôèðãÿòèí ÷ÿê, òà âöñàëûí áóëàñàí,
Áÿñ éàâóã ãûëìûø âöñàëèí áèðëÿ ùèúðàí àðÿñè.
***
Òÿàëàëëàù, ýÿë åé ýþð êèì, éåíÿ íóðè-õóäà ýÿëäè,
Úÿìèè-ÿíáèéà õÿòìè Ìÿùÿììÿä Ìóñòàôà ýÿëäè.
Ñåâèíäè úàíè-àøèãëÿð, à÷ûëäû áÿõòè-ñàäèãëÿð,
Îéàíäû ðóùè-ìþ’ìèíëÿð, ñÿôà ýÿëäè, ñÿôà ýÿëäè.
Çÿìèíëÿðäÿ, çÿìàíëàðäà ñÿëàùöë-õåéð ìÿãäÿìäèð,
Ôÿëÿêëÿðäÿí, ìÿëÿêëÿðäÿí ùåçàðàí ìÿðùÿáà ýÿëäè.
Èðèøäè ìöðøèäè-êàìèë, ãàìó ÿùëè-àìàí îëäó,
Ñåâèíäè üàçèëÿð úöìëÿ êè, õÿòìè-ÿíáèéà ýÿëäè.
Ùÿãÿ ìÿçùÿðäöðöð Àäÿì, ñöúóä åò, óéìà èáëèñÿ
Êè, Àäÿì äîíóíà ýèðìèø õóäà ýÿëäè, õóäà ýÿëäè.
Ôèðèøòÿ åíäè ýþýëÿðäÿí, áÿøàðÿò ÿùëè-öðôàíÿ,
Õÿâàðèúÿ ÿúÿë éåòäè, Éåçèäëÿðÿ áÿëà ýÿëäè.
Çÿëàëÿò è÷ðÿ çöëìÿòäÿ èòèðìèøäèí ÷ûðàüûíû,
Ýþçöí à÷, ÷ûõ áó çöëìÿòäÿí êè, áèð áÿäðè-äöúà ýÿëäè.
Õÿëèëóëëàù äîíèí ýåéìèø, âåðèëìèø àäû Èñìàèë,
Îíà ãóðáàí îëóí úàíëàð êè, Àëëàùäàí íèäà ýÿëäè.
Ýþçÿë øàùûì, ãÿìÿð ìàùûì, ìóðàäýàùûì, êþíöëõàùûì,
Úÿìàëè-ìÿçùÿððöëëàùûì, êÿðèìè-þâëèéà ýÿëäè.
203
ßçàçèë àäëû øåéòàíûí, éåòÿð, òÿãëèäèíÿ óéìà,
ßëèí äóò, ùÿã éîëóí ýþðñÿò, èìàìè-ðÿùíöìà ýÿëäè.
Úÿùàíû ñåùð èëÿ Ôèð’îí þçèíÿ òàáå åòìèøäè,
Îëàðû éóòìàüà Ìóñà ÿñàñû ÿæäÿùà ýÿëäè.
Áàùàäûð ãàçèëÿð ãîéäó, áàøûíäà òàúè-äþâëÿò âàð,
Áóäóð Ìåùäè çÿìàí äþâðè, úÿùàí íóðè-áÿãà ýÿëäè.
Ýþçö ñàäö äèëè òàùà, éàíàüû ãàô âÿëãóð’àí,
Ãàøó íóíö ñà÷û âÿëëåéë, éöçè øÿìñöç-çöùà ýÿëäè.
Èìàìè-Ùåéäÿð îüëóíà äèëö úàíäàí ðèçà âåð ýÿë
Èìàìûì Úÿ’ôÿðè Ñàäèã, ßëè, Ìóñà, Ðèçà ýÿëäè.
Õÿòàéè õÿñòÿ øîë øàùèí úÿìàëûí âÿñëèíè èñòÿð,
Ðÿâàí âåð úàí ñàòóí àëýèë êè, åëìè-úàí áÿùà ýÿëäè.
***
Ðöõöí áÿäð àéÿ áÿíçÿð, áÿíçÿìÿçìè?
Ñà÷ûí ñåâäàéÿ áÿíçÿð, áÿíçÿìÿçìè?
Ôÿãèðÿì, îë ýÿçÿëäèð ùöñí è÷èíäÿ
Üÿíèäèð, áàéÿ áÿíçÿð, áÿíçÿìÿçìè?
Õÿäÿíýè-êèðïèýöí îõäóð êè, ãàøûí
Ãóðóëìóø éàéÿ áÿíçÿð, áÿíçÿìÿçìè?
Çàùèäèí ãàðüûøû àøèã ùÿãèíäÿ
Éàëàí äÿ’âàéÿ áÿíçÿð, áÿíçÿìÿçìè?
Õÿòàéè, ôèðãÿòèíäÿí àüëàìàãäàí
Äó ÷åøìèì ÷àéÿ áÿíçÿð, áÿíçÿìÿçìè?
***
Éÿãèí áèë êè, õóäàéèäèð Õÿòàéè,
Ìÿùÿììÿä Ìóòàôàéèäèð Õÿòàéè.
204
Ñÿôè íÿñëè, Úöíåéäè-Ùåéäÿð îüëó,
ßëèééÿë-Ìöðòÿçàéèäèð Õÿòàéè.
Ùÿñÿí åøãèíÿ ìåéäàíÿ ýÿëèáäèð,
Ùöñåéíè-Êÿðáÿëàéèäèð Õÿòàéè.
ßëè Çåéíÿëèáàä, Áàãèðö Úÿ’ôÿð,
Êàçûì, Ìóñà Ðèçàéèäèð Õÿòàéè.
Ìÿùÿììÿä Òÿãèäèð, ßëè Íÿãè ùÿì,
Ùÿñÿí ßñêÿð ëèãàéèäèð Õÿòàéè.
Ìÿùÿììÿä Ìåùäèéè-Ñàùèá Çÿìàíûí
Åøèýèíäÿ ýÿäàéèäèð Õÿòàéè.
Ìÿíèì àäûì âÿëè Øàù Èñìàéûëäûð,
Òÿõÿëëöñö Õÿòàéèäèð, Õÿòàéè.
***
Øÿùà, ñÿíäÿí ñÿôà èñòÿð Õÿòàéè,
Êÿðÿì, ëöòôö ÿòà èñòÿð Õÿòàéè.
Àéàüûí òîïðàüûí, åé øàùè-àëÿì,
Ýþçöíÿ òóòèéà èñòÿð Õÿòàéè.
Ýþòöðýèë àü éöçöíäÿí ãàðà çöëôè,
Íèãàáûí à÷, ëèãà èñòÿð Õÿòàéè.
Äèëÿìÿç àñèòàíûíäàí úöäàëûü,
Úÿôà ãûëìà, âÿôà èñòÿð Õÿòàéè.
Øÿùà, áó äîüðó éîëà âàðìàã è÷öí
Ñÿíèí òÿê ðÿùíöìà èñòÿð Õÿòàéè.
Éåçèäö êàôÿðö Ìÿðâàíÿ ùÿð äÿì
Ãàçèëÿðäÿí ãÿçà èñòÿð Õÿòàéè.
Ìÿùÿììÿäö ßëèíèí ùþðìÿòè÷öí
Éÿãèí áèëýèë, õóäà èñòÿð Õÿòàéè.
205
***
Áàùàð îëäó êè, àëÿì ýöëøÿí îëäó,
Ýþçöí à÷, ýþð úàùàí íÿ ðþâøÿí îëäó.
Áÿçÿíäè ùÿð áèð àüàú áèð ýöë èëÿ,
Àüàúëàð úöìëÿ ýöë ïèðàùÿí îëäó.
À÷ûëäû éàçèëÿð, áèòäè ÷è÷ÿêëÿð,
Ýöë èëÿ øîë áÿíþâøÿ, ñóñÿí îëäó.
Èðèøäè âÿ’äÿñè áàäè-áàùàðûí,
Áåùÿð ñó ýöë ùåçàðàí õÿðìÿí îëäó.
Ìàíà îë äóñò áîëñà äîñò àíúàã,
Íÿ üÿì ýÿð úöìëÿ àëÿì äöøìÿí îëäó.
×îõ ÿýëÿíäèí ýÿëÿíäÿ, åé Õÿòàéè,
Ìÿýÿð ñàíà áó éåðëÿð ìÿñêÿí îëäó?
***
Ìÿí áóòè-Ëåéëè ÿëèíäÿí îëìóøàì Ìÿúíóí êèìè,
Èøòèéàãèíäÿí äÿìàäÿì àüëàðàì ìÿùçóí êèìè.
×åøìåéè-÷åøìèì ñóéóíäàí ñåéë äóòäó àëÿìè,
Ìóíúà ýÿëìèøäèð Ôÿðàòö Äÿúëÿâö Úåéùóí êèìè.
Ýÿð úÿìàëûí ÿêñèíè óéõóäÿ ýþðäö àéö ýöí,
Øîë õÿúàëÿòäÿí ãûçàðäû ãåéðÿòèíäÿí õóí êèìè.
Õàìåéè-ãöäðÿò êè, ÷ÿêäè àðèçèí ëþâùèíäÿ õÿòò,
Õàíñû êàòèá éàçà áèëäè øîë õÿòè-ìþâçóí êèìè.
Áó Õÿòàéè áèð ýöí àëìûøäû ëÿáèíäÿí áóñÿëÿð,
Ýÿëäè ÷îõ ýöíëÿð, âÿëåéêèí ýÿëìÿäè îë ýöí êèìè.
206
***
Âöúóäèí ðþâçåéè-ðèçâàí äåýèëìè?
Úÿìàëûí íÿçùÿðè-èíñàí äåýèëìè?
Áóäóð ÿðøèí ìÿúèäè ãöëùöâÿëëàù,
Êèøè êèì, áèëìÿéÿ, ùåéâàí äåýèëìè?
Âöúóäè-Ìóñòàôàäàí îëäó Àäÿì,
Ðèñàëÿò ãàïóñó Ãóð’àí äåýèëìè?
ßëè ñèððèí íÿ áèëñöí ùÿð ìöíàôèã,
Ìöíàôèã ãèáëÿñè øåéòàí äåýèëìè?
Õÿòàéè ñèððèäèð òàùàâö éàñèí,
Äóðóáäóð îðòàäà ìèçàí äåýèëìè?
***
Åé áîéóí òóáà, äîäàüûí àáè-ùåéâàí íèñáÿòè,
Àáè-ùåéâàí äåìÿí àíè, ÷åøìåéè-úàí íèñáÿòè.
Ãàìÿòö ðöõñàðûí ùÿð êèì êè, ýþðäö, ñþéëÿäè:
– Áèðè ýöëäöð, áèðèñè ñÿðâè-õóðàìàí íèñáÿòè.
Åøèýèí òîïðàüèíÿ ùÿð êèì ãóë îëäó ñèäã èëÿ
Ïàäøàùäûð áÿíäåéè-ôÿüôóðè õàãàí íèñáÿòè.
Áÿùðè-åøã è÷ðÿ ñÿíèí÷öí íåúÿ ãÿââàñ îëìóøàì,
Äèøëÿðèí äöðäöð, äîäàüûí àáè-ùåéâàí íèñáÿòè.
Áó Õÿòàéè òà êè, éöçöí öñòÿ ýþðäö çöëôèíè,
Ýþçëÿðèíäÿí éàø òþêÿð áàðàíè-íåéñàí íèñáÿòè.
***
Íÿëÿð ýÿëäè, ýÿëÿñèäèð, ìÿäÿä ùåé.
Úÿùàí ÿùëè þëÿñèäèð, ìÿäÿä ùåé.
207
Ýÿëèð ùþêìè-èëàùè Èñðàôèëÿ,
Óëó ñóðè îëàñûäûð ìÿäÿä ùåé.
Ýöíÿùêàðëàð ýöíàùû ñîðìàü è÷öí
Óëó äèâàí äóðàñûäûð ìÿäÿä ùåé.
Ãóðóëóð ÿäë è÷öí ìèçàí, òÿðàçó,
ßìÿëëÿð äàðòûëàñûäûð ìÿäÿä ùåé.
Ïåéÿìáÿðëÿð ãà÷àð öììÿòëÿðèíäÿí
Êè, íÿôñà íÿôñ îëàñûäûð, ìÿäÿä ùåé.
Ñöðÿ-ñöðÿ èëèòÿðëÿð Ñèðàòÿ,
Íåúÿëÿð ñöðèëÿñèäèð, ìÿäÿä ùåé.
Áó áÿäáÿõò àäÿì îüëóíäàì òÿìàìÿò
Éåäè äàìó äîëàñûäûð, ìÿäÿä ùåé.
Õÿòàéè äÿðäèíÿ äÿðìàí áóëóíìàç,
Éàðÿá, ùàëû íîëàñûäûð, ìÿäÿä ùåé.
***
Ýÿë êè, úàíà, ñÿíäÿí àéðó ýþçëÿðèì ãàí àüëàäû,
Úèýÿðèì éàíäû, òóòàøäû, úàí è÷öí úàí àüëàäû.
Ôèðãÿòè-ùèúðàí ÿëèíäÿí øþéëÿ àù åòäèì áó ýöí,
Ýþýäÿêè úöìëÿ ìÿëàéèê, éåðäÿ èíñàí àüëàäû.
Êèì êè, àøèã îëìàäû, ÿùâàëè-àøèã áèëìÿäè,
Äèëáÿðèí øèðèí ëÿáèíäÿí àáè-ùåéâàí àüëàäû.
Àòÿøè-åøãÿ äöøÿí ïÿðâàíÿ òÿê éàíìàã ýÿðÿê,
Øþéëÿ êèì, òÿðñà è÷öí îë Øåéõ Ñÿí’àí àüëàäû.
Ùÿð çàìàí çàðè ãûëóð ìèñêèí Õÿòàéè éàð è÷öí,
Åéëÿ êèì, Éóñèô è÷öí Éÿ’ãóáè-Êÿí’àí àüëàäû.
208
***
Åé øÿùà, ìÿí ñÿíäÿí þçýÿ ñåâìÿäèì, ñåâìÿí äÿõè.
Ìàùè-ðþâøÿí ñÿíäÿí þçýÿ ñåâìÿäèì, ñåâìÿí äÿõè.
Ùÿð êèìèí áèð àùó ýþçëö äèëáÿðè ñåéðàíäàäûð,
Ýþç äÿõè úåéðàíäàí þçýÿ ñåâìÿäèì, ñåâìÿí äÿõè.
Úèýÿðèì ñÿä ïàðÿäèð ãÿìçÿí îõóíäàí, åé ñÿíÿì,
Êèðïèýè ìöæýàíäàí þçýÿ ñåâìÿäèì, ñåâìÿí äÿõè.
Áó ùÿãèãÿò ìÿúëèñèíäÿ ìÿí ñÿíÿì, ñÿí äÿõè ìÿí,
Åéëÿ ñàíìà, ñÿíäÿí þçýÿ ñåâìÿäèì, ñåâìÿí äÿõè.
Äèëáÿð àéäûð: – Åé Õÿòàéè, áèð äÿõè ñåâäèí ìÿýÿð?
– Ùÿã áèëöð êè, ñÿíäÿí þçýÿ ñåâìÿäèì, ñåâìÿí äÿõè.
***
Ùÿãè êþíëöíäÿ ñèð ñàõëà, þçöíäÿí áèõÿáÿð ñóôè.
Áó äÿðéàäÿí äÿðèí ñèððè íÿ áèëñöí äÿíýÿñÿð ñóôè.
Òàíûìàìûø î, íÿôñèíè, íåúÿ áèëñöí êè, ðÿááèíè,
Ãàëûáäûð ëàäÿ, èëëàäÿ, ýþðöí íÿ çèêð åäÿð ñóôè.
Ñåâèáäèð ñèì èëÿ çÿððè, ãîóáäóð âÿñëè-äèëäàðè,
ßýÿð äîüðóñóíó äåðñÿì, îëóð õÿøì èëÿ íÿð ñóôè.
Þçöíè áèëÿí ÿð ñóôè, ùÿì îëäóð ñóôèéè-ñàôè,
Äåñÿí ðÿâàäóðóð àíÿ, ýÿë åé ñàùèá íÿçÿð ñóôè.
Õÿòàéè, ìöðøèäö ïèðëÿð ÿëèíè òóòóá àð åòìÿ,
ßýÿð àðèô èñÿí, àíëà, êÿðÿì ãûë, îëìà õÿð ñóôè.
***
Åé ìöñÿëìàíëàð, ÿñèðè-çöëôè-éàðÿì, äîüðóñó,
Áó ñèéÿùêàðûí ÿëèíäÿ áèãÿðàðÿì, äîüðóñó.
209
Äåðäèì, îë äèëáÿð éàíûíäà å’òèáàðûì âàð ìÿíèì,
Éîõëàäûì, åòäèì éÿãèí, áèå’òèáàðÿì, äîüðóñó.
Áèð ãóðó úàíäàí íîëóð, ãóðáàí åäèì úàíàíèìÿ,
Îë ïÿðè ðöõñàðäÿí ÷îõ øÿðìñàðÿì, äîüðóñó.
Øàù Õÿòàéè ñåéðÿ ÷ûõäû, à÷äû Ùöððèí ãÿáðèíè,
Áàð-èëàùè, ÿôâ ãûë êèì, òþâáÿêàðÿì, äîüðóñó.
***
Ãàðà çöëôèíÿ áîéíóí ùèíäè äöøäè,
Ñÿíèí ñåâýèí êþíöëÿ èíäè äöøäè.
ßçÿëäÿí ñåâýèíè, âàð èäè úàíäà,
Ñÿí åéëÿ ñàíìàýèë êèì èíäè äöøäè.
Òóòè éàðûì äóðóá áàü÷àéà ýÿçÿð,
Óòàíäû ñÿðâ àüàúû åíäè, äöøäè.
Äèëÿð äàë áîéíóíà äîí áè÷ÿ õÿééàò,
Ýþçöíäÿí éàø ÿëÿíäè, ñûíäû, äöøäè.
Áó ýöí óëàøäûëàð õóáëàð õóáàíû,
Áèçÿ õóáëàð õóáàíû ðèíäè äöøäè.
Íÿ ãàéüûì âàð ðÿãèáèí ôèòíÿñèíäÿí?
Åøèòäèì ãóéó ãàçàí êÿíäè äöøäè.
Õÿòàéè, ñÿí ýöâÿíìÿ ìàëÿ, ýÿíúÿ,
Íå÷ÿëÿð ìàëÿ, ýÿíúÿ ìèíäè, äöøäè.
210
***
Åé êè, éîõäàí áó úÿùàíû âàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð,
Éåðè ãàèì, ýþýëÿðè äÿââàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
“Êöíòö êÿíç”èí àéÿòè âÿñôèíäÿ îëìóøäóð íöçóë,
Âàðëûüûíà êöí ôÿêàí èãðàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
Úöìëåéè-àëÿìäÿ ñÿí ýöíäÿí äÿõè çàùèð, âÿëè
Äèëäÿ äàèì àäûíû ñÿòòàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
Ìþ’ìèíÿ ìÿñêÿí ãûëûáäûð áàüè-úÿííàòö íÿèì,
Êàôÿðè-ìöíêèð ìÿãàìèí íàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
Úöìëÿ ÿøéàëÿð ýþçèí äÿð õàá åäÿíäèð ýåúÿëÿð,
Ýþýäÿ êþâêÿáëÿð ýþçèí áèäàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
Áèð ãóëóíó îäÿ éàõóá ãûëäû ôè-íàðè-ñÿãÿð,
Áèð ãóëóíó ìÿùðÿìè-ÿñðàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
Ìèñð è÷èíäÿ Éóñèôè áèð ãóë èêÿí ñóëòàí åäÿí,
Äÿðä èëÿ Éÿ’ãóáèíè áèìàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
Éóíèñè äÿðéà è÷èíäÿ éóääóðàí áèð áàëûüà,
Àòÿøè Èáðàùèìÿ ýöëçàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
Éàüäóðàí äÿðéàéÿ ýþýäÿí ÿáðè-íåéñàí éàüìóðóí,
Ãÿòðÿñèíäÿí ëþ’ëþéè-øÿùâàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
ßíáèéàëÿð áÿõøèíÿ éàçäóðàí ÿ’ëàí ìÿðòÿáÿ,
Ìóñòàôàíû úöìëÿäÿí ìóõòàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
211
Îí èêè ìÿ’ñóìè-ïàêè ïèø åäÿí öììÿòëÿðÿ,
Ìóðòÿçàíè ùåéäÿðè-Êÿððàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
Ëöòô èëÿ ÿùâàëèíÿ ãûëýèë Õÿòàéèíèí íÿçÿð,
Åøã è÷èíäÿ âàëåùè-äèäàð åäÿí ïÿðâÿðäèýàð.
***
Øîë ìöáàðÿê çàòûíà èøèì ñÿíàäûð, éà íÿáè.
Àñèëèü áèìàðèíÿ àäûí øÿôàäûð, éà íÿáè.
Àéàüûí òîïðàüûíûí ãÿäðèí íÿ áèëñöí ùÿð êèøè,
Êöí-ôÿêàí îë òîïðàüà êÿìòÿð áÿùàäûð, éà íÿáè.
Îë ìÿãàìèí êèì, ìÿëÿê éåòìÿç ñöãóôè-íÿ’ëèíÿ,
Àéàüûí àëòûíäà îë áèð õàêè-ïàäûð, éà íÿáè.
Ãàëäû ñèäðöë-ìöíòÿùà, êå÷äèí ôÿëÿêäÿí òà çÿìèí,
Êèì éåòÿð, áó ãÿäðè-ùÿããÿ ìöíòÿùàäûð, éà íÿáè.
Åé ýöíÿø éöçëö, ñÿíè ùÿð êèìñÿ êè, ùÿã áèëìÿäè,
Äàíëà ìÿùøÿðäÿ àíûí éöçö ãÿðàäûð, éà íÿáè.
×öí ñÿíèí õîøëóüóíà éàðàòäû ñàíå’ àëÿìè,
Àéàüûí òîïðàüûíà úàíûì ôÿäàäûð, éà íÿáè.
Ùÿð ìöíàôèã êèì, ñàíà êþíëöíäÿ èíêàð åéëÿäè,
Òà ÿáÿä éàíìàü úÿùÿííÿìäÿ ðÿâàäûð, éà íÿáè.
Ùÿì ñÿíèí òÿ’ðèôèí åòäèí, ùÿì ßëèíèí îë èëàù,
Íèøÿ êèì, ñÿí Ìóñòàôà, îë Ìóðòÿçàäûð, éà íÿáè.
Áó Õÿòàéè õÿñòÿéÿ ãûëýèë øÿôàÿò ðóçè-ùÿøð,
×öíêè ÿñëèíäÿí ñÿíèíëÿí àøèíàäûð, éà íÿáè.
***
Ãþí÷ÿ òÿê ëÿ’ëèíè õÿíäàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ëàëÿ òÿê áàüðûìû ïöð ãàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
212
Ãàðÿ çöëôèí àü éöçöí öñòöíäÿ ÿôøàí åéëÿéèá,
Êþíëöìè üÿìäÿí ïÿðèøàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ãûëìàü è÷öí òàçÿ ùöñíèí áàüûí, åé ñÿðâè-ðÿâàí,
Ýþçöìö êóéèíäÿ ýèðéàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Òþêìÿê è÷öí ãàíèìè áàøèì êÿñèá ùÿð äÿìáÿäÿì,
Øÿùñöâàðûì, ÿçìè-ìåéäàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Àøèãèí âÿñë èëÿ áèð äÿì êþíëöíè øàä åòìÿéèá,
Áó õÿðàáàáàäû âèðàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ýöëøÿí è÷ðÿ úèëâÿëÿíìèøñÿí éåíÿ ýÿøò åòìÿýÿ,
Úàí ãóøóí äóòìàüà ñåéðàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Áèòÿâÿããöô ùÿð áÿëà îõóí êè, àòñàí ùÿð éàíà,
Ñÿí ìÿíè ãàðøóäà ãàëõàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ýÿð éöç èë êóéèíäÿ úàí âåð, ìåéëè éîõ ùÿð äÿì ñÿíÿ,
Åé êþíöë, ñÿí ìóíúà ÿôüàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Àéàüûí éöçèíäÿ äèðëèê èñòÿäèì ìÿí, þë äåäèí,
Ìöøêèëèìíè áåéëÿ àñàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Äèë ãóøóíà äàíåéè-õàë öñòÿ äàì åòìèø ñà÷ûí,
Éàðÿá, àíè áÿíäè-çèíäàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
×öíêè ãûëóðäóí ìàíà ìèí òþâð èëÿ úþâðö úÿôà,
Åøãèíè êþíëöìäÿ ìåùìàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Àðèçèíè çöëôèíèç áèðëÿí ùèúàá åäèá ìöäàì,
Åé ýöíÿø, éöçöíè ïöíùàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ìåùð èëÿ ðÿùì åòìÿéöáÿí, ãÿùð áèðëÿí þëäöðöá
Áÿíäÿéÿ ëöòô èëÿ åùñàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Èñòÿìèøäèí ãÿòëèìè, úàí ìöæäÿ âåðäèì ìÿðäàíà,
Ýþçö êþíöëíè ïåøèìàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
213
Üþí÷ÿ ýöë õÿíäàí îëóá íÿðýèñëÿ ñóñÿí áèòìÿýÿ
Àðèçèí áàüèí ýöëöñòàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ïÿðäÿñèíäÿí êÿøô åäöá îë âÿðäè-ÿùìÿð éöçèíè,
Áöëáöëè àëÿìäÿ äàñòàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
×öíêè úàí âåðìÿçñÿí, åé þìðöì, áó úàíñûç úèñìèìÿ
Ñóéè-ëÿ’ëèí àáè-ùåéâàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Âàðýèë, åé áàäè-ñÿáà, îë ÿíáÿðÿôøàí, çöëôÿ äå,
Áó ãÿìÿð äþâðèíäÿ äþâðàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Èñòÿðÿì ýÿëäöêúÿ üÿìäÿí ãóðòàðàñàí ðÿùì åäöá
Ýöíáÿýöí äÿðäèì ôèðàâàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ëÿøêÿðè-åøãèí ÷ÿêèá öñòöìÿ ùÿð äÿì, äèëáÿðà,
Õàíåéè-êþíëöìíè òàëàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Õàëëàðûí ôèëôèë, éöçöí ýöë, ëÿáëÿðèí ìöë, åé ñíÿì,
Õÿòëÿðèíè äÿñòÿ ðåéùàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Áÿùðÿ äþíäö ÷þâðÿíèç ÿøêèìäÿí, åé àéèíÿðó,
Ýþç éàøûíäàí áþéëÿ öììàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ñåéð åäÿðêÿí ìöðüè-äèë áàüè-ðöõèíäÿ áÿíä åäöá,
Àíè äÿð ÷àùè-çÿíÿõäàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
×àëìàã è÷öí áàøûìû òîï åéëÿéèá ìåéäàí àðà,
Ùàâ åäèá çöëôèíè ÷þâêàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
×öíêè çöëìÿòäÿí ÷ûõàðìàç êþíëöìè øÿì’è-ðöõöí,
Ñÿí àíû øÿì’è-øÿáèñòàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ìÿí ýÿäàéÿ ÷öíêè éîõäóð ðÿùìèí, åé úàí, åøãèíè
Êþíëöìöí òÿõòèíäÿ ñóëòàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Åéäè-éöçèí÷öí, øÿùà, ìöæýàí îõèëÿí úàíûìû
Ãàøëàðûí éàéèíÿ ãóðáàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
214
Ìÿ’äÿíè-éöçöíäÿ áèð ùþããÿ äÿõàíûíäûð äèøèí,
Ëÿáëÿðèí òÿðôèíè ìÿðúàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Àëäû çÿìçÿì Êÿ’áåéè-âÿñëèí ñÿôàñèíäÿí ýþçöì,
Òþâôè-äèë äÿðäèíÿ äÿðìàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ùÿð ñöòóíèí ãÿñðè-áàüè-äèëäÿ úàí ìèãäàðèíè
Íèñáÿòè-ùÿííàíö Ìÿííàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
Áó Õÿòàéè êþíëöíè, åé íÿðýèñè-úàäó íèýàð,
Þçöíÿ ñåùð èëÿ ùåéðàí åòäèýèí, éÿ’íè êè, íÿ?
***
Åé êþíöë, êóéèíäÿ ìÿ’âà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Èòëÿðèí êóéèíäÿ ãþâüà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ñàêèí îëìàã Êÿ’áåéè-êóéèíäÿ éåýäèð äèëáÿðèí,
Ùÿð ýÿðÿêìÿç éåðÿ ïÿðâà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ãàíëó éàøûìíû éöçöì öñòÿ ðÿâàí åäèá ìöäàì,
Ðàçè-ïöíùàíûì ùöâåéäà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Êþíëöìè ãûëäóí ìöøÿââÿø áèð òöêÿíìÿç ôèêð èëÿí,
Áó ïÿðèøàí çöëôè ñåâäà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
ßøêè-õóíèí áÿùðÿ äþíäö ÷åøìÿñèíäÿí ÷åøìèìèí,
Ñóáåñó éàøûìíû äÿðéà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Âÿúùèí ÿééàìûíäà áó áÿõòè-ñèéàùèìíè, øÿùà,
Íèáÿòèíè ëåéëè-éÿëäà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ùÿð äÿì, åé Ëåéëè íèýàðûì, áÿíäÿíè Ìÿúíóí òÿêè
Âàëåùè üÿìýèíö øåéäà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Èñòÿäèì êóéèíäÿ úàí âåðÿì, øÿùà, òÿ’õèð åäèá,
“Èííÿ ÿíùÿëùöì ðöâåéäà” ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
215
Õàêè-ïàéèíäÿ ìÿíè ÿäíàäÿí ÿäíà åéëÿéèá,
Þçöíè ÿ’ëàäàí ÿ’ëà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Þëäöðöì äåðäèí áó ýöí – äàíëà ìÿíè, ÷ûõäûí õèëàô,
Áèëìÿçÿì èìðóçö ôÿðäà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ëþâùè-äèëäÿ áþéëÿ òÿñêèí äàïìûø èêÿí ãÿìëÿðè
Áèð äÿõè éåíëÿäÿí èíøà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
×öíêè ðÿùìèí éîõ ìÿçàðèì öñòèíÿ áèð äàø åäèá,
Åé âÿôàñûç àíè òóüðà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ýöë éöçöí þâðàãèíè ýöëøÿíäÿ õÿíäàí åéëÿéèá,
Áöëáöëè-ìÿùçóíè ýóéà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Àñìàü è÷öí úàíûìû áèð ãûë èëÿí, åé íîâíÿùàë,
Ñÿðâ òÿê ãÿääèíè ïåéäà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
×öíêè äèëäÿí éîõäóðóð ìåéëèí ìÿíè-äèëõÿñòÿéÿ,
Ìÿðùÿáà ÿùëÿí âÿ ñÿùëà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
×àê åäèá ýöí òÿê ýèðèáàíèíè ùÿð äÿì ýþçöíÿ
Ñöáùäÿì éöçèíè ïåéäà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
×öíêè äþâð åòìÿç ÿéàüè ìÿúëèñè-öøøàã àðà,
Ëÿáëÿðèí úàìè-ìöñÿôôà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ãöäðÿòèäèð ñàíåè-ïàêèí, îíà èíñàí äåìÿ,
Ñÿí àíè ìàíÿíäè-ÿøéà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ëåéëè çöëôèíèí õÿéàëè-åøãèëÿí Ìÿúíóí òÿêè
Ìÿñêÿíèíè êóùö ñÿùðà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ñÿúäÿ ãûëìàü÷öí äèëÿðñÿí ãàøëàðû ìåùðàáèíè,
Þçöíö ñÿí ÿùëè-òÿãâà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Âàëèäåéíèí ìÿ’íèñèí éàä åéëÿéèá ùÿð äÿìáÿäÿì
Úàùèäöë-ëÿôçèíäÿ ôÿííà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
216
Àéàüû òîçóíäà îë ñÿðâè-ðÿâàíûí, åé êþíöë,
Âåðìÿê è÷öí úàí ìöùÿééà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Ñèäðÿ áèðëÿí ìöíòÿùàéÿ ãÿääèíè òÿøáèù åäèá,
Ãÿäðèíè “Âÿòòóðè-Ñèíà” ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Èñòÿð èäèì ãóðòóëàì ýÿëäèêúÿ áèð-áèð ãöññÿäÿí,
Ýöíáÿýöí äÿðäèì ìöñÿííà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Åøèýèíäÿ áèíÿâàéÿ èëòèôàòûí êÿì ãûëûá,
Ùöñí èëÿí þçöíè ãÿððà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
Åé Õÿòàéè, õàê èëÿí éåêñàí îëóá îë ìàù è÷öí,
ßçìè-ñåâäàéè-Ñöðÿééà ãûëäóüóí, éÿ’íè êè, íÿ?
217
***
Õóáëàðûí ñóëòàíûñàí àëÿìäÿ, âàð, õàí îë, éöðö,
Àøèãèí úàíûíäà úàíñàí, âàð, àúàíàí, îë, éöðö,
Ñÿí ðÿãèáèí ìÿúëèñèíäÿ øÿì êèìè éàí, îë, éöðö,
Êþíëöìöçö áèçÿ âåð äÿ, Ìèñðÿ ñóëòàí îë, éöðö.
Éåðäÿ ãàëìàç ÷öí áèëÿñÿí, åé ìÿëÿê, àùûì ìÿíèì,
Éàëãûçà éàðäûì åäÿð: âàðäûð Àëëàùûì ìÿíèì,
Áèâÿôàëûã ðÿñìèíè ÿëäÿí ýåäÿð øàùûì ìÿíèì,
Êþíëöìöçö áèçÿ âåð äÿ, Ìèñðÿ ñóëòàí îë, éöðö.
Íå÷ÿ êÿððÿ äåìÿäèììè ýþçëÿðè àùó ñàíà,
Áèâÿôàëûã åòìÿìÿê ýÿðÿê èäè úàíó ñàíà,
Éöðö, âàð þìðöì ùàìàí øèìäÿí ýåðö éàùó ñàíà,
Êþíëöìöçö áèçÿ âåð äÿ, Ìèñðÿ ñóëòàí îë, éöðö.
Éà èëàùè, áèëìÿçÿì êèì, íîëèñÿð ùàëûì ìÿíèì,
Êþíëöì àëäû, ìöñëèìàíëàð, øèìäè áèð çàëûì ìÿíèì,
Ñåâäèýèì, þìðöì, ÿôÿíäèì, ùåé ýöëöì, áàëûì ìÿíèì,
Êþíëöìöçö áèçÿ âåð äÿ, Ìèñðÿ ñóëòàí îë, éöðö.
Åé Õÿòàéè, áóëìàäûì áèð éàðö ùÿìäÿì äöíéàäà,
Àùö âàùè êå÷äè þìðöì, íåéëÿéèì, ìÿí äöíéàäà,
Ñÿðâ êèìè ñÿðêÿø îëàñàí ùàìàí ñÿí äöíéàäà,
Êþíëöìöçö áèçÿ âåð äÿ, Ìèñðÿ ñóëòàí îë, éöðö.
***
Âÿ’äåéè-âÿñë åäÿëè áèð ãûëúà ãàëäû úàíûìûç,
Ýþýëÿðÿ èðñÿ, èðèáäèð, íàëÿâö ÿôüàíûìûç,
Éîëà áàõìàãäàí ÷ûõûáäûð äèäåéè-ýèðéàíûìûç,
Õàíû, à çàëûì, ñÿíèíëÿ ÿùäèìèç, ïåéìàíûìûç?
218
Ýöëøÿíè-áàüè-úèíàíñàí, åøã îëà äèäàðûíà.
Ìÿí äÿõè áèð áöëáöëè-øóðèäÿéÿì ýöëçàðûíà,
Éöðö, åé éàðè-âÿôàñûç, äóðìàäàí èãðàðûíà,
Õàíû, à çàëûì, ñÿíèíëÿ ÿùäèìèç, ïåéìàíûìûç?
Ùÿð õà÷àí úàìè-øÿðàáè-øèâåéè íóø åéëÿäèí,
Åòäèýèí ãþâëö ãÿðàðû ùÿï ôÿðàìóø åéëÿäèí,
×åøìè-ìÿõìóðèíëÿ ìÿí ìèñêèíè ñÿðõîø åéëÿäèí,
Õàíû, à çàëûì, ñÿíèíëÿ ÿùäèìèç, ïåéìàíûìûç?
Àë ñÿùàáè-ðóéèíè ùöñíèí òÿê îëñóí ùÿð çàìàí,
Ìåùð èëÿ äîëñóí, ìÿíèì ìàùèì, ÿçìèíö àñèìàí.
Ñþéëÿäèí êþíëöì àëûíúà ìÿíÿ ìèí äöðëö éàëàí,
Õàíû, à çàëûì, ñÿíèíëÿ ÿùäèìèç, ïåéìàíûìûç?
ßáðè-áàðàí êèìè àüëàðêÿí Õÿòàéè çàð-çàð,
Ýþçöíöí éàøû åäÿðäè, äóðìà, äåðäèí àøèêàð,
Äöí ýåúÿ êóéèíäÿ îëäóì ñöáù îëóíúà èíòèçàð,
Õàíû, à çàëûì, ñÿíèíëÿ ÿùäèìèç, ïåéìàíûìûç?
219
ÒßÐÚÈÁßÍÄ
Ëàéè èñãàò åéëÿéöá áèð áèëìÿéÿí èëëàñèíè,
Áèëìÿäè íÿôé èëÿ èñáàòûí íÿäèð ìÿ’íàñèíè,
Âàäèéè-öñéàíäà ãàëäû, àíìàäû ìþâëàñèíè,
Àáè-òþâùèä èëÿ òàùèð ãûëìàäû ÿ’çàñèíè,
È÷ìÿäè áÿçìè-ÿëÿñòèí áàäåéè-ùÿìðàñèíè,
À÷ìàäû íóðè-âèëàéÿò ÷åøìè-íàáèíÿñèíè,
Ýþðìÿäè ýöí òöððÿñèíäÿí ëåéëÿòöë-ÿñðàñèíè,
Áóëìàäû ðàùè-éÿãèíèí ìÿíçèëè-ÿ’ëàñèíè,
Ãàáè-ãþâñåéíèí éàíûëäû ãöðá èëÿ ÿäíàñèíè,
Ñèëìÿäè àéèíåéè-äèëäÿí ãöáàðè ïàñèíè
Ìöôòèéè-åøã þéëÿ âåðìèøäèð áóíóí ôèòâàñèíè;
– Éà ÷ÿê ÿë ñÿðäÿí, éà ýÿë úèíëÿòìÿ åøãèí òàñèíè.
Éîõ èêÿí êþâíö ìÿêàíö ñàùèëö àüö ãàðà
Úóøÿ ýÿëäè øþâã èëÿ áÿùðè-ìÿùÿááÿò èáòèäà,
Äàøÿ ÷àëäû øèøÿñèí, åòäè òÿìÿââöú ùÿð éàíà,
Ñÿðáÿñÿð ÿøéàéè ñåéðàí åéëÿäè ÷óíö ÷ÿðà,
Åøã Ìÿíñóðèíè ýþðäö îë àðàäà àøèíà,
Áèð ôÿíà àáäàë ýÿëäè éàíûìà, äåäè ìàíà:
– Âàð ôÿðàüÿò ýóøÿñèí åäÿí ìÿãàìè-äèëýóøà,
Ê-îëäöðè äàðöø-øÿôàäûð äÿðäìÿíäàíÿ äÿâà,
Àëÿìè-áÿùðè-òÿùÿééöðäÿ ýÿçÿðêÿí áèíÿâà,
Ýóøèìÿ ýèðäè üåéèáäÿí áèð íèäàâö õîø ñÿäà,
– Ìöôòèéè-åøã þéëÿ âåðìèøäèð áóíóí ôèòâàñèíè;
– Éà ÷ÿê ÿë ñÿðäÿí, éà ýÿë úèíëÿòìÿ åøãèí òàñèíè.
Øîë çàìàí êèì, áÿòíè-öìäÿ íöòôåéè-ìÿäôóí èäèê,
ßìðè-áàðè èëÿ àíäà ïÿðäåéè-ïöðõóí èäèê,
Ãÿòðåéè-íà÷èç èäèê, ìöäüÿ óéóøìóø õóí èäèê,
Êàñÿñèí êÿñð åéëÿìèø áèð Ëåéëèéÿ Ìÿúíóí èäèê,
220
Ñÿðñÿðè èäèê ÿýÿð÷è, òàëèáè-áè÷óí èäèê,
Ñÿ’é èëÿ äÿðéàéÿ èðìèø áèð äöðè-ìÿêíóí èäèê,
Þçöìöç ôÿðã åòìÿéöá, äÿì áÿñòÿâö ìÿùçóí èäèê,
Êóùè-òÿíäÿ ñÿ’é èëÿ Ôÿðùàä èëÿ ùàìóí èäèê,
Àúèçö çàðö çÿëèëö ìöôëèñö ìÿäéóí èäèê,
Äÿñòýèð îëìàñà áèð êàíè-êÿðÿì, ìÿüáóí èäèê,
Ìöôòèéè-åøã þéëÿ âåðìèøäèð áóíóí ôèòâàñèíè:
– Éà ÷ÿê ÿë ñÿðäÿí, éà ýÿë úèíëÿòìÿ åøãèí òàñèíè.
Àäÿìè-õàêèíèí àíëàäûìñà òèíö ìàñèíè,
Áàòèë èíêàðè ýåäÿð, ôÿùì åò õÿéàëûí õàñèíè,
“Ëà’äÿ ãàëìà, ñóôèéà, áèë òþâùèäèí èëëàñèíè”,
Óéìà øåéòàíè-ëÿèíÿ, äèíëÿìÿ âÿñâàñèíè,
Éåíè üÿìäÿí à÷à ýþð ìèð’àòè-ãÿëáèí ïàñèíè,
Äÿõè ÿøê è÷ðÿ áóëàñàí ìÿíçèëè-ÿ’ëàñèíè,
Èáíè-âÿãò îë, àëìà äÿùðèí èìðóçö ôÿðäàñèíè,
Ê-î áó äöí ùöììÿò ôÿíàíèí øóðö øÿð ãþâüàñèíè,
Ýþðèúÿê åòñèí ýÿðÿê ýÿð÷ÿêëÿðèí äÿ’âàñèíè,
Àíëàäûíñà, ÿùëè-åøãèí ñþçöíöí ìÿ’íàñèíè,
Ìöôòèéè-åøã þéëÿ âåðìèøäèð áóíóí ôèòâàñèíè:
– Éà ÷ÿê ÿë ñÿðäÿí, éà ýÿë úèíëÿòìÿ åøãèí òàñèíè.
Àøèã îë, îë ýöë’çàðûí áöëáöëè-íàëàíè îë,
Úàí âåðöá éîëóíäà ñèäã èëÿ ãóëö ãóðáàíè îë,
Êöíúè-üÿìäÿ äÿðäö ìþùíÿò ìÿ’äÿíèíè êàíè îë,
Êå÷ ôÿðàüÿò òÿõòèíÿ, ýÿë àëÿìèí ñóëòàíè îë,
Ðóçö øÿá îë ìÿùëèãàíûí âàëåùè ùåéðàíè îë,
Áàãèäèð ñàíìà ôÿíà äàðèí, ùàìàí ìåùìàíè îë,
Ýÿð ñÿàäÿò êöíúèíè áóëìàã äèëÿðñÿí, ôàíè îë,
Êóéè-ôÿãð è÷ðÿ ýÿäàëûã ìöëêèíèí ñóëòàíè îë,
ßùëè-åøãèí àñèòàíè áàáèíèí, äÿðáàíè îë,
Áàø à÷ûã ìåéäàíè-åøãèí ñîéóíóá öðéàíè îë,
Ìöôòèéè-åøã þéëÿ âåðìèøäèð áóíóí ôèòâàñèíè:
– Éà ÷ÿê ÿë ñÿðäÿí, éà ýÿë úèíëÿòìÿ åøãèí òàñèíè.
Ùÿìäëèëëàù, èðèøèá úàíàíÿéÿ úàí îëìóøóç,
Ñÿð âåðöá ìåéäàíè-åøãÿ ýèðèá öðéàí îëìóøóç,
221
Ãÿòðåéè-íà÷èç èêÿí äÿðéàéè-öììàí îëìóøóç,
Ôÿõð åäèá äÿðâèøëèýè àëÿìäÿ ñóëòàí îëìóøóç,
Òÿêéåéè-ôàíèäÿ áèð ãà÷ ýöí êè, ìåùìàí îëìóøóç,
Äÿ’âèéè-õàì åòìÿçèç, ðàùè-òÿÿééöí áóëìóøóç,
Åé áÿðàäÿð åøã ÿñðàðèëÿ ùåéðàí îëìóøóç,
Äåð èñÿí êèì, äÿùð ïèðèíäÿí íÿñèùÿò àëìûøóç,
Èðèøèá ôåéçè-èëàùè áèçÿ, òÿñëèì îëìóøóç,
Úàíö äèë òÿðêèí óðóá, ìåéäàíè-åøãÿ ýÿëìèøöç,
Ìöôòèéè-åøã þéëÿ âåðìèøäèð áóíóí ôèòâàñèíè:
– Éà ÷ÿê ÿë ñÿðäÿí, éà ýÿë úèíëÿòìÿ åøãèí òàñèíè.
Ïÿðäåéè-ïèíäàðäÿí êå÷ àëÿìèí ñóëòàíè îë,
Ùÿð ýÿäàéÿ øÿôãÿò åäèá úàíè è÷ðÿ úàíè îë,
Úþâùÿðè-ÿãëè-ìÿàèíäÿí ÷ÿêÿð ýÿë êàíè îë,
Êóéè-åøãèí ñÿí äÿõè áèð áàøû à÷ûã öðéàíè îë,
Íÿ ðåéè-éàùó èëÿ äîëäóð úÿùàíè ôàíè îë,
Ýàù ìÿñòö ýàù ÿñðöê áèð ìÿùèí ùåéðàíè îë,
Úàí âåðèá åøã èëÿ éîëóíäà ãóëó, ãóðáàíè îë,
Áàø à÷ûã áèð ïàäøàùûí áÿíäåéè-ôÿðìàíè îë,
Ìöôòèéè-åøã þéëÿ âåðìèøäèð áóíóí ôèòâàñèíè:
– Éà ÷ÿê ÿë ñÿðäÿí, éà ýÿë úèíëÿòìÿ åøãèí òàñèíè.
Âÿñôè-éàðÿ, åé Õÿòàéè, ñþç äåìÿê øàíûìäàäûð,
Úèëâÿëÿð ãûëìàã ìÿíèì òÿá’è-ñöõÿíäàíûìäàäûð.
Ùÿìäÿìèì, ùÿììÿøðÿáèì äÿðäö áÿëà éàíûìäàäûð,
Éàð è÷öí þëìÿê ìÿíèì àéèíö ÿðêàíûìäàäûð,
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí ÿñìàñû äèâàíûìäàäûð,
Êàèíàòûí ñàáèòàòè ãÿñðö åéâàíûìäàäûð,
Îí èêè øàùçàäÿíèí èìëàñû ïöíùàíûìäàäûð,
Ñàéÿ ñàëìûø öñòöìÿ, ìåùðè-äèðÿõøàíûìäàäûð,
Ìóñòàôàíûí öììÿòèéÿì, ñåâýèñè úàíûìäàäûð,
Ùÿì ßëèééÿë-Ìóðòÿçàíûí äÿðäè äÿðìàíûìäàäûð,
Ìöôòèéè-åøã þéëÿ âåðìèøäèð áóíóí ôèòâàñèíè:
– Éà ÷ÿê ÿë ñÿðäÿí, éà ýÿë úèíëÿòìÿ åøãèí òàñèíè.
222
ÒÓÉÓÜËÀÐ
Éà ßëè, úàíûì ñàíà îëñóí ôÿäà,
Ãóëêÿôàäûð øÿ’íèíÿ ùÿãäÿí íèäà.
Áó Õÿòàéè êþíëöíÿ ãûëäûí íöçóë,
Ìÿðùÿáà, åé øàùè-àëÿì, ìÿðùÿáà.
Ìóñòàôà ôÿõðè-úÿùàí, ñÿí ùÿìäÿìè,
Çàòóíóç ùÿì ëÿùìè àíûí ùÿìäÿìè.
Åé Õÿòàéè, áèë ßëèäèð, áèýöìàí,
Ãàáè-ãþâñåéíèí ðöìóçè ìÿùðÿìè.
Çàòè-ùÿãã ìÿôùóìè-íÿññè ëàôÿòà,
Ãóëëàðà ñÿíäÿí ýÿðÿê ëöòôö ÿòà.
Áÿíäÿäÿí êÿñìÿ èíàéÿòëÿí íÿçÿð,
Áó Õÿòàéè áèð ãóëóíäóð ïöð õÿòà.
Áó Õÿòàéè áÿíäÿíèí ýþð ùàëèíè
Êèì, éîëóíäà ãîéäó áàøö ìàëèíè.
Ïöðýöíàùÿì, òÿ’íÿ ãûëìà, çàùèäà,
Áÿíäÿñèíèí ùÿã áèëöð ÿ’ìàëèíè.
Ìÿí Ùöñåéíè ìÿçùÿáÿì, øàùûí ãóëó,
Éÿ’íè êèì, ìÿ’íèäèð Àëëàùûí ãóëó.
Åé Õÿòàéè, ïàäøàù îëìàç êèøè,
Îëìàéûíúà óø áó äÿðýàùûí ãóëó.
Çàòûí Àëëàù ìÿçùÿðèäèð, éà ßëè,
Êèáðö êèí ñÿíäÿí áÿðèäèð, éà ßëè.
Áó Õÿòàéè ãåéñÿðö õàãàíö Úÿì
Ãÿíáÿðèíèí Ãÿíáÿðèäèð, éà ßëè.
Ñàéåéè-õóðøèäè-ñöáùàíäûð ßëè,
ßùëè-ôÿãðÿ øàùè-ìÿðäàíäûð ßëè,
Åé Õÿòàéè, ýåéìèø àñëàí êèñâÿòèí,
Ëàëÿêàí ãÿñðèíäÿ äÿðáàíäûð ßëè.
Îë ßëèäèð àëÿì öììèä îëàí,
Îë ßëèäèð äöíéàäà òÿúðèä îëàí.
223
Îë ßëèäèð, åé Õÿòàéè, áèõÿòà,
Äöíéÿâè öãáàäÿ (ùÿì) úàâèä îëàí.
Ýÿð ßëèíèí ìöëêè-èíñàíäûð éåðè,
Äÿð ùÿãèãÿò ÿðøè-ðÿùìàíäûð éåðè,
Åé Õÿòàéè, êèìäÿ âàð ìåùðè-ßëè,
Ðÿùìÿòè-ùÿã, áàüè-ðèçâàíäûð éåðè.
Ìÿí ìÿâàëè ìÿçùÿáÿì, ðàùûì ßëè,
Ùàúÿòèì, çèêðèì, íÿçÿðýàùûì ßëè,
Îëäó ÿíãà òÿê Õÿòàéè áèâöúóä,
Ãàôè-ãöäðÿò, ñèððè Àëëàùûì ßëè.
ÐÖÁÀÈ
Òà áàäåéè-õîøýöâàð âàð, åé ñàãè,
Òà âàðäûð ÿëèíäÿ èõòèéàð, åé ñàãè,
Áèð äþâð åëÿ êèì, äþâðö äîëàíìûø äþâðàí
Íÿ áàäÿ ãîéàð, íÿ áàäÿñàð, åé ñàãè.
ÃÈÒ’ß
Åøã äÿðéàñûíäà ãÿââàñ îëìàñàí ìÿðäàíÿâàð,
Êå÷ìÿ íàìÿðä êþðïöñöíäÿí, ãîé àïàðñûí ñó ñÿíè.
Äöí áÿíþâøÿ ñåéð åäÿ ýþðäöì íèùàíè ýÿøò åäèð,
Äèëáÿðèì ÿýíèíÿ ýåéìèø áèð ãÿáàéè-ñóñÿíè.
224
***
Ñûüûí ôÿçëè-ùÿãÿ, åé òàëèáè-ðàù
Êè, äîñò åøãèí þçöíÿ åéëÿ ùÿìðàù.
Òÿâÿúúþù ãûë, òÿâÿúúþù îë êÿðèìÿ,
Úÿìàëè-ÿíâÿðè, çàòè-ãÿäèìÿ.
Òÿâÿêêöë ãàïóñóíäà ñÿí ìöãèì îë,
Òÿðèãè-åøã è÷èíäÿ ìöñòÿãèì îë.
Òÿôÿððöúÿùëè îë àëÿìäÿ ñàäèã,
Òÿùÿééöð øþ’ëåéè-äèäàðÿ àøèã.
Ùÿð èø êèì, äóòàñàí, åøã èëÿ äóòýèë,
Èêè ñàíìàãëûüû, åé úàí, óíóòýèë.
Íèéàçìÿíä îë ìöäàìéîë è÷ðÿ äîüðó
Êè, ñóðÿò òÿáäèë åäèá îëìà îüðó.
Éÿãèí áèë äîüðóëóã äîñò ãàïóñóäóð,
Ùÿãèãÿò àëÿìèíèí äàïóñóäóð.
Îëà ñèäãèëÿ êèì êè, ÿùëè-íèéàç,
Éîë è÷èíäÿ îë îëà ñàô øàùáàç.
Êèìèí êè, îëìàñà öçðö íèéàçè,
Ãÿáóë îëìàç íèéàçè, ùÿì íÿìàçè.
Þçöíè ìÿñêÿíÿò áàáèíäÿ õàê åò,
Áó úèñìè ìÿ’ðèôÿò àáèíäÿ ïàê åò.
Êè, ìÿíëèê ìÿíçèëèí ìÿùâ åéëÿ äàèì,
Îëà ýþð åøã èëÿ õèäìÿòäÿ ãàèì.
Èðÿ òà Ôÿçëè-ùÿãäÿí ñàíà ÿí’àì,
Äöøÿ ãÿëáèíÿ ðÿùìÿò ôåéçè-èëùàì.
Õÿáÿðäàð îëàñàí ùÿã úàíèáèíäÿí,
×ûõàð çàòè-øÿðèôèí êèáðö êèíäÿí.
Èðèøÿ ùàëèíÿ åøãè-èëàùè,
Îëà úàíèíäÿ äàèì äÿðäö àùè.
Äèëèíäÿ ôÿòùö äþâëÿò îëà éàùó,
Êöíöëäÿ ùèêìÿòè-éàùó éàìÿíùó.
225
Äèëÿðñÿí êèì, îëàñàí ÿùëè-òþâùèä
Êè, ñÿíäÿ ãàëìèéÿ áèð øÿììÿ òÿãëèä,
Êþíöë ñàô èëÿ ñàô îë ñàäèãàíÿ,
Ñÿôà áèðëÿ ùÿãèãÿò àøèãàíÿ.
Ãÿäèìö ëàéÿçàëö ôÿðäö éåêòà
Êè, ìèñëè éîõ îíóí çàòèíÿ ùÿìòà.
Øÿðèêè éîõäóð àíûí çàòè ùóäóð,
Ìöáÿððàäûð õàìóäàí øþéëÿ ùóäóð.
Ìöíÿççÿùäèð õàìóäàí åéíè-çàòè,
Âÿëè ùÿð øåéäÿ çàùèð ìþ’úöçàòè.
Èêèëèêäÿí áÿðèäèð çàòè-ìöòëÿã,
Êÿìàëè-ãöäðÿòèíÿ ñþéëÿ ñÿääÿã.
Þçèäèð ùÿð èøÿ ñÿðêàðö ìå’ìàð,
Áó ðÿìçè àíëàýèë, åé ÿùëè èãðàð.
Úÿùàíè òàðö ìàð åòìÿê ÿëèíäÿ,
Éåíÿ áèð äÿìäÿ âàð åòìÿê ÿëèíäÿ.
Ýþðöíÿí, ýþñòÿðÿí, ýþçäÿ ýþðÿí îë,
Àïàðàí, ýÿòöðÿí, àëàí, âåðÿí îë,
Äÿõè êèìäÿí ýþðÿðñÿí ìóíúà èøëÿð?
Þç èøèäèð êè, èøëÿð ìóíúà èøëÿð.
Ýÿùè ìÿçùÿð úÿìàëÿ, ýÿù úÿëàëÿ,
ßúÿá ñèðäèð áó ñèð, úÿëëÿ ýÿëàëÿ.
Êè, ùÿãäèð ñÿýäÿ ÷öí çèêðèíÿ ôèêðèí,
Êÿëèñà, ìÿñúèäö êöôðèíÿ êöôðèí.
Êèì, îëäóð ùÿð èøèí åéíèíäÿ ìþâúóä,
Þçèäèð úöìëÿ ìÿõëóã è÷ðÿ ìÿ’áóä.
Áÿùàíÿäèð âÿëåéêèí èøè õÿëãÿ
Êè, ãóëàüäà áó ïÿíäè åéëÿ ùÿëãÿ.
Îíóí ùèêìÿòëÿðèíÿ ãöäðÿòè ÷îõ,
Íÿ äåéèì, áèíÿùàéÿò, ïàéàíè éîõ.
Òÿðèãè-ÿùëè-ùàë áèð þçýÿ ùàëäûð,
Ãàëàíû éöç åëÿ ÷îõ ãåéëö ãàëäûð.
Êèì, îë òþâùèä ìÿãàìèäèð áó éîëëàð,
Áó éîëäàí ÷ûõàíû éîë ÿùëè éîëëàð.
Ùÿãèãÿò è÷ðÿ ýÿð âàð ýÿíú, þçèäèð,
226
Äåéèëÿí äèëäÿ õàìè þç ñþçèäèð.
Âÿëè ñèòðè-ÿäÿáäöð ýþðìÿê àíäàí,
Áÿøÿð ôå’ëèíè, éÿ’íè áèëìÿê àíäàí.
×ûõàðìà ïÿðäÿäÿí äûøðà áó ñèððè,
Åøèä, åé ñåéð åäÿí áÿùð èëÿ áÿððè.
Êå÷èò ýþçëÿ, ñàüûí êå÷ÿì áó áÿððè,
Äåéö íàìÿùðÿìÿ à÷ìà áó ñèððè.
Ìÿãàìè-ùåéðÿò è÷ðÿ åéëÿ ñåéðàí,
Äèâàíÿ, ÿñðöêö ñÿðìÿñòö ùåéðàí.
Îëàñàí òà êèì îë äèäàðÿ ìÿùðÿì,
Âèñàëè-ùÿçðÿòè – äèëäàðÿ ùÿìäÿì.
ßçÿëäÿí áèð ìÿñÿëäèð êèì, äåìèøëÿð,
Òÿðèãÿò ïèðëÿðè øÿêêÿð éåìèøëÿð.
Çàùèðèí íÿ èñÿ áàòèíèí îëäóð,
Çàùèðäÿí áàòèíÿ äîñ-äîüðó éîëäóð.
Íÿçÿð åéëÿ ùÿãèí ùèêìÿòëÿðèíÿ,
Òÿàëÿëëàù, çÿùè ãöäðÿòëÿðèíÿ.
Éàðàòäû úàíûíû óø áó íÿôÿñäÿí,
Ìóíè áèë ÷ûõìàäûí ñÿí áó ãÿôÿñäÿí.
Êè, áèð ýþâùÿðäóðóð ÿøéàíûí ÿñëè
Êè, îíóí ìÿ’äÿíö ìÿíáÿö íÿñëè.
Êè, ùÿð êèì äöðð èëÿäèð êàíè-ýþâùÿð,
Íÿ ýþâùÿðäöð ùÿãèãÿò ùÿããÿ ìÿçùÿð?
Úÿùàí ãÿòðÿ îíóí áÿùðè éàíûíäà
Êè, ãÿðã îëóð ÿãèëëÿð ïàéàíûíäà.
Âÿëè ãÿòðÿ äþýèë äÿðéàäÿí àéðè,
Óëàøûúàã áèð îëóð, ñàíìà ãåéðè.
ßëöíÿ àëûúàã áèð ñàô àéèíÿ,
Éåíÿ îíè ýþðÿðñÿí ùÿð àéèíÿ.
Ýþðöíÿí ýöçýöäÿ ùÿì þç úÿìàëûí,
Äÿõè íÿäèð ñàíà ñÿíäÿí õÿéàëûí?
Éàõûí áàõ êèì, ñàíà ñÿíäÿí éàõûíäûð,
Èðàõ áàõìà ñàíà ñÿíäÿí ñàüûíäûð.
Éöçöíäÿâö ñþçöíäÿâö ýþçöíäÿ
Þçèäèð úàí îëàí, åé úàí, þçöíäÿ.
Õàìóéà äþâð åäÿí áèð äþâðè-ùÿãäèð,
Þçèí áèëÿíÿ áó éàõøû ñÿáÿãäèð.
227
Áó ìÿ’íè ùÿð êèìèí ùÿããè äåýèëäèð,
Êè, ùÿð îõèúè ëàôÿããè äåýèëäèð.
ßýÿð ñåéð åäÿñÿí óø úàí åëèíè,
Ñÿðàéè-ýöëøÿíè-úàíàí åëèíè,
Êèì, þçè úàíÿ úàí îëìóø áó úàíÿ,
Íèùàíè ýÿøò åäÿð õàíÿ áå õàíÿ.
Éÿãèí àéðó äåýèëäèð êÿíäóäÿí úàí,
Êè, áèð ìÿ’íèäÿäèð äÿðéàâö öììàí.
Ýöíÿø çÿððÿâö ùÿì çÿððÿ ýöíÿøäèð,
Þçèíÿ þçèíè, åé úàí, óëàøäûð.
Áó úèñìè åøã èëÿ úàí åéëÿ ðþâøÿí,
Êè, çöëìÿò ðÿô’ îëóá úèñì îëà ðþâøÿí.
Êèìèí êè, åøãè éîõ, âàðìà éàíûíúà,
Êå÷ÿð ôöðñÿò î áó åøãÿ éàíûíúà.
Êè, îë åøã èëÿ ñÿðìÿñòö äèâàíÿ
Îíà éîõäóð ãÿëÿì, âàðñà äèâàíÿ.
Éåðè, åøãè þçèíÿ ïèøÿ åéëÿ,
Éåòÿð óçàüè ôèêð ÿíäèøÿ åéëÿ.
Áó äÿìè õîø ýþð, åé úàí, ùÿããÿ øöêð åò.
Áó ôèêðèí òÿðêèí åò, âàð, þçýÿ ôèêð åò.
Íèéÿ ýÿëäèí, íÿ ýþòöðäöí úÿùàíÿ,
Íÿ èëòÿðñÿí àõèðÿò úàâèäàíÿ?
Íÿ èäèí àëÿìè-âÿùäÿòäÿ ñþéëÿ,
Áó êÿñðÿò åâèíÿ äöøäöíìè áþéëÿ?
Ìóíè áèëäöí èñÿ èðäöí ìÿãàìÿ,
Àõèðÿò ìÿíçèëè äàðöññÿëàìÿ.
Ìóíè ñÿí èñòÿ áèð ÿùëè-íÿçÿðäÿí,
Âåðÿ ëöòô åéëÿéöá ýèçëö õÿáÿðäÿí.
ßëèíäÿ âàð èêÿí áèð èõòèéàðëûã
Ùÿããèí àøèãëÿðèéëÿ åéëÿ éàðëûã.
ßëèíè àëàëàð áèð äàð ìÿùÿëäÿ.
Ýÿðÿêäèð àíúàëàéûí éàð ìÿùÿëäÿ.
Éàðàì äåéÿí ÷îõ îëóð ìóíäà, åé éàð,
Ñàüûí, ùÿð éåòÿíÿ àëäàíìà, çèíùàð.
Êèìè ñåâñÿí, ùÿì îíóíëà ãîïàðñàí,
Îíó êèì, úàíö äèëäÿí ñÿí òàïàðñàí.
Óçàãäûð ìÿíçèëèí àçóã ãàçàíýèë,
228
Éåòÿð áó äöíéà ìöëêèíÿ óçàíýèë.
Õÿéàëè-åøã þçöíÿ ùÿìäÿì åéëÿ,
Àíûíëà õîø ñÿôà ñöð ùÿì äÿì åéëÿ.
Ùÿð àí úàíäà êè, îëà åøã õÿéàëè,
Äåýèëäèð ùàëäàí îë ùàë è÷ðÿ õàëè.
Îëóð áó åøã èëÿ úàí ùÿããÿ âàñèë.
Êè, åøãè îëìûéàí úàíäàí íÿ ùàñèë.
Òÿøÿááþù åéëÿ, åé úàí, õàíÿäàíÿ,
Éîëóíäà ãàëìà îíóí úèñìö úàíÿ.
Úÿìàëè-Ìóñòàôàéÿ âåð ñÿëàâàò,
Îëàñàí úöìëÿäÿí ñàüö ñÿëàìÿò.
Èáàäÿòëÿð áàøûäûð, åé ãàðûíäàø,
Ñÿëàâàò åøã èëÿ ýÿð îëà éîëäàø.
Êèìèí åøãèíÿ éàðàòäû úÿùàíè,
Áóäóð åéíè-èáàäÿò òàíè àíè.
Òÿâÿêêöë ãûë òÿôÿêêöð èëÿ èäðàê,
Íÿäöð îë àëÿìè-ìÿ’íèäÿ ëþâëàê.
Ìÿùÿììÿä öììÿòè ãàëìàç äàìóäà,
Ñÿëàâÿò âåð, úàíûí éàíìûéà îäà.
Îíà èõëàñ èëÿ öììÿò îëà ýþð,
Îíà ìöíêèð îëàíûí ýþçëÿðè êîð.
Ùÿãèí äîñòóíó áèëýèë äîñò îëàñàí,
Øàùà óëàøóáàí ïåéâÿñò îëàñàí.
Êèìèí ÿëèíäÿäèð áó úöìëÿ àëÿì,
Áó ùèêìÿòÿ óëàøóð ýåð÷ÿê àäÿì.
Íÿáè ìå’ðàúÿ ÷ûõäû, êèìè ýþðäè?
Ìÿãàìè-ìöíòÿùàäÿ êèìÿ èðäè?
Éîë öñòöíäÿ äóðàí àñëàíè ýþðäè,
×ûõàðäû éöçöýèíè îíà âåðäè.
Äåäè êè, àðàìóçäà áó íèøàíÿ,
Áó ñþçöìÿ ìÿâàëèëÿð èíàíÿ.
Ìóíó ôÿùì åéëÿ êè, þçýÿ õÿéàëäûð,
Õÿéàë è÷ðÿ, âöñàë è÷ðÿ ìÿàëäûð.
Äÿõè ñèð âàð äåéèëìÿç õÿëã è÷èíäÿ,
Éåíÿ ñþç âàð äåéÿñè õöëã è÷èíäÿ.
Éåðè øàùà ìöäàì êþíëöí à÷ûëñóí,
Ëÿòèô ñþéëÿ äèëèíäÿí äöð ñà÷ûëñóí.
229
Êè, äÿýìÿ êèìñÿ îëìàç øàùà ìÿãáóë,
Íèøàí ýþñòÿð êè, îëàñàí øàùà ãóë.
Íÿäèð, ñþéëÿ ìàíà, øàùèí íèøàíû?
ßýÿð ìþ’ìèí èñÿí ñÿí øàùè òàíû.
Êèìèí ÿìðèëÿ ÷èçýèíèð ôÿëÿêëÿð?
Îíà ñÿúäÿ åëÿð ýþýäÿ ìÿëÿêëÿð.
Ìöðöââÿòö êÿðÿì, ëöòôö ñÿõàâÿò
Íèøàíè øàùûí, åé ÿùëè-ñÿàäÿò.
Ùÿñÿí-Ùöñåéíè ñåâ úàíäàí ùÿìèøÿ,
Çÿùè äþâëÿòëö úàí øàùÿ áóëóøÿ.
ßëè, Çåéíÿëèáàä, Áàãèðö Úÿ’ôÿð –
Îëàðäûð ìþ’ìèíÿ ìöðøèäö ðÿùáÿð.
Ìóñà Êàçûì, ßëè, Ìóñà Ðçàéÿ,
Ðçà âåðýèë éÿãèí àëè-ÿáàéÿ.
Òÿãèééö áà Ùÿãè øàù ÿñêÿðèäÿí,
Îëà ýþðýèë èìàìëàð ýþâùÿðèäÿí.
Èðèøäè âÿ’äåéè-ÿùäè-Ìÿùÿììÿä,
Çöùóð åäÿ þçöí ìÿùäè-Ìÿùÿììÿä.
Áó îí èêè èìàìÿ ãûë å âàëëàù.
ßýÿð ìþ’ ìèí èñÿ éàðûúûí Àëëàù.
Éÿãèí îëäó ÷ûõà ñàùèá çÿìàíÿ,
Âèëàéÿò ëÿøýÿðèëÿ õàíÿäàíÿ.
ßäëàìÿòëÿð ýþðöíäè úöìëÿ ÿùâàë,
Êè, òÿáäèë ýþðöíöð ãþâë èëÿ ÿãâàë.
Úÿùàí ÿêñèíÿ äþíäè, åé áÿðàäÿð,
Äèëÿð äèâ îëà èíñàíÿ áÿðàáÿð.
Õà÷àí äöðöñò îëà áó õàì õÿéàëëàð?
Éàõûøìàç éîë è÷èíäÿ óø áó ùàëëàð.
Áó áèêàð èéÿñè ìöëêèíè ýþçëÿð,
Ýþðÿð áó ìÿ’íèíè èøûãëó ýþçëÿð.
Çöùóð îëìàç úÿùàí ãàðûøìàéûíúà,
Áó àëÿì úöìëÿ êöôðÿ äöøìÿéèíúÿ.
Éåíÿ îéíàéÿ øàùèí çöëôèãàðè,
Ìöòè îëà îíóí ÿìðèíÿ âàðè.
Ýÿë èìäè áèð äÿõè ñþùáÿòè äèíëÿ,
Ãóëàõ äóò áó ñþçöí ìÿ’íèñèí àíëÿ.
Åäÿðñÿí ìóíäàí àõûð ñåéðàí îíäà,
230
Íÿ êþøêö òÿõò éàïàðñàí éÿ’íè ìóíäà?
Éöêöí çöëì èñÿ àðõàíäàí áóðàõýèë,
Òÿôÿððöú åéëÿéèá äèäàðÿ áàõýèë.
Èðÿñÿí ìÿíçèëÿ îéíàéÿ, ýöëÿ
Êè, øÿêëèí áÿíçÿéÿ ýöëøÿíäÿ ýöëÿ.
Áó äöíéà ìþùíÿòèí âÿùäÿòÿ äÿýøöð,
Þçöíè ñèäã èëÿ ñÿí øàùà äàïøóð.
Ùÿãè ÿðäÿí, ÿðè ìþ’ìèíäÿí èñòÿ –
Áóäóð ïÿíäèì ñàíà øèêÿñòÿ áÿñòÿ.
ßðÿ éåòÿí ùÿãÿ éåòÿð, éÿãèí áèë.
ßýÿð òàëèá èñÿí áó ðÿìçè áèëýèë.
Áèë îë úàí êèì, ùÿãèãÿò ïèðèìèçäèð,
Éîëóíäà òÿñëèì îë, ÿìèðèìèçäèð.
ßýÿð÷è ãÿòðåéè ñóäàí éàðàòäû,
Âÿëè þç åøãèíè îíà éàð åòäè.
Áåâÿç’óëëàù, ãûëýèë ñÿí ñöúóäè,
Ìöíÿââÿð åéëÿýèë óø áó âöúóäè.
Çÿùè ñóðÿò ìóíè úàíëàð ýþðèúÿê,
Éàíûíúà ñöðöíöð, îëóð ñàëèúÿê,
Ýÿðêäöðöð ñàíà ùÿð èøäÿ òÿ’çèì,
Ìÿëÿê àäÿìäÿí àëóð åëìö òÿ’ëèì.
Êþíöë ýþçèëÿ áàõ, äèäàð ýþðÿñÿí,
Íåúÿ áèð ñÿí äÿðö äèâàð ýþðÿñÿí.
Íÿ êèì âàðäûð áó ñóðÿòäÿ ýþðöíäè,
Òÿúÿëëà øþâãèíè ìóíäà ýþð èíäè.
Êè, ìóíäà ýþðìèéÿí úàí îíäà ýþðìÿç,
Ãàëóð îë âÿñëèíè, úàíàíÿ èðìÿç.
Áó âÿúùèí òÿôñèðè Òþâðàòö Èíúèë,
Åäÿðëÿð îíè ôöðãàí ÿùëè òÿ’âèë.
Øÿðèÿò âÿ òÿðèãÿò éîëëàðûäûð,
Êè, ìÿ’ðèôÿò, ùÿãèãÿò ùàëëàðûäûð.
Áóäóð áó äþðò êèòàáûí ìÿ’íèñè ùÿì,
Þçöí áèëöá îëñàí éîëäà ìþùêÿì.
Éÿãèí ÿùëè éàíûíäà éîë áèðèêäè
Êè, ìöíêèðëÿð áó äÿðýàùäàí ñöðöêäè.
Ìöðèä îëäóð îëà ÿùëè-èðàäÿò,
Ùÿð èøäÿ âàð àëà ïèðäÿí èúàçÿò.
231
Ùàðàì åäÿ éóõóñóí äîñò àäóíà,
Éàíà ïÿðâàíÿ òÿê åøãèí îäóíà.
Òÿðèãè-þâëèéà áèð äîüðó éîëäóð,
Éåòÿð ùÿð éåòÿíÿ êÿíäóíè éîëäóð.
ßýÿð îëìàç èñÿí áó éîëäà ýåð÷ÿê,
Âèëàéÿò ñöôðÿñèíäÿí ñÿí ÿëèí ÷ÿê.
Êÿðÿì êàíè ßëèäÿí, ùàøàëèëëàù,
Õà÷àí þç ÷àêÿðèíè åäÿ ýöìðàù?
Ìöùèááè-øàù îëàí ìþùíÿòäÿ ãàëìàç,
×ûõàð àéäûíëûüà, çöëìÿòäÿ ãàëìàç.
Úàëàíìà äþðò éàíà, áàüëàí ßëèéÿ,
ßðÿíëÿð ñÿðâÿðè, øàùè-âÿëèéÿ.
Ìèçàí, òÿðàçó, ñîðüó, ùÿøðö ìÿùøÿð,
ßëè ÿëèíäÿäèð ôèëúöìëÿ éåêñÿð.
Êå÷èðÿí îë ñèðàòöë-ìöñòÿãèìè
Àíûí öììÿòèäèð ÿçÿë ãÿäèìè.
Âèëàéÿò øÿùðèíèí ãÿäðè ßëèäèð.
Ùÿãèãÿò áÿùðèíèí äöððè ßëèäèð.
Éåäè äàìó, ñÿêèç úÿííÿò íèøàíè
Õàìóñè ñÿíäÿäèð àíëà áÿéàíè.
Âöúóäóíäàí ýåäÿð äàìó ñèôàòèí,
Éàìàí õóäóð áèðàõ ÿëäÿí áÿðàòèí.
Ñèôàòè-ÿùëè-úÿííÿò éàõøû õóäóð,
Êè, õóéè éàõøû îëàí áÿõòëóäóð.
Êÿìàë ÿùëè èëÿ îëýèë ìöñàùèá
Êè, îíäàí ìÿ’ðèôÿò êÿñá åò ÿúàèá.
Þçöíáèëìÿç èëÿ äóðìà, îòóðìà,
Þìöð çàéå êå÷ÿð, ÿãëèí èòèðìÿ.
Ãîìà øàù äàìÿíèíè äàèì ÿëäÿí,
Éàïûø ñèëñèëÿñèíÿ úàíö äèëäÿí.
Êèìèí êè, ìÿ’íè è÷ðÿ çàòè éîõäóð,
×öðöêäöð ñþçöíöí áöíéàäè éîõäóð.
Éÿãèí ñèäã àøèãèí ñÿðìàéÿñèäèð,
Áó ðÿìçè áèë êè, îë úàí àéÿñèäèð.
Èìàí ÿùëè èñÿí, åé úàí, âÿëåéêèí,
Êè, úèñìö úàíö äèëäÿ äóòìàýèë êèí.
Áóäóð ñþçöì ñàíà, ìÿíäÿí ÿìàíÿò,
232
Êþíöë éûõìà, âÿëè åéëÿ èìàðÿò.
Äÿõè éîëäàø èëÿ ãîíøóíó ýþçëÿ,
Êè, õÿëãèí åéáèíè ñÿí à÷ìà, ýèçëÿ.
Éîëäàø îëäóð ðÿùì åäÿ éîëäàøèíÿ,
Éîëäàøûí óüðàòìûéà éîë äàøèíÿ.1
Õàìó ôÿçëè-ùÿãÿ îëäó áåòîâôèã,
Îëà òàëèáëÿðÿ ùÿã éîëó òÿùãèã.
Õàìó ÿìÿëäÿí ÿôçÿëäèð áèð èíñàô,
Ùÿãèí þç åâèäèð îëñà êþíöë ñàô.
Ùÿãèí îë ùÿãëèüè ùÿããè ùÿãè÷öí,
Êè, ôÿçëè-çàòè-ìöòëÿãè ùÿãè÷öí,
Úÿìàëè-ïÿðòþâè-øþâãè ùÿãè÷öí,
Êÿìàëè-ãöäðÿòè-åøãè ùÿãè÷öí.
Êÿìàëè-èñìè-ÿñìàñè ùÿãè÷öí,
Ùÿì îë èñìöë-ìöñÿììàñè ùÿãè÷öí.
Ìöñÿëëà, ÿðøö ôÿðø íàõûø ùÿãè÷öí,
Ùÿì îë ýþýäÿí åíÿí éàüûø ùÿãè÷öí,
Èìàì Ùÿñÿí øÿùèä úàíû ùÿãè÷öí,
Òþêöëÿí øàù Ùöñåéí ãàíû ùÿãè÷öí,
ßíÿëùÿã ñþéëÿéÿí Ìÿíñóð ùÿãè÷öí,
Øÿùèäëÿð öñòÿ äöøÿí íóð ùÿãè÷öí,
Êè, ö÷ëÿð, éåäèëÿð, ãûðõëàð ùÿãè÷öí,
Áó âàëà ãþâìè-ñÿðìÿñòëÿð ùÿãè÷öí,
Ñÿôà ÿùëè ñóôö ñàôè ùÿãè÷öí,
ßíÿëëàù ÿùëè èíñàôè ùÿãè÷öí,
Êè Ðóì àáäàëëàðû ñèäãè ùÿãè÷öí,
Õîðàñàí ïèðëÿðè íèòãè ùÿãè÷öí,
Íèùàí äÿðâèøëÿðèí ñèððè ùÿãè÷öí,
Áó éîëäà ïèðëÿðèí ñèððè ùÿãè÷öí,
Àøèãëÿð àòÿøè-àùè ùÿãè÷öí,
Êè, òÿñáèùè-ñÿùÿðýàùè ùÿãè÷öí,
Ìöäàì ÷àüûðäóüóí îë øàù ùÿãè÷öí,
Ùàúàò ãÿáóë îëàí äÿðýàù ùÿãè÷öí,
Ñó÷óì áàüûøëà øàùè-Êÿðáÿëàéÿ,
Ãàìó àøèãëÿðÿ øàù þâëèéàé,
____________
1
Áó áåéò àéðû þë÷öäÿ éàçûëìûøäûð. Îëà áèëñèí êè, àðòûðìàäûð.
233
Ãÿáóë åò áó äóàéè, éà èëàùè,
Êè, ñÿíñÿí úöìëÿ àëÿì ïàäøàùè.
Íÿ ÿðáàáÿì, íÿ çàùèä, õàêè-ïàéÿì,
Áåùÿìäóëëàù êè, äóñò åøã èëÿ áàéÿì.
Üÿíèäèð ëöòô èéÿñè ïàäøàùèì,
Öìèäýàùèì, øàùûì, ïöøòö ïÿíàùèì.
Íÿñèùÿòíàìÿ éàçäûì äÿðâèøàíÿ,
Úÿùàíäà îëìàã è÷öí áèð íèøàíÿ.
Òÿâÿúúÿù ãûë, òÿâÿêêÿëòö ÿëÿëëàù,
Ãóëàã ÷ÿêäèì, äåäèì ÿðÿíëÿðÿ øàù.
Ùÿãèí ôÿçëèíÿ áàüëàíäûã ÿçÿëäÿí,
Òÿìÿííàìûç äèäàðäûð ëÿìéÿçÿëäÿí.
Õÿòàéè äÿðäìÿíäÿì áèð êÿìèíÿ,
Àíúàã ùó äÿíèç øàùûí äÿìèíÿ.
234
***
Áà èñìè-èëàùö ôÿðäè-éÿçäàí,
Ðÿùìàíö ðÿùèìö ùåééè-ñöáùàí
Ùÿð êàðûíû, åé äèë èáòèäà ãûë,
×öí ÿùäÿ áÿëè äåäèí, âÿôà ãûë.
Òà ùÿð áèð èøèí éåòÿ êÿìàëÿ,
Øöêð åéëÿ úÿëèëè-çöëúÿëàëÿ.
Âèðä åéëÿ ñÿíàéè-Ìóñòàôàíû,
Çèêð åéëÿ êÿìàëè-Ìóðòÿçàíû.
Òà îëà èøèí äöðöñòö êàìèë
ßç ôÿçëè-ÿèììåéè-ÿôàçèë.
Áÿñ ñþéëÿ íÿ áîëäó ùÿñáè-ùàëûí?
Äèë øàäëûüûí, üÿìö ìÿëàëûí?
Åøã ÿùëèíÿ òà êè, ïÿíä áîëñóí,
Áÿçì ÿùëè àðà ïÿñÿíä áîëñóí.
Òþâùèäè-ùÿãã
Àëëàù êÿðèìö ëÿìéÿçÿëäèð,
Çàòè ÿáÿä îëäó, ùÿì ÿçÿëäèð.
Âàð åòäè úÿùàíè éîõ èêÿí îë,
Êèìñÿ áóëàìàç áó ñèððÿ ùå÷ éîë.
Íóðè-íÿáèäÿí éàðàòäû ãÿíäèë,
Ãûëäû íÿçÿð îíà íå÷ÿ ìèí èë.
Êÿñá åòäè êÿìàëè îë íÿçÿðäÿí,
Îë äöððè ïöð åòäè áÿùðö áÿðäÿí.
Ñó áîëäó ùÿéàäÿí îë úÿâàùèð,
Äóòäó ãàìó ôþâãö òÿõòè âàôèð.
Éàðàòäû ýþýè òÿôèíäÿí àíûí,
Õÿëã åòäè éåðè êÿôèíäÿí àíûí.
Ãöäðÿò ãÿëÿìèëÿ éàçäû êàôè,
235
Îë êàôÿ óëàøäû íóíè-ñàôè.
Áÿñ ýÿëäè âöúóäÿ êöí ôÿêàí ùÿì,
Õÿòì îëäó çÿìàí èëÿí ìÿêàí ùÿì.
Ôþâã îëäó ìÿãàìè-ÿðøè-ÿ’ëà,
Òÿõò îëäó ìÿãÿððè-ÿðçè-ñöôëà.
Îë áîëäó ìÿëÿêëÿðèí ìÿêàíè,
Áó îëäó ìÿãàìè-èíñö úàíè.
×öí áóíëàðà ÿãëö äèë âåðäè,
Ãóð’àíû áèçÿ äÿëèë âåðäè.
Çàòûíäàí àíûí íèøàí áèëÿëÿð,
Áèð îëäóüóíó ÿéàí áèëÿëÿð.
Úÿííÿòè éàðàòäû ðÿñòêàðÿ,
Äàìóíó äöçÿëòäè ÿùëè-íàðÿ.
Ìóíóí ùÿâÿñèíäÿí îëà òàÿò,
Àíûí õÿòÿðèíäÿí àëà ùåéáÿò.
Ôèêð åéëÿ êÿìàëè-ãöäðÿòèí ýþð,
Éàä åéëÿ ùÿêèìè, ùèêìÿòèí ýþð.
Áèð ýÿç íÿçÿð åòäè ìöøò õàêÿ,
Áÿñ áîëäó ãÿôÿñ áó ìöðüè-ïàêÿ.
Áÿõø åòäè êþíöë êè, ãûëà ôèêðèí,
Ëöòô åòäè çÿáàí êè, åäÿ çèêðèí.
Ýþç âåðäè êè, òà áÿñèð îëàñàí,
Äîüðó ýåäÿñÿí áó ùàã éîëà ñÿí.
Åøèòìÿýÿ ñÿì’ö ýóø âåðäè,
Ôÿùì åòìÿýÿ ÿãëö ùóø âåðäè.
Åëì îëìàç èñÿ áóëàðÿ òÿùñèë,
Ùåéâàí äåð àíûâö ÿââÿëèí áèë.
Òîïðàüÿ áèòöðäö äöðëö ÿøúàð,
Ùÿð áèð øÿúÿð öñòÿ áèòäè ÿñìàð.
Ùÿð áèðèäÿ áèð êÿìàëö ëÿççÿò,
Ëþâíö íÿçÿðö òÿðèãö ùåéáÿò.
Äàøäàí ÷ûõàðóð çöëàë ñóéè,
Ýþðñÿòäè çè íàôÿ ìöøê áóéè.
Ãàí è÷ðÿ áèòöðäö øèðè-øèðèí,
Ãûëäû áå êÿðÿì úÿùàíèçÿððèí.
Ýÿð ãûëìàç èñÿí áó íå’ìÿòÿ øöêð,
Âÿð åòìÿç èñÿí áó íå’ìÿòÿ ôèêð,
236
Áÿñ áèë êè, éÿãèí çÿëàëÿò åòäèí,
Ùÿã íåìÿòöíöí ùÿãèí óíóòäèí.
Îë õàúÿéÿ, áèë êè, ãóë äåýèëñÿí,
Ùÿã äÿðýÿùèíÿ ãÿáóë äåýèëñÿí.
Àëëàù äåìÿéÿí òÿðèãÿ ýåòäèí,
Øåéòàíè-ðÿúèìè ðÿùáÿð åòäèí.
Áó éîëäà èìàìè ðÿùáÿð åòýèë,
Áó çèêðè ùÿìèøÿ ÿçáÿð åòýèë.
Çèêðè-òÿëÿáè-ðÿùìÿò
(Áàüûøëàíûëìàüûíû èñòÿìÿê ùàããûíäà)
Éàðÿá, áèçÿ áàüûøëà òþâôèã,
Íÿ ðàùè-ìÿúàçè, áèë êè, òÿùãèã.
Èìàí èëÿ ãûë äèëèìíè ìÿãðóí,
Çèêðèíëÿ ñþçöìíè åéëÿ ìþâçóí.
Ìÿí áÿíäåéè-àúèçÿì, ýöíÿùêàð,
Îëìàäû èøèì áåúöç ýöíÿù êàð.
Ñÿí ôÿçëè-ÿìèìö ïöð êÿðÿìñÿí,
Ãûë ôÿçë åäöáÿí ìàíà êÿðÿì ñÿí.
×öí ìþ’òÿðèôÿì éöêöø ýöíàùÿ,
Ãÿùð åéëÿìÿýèë áó ðó ñèéàùÿ.
Ýÿð áÿíäÿäÿ âàð áÿñè úÿðèìÿ,
Äóòàðìÿí öìèäè ñÿí êÿðèìÿ.
Ëàòÿãíÿòö áîëäó ÿìðèí, åé ùÿã,
Öììèä íå÷öê êÿñÿì ìöùÿããÿã.
Ùÿð ãöäðÿòÿ âàð ùåçàð ôèêðèì,
Ùÿð íå’ìÿòÿ âàð ùåçàð øöêðèì.
Áèð îë êè, ÿäÿìäÿí åéëÿäèí âàð,
Âåðäèí êÿðÿì èëÿ ÿãëö ýþôòàð.
Áèð îë êè, èíàéÿò åòäèí èìàí,
Áèëäèê ñÿíè, åé êÿðèìö äÿééàí.
Ëöòô åéëÿ íèøàíåéè-êÿðèìè,
Ýþðñÿò áèçÿ ðàùè-ìöñòÿãèìè.
Áèð éàõøû ìÿòà’ ÿëèìäÿ éîõäóð,
Ñÿíäÿ êÿðÿì èëÿ ëöòô ÷îõäóð.
Êÿñìÿ êÿðÿìèí áó áèíÿâàäÿí,
237
Àéûðìà ëèâàéè-Ìóñòàôàäÿí.
Êèì, õîøëóüóíà äöçÿëäè àëÿì,
ßôëàêö ìÿëÿê, çÿìèíö àäÿì.
Äÿð íÿ’òè-ðÿñóë
Îë øÿì’ êè, íóðè-ÿíáèéàäûð,
Îë íóð êè, ìàùè-þâëèéàäûð.
Äåäè àíà ùåééè-ñàíåè-ïàê:
Ëþâëàê ëèìà õèëãÿòöë-ÿôëàê.
Ìöøòàãè àíûí ãàìó ïåéÿìáÿð,
Ìÿ’ìóðè àíûí ìöëóêö Ñÿíúÿð.
Îë èçè òöðàáè-ãöððÿòöë-åéí,
Îë ìàéÿ ìÿãàìè-ãàáè-ãþâñåéí.
Îë ãûëäû ìöíÿââÿð àôèòàáè,
Øÿãã åòäè ÿëèëÿ ìàùòàáè.
Êàôèð äèëÿäè äÿëèëè-òþâçèù,
Ðèê åòäè àíûí ÿëèíäÿ òÿñáèù.
×öí áàäè-ñÿùÿð ïÿéàìÿ ýÿëäè,
Àùó éöýöðöá ñÿëàìÿ ýÿëäè.
Ãÿñä åòäè àíà ÷ö õÿñìè-áÿäõó,
Øÿùä îëäó àíûí þíöíäÿ àüó.
Ýöë âåðäè àíûí äöðè-ñèôàòûí,
Ãóìðóëàð îõóäó ìþ’úöçàòûí.
Äàø ìþ’úöçö áèðëÿ äèëÿ ýÿëäè,
Ùÿì ñàéÿñè íóðè áèëÿ ýÿëäè.
Àéàüû áàñàí éåð îëäó ñÿð òàú,
Úþâëàíè-Áóðàãè ñóéè-ìå’ðàú.
Òÿ’í åòäè ôÿëÿêäÿ ìåùðö àéÿ,
Ñàëìàäû âöúóäè éåðÿ ñàéÿ.
Äèí ëÿøêÿðèíÿ ùèìàéÿò åòäè,
Ùÿã éîëó áèçÿ ùèäàéÿò åòäè.
Þç öììÿòèíè ãûëûá ýöçèäÿ,
Îëäó äö úÿùàíäà íóðè-äèäÿ.
Ùÿì øÿ’íèíÿ ìöíçÿë îëäó Ãóð’àí,
Ãÿðã åéëÿäè êöôðö, îëäó ôöðãàí.
×öí õÿòìè-äÿëèëè ðþâøÿí îëäó,
238
ßøúàð ÿýèëäè, ñÿúäÿ ãûëäû.
Íóð åòäè éåðè éöçè ÷ûðàüû,
Ïöð åòäè ñà÷û ãàìó äèìàüû.
Îë øÿá êè, éåðèäè ñóéè-úÿááàð,
Úÿáðèë þíöíúÿ üàøèéÿäàð.
Ùÿã ùÿçðÿòè ñàðó éîë âàðàíëà,
Ðÿôðÿôëÿ òþêöëäö ñÿíäÿñ àíäà.
Õÿòì îëäó úÿìèí-ÿíáèéàäÿ,
Îëäó ìÿëÿêóò àíà ïèéàäÿ.
Ðóùöë-ãöäöñ îëäó üàøèéÿäàð,
Êå÷äè éåäè ýþýëÿðè ñÿáÿáêàð.
Íÿ’ëèíè-õöúÿñòÿ áàñäû ÿðøÿ,
Íóðè-ðöõè äîëäó ÿðøö ôÿðøÿ.
Ýÿð úöìëÿ ïåéÿìáÿð åòäè ìþ’úèç,
Ìþ’úöçäÿ ãàìóíè ãûëäû àúèç.
Äÿð ìÿíãÿáÿòè-øàùè-ìÿðäàí ÿëè
(ßëèíèí òÿ’ðèôè)
Îë øàù êè, ìÿçùÿðè-õóäàäûð,
Ùÿãäÿí êèì àíû äåéÿð úöäàäûð.
Úöìëÿ ñÿáÿãàëäû þâëèéàäÿí,
Ïèø îëäó êÿìàëû ÿíáèéàäÿí.
Ìÿãñóäè-úÿùàí úÿìèí ñÿíñÿí,
Åé ýþâùÿðè-ïàê, ñÿí íÿäÿíñÿí?
Àäÿì íÿ áèëöð ùÿãèãÿòèíè,
Áèëìÿç ÷ö ìÿëÿê òÿðèãÿòèíè.
Ýÿëäè ñöâÿðè-âöúóäÿ ùÿã ñÿí,
Ùÿã ñÿíäÿ çöùóð, åéíè-ùÿãñÿí.
Åé ñèððè-ùèäàéÿòö âèëàéÿò,
Áó áÿíäÿíÿ ãûë êÿðÿì èíàéÿò.
Ãÿäðèí êè, ýþðöíäö ìöíòÿùàäÿ,
ßðø îëäó ÷ö êöðñè öñòèâàäÿ.
Ìÿçäóòè-éÿãèí ìÿãàìè ñÿíäÿ,
Úÿáðèëè-ÿìèí êÿëàìè ñÿíäÿ.
Ðóùöë-ãöäñ îëäó èñìè-çàòûí,
Ìöíêèð íÿ áèëöð íÿäèð ñèôàòûí.
239
Ùÿì ñÿíäÿ áóëóíäó èñìè-ÿ’çÿì,
Ùÿì ñÿíäÿ ýþðöíäö ðóùè-Àäÿì.
Òèüèíäÿ éàçûëäû ñÿòðè-ëîëàê:
Ëþâëàê ëèìà õèëãÿòöë-ÿôëàê.
Äÿðéà ãàìóñû ìöðÿêêÿá îëñà,
Êàòèá ìÿëÿêóò ìöðÿòòÿá îëñà,
Éàçìàéà îëàð ãàìóñû âÿñôèí,
Ùÿãäÿí ùÿã îëóð íÿñèáö ãèñìèí.
Êþíëöí ñÿíèí îëäó áÿùðè-ãöäðÿò,
Îë áÿùð êè, îëäó ìþâúè ðÿùìÿò.
Àéûðìà ùÿãèðè ðÿùìÿòèíäÿí,
Äóð åéëÿìÿ øöêðè-íå’ìÿòèíäÿí.
Ìÿí òÿê ñàíà áÿíäÿ îëà áèùÿä,
Êÿìòÿð çè êÿìèí, üóëàìè-áèÿä.
Ëöòô åéëÿ ôÿãèðÿ, éà èëàùè,
ßçë åéëÿìÿýèë áó ðóñèéàùè.
Êóùè-êÿðÿìö ëèâàéè-ðÿùìÿò,
Äÿðéàéè-ôöòöââÿòö ìöðöââÿò.
×öí íóðè-çÿìèíö àñèìàíñàí,
Ìÿãñóäö ìóðàäè-êöí-ôÿêàíñàí.
Òÿíäèð áó úÿùàí, è÷èíäÿ ñÿí úàí,
Éàëüóç íÿ úàí êè, úàíè-úàíàí.
Ñÿí ìÿçùÿðè-ëöòôè-ùÿãñÿí, åé øàù,
Îë áÿíäÿëÿðèí èøèíäÿí àýàù.
×îõ ðÿùìÿòèíÿ öìèäâàðÿì,
Êèì âàð äÿõè, áÿíäÿ êèìÿ âàðÿì?
Ýÿð ìÿãáóë èñÿì, ìÿíè ãÿáóë åò,
Ùÿã äÿðýÿùèíÿ êÿìèíÿ ãóë åò.
Âÿð ìöäáèð èñÿì, ùÿìàí ñÿíèíÿì,
Ýÿð éàõøû âÿ ýÿð éàìàí ñÿíèíÿì.
Ùå÷ éîõ ìÿíèì ÿëèìäÿ íÿñòÿ,
Áè÷àðÿ ãóëàì øèêÿñòÿ áÿñòÿ.
Ñÿí øàùè-êÿðèìè-ïöð êÿðÿìñÿí,
Öììèäè-ÿìàèìö öìÿìñÿí.
Ùÿããèí ñàü ÿëè ñÿíèí ÿëèíäèð,
Àëëàù éîëó ñÿíèí éîëóíäóð.
Ùÿã éîëäàí àçûòìà, éà èëàùè,
240
Êèì, ñÿíñÿí èêè úÿùàí ïÿíàùè.
Ùÿã ýþðäö íÿáè áåøÿêëè-ÿðñëàí,
Éåääèíúè ôÿëÿêäÿ ñèçíè äÿðáàí.
Êÿñìÿ íÿçÿðèí áó íàòÿâàíäàí,
Àéûðìà ìÿíè îë àñèòàíäàí.
Ñÿíñÿí éàðàäàí áó õàñö àìè,
Êöñòàõ äåìÿí äÿõè êÿëàìè.
Åé íóðè-õóäà, ÷ûðàüè-àëÿì,
Ãîéìà ìÿíè çöëìÿò è÷ðÿ ãàëÿì.
Åé èêè úÿùàíûí àôèòàáè,
Âàð åéëÿ ÷ö çÿððÿ ìÿí òöðàáè.
Ãûë áàãè ìÿíè ôÿíà éöçöíäÿ,
Ñÿí ùÿãñÿíö ìÿí õÿòà éöçöíäÿ.
Ñÿí êàíè-ìöðöââÿòö ÿòàñèí,
Áàüûøëà Õÿòàéèíèí õÿòàñèí.
Ìöðÿááå
Øàù èêè úÿùàíûí ÿôçÿëèäèð,
Àëëàùûí ÿëè àíûí ÿëèäèð,
Îë ñþç êè, çÿìàíÿ ùåéêÿëèäèð,
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Îëìàü äèëÿñèí èøèí ìöëàéèì,
Îëýèë ßëèíèí èøèíÿ ãàéèì,
Êèì, ÿùëè-ùÿãèí äèëèíäÿ äàéèì
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Îë ñèððè-âèëàéÿòö êÿðàìÿò,
Ñàùèáùöíÿðö äöðè-âèëàéÿò,
Ùÿããè ñåâÿíÿ ãûëàí ùèìàéÿò
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ýÿð äèëÿð èñÿí îëàñàí àäÿì,
Õÿëã è÷ðÿ ñþçöí îëà ìöêÿððÿì,
Éàä åò êè, äóàéè-èñìè-ÿ’çÿì:
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
241
Þâãàòè-úÿìàäö âèðäè-ùåéâàí,
Áÿð ðóéè-çÿìèíö ÷ÿðõè-åéâàí,
Òÿñáèùè-ìÿëÿê, äóàéè-èíñàí
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ñÿùðàäÿ çÿáàíè-ùÿð ýèéàùè,
Äÿðéàäÿ ùÿìèøÿ çèêðè-ìàùè,
Ùàúÿò äèëÿéÿíäÿ, éà èëàùè,
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ìóðö ìÿýÿñö òöéóðö çÿíáóð,
Ùöøéàðö äèâàíÿ, ìÿñòö ìÿõìóð,
Ùÿð øàìö ñÿùÿð äèëèíäÿ ìÿçêóð
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
ßñðàðè-ìÿãàìè-ãàáè-ãþâñåéí,
Ýþçëÿðäÿ ðÿâàãè-ãöððÿòöë-åéí,
Äèëëÿð äèëÿýè, ìóðàäè-êþâíåéí
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ùÿð øåé êè, éàðàòäû äÿð äó àëÿì,
Àäÿì äÿìèäèí áå äþâðè-õàòÿì
Çèêðèíäÿ ùÿìèí ñÿáàùö ÿõøÿì
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Èãáàëè-öìÿì, êÿìàëè-òàÿò,
ßíâàðè-ùöäà, ÷èðàüè-äþâëÿò,
Ìèôòàùè-êÿëèä, áàáè-úÿííÿò
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Éàçûëäû âÿëèëÿð àäû öñòÿ,
Ùÿì çöëôèãàðûí ïîëàäû öñòÿ,
Úÿáðèëè-ÿìèí ãàíàäû öñòÿ
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ìþ’ìèíäÿ íèùàäè-ÿñëè-èìàí,
Ùÿì äÿô’è-áÿëàéè-øÿððè-øåéòàí,
242
Ùÿãäÿí ñÿáÿáè-íöçóëè-ôöðãàí
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ãàëõàíè-ãÿçà-çÿìàíè-ìþùëÿò,
Òèüè-êÿðÿìö êÿìàíè-íöñðÿò,
Öììèäè-úÿùàí, øÿôèè-öììÿò
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ùÿì ìþ’òÿêèôèí êþíöëäÿ ôèêðè,
Ùÿì ñóôèëÿðèí äèëèíäÿ øöêðè,
Ùÿì ãàçèëÿðèí ãÿçàäÿ çèêðè
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ìþ’ìèíëÿðÿ éàðö üÿìýöñàðè,
Öñéàí ãûøûíûí ýþçÿë áÿùàðè,
ßðøèí äèðÿýè, éåðèí ãÿðàðè
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Áàøëàðäà ùöìàéè-òàúè-äþâëÿò,
Ìÿðâàíÿ áÿëà, Éÿçèäÿ ëÿ’íÿò,
Ùÿì ãàçèëÿðèí ãîëóíäà ãöââÿò
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ôÿõðö øÿðÿôö íöôóñè-ÿééàì,
Çèêðö ùÿâÿñè-õÿâàñö ÿ’âàì,
Íÿãøè-ÿëÿìè-äÿâàçäÿù èìàì
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ìÿòëóáè-èáàäÿòö øÿðèÿò,
Ìÿçìóíè-èðàäÿòö òÿðèãÿò,
Ìÿãñóäè-ùÿãàèãö ùÿãèãÿò
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ìóñàéÿ ìÿäÿä ãûëàí ÿñàíû,
Ùÿì Õûçðà ùÿéàòè-úàâèäàíû,
Èñà äÿìè, Íóù êÿøòèáàíû
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
243
Éÿãóáè üÿì èëÿí àüëàäàí çàð,
Éóñèôÿ âåðÿí úÿìàëè-ðöõñàð,
Ùÿì îäó ãûëàí Õÿëèëÿ ýöëçàð
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ãÿìõàðè-ÿìàíö ùþâëè-ìÿùøÿð,
ßëëÿð äóòóáàí ñèðàòÿ ðÿùáÿð,
Ìèçàíäà àüûð, áåùèøòÿ éàâÿð
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Øÿù ãóëëàðûíûí öìèäýàùû,
Äöíéà áèëÿ öãáà ïàäøàùû,
Áè÷àðÿ Õÿòàéèíèí ïÿíàùû
Àëëàùö Ìÿùÿììÿäö ßëèäèð.
Ôè çèêðè-ÿñìàè-ÿèììå
Þâñàôè-ÿèììåéè-ìÿôàõèð,
Öììÿò îëàðóíëà áîëäó ôàõèð.
Îë íóð êè, àäû Ìóñòàôàäûð,
Êþâíåéè öìèäè Ìóðòóçàäûð.
Áÿñ íóðè-ùÿñÿí ëèâàéè-ÿäéàí
Êàíè-êÿðÿìö äèëè-ðèçàäûð.
Ôÿõðè-øöùÿäà Ùöñåéíè-ìÿãòóë,
Ìÿçáóùö øÿùèäè-Êÿðáÿëàäûð.
Áÿñ çèíè-çÿìàíÿ Àáèäèí øàù
Äÿð úÿì’è-ÿèììÿ ìöãòÿäàäûð.
Áàãèð ñèôÿò îë èìàì Ìÿùÿììÿä
Êèì, äîüðó èìàìö ïèøâàäûð.
Áÿñ Úÿ’ôÿðè-ñàäèã, îë äèëè-ñèäã
Áà ôÿçëö öëóì ìöùòÿäàäûð.
Áÿñ Ìóñà ýÿëöð, ñèôàòû Êàçèì,
Íóðè-êÿðÿìö äÿìè-õóäàäûð.
Áÿñ Ìóñèéè-áåí ðèçà êè, äÿð äèí
Ñàôè äèëö øÿì’è-ÿñôèéàäûð.
Áÿñ ýÿíú Òÿãè Ìÿùÿììÿä, îë êèì,
Äÿð ìöëêè-ÿèììÿ ìöòòÿãàäûð.
244
Áÿñ êàíè-Òÿãè ßëèéè-Íÿãè
Ìÿúìóéè-úÿùàíÿ ðÿùíöìàäûð.
Áÿñ øàù Ùÿñÿí, ñèôàòû ßñêÿð,
ßäéàíö ìèëÿëäÿ ïàäøàùäûð.
Áÿñ õÿòìè-çÿìàí Ìÿùÿììÿäè-äèí
Êèì, Ìåùäèéè-ìöëêè-ÿíáèéàäûð.
Ñèôÿòè-ýöëøÿíè-áàùàð
(Áàùàð ýöëëöéöíöí òÿñâèðè)
Ãûø ýåòäè, éåíÿ áàùàð ýÿëäè,
Ýöë áèòäèâö ëàëÿçàð ýÿëäè.
Ãóøëàð ãàìóñó ôÿüàíÿ äöøäö,
Åøã îäó éåíÿ áó úàíÿ äöøäö.
Éåð ýåéäè ãÿáàéè-õèçðïóøàí,
Úöìëÿ äèëÿ ýÿëäè ëÿáõÿìóøàí.
Ñÿðâèí éåíÿ äóòäó äàìÿíèí ñó,
Ñó öñòÿ îõóäó ôàõòÿ ýó-ýó.
Üþí÷ÿ äÿùÿíè ÷ÿìÿíäÿ õÿíäàí,
Ýöëìàõäàí ÿíàð à÷ûëäû äÿíäàí.
Áöëáöë îõóäó ñèôàòè-ùèúðàí,
Äÿðéàäÿ äöð îëäó ÿáðè-íåéñàí.
Äóðíà ó÷óáàí ùÿâàéÿ äöøäö,
Ëà÷ûí àëóáàí îâàéÿ äöøäö.
Àëìà àüàúû äèáèíäÿ ñàéÿ
Òÿ’í åéëÿð äèä áóëóòäà àéÿ
Éàøèí éåðÿ òþêäö ÿáðè-íåéñàí,
Áöëáöëëÿð îõóäó ñÿä ùåçàðàí.
Ìåé áÿñëÿäè æàëÿ ùÿð âÿðÿãäÿ,
Òöððàú êèòàá îõóð òÿáÿãäÿ.
Ãóì-ãóì äåð èäè àüàúäà ãóìðè,
Ìÿñò îëäó áÿíþâøÿ è÷äè õÿìðè.
Øàõ öñòÿ ãàáàãëàð ùàëè,
Ãó ýÿðäÿíèíäÿí âåðöð ìèñàëè.
Ãóø áå÷÷ÿëÿðè öíö éóâàäÿí
Ìÿêòÿá öíö òÿê ýÿëöð ùÿâàäÿí.
Áîéàíäû çÿìèí ùåçàð ðÿíýÿ,
245
Þâðàãè-øÿúÿð äÿ òÿíýÿ-òÿíýÿ.
Íèëóôÿð à÷ûëäû, ñóéÿ ýèðäè,
Ïèðàùÿíèíè áàøûíà ñàðäû.
×èíàð ÿëèíè ÷ö ðÿãñÿ à÷äû,
Ýöë õóðäà çÿðèí øÿáàøÿ ñà÷äû.
×àéëàð áóëàíäû, éûõäû àðõûí,
Áàüëàð àüàúû ýþýÿðòäè øàõûí.
Ýèëàñ àüàúû äèáèíäÿ ìàùöì,
×öí ìàù èäè äÿð ìèéàíè-ÿíúöì.
Éöç äöðëö ãÿáà ýåéèá ÷ÿìÿíëÿð,
Àü äîíóíó ýåéäè éàñÿìÿíëÿð.
Øàõ öñòÿ øöêóôåéè-øÿúÿðëÿð
Ìóñà ÿëèäÿí âåðöð õÿáÿðëÿð.
Ñèðàáè ýöëöí éöçöíäÿ àáè,
Íÿðýèñ îòóðóð ýþçöíäÿ õàáè.
Ùÿð üþí÷ÿäÿ âÿðäè-ÿðüÿâàíè,
Ãóìðè ýþçöäÿí âåðöð íèøàíè.
Òà ÷àëìàéà äàí éåëè òàïûí÷ÿ,
Éöçèíÿ íèãàáûí þðòäö üþí÷ÿ.
Éàøûë ÷ÿìÿí öñòÿ æàëÿ ÷èí-÷èí,
ßõçÿð ôÿëÿê öñòÿ ðÿøêè-Ïÿðâèí.
Ñÿðâ åòäè ÷ÿìÿíäÿ ñÿðôÿðàçè,
Ýöë úèëâÿëÿíèð áàøûíäà íàçè.
×ûõìûø áóäàü öñòÿ ÿíäÿëèáè,
Ìÿíáÿðäÿ îõóð ÷ÿìÿí õÿòèáè.
Úóëàð àõàäûð ÷ÿìÿíäÿ ùÿð ñó,
Íÿðýèñ ýöëöíöí ýþçöíäÿ óéõó.
Ëàëÿ îòóðóð áàøûíäà òàúè,
Ùå÷ ñÿðâÿðÿ éîõäóð åùòèéàúè.
Ñöíáöë äàðàìûø áàøûí áå øàíÿ,
ßíáÿð ãîõóñóí ãûëóð ôÿøàíÿ.
Úóëàð àõàäûð êÿíàðè-áàüäàí,
Ñó è÷ìÿýÿ àùó ýÿëäè äàüäàí.
Ëàëÿ ýåúÿëÿð éàõûá ÷èðàüè,
Àøèã úèýÿðèíÿ ÷ÿêäè äàüè.
Íàç èëÿ áÿçÿíäè áàü ñÿðâè,
Ñàíúûá áàøûíà äöìè-òÿçÿðâè.
246
Ýöëëÿð âÿðÿãèíÿ äîëäó øÿáíÿì,
×öí áèðýåéè-ùþâçè-àáè-çÿìçÿì.
Àë èëÿ éàøûë ýåéèíäè áàüëàð,
Àü ëÿ÷ÿýè ñÿðïÿ ñàëäû äàüëàð.
Ñóñÿí ãûëûú àëäû, áèä õÿíúÿð,
Åéø åòìÿéÿíèí ýþçèíÿ ñàíúÿð.
Ïÿðâàç ãûëóð ùàâàäÿ òóðüó,
“Éà ðàôå” îõóð, êèìèñè éàùó.
Ñàéðàð àüàú öñòÿ éöç ñûüûð÷ûí,
Àùÿíý äóòàð îíà ýþýÿð÷èí.
ßñìÿêäÿ íÿñèìè-ÿíáÿðÿôøàí,
Éàïðàüíû ãûëóð áóäàüäà ëÿðçàí.
Þòêöí ãóøó êþ÷äö, ãûëäû ïÿðâàç,
Äóðíàâö öãàáö ãóðãóðà, ãàç,
Ìóð÷èíö úöðÿâö íÿðýÿ, ñîíà
Éàéäû ãàíàäûí êè, ýþëÿ ãîíà.
Êÿêëèê ýöëöð èäè äàüäà ãàù-ãàù,
Áàéãóøëàð îõóðäó “ëè ìÿàëëàù”.
Ñÿðâ þç àéàüûíà ñàéÿ ñàëìûø,
Çèëëè-ñà÷ûíû ùöìàéÿ ñàëìûø.
Íîâðóç ýöëöíöí à÷ûã äÿùàíû,
Ìöðü àíäà ùåçàð îõóð çÿáàíû.
Äàéëàð òöëÿäè, áóðàõäû éàëû,
Êèøíÿð ÷àëàüàí ãóëóí ìèñàëû.
Ãóçëàäû ãîéèí, òþêöëäö äþëëÿð,
Éàéëàü ùÿâÿñèíè ãûëäû åëëÿð.
Äöøìÿí ãàíû òÿê ãûçàðäû ùÿð ñó,
Þòêöí ñàðóéà éåðèäè àùó.
Áèð-áèðèíè ãàâóð êåéèêëÿð,
Áàëà äþëöìöí ãûëóð ïåéèêëÿð.
Äóðìóø ÷ÿìÿí öçðÿ ñÿðâ àéàüÿ,
Ãûëìàüà òÿìàøà ñîëö ñàüÿ.
Ýöë äöõòÿçèíèí ÿðóñó éåòìèø,
Ýöëýöí äóâàüûí áàøûíà þðòìöø
Àùó ãóçó äîéäóðóá óéóòäó,
Îüóðëàíûá þçö îòà ýåòäè.
Ñÿùðàéÿ áóðàõäû íàôÿ àùó,
247
Õàêè-ñèéÿù îëäó ìöøêè-õîøáó.
Äóðíà ó÷óá öí ÷ÿêèá ùÿâàäÿ,
Ýåäÿð öíö ãûðõ àüàú çèéàäÿ.
Áàüðû ãàðàíûí ãàðàðäû áàüðè,
Øàùáàç îíà âàðàíäà äîüðè.
Ãóøëàð éóâàäàí ó÷óðäó áàëÿ,
Àùó éåíÿ ñöð âåðöð ýÿçàëÿ.
×ûõäû ýöíÿøÿ éåð ÿæäÿùàñû,
Áóéíóçóíó ñàëäû äàü áóüàñû.
Ùÿð áèð ÷è÷ÿê öñòÿ ãîíäó çÿíáóð,
Äþâøöðìÿýÿ ÷ûõäû äàíÿñèí ìóð.
Ùÿð øåé ýöíÿøÿ ãóðóòäó éàøèí,
Ãþâñè-ãöçåù à÷äû òÿð ãóìàøèí.
Øÿá úö-úö åäèð àüàúäà ñÿð÷ÿ,
Ó÷àíäà, ãîíàíäà áåéëÿ ïàð÷ÿ.
Éàïðàüû àüàúëàð öñòÿ ëÿðçàí,
Êèìèñè ÷ö òèð, êèìèñè ïåéêàí.
Øÿù òóòè îõóð øÿêÿð êÿëàìèí,
Ãÿíä èëÿ ïöð åòäè áÿíäö äàìèí.
Äþíäö âÿòÿíèíÿ úöìëÿ ãóøëàð,
Ýÿëäè éóâàñûíà ãûðëàãóøëàð.
Äÿð çèêðè-öíâàíè-àøèãè âÿ ÿùâàëè-õîä
(Áèð àøèãèí öíâàíû âÿ þç ùàëû ùàããûíäà)
Àëÿì ãàìóñó áó äÿìäÿ õîøùàë,
Ìÿí þç èøèìäÿ ôàðèüöë-áàë.
Ýÿù éåðèð èäèì ÷ö àùó äàüäà
Ýÿù àõàð èäèì ÷ö úóé áàüäà.
Ýÿù êþíëöì èëÿí ÷ÿìÿíäÿ õöððÿì,
Ýÿù ùÿìäÿì èëÿí ýÿçÿíäÿ áèüÿì.
Ìÿ’øóã èëÿ åøãè òàíûìàçäûì,
Ùå÷ êèìÿ êþíöë âåðèì äåìÿçäèì.
Äåðëÿðäè áó åøã ãèññÿñèíè,
Äèë çÿððÿ éåìÿçäè ãöññÿñèíè.
Þç ïèøÿìÿ, þç èøèìÿ ãàíå,
Ùå÷ êèì éîõ èäè êèì, îëà ìàíå.
248
Êèì äåñÿ ìÿíÿ êè, àøèã îëäóì,
Ðöñâàéè-äèëè-õÿëàéèã îëäóì,
– ßáëÿù, – äåéöáÿí ýöëÿðäèì àíà,
Ùÿð òÿ’íÿ êè âàð, ãûëàðäûì àíà.
Êåé ÿáëÿùö êÿúõÿéàëö áèÿãë,
Áó ñþçìèäöðöð êè, åéëÿäèí íÿãë.
Îë îäÿ ñàëàìû úàíû êèìñÿ,
Üåéäÿ âåðÿìè èíàíû êèìñÿ?
×öí äöøìÿìèø èäè äèë áó ãàëÿ,
Éöç òÿ’íÿ ãûëóðäóì ÿùëè-ùàëÿ.
Éàíìûéàí îäà íÿ áèëñöí îäè?
Áàøäàí ÷ûõàðóð äöøÿíäÿ äóäè.
Éÿ’ãóá îõóðäó äÿð òÿÿññöô
“Èííà ÿúÿäà áåðèùè-Éóñèô”.
Ìÿúíóí þýöíÿ äöøÿíäÿ Ëåéëè,
Ýþçäÿí àõûäàðäû ãàíëó ñåéëè.
Ôÿðùàäÿ äÿéÿíäÿ åøãè-Øèðèí,
Åéëÿðäè ôÿüàíè-çÿùðàýèí.
ßëãèññÿ, áó ñþçö áèëìÿç èäèì,
Öøøàãè ýþçöìÿ àëìàç èäèì.
Áèð ýöí ÷ÿìÿí è÷ðÿ ñåéð åäèðäèì,
Ïÿðâàíÿ ìèñàëè òåéð åäèðäèì.
Áèð ñàéåéè-ñÿðâè-íàçÿ éåòäèì,
Áèð ëÿùçÿ îðàäà õàáÿ ýåòäèì.
Ðóùàíèéÿ ðóù ãûëäû ñåéðàí,
Ýÿë ýþð êè, ìàíà íÿ ãûëäû äþâðàí?
Ýþðöíäö ýþçöìÿ áèð ïÿðèðó,
Õîø ëÿùúÿâö õóáúÿìàëö õîøðó.
×öí ñåéð èëÿ ýÿëäè ìàíà éåòäè,
Úàíö êþíöë àëäû áåéëÿ ýåòäè.
Ùöñíö ñèôÿòèí íÿ ãûëûì àíûí,
Íóðè ôÿëÿêèí, ýþçö úÿùàíûí.
Õîø ãàìÿòè êÿøêè-ñÿðâè-ðÿ’íà,
Õàøàê éöçöíäÿ âÿðäè-ùÿìðà.
Ãàøëàðû êÿìàíö êèïðèýè îõ,
Àëÿì ýþçö ãàòäà íÿðýèñè-øóõ.
Íÿ øÿêëè-ïÿðè, ìÿëÿê, íÿ èíñàí,
249
Ðþâøÿí éàíàüûíäà íóðè-ðÿùìàí.
Îëäóì áåìÿñÿë äèâàíÿ áèäàð,
Íÿ ìÿñòö íÿ àãèëÿì, íÿ ùöøéàð.
Áèëìÿí þçöìè êè, õàíäÿéÿì ìÿí,
Éà ìöðäÿìè, éîõñà çèíäÿéÿì ìÿí.
Áàüðûì éàðàëó ìèñàëè-ëàëÿ,
Üÿìäÿí éöðÿýèì äîëó ïèéàëÿ.
Ñîíà êèìè ýþç éàøûíäà ãÿðãàá,
Ñÿééàðÿ êèìè äó ÷åøìè áèõàá.
Åë ëàëÿ òÿêè ïèéàëÿ íóøàí,
Ñóñÿí êèìè ìÿí çè ëÿá õÿìóøàí.
Ýþýëÿðäÿ ñÿäàéè-ÿáð öíöì òÿê,
Àëÿì ýþçöìÿ ãàðà, ýöíöì òÿê.
Áàüëàðäà íÿñèì ÿíáÿðÿôøàí,
Ñöíáöë òÿêè ìÿí êþíöë ïÿðèøàí.
Ýÿð äàüäà, ÿýÿð ÷ÿìÿíäÿ èäèì,
Ùå÷ áèëìÿç èäèì êè, õàíäÿ èäèì.
Èøèì ýåúÿ-ýöíäöç àùö çàðè,
Äóòìàçäû äÿëè êþíöë ãÿðàðè.
Íÿ ôèêðè-éåìÿê, íÿ õàá äÿð ÷ÿøì,
Õàáèì éåðèí àëäû àá äÿð ÷åøì.
Íÿ àá ýþçöìäÿ, áÿëêÿ õóíáàð,
Ãàí äîëäó éàøûìëà êóùö ýöëçàð.
Áöëáöëíè ôÿüàíûì åéëÿäè ëàë,
Áîéíóìäà ñÿëàñèë îëäó ÿüëàë.
Óçóí ýåúÿëÿð ñÿùÿð ýþðöíìÿç,
Çöëìÿòäÿ ìàíà ãÿìÿð ýþðöíìÿç.
Áó éîëà, èëàùè, éîõìó ïàéàí?
Áó äÿðäÿ, èëàùè, éîõìó äÿðìàí?
Áè÷àðÿâö çàðö íàòÿâàíÿì,
Ìÿí òàãÿòè-üÿì íÿìèòÿâàíÿì.
Éàð çöëôè òÿêè ýöíöì ãàðàðäû,
Éàð àüçû êèìè éåðèì äàðàðäû.
Ãàíëàð éóäóðàì éöçöíäÿí àéðó,
Áèìàð òÿíÿì ýþçöíäÿí àéðó.
Áèëìÿí íåúÿäèð êÿìèíÿ ùàëûì,
Àðòûð äèíö ýöí üÿìö ìÿëàëûì.
250
Ñÿáðèí ñÿáÿáíèíè ïèøÿ ãûëäûì
Êèì, ìÿí áó õÿéàëû íèøÿ ãûëäûì?
Ãûëäûì êþíöëÿ ùåçàð íèôðèí,
Êèì, øàä èêÿí åòäè áèçíè üÿìýèí.
Øå’ð áåðÿñìè-øåêàéÿò ÿç äåë
(Öðÿêäÿí øèêàéÿò éîëó èëÿ øå’ð)
Åé åøãÿ þçèí ôÿäà ãûëàí äèë,
ßç ñÿáð ìÿíè úöäà ãûëàí äèë,
Öøøàãû úÿùàíäà õöððÿì èêÿí
Ïöð ìþùíÿòö ïöð áÿëà ãûëàí äèë.
Ìÿùáóáè-õöúÿñòÿ çöëôè ÷èíèí
Áÿíäèíÿ äöøöá õÿòà ãûëàí äèë.
Äèëøàäëÿðè êþíöë ýþçöíäÿí
Üÿì êóéèíÿ àøèíà ãûëàí äèë.
Õîø õàòèð èêÿí ôÿðàüÿò ÿùëè
Äÿðäö üÿìÿ ìöáòÿëà ãûëàí äèë.
Éöç äöðëö áÿëàéè-åøãÿ ùÿð äÿì
Êþíëöí âåðöáÿí ðèçà ãûëàí äèë.
Ùÿð áóñÿñèíÿ ýþçÿë íèýàðûí
Úàí èëÿ úÿùàí áÿùà ãûëàí äèë.
Ñèäãè-äèë èëÿí éîëóíäà éàðûí
Þç þëìÿýèíÿ äóà ãûëàí äèë.
Ìÿ’øóãÿäÿí àëñà ãÿðç áóñÿ,
Úàíö ñÿð èëÿí ÿäà ãûëàí äèë.
Áèð çÿððÿ òÿêè ýöíÿø éîëóíäà
Éöç ìèí ùÿâÿñö ùÿâà ãûëàí äèë.
251
Éàðûí äèëÿéèá áÿãàéè-þìðèí,
Þç âàðëûüûíû ôÿíà ãûëàí äèë.
Éöç ùþêì èëÿ øàù èêÿí Õÿòàéè,
Éàð åøèýèíÿ ýÿäà ãûëàí äèë.
Äÿð âÿñôè-ùàëè-õîä ãóéÿä
(Þç âÿçèééÿòè áàðÿäÿ äåéèð)
Áó íþâ èëÿ èø êèì, îëäó áÿä ùàë,
Ùÿð ðóç ìàíà êå÷èðäè áèð ñàë.
Íàëÿì ýåúÿëÿð îëóðäó éàùó,
Èíúÿëäè òÿíèì ìèñàëè-éåê ìó.
Ùÿì éîõ ìàíà áèð ðÿôèãö ùÿìäÿì
Êèì, åéëÿéÿ áó éàðàìÿ ìÿùðÿì.
Ùÿì ñÿáðö ãÿðàðÿ òàãÿòèì éîõ,
Ùÿì äÿõè êèøèëÿ öëôÿòèì éîõ.
Éöç äóòäóì èëàù ùÿçðÿòèíÿ,
Îë úöìëÿéÿ øàù ùÿçðÿòèíÿ.
Äÿð òÿçÿððþè-ùÿçðÿòè-ùÿãã
(Òàíðûéà éàëâàðûø)
Äåäèì êè, ÿéà êÿðèìè-áè÷óí,
Ãîéìà ìÿíè ñÿí áó ùàëÿ ìÿüáóí.
Áó åøãÿ ìÿíè äö÷àð ãûëäûí,
Èøèìíè ôÿüàíö çàð ãûëäûí.
Áó ìóð ýÿçÿðäè áèíÿâà òÿê,
Åøã àüçûíà ñàëäûí ÿæäÿùà òÿê.
Ëöòô åéëÿ ìÿíè-ôÿãèðÿ áàðè,
Þëäöðìÿ üÿì è÷ðÿ çàð-çàðè.
Îäó áóðàõàí áó úàíÿ ñÿíñÿí,
Ìÿãñóäè âåðÿí úÿùàíÿ ñÿíñÿí.
Ìÿãñóäÿ éåòèð ìÿíè-ôÿãèðè,
Ñÿíñÿí ãàìóíóí ÷ö äÿñòýèðè.
Éà ùèúðè ìàíà âöñàë ãûëýèë,
Éà ùÿñðÿòè áó êþíöëäÿí àëýèë.
252
Áó íþâ èëÿ êèì, íèéàç ãûëäûì,
Èõëàñ èëÿ êÿøôè-ðàç ãûëäûì,
Ùàòèôäÿí åøèòäè ýóøèì àâàç
Êåé ñèäãèëÿ åøã åâèíäÿ ñÿðáàç,
Îë êþíöë àëàí ýþçÿë ïÿðèäèð,
Ýöëçàðè-úèíàí àíûí éåðèäèð.
Îëäóð îòóðóð ôèëàí ÷ÿìÿíäÿ,
×öí ñÿðâè-÷ÿìÿí, ÷ö üþí÷ÿ õÿíäÿ.
Úþâëàíäàäóðóð ãàìó ïÿðèëÿð,
Ýöí òÿë’ÿòö ìàù ïåéêÿðèëÿð.
Äóð, øèìäè àíûí ñàðó ñÿôÿð ãûë,
Ôÿðõÿíäÿ úÿìàëûíà íÿçÿð ãûë.
×öí ýþðÿ ýþçöí ðöõè-äèëàðàì,
Îë âÿúùëÿ äóòà êþíëöí àðàì
Êèì, àéðóëûü àòÿøè-ñÿãÿðäèð,
“ßëãöðá” úèâàðè-ìþ’òÿáÿðäèð.
Ýþç ýþðìÿñÿ, äèë ýÿòöðìÿç àðàì
Êèì, ýþçÿ âåðöð ìÿùÿááÿò èëùàì.
Øàéÿä ñÿíè ùÿð ýþðÿíäÿ îë éàð
Êþíëöíäÿ ìöðöââÿò åäÿ èçùàð.
Úàíûí ìÿýÿð àíäà áóëà ðàùÿò,
Äèäàðÿ áàõûá åäÿ ãÿíàÿò.
Áó ñþçÿ ùåçàð øöêð ãûëäûì,
Âàðìàüà éîëóìíè ôèêð ãûëäûì.
Éàðÿá, ìàíà ñÿí î éàðè âåðýèë,
ßüéàðäÿí àéðó éàðè âåðýèë.
Ðÿôòÿíå-àøåã áåñóéå-ìÿ’øóã
(Àøèãèí ìÿ’ øóãÿéÿ òÿðÿô ýåòìÿñè)
Îë ýöëøÿíè ñîðóáàí éåðèäèì,
Éàðÿá, íÿ îëà èøèì äåð èäèì.
Ùÿð äÿì éöðÿýèì ãûëûðäû òûï-òûï,
Úàíûì çè ùÿâÿñ åäèðäè ýóï-ýóï.
Þçöìíè éåòèðäèì àíäà íà÷àð,
Îë áàüÿ êè, áÿçì åäèðäè äèëäàð.
Áèð øÿêë ýþðöíäö, áèð øÿìàèë,
253
Ùóøóì áèëÿ ÿãëèì îëäó çàèë.
Ýöí êèìè úÿìàëû òàá ñàëìûø,
Çöëôè éöçèíÿ íèãàá ñàëìûø.
Éöç ùóðö ïÿðè, ùåçàð ãûëìàí
Ãóëëóãäà äóðóð ìöòèè-ôÿðìàí.
Ñÿðâ àíûí è÷öí ÿéàüÿ äóðìóø,
Õóáëàð ãàìó ñîëö ñàüÿ äóðìóø.
Ýöë éöçè ãûçàðìûø èíôèàëäàí,
Áÿíþâøÿ éåðÿ áàõûð ìÿëàëäàí.
Íÿðýèñëÿð þíöíäÿ úàì äóòìóø,
Áöëáöëëÿð îõóð, íèçàì äóòìóø.
ßôëàê éöçöíäÿ êàõö åéâàí,
Áèð òÿõòè-ñÿðàäÿ áöðúè-Êåéâàí.
Ýöë éàñòàíóáàí íèýàð îòóðìóø.
Ãàíëàðäàí ÿëè íèýàð îòóðìóø.
ßç áÿðýè-ñÿìÿí ñÿðèðö òÿõòè,
Ýöë êèìè ýöøàäÿ ðóéè-áÿõòè.
Ìÿùëÿð ãàìóñó ÿéàüÿ äóðìóø,
Êèì ñîëàâö êèìè ñàüÿ äóðìóø.
×àêÿðëÿð è÷èíäÿ øàù íèñáÿò,
Êþâêÿáëÿð è÷èíäÿ ìàù íèñáÿò.
Øÿùëÿð ãàìóñó éàíûíäà íþêÿð,
Éóñèô éöçèíÿ üóëàìè-êÿìòÿð.
Èñêÿíäÿð àíà áèð àéèíÿäèð,
Äàðàá ãàòûíäà áÿíäÿ êèðäàð.
Úÿìøèä àíûí ïèéàëÿ ýèðè,
Úÿì áÿçìè-øÿðàáûíûí ÿñèðè.
Éöç ãåéñÿð îíà üóëàìè-Ðóìè,
Ðöõñàðû ýöíÿøìè, éîõñà ðóìè?
ßíýöøòÿðèäàð àíà Ñöëåéìàí,
Èíñàíö ïÿðè ñþçèíÿ ôÿðìàí.
Áèð çÿððÿ éöçè ãàòûíäà õóðøèä,
Áèð ëÿì’ÿ úÿìàë ãàòûíäà Íàùèä.
Ïåéâÿñòÿ ãûëóð èòàáö íàçè,
Äÿñòèíäÿ èíàíè-ñÿðôÿðàçè.
Äóðäó, éåðèäè ÷ÿìÿíäÿ ðÿ’íà,
Áàøûíäàí àéàáà úàíäûð ÿ’çà.
254
Ýöë üþí÷ÿñè òÿê íèãàá éöçöíäÿ,
Ìÿù êèìè ùåçàð òàá éöçöíäÿ,
Ùå÷ êèìñÿ àíûí éàíûíà âàðìàç,
Ùå÷ ìÿðäöì àíûí éöçèíè ýþðìÿç.
Äîüðó áàõàíûí àëûðäû úàíûí,
Ýþçö ýþðÿíèí òþêöðäö ãàíûí.
×öí ýþðäöì àíû áó ñÿëòÿíÿòäÿ,
Åéâàíè-êÿìàëè-ìÿíçÿëÿòäÿ.
Âÿùøÿò ÿòÿýèíèäóòäó êþíëöì,
Þç ùàëÿòèíè óíóòäó êþíëöì.
Äåäèì êè, äèðèü, íåéëÿéèì àù.
Ìÿí çÿððÿ èëÿí íÿ íèñáÿò îë ìàù.
Îë ýþýäÿ éåðèð, áÿíäÿ áÿð õàê,
Áó õàê íåúöê éåòÿð áÿð ÿôëàê?
Ìÿí áèð ãóëàì, îë áèð óëó ñóëòàí,
Ñóëòàí èëÿ ãóë ìÿãàìè õàíäàí?
Áó ýöúëÿðè ìàíà åøã ãûëäû,
Áó âÿðòÿéÿ úàíû åøã ñàëäû.
Ôÿðéàä èëÿ àù åøã ÿëèíäÿí,
Þìð îëäó òÿáàù åøã ÿëèíäÿí.
Åøãè àíóáàí øèêàéÿò åòäèì,
Üÿì øÿðùèíè áèíÿùàéÿò åòäèì.
Äÿð ñåôÿòå-àòÿøå-åøã
(Åøã àòÿøèíèí ñÿúèééÿñè ùàããûíäà)
Åøã îäó éàìàíäûð, åé õèðÿäìÿíä,
Áó áÿíäÿ äîëàøìà, ýÿë åøèò ïÿíä.
Åøã óüðàøóð îëñà êóùè-Ãàôÿ,
ßíãà ãûëà Ãàôÿ èðòèùàôÿ.
Ýÿð åøãè ýþòöðñÿ íþù ôÿëÿêëÿð,
×ÿðõ öçðÿ ôÿëÿê éàíà, ìÿëÿêëÿð.
Ýÿð åøãèí îäó äöøÿð çÿìèíÿ,
Ñóçè éåòÿ ÿðçè-ùÿôòöìèíÿ.
Áèð çÿððÿúÿ åøã úàíÿ äöøñÿ,
Éà ðÿýëÿð è÷èíäÿ ãàíÿ äöøñÿ,
Áèð äÿì òÿí è÷èíäÿ äóðìàéà úàí,
Ùÿì ðÿýëÿð è÷èíäÿ õöøê îëà ãàí.
255
Ýÿð àòÿøè-åøã áàøÿ äöøñÿ,
Áèð çÿððÿúÿ ñóçè äàøÿ äöøñÿ
Ãàòëàíìàéà àíà, ÷àòëàéà äàø,
Ìåéäàíè-ùÿâàäÿ îéíàéà áàø.
Ýÿð àòÿøè-åøã äèëÿ äöøñÿ,
Áèð ãÿòðÿúÿ áÿùðè-Íèëÿ äöøñÿ,
Áèð ëÿùçÿäÿ îäà éàíà äèëëÿð,
Ùèðãÿòäÿ ãóðóéà áÿùðè-Íèëëÿð.
Ýÿð åøãèí îäó äöøÿðñÿ áÿùðÿ,
Ñÿáð åòìÿéÿ áÿùð óø áó ãÿùðÿ.
Îë îääóð îäó ÷ûõàðäû äàøäàí,
ßãëè ýÿëèúÿê àïàðäû áàøäàí.
Îë îääóð î êèì, Õÿëèëè Íÿìðóä
Áà Ìÿíúÿíèã àòäû àíÿ ÷öí äóä.
Åéëÿðäè îë îä Õÿëèëè Ìþùðÿã,
Éàíàð ýöíöäÿ äåìÿñÿ “éà ùÿã”.
Óüðàøäû îë îä áåãÿëáè-Ìÿúíóí
Ôÿðùàäû üÿì èëÿ ãûëäû ìÿùçóí.
Âÿòôèíäÿí àíóí éåòÿðäè íåéëÿð,
Ôÿðùàäÿ ñîí óúó ýþð êè, íåéëÿð?
Îëäóð êè, àíà ñàòàøäû ùÿëëàú,
Ìàùìóä ìèñàëè ñàùèáè-òàú.
Áèð äàðÿ áèðèíè ìÿíçÿð åòäè,
Áèð ãóëà áèðèíè ÷àêÿð åòäè.
Îëäóð êè, àíà éûõûëäû Éÿ’ãóá,
Ùÿì ÷ÿêäè àíûí áÿëàñèí ßééóá.
Àüëàòäû áèðèíè, êóð ãûëäû,
Áèðèí áÿëàéà ñÿáóð ãûëäû.
Áèð îäà ñàòàøäû Øåéõ Ñÿí’àí,
Ùÿì úàíè-Çöëåéõà Ìèñðÿ ñóëòàí,
Îë áèðèíè êàôèð åòäè, áèäèí,
Îë áèðè øÿù èêÿí îëäó ìèñêèí.
Áó åøã èëÿ êèì, ÿñèð áîëäóì,
Äÿð âÿãòè-úÿâàíè ïèð áîëäóì.
Ãàëìàäû äÿõè òÿíèìäÿ òàãÿò,
Ãÿñä åòäè ìàíà ùöúóìè-ôèðãÿò.
Åøã îäóíà áèð ðÿâàéÿò åòäèì,
Àäûí äóòóáàí øèêàéÿò åòäèì.
256
Øå’ð áå ðÿñìå-øåêàéÿò ÿç åøã
(Åøãäÿí øèêàéÿò éîëó èëÿ øå’ð)
Åé úàíö äèëè õÿðàá åäÿí åøã,
Öøøàãû êÿì ÿç òöðàá åäÿí åøã.
Îäëàðÿ ñàëûá ôÿðàüÿò ÿùëèí,
Éàõûá úèýÿðèí êÿáàá åäÿí åøã.
Ìÿ’øóãÿ ìöäàì è÷ìÿê è÷öí
Äèëëÿð ãàíûíû øÿðàá åäÿí åøã.
Äèâàíÿëÿðèí äóòóá òÿðèãèí,
Òÿðêè-âÿð’ÿö ñÿâàá åäÿí åøã.
Áèð çÿððÿ òÿêè âöúóäÿ äöøñÿ,
Ìÿøùóð ÷ö àôèòàá åäÿí åøã.
Äöíéàäÿ ùÿð ÿùëè – õàíöìàíè
Áèìÿçêÿíö õöðäö õàá åäÿí åøã.
Çþùä ÿùëè ñóàë åäÿíäÿ ùÿð äÿì
Ìèí ùþúúÿòÿ áèð úÿâàá åäÿí åøã.
Ìÿ’øóãÿ ñàðóéà áàõñà àøèã,
Áÿõòè-ñèéÿùèí íèãàá åäÿí åøã.
Áèð äÿìäÿ Õÿòàéè õÿñòÿ ùàëÿ
Ñÿä íàç èëÿ ìèí èòàá åäÿí åøã.
Äèäÿíÿ-áàüáàí àøåãðà âÿ àçàä êÿðäÿí
(Áàüáàíûí àøèã ýþðìÿñè âÿ àçàä åòìÿñè)
Áó âÿùøÿò èëÿí êè, áàõàð èäèì,
Âÿùøÿòäÿ êþíöëíè éàõàð èäèì.
Íîìèä áîëóá êþíöë ïÿðèøàí,
Ýèðéàíö íèçàðö ñèíÿ áöðéàí.
257
Íàýàù éîëóõäó áàüáàíè,
Áàü ñàõëàìàüà ãîìèøäè àíè.
Ïöíùàíè éåðèäè, ýÿëäè ãàðøó,
Àéäûð: – Ñîðàéûì, íÿ êèøèäèð áó.
Êèì, ìóíäà ÿãèëëè êèìñÿ ýÿëìÿç,
Áó äÿëè ìÿýÿð þçöíè áèëìÿç.
Õèøì åòäè, èòàá èëÿí éåðèäè.
Ùÿääèí òàíèýèë ìàíà äåð èäè.
×öí éåòäè ìàíà, ñàëàì ãûëäûì,
Þç äÿðäè-äèëèì òÿìàì ãûëäûì.
Íÿ áàõäû ñÿëàìÿ, íÿ êÿëàìÿ,
Íÿ àëãûøûìà, íÿ õîä äóàìÿ,
Áèð éóìðóü óðóá ãÿôàìÿ ìþùêÿì,
Áàøóìÿ äÿõè éåòèðäè ö÷ áÿì.
Óñóì éåðèäè, áóëàíäû áåéíèì,
Þç éîëóíó ýþðìÿç îëäó åéíèì.
Äåð: – Êèìñÿí, ÿéà õÿñèñè-áÿäðó?
Ýþð êèì, ýÿëèúÿê éåðèíìèäèð áó?
Êèì áóðàäà ìóø îëóð ãÿçÿíôÿð,
Òöëêöéÿ äþíÿð ùöíÿðâÿð ÿæäÿð.
Áó éåðäÿ íÿìèð îëóð ÷ö õÿðýóø
Ýþýäÿí ó÷àìàç ãàíàä ÷àëûá ãóø.
Äèâàíÿìèñÿí âÿ éàõóä ÿùìÿã,
Ýåò, éîõñà éåéÿðñÿí ÿëëè òîõìÿã.
Úàñóñìèñÿí êè, éîõñà îüðó,
Éà ÿýðèìèñÿí âÿ éîõñà äîüðó?
Áèëäèð ìàíà êèì, íÿ ïèøÿñÿí ñÿí?
ßëãèññÿ, áóðàäÿ íèøÿñÿí ñÿí?
Éà éîëìè àçóá áóðàéÿ äöøäöí?
Áèð äÿì áèçèì èëÿ õóá äöðöøäöí.
×îõ ãûëìà ìÿíèìëÿ ùþããÿáàçè,
Ìèí ìöøò ñàíà óðàðìÿí àçè.
Áèð óðñàì, îí îë ãÿäÿð ñöðÿéèì,
Ôÿðéàä åäÿñÿí êè, ìÿí äóðàéûì.
Áèð áÿíäÿäöðöð áó éåðäÿ ñÿùëÿð,
Áèð çÿððÿäöðöð áóðàäÿ ìåùëÿð.
ßôëàêÿ ãàõàð êè, ñÿðíèýóíñàí,
258
Ïà éåðÿ äþýÿð êè, ýóíÿ-ýóíñàí.
Êþâíåéí ìóíóí ãàòûíäà áèð ÷óá,
Õóáëàð ãàìóñó éàíûíäà ìÿ’éóá.
Îëäóð áó êè, êÿôøè ïàéÿ ãîéìàç,
Ùÿìðàù þçèíÿ ñàéÿ ãîéìàç.
Áó éåðäÿ ìóðàäö ùàëÿòèí íÿ?
Íåðäÿíñÿíö ÿñëè-ìèëëÿòèí íÿ?
Ýÿð ìóíäà ñÿíè äóéàðñà îë ìàù,
Èøëÿð ãûëà ñàíà, Àëëàù, Àëëàù!
Àíúàã íÿ ñÿíè ñöðöð, ìÿíè ùÿì,
Ùÿðýèç ýÿçÿìè áó éåðäÿ àäÿì?
Ìóíäà íÿ ìóðàäö ìÿãñóäóí âàð?
Ýÿëìÿç áó àðàäà ùè÷ äÿééàð.
Áàüè-ïÿðèäèð áó áàüûí àäû,
Ãîéìàç áó éåðÿ ôèðèøòÿ çàäû.
Ñþçöí âàð èñÿ, éåðè âàð þçöí,
Íÿ ãàëà éöçöí áöòöí, íÿ ýþçöí.
Éöçöí ãàíàäûíà éåòÿ ãàøûí,
Ãàðûøà áóðóí ñóéèëÿ éàøûí.
×åøìèí ýåíÿíÿ ìèñàëè-ãàçüàí,
Ñàðõà äîäàüûí áåñàíè-ÿíáàí.
Áèëèíìÿéÿ þíöí, àðäö éàíûí,
ßíýèíäÿ çöùóð îëà äÿùàíûí.
Úàíûí ñàü èêÿí éåðè áóðàäÿí,
Ñþéëÿìÿ äÿõè áó ìàúÿðàäÿí.
Áàõäûì êè, ìóíóí ãûðûìû þçýÿ,
Ìÿíèìëÿ àëóì-âåðèìè þçýÿ.
Âàðìàü ùÿâÿñèíè òÿðê ãûëäóì,
Ãóðòóëìàüà øèìäè ðàçû áîëäóì.
Äöøäöì éöçöì ÿéàüûíà ñöðäöì,
Êþíëöì õÿáÿðèíè úöìëÿ âåðäöì.
Äåäèì êè, ìÿí îë ïÿðè íèýàðÿ
Ùåéðàíÿìö áàüðû ïàðÿ-ïàðÿ.
Áèð ýöí ýþçöìÿ ýþðöíäö íàýàù,
Úàíö äèëèìè àïàðäû ùÿìðàù.
Ñÿáð èëÿ ãÿðàðûì àëäû, ýåòäè,
Íÿ ñÿáð êè, âàðûì àëäû, ýåòäè.
259
Èøèì ýåúÿ-ýöíäöç àù áîëäó,
Åøãèìÿ úÿùàí ýöâàù áîëäó.
Ãàëìàäû ãÿðàðö õóðäö õàáûì,
Ãàí îëäó àõóá ýþçöìäÿí àáûì.
Ùÿã äÿðýÿùèíÿ íèéàç ãûëäûì,
Èõëàñ èëÿ êÿøôè-ðàç ãûëäûì.
Ùàòèôäÿí åøèòäè ýóøèì àâàç:
– Áó ðàçè-äèëèí êè, ãûëäûí àüàç,
Ùÿçðÿòäÿ ãÿáóë äöøäö ùàëè,
Äèëäÿí ýþòöð îë üÿìö ìÿëàëè.
Âåðÿí ñàíà áó ôÿüàíö àùè
Îë ýöëøÿí è÷èíäÿ áÿçìýàùè.
Áàüè-ïÿðè äåðëÿð îë ìÿêàíÿ,
Áÿíçÿð äÿðÿúàòè àñèìàíÿ.
Äóð, èìäè àíûí ìÿêàíûíà âàð,
Äóðìàýèë èðàõäà, éàíûíà âàð.
Ýÿð ýþðìÿýèíÿ äöøÿ ìÿúàëûí,
Êÿøô åéëÿýèë àíäà ÿðçè-ùàëûí.
Ìóíäàõ äóðà-äöøÿ éîëà äöøäöì,
Ýÿù à÷óüà, ýàùè êîëà äöøäöì.
Éåòäèýèì îë èäè ñèçíè áóëäóì,
Àíúàü ñèçè ýþðäöýöìíè áèëäèì.
Ýÿð áèð èýèäèí äöøÿ ìÿëàëè,
Éåòÿð ñÿíÿ áèëäèðèíúÿ ùàëè.
Áàøóìà ìÿíèì íÿëÿð ýÿòöðäöí?
ßðçè-äèëèì àíà õóá éåòöðäöí.
Éöç äöðëö ìàíà üÿðàìÿò åòäèí,
Àëÿìäÿ ìÿíè ìÿëàìÿò åòäèí.
Ñÿáð åòìÿýÿ ùè÷ ÷àðÿ éîõäóð,
Áàüðûìäà íÿ äöðëö éàðÿ éîõäóð.
Áÿñ íåéëÿéèì, åé ùÿðèìè-ýöëøÿí?
Ùÿëë åéëÿìÿäèí áó ìöøêöëöì ñÿí.
Áó ùÿñðÿò èëÿí ùÿëàê îëóðàì,
Áó äÿðä èëÿ äÿðäíàê îëóðàì.
Îë äÿõè åøèòäè óø áó ùàëè,
Àøèãëèüèìè, üÿìö ìÿëàëè.
Áèð îë äÿõè àøèã îëìóø èìèø,
260
Åøãèí ùöíÿðèíè áèëìèø èìèø.
Àù åéëÿéöáÿí òÿÿññöô åòäè,
Öçðèí äèëÿéèá òÿêÿëëöô åòäè.
Àéäûð êè, ÿéà üÿðèáö áèêÿñ,
Áèëäèì ñþçöíè íÿ îëäóüóí áÿñ.
Àììà êè, éåòèðìÿê îëìàç àíÿ
Êèì, õèøì åäÿð îë ìàíà, íÿ ñàíÿ.
×îõ åéëÿìÿ äÿõè ôèêðè-ôàñèä,
Ýÿð ñàíà ýÿðÿê áó éîëäà ãàñèä,
Áèð ãóòëó íÿôÿñ, Ñÿáàäûð àäû,
Àøèãëÿðÿ îë âåðèð ìóðàäû.
Ìÿ’øóä èëÿ àøèãÿ ðÿñóëäóð,
Ùÿð éåðäÿ êè, âàð ñþçö ãÿáóëäóð.
Àíû áóëà ýþð íÿ éåðäÿ êèì âàð,
Äåñÿí âàðóð àíà õàíäà êèì âàð.
Ìÿ’øóã èëÿ àøèãÿ ðÿñóëäóð,
ßçðàéÿ ýåäÿð çè ñóéè-Âàìèã.
Ìÿí äÿõè ýþðöì ýÿëÿíäÿ àíè,
Áèëèì ñþçö íåúÿäèð íèùàíè.
Âàðìû äèëÿýèí ìÿùÿëëè áèëëÿì,
Ýÿð êþíëö õîø îëñà, ÿðç ãûëëàì.
Îëìàñà ãÿáóë, îëà ìÿðäóä,
Ýÿð ãûëñà, éåòÿ ìóðàäÿ ìÿãñóä.
Áàç ýÿøòÿíå-àøåã ÿç äÿðå-ìÿ’øóã áå òÿëÿáå-ñÿáà
(Àøèãèí ñÿáàíû òàïìàã ö÷öí ìÿ’øóãÿíèí ãàïûñíäàí ýåðè ãàéûòìàñû)
Àëëàùà øöêöð ãûëóá éåð þïäöì,
Áóëìàüà Ñÿáàíû éîëà ãîïäóì.
Èñòÿìÿýÿ àíû áàüÿ äöøäöì,
Åøã èëÿ, íåäèì êè, äàüÿ äöøäöì.
Ùÿì áÿðýè-áÿíþâøÿ, ëàëÿ ýþðäöì,
Õèíçàëÿ éöçöíäÿ æàëÿ ýþðäöì.
Ùÿì ôèðãÿëÿðèí ëÿ÷ÿêëÿðèíè,
Ùÿì òóòèéÿíèí ÷è÷ÿêëÿðèíè.
Ùÿì äÿñòÿ áöòöê âÿðäè-ãàéìàã,
Ñöíáöë ÷è÷ÿê èëÿ îéìàã-îéìàã.
261
Ãóçóãóëàüû, ýöëö ãÿðÿíôèë,
Òÿêÿñàããàëèâö ýþé ñöíáöë.
Ñîðäóì áóëàðà äÿìè-ñÿáàíû,
Óçàòäû úÿâàá è÷öí çÿáàíû.
Äåðëÿð êè, íåäèð áó äàü è÷èíäÿ?
Âàð èñòÿýèë àíè áàü è÷èíäÿ.
Ùÿð ýöëøÿíè îë ìöçÿééÿí åéëÿð,
Ýöëçàð è÷èíäÿ ìÿñêÿí åéëÿð.
Áó ñþçö åøèòäèì, àüëàäûì çàð,
Éåòäèì éöýöðöá áåñÿùíè-ýöëçàð.
Ýþðäöì ÷ÿìÿí è÷ðÿ áàüáàíè,
Ñîðäóì êè, õàíû àíà ñÿáàíû.
Äåð îëäóð ÿñÿð áóäàüëàð öñòÿ,
Òèòðÿòìÿ ñàëóð âÿðÿãëÿð öñòÿ.
Ïÿðâàçè ìöäàì îëóð ÷ÿìÿíäÿ,
Ïÿðâàñè ñÿíäÿäèð, íÿ ìÿíäÿ.
Þç åéøèíÿ, þç äÿìèíÿ ìÿøüóë.
Áó àëÿì àíûí ãàòûíäà áèð ïóë.
Ýþðñÿòìÿç þçèí, ýÿçÿð íèùàíè,
Áàðè äå êè, ñÿí íåäèðñÿí àíè?
Äåäèì êè, ñÿí àíè ñîðìà ìÿíäÿí,
Ìÿíäÿí ñàíà áó úÿâàá õàíäÿí?
Áèð áàüáàíûíà ñþéëÿäèì ñþç,
Íÿ ãàëäû àüûç, íÿ éöçö, íÿ ýþç.
Ùå÷ ýþðìÿìèñÿí áó ùåé’ÿòèìíè,
Áó øÿêëè-áÿäèö ñóðÿòèìíè.
Ýÿð ìóíäà èøèìíè ñîðàñàí ñÿí,
Àíäàí ãàëàíûí áèòöðÿñÿí ñÿí.
Ùÿð íÿ ñþçöì îëñà, ùÿð íÿ âàéÿ,
Ïöíùàíè äåðÿì àíè Ñÿáàéÿ.
Ñÿí âàðìàç èñÿí, âàðàðóì þçöì,
ßðç åéëÿðÿì àíà ýèçëè ñþçöì.
ßëãèññÿ, âàðóá Ñÿáà ãàòèíÿ,
Éåòöðäöì þçöìíè õèäìÿòèíÿ.
Ýþðäöì êè, ýÿçÿð ÷ÿìÿíäÿ õîø äÿì,
Ýöëëÿð âÿðÿãèíè åéëÿìèø íÿì.
Ñÿðâèí éåíÿ òÿïðÿäèð áóäàüûí,
262
Ýöëäÿí ÷ö ÿðóñ àëûð äóâàüûí.
Íÿðýèñ ýþçöí à÷ìûø, àíà áàõÿð,
Ñöíáöë éöçèíÿ òàïàí÷à ãàõÿð.
Áèð ýöëøÿí è÷èíäÿ áóéè-ýöëäÿí,
Øÿáíÿì ïöð åäèð ñÿáóéè-ýöëäÿí.
Ýÿù ãÿääè-áÿíþâøÿ õÿìäèð àíäàí,
Ýÿù äèäåéè-ÿáð íÿìäèð àíäàí.
Ìåéäàíäà àòû ùÿìèøÿ òþâñÿí,
Óçàòìûø àíà çÿáàíû ñóñÿí.
Ýöëçàðè-÷ÿìÿí ìöíÿââÿð àíäàí,
Åéëÿð äàìàüû ìöÿòòÿð àíäàí.
Øàõ öñòÿ øöêóôÿëÿð à÷ûðäû,
Áîéóíó ÷è÷ÿêëÿðèí ñà÷ûðäû.
Áöðãÿ ýþòöðöðäö ðóéè-ýöëäÿí.
Èñàð ãûëóðäó áóéè-ýöëäÿí.
×öí áöëáöëè-àøèãè-õîø àâàç
Åéëÿðäè ÷ÿìÿíäÿ íÿüìÿ àüàç.
Äóòìóø ãóëàüûí ÷è÷ÿêëÿð àíà,
Çèêð þýðÿäÿäèð ìÿëÿêëÿð àíà.
Ýÿù äàüäà ÿñÿðäè, ýàù áàüäà,
Ýÿù ñîëäà ÿñÿðäè, ýàù ñàüäà.
Äåäèì êè, ÿéà Ñÿáàéè-õîø äÿì,
Àëëàù äÿìèíè ãûëìàñóí êÿì.
Áàøóìà ìÿíèì áèð èø ýÿëèáäèð,
Åøã àòÿøè éöðÿýèì äÿëèáäèð.
Áè÷àðÿâö çàðö ìöñòÿìÿíäÿì,
Ùèúðàíûí ÿëèíäÿ äÿðäìÿíäÿì.
Óüðàøäû ýþçöìÿ áèð ïÿðèðó,
Äàüëàðà äöøöá îëóáìÿí àùó.
Äåðëÿð êè, áîëóð áó ÷àðÿ ñÿíäÿí,
Ìÿãñóäÿ éåòÿð áè÷àðÿ ñÿíäÿí.
×îõëàðûí èøèíè áèòèðÿíñÿí,
×îõëàðíè ìóðàäÿ éåòèðÿíñÿí.
Ùÿð ñöáù äÿìèíäÿ çèêðè-éàùó
Ñþéëÿðñÿí, ÿéà íÿñèìè-õîøáó.
Ñÿíäÿí èðèøèð ìÿøàìÿ ÿíáÿð,
Àëÿìíè ãûëóð äÿìèí ìöÿòòÿð.
263
Ñÿí éàðè ãûëàíäà Ìóñòàôàéÿ
Äåäè êè, “íÿñÿðòÿ áèññÿáà”éÿ.
Åé ìÿðêÿáö-ìþâêÿáè-Ñöëåéìàí
Íÿôõèíëÿ ùàâà ïöð îëäó éåêñàí.
Ñÿíäÿí äóòàäûð çÿìèí ãÿðàðè,
Ñÿíäÿí ÷ûõàäûð ôÿëÿê áóõàðè.
ßç ëöòô äåýèë òÿíèí ùöâåéäà,
Îëìàç âöúóäóí ÷ö ðóù ïåéäà.
Ìàíÿíäè-ùöìà éåðèí ùÿâàäûð,
Ìÿúðóùëÿðÿ äÿìèí äÿâàäûð.
Èñàéè-çÿìàíö õîø íÿôÿññÿí,
Êèì ãàëñà ïèéàäÿ, ñÿí ôÿðÿññÿí.
Åé Õûçðà ìÿäÿä÷è ùÿð àðàäÿ,
Éåòèð áó ôÿãèðè ñÿí ìóðàäÿ.
Âÿëôÿúð íÿñèìèñÿí áåùèøòè,
×öí Íóù éåðèð äÿìèíëÿ êÿøòè.
Éåðëÿð éöçöíè ñÿí åéëÿäèí ÷àê,
×îõ âàðäûð ÿýÿð÷è ãèéëö ãàëûí,
Ùå÷ êèìñÿíÿ àíëàìàç ìÿãàëûí.
Äèëèí ñÿíèí, åé íÿñèìè-õîøõàí,
Ýàùè ÿðÿá îëäó, ýàùè èìðàí.
Ñÿí ðèù äåýèëñÿí, åé âåðÿí ðóù,
Áàüëû ãàïû ñÿíäÿí îëäó ìÿôòóù.
Áó äÿìäÿ ãàòûíäà ùàúÿòèì âàð,
Àëÿìúÿ áó èøäÿ ìèííÿòèì âàð.
Áó ìöøêöëöìö ýÿð åéëÿñÿí ùÿë,
Ùÿã äóòà ÿëèí êè, äóòàñàí ÿë.
Áèð äèëáÿðè-äèëðöáàéè ñåâäèì,
Ìÿí çÿððÿ áó ýöí áèð àéè ñåâäèì.
Ëöòôö êÿðÿì åéëÿ, âàð àíà ñÿí,
Ãàòûíäà àíûí ìÿíè àíàñÿí.
Àéäûð: – Âàðàéûì, áó úàíÿ ìèííÿò,
Ìÿí õåéðÿ éåòÿì, ñàíà íÿ ìèííÿò.
Áó éîëà ýåäÿì ïèéàäÿ ñÿä áàð,
Öøøàã èøèíÿ ìÿíÿì âÿôàäàð.
Àììà êè, ìÿíèìëÿ íàìÿ éàçýèë,
Äÿðäè-äèëèíè ïÿéàìÿ éàçýèë.
264
Ìÿí àïàðàéûì àíû íèýàðÿ,
Øàéÿä êè, áóëàì áó äÿðäÿ ÷àðÿ.
Ãûëäûì ìÿí àíà éöýöø äóàëÿð,
Àäûí äóòóá îõóäóì ñÿíàëÿð.
Øå’ð áåðÿñìå-òÿ’ðèôå-cÿáà
(Ñÿáàíû òÿ’ðèô éîëó èëÿ øå’ð)
Äåäèì êè, ÿéà Ñÿáàéè-õîøäÿì,
Õóáëàð ùÿðÿìèíÿ éàðö ìÿùðÿì.
Îëäóí ÷ö ìÿíèì èøèìÿ ãÿìõàð,
Àéðóëóü îäóíäà ÷ÿêìÿíÿì ãÿì.
Ùèúðàí îõèäÿí áóëàì ñÿëàìÿò,
Ýÿð ñÿí ãûëàñàí éàðàìÿ ìÿðùÿì.
Ùÿð õàíäà êè, âàð ãÿáóë íÿôÿññÿí,
Àøèãëÿðÿ ãûëìà ùöììÿòèí êÿì.
Áóëäó áó Õÿòàéè íÿôõèíèçäÿí
Áóéè-íÿôÿñè-Ìÿñèùö Ìÿðéÿì.
Ðÿôòÿíå-ñÿáà áåõàáãàùå-õîä êå ôÿðäà áåéàéÿä
(Ñàáàù ýÿëìÿê ö÷öí Ñÿáàíûí þç éàòàüûíà ýåòìÿñè)
Äåäèì êè, ÿéà ãàìóäàí óëè,
Îëäó áó ñþçÿ êþíöë òÿñÿëëè.
ßçì åòäè ùÿâÿñ êè, éàçÿ íàìÿ,
Áàø ãîéäó ýöíÿø ìÿãàìè-øàìÿ.
Õóðøèä ÷ö ìÿüðèáèíÿ áàòäû,
Áÿñ âàðäû Ñÿáà éåðèíäÿ éàòäû.
Ãþâë åòäè ìÿíÿ êè, äàí àòàí ÷àü,
Áöëáöë áóäàüÿ ãîíóá þòÿí ÷àü,
Îëìóø îëà íàìÿ úöìëÿ òÿùðèð,
Ùÿð ÿðçÿ êè, âàð è÷èíäÿ òÿãðèð.
Ýÿëèì àïàðûì àíû íèýàðÿ,
265
Áàøÿä êè áóëà áó äÿðäÿ ÷àðÿ.
Îë ýåòäèâö áÿíäÿ áàüäà ãàëäûì,
Ìÿúíóí òÿêè äÿøòö äàüäà ãàëäûì.
Àëäûì ãÿëÿìè êè, íàìÿ éàçÿì,
ßùâàëè-äèëèì êÿëàìÿ éàçÿì.
Éàðè õàñòÿíå-Àøåã äÿð íàìå íåâåøòÿí
ÿç äÿâàòî ãÿëÿì âÿ ÿ’çàéå-õîä
(Àøèãèí ìÿêòóá éàçàðêÿí ìöðÿêêÿá, ãÿëÿì
âÿ þç áÿäÿí öçâëÿðèíäÿí êþìÿê èñòÿìÿñè)
Éàäûìà ìÿíèì çè ôèêð ÿêñÿð
Ýÿëìÿçäè ùöðóô øÿêëè ÿçáÿð.
Éàð èëÿ þçöì ìöãàáèë åòäèì,
Éàçìàüà þçöìíè ãàáèë åòäèì.
ßãëèìÿ äåäèì êè, ùàçèð îëýèë,
Ýþçöìÿ äåäèì êè, íàçèð îëýèë.
Áèð äÿì äåäèì, åé ãÿðàðûì ÿéëÿí,
Ýåòìÿ áó ýöí èõòèéàðûì, ÿéëÿí.
Åé ñÿáð, äåäèì áó ýöí úÿìèë îë,
Áèð äÿì äåäèì, åé ñöõÿí äÿëèë îë.
Ýþçöìÿ äåäèì êè, òÿðêè-õàá åò,
Ãîé ôèêðè-õÿòàéè, áèð ñÿâàá åò.
Äåäèì êè, ãÿëÿì, éöçöí ñèéàù åò,
Éóñèô òÿê þçöí áåãÿ’ðè-÷àù åò.
Äåäèì: – Ñàü ÿëèì, àë èìäè õàìÿ,
Äåäèì: – Ñîë ÿëèì, äóò èìäè íàìÿ.
Ãûëäû ñþçöìö ãàìóñó ìÿãáóë,
Ëþâùè-äèëèì îëäó åéíÿ ìÿíãóë.
Éîíäóì ãÿëÿìè, äèëèíè äÿëäèì,
Ùÿì éîíóá àíûí éöçöíè ñèëäèì.
Ëþâù öñòÿ ñöðöá áó áàøûí àíûí,
Òþêäöì âÿðÿã öñòÿ éàøûí àíûí.
Êàôóðÿ ãàðûøäû ìöøêö ÿíáÿð,
Áèëìÿçäè ùöðóôè ôèêðèì ÿçáÿð.
Çöëôèí àíóáàí ÷ö “úèì” éàçäûì,
Àüçûíû àíàíäà “ìèì” éàçäûì.
266
Éàçäûì ïèòèýè “ÿëèô”, “ùå” éàçäûì,
Àëìàìûø èêÿí àíû “õå” éàçäûì.
Åéíèíè àíàíäà “ñàäû” ÷ÿêäèì,
Õàë öñòÿ ýþçöíäÿ “çàäû” ÷ÿêäèì.
“Ðåé” éàçäûì àíàíäà øÿêëè-ãàøûí,
×åøìèì ùÿâÿñ èëÿ òþêäö éàøûí.
“Ëàì” îëäó áåøÿêëè-çöëôè-ùèíäó,
“Íóí” ùÿðôè ÷ÿêèëäè øÿêëè-ÿáðó.
×ÿêäèì áèð “ÿëèô” ÷ö ãàìÿòè éàð,
Éàçäûì õÿìè-ãÿääèìè äèýÿðáàð.
Ïè÷èäÿ ãûëóá îëàðû áàùÿì,
Éàçäûì áèëÿ ëàì ÿëèôíè áà ùÿì.
Áó íþâ èëÿ ùÿðôè úöìëÿ éàçäûì,
Áèð íþãòÿ äåìÿí êè, ñþçäÿ àçäûì.
Äèëèì äóòóëóð ýÿù ÿç òÿùÿééöð,
Üÿì êþíëöì àðà ãîìàç òÿôÿêêöð.
Éàçäûì ïèòèýè ãàìó ñÿðàñÿð.
Äóòäóì àíû ãàðøóìà áÿðàáÿð.
Îõóäóì àíû êè, ãàëìàéà øÿê,
Íÿãñ îëäó ýöìàíè-çàéèäè-ùÿê.
Êÿñäèì ãóëàüûí òöðàáÿ òþêäöì,
×ÿðòèá éöçèíÿ äîíóíó áöêäöì.
Ùÿð íþâ èëÿ áàðè éàçäûì àíû,
Äåäèì êè, Ñÿáà áó äÿìäÿ õàíû?
Êèì, ýÿëÿ àïàðà íàìÿ éàðÿ,
Áèð ìÿðùÿì îëà áó äèëôèêàðÿ.
Ýÿëäè ãóëàüûìà ñàçè-áöëáöë,
Øÿá ïÿðäÿñèí à÷äû ÷þùðÿäÿí ýöë.
Ñöáù îëäó, äåäèì èðèøìÿäè áàä,
Öøøàãè ìÿýÿð ÷ûõàðäû ÿç éàä?
Ìèñêèí äèë åäèðäè äÿì-äÿì àùè,
Ýþçëÿðäè ýþçöì áåýèðéÿ ðàùè.
Ýþðäöì êè, Ñÿáà èðèøäè íàýàù,
Ýþðýÿú àíû äÿðäÿì åéëÿäèì àù.
Äåäèì: – Ñàíà òÿùñèí, åé âÿôàäàð,
Îëäóí éåíÿ úàíûìà ìÿäÿäêàð.
Ýÿë øèìäè àïàð íèýàðÿ ïåéüàì,
267
Òà áîëà ôÿãèðÿ âÿñëè ÿí’àì.
Ýÿëäèâö ÿëèìäÿí àëäû ìÿêòóá,
ßçì åòäè, éåðèäè ñóéè-ìÿùáóá.
Àéäûð êè, áèçèìëÿ áàüëà ùöììÿò,
Éàð åòìèéÿ òà áó èøäÿ ùþúúÿò.
Äåäèì êè, éåðè, õóäà áèëÿíúÿ,
ßð ùöììÿòè ùÿì äóà áèëÿíúÿ.
Îçð õàñòÿíå-àøåã ÿç ñÿáà âÿ úÿâàá äàäÿí áåÿðÿáè
(Àøèãèí Ñÿáàäàí öçð èñòÿìÿñè âÿ ÿðÿáúÿ úàâàá âåðìÿñè)
Öçð åòäèì àíûíëà ïöð ìöêàôàò,
Òà îðòàäà ãàëìàéà ìöíàôàò.
Äåäèì: – Èðÿìè ðèêàáûí ÿç ðàù?
“Íÿñð” àéÿòèí îõóäó, “ìèíÿëëàù”.
Äåäèì: – Éåòÿìè äÿâà íÿñèáè?
Äåð: – Ëåéòÿíè êöíòö ìèí òÿáèáè.
Äåäèì êè, èøèìäÿí åéëÿìÿ àð,
Äåð: – Ëèëëàùö ðÿáá ôÿðäö ãÿôôàð.
Ãÿì åòäè äåäèì çè øàäè òÿðúèù.
Äåð: – Ùåéñÿ éÿøà éöêñÿêêöíöððèù.
Äåäèì êè, “Âÿúÿä ôÿúóä ñÿâàáÿí?”
Àéäûð êè, “Ëÿÿëëÿíè òóðàáÿí”.
Äåäèì: – Áó ñèòÿì îëóðìè êÿñðÿí?
Äåð: – Üÿì éåìÿ, “áåéíÿ öñð éöñðÿí”.
Äåäèì: – ßâÿçèí íåúöê ãûëûíà?
Äåð: – Àëëàùö ÿúð àëÿìèíÿ.
Äåäèì êè, èøèì íå÷öê áîëà, àù?
Ëà òÿãíÿòö, äåð, çè ðÿùìÿòóëëàù.
Äåäèì: – Ñàíà ãûëäûì å’òèìàäè.
Îõóäó äÿëèëè-éà èáàäè.
Äåäèì êè, òÿáàðÿê, åé ñöõÿíäàí,
Ñàíà éàðàøóð ñöõÿí äó ÷ÿíäàí.
Íàìåéè-ÿââÿë. Ðÿôòÿíå-ñÿáà áåñóéå-ìÿ’øóã
(Áèðèíúè ìÿêòóá. Ñÿáàíûí Ìÿ’øóãóí éàíûíà ýåòìÿñè)
Ýÿëäè âÿ ÿëèìäÿí àëäû ìÿêòóá,
ßçì åòäè, éåðèäè ñóéè-ìÿùáóá.
268
Äåð: – Ùöììÿò åäèí áèçèìëÿ ùÿìðàù,
Åòìÿéÿ ìÿëàìÿò îë øàùÿíøàù.
Äåäèì êè, ðÿôèãèí îëà ìÿðäàí,
Òÿí ìóíäà ãàëûá, ñÿíèíëÿäèð úàí.
Îë ýåòäèâö ãàëäûì àíäà ýèðéàí,
Ñÿä íàëÿ êîíàíö çàðö ÿôüàí.
Ýÿù äàü öçÿ ÿñäè, ýàùè äàøäà,
Ýÿù õöøê öçÿ ÿñäè, ýàùè éàøäà.
Ñöðäö ãàòû àòûí îë âÿôàäàð,
Îë áàüÿ èðèøäè ê-àíäàäûð éàð.
Ýþðäö êè, áèð àäëû øàù èìèø îë,
Íÿ éåðäÿ, ôÿëÿêäÿ ìàù èìèø îë.
Ýöëøÿíäÿ áöëÿíä îòàüö åéâàí,
Ñÿíúÿðëÿ ñÿëàòèí àíà äèâàí.
Éöçèíÿ áàõàðñà, ýöí äóòàð éöç,
Ùÿð ýöí ñà÷û áèðëÿ äèë äóòàð éöç.
Ãàðøóäàäóðóð ìÿëÿê éàñàâóë,
Ùÿð êèìè ýþðöð, åäèð êè, ñàâóë.
Äóòìóø éöçö áèðëÿ íóð áàüè,
Åéâàíè-ôÿëÿêäÿäèð îòàüû.
×öí ýþðäö àíû Ñÿáàéè-ìèñêèí,
×ÿêäè úèëîâóíó, îëäó üÿìýèí
Êèì, áó ïÿðèäèð úÿùàíäà ìÿøùóð,
Õóäáèíö úÿìàëö ùöñíÿ ìÿüðóð.
Íåúÿ âàðûì èìäè ùÿçðÿòèíÿ,
Òà èðèøÿ ÿðçÿ õèäìÿòèíÿ?
Äÿðìàí åäÿ éàð î äÿðäìÿíäÿ,
Êàð åòäè àíûí áó äÿðäè ìÿíäÿ.
Äóðìóøäó Ñÿáà ãûëûá òÿôÿêêöð,
Áàðìàüûíû äèøëèá ÿç òÿùÿééöð.
Íàýàù þíöíÿ ÷ö ýÿëäè áèð ïèð,
Õîø øÿêëö øÿìàéèë, þçö äèëýèð.
Éàíûíà ýÿëèá Ñÿáà ðÿâàíè,
Ñþéëÿäè àíà ñþçöí íèùàíè.
Ñîðäó àíà êèì, Ñÿáàìûñàí ñÿí?
Åøã ÿùëèíÿ àøèíàìûñàí ñÿí?
Êèì, àøèãè-õÿñòÿäÿí ýÿëèðñÿí,
269
Ùàëûíäàí àíûí õÿáÿð áèëèðñÿí.
Àéäûð êè, áÿëè, Ñÿáà ìÿíÿì äåð,
Ñþçöì éåòöðöì, õàíû Ñÿíÿì äåð.
Òà àíäàí îëà áó èø ñÿðÿíúàì,
Êèì ìÿíäÿí àíà éåòöðÿ ïåéüàì.
Àéäûð êè, ìÿíÿì îë, åé õîø àâàç,
Þëìöøëÿð è÷öí Ìÿñèùè-äÿìñàç.
Ìÿí äÿõè íèýàðÿ áàüáàíÿì,
Àøèãëÿðÿ éàðö ìåùðèáàíÿì.
Ìÿí äåìèøèäèì, ñàíà êè, ýÿëñèí,
Ìÿ’øóãÿ íÿ äåð, ñþçöíö áèëñèí.
Îëäóð îòóðóð îòàü è÷èíäÿ,
Ñÿí áèð äÿì îòóð áó áàü è÷èíäÿ.
Ìÿí âàðàéûì îë íèýàð ãàòûíà,
Îë äèëáÿðè-ýöë’öçàð ãàòûíà.
Êþíëöí ýþðÿéèì íå÷öêäöð àíûí,
Ñþçöí äåìÿýÿ î íàòÿâàíûí.
Îòóðäó Ñÿáàâö îë éåðèäè,
Ñþç äåìÿýÿ ôöðñÿò èñòÿð èäè.
Ãóëëóüà èðèøäè, äóðäó áèð äÿì
Êþíëöíè àðàäû, ýþðäö õöððÿì.
Õÿíäàí ÷ÿìÿí è÷ðÿ òàçÿ ýöë òÿê,
Áîéíó ñöðàùè, äîäàüû ìöë òÿê.
Àéäûð êè, äåéèì ñþçö, ìÿùÿëäèð,
Êþíëö ôÿðÿùö äÿìè ýþçÿëäèð.
Ãîðõàð éöðÿýèâö ýàù åäÿð äÿô’
Äåð ÿðçÿ åäèì, éåíÿ ãûëóð ðÿô’.
Áèð ãàòëà þçöíÿ åéëÿäè ôÿðç,
Áÿñ ãûëäû íèýàðÿ ñþçëÿðè ÿðç.
Àéäûð êè, ÿéà äÿì àôèòàáè,
Áèð ñþç äåñÿì, åéëÿìÿ èòàáè.
Áèð ãàñèäè-õÿñòÿ ùàëè ýþðäöì.
Éîõ ýÿëìÿýÿ ùå÷ ìÿúàëè ýþðäöì.
Ýÿëìÿç éàâóüà, ùÿçÿð ãûëóð îë,
Äÿðýàù ñàðó íÿçÿð ãûëóð îë.
Âàðäûì éàíûíà, äåäèì íÿ êÿññÿí?
Êèì ÿùëè-ñÿôÿð, çÿáóí ôÿðÿññÿí.
270
Âàð éàçûëû ÿëäÿ áèð êèòàáè,
“ß’òåéíè” äåäèìö áèëõèòàáè.
Ãûëäûì àëóáàí íÿçÿð áå ìÿêòóá,
Ýþðäöì éàçûëó êÿëàì áå ìÿùáóá.
Éàø èëÿí àíûí äîíó íÿì îëìóø,
Ãàí èëÿí àíûí éöçö äÿì îëìóø.
×ÿêìèøäè áÿñè ðÿùè-áÿèä îë,
×ûõìûø çè çÿáàíè-ìöñòÿèä îë.
Íÿçì èëÿ ñþçö áåùÿì ìöãàáèë,
Ýþôòàðè úÿìèè-éåðäÿ ãàáèë.
Éàçûëìûø, ÿéà ÿìèðè-õóáàí,
Äÿðä èëÿ þëöðìÿí, åéëÿ äÿðìàí.
Îëäó üÿì èëÿí áåëèì õÿìèäÿ,
Ðÿùì åéëÿ ìàíà, å íóðè-äèäÿ.
Îë äÿì êè, ìÿí îë úÿìàëè ýþðäöì,
Þçöìäÿí þçöìíè õàëè ýþðäöì.
Áèÿãëö êÿëàìö ùóø áîëäóì,
Éöç äÿðäö áÿëàéÿ òóø áîëäóì.
Îë äÿì êè, ìÿí îë ïÿðèéÿ áàõäûì,
Úàíö äèëèìè îúàüÿ éàõäûì.
Îë äÿì êè, éöçöíö ýþðäöì àíûí,
Ãàëìàäû äÿõè ãÿðàðû úàíûí.
Ðÿ’íà áÿçèíöá ÷ö áàüÿ äöøäö,
Äèë åøã èëÿ äÿðäö äàüÿ äöøäö.
Íîìèäè áóëóáàí ÿç äèëö úàí
Ìÿúíóí òÿêè êóùëÿðäÿ öðéàí.
Éîõ äÿõè úÿùàíäà üÿìýöñàðûì,
Ñÿùðàäÿ êåéèêëÿð îëäó éàðûì.
×îõ îëäó êþíöëäÿ ôèêðè-ôàñèä,
Ãûëäûì áó éîëà Ñÿáàíû ãàñèä.
Þç ùàëûìû ÿðçö ôàø ãûëäûì,
Éàøûìëà áèòèêíè éàø ãûëäûì.
Áó âÿúù èëÿ ùàëûì åòäèì å’ëàì,
Øÿùëÿðäÿí îëóð ýÿäàéÿ ÿí’àì.
Ýþýäÿí éåð öçÿ éàüàð éàüûøëàð,
Ãóëëàð ýöíÿù åòñÿ, øàù áàüûøëàð.
271
Ñîõÿí øÿíèäÿíå-ìÿ’øóã
âÿ åòàá êÿðäÿíå-áàüáàí âÿ ñÿáàðà
(Ìÿ’øóãÿíèí ñþçö åøèäèá áàüáàíû âÿ Ñÿáàíû äàíëàìàñû)
Åøèòäè áó ñþçö ÷öí ïÿðèðó,
Àéäûð: – Íÿ ñþç èäè ñþéëÿäèí áó?
Ñÿí áèëìÿìèñÿí íÿ âÿùøèéÿì ìÿí,
Áèùóäÿ ñþçÿ íÿ éÿõøèéÿì ìÿí.
Ñÿí áèëìÿìèñÿí êè, ìÿí íÿ íàçÿì,
Ñþç ÿùëèéÿìö íÿ ÿùëè-ñàçÿì.
Ñÿí áèëìÿìèñÿí ýþçöì íÿ ýþçëÿð,
Êþíëöì äèëÿð åøèäèì íÿ ñþçëÿð.
Ñÿí áèëìÿìèñÿí êè, ìÿí íÿ øàùÿì,
Ùóðè ùÿøÿìö ìÿëÿê ñöïàùÿì.
Ñÿí áèëìÿìèñÿí êè, ìÿí íÿ øóõÿì,
Êèðïèýè, ãàøû éàé èëÿ îõÿì,
Îë áèëìÿç èñÿäÿ ñÿí áèëöðñÿí,
Áó ùÿñðÿòè áÿñ íÿäÿí ãûëóðñàí?
Âàðýèë äåýèë îë ðÿñóëÿ ýÿëñöí,
Îë ñþçëÿðè íàãÿáóëÿ ýÿëñöí,
Êèìäèð ýþðÿéèì ýÿëöð áóðàäÿí,
Âàãèô îëàéûì áó ìàúÿðàäÿí.
Áèð õîø ãóëàüûíû áóðàéûì ìÿí,
Éöçèíÿ òàïàí÷ÿ óðàéûì ìÿí.
Òà ýþðÿ ÿçàáè-ýóøìàëè,
Áàøäàí ÷ûõàðà ÷öðöê õÿéàëè.
Þç íàìÿñè òÿê ãûëàì ñèéÿùðó,
Òà ýåòìÿéÿ ùÿðçÿ éåðÿ ùÿð ñó.
Ãàéûòäû ÷ö áàüáàíè-ìèñêèí,
Éàðäàí íàöìèä, êþíëö üÿìýèí.
×öí áó õÿáÿðè Ñÿáàéÿ âåðäè,
Îë ìèñêèíè éöç áÿëàéÿ âåðäè.
Àéäûð: äåäè îë íèýàðè-áÿäõó,
Ùåé, ùåô, íÿ äåäèí, íÿ ñþçäöðöð áó?
Ìÿí õàíäàíö îë ýÿäàé õàíäàí?
Ýöí çÿððÿ ìÿãàìè àé õàíäàí?
Ýÿëñöí äåäè îë þçö áóðàéÿ,
Øàéÿä êè, ñþçöí àíà éàðàéÿ.
Ùàëà éåðè, âàð þçöí ãàòèíÿ,
272
ßðç åéëÿ ïÿéàìè õèäìÿòèíÿ.
Øàéÿä êè, îõóéà íàìÿí îë éàð,
Áèð âÿ’äåéè-âÿñëÿ ãûëà èãðàð.
Êèì, íàìÿäÿ õîø êÿëàì âàðäûð,
Ñþç éàõøûëûüû òàìàì âàðäûð.
Áèð ìöñòÿèäèí øöàðûäûð îë,
Ðÿùì åäöá àïàðà êþíëöíÿ éîë.
Àëëàùà Ñÿáà ãûëûá òÿâÿêêöë,
Éåðèäè ðÿâàíè áèòÿÿëëöë.
Ýþðñÿòäè ñÿëàìö èççö èêðàì,
Èñòÿðäè êÿëàìûí åäÿ å’ëàì.
Þïäö ÿäÿá èëÿ àñèòàíè,
Îë ñÿðâè-ñÿùè ÷ö ýþðäö àíè,
Ñîðäó: – Íÿ ýÿðÿê, å ùÿðçÿ-ìÿðçÿ,
Êèì äåäè ñàíà êè, ýÿë áó ìÿðçÿ?
Àéäûð êè, ÿéà øÿùè-çÿìàíÿ,
Éöç ñöðìÿýÿ ýÿëäèì àñèòàíÿ.
Íÿââàáö ãàïó÷èâö ñöïÿðäàð,
Ãÿñä åòäè Ñÿáàéÿ úöìëÿ éåêáàð
Êèì, þëäöðöáÿí ùÿëàê åäÿëÿð,
Õÿíúÿðëÿ òÿíèíè ÷àê åäÿëÿð.
Ãàõûäû ñÿíÿì îëàðû âàðûí,
Äåð: – Ìÿí âåðÿéèì úÿçàéè-êàðûí,
Ìÿúíóí ÷àíàüûí óøàòäû Ëåéëè,
Áèë êèì, âàð èäè îíóíëà ìåéëè.
Ýÿð àøèã îëóðñà åøãÿ ñàäèã,
Ìÿ’øóãè ãûëóð þçèíÿ àøèã.
ßëãèññÿ, ñþçöíö ýóø ãûëäû,
Áÿñ úàìè-èòàáè íóø ãûëäû.
Éûðòäû ÿëèäÿí àëûá êèòàáûí,
Ñàéäû éöçèíÿ öéóáè áàáûí.
Åéáèíè âàðûí øöìàð ãûëäû,
Ýöë éöçëö Ñÿáàíû õàð ãûëäû.
Üàéåá øîìîðäÿíå-ìÿ’øóã Ñÿáàðà
(Ìÿ’øóãÿíèí Ñÿáàíû ãîâìàñû)
Àéäûð: – Íèéÿ ýÿëäèí, åé ãÿäÿìñèç?
Áèñÿáòö ñÿáàò, êàë, ÿäÿìñèç
273
Îëñàí êè, ìÿêàíö ìèëëÿòèí éîõ,
Áè÷àðÿëÿð öñòÿ ùåéáÿòèí éîõ.
Éîõ ñÿíäÿ âöãàðö üåéðÿòö àð,
Òö éöçèíÿäèð íÿ éåðäÿ êèì âàð.
Êèì ãàðøóíà âàðñà, ýþçöí þðòÿð,
Àíúàü íÿ ýþçöí êè, éöçèí þðòÿð.
Øàõëàð ÷è÷ñÿýèí éåðÿ òþêÿðñÿí,
Àüàú áóäàüûí èêè áöêÿðñÿí.
Ñàðó ãûëóáàí íèùàë áÿíçèí,
Ñöñò åòäè äÿìèí ùèëàë áÿíçèí.
Éîë êÿñìÿê èøèí áó çèðâÿëÿðäÿ,
Ãîïàðìà êþíöëíè ýèðâÿëÿðäÿ,
Ìÿñòóðëàðûí à÷àí ùèúàáûí,
ßëäÿí ñÿíÿìèí ãàïàí êèòàáûí.
Ýèðÿí ÷ö äèëÿí÷è ùÿð ãàïóäàí,
Ýþðìÿç ýþçöí ÿ’ìà òÿê ñÿáóäàí.
Éöçöíäÿ ñàâóõ, ãîõóíäà íèêáÿò,
Ùÿð äÿìäÿ ñþçöí éàëàíö üåéáÿò.
Áèð ïàðÿ àüàúëàðû éûõàðñàí,
Ìÿðäöì ýþçöíÿ òöòöí òûõàðñàí.
Äàìóëàð îäóíó éàíäûðàíñàí,
Ñèðëÿðíè à÷óá óòàíäûðàíñàí.
Éàìàí ýöí îëóð äÿì îë ãèéàìÿò,
Ñÿí îëàñûñàí àíà ÿëàìÿò.
ßç çèðè-çÿìèí ãûëàñûñàí úóø,
Àëÿìíè ãûëûá õÿðàáö ìÿíãóø.
×îõ åéëÿìÿ ùÿðçÿ éåðÿ êöô-êöô,
Øÿì’ èëÿ ÷èðàüû ãûëìà ïöô-ïöô.
Ñàâóõ òîõóíóá, ñÿáöê ãà÷àðñàí,
Þðòöëö åéèáëÿðè à÷àðñàí.
Ýÿù ìÿáðÿç àðà ãÿáèù îëóðñàí,
Ýÿù ìÿã’ÿä è÷èíäÿ ðèù îëóðñàí.
Ýÿù ñàèãÿëÿð òóðóð òîçóíäàí,
Ýÿù ôÿëñÿôÿ äåðñÿí þç-þçöíäÿí.
Ùÿðçÿ éåðÿ ëàôëÿð óðóðñàí,
Òîïðàü èëÿ êöëö ñàâóðóðñàí.
Éöç åéáèëÿ êèì, áó øþùðÿòèí âàð,
274
Áó øÿùâÿò èëÿí íÿ ùþðìÿòèí âàð,
Òåç éåðè, âàð îë ýÿäàéÿ ñþéëÿ,
Ìÿíäÿí òÿìÿ’ åòìÿ âàéÿ ñþéëÿ.
Îë ýþíäÿðÿíöí ñàíàäóðóð õàñ,
Êèì, ÿ’ìàéÿ ÿ’ìà õàñ áà õàñ.
Éîõñà ñÿíè ìÿí áèð èøÿ ñàëÿì,
Ôÿðéàäûí öíèëÿ äîëà àëÿì.
Ìÿíäÿí éåðè âàð, ãûëìà ÷îõ òîç,
Ñöðýèë åøÿýèâö ñàòìàýèë ãîç.
Áèð çÿððÿ îäó ñàëûá úàùàíÿ,
Îäëàðñàí óëóñó éàíÿ-éàíÿ.
Äÿðéàäÿ ýÿìèëÿð àçûäàðñàí,
Ýþðÿð ýþçÿ òîçó òîçóäàðñàí.
Öíöí ÷ûõàð ÿç âöúóäè-áèúàí,
Ñÿíäÿí äîëó ÿøýèìÿ úóéèñòàí.
×îõ ñþéëÿìÿ, åé éàëàí÷û ýþôòàð,
Âàðäûð áó äÿìèíäÿ áóéè-ìóðäàð.
Ùÿð íèêáÿò àüûç êè, ñþçöí à÷àð,
Èìàí ýåäÿðö ôèðèøòÿ ãà÷àð.
ßñìÿ ýÿùè ñîëäà, ýàù ñàüäà,
Òÿçìÿ ýÿùè éîëäà, ýàù äàüäà.
Ìÿí ñÿíúÿëÿéèí éàëàí÷û ñöðìÿí,
Åë üàðÿò åäÿð òàëàí÷û ñöðìÿí.
Òÿùñèí êÿðäÿíå-ìÿ’øóã õèøðà
(Ìÿ’øóãÿíèí þçöíö þéìÿñè)
Îëàì êè, ìÿíèì úÿùàíäà ùÿìòàì,
Íÿ ýþðäö çÿìàíÿ, íÿ õóä ÿééàì.
Êèì ýþðäö éöçöì áÿüåéðè-ýöçýó?
Êèì äóòäó ñà÷ûì áÿüåéðè-ýèéñó?
Çÿíÿãäÿ ãîìÿí ñÿâàéè-éàøìàã.
Ýåéìÿí ÿéàüà áå üåéðè-áàøìàã.
Êþíëöì òÿíèì öñòÿ ìÿùðÿì àíúàã,
Þçöì ìÿí þçöìÿ ùÿìäÿì àíúàã.
Êèì äóòäó ñà÷ûìíè üåéðè-øàíÿ?
Úöç ñàéÿ ãîìÿí êè, êèìñÿ éàíÿ.
275
Ãÿäð åòìÿí àéà êè, âàð ùèëàëûí,
Áàõìàí ýöíÿøÿ êè, âàð çÿâàëûí.
Ïöðõóí äåéÿ áàõìàçàì áå ëàëÿ,
Íÿðýèñäÿí àëóðìèéÿì ïèéàëÿ?
Áàõìàí ãÿäè-ñÿðâÿ íàçëûüäàí,
Äÿðéà ñóéóí è÷ìÿí àçëûüäàí.
Ìöøê èéëÿìÿíÿì, éöçö ãàðàäûð,
Ýöëäÿñòÿëÿìÿí, éöçö ïàðàäûð.
Äàäìàí øÿêÿðè êè, ÿñëè íåéäèð,
Ìåé è÷ìÿí ÿç àí êè, ôå’ëè ãåéäèð.
×ÿíý àëìàí ÿëÿ êè, áóëùÿâÿñäèð,
Íåé äèíëÿìÿíÿì êè, ÿç íÿôÿñäèð.
Íÿðýèñíè ýþðÿíäÿ õÿñòÿ äåðìÿí,
Ðåéùàíö áÿþâøÿ äÿñòÿ äÿðìÿí.
Øÿùëÿð åøèýèìäÿ ãóë ãàìóñè,
Ýöë éàïðàüû ùöúëåéè-ÿðóñè.
Íÿ èòäèð î êèì, þçöí äåð àäÿì,
Êóéèìÿ ñàíóð þçöíè ìÿùðÿì.
Íåé÷öí ñàíóðàì ìÿí àíè èíñàí?
Äÿðáàíûì èòè èòèíÿ äÿðáàí.
Íåé÷öí ñàíûð îë þçöíö øåéäÿí?
ßää åéëÿìÿçÿì ìÿí àíè ùåéäÿí.
Áó õèññÿò èëÿí ùÿì îë ìöíàôèã,
Àíäàí äåð èìèø þçöíè àøèã.
Õóðøèä èñÿì, àíè çÿððÿ áèëìÿí,
ßôëàê èñÿì, àíè òÿððÿ áèëìÿí.
Éöç âàð èñÿ åøãèìèí áÿëàñè,
Ãûëìàí áèðèñèíäÿ ìöáòÿëàñè.
Áó âÿúùèëÿ êèì, áîëóáäóð þâñàô,
Ãóë îëäó ãàïóìà Ãàô òà Ãàô.
Éöç ìèí êèøè àøèãèì úÿùàíäà,
Àøèã íÿ êè, ñàäèãèì úÿùàíäà.
Ýÿëìÿç áèðèäÿí ìàíà øèêàéÿò,
Áèëöð ãàìó ãûëìàçàì ùèìàéÿò.
Áó úöìëÿäÿí îë íÿäÿíäöðöð ïèø?
Êèì, ìÿíäÿí àïàðà íóøè-áèíèø?
Êÿìòÿðäÿí àíè êè, êÿì äåìèøìÿí,
Ëàéèã áó úÿôàéÿ ùÿì äåìèøèúÿí.
276
Áèëìÿç íÿäÿí îë êÿìàëè-ùÿääèí?
Êèìäèð òàíûìàçìû ÿñëö úÿääèí?
Ãàòûìäà ÷ö ùè÷ êå÷ìÿç ÿðêè,
Þâëàòÿð àíà áó èøäÿ òÿðêè.
Éîõñà êè, ãàøûì éàéûí ãóðóðìÿí,
Éöç íàâÿêè áàüðûíà óðóðìÿí.
Áó áèð íå÷ÿ áåéòè ñþéëÿ àíà,
Îëìàéà äÿõè êè, àäûì àíà.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-ìÿ’øóã áå òÿðèãå-ùÿçë
(Ìÿ’øóãÿíèí äèëèíäÿí èñòåùçà éîëó èëÿ øå’ð)
Ñÿí áèÿäÿáèí íÿ ùÿääèäèð ùåé,
Êèì, ñàíàìàçàì ñÿíè ìÿí ÿç øåé.
À÷ìàí ñàíà ìÿí êèòàáè-ìåùðèì,
Þâðàãè-öìèäèí åéëÿýèë òåé.
Ìÿí ñàíà êÿìèíÿ ãóë äåìÿçìÿí,
Ýÿð Êàâóñ èñÿí áó ýöí, ÿýÿð Êåé.
Äÿðä èëÿ ÿýÿð éöç èë þëöðñÿí,
Áèð áóñ èëÿ ãûëìàíàì ñÿíè ùåé.
Áàüðûí êèìè ñÿä ùåçàð äèëëÿð,
×ÿíýèìäÿ ìÿíèì äÿëèíäè ÷öí íåé.
Ìÿíäÿí ñàíà, åé øèêÿñòÿ ìÿùðóì,
Äÿðìàí õà÷àí îëà, éà äÿâà êåé?
Åøãèìäÿ Õÿòàéè áÿíäÿâàíäûð,
Ùÿð áàá èëÿ õàëèñ ÿðäöðöð âåé.
Íàìåéå-äîââîì. Àìÿäÿíå-Ñÿáà
ÿç çÿáàíå-ìÿ’øóã áå àøåã
(Èêèíúè ìÿêòóá. Ñÿáàíûí ìÿ’øóãÿíèí ñþçëÿðè
èëÿ àøèãèí éàíûíà ýÿëìÿñè)
Ãàéûòäû Ñÿáà çè äÿðýÿùè-øàù,
Üÿìíàêö ìÿëóë äöøäö áÿð ðàù.
277
Áèâàéÿ øèêÿñòÿ, êþíëö çÿáçÿá,
Üÿìäÿí ñöðÿìÿçäè éîëäà ìÿðêÿá.
Üÿì éîõ äèëèíèí äóòóëäóüóíäàí,
Êèì, ðàçûäóðóð ãóòóëäóüóíäàí.
Äåðè êèì, íåúÿ âàðûì îë ôÿãèðÿ,
Áè÷àðÿâö õÿñòÿäèë ùÿãèðÿ?
Äÿõè íÿ éöç èëÿ âàðûì àíäà,
Öììèä èëÿ ãàñèä åòäè ìóíäà.
Éà àíäà íå÷öê âåðèì úÿâàáè?
Ýþíäÿðäè èòàá èëÿí õèòàáè.
Áó èøäÿ ãûëóðäó äèäÿì àùè,
Ìÿí ýþçëÿð èäèì ùÿìèøÿ ðàùè.
Ñÿðô åòìèø èäèì îëà áÿñÿð ìÿí,
Ùå÷ éàíûìà ãûëìàäûí íÿçÿð ìÿí.
Ýàù þðòÿð èäè éàøûì ýþçöìíè,
Ùå÷ áèëìÿç èäèì íÿéÿì þçöìíè.
Ùÿð ëÿùçÿ ùÿâÿñäÿí óéìàç èäèì,
Ýöíäöçëÿ ýåúÿìíè äóéìàç èäèì.
Ýþðìÿýÿ Ñÿáàíû äèëäÿ òÿ’úèë,
Ùÿð ýöíäÿ ìàíà êå÷èðäè áèð èë.
Íàýàù áó áàüÿ äöøäö áèð ñàç,
Ýÿëäè øÿúÿðèí áàøûíäàí àâàç.
Òèòðÿøäè áÿíþâøÿ, áÿðýè-ëàëÿ,
Ýöë éàðïàüûíäàí òþêöëäö æàëÿ.
Áèëäèì êè, èðèøäè íèê úàíûì,
Ñþíìöøäö ðÿâàí äèëèì, ðÿâàíûì.
Ýÿëìÿõäÿ âÿëåéê ñÿõò ñöñò îë,
Äåäèì êè, úÿôà ãûëûáäóðóð éîë.
Êèì, éîëäà ñèòÿì ÷ÿêèáäöðöð áÿñ,
Áàòìûø àéàüûíà õàð èëÿí õÿñ.
Éà àíà èòàá åäèáäèð îë éàð,
Éàðè ýÿëèøèíäÿ áèð íÿçÿð âàð.
×öí éåòäè, äåäèì êè, íèêóõàù,
Ùàëûí íåúÿäèð çè çÿùìÿòè-ðàù.
Ùÿì ñþéëÿ íèýàð ñàü, ÿñÿíìè?
Îë ôèòíÿëè éàð ñàü, ÿñÿíìè?
Äåð: – Ñàüäûð, ÿñÿíäèð îë ïÿðèðó,
278
Ñÿíäÿí âÿëè åéëÿìèø áÿðè ðó.
ßùâàëûí àíà ÿðçÿ ãûëäóì,
ßðçèíÿ éåòöðìÿýèíè áèëäèì.
Õèøì åòäè ùàìàí äÿì ÿç ñÿðè-íàç,
×îõ ÿðáÿäÿ íàç ãûëäû àüàç.
Éûðòäû àëóáàí éàçàí êèòàáè,
Áèø åòäè èòàá èëÿí õèòàáè.
Ãûëäû ìÿíè-õÿñòÿíè ìÿëàìÿò,
Áàøóìà ãîïàðäû éöç ãèéàìÿò.
Ãÿòë åéëÿìÿýèíÿ ôèêð ãûëäûì,
Ãóðòóëìàüà ñàü øöêð ãûëäûì.
Áÿñ îë ãÿçÿá èëÿ òöðêè-òÿííàç
Õèøì åòäè ñàíà áå èøâÿâö íàç.
Äåð: – Êèìäöðöð îë õÿñèñö êÿìòÿð,
Þýäè þçöíö ãûëûá ìöêÿððÿð.
Äèë ìóíó åøèòäè, íàðÿ äöøäö,
Ôÿðéàäö ôÿüàíö çàðÿ äöøäö.
Éàø åòäè öìèä åâèíè ïàðÿ,
Ñþýäöì éåíÿ áÿõòè-íàáÿêàðÿ.
Øå’ð áåðÿñìå-øåêàéÿò ÿç áÿõòå-áÿä âÿ òàëå’å-õèø
(Þç éàìàí áÿõò âÿ òàëåéèíäÿí øèêàéÿò éîëó èëÿ øå’ð)
Åé áÿõò, äåäèì êè îëìàýèë øàä,
Üÿìäÿí ìÿíè ãûëìàäûí ñÿí àçàä.
Êþíëöìíè üÿì åéëÿäèí, ýþçöì íÿì,
Îëìàüíè ôÿüàí, èøèìíè ôÿðéàä.
Ñÿí äàäè-äèëèìíè âåðìÿäèí ùå÷,
Ìóíúà êè, ÿëèíäÿí åéëÿäèì äàä.
Ùÿð éàíÿ äþíÿðñÿ ÷ÿðõè-êÿúðîâ,
Ñÿí àíäàí èðàüÿ áèð ãÿäÿì àä.
Õàíäàí ñàíà áó áÿëàâö áèä’ÿò?
Íåðäÿí ñàíà áó ñèòÿìëÿ áèäàä?
279
Ìþ’ìèíëÿðè õöððÿì åòìÿäèí ùå÷,
Êàôÿð áå÷ÿñÿíìè, éîõñà ìöüçàä?
Áèð ýÿç íîëà, åé áÿëàëû ýöìðàù,
Ãûëñàí ìàíà ðàùè-âÿñëèí èðøàä?
Éàðÿá, îëàñàí üÿì èëÿ âèðàí,
Âèðàíÿ ÿëèíäÿí îëìàç àáàä.
Åøã èëÿ, ýþðöì êè, áÿíäÿ äöøýèë,
Îëñóí áó Õÿòàéè ñÿíäÿí àçàä.
Îçð õàñòÿíå-àøåã ÿç Ñÿáà
(Àøèãèí Ñÿáàäàí öçð èñòÿìÿñè)
Äåäèì êè, ÿéà Ñÿáà, óñàíäöí,
Àñóäÿ îòóð ÷þçöá êÿìÿíäöí.
Äàèì áó úàùàíäà âàð îëàñàí,
Åøã ÿùëèíÿ üÿìýöñàð îëàñàí.
Áèð äÿì ñÿí îòóð áåòÿðôè-ýöëøÿí,
Áèð ãàñèäè äÿõè èñòÿéèì ìÿí.
Êèì, ñÿáðö ãÿðàðÿ ÷àðÿ éîõäóð,
Áàüðûìäà íÿ äöðëö éàðå éîõäóð.
Áèð äÿõè ãûëûì úàùàíäà òÿäáèð,
Éà àéÿòè ìÿí òÿëÿá áóëóì áèð.
Îë äóðäó ÷ÿìÿíäÿ, ìÿí éåðèäèì,
Áèð åë÷è äÿõè áóëóì äåð èäèì.
ßðâàùûì ó÷óðäó ôèêð òåéðèí,
Áèð äÿìäÿ úÿùàíûí åòäè ñåéðèí.
Ãàéûòäû éåðèíÿ, ãûëäû ïÿðâàç,
Äåð: – Åë÷è Ñÿáàäÿí þçýÿ éîõ áàç.
Áèð ÷àðÿ âàð èñÿ, îë ãûëóð ùÿì,
Îíäàí îëà áó éöðÿýÿ ìÿðùÿì.
Àëäûì òóòóãè-ùÿéàíè ÿç äèë,
Äåäèì éåíÿ Áàäÿ ê-åé ìöçÿììèë,
Ãÿää èííÿ ÿðàêÿ ìöñòÿèíÿí,
Ñÿ’ôèùè áåêöëëè ìöãòÿðèíÿí.
280
ßí ëöòôèêÿ èí ãÿò’ÿòÿ ñÿáðÿí.
Éþ’òèêÿ èëÿù ÿëôö ÿúðÿí.1
Ñÿíäÿí äÿõè þçýÿ ÷àðÿ áèëìÿí,
Ìÿí äóðóá àéàüÿ âàðÿ áèëìÿí.
Áèð äÿõè êÿðÿìëÿð åò ìÿíèìëÿí,
Úàíûì éîëóíà ôÿäà òÿíèìëÿí.
Ãàëìûøëàðà ÷öí ìöàâèí îëäèí,
Ìÿãñóäÿ éåòöðöá àëõûø àëäèí.
Òÿ’ðèô êÿðäÿíå-àøåã Ñÿáàðà
(Àøèãèí Ñÿáàíû ÿéìÿñè)
Ãàëìûøëàðà ýÿð ìÿäÿä áîëàíñàí,
Õûçðè-íÿáè òÿê éåòöá ýÿëÿíñÿí.
Ùÿì ÷àð ÿíàñèðèí áèðèñÿí,
×îõ ìöðäÿíè åéëÿäèí äèðè ñÿí.
Ùåé ãàëäû äÿìèíëÿ èáíè-Ìÿðéÿì,
ßíôàñûí åäÿð áåùèøòè õöððÿì.
Îë øåé êè, þëöäöð àíäà éîõñàí,
Îë òÿí êè, äèðèäèð, àíäà ÷îõñàí.
Îëäóí íÿôÿñ èëÿ ÿòñè-Àäÿì,
Ùÿì ìÿðêÿáè-ñàùèáàíè-Õàòÿì.
Åé ìþ’òÿäèë ÿëâöúóä áèêþâí,
Õîø äÿìñÿíö ùÿì ìÿçàúè-áèëþâí.
Äÿðéàäÿ ñöðÿí ÷ö Íóù êÿøòè,
Ïöð áóéè-ÿáèð åäÿí áåùèøòè.
ßùìÿä äÿìèí èëÿ éàðè áóëäó.
Öøøàã ñÿíèí èëÿ éàðè áóëäó.
Àøèã êèìè ñöáù úóø åäÿðñÿí,
Äÿðéàëÿðè ïöð íöãóø åäÿðñÿí.
Íÿñðèíëÿ ñÿíèí, å ãöäðÿòóëëàù,
Ôÿðã îëäó ùÿìèøÿäàíÿäÿí êàù.
Ðóùöë-ãöäñöí êè, ùÿìäÿìèñÿí,
Ùÿì òöððåéè-éàð ìÿùðÿìèñÿí.
Ýèðÿí ãàïóëàðÿ áèòÿêÿëëöô,
____________
1
Ìÿí êþìÿê èñòÿéÿíäÿ ñÿíè ýþðäöì, áöòöí éàõûíëàøàíëàðà êþìÿéÿ ñÿé åò. Ëöòô
åäèá ýåðè ãàéûòìàã èñòÿñÿí, Àëëàù ñÿíÿ ìèí ÿúð âåðÿð.
281
Ãûëìàç ñàíà ùå÷ êèøè òÿõÿëëöô.
×öí Õûçð ùÿìèøÿ äÿð ùÿéàòè,
Êèì, áîëìàéà òà ÿáÿä ìÿìàòè.
Áó éåäè éåðèí ãÿðàðè ñÿíñÿí,
Ùÿì éåäè äÿíèç áóõàðè ñÿíñÿí.
Ýöëëÿðè à÷àí çè áÿùðè-áöëáöë,
Ýöëçàðÿ ñàëàí øÿìàéèì ÿç ýöë.
Àäûí ñÿíèí îëäó ðóùÿ òÿúíèñ,
Ùÿììàëè-ðÿâàíè-òÿõòè-Áèëãåéñ.
Éîõ âÿñôèíÿ ùÿää èëÿí íÿùàéÿò,
Åé ùÿääè-êÿìàë èëÿí áåüàéÿò.
Ýþðñÿò ìàíà áèð äÿõè âÿôà ñÿí,
Ëöòô ÿùëèâö ìÿ’äÿíè-ñÿôàñÿí.
Áèð äÿõè âàð îë íèýàðÿ ìÿíäÿí,
Ðÿô’ îëà ìÿýÿð áó éàðÿ ìÿíäÿí.
Îë üþí÷ÿ ëÿáèí úÿâàáûí àëýèë,
Ùÿã äÿðýÿùèíèí ñÿâàáûí àëýèë.
Àéäûð êè, õîø îëà, ãûëìàçàì àð,
Éà äóòàâö þëäöðÿ ìÿíè éàð.
Ýåäèì äó ùåçàð áàðÿ äåðñÿí,
Îëàì äó ùåçàð ïàðÿ äåðñÿí.
Ùÿð÷ÿíä àä èëÿ ìÿí Ñÿáàéÿì,
Öøøàã éîëóíà úàí ôÿäàéÿì.
ßùñÿíò, äåäèì, ÿéà âÿôàäàð,
Ìÿí Ìöíòÿçèðÿì, îòóðìà, äóð, âàð.
Âåðäèì ÷ö Ñÿáàéÿ íå÷ÿ ïÿíäè,
Äóð èíäè, äåäèì, ñþçöì òöêÿíäè.
Àëäûì ÿëöìÿ äÿâàòö õàìÿ,
Äåð: – Éàçìà äÿõè ñÿí àíà íàìÿ.
Îë øóõ àíû éåíÿ ïàðÿ ãûëóð,
Àü éöçèíè äÿõè ãàðÿ ãûëóð.
Éàëüóç ìÿí îëàì, ÿýÿð ãûëà ÿäë,
Òÿíùà ìÿí îëàì ÿýÿð ãûëà áÿçë.
Èççÿò êèì, åäÿð ùöúóìè-êÿñðÿò,
Ìÿãáóëè-äóà îëóð áó âÿùäÿò.
Äåäèì: – Êÿðÿì åòäèí, åé ìöâàôèã,
Ìÿùôóç îëàñàí çè ùÿð ìöíàôèã.
282
Éåòöð éåðÿ àíäà ùÿð ÿäÿá âàð,
Éåòìÿç èøè õàíäà áèÿäÿá âàð.
Ãàòûíäà ñþçöí äåýèë êè, åé øàù,
Îë áÿíäÿ ýÿðÿêëèäèð áå äÿðýàù.
Ñÿí øàùñÿí, îë üóëàìè-êÿìòÿð,
Áàõìàçìû üóëàìÿ øàùè-êèøâÿð.
Çöëôèí êè, áÿíþâøÿäèð, éöçöí ýöë,
Ýöëëÿð äèëÿìÿçìè ñþâòè-áöëáöë?
Ýÿð ëÿ’ëèí èñÿ ÷ö Øèðèí, åé éàð,
Ôÿðùàä ýÿðÿêäèð àíà áèð çàð.
Ýÿð çöëôè-ñèéàùûí îëäó Ëåéëè,
Ìÿúíóí îíà ýÿð ãûëóðñà ìåéëè,
Ýÿð øÿì’è-ðöõöíäöð àòÿø ÿôðóç,
Ïÿðâàíÿ ýÿðÿêäèð àíà äèëñóç,
Ýÿð ëÿáëÿðèí îëäó øÿêêÿð ÿôøàí,
Áèð òóòè ýÿðÿê éàíûíäà õîøõàí.
Çöëôèí èñÿ äàìè-ïöð áÿëàäûð,
Îëìàçìû î äàìÿ ìöáòÿëàäûð.
Îë üÿìçÿ êè, òèð åäÿð ôÿøàíÿ,
Áèð ñèíÿ ýÿðÿê àíà íèøàíÿ.
Ýÿð Éóñèô èñÿí áå Ìèñðè-äèë øàù,
Éÿ’ãóá ýÿäÿê üÿìèíäÿ ïöð àù.
Îë ìóð ìèñàëè, ñÿí Ñóëåéìàí!
Áèð ìóð ýÿðÿê ÷ö áÿíäÿ ôÿðìàí!
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã
(Àøèãèí äèëèíäÿí øå’ð)
Øàù øàùëûü åäÿð ÷ö íþêÿð îëñà,
Åøèêäÿ üóëàìè-êÿìòÿê îëñà.
Õîøäóð ôÿëÿê öñòÿ ìàùè-äèëúó,
Àììà êè, éàíûíäà öëêÿð îëñà.
Õóðøèä þíöíäÿ çÿððÿ õîøäóð,
Ýþýëÿðäÿ ìöçÿééÿí ÿõòÿð îëñà.
Äàèì éàøûì àéàüûíà äàìñóí,
Ñÿðâ àéàüû õóá îëóð òÿð îëñà.
283
Ùöñíè ñèôÿòèí éàçûì êèòàáÿ,
Âÿñôèíäÿ õîø îëà äÿôòÿð îëñà.
×þâêàí êèìè çöëôè âàð åøèòäèì,
Òîï îëìàüà àíà áèð ñÿð îëñà.
Àëñóí ãóëàüà Õÿòàéè øå’ðèí,
Øàùëàð ãóëàüûíäà ýþâùÿð îëñà.
Áå òÿøáèù ãóéÿä
(Áÿíçÿòìÿ ö÷öí äåéèð)
Áÿñ ñþéëÿýèë, åé Ñÿáà, Èñàðà,
Îë ìöðäÿíè çèíäÿ ãûë, õóäàðà.
Âàð àíäà ìöíàñèáÿò ñèçèíëÿ,
Òÿøáèùè-ìöòàáèÿò ñèçèíëÿ.
Çöëôèí êèìè ãÿääè õÿì áîëóáäóð,
Òöððÿí üÿìèäÿí áåùÿì áîëóáäóð.
Êþíëö äÿùÿíèí ìèñàëèäèð òÿíý,
Áàüðûí òÿêèäèð ìÿãàì àíà ñÿíý.
×åøìèí êèìèäèð ÿëèëö ðÿíúóð,
Õÿòòèí êèìèäèð âöúóäè áèð ìóð.
Ëÿ’ëèí òÿêè ÷åøìè ýþâùÿð ÿôøàí,
Çöëôèí êèìè ôèêðèäèð ïÿðèøàí.
Üÿìçÿí êèìè úèñìè òèð èëÿí ïöð
Äèøèí êèìè ÷åøìè äîïäîëó äöð.
Ìöæÿí êèìè êþíëö ñÿùì è÷èíäÿ,
Àüçûí êèìè çàòû âÿùì è÷èíäÿ.
Ìóéèí òÿêè ìóéÿäÿí ÷ö ìóäóð,
Òèüèí êèìè ÷åøìè äîëó ñóäóð.
Ùèúðèí òÿêè âÿñëÿ ÷îõ öìèäè,
Ìåùðèí êèìè ôèêðè íàöìèäè.
Òöððÿí êèìè áàüëó áèãÿðàð îë,
ßêñèí êèìè õÿëãÿ ìåùðäàð îë.
Êÿôøèí òÿê èøè àéàüà äöøìÿê,
Ñà÷ûí êèìè ñîëö ñàüÿ äöøìÿê.
Ãîé ïèðÿùÿíèí òÿê îëà ìÿùðÿì,
Òÿðëèê òÿê îëà áîéóíëà ùÿìäÿì.
284
Óçóí ñà÷ûíûç òÿêè ðèúàñû,
Úöç üÿì äÿõè éîõäóð àøèíàñû.
Éàìàí ýöí è÷èíäÿ õóéèíèç òÿê,
Îëìóø òÿíè èíúÿ ìóéèíèç òÿê.
Ãóúìàã äèëÿð îë áåëèí êÿìÿðâàð,
Éîëóíäà àíûí òÿêè êèì ÿð âàð.
Ñà÷ûí òÿêè ãÿääè äàëÿ äþíìöø,
Ëÿ’ëèí êèìè éàøû àëÿ äþíìöø.
Äöð êèìè ñþçöí äóòóá ãóëàüÿ,
Äöøìöø ÷ö âÿôàí þçö èðàüÿ.
Áåëèí òÿêèäèð çÿèô àâàç,
Èøèí òÿêè ùàëû ìöõòÿëèô ñàç.
Ýþçö éöçöíöçäÿ çÿíýóëóí òÿê,
Ïöð ëÿðçÿ âöúóäó ìÿðüóëóí òÿê,
Äöøìöø çÿíÿõèí ìèñàëè ÷àùÿ,
Áàõàð éöçöíè àíàíäà ìàùÿ.
Úÿ’äèí êèìè ÿýðè ãÿääè àíûí,
Ìåùðèí òÿêè éîõ äà ùÿääè àíûí.
Ýþçöí òÿêè úèñìè ñàéðóëóüäà,
Ãàøûí êèìè òàüè àéðóëóüäà.
Ýöçýöí òÿê þçèí äèëÿð ìöãàáèë,
Èðìÿç ÷ö ðÿãèá ðÿíúÿ ãàáèë.
Ñà÷ûí òÿêè áàøû ïàéÿ äöøìöø,
Ôÿðéàä èëÿ ÷ÿíýö íàéÿ äöøìöø.
Àëÿòëÿðè ìåùð îëà ýöíöç òÿê,
Üÿðãÿ éàøûíà ÷ö ñÿôèíèç òÿê.
Âàð ùöììÿòè áîéóíóç òÿê ÿ’ëà,
Çöëôèí òÿêè áàøû ïöð çè ñåâäà.
Äîüðó éîëóíà ìèñàë áàëàí,
Ïöðõóí úèýÿðè áåñàíè-ëàëàí.
×öí ñÿíäÿ íÿ âàðäûð àíäà äÿõ âàð,
Àüëàòìà éåòÿð êè, õÿíäÿ äÿõ âàð.
Íàìåéå-ñåââîì. Ðÿôòÿíå-Ñÿáà áå ñóéå-ìÿ’øóã
(Ö÷öíúö ìÿêòóá. Ñÿáàíûí ìÿ’øóãÿíèí éàíûíà ýåòìÿñè)
Îë ïåéê Ñÿáà ÷ö ìèíäè àòû,
Õîø ñöðäö èðàäÿò èëÿ ãàòû.
285
Ýÿù ýåðäÿ áóëàøäû, ýÿù üóáàðÿ,
Èðèøäè ìÿãàìè-ýöë’öçàðÿ.
Ýþðäö êè, ÷ÿìÿí éåíÿ ìöíÿââÿð,
Çöëôèíäÿí àíûí úàùàí ìöÿòòÿð.
Ýþðäö àíû áàüáàíè-ìÿùðÿì,
Êèì, ýþçëÿð èäè éîëóíó ùÿð äÿì.
Éàíûíà ýÿëèá äåäè êè, åé Áàä,
Ãûëäûíìû éåíÿ áó êàðè áöíéàä?
Ãàéûò êè, áó èøÿ ÷àðÿ éîõäóð,
Ìóíäàí íÿ úèýÿðäÿ éàðÿ éîõäóð?
Àíûí òÿêè èòè âàð ùåçàðàí,
Ôÿðéàä êîíàí, ãÿì èëÿ íàëàí.
Ãûëìàç áèðèñè àíûí øèêàéÿò,
Îëìàç, ãàìóñó áèëöð, èíàéÿò.
Íþâ àøèã îëóáäóðóð î ìèñêèí,
Îë äÿõè äàïàð ñîí óúó òÿñêèí.
Ãàéûò, éåíÿ áèçíè ãûëìà áÿäíàì,
Íàýàù þçöíè ñàëìà äÿð äàì.
Ñþéëÿäè Ñÿáà êè, ÿáñÿì, ÿáñÿì.
Þëäöðñÿ äÿõè êè, ÷ÿêìÿçÿì üÿì.
Ñÿí âàðìàç èñÿí âàðóðàì þçöì,
ßðç åéëÿðÿì àíà úöìëÿ ñþçöì.
Ìåùð åòñÿ, íÿ üÿì îëó ùèìàéÿò,
Ãÿùð åéëÿñÿ, áÿñ äåýèë êèôàéÿò.
Ðÿôòÿíå-Ñÿáà òÿíùà áå áèäàðå-ìÿ’øóã
(Ñÿáàíûí òÿê ìÿ’øóãÿíèí ýþðöøöíÿ ýåòìÿñè)
Éåðèäè Ñÿáà ÷ö áàðýàùÿ,
Áàüëàäû òÿâÿêêöëèí èëàùÿ.
Ãûëäû éåð þïöá äóà ñÿëàìû,
ßðç åéëÿäè îë øàùà êÿëàìû.
×öí ýþðäö Ñÿáàíû Ùöñí èëÿí Êåé,
Äåð: – Éåíÿ íèøÿ ýÿëèáäöðöð ùåé.
ßë óðäó, éàïûøäû éàõÿñèíÿ,
Ñàëäû àíû áÿíäè-òöððÿñèíÿ.
Áàüëàäû úÿìèè-òàðÿñèëÿí,
286
Òàð åòäè ýöíöí ñèòàðÿñèëÿí.
Áÿñ êàðè-Ñÿáà áóäóð ìöäàìè,
Çöëôè-ñÿíÿì îëà áÿíäö äàìè.
Ýþðäö àíû ùóø ðÿôòå ÿç òÿí,
Áàõûðäû àíà çè ðóéè-ðþâçÿí.
Áÿñ ãûëäû ìÿíèì ñàðû ñÿôÿðíè,
Äåð àøèãÿ âåðÿéèì õÿáÿðíè.
Ãûëäû ãÿëèáÿí èðàõäàí àâàç,
Áÿíä åòäè Ñÿáàíû òöðêè-òÿííàç.
Ýåòäè áó ñþçö äåéèá ðÿâàíè,
Ýþíäÿðäèì àíà ðÿâàíè úàíè.
Îë ùóø íèýàðÿ ýåòìÿñöí áàç,
Áÿäõóäóðóð îë íèýàðè-òÿííàç.
Íàýàù áèð èøäÿ êåéä åäÿð éàð,
Îë åë÷è òÿê àíû ãåéä åäÿð éàð.
Äåìèø êè, âàð îë ôÿãèðÿ ñþéëÿ,
Üÿì ëÿøêÿðèíÿ ÿñèðÿ ñþéëÿ
Êèì, îëäó éåðèì áåäÿðýÿùè-øàù,
Ýÿëìÿí ìÿí àíà ìÿýÿð êè, íàýàù.
Áó ñþç éåíÿ ìÿíè ñàëäû íàðÿ,
Àüëûá éåíÿ äöøäöì àùö çàðÿ.
Îëäó éåðèì îä ÷öí ñÿìÿíäÿð,
Îëäóì éàõà éûðòóáÿí ãÿëÿíäÿð.
×îõ øèêâÿ ãûëóáçè ýÿðäèøè-áÿä,
Ùÿì äÿõè çè áÿõòö òàëåéè-õÿä,
Áèõóä ãûëóáÿí ôÿüàíö ôÿðéàä,
Áó øå’ðè þçöìäÿí åéëÿäèì éàä.
Øå’ð áåðÿñìå-øåêàéÿò ÿç òàëå’
(Òàëåäÿí øèêàéÿò éîëó èëÿ øå’ð)
Âàâåéëà êè, éàð ýåòäè ÿëäÿí,
Îë ñåâýè íèýàð ýåòäè ÿëäÿí.
Éàíäûì üÿì îäóíà ñÿðáÿñÿð, àù,
Äÿñòèìäÿ íÿ âàð, ýåòäè ÿëäÿí.
Øàä îëìà, êþíöë, ÷ÿê èìäè üÿìëÿð,
Üÿì ùÿìäÿìè éàð ýåòäè ÿëäÿí.
287
Íåéñàí êèìè òÿê ýèë, åé ýþçöì, éàø,
Îë òàçÿ áÿùàð ýåòäè ÿëäÿí.
Áöëáöë òÿêè äèë ôÿüàíÿ äöøýèë,
Ýöëäÿñòÿ öçàð ýåòäè ÿëäÿí.
Áó ñÿáðö ãÿðàð ýåòäè ìÿíäÿí,
Íàìóñ èëÿ àð ýåòäè ÿëäÿí.
Úàíûì äèëÿýè, ðÿôèãö éàðûì,
Ùÿð íÿñòÿ êè, âàð ýåòäè ÿëäÿí.
Äöø àéàüà êþëýÿ òÿê, Õÿòàéè,
Îë ñÿðâè-÷èíàð ýåòäè ÿëäÿí.
Ìÿñíÿâè
Ýÿù çàðè, ýÿùè äèëèìäÿ íàëÿ,
Äöøäöì éåíÿ ìÿí øèêÿñòÿ ùàëÿ.
Éàíäûì üÿì îäóíà ñÿðáÿñÿð ìÿí,
Îëäóì éåíÿ ìÿñòö áèõÿáÿð ìÿí.
Äèëäÿí éåíÿ àòÿø åòäè úóøè,
Ùÿì äÿðäè-äÿðóí åäèá õöðóøè.
Ýþðäöì êè, êèì èñÿ éîõ ðÿôèãèì,
Áó èøäÿ ÿíèñö ùÿì øÿôèãèì.
Ñÿáð åòìÿê èäèì äåäèì áåùÿð ùàë,
Ôàø îëìàéà õÿëãÿ ñèððè-ÿô’àë.
Ùå÷ ñÿáðö òÿùÿììöëöì éîõ èäè,
Äÿðäèì éöêöøö üÿìèì ÷îõ èäè.
Áèð éàð èäè âàð ìÿíÿ ãÿäèìè
Êèì, êþíëöìöí îë èäè íÿäèìè.
Ãûëìûøäû ìÿíèìëÿ åëìè òÿùñèë,
×îõ àé ðÿôèãèì èäè, ÷îõ èë.
Ùÿì äÿðñ îõóð èäè áèð ñÿáÿãäÿ,
Àíúàã íÿ ñÿáÿãäÿ, áèð âÿðÿãäÿ.
Ýþðöø éîõ èäè äÿð ìÿäàðèñ,
Ãÿìõàíÿ áîëóá àíà ìÿúàëèñ.
288
Îëìóø ìÿíè èñòÿéÿ ìöñàôèð,
Òÿðê îëìóø àíà çè üÿì äÿôàòèð.
Ìÿíñèç áó úàùàí àíà äàðàëìûø,
Ðöõñàðû ìÿíèì òÿêè ñàðàëìûø.
Ýÿëäè ìÿíè èñòÿéÿ áåýöëçàð,
Ýþðäö ìÿíè ìóíäà àüëàðàì çàð.
Îëìóø áó üÿì èëÿ äèäÿ ýèðéàí,
Äåð: – Íîëäó ñàíà, å ìóíèñè-úàí?
Äåäèì: – Íÿ ñîðàðñàí, åé áÿðàäÿð?
Êèì, éóääó ðÿôèãè åøãè-ÿæäÿð.
Ñàòàøäû ýþçöìÿ éàðè-ìÿùâÿø,
Ýöë éöçëö ïÿðè, íèýàðè-ìÿùâÿø
Ãàëìàäû ãÿðàð, óñóì òöêÿíäè,
Îë íÿíý èëÿ íàìóñóì òöêÿíäè.
Äÿðñ èìäè ôÿüàíö äàäÿ äþíäö,
Áèëèø ìàíà ãàìó éàäÿ äþíäö.
Óø ïåéêè-Ñÿáàíû áÿíäÿ ñàëäû,
Ìÿí õàíäà èäèì êè, õàíäà ñàëäû.
Ìÿêòóáèìè àëäû ïàðÿ ãûëäû,
Àü éöçöíè äÿõè ãàðÿ ãûëäû.
Ùàëûì áóäóðóð, å ùÿìäÿìè-äèë,
Òÿäáèð íÿäèð, ìàíà äÿâà ãûë,
Ëåéêèí äåìÿ ñÿáð åäèì, òÿùÿììöë.
Úàíûì òöêÿíèð äÿìè-òÿÿëëöë.
Äåð áèð äÿõè ýþíäÿð àíà ìÿêòóá,
Ìåéë åäÿ ìÿýÿð ýþðÿíäÿ ìÿùáóá.
Àììà áèëÿñèíúÿ êèøè ãîøóí,
Ùÿð õàíñû õîø èñÿ ÿãëö ùóøóí.
Äåäèì êè, áó ãàòëà ùóø âàðñóí,
Áó íàìÿéÿ ïÿðäÿïóø âàðñóí.
Éîíäóì éåíÿ áà ùÿâÿñ ãÿëÿìíè,
Ãèðòàñ öçÿ ÷ÿêèá ðÿãÿìíè.
Äèë éàçäû ìöùÿããÿã îë íèøàíû,
Íÿñõ åòìÿéÿ õÿòòè-ðåéùàí àíû.
Àëëàùûí àäûíû éàðäûì ÿââÿë,
Ñþç õÿòìè êÿëàìÿ áîëäó ÿêìÿë.
Ãûëäûì àíû ñÿðáÿñÿð õÿìèäÿ,
289
Áîëìàéà ùàâà ýþðöá äÿìèäÿ.
Åé íàìÿ, äåäèì êè, âàð àíà ñÿí,
Éàíûíäà ìÿýÿð ìÿíè àíàñÿí.
Íàìÿìäÿ ãûëûá áó øå’ðè ìÿêòóá,
Öíâàíè è÷èíäÿ íàìè-ìÿùáóá.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã áå òÿðèãå-åëùàù
(Õàùèø éîëó èëÿ àøèãèí äèëèíäÿí øå’ð)
Åé íàç ìÿêàíè, ñÿðâè-ðÿ’íà,
Åé äèäÿ ìÿãàìè, ùöñíè-çèáà!
Ùèúðàí îõó áèðëÿ éöðÿýèìäÿí
Àõûòìàã èñÿ éåòÿð ùöâåéäà.
Îë çöëôè-ñèéÿù üÿìèíäÿ ùÿð äÿì
Áàøûìäà ãÿòè éåð åòäè ñåâäà.
Éóñèô òÿêè ýþðäö ýþç úÿìàëûí,
Äèë äöøäö çÿâàëÿ ÷öí Çöëåéõà.
Ëàëÿ êèìè ÷ÿêäè áàüðûìà äàü,
Îë çöëôè-êÿëàëåéè-ñÿìÿíñà.
Ñåâäàéè-ñà÷ûí øèêÿíúö áÿíäè
Áàøûìíè ÷ÿêèá éåòèðäè áÿð ïà.
Ãóðòóëìàäû ùèúðäÿí Õÿòàéè,
Ìóíúà êè, âöñàë åäÿð òÿìÿííà.
Ìÿñíÿâè
Áöêäöì ÷ö òàìàì åäèá êèòàáè,
Êÿñ äåäèì èøèìäÿ õóðäö õàáè.
Äåð äóòóíóç èìäè ùöììÿòè-äöç,
Ìÿ’çóëö øèêÿñòÿ ýÿëìÿéÿ éöç.
Äåäèì êè, áèëÿíúÿ ëöòôè-ìÿðäàí,
290
Òÿí ãàëäû, ñÿíèíëÿ ýåòäè áó úàí.
Îë èìäè ðÿâàíÿ ñàüëûü èëÿí,
Ýÿë ìóíäà éåíÿ éöç àüëûü èëÿí.
Íàìåéè-÷ÿùàðîì. Ðÿôòÿí áå ñóéå-ìÿ’øóã
(Äþðäöíúö ìÿêòóá. Ìÿ’øóãÿíèí éàíûíà ýåòìÿñè)
Ùóøèìíè ÷ö ìÿðêàá åòäè íàìÿ,
ßçì åòäè êè, âàðÿ äèëðöáàìÿ.
Ýþòöðäö àíû ùÿâàéÿ îë ùóø,
Ïÿð ÷àëäû ýåäÿð ÷ö íàìÿ áèð ãóø.
Ýÿù ïàé èëÿ ýåòäè, ýàù áÿð ñÿð,
Ýÿù áÿùð êå÷ÿðäè, ýàù áÿð áÿð.
Ñàõëàðäû þçöíè úàéè-õÿìäÿí,
Å’ðàç ãûëóðäó àáö íÿìäÿí.
Ýÿù éàçû êÿñèá ýåäèðäè éîëà,
Ýÿù éåë àïàðûðäû àíû êîëà.
Éåòöðäö þçöíè ùÿð íå÷öê âàð,
Îë áàüÿ êè, ìÿíçèë åòäè äèëäàð.
Ýþðäö éåíÿ áàüáàíè íàýàù,
Áèð íàìÿ éåíÿ áå ùóø ùÿìðàù.
Ýÿëäè éàíûíà íèùàíè îë äÿì.
Òà ãûëà ìÿëàìÿò àíè îë äÿì.
Ýþðýÿú àíè íàìÿ áîëäó ëÿðçàí,
×öí áèä áåâÿãòè-áàäö áàðàí.
Äåð, éåíÿ ýÿëèáñÿí, åé ùÿéàñûç,
ßëäÿí áó èøè íîëà ãîéàñûç.
Áó ñþçö äÿõè äåìÿ éàíûíäà,
×îõ àúûüû âàð àíûí úàíûíäà.
Íàìÿ äåäè êåé ìöðÿááèéè-áàü,
Ãîé ìÿí îëóðàì áó éåðäÿ òîïðàü.
Ñÿí åéëÿð èñÿí ÿýÿð ìöäàðÿ,
Ìÿí éåòöðÿðÿì ñþçöìíè éàðÿ.
Íàìÿ ÷ö âàðóá éöêöíäè éàðÿ,
Ìÿäù åòäè íèýàðè-ýöë’öçàðÿ.
×öí áàõóáàí àíè ýþðäö ìÿùðó,
Äåäè: – Éåíÿ ýÿëäèí, åé ñèéÿù ðó.
291
Ãîðõó áèëÿ íàìÿ äöøäö ëÿðçÿ,
Îëìàéà äåäè ñþçöìäÿ ùÿðçÿ.
Øöêð åòäè áàøûíäà ùó ýþðÿíäÿ,
Þç àäèìÿ ãûëäû òó ýþðÿíäÿ.
Ñÿð òà ãÿäÿì îõóäó êèòàáè,
Áàøëàäû èòàá èëÿí õèòàáè.
Ùÿçë êÿðäÿíå-ìÿ’øóã íàìåðà
(Ìÿ’øóãÿíèí ìÿêòóáà èñòåùçà åòìÿñè)
Åé éöçö ãàðà, ôöçóë, ÿäÿáñèç,
Ùå÷ áèëèìÿäèíèç íÿäèð ÿäÿá ñèç.
Àðè ñó òîõóíñà òÿð áîëóðñàí.
Éåëäÿí äÿõè äÿðáÿäÿð áîëóðñàí,
ßñëèíäöðöð îë ÷öðöê ëÿâàòÿ
Êèì, äèðÿëÿð àíè ÿç ñèáàòÿ.
Ýÿð÷è ñÿíè ÿùëè-ìÿ’íè äåðëÿð,
×îõ ñþçöíè áöëìÿÿíè äåðëÿð.
Éöçöí èêèäèð, áèðè ñèéÿùäèð,
Ùÿð ðóéè-ñèéàù ïöð ýöíÿùäèð.
Ãÿääèíè ãûëóð éàçàí êèøè õÿì,
Òà îëìàéàñàí ùàâà ýþðöá íÿì.
Êèì ñÿí òÿêè ñóäàí åéëÿñÿ áàê,
Íàáàê äåðÿì êè, îëìàç îë ïàê.
Íÿ ñóéÿ ýèðèúèñÿí, íÿ îäà,
Äàèì ñÿí îëàñàí óø áó õóäà.
Ýÿð çàùèðèíèçäÿ íÿñòÿ éîõäóð,
Ëåéê àëàúàëûü è÷èíäÿ ÷îõäóð.
Ñàëóñ êèìè ÿðèäöáÿí äàø,
Áèð áàðìàü à÷óá ñèðèí ãûëóð ôàø.
Ýþðÿí êèøè ñÿíäÿ áó ñÿáàòè,
Ñöðòÿð éöçèíÿ ýÿùè äÿâàòè.
Ùåé áåéëÿ úÿâàíö ùÿðçÿ ýóñÿí,
Üåéáÿò÷è, éàëàí÷û òóáåòóñÿí.
×îõ éåðäÿ éöçöíÿ õàê åäÿðëÿð,
×îõ ñóäà éàõàíû ÷àê åäÿðëÿð.
Áèÿãëö çÿáàíö áèáÿñÿðñÿí,
292
Àíûí è÷öí ÷ö õàêè-ñÿðñÿí.
Ãûëñàì ñÿíè ïàðÿ-ïàðÿ øèìäè,
Åòñÿì éöçöíè ãàðÿ øèìäè,
Ùåéôà êè, áàøûíäà íàìè-ùÿãäèð
Êèì, ÿêñöê èøèí òÿìàìè ùÿãäèð.
Ìÿíäÿí ùÿëÿ âàð î õàìÿ ñþéëÿ,
×îõ åë÷è óéóðìà, íàìÿ ñþéëÿ.
Ùÿð ëÿùçÿ õÿéàëè-ôàñèä åòìÿ,
Þçèí òàíûìàçíè ãàñèä åòìÿ.
×îõ åòìÿ äÿõè áó ôèêðè-õàìè,
Áèð ÷þïÿ äåýèë éàíûìäà íàìè.
Ñåâäàéè-ÿáÿñ äÿõè áèøöðìÿ,
Îë ìÿðòÿáÿäÿí þçöí äöøöðìÿ.
Äóòìà äÿõèâÿñëèìÿ öìèäè,
Ýöí àäÿòèì îëäó íàöìèäè.
Äåìÿ äÿõè ìþùìÿëö ÿáÿñëÿð,
Ñþéëÿð ÿáÿñ èøè áóëùÿâÿñëÿð.
Äå ìÿíäÿí àíà áó íå÷ÿ ñþçíè,
Äóòìàéÿ äÿõè âöñàëÿ ýþçíè.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-ìÿ’øóã áå òÿðèãå-íàîìèäè
(Ìÿ’øóãÿíèí äèëèíäÿí öìèäñèçëèê òÿðçèíäÿ øå’ð)
Åé áöëùÿâÿñö øèêÿñòÿ üÿìíàê,
Éöç ñÿí òÿê îëóðñà, åéëÿìÿí áàê.
Êóð îëñà áå ýèðéÿ ùÿð äó ÷åøìèí,
Íÿ ñöðìÿ âåðÿì, íÿ áèð îâóú õàê.
ßëèí êÿñÿðÿì áó äàìÿíèìäÿí,
Ýÿð éàõÿí îëóðñà éöç ýÿç ÷àê.
Ýÿð áÿùðè-úÿâàùèð îëñà øå’ðèí,
Ñàëëàì áåêÿíàð ùÿì÷ó õàøàê.
Ñÿí àäÿì èñÿí, ôèðèøòÿéÿì ìÿí,
Ïàê èëÿ ùÿðèì îëóðìè íàïàê?
293
Ìÿí éåðäÿ öíöíè äèíëÿìÿçìÿí,
Ôÿðéàäûí ÿýÿð éåòÿð áå ÿôëàê.
Âÿñëöìÿ Õÿòàéè øàä áîëìàç,
Üÿìíàê äèë îëñà, äèäÿ íÿìíàê.
Íàìåéå-ïÿíúîì. ßç òÿðÿôå-ìÿ’øóã áå àøåã
(Áåøèíúè ìÿêòóá. Ìÿ’øóãäàí àøèãÿ)
Áó ñþçö ÷ö Íàìÿ ýóø ãûëäû,
Ñÿðòàñÿð þçöíè ïóø ãûëäû.
×îõ îëäó ìÿëóë, ïè÷ÿ äöøäö,
Êèì, ëàôè áó éîëäà ùè÷ÿ äöøäö.
Äåð: – Íåúÿ âàðûì ìÿí îë ôÿãèðÿ?
Áè÷àðÿéÿ, äÿðä èëÿí ÿñèðÿ.
Ìèíäè éåíÿ ùóø àòûíû Íàìÿ,
Éöç üÿì êè, èðèøìÿäèì ìÿðàìÿ.
Ìÿí àíäà øèêÿñòÿ, çàðö ýèðéàí,
Éîëà áàõóáàí úèýÿð ÷ö áöðéàí.
Ìöøòàã ðÿñóëÿ ýåúÿ áèõàá,
Òþêöðäö ðÿôèã äèäÿäÿí àá.
Íàýàù ýþðöíäö, Íàìÿ ýÿëäè,
Äåäèì êè, èøèì íèçàìÿ ýÿëäè.
Âåðäè ýÿëöáÿí ìàíà ñÿëàìè,
Ñîðäóì: – Íåúÿäèð éàðûí êÿëàìè?
Äèë áÿñòÿâö õÿñòÿ ýþðöíöðñÿí,
Üÿìýèíö øèêÿñòÿ ýþðöíöðñÿí,
Äåð: – Ñîðìà, ÿéà çÿëèëö ìÿùðóì,
Âåðìÿç ñàíà éàðè òàëåéè-øóì.
Îëìàäû ñþçöì ãÿáóë éàðÿ,
Ãÿñä åòäè ãûëà òÿíèìíè ïàðÿ.
Öíâàíèìÿ ùþðìÿò åòäè áàðè,
Ùÿãã àäûíà ãûëäû å’òèáàðè.
Àíäàí ñÿíè àíäû, ãûëäû áèäàä,
Ìÿí ãûëàìàçàì î ñþçëÿðè éàä.
×öí éåíÿ áó ñþçö åéëÿäèì ýóø,
Ñàí àüó øÿðàáèí åéëÿäèì íóø.
294
Àõäû éåíÿ ãàíëû éàø ýþçöìäÿí,
Ýåòäèì áèõóä îëóáàí þçöìäÿí.
Äèëäÿí éåíÿ àòÿø åòäè úóøè,
Ùÿì äÿðäè-äÿðóí åäèá õöðóøè,
Áÿõòèì ÿëèäÿí øèêàéÿò åòäèì,
Óúóíäàí àíûí ÷ö úàíÿ éåòäèì.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã áåðÿñìå-øåêàéÿò ÿç òàëå
(Àøèãèí äèëèíäÿí òàëåäÿí øèêàéÿò òÿðçèíäÿ øå’ð)
Äåäèì êè, èëàùè, áÿõòè-áÿäêàð,
Ýþðèì êè, ùÿìèøÿ îëà áèäàð.
Ãóðòóëìàäû úàí áó äÿðäö üÿìäÿí,
Òà íåúÿ áîëàì øèêÿñòÿ áèìàð?
Òà êåé ãûëàñàí ýÿäàíè ìÿùðóì,
Ýÿëìÿ äÿõè éàíèìÿ, éåðè âàð.
Ùÿã ãàòäà øèêàéÿò åäÿñèìÿí,
Úþâðöíäÿí, ÿéà íöýóíö áÿäêàð.
Äèë ïöð üÿìö úàí èøèíäÿ ðÿíúóð,
Ýþç ãàí èëÿ äîëó, úàíûì ÿôêàð.
Äþâðöíäÿ ñÿíèí áó õÿñòÿ ùàëûí
Ýÿù çàðèäèð èøè, ýàù áèçàð.
Åé òàçÿ ýöëè-áÿùàðè-õóáè,
Òà êåé ãûëàñàí úèýÿðíè ïöð õàð?
Òà íåúÿ Õÿòàéè äÿðäìÿíäèí,
Ðþâøÿí ýöíöíè ñÿí åäÿñÿí òàð?
Ìÿøâÿðÿò êÿðäÿíå-àøåã áà ðÿôèã
(Àøèãèí äîñòó èëÿ ìÿñëÿùÿòëÿøìÿñè)
Éåíÿ äåäèì îë ðÿôèãÿ ùàëûì,
Àðòûðäû ãàòû üÿìö ìÿëàëûì.
295
Áó èøÿ ùÿã è÷öí åéëÿ òÿäáèð,
ßëäÿí ýÿëÿí èøè ãûëìà òÿãñèð.
Áó äÿðäèëÿ ìÿí ùÿìèøÿ çàðÿì,
Üÿìõàð áåù ÿç òó êÿñ íÿäàðÿì.
Ôèêð åòäè áàøûí ÷ÿêèá áåúàìÿ,
Äåð: – Áèð äÿõè ýþíäÿð àíà íàìÿ.
ßââÿë ýþðèúÿê øÿôè îëóð êÿñ,
×îõ ýþðñÿ ñþçö ãÿáóë åäÿð áÿñ.
Ùÿì àëÿìèí îëäóðóð ðÿñóëè,
Êÿñ ñþç äåéÿí åéëÿìÿç öäóëè.
Øàùäàí ýåäÿð îë ùÿìèøÿ øàùÿ,
Ýèðÿð áèèúàçÿ áàðýàùÿ.
×èíäÿí éàçûëûá Õÿòàéÿ íàìÿ,
Ýÿù Ðóìäÿí åë÷è ýåòäè Øàìÿ.
Ùþêì åòäè àíûí áèëÿ ãÿéàñèð,
Ãàëìûøëàð îë ÷îõ îëäó íàñèð.
Îë éàõøû-éàìàíäàí åëÿìÿç õîâô,
Ñàõëàð ãàìóíóí ñèðèíè äÿð úþâô.
Ùÿð ñþç äåñÿí àíäà àíè ñþéëÿð,
Íÿ þçýÿ êèìè éàëàíè ñþéëÿð.
Ñàõëàðëàð àíû áàø öñòÿ äàèì,
Ãîéàðëàð þïöá ãàø öñòÿ äàèì,
Ñþéëÿð ñþçö, ýÿð÷è äèëè éîõäóð,
Àâàç èëÿ ãàëö ãèëè éîõäóð.
Éàçûëû áàøûíäà íèòãè-Àëëàù,
Ùÿð éåðäÿ âàð àíà ìÿíçèëö úàù.
Úàùèë êèøè áèðëÿ éîõ ñÿôàñû,
Àëÿìëÿðèí îëäóð àøèíàñû.
Ýÿù äèëè ÿúÿì, ýÿùè ÿðÿáäèð,
Ïöð ðÿñìö öñóë, áà ÿäÿáäèð.
Ãûëóðëàð àíà ÷îõ åùòèðàìè,
Õÿòìèíäÿ ýþðÿíäÿ âÿññÿëàìè.
Àíäàíäóðóð àäû ïàê äàìÿí,
Éàìàí äåìÿç àíà éàõøû-éàìÿí.
Ìÿí äÿõè éîíóá ðÿâàíè õàìÿ,
Éàçäûì áå ùÿâÿñ ôÿðàãíàìÿ.
Éàçäûì áàøû öñòÿ íàìè-úÿááàð,
296
Ñîíóíäà ùåçàð áàðÿ çèíùàð.
Êèì, ñàíà üóëàìö ÷àêÿðÿì ìÿí,
ßç úöìëÿ êÿìèíÿ êÿìòÿðÿì ìÿí.
×îõ éàëâàðóáàí ÷ö éàçäûì àíè,
Äåäèì: – Àïàðûúû øèìäè õàíè?
Äåð: – Ãîøýèë àíûíëà ïåéêè-àùûí,
Âàðìàéà éöçèíÿ ïàäøàùûí.
Êèì, áÿääèð àíûí íÿôÿñ ìÿãàëè,
Òöíä åòìÿéÿ àéèíÿ úÿìàëè.
Ñþéëÿ õóíó îëñóí îë øÿôèãè,
Éàíäûðìàéà éîëäà òà ðÿôèãè.
×öí Àùèìÿ âåðäèì óø áó ïÿíäè,
Äóð èíäè äåäèì, ñþçöì òöêÿíäè.
×öí Àùèëÿ ýþýÿ ÷ûõäû Íàìÿ,
ßçì åòäè ýåäÿð î äèëðöáàìÿ.
Äåäèì êè, ðÿñóëÿ éàðè-üàðûì,
Òåç ýÿë êè, ýåäèáäèð èõòèéàðûì.
Ùÿð èøäÿ ÷ö èòòèôàã õîøäóð,
Àüàúäà ïÿðö áóäàü õîøäóð.
Ïóø åòìÿ éöçöíè, à÷ ýþçöíè,
Áÿñ ÿðçÿ ãûë àíäà ùÿð ñþçöíè.
Áó øå’ðèìè éàðÿ ñþéëÿýèë ñÿí,
Îë ëàëÿ öçàðÿ ñþéëÿýèë ñÿí.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåãå-ñàäåã
(Ñÿäàãÿòëè àøèãèí äèëèíäÿí øå’ð)
Åé ñåâýè íèýàð áþéëÿìîëóð?
Öøøàãèíÿ éàð áþéëÿìîëóð?
Ùèúðàí ãûøû áèðëÿ çàð ãàëäûì,
Åé òàçÿ áàùàð, áþéëÿìîëóð?
Ýöëçàðè-ðöõöí üÿìèíäÿí îëäó
Áàüðóì äîëó õàð, áþéëÿìîëóð?
Îë íóðè-ðöõöíäÿí àéðó, åé ìàù,
Éàõäû ìÿíè íàð, áþéëÿìîëóð?
297
Çöëôèíëÿ öçàðûí àëäû úàíûì,
Ùÿð ëåéëö íàùàð, áþéëÿìîëóð?
Îõóíëà Õÿòàéè áîëäó ìÿúðóù,
Ùÿð îõà øèêàð áþéëÿìîëóð?
Íàìåéå-øÿøøîì. Ðÿôòÿíå-íàìå
Áåùÿìðàùèéå-àù Áåñóéå-ìÿ’øóã
(Àëòûíúû ìÿêòóá. Ìÿêòóáóí Àùûí éîëäàøëûüû èëÿ
Ìÿ’øóãÿíèí éàíûíà ýåòìÿñè.)
Ãûëäû ñþçöìö ãÿáóë ìÿêòóá,
ßçì åòäè, éåðèäè ñóéè-ìÿùáóá.
Ìèíäè éåíÿ Àùûìûí ðèêàáûí,
Òÿðê åòäè áó éîëäà õóðäö õàáûí.
Éåòöðäö þçèí áå êóéè-äèëäàð,
×öí àëäû äèìàüÿ áóéè-äèëäàð.
Óüðàøäû éåíÿ î áàüáàíÿ,
Ñîðäó: – Íèøÿ ýÿëäèí, åé ôÿñàíÿ?
Äöí ìóíúà ìÿëàìÿò åòäè îë éàð,
Éîõ ñÿíäÿ, íÿ îíäà üåéðÿòö àð.
Ìèíäèí íèéÿ íåé÷öí àòÿøèí àò,
Ýÿëäèí ÷ö ïèéàäÿ, ãàëäû øàù ìàò.
Îë ñþçëÿ ñÿíè ÷ö ýþíäÿðèáäèð,
Áèð ñþéëÿ êè, íèøÿ äþíäÿðèáäèð?
Äåð Íàíÿ êè, àíà ñþéëÿäèì ÷îõ,
Äóòìàç ñþçöìö, ãÿðàðû ùå÷ éîõ.
Çèíùàð ãûëóð êè, òàíðè÷öí âàð,
Òà ðÿùì åäÿ ìÿí ôÿãèðÿ îë éàð.
Éà ãûëà ñÿíè áó éîëäà ïàðÿ,
Éà äÿõè ãûëàì áèð þçýÿ ÷àðÿ.
Áèð äÿõè âàð àíäà, åé âÿôàëó,
Õåéð îëóð èøèí ÿýÿð õÿòàëó.
Äå ìöñùÿôè-ðóéèíèç ùÿãè÷öí,
Äå ùåéêÿëè-ìóéèíèç ùÿãè÷öí,
Ýÿëìèø éåíÿ îë ðÿñóëè-àøèã,
Îë ïàê íÿçÿð üóëàìè-ñàäèã.
298
Áèð íå÷ÿ ïÿéàìè âàð ãàòûíäà,
ßðç åéëÿéÿ àíû ùÿçðÿòèíäÿ.
Âàðäû éåíÿ éàðÿ áàüáàíè,
Òÿøâèø îäóíà ÿðèäè úàíè.
Òîõóøäó äèëè ýÿëèá êÿëàìÿ,
Àéäûð: – Éåíÿ ýÿëäè äöíêè Íàìÿ.
Ìèñêèí éåíÿ ôèêðè-õàì áèøöðìèø,
Îë áèùóäÿíè éîëà äöøöðìöø.
Åøèòäè áó ñþçíè, úóø ãûëäû,
Ïåéìàíåéè-ãÿùðè íóø ãûëäû.
Äåð âàð ýÿòèð êè, êèìäöðöð îë,
Ìóíúà íÿ ýÿëöð áåãîâëè-ìàùþâë,
Ãîðõìàäû ìÿýÿð çè êàðè-ìàçè?
Ãóðòóëäóüóíà äåýèëìè ðàçè?
Àìÿäÿíå-áàüáàí ïèøå-íàìå. Áå õåäìÿòå-ìÿ’øóã áîðäÿí
(Áàüáàíûí ìÿêòóáóí éàíûíà ýÿëìÿñè
âÿ îíó Ìÿ’øóãÿíèí õèäìÿòèíÿ àïàðìàñû)
Îë äÿõè ýÿëèá åäèð êè, äóð, äóð.
Ýÿëñèí äåäè ìóíäà éàðè-ìÿøùóð.
Ëåéê åòäè èòàáèëÿí õèòàáè,
Äåð àíëàìàäûìû äöí úÿâàáè.
Éöç ãàðàëûüèëÿ âàðäû Íàìÿ,
Èðèøìÿäèýèí áèëèðäè êàìÿ.
×öí ýþðäö îíó íèýàðè-ìÿùðó,
Äåð: – Éåíÿ íÿ ýÿëäèí, åé ÿáÿñýó?
Ùå÷ ñþéëÿìÿäèí àëûá ÿëèíÿ,
Áàõäû à÷ûá àíûí ÿââÿëèíÿ.
Ãàçûäû, ýþòöðäö íàìè-úÿááàð,
Ïÿñ åéëÿäè íàìÿíè äó ñÿä ïàð.
×öí ýþðäö àíûí áó ùàëûíû ùóø,
Ýÿëäè ìàíà áèãÿðàðö áèùóø.
Ýÿëäèâö èðàõäàí åòäè àâàç:
– Ãÿùð åòäè ðÿñóëÿ òöðêè-òÿííàç.
Ñÿä ïàðÿ ãûëûáäûð îë ñèòÿìêàð,
Ýÿëìÿç äÿõè âàð, þçöíÿ ãûë ÷àð.
299
Áó ñþç éåíÿ ãûëäû úàíû áöðéàí,
Üÿìíàê êþíöëíè, ÷åøì ýèðéàí.
Âàðäûì éåíÿ îë ðÿôèã ãàòûíà,
Îë ìóíèñö äèë øÿôèã ãàòûíà.
×îõ åòäè ìÿíèì÷öí àùö âàéè,
Ýþçöíäÿí àõûòäû äöðëö ÷àéè.
Äåð: – Õàíäà áóëàì ÿëàúûí, åé éàð,
Êèìäÿí áèòÿ åùòèéàúûí, åé éàð,
– Ñÿí áèë, – äåäèì, – åé ìàíà ìöðÿôôÿã,
Þëäöì áó üöáàð èëÿí ìöùÿããÿã.
Ôèêð åäöá àøàüÿ ñàëäû áàøèí,
Äåð: – Ýþíäÿð îë àéÿ ÷åøì Éàøèí.
Ìÿðäöìçÿäÿëÿðúÿ ìþùòÿðÿìäèð,
Êèì ìþùòÿðÿì îëñà, îë ùÿðÿìäèð,
Äèëáÿð ãàïóñóíà îë ñÿïÿð ñó,
Ãîéìàç ýþçöíÿ áåüÿôëÿò óéõó.
Àõàð ñÿíÿì àéàüûíà ÷öí ÷àé,
Äöðäàíÿ áèëÿí ñÿíè ãûëóð áàé
Õöøê îëñà äàìàü, åäÿð òÿð îë éàø,
Ïöð ãûëäû ýþçöí çè ýþâùÿð îë éàø.
Ùÿì äÿìáÿäÿì îë éöçöí àðèäöð,
Ùè÷ îëìàç àíûí òÿêè àðû äöð.
Äöð òþêñöí þíöíÿ äàíÿ-äàíÿ,
Éàð àíäàí åäÿð ãóëàüÿ òàíÿ.
Åéíèíäÿí îëóð ðÿâàí ÷ö çÿìçÿì,
Îëäóð ñÿíèí èëÿ äîüðó ùÿìäÿì.
Áîëäóì ÷ö âöãóô áó õÿáÿðäÿí,
Ãàí äîëäó èêè ýþçöì úèýÿðäÿí.
Ìÿðäöìÿ äåäèì êè, íóðè-åéíèì
Êèì, ñÿíäÿí àëóð áó íóðè åéíèì.
Áó ýöí ìÿíèì èëÿ áèð èø èøëÿí,
Ôÿðçÿíäèíèçè ìàíà áàüûøëàí.
Êèì, åë÷è ãûëàì î äèëðöáàéÿ,
Øàéÿä êè, áóëàì àíûíëà âàéÿ.
Ýþçöì áó ñþçöì äóòóá äåäè: – Àë,
Ôÿðçÿíäè-ÿçèç, úàìÿñè àë.
×îõ ñÿðçÿíèø åòäè àíà êèðïöê,
300
Òà îëà ìÿíèì èøèìäÿ ÷àáöê.
Ìÿðäöìäÿí àëóá áåòþùôÿ ýþâùÿð,
Àõäû, éåðèäè áåñóéè-äèëáÿð.
Äåäèì êè, íèýàðÿ âåð ñÿëàìè,
Ñîíóíäà îõó áó ãà÷ êÿëàìè.
Îë ñÿõò äèëè ìÿýÿð îëà íÿðì,
Ñÿðä èêÿí îëà áèçèìëÿí îë ýÿðì.
Áÿñ îõó áó øå’ðè éàð ãàòûíäà,
Àüëà áÿñè çàð-çàð ãàòûíäà.
Øå’ð ÿççÿáàíå-àøåã áå òÿðèãå-åëùàù
(Àøèãèí äèëèíäÿí éàëâàðûø òÿðçèíäÿ øå’ð)
Åé òóáà áóäàüû, ñÿðâè-äèëúó,
Åé áàü÷à íèùàëû, éàðè-íèêó.
Ñÿí øàä îëàñàí úàùàíäà äàèì,
Þëäöðäö ìÿíè éîëóíäà ãàéüó.
Áèð ìó ìàíà âåðìÿäèí ñà÷ûíäàí,
Åé ùöñíö ïÿðè, íÿ õóäóðóð áó?
Ùèúðèí ìÿíè óøòÿ äàüÿ ñàëäû,
Ñÿí íåðäÿñÿí, åé üÿçàëÿ àùó?
Öëêÿð êèìè éîëäà ãàëäû ÷åøìèì,
Ýþðñÿò éöçöí; åé íèýàðè-ìÿùðó.
Äþíäÿðäè üÿìèí òÿíèì ùèëàëÿ,
Áèð ýÿç ìàíà ýþðñÿò àõèð ÿáðó.
Îë èíúÿ ìèéàíûíûç üÿìèíäÿí
Ùèúð èëÿ âöúóäóì îëäó áèð ìó.
×îõ éàøèìè äèäÿäÿí áó äÿì àë,
Ýÿë àáè-âöñàë èëÿí ìÿíè éó.
Ñÿí íåúÿ ñèòàðÿñÿí êè, ùÿð øÿá
Àïàðäû üÿìèí ýþçöìäÿí óéõó?
301
Äÿðä èëÿ Õÿòàéè îëäó áèìàð,
Òèðéàêè-ëÿáèíäÿí åéëÿ äàðó.
Íàìåéå-ùÿôòîì. Ðÿôòÿíå-ÿøã áåñóéå-ìÿ’øóã
(Éåääèíúè ìÿêòóá. Ýþç éàøûíûí Ìÿ’øóãóí éàíûíà ýåòìÿñè)
×öí éîëà äöçÿëäè, Éàø ýåòäè,
ßãë èëÿ ðÿâàíö áàø ýåòäè.
Àõäû, éåðèäè áåñóéè-äèëäàð,
Ìÿðäöìÿê àäû, þçö ýþùÿðáàð.
Ãûëìàäû áó éîëäà áèð äÿì àðàì,
Ñèäã èëÿ èøèìÿ ãûëäû åùðàì.
Õóá ñöðäö ðèêàáûí îë âÿôàäàð,
Îë ýöëøÿíÿ éåòäè ê-îíäàäûð éàð.
Ýþðýÿú àíû ÷ÿêäè àòû áàøèí,
Ñÿíúèäÿ ãûëóðäó è÷ö äàøèí.
Ùåéðÿò ýþçö áèðëÿ áàõàð èäè,
Éàð ñóéèíÿ êþíëö àõàð èäè.
Ãûëìàãäà òàìàøà ýöëñòàíÿ
Îëäó ýþçö òóø áàüáàíÿ.
×öí ýÿëäè éàíûíà áàüáàíûí,
Ñîðäó õÿáÿðèí íÿäèð íèøàíûí.
Äåð: – Ãàñèäÿì îë øèêÿñòÿ çàðÿ
Êèì, àøèã îëóáäóð îë íèýàðÿ.
Ëöòô åéëÿ éåðè, áó áÿíäÿäÿí âàð,
ßðç åéëÿ àíà äèëèìäÿí ÿñðàð.
Äåýèë éåíÿ ýÿëäè þçýÿ ãàñèä,
Òÿùãèã ýÿëèáäèð îë íÿ ãàñèä.
Áèð òþùôÿ ÿëèíäÿ ýþâùÿðè âàð,
Àðèçäèð þçöâö úþâùÿðè âàð.
Ýÿð ìåùð ãûëóðñà ñÿðâè-äèëúó,
Áàüûíà ùÿìèøÿ áàüëàéûì ñó.
×öí îíà áó íþâ’è ðöøâÿ âåðäè.
Íàçèêëèê èøèíÿ èøâÿ âåðäè.
Òåç âàðäû, íèýàðÿ ñþéëÿäè îë.
Îë ñåâýèëè éàðÿ ñþéëÿäè îë.
Äåð: – Éåíÿ ñèçÿ ðÿñóë ýÿëìèø.
302
Áà òþâðÿâö áà öñóë ýÿëìèø.
Ïàê åéëÿìèø îë öéóíè-çàòè,
Áÿíçÿð êèøè îüëóíà ñèôàòè.
Áèð òþùôÿ ÿëèíäÿ ýþâùÿðè âàð,
Þçö ÿâÿç ÿëäÿ úþâùÿðè âàð.
Äåäèì: – Íåðÿäÿí ýÿëöðñÿí, åé éàð?
Àéäûð êè, çè àøèãè-úèýÿðõàð.
Äèëäàð éåíÿ èòàáÿ äöøäö,
Çöëôè òÿêè ïè÷ö òàáÿ äöøäö.
Äåð: – Âàð, äåýèë êè, ýåòñèí àíû,
Àëýèë ìàíà ÿëäÿ òÿðúöìàíû.
Âàð äå, äåñèí îë úÿôàýöçèíÿ
Ãàòûìäà þçö íÿäèð, ñþçö íÿ?
×îõ åòìÿ øèêàéÿ ôèðãÿòèìäÿí,
Ãóðòàðìàíàì àíû ùèðãÿòèìäÿí.
Ìÿíäÿí àïàð àíà íàöìèäè,
Òà äóòìóéà âÿñëèìÿ öìèäè.
Áó øå’ðèìè ãûëñóí àíäà àüàç,
Äóòìàéà öìèäè ìåùðèìÿ ñàç.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-ìÿ’øóã áåòÿðèãå-íàîìèäè
(Ìÿ’øóãÿíèí äèëèíäÿí öìèäñèçëèê òÿðçèíäÿ øå’ð)
Åé ÿáëÿùö áèìóðàäö áèùóø,
Ïåéüàìûíà äÿõè äóòìàíàì ýóø.
Àëìàí ñÿíè ìÿí ôÿðàã ÿëèíäÿí,
Ãûëýèë áó õÿéàëè ñÿí ôÿðàìóø.
Ìåéäàíäà áàøûíû òîï ÷àëìàí,
×þâêàíè-ñà÷ûì éöç îëñà áÿð äóø.
Ìèí ãàòëà ñÿíè ìÿí åéëÿìÿí éàä,
Ýÿð ãûëìàç èñÿí ìÿíè ôÿðàìóø.
Éöç ñÿí òÿêè ùóøéàð êþíëö
Åøãèì àíû ãûëäû ìÿñòö ìÿäùóø.
303
Éåòÿðìè ÿëèí, å äÿñòè-êóòàù,
Ìÿí ñèäðåéè-ñÿðâÿìö ãÿáàïóø.
Áó íÿãøè-öçàðûìûí üÿìèíäÿí
Éöç ëþâùè-êþíöëëÿð îëäó ìÿíãóø.
Íèø îëäó Õÿòàéèéÿ áó ÿí’àì,
×öí øÿùäö øÿêÿð ñÿí åéëÿýèë íóø.
Àìÿäÿíå-áàüáàí áå ñóéå-ÿøê. Õÿáÿðå-íàîìèäè
(Áàüáàíûí ýþç éàøûíûí éàíûíà ýÿëìÿñè.
Öìèäñèçëèê õÿáÿðè)
Ýÿòèðäè ÷ö áàüáàí õÿáÿðíè,
Äåð: – Ãûëäû ãÿáóë îë ýÿùÿðíè.
Ëåéêèí ñàíà øàù âåðäè äÿñòóð,
Ýåòñöí äåäè òåç, îòóðìà, äóð, äóð!
Ýþç éàøû áóëàíäû, îëäó ìåéýóí,
Êþíëö áó õÿáÿðäÿí îëäó ìÿùçóí.
Üàéÿòäÿ ìÿëóë, ùàëû çÿáçÿá.
Áó ôèêð èëÿ ñöðìÿç èäè ìÿðêÿá.
Àéäûð: – Íåúÿ âàðûì îë úÿâàíÿ?
Åøèäÿ áó ñþçö, îäÿ éàíÿ.
Ùÿð ôèêð èëÿ, ùÿð üÿì èëÿ éåòäè,
Ýöëøÿí éþðÿñèíè àá äóòäè.
Øàä îëäó êþíöë êè, ýÿëäè Éàøûèì,
Òèòðÿð çè ùÿâÿñ è÷èìëÿ äàøèì.
×öí ýÿëäè ìÿíèì éàíóìà éåòäè,
Ñîðäóì àíà êèì, íèýàð íåòäè?
Üÿì êþíëöíÿ õåéëè êàð ãûëìûø,
Éà úþâðö úÿôàìè éàð ãûëìûø?
Äåð: – Ñîðìà, ÿéà üÿðèáö ìÿùðóì,
Âåðìÿç ñàíà âàéÿ òàëåéè-øóì.
Ýÿð ãûëäû ãÿáóë òþùôÿìèçíè,
Ýþðìÿäè âÿëè ÷ö òþùôÿ áèçíè.
×öí éåíÿ áó ñþçíè åéëÿäèì úÿì’,
Àù îäóíà úàí òóòóøäó ÷öí øàì’.
304
Äåäèì éåíÿ îë ðÿôèãè-ùàëÿ,
Éàøäàí äÿõè éåòìÿäèì âöñàëÿ.
Áÿñ äÿõè íåäèì, íÿñèùÿò åéëÿ,
ßëòàôö êÿðÿì, ìöðöââÿò åéëÿ.
Àéäûð: – Éåíÿ ýþíäÿðèí àíà Éàø,
Üÿìõàðäóðóð ñàíà î ãÿëëàø.
Äÿðäè-äèëèíè î éàõøû áèëöð.
ßëäÿí ýÿëÿíè éîëóíäà ãûëóð.
×öí òþùôÿíè åéëÿìèø ãÿáóë îë,
Ìåùð åòìÿýèíÿ öìèäâàð îë.
Áèð ëÿùçÿ ôÿüàíö çàðè ãûëäûì,
Éàøû éöçöì öñòÿ úàðè ãûëäûì.
ßùëÿí, – äåäèì – åé ýþçöì ÷ûðàüû,
Äóð éåíÿ ñÿí åéëÿýèë éàðàüû.
Üåéð ÿç òó áó èøäÿ ïèø ýþðìÿí,
Ùÿð éàäû þçöìÿ õèø ýþðìÿí.
Ñÿí âàðýèë, ÿéà úèýÿð ïàðàñû,
Ìÿñêÿí ñàíàäûð ýþçöì àðàñû.
Ìÿðäöìëèê åäèá ñþç åòäè ãÿáóë,
Àëìûø íÿôÿñè õÿñèñö ìÿúùóë.
Äóðäó éåíÿ àëäû ÿðìÿüàíè,
Îë ñÿðâÿ ñàðó ýåäÿð ðÿâàíè.
Äåäèì êè, ñÿíà ãûë îë ùÿáèáÿ,
Áÿñ ùàëûìû ÿðçÿ ãûë ùÿáèáÿ.
Áÿñ îõó áó øå’ðè éàðÿ ãàðøó,
Áöëáöë êèìè ýöë’öçàðÿ ãàðøó.
Òà éàä åäÿ áó øèêÿñòÿ ùàëû,
Àç åäÿ ìÿýÿð üÿìö ìÿëàëû.
Øå’ð ÿççÿáàíå-àøåã
(Àøèãèí äèëèíäÿí øå’ð)
Åé éàð, íîëåéäè äèëáÿð îëñàí,
Åé ìàù, íîëåéäè ìåùòÿð îëñàí.
Áÿäòÿðäèð èøèì, ëÿáèì äÿõè õöøê,
Òÿð ãûëñàí îëàðû áåùòÿð îëñàí.
305
Ãÿùð èëÿ úÿôàíû õåéðÿ äþíäÿð,
Êèì äóòàð ÿëèí ÿýÿð øÿð îëñàí?
Ðÿùì åéëÿýèë èìäè áÿð ìöñÿëìàí,
Áöòñÿí, íÿ ÿúÿá êè, êàôÿð îëñàí.
Ýöìðàùäóðóð êþíöë üÿìèíäÿí,
Âÿñëèí ñàðó àíà ðÿùáÿð îëñàí.
Ðÿùì åéëÿð èäèí Õÿòàéèéÿ ñÿí,
Áèð ãàòëà àíà áÿðàáÿð îëñàí?
Íàìåéå-ùÿøòîì. Ðÿôòÿíå-ÿøê
Áàðå-äîââîì áåñóéå-ìÿ’øóã
(Ñÿêêèçèíúè ìÿêòóá. Ýþç éàøûíûí èêèíúè
äÿôÿ Ìÿ’øóãÿíèí éàíûíà ýåòìÿñè)
×öí éîëà äöçÿëäè. Éàø ýåòäè,
ßãëö äèëö äèäÿ, áàø ýåòäè.
Áóëàíäûâö äàøäû, ÷àéÿ äþíäö,
Ýÿù ñóéÿâö ýÿù ùÿâàéÿ äþíäö.
Îë ñÿðâè ðÿâàí ñàðó éåðèäè,
Èðèøìÿýÿ éàðÿ éöðöð èäè.
Îë áàüÿ èðèøäè ùÿð íå÷öê âàð,
Åòìèøäè ìÿãàìèí àíäà äèëäàð.
Èñòèá éåíÿ áàüèáàíè áóëäó,
Áèð úèñì èäè îë êè, úàíè áóëäó.
Äåäè êè, ùÿì îë ôÿãèðö áèìàð
Ýþíäÿðäè ìÿíè ñàíà äèýÿð áàð.
Âàð áèð äÿõè ëöòô åäöá íèýàðÿ,
Ðÿùì åäÿ ìÿýÿð î äèëôèêàðÿ.
Îë ðöøâÿ êè, äåìèøÿì, áÿð àíÿì,
ßç ãîôòå õåëàô ìÿí íÿäàíÿì.
Ìåùð åòñÿ, ñÿíèíäèð àíäà ìèííÿò,
Ìÿí ìÿðäöì èñÿì, ñÿí åéëÿ ùþðìÿò.
Àëìàüà úÿâàáè éåðè, âàð òåç,
Àë ýåò ýþùÿðè áåäÿñò àâèç.
306
×öí áàüáàí àëäû îë ýþùÿðíè,
Âàðäû êè, àëà íÿäèð õÿáÿðíè.
Éåòöðäö íèýàðÿ òþùôÿíè ÷öí,
Ýþðäö ïÿðèðöõ î òþùôÿíè ÷öí,
Äåð: – Ñþéëÿ êè, ýÿëñöí îë ðÿñóëÿ,
Âàðìû ýþðÿëè ñþçö ãÿáóëÿ.
Ýÿð ãàáèë îëóðñà ùÿçðÿòèìäÿ,
Õàñ åéëÿéÿì àíû õèäìÿòèìäÿ.
×öí ýÿëäèâö áàüáàí äåäè: – Äóð.
Õàñ åòäè ñÿíè î éàðè-ìÿøùóð.
Éàø ýåòäè ðÿâàíè ùÿçðÿòèíÿ,
Ìÿäù åòäè äóàéè-äþâëÿòèíÿ.
Éàð àéäûð àíà êè, åé úèýÿðõóí,
×îõ åòìÿ áó éîëäà ñÿí úèýÿð õóí,
Äåðëÿð ñÿíè ÷öíêè çàäè-ìÿðäöì,
Îëìóø âÿòÿíèí ñÿâàäè-ìÿðäöì.
Ùÿð éåðäÿ êè âàð, ùþðìÿòèí âàð,
Ùÿð õàíäà êè îëñà, èççÿòèí âàð.
×öí ÿñëèëÿ ìÿðäöìÿêëèñÿí ñÿí,
Ýÿëýèë ìàíà êèì, ýÿðÿêëèñÿí ñÿí.
Ñÿðâÿì, äèëÿðÿì éàíûìäà áèð úó,
Ýöëçàðè-úÿìàëèìÿ ýÿðÿê ñó.
Áèð ÷åøìÿ ýÿðÿê þíöìäÿ ïöð àá,
Òà áîëà ëÿáèì àíûíëà ñèðàá.
Øèðèí ëÿá èñÿì õîø îëà ýöëýóí,
Õóíõàðÿ èñÿì, ìàíà ýÿðÿê õóí.
Ëåéëèéÿ ýÿðÿê ñÿáóéè-ïöð àá,
Òà íàãÿ áîëà ñÿôÿðäÿ ñèðàá.
Ùÿíà õîø îëà áó ìÿí íèýàðÿ,
Òà ùÿð äÿì ÿëèì äóòàì íèýàðÿ.
×öí ùöñí èëÿéÿì øÿùè-Õîðàñàí,
Ùÿì Õîñðîâè-ìöëêö òÿõòè-Èðàí.
Ìöëêèìäÿ ýÿðÿêäèð àáè-Úåéùóí,
Ñöðõàá ýÿðÿê êèì, îëà äÿìýóí.
Øèðàç øÿùè ìÿíÿì, ëÿáèì õÿìð,
Áàüäàä ìÿùè ìÿíÿì, ëÿáèì ñÿìð.
Àõñóí âÿòÿíèìäÿ øÿòòè-Áàüäàä,
307
Ýÿçñöí ÷ÿìÿíèìäÿ Ðöêíèàáàä.
Ìÿðäöì ÷ö ñÿíè îõóð äöðÿôøàí,
Õàêè-äÿðèì öñòöíÿ äöð ÿôøàí.
×öí ìóúà ýÿðÿêëöñÿí ìàíà ñÿí,
Íåé÷öí âàðàñàí äÿõè àíà ñÿí?
Ýÿð áåéëÿ ñÿíè èðàüÿ ñàëóð,
Éöçäÿí ñöðöáÿí àéàüÿ ñàëóð,
Ãîéìàí äÿõè àíäà ýåäÿñÿí ñÿí,
Ãàñèäëèüèí àíûí åäÿñÿí ñÿí.
Éàøûì äåäè êè, ÿéà ïÿðè ðó,
Ñÿíäÿí õà÷àí åéëÿðÿì áÿðè ðó?
×öí ñàíà ýÿðÿêëöéÿì, ìàíà ñÿí,
Áèð õèäìÿò åäÿð ãóëàì ñàíà ìÿí.
Îíäàí äÿõè ñÿíäÿí þòðö ýÿëäèì,
Ýþðäöì ÷ö éöçöíè, áàõà ãàëäûì.
Àììà äèëÿðÿì êè, åé ïÿðè ðó,
Áèð äÿõè âàðàì î õÿñòÿ ñàðó.
Äÿñòóðóí îëóðñà, âàðàéûì áèð,
Îëàí õÿáÿðèíè âåðÿéèì áèð.
Ìÿðäöìäÿí àëàì éåíÿ èðàäÿò,
Õîøäóð îüóë èøè áà èúàçÿò.
Àéäûð: – Éåðè âàð, çóä ýÿëýèë,
Îä êèìè âàðóá ÷ö äóä ýÿëýèë.
Ìÿíäÿí äÿõè àïàðìà íàöìèäè,
Íÿ öìèä àïàð, íÿ íàöìèäè.
Äåýèë äÿõè êÿñìÿñöí ðèúàéè,
Øàéÿä ãûëàì àíà ìÿí âÿôàéè.
Äåýèë ÷ö éàíûìäà êÿøôèí îëäó,
Âÿñëèì äèëÿìÿê áÿñ èøèí îëäó.
Øÿù ãàòäà êèìèí êè, àäÿìè âàð,
ßç úþâðö ñèòÿì íÿäÿí üÿìè âàð?
Ýþç éàøû ñåâèíäè, äöøäö áÿð ðàù,
Äåð áÿíäÿéÿ ìöðâÿò åòäè îë øàù.
Òÿ’úèë èëÿ àõäû îë àõàð ñó,
Íóðêÿí éöýöðöð ìèñàëè-àùó.
Ýþðäöì êè, ýÿëöð, ðÿâàí éöýöðäöì,
Áàõäûì éöçöíÿ ãûëûá òÿáÿññöì.
Àéäûð êè, âåð èìäè ìöæäÿýàíè.
308
Ìåéë åòäè ñàíà íèýàðè-úàíè.
Íîìèä îòóðìà ýÿë âöñàëÿ,
Øàéÿä ñÿíè ùèúð ÿëèíäÿí àëÿ.
×öí áó õÿáÿðè åøèòäè ýóøèì,
Ýÿëäè éåðèíÿ ãÿðàðö ùóøèì.
ßãë èëÿ êþíöë áèðÿð áàðûøäû,
Àðàì èëÿ ñÿáðö äèë ãàðûøäû.
ßëòàôè-õóäàéÿ øöêð ãûëäûì,
Áó øå’ðè î äÿìäÿ ôèêð ãûëäûì.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã áåòÿðèãå-øîêð
(Àøèãèí äèëèíäÿí ðàçûëûã òÿðçèíäÿ øå’ð)
Ìåéë åéëÿäè éàð, ùÿìäöëèëëàù,
Äèë òàïäû ãÿðàð, ùÿìäöëèëëàù.
Äåìèø êè, âöñàëÿ ãàáèë îëäó,
Îë ñåâýè íèýàð, ùÿìäöëèëëàù!
Ìÿðùÿì åäÿñè úèýÿðäÿ äàüÿ,
Îë ëàëÿ öçàð, ùÿìäöëèëëàù!
Ãûëñóí åøèýèìäÿ äåìèø îë ñÿðâ
Éàøûìíè íèñàð, ùÿìäöëèëëàù!
Ùÿð ëÿùçÿäÿ ñÿä ùåçàð áÿð ùÿã,
Ùÿð ýöíäÿ ùåçàð ùÿìäöëèëëàù!
Íÿñõ îëìàüû áèëìèøÿì ìöùÿããÿã
Äèëäÿí áó üöáàð, ùÿìäöëèëëàù!
Âÿñëèíÿ ùÿáèáèíèí Õÿòàéè
Öììèä äóòàð, ùÿìäöëèëëàù!
Òÿ’ðèô êÿðäÿíå-àøåã ÿøêðà
(Àøèãèí ýþç éàøûíû þéìÿñè)
Îë Éàøÿ äåäèì êè, íóðè-äèäÿì,
Êèì, ñÿíäÿí àëóð áó íóðè äèäÿì.
309
Ãûëäèí ìÿíèì èëÿ ìÿðäöìè ñÿí.
×öí ÷åøìèì è÷èíäÿ ìÿðäöìèñÿí.
Éåðèí îëà òÿõòè-äèäÿ äàèì
Êèì, ýþçöì þíöíäÿñÿí ìöëàéèì.
Ìÿðäöìëÿ ùÿìèøÿ àøèíàñÿí,
Ýþçëÿðäÿ ìöäàì ðþâøÿíàñÿí.
Áó ñàðó éöçöìíè àë åäÿíñÿí,
Þç úèñìèíè ïàéìàë åäÿíñÿí.
Áèð äÿõè ìÿíèìëÿ ìÿðäöìè ãûë,
Âàð éàðÿ éåíÿ éåíè õÿáÿð áèë.
Ýþð êèì, áó öìèä òà áå êåéäèð,
Âÿñëèëÿ õà÷àí áó ìöðäÿ ùåéäèð?
Òà êè, äÿìè-âÿ’äÿ îëìàéà ôîâò,
“ßëìîíòÿçèðö ÿøÿä ìèíÿë ìîâò”.
Áó øå’ðè íèýàðÿ ñþéëÿýèë ñÿí,
Ìåùð åäèúè éàðÿ ñþéëÿýèë ñÿí.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã áåðÿñìå-òÿ’ðèôå-ìÿ’øóã
(Àøèãèí äèëèíäÿí Ìÿ’øóãÿíè òÿ’ðèô òÿðçèíäÿ øå’ð)
Åé øóõ, ùÿìèøÿ îëñàí øàä,
Ùÿð ñÿðâ ìèñàëè üÿìäÿí àçàä.
Øÿùëà áîëà îë äó ÷åøìè-íÿðýèñ,
Ðöõ òàçÿâö òÿð ÷ö áÿðýè-øöìøàä.
Áöíéàäè-úÿìàëûí îëà ãàèì,
Ãûëäûí áó õÿðàá åâèìíè àáàä.
Ùþðóòäàí îë áå ôèòíÿ ôÿòòàí,
Ùÿì ñåùð èëÿ Ñàìèðèäÿí óñòàä.
Ýþðìÿéÿ úÿùàí è÷èíäÿ íþãñàí,
Îë ùöñíè ìÿëÿê, ðöõö ïÿðèçàä.
Ùÿð äÿì éàøûì, åé ßçèçè-Ìèñðè,
Éàíûíäà àõàð ÷ö øÿòòè-Áàüäàä.
×öí ñàíà Õÿòàéè àøèíàäûð,
Îëìóøñàí àíà íÿ ìÿ’íèäÿí éàä?
310
Íàìåéå-íîùùîì. Ðÿôòÿíå-ÿøê
áàðå ñåééîì áåñóéå-ìÿ’øóã
(Äîããóçóíúó ìÿêòóá. Ýþç éàøûíûí ö÷öíúö äÿôÿ
Ìÿ’øóãÿíèí éàíûíà ýåòìÿñè)
Îë ÿøê éåíÿ ÷ö ìèíäè àòû,
Öììèä èëÿ àòû ñöðäö ãàòû.
×îõ ëþ’ëþ ýþòöðäö ÿðìÿüàíè,
Îë ñÿðâ ñàðó ýåäÿð ðÿâàíè.
×öí éåòäè áåêóéè-êàõè-äèëáÿð,
Ýþðäö ñÿíÿìè-ôèðèøòÿ ïåéêÿð.
Áÿð ñÿùíè-ñÿðèðö òàú áÿð ñÿð,
Äóðìóø àéàü öñòÿ ñÿðâè-ÿð’ÿð.
Éàøûì ÷ö èðèøäè ùÿçðÿòèíÿ,
Îë éàðè-âÿôàëó õèäìÿòèíÿ.
Ìÿíäÿí ÷îõ àíà ãûëûá äóàëàð,
Êÿøô åòäè äóà èëÿí ñÿíàëàð.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã áåòÿðèãå-äóà âÿ ñÿíà
(Àøèãèí äèëèíäÿí äóà âÿ àëãûø òÿðçèíäÿ øå’ð)
Éàðÿá, ñàíà ùÿã áîëà íèýÿùäàð,
Öøøàãèíÿ áîë üÿìèíäÿ üÿìõàð.
Áèìàðÿ âöñàëûí îëäó øÿðáÿò,
Ùÿð èøäÿ ñàíà ùÿã åäÿ òèìàð.
Ùàôèçëèü è÷öí äó çöëôè-çÿíýè
Îë Ðóìè ðöõöíäÿ îëà äÿââàð.
Ýöëçàðè-úÿìàëûíûç üÿìèíäÿí
Áöëáöë òÿêè åéëÿñöí ìÿíè çàð.
Ýÿíúè-ðöõöí öñòÿ ùàôèç åòñöí
Áèð ùÿëãÿ ñà÷ûíû ùÿì÷ö øÿùìàð.
Ìÿí êèìè ùåçàð àøèã îëñóí
Îë ìåùðè-ðöõöí üÿìèíäÿí ÿôêàð.
Ýöë êèìè öçàðûíûç úÿôàñû
Ãûëñóí äèëö úàíëàðû ïöð ÿç õàð.
311
Ùèúðèíäÿ Õÿòàéè õÿñòÿ ùàëÿ
Âÿñëèí ãûëà ÷ÿëÿá íèýÿùäàð.
Íÿðì øîäÿíå-äåëå-ìÿ’øóã âÿ ùÿâàäàðèéå-ÿøê
âÿ òÿ’ðèô êÿðäÿíå-óðà
(Ìÿ’øóãÿíèí öðÿéèíèí éóìøàëìàñû, ýþç éàøûíà
ùàâàäàðëûüû âÿ îíó þéìÿñè)
Åøèòäè áó ñþçíè ñÿðâè-äèëúóì,
Îëäó äèëè-ñÿõòè íÿðì ÷öí ìóì.
×îõ åéëÿäè Éàøÿ ìÿäùö òÿùñèí,
Òÿùñèí èëÿ ãûëäû ñþçíè òÿçéèí.
Àéäûð êè, ÿéà äöðè-ìÿàíè,
Êèì ìÿðäöì îëà áóäóð íèøàíè.
Ãûëäûí ÷ö ìÿíèìëÿ ÿùäèíÿ úÿùä.
Áÿñ ìÿðäöì îëàí äöðöñò åäÿð ÿùä.
Áÿñ ñîðäó íå÷öêäöðöð áó ìèñêèí,
Ùèúðàí ãÿôÿñèíäÿ ìöðüè-üÿìýèí?
Øå’ð áåðÿñìå-ïîðñèäÿíå-ìÿ’øóã ùàëå-àøåã
(Ìÿ’øóãÿíèí Àøèãèí âÿçèééÿòèíè ñîðóøìàñû
òÿðçèíäÿ øå’ð)
Äåð ñþéëÿ êè, îë üÿìèí ÿñÿíìè?
Ùèúðèíäÿ ýþçö íÿìèí ÿñÿíìè?
Îë åøãèìÿ ñàäèãèì íÿ èøäÿ?
Îë êþíëö àðû çè êèí ÿñÿíìè?
Êàôèð ýþçöì àíû ÷îõ ãûíàäû,
Ìåùðèì òÿêè ÿùëè-äèí ÿñÿíìè?
Àéðûëäû úÿìàëè-Éóñèôèìäÿí,
Éÿ’ãóáè-äèëè-ùÿçèí ÿñÿíìè?
Üÿì éöêöí î ìóð ÷ÿêäè ÷öí ôèë,
Ñÿáð àíúàã îëà ùÿìèí, ÿñÿíìè?
×îõ åòäè Õÿòàéèéÿ úÿôà ùèúð,
Îë ÿùäö âÿôàéÿ ÷èí ÿñÿíìè?
312
Ðÿùà êÿðäÿíå-ìÿ’øóã ñÿáàðà
âÿ îçð õàñòÿíî ôåðåñòàäÿí áå àøåã
(Ìÿ’øóãÿíèí Ñÿáàíû àçàäà åòìÿñè,
îíäàí öçð èñòÿìÿñè âÿ Àøèãèí éàíûíà ýþíäÿðìÿñè)
Äèëáÿð ÷ö îõóäó áó ñÿíàíû,
Äàüûòäû êÿìÿíäè-äèëôÿøàíû.
Îë ïåéê Ñÿáàíû ãûëäû àçàä,
Øèðèíÿ éöðöòäö ìåùðè Ôÿðùàä.
×îõ âåðäè àíà íÿñèùÿòö ïÿíä,
Àéäûð êè, ÿéà øèêÿñòÿ äÿð áÿíä,
Ëàô åäÿð èäèí çè äàíèøö êàð,
Áàëà èëÿ çèðäÿíÿì õÿáÿðäàð.
Èñà íÿôÿñèëÿ ùÿìäÿìÿì ìÿí,
Ùÿð òöððåéè-éàðÿ ìÿùðÿìÿì ìÿí.
Àôàãè-úàùàíäà óðàðàì ëàô,
Îëóð ñÿôÿðèì çè Ãàô òà Ãàô.
Áÿñ íèøÿ çè áÿùðè-àøèãè-íîâ
Áÿíä îëàñàí, åé ùÿìèãè-êÿúðîâ.
Õà÷àí ÿëÿ ýèðÿ íóø áèíèø?
Ìÿðùÿì ãûëóíóð ùÿìèøÿ áÿð ðèø.
Áèëìÿç ÷ö âÿôàéè êèì úÿôàëÿð,
Áèëöð ÷ö úÿôà ýþðÿí âÿôàëÿð.
Ùÿì ãÿäðè-áåùèøòè îë áèëöð êèì,
Êèì éàíìûø îëà î äÿð úÿùÿííÿì.
Êèì ÷ÿêìÿñÿ ðàùè-Êÿ’áÿíè ùÿì,
Ðàùÿò íÿ áèëöð çè àáè-çÿìçÿì?
Êèì ÷ÿêìÿñÿ çÿùìÿòè-ìöüèëàí,
Ùÿííàíÿ éåòÿð, íÿ õóä áå Ìÿííàí.
×öíêè äóðà-äóðà õåéð îëóð øÿð,
Ñÿáð åéëÿìÿê èëÿ íÿô’ îëóð çÿð.
Ýÿð ÷ÿêìÿñÿ ìóð ãÿùðè-äèâàí,
Éåòìÿçäè áå äÿðýÿùè-Ñöëåéìàí.
ßééóá ÷ö äÿðäÿ ñàáèð îëäó,
Ýþð, øÿ’íèíÿ “íÿ’ì” ñàäèð îëäó.
Ñÿáð åéëÿìÿñÿéäè ïèðè-Êÿí’àí,
Éóñèô éöçöíè ýþðÿðäè õàíäàí?
313
Ãûëäû ÷ö Çöëåéõà ñÿáðè-ìóõòàð,
Âåðäè ßçèç àíà Ìèñðè áà éàð.
Ñÿáð èëÿí îëóð çè üóðÿ ìåé äÿõ,
Ñÿáð èëÿí éåòÿð ìóðàäÿ øåé äÿõ.
Òóò éàïðàüû ñÿáð èëÿí îëóð üÿç,
Ñÿáð èëÿí îëóð øÿðàá ÿç ðÿç.
Ñÿáð èëÿí à÷ûëäû üþí÷åéè-òÿíý,
Ùÿì ñÿáð èëÿí îëäó ëÿ’ë ÿç ñÿíý.
Ùÿì ñÿáð èëÿ äóòäó ÷èíè çÿíýè,
Ñÿáð èëÿí àëóð ÷ÿòöê ïÿëÿíýè.
Ñÿáð èëÿ êèøè ìÿðàìÿ éåòäè,
Ùÿì ñÿáð èëÿ òÿøíÿ úàìÿ éåòäè.
Ìÿúíóí áå ñÿáð áóëäó Ëåéëà,
Ñÿáð èëÿ ÷ûõàð çè ñÿð áó ñåâäà.
Ñÿáð èëÿ äóòàð úàùàí íèçàìû,
Ñÿáð èëÿ éåòÿð êþíöë ìÿðàìû.
Ñÿáð èëÿ òàïàð úàùàí âöãàðû,
Ãóë ñÿáð èëÿ áóëäó êèðäèýàðû.
Ñÿáð èëÿ çÿìèí âåðöð íÿáàòàò,
Ñÿáð èëÿ éåòÿð ýþýÿ ìöíàúàò.
Ñÿáðè éîõ îëàíà ÷îõ õÿðÿúäèð.
×öí ñÿáð ôöòóùè-ùÿð ôÿðÿúäèð.
ßêñöêëèýèíè áóäóð éÿãèí áèë,
Áÿñ ãûëìà èøèíäÿ äÿõè òÿ’úèë.
Ìÿíäÿí éåðè âàðýèë îë ôÿãèðÿ,
Îë ùèýðèì ÿëèäÿ äèë ÿñèðÿ.
×îõ åòäè ÿýÿð÷è îë øèêàéÿò,
×ÿêäè âÿëè úþâðè-áèíÿùàéÿò.
Üÿì éöêöíÿ ãûëäû ôèë òÿêè çóð,
Îëäó üÿì èëÿí âöúóäó úöí ìóð.
È÷äè éöêöø îë ôÿðàã çÿùðèí,
Àíäàí ýþòöðöì áó çÿùð ãÿùðèí.
Çÿõì åòäè àíà ñèíàíè-üÿìçÿì,
Ëÿ’ëèìäÿí åäèì î çÿõìÿ ìÿðùÿì.
Òöêÿíäè ãÿðàðö ñÿáðö ùóøè,
Ðàùÿò ìåéè îëà øèìäè íóøè.
Òþêäö ãàíûíû áó üÿìçåéè-òèç,
314
Âåðèì äèéÿò ÿç ëÿáè-øÿêÿð ðèç.
Âåðäèì àíà úþâð èëÿí ìÿìàòû,
Áèð áóñ èëÿ áÿõø åäèì ùÿéàòû.
Áîéíóíà ãûëûì ãîëóì ùÿìàéèë,
Ùåéðÿò áèëÿ îëà ÿãëè çàéèë.
Âÿñëèìÿ ãûëûì áó ýåúÿ âàñèë
Êèì, îëà ìóðàäû úöìëÿ ùàñèë.
Áó øå’ðè äåýèë î õÿñòÿ ùàëÿ,
Áèëñöí êè, ãÿáóë îëóð âöñàëÿ.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-ìÿ’øóã áåòÿðèãå-äÿ’âÿòå-âîñàë
(Ìÿ’øóãÿíèí äèëèíäÿí ãîâóøìàüà ÷àüûðûø òÿðçèíäÿ øå’ð)
Ýÿë, ýÿë áÿðè, åé ýþðÿí úÿôàëÿð,
Êèì, éàð ñàíà ãûëóð âÿôàëÿð.
Ýÿë, ýÿë êè, ÿýÿð÷è ïöð õÿòàñÿí,
×èí îëäó éàíûìäà ùÿð õÿòàëÿð.
Ýÿë, ýÿë áÿðè, åé ïöð ÿç áÿëà äèë,
Èìøÿá áóëàñàí øÿôà áÿëàëÿð.
Ýÿë, ýÿë áÿðö, åé üÿìèìäÿ áèìàð
Êèì, áó ýåúÿ éàð åäèð äÿâàëÿð.
Åé Õÿñòÿ Õÿòàéè, ýÿë êè, éàðûí
Êþíëöí àëóáàí ãûëóð âÿôàëÿð.
Àìÿäÿíå-ñÿáà áåñóéå-àøåã áà õÿáÿðå-ìîæäå
(Ñÿáàíûí ìóøòóëóã õÿáÿðè èëÿ Àøèãèí éàíûíà ýÿëìÿñè)
ßçì åòäè Ñÿáà áåøàäêàìè
Êèì, òàïäû î äèëøèêÿñòÿ êàìè.
Ñöðäö àòûíû ðÿâàí ðÿâàíè,
Èñòÿðäè êèì, àëÿ ìöæäÿýàíè.
×öí ýÿëäè, èðèøäè òÿðôè-áàüÿ,
Ïåéêè-ôÿðÿù èðäè áàüö ðàüÿ.
315
Ýèçëÿíäè áåòÿðôè-ýöëñèòàí îë,
Åøãèìíè ãûëûðäû èìòàùàí îë.
Ìÿí äóòìóø èäèì äó ÷åøìè áÿð ðàù,
Òà êèì, ýÿëÿ ÿç òÿðèãè-äÿðýàù.
Íàýàù Ñÿáàéè-íèêõàùèì
Ãàïäû ýÿëöáÿí çè ñÿð êöëàùèì.
Àéäûð: – Äè âåð èìäè ìöæäÿýàíè,
Ýÿëñöí äåäè îë íèýàðè-úàíè.
Êèì, áó ýåúÿäèð çÿìàíè-âÿñëÿò,
Âÿãòè-òÿðÿáö ùöçóðö èøðÿò.
Áó ñþçöí àíûí ÷ö ýóø ãûëäûì,
Õûçð àáû èäè êè, íóø ãûëäûì.
Áó ìöðäÿ òÿíèì áóëóá ùÿéàòè,
Òàïäû äèëö úàí çè üÿì íèúàòè.
Ðÿãñ åéëÿð èäè òÿíèìäÿ úàíûì,
Áó øå’ðè îõóð èäè çÿáàíûì.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã áåòÿðèãå-êàìðàí
(Àøèãèí äèëèíäÿí øàäëûã áèëäèðìÿê òÿðçèíäÿ øå’ð)
Ïÿù, ïÿù êè, ìÿíÿì î úèñìè-áèúàí
Êèì, íàýàù îíà óëàøäû áèð úàí.
Ïÿù, ïÿù êè, ìÿíÿì î Õûçðà íèñáÿò
Êèì, àíà éîëóõäó àáè-ùåéâàí.
Ïÿù, ïÿù êè, ìÿíÿì ñÿãèìè-ìþùëèê,
Ùàòèôäÿí àíà èðèøäè äÿðìàí.
Ïÿù, ïÿù êè, ìÿíÿì øèêÿñòÿ Éÿ’ãóá
Êèì, áóëäó âöñàëè-õóáè-Êÿí’àí.
Ïÿù, ïÿù êè, ìÿíÿì ÿçèçè-Êÿ’áÿ,
Ùÿííàíÿ èðèøäè, áóëäó Ìÿííàí.
Ïÿù, ïÿù êè, ìÿíÿì î ìóðè-ïàìàë
Êèì, âåðäè àíà íèýèí Ñöëåéìàí.
Åé Õÿñòÿ Õÿòàéè øàêèð îë êèì,
Ìåùð èëÿ âöñàëÿ äþíäö ùèúðàí.
316
Àôÿðèí êÿðäÿíå-àøåã áåñÿáà
âÿ ôåðåñòàäÿíå-ïèøå-ìÿ’øóã
(Àøèãèí Ñÿáàíû þéìÿñè
âÿ Ìÿ’øóãÿíèí éàíûíà ýþíäÿðìÿñè)
Äåäèì êè, Ñÿáàéÿ øàä áîëýèë,
Áÿð êàìè-äèëö ìóðàä áîëýèë.
Õîø çèíäÿäèëö ðÿâàí ôÿðÿññÿí,
Ïöð ìöøê ñþçöí, ãÿáóë íÿôÿññÿí.
Ãûëäûí áó âÿôàëûüû ìÿíèìëÿí,
Úàí îëà ôÿäà ñàíà òÿíèìëÿí.
Äóð áèð äÿõè âàð îë ùÿáèáÿ,
Îë äÿðäÿ äöøÿíëÿðÿ òÿáèáÿ.
Ñþéëÿ êè, äåäè î ìåùðèáàíûí,
Ëàéèã íÿ ýÿòèðñèí ÿðìÿüàíûí?
Øÿùëÿð íÿçÿðíèäÿ òþùôÿ õîøäóð,
Éàçûã àíàäûð êè, äÿñòè áîøäóð.
Ýþçäÿí äöðè-øàùâàð àïàðñàì,
Éà úàíè-ïöð ÿç üöáàð àïàðñàì,
Úàí íÿñòÿ äåýèë áÿðàéè-úàíàí,
Äöð ãÿäðè íÿäèð áå ïèøè-ñóëòàí.
Ýþâùÿð êèøèíèí þç ÿðìÿüàíè,
Þç ãÿäðèìèñàëè-òÿðúöìàíè.
Êèì, ìóðè-ôÿãèð áà Ñöëåéìàí
Ïàéè-ìÿëÿõè àïàðäû áöðùàí.
Íàìåéå-äÿùùîì. Ðÿôòÿíå-Ñÿáà áå
ïèøå-ìÿ’øóã úÿùÿòå-ÿðìÿüàíî ùÿäèééå
(Îíóíúó ìÿêòóá. Ñÿáàíûí ùÿäèééÿ èëÿ áàüëû
Ìÿ’øóãÿíèí éàíûíà ýåòìÿñè)
×öí éåòäè Ñÿáà î éàð ãàòûíà,
Îë òöðêè-âÿôàýöçàð ãàòûíà,
Ñþéëÿøäè, úÿâàáûí àëäû, ýÿëäè,
Ùÿð ñþçäÿ ñÿâàáûí àëäû, ýÿëäè,
Áàøäàí äèëÿìèø êè, äöð ýÿòöðñöí,
Áèð äàìÿí àíûíëà ïöð ýÿòöðñöí.
317
Ùÿì áèëÿ ÿãèãè-ïöð áÿùàëÿð,
Éöçäÿí äÿõè äöðëö êÿùðöáàëÿð.
Ãûëñûí éåíÿ íå÷ÿ íÿçìè-ÿáéàò,
Ôèêð åòñèí àíà ùåçàð êÿððàò.
Áó ãÿñä èëÿ êèì, ãàâóøäó ùÿñðÿò,
Äÿô’ îëäó üÿìö áÿëàâö ìþùíÿò.
Áèð âÿúùèëÿ íÿçìèí åéëÿñèí äåð,
Äöðòÿê ãóëàüûìäà åéëÿñèí éåð.
Áó ñþçëÿðè ÷öí åøèòäè ýóøèì,
Ãàëìàäû ãÿðàðö ñÿáðö ùóøèì.
Äàëäûì ýþçöì è÷ðÿ ùÿì÷ö ãÿââàñ,
Àëäûì äöðè-ïàêö ýþâùÿðè õàñ.
Éàøûìäàí àëóá ÿãèãè-ýöëýóí,
Éöçöì òÿáÿãèí ïöð åòäèì ÿç õóí.
Íÿçì åòäèì î äÿìäÿ íå÷ÿ ÿáéàò,
Ôèêð åòäèì àíà ùåçàð êÿððàò.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã íÿùúå-òÿëÿáå-ìÿ’øóã
(Ìÿ’øóãÿíèí èñòÿéè èëÿ Àøèãèí äèëèíäÿí øå’ð)
Õîø äÿì êè, áó úèñìö úàíãàâûøäû,
Úàíàí èëÿ ùÿì úàùàí ãàâûøäû.
Áó ýöíäöðöð îë êè, õÿñòÿ Éÿ’ãóá
Éóñèôäÿí àçóá ðÿâàí ãàâûøäû.
Áó ýåúÿäèð îë êè, òÿøíÿ Õûçðà
Ùåéâàí ñóéó íàýÿùàí ãàâûøäû.
Áó äöí îäóðóð êè, ôÿõðè-àëÿì
Áà ùÿçðÿòè-ëàìÿêàí ãàâûøäû.
Àäÿìëÿ áó ýöí áóëóøäó Ùÿââà,
Éöç úÿùä èëÿ äÿð úàùàí ãàâûøäû.
Îëäóð áó ýåúÿ êè, ÿùëè-èìàí
Ó÷ìàü èëÿ úàâèäàí ãàâûøäû.
318
Ôÿðõÿíäÿ çÿìàí êè, äèëáÿðèíÿ
Þëìöø òÿí èëÿ áó úàí ãàâûøäû.
Øöêð åéëÿ Õÿòàéè, êèì ñÿíèíëÿ
Îë øàùèäè-ìåùðèáàí ãàâûøäû.
Òÿâÿúúîù êÿðäÿíå-àøåã áåñóéå-âÿñëå-ìÿ’øóã
(Àøèãèí Ìÿ’øóãÿíèí âÿñëèíÿ äèããÿò éåòèðìÿñè)
Ãûëäûì éàçóáàí ñþçö âÿðÿãóø,
Áèÿãë éåðèäèì àíäà, áèùóø.
Øàä èäèì âöúóäóì, îéíàð èäè,
Úàí ùÿñðÿò îäóíäà ýþéíÿð èäè.
Ñÿáð åòìÿê èäè òÿíèìäÿ úàíûì,
Àõìàçäû ùÿâÿñëÿ ðÿýäÿ ãàíûì.
Âàðìàçäû àéàãëàðûì çè ùÿñðÿò,
Ýþðìÿçäè ýþçöì éîëó çè ùåéðÿò.
Õîø éîëäóð î êèì, óëàøà áà éàð,
Ìÿíçóð îëà àíà ðóéè-äèëäàð.
Õîø âàðÿ ãÿäÿì áå ñóéè-äèëáÿð,
Ìÿíçèë àíà áîëà êóéè-äèëáÿð.
Áèõóä éåðèð èäèì åäèá ÿôüàí,
ßç áóéè-øÿðàáè-âÿñëè-úàíàí.
Òÿí úàíû éåòèðäè ùÿð íå÷öê âàð,
Ýþðäöì ÷ö ïÿðè áåñÿùíè-ýöëçàð.
Áèð øÿêë ýþðöíäö, áèð øÿìàéèë,
ßãëèì èëÿ ùóøóì îëäó çàéèë.
Áèñÿáðö ãÿðàðö ùóø äöøäöì,
Ãûëäûì ìåéè-âÿñëè íóø, äöøäöì.
Äèëáÿð éàíûìà ýÿëèá îòóðìóø,
Íàçèê äèçèíÿ áàøûì ýþòöðìöø.
Âåðìèø ëÿáèí àüçûìà ÷ö ñîðäóì,
À÷äûì ýþçöìö, éöçöíè ýþðäöì.
Áàøäàí éåíÿ ýåòäè àù åäèá ÿãë,
Ùÿì ùóø éåðèíäÿí åéëÿäè íÿãë.
ßìçèðäè ëÿáè-ïöð ÿç ùÿéàòè,
Òàïäû éåíÿ äèë áÿð ÿç íèúàòè.
319
Øèðèí äîäàüèëÿ òîõäàäû úàí,
Þëöðìè è÷ÿíëÿð àáè-ùåéâàí?
À÷äûì éåíÿ ÷öí ýþçöìíè íàýàù,
Ýþðÿíäÿ äåäèì êè, ùÿìäöëèëëàù.
Áó ñÿíìèñÿí, åé íèýàðè-ìÿùðó?
Òà õåéëè-õÿéàëûì îëìàñóí áó?
Âÿñëèí àíóáàí îëà êþíöë õîø,
Ìÿ’íèäÿ õÿéàë îëà ÿëèì áîø.
Áèùóø êþíöë ÷ö ýÿëäè áà ùóø,
Àëäûì àíû úàí êèìè äÿð àüóø.
Êàì àëäû áó äèë áå áóñåéè-÷ÿíä,
Ëÿ’ëèíäÿí ÿìèðäè øÿêêÿðö ãÿíä.
Ýÿù éöçöí þïöá, ýÿùè ëÿáàíûí,
Ýÿù ëÿ’ëèí ÿìèá, ýÿùè çÿáàíûí,
Ýÿù çöëôèí åäèðäèì ÿëäÿ äÿñòÿ,
Ýÿù ñàèä îëóá, ýÿùè õîúÿñòÿ.
Ýÿù àüçûì èëÿí äóòóá äèëèíè,
Ýÿù ãîëóì èëÿí ãóúóá áåëèíè.
Ýÿù ùöñíè òÿêè âöñàëÿ ìÿüðóð,
Ýÿù ÷åøìè ìèñàëû ìÿñòö ìÿõìóð.
Ýÿù ïàéèíÿ äþøÿéèá éöçöìíè,
Ýÿù ùåéðÿò èëÿí ýþðöá þçöìíè.
Ýÿù ñèíÿ ãîéóá áó ñèíÿñèíÿ,
Èêðàì åäÿð èäè ñèíÿ-ñèíÿ.
Ýÿù çöëôè òÿêè þïöá àéàüûí,
Äèøëèá ÷ö ìÿýÿñ ýÿùè äîäàüûí,
Ýÿù ãóúàð èäèì áåëèí êÿìÿðâàð,
Ýÿù äèøëÿð èäèì äèëèí ñÿìÿðâàð.
Ýÿù êÿôøèíÿ úàí îëóðäó ãóðáàí,
Ýÿù éàøûì àíà ýåäèðäè üÿëòàí.
Ýÿù áîéíóíà ãîëóì åéëÿéèá ïè÷,
Ëÿ’ëèí ãûú åäèá, äÿùàíûíû ìè÷.
Ýÿù ãàøûíà úàí îëóðäó ãóðáàí,
Ýÿù îõóíà úèñì îëóðäó ãàëõàí.
Ýÿù òþêÿð èäè äó äèäÿ Úåéùóí
Äèøëèá äîäàüûí îëóðäó ïöð õóí.
Ýÿù ðóçè-ôÿðàãè ôèêð åäèðäèì,
320
Ýÿù âÿñë ýöíèíÿ øöêð åäèðäèì.
Ýÿù çöëôè òÿêè áîéóíäàí àñëó,
Ýÿù êÿôøè òÿêè àéàüäà éàñëó.
Ýÿù ùàëè-äèëèì ãûëûá òÿôÿêêöð,
Äåðäèì íå÷ÿ áåéòè äÿð òÿùÿééöð.
Øå’ð ÿç çÿáàíå-àøåã áÿð
âÿúùå-òÿùÿééîðå-ìÿãàìå-âÿñëÿò
(Ãîâóøìà ÷àüûíûí ùåéðÿòè ìöíàñèáÿòèëÿ
Àøèãèí äèëèíäÿí øå’ð)
Úàí õîøäóð ÿýÿð áóëóíà úàíàí,
Ãóë õîøäóð ÿýÿð éåòÿð áå ñóëòàí.
Àøèã íÿ õîø îëà ùèúð ÿëèíäÿí
Ãóðòóëàâö éàðÿ îëà ìåùìàí.
Ýÿð äþíñÿ ôÿðàüÿ âÿñëÿò, åéâàé,
Õîøäóð êè, âöñàëÿ äþíñÿ ùèúðàí!
Õîøäóð üÿì è÷èíäÿ ïèðè-ìÿùçóí,
Òà êè, éåòÿ àíà õóáè-Êÿí’àí.
Õîø áîëà ãàðàíüó ýåúÿëÿðäÿ
Ýþðöíÿ òöëóè-ìàùè-òàáàí.
Éà çöëìÿò àðà ãàëàí Ñåêÿíäÿð
Õîø áóëäó çöëàëè-àáè-ùåéâàí.
Üÿì éåìÿ, Õÿòàéè, øàä áîë êèì,
Ìåùð èëÿ âöñàëÿ äþíäö ùèúðàí.
Ìÿúíÿâè
Îë ýöë êèì, àíà äèë îëäó áöëáöë,
Ýöëçàðè-ðöõöíäÿ âåðÿ íóð ýöë
Îë øóõÿ êè, úàí îëóðäó Ôÿðùàä,
321
Øèðèí äîäàüûíäàí àëäû éöç äàä.
Îë éàðÿ êè ÿãë îëóðäó Ìÿúíóí,
Óø Ëåéëè ñà÷ûíà îëäó ìÿãðóí.
Ïÿðâàíÿ èäè î øÿì’ÿ áó úàí,
Áèð òàáè-ðöõöíäÿí îëäó áöðéàí.
Îë ìàùÿ êè, úàí ìöøòÿðèäè,
Âÿñëÿò ýåúÿñèíäÿ õîøòÿð èäè.
Òÿùñèí êÿðäÿíå-ìÿ’øóã
ñÿáðå-àøåãðà. Ùåúðàí âÿ ôÿðàã
(Ìÿ’øóãÿíèí Àøèãèí äþçöìöíö þéìÿñè.
Àéðûëûã)
Òÿùñèíèì åäÿðäè îë ïÿðè ðó,
×ÿêäèíìè ôÿðàãö äÿðäö ãàéüó.
Çàð åòäè ñÿíè áó ðóéè-÷öí ýöë,
Ýöë ýþðìÿñÿ, ñÿáð åäÿðìè áöëáöë?
Áèð áàäÿ ãóðóð, çè òàáè-ùèúðàí
Ýÿð è÷ìÿñÿ ñÿáçÿ àáè-áàðàí.
Ùàëûí íÿ ëÿáèìäÿí àéðó ìèñêèí?
Ôÿðùàä þëöð çè äÿðäè-Øèðèí.
Ïÿðâÿðäÿ áîëóðìó úèñìè-áèðóù?
Îëìàñà ýÿìèñè, üÿðã îëóð Íóù.
Çàð îëäó áå äÿðäè-åøã ßééóá,
Ñÿáð åéëÿìÿäè ôÿðàãÿ Éÿ’ãóá.
Ýÿð ùèúð éöêè äöøÿð áÿèðÿ,
Êàôèð õà÷àí óüðàøóð ñÿèðÿ?
Ýÿð éöêëÿñÿ ùèúð îäóí úèáàëÿ,
×îâüóíäàí îëóð çöùóð íàëÿ.
Ýÿð ôèðãÿòè ñàëñàí àñèìàíÿ,
Ýþýëÿðäÿ ìÿëÿê úÿìèè éàíÿ.
Ùèúðàí îäó ýÿð äöøÿð çÿìèíÿ,
Éàíäûðà çÿìèíè-ùÿôòöìèíÿ.
Ýÿð ùèúðèí îäó äöøÿðñÿ áÿùðÿ,
Áÿùð îëà ÷ö áÿð äöøöá áå ãÿùðÿ.
Ýÿð îëìàñà ôèðãÿòö áÿëà, áèë,
Îëìàçäû ùÿçàð íèòãÿ ãàáèë.
322
Ïÿðâàíÿ ÿýÿð ôÿðàãÿ éàíìàç,
Üÿëòàí îëóáàí îäà áîéàíìàç.
Åøã ÿùëè ôÿðàãÿ äöøìÿñÿéäè,
Ìÿ’øóãÿ ïÿðè ãàðûøìàñàéäû.
Ìÿíäÿí ñîðàð èäè éàðè-úàíè,
Ñåâìÿêäÿ ãûëûðäû èìòàùàíè.
Äåðäèì ìÿí àíû íå÷öê ãûëûì ÿää,
Ñåâìÿêäÿ ñÿíè ãûëàìàçàì ùÿää.
Éàíûìäà ùåçàð ùóð îëóðñà,
Éöç èøâÿâö íàç ÿýÿð ãûëóðñà,
Ùÿð áèðèäÿ ñÿä ýèðèøìÿ áîëñà,
Àëûøìà èëÿí âåðèøìÿ áîëñà.
Áèð äÿðäö õÿéàëûí îëñà äèëäÿ,
Éà ìåùðè-úÿìàëûí îëñà äèëäÿ,
Ãûëìàéàì îëàðÿ êþíëö ìàéèë,
Îëìàéà éöçöí õÿéàëû çàéèë.
Ùÿð ýþçöì ÿýÿð îëóðñà éöç ýþç,
Áèð éöçöì ÿýÿð îëåéäè éöç éöç,
Ñÿíäÿí êÿñÿìÿí î ýþçëÿðèìíè,
Ñàëëàì àéàüûíà éöçëÿðèìíè.
Ùÿð ÿëäÿ ùåçàð áàðìàü îëñà,
Áèðèíäÿ ùåçàð äûðíàü îëñà,
Éàçàð ñèôÿòèí ùåçàð áàðìàü,
Ïàê åäÿ ãÿëÿìíè íóêè-äûðíàü.
Ùÿð ïàéûì è÷öí ýÿð îëñà éöçíàì,
Ñÿä äÿñò îëà ýÿð áó äÿñòè-éåêòàì,
Åøãèíëÿ îëàðû áàñìàñàéäûì,
Äàìÿíäÿí ÿëèìíè êÿñìÿñÿéäèì.
Áèð àüçûìà ýÿð îëåéäè éöç äèë,
Áèð ãÿëáèì ÿýÿð îëåéäè ìèí äèë,
Áóëàð ñèôÿòèí ñþçöí äåéåéäè,
Îëàð üÿìè-åøãèíèç éåéåéäè.
Ùÿð áàøäà ùåçàð áàøûì îëñà,
Ùÿð ýþçäÿ ùåçàð éàøûì îëñà,
Áàøëàðû éîëóíäà îéíàäàéäûì,
Éàøëàðû ñàíà íèñàð åäÿéäèì.
Áèð òÿíäÿ ùåçàð ðóùóì îëñà,
323
Ùÿð áèðèíÿ þìðè-Íóùóì îëñà,
Ðóùóìó ãûëàì ãàøûíà ãóðáàí,
Úèñìèìè ãûëàì òöðàáÿ éåêñàí.
Áèð äèøäÿ ùåçàð äèøèì îëñà,
Ùÿð äÿìäÿ ùåçàð èøèì îëñà,
Äóòàì ëÿáèíè î äèø èëÿí ìÿí,
Ùþêìèíäÿ îëàì ùÿð èø èëÿí ìÿí,
Îë ýåúÿ íÿ áîëäó éàð èëÿí ùàë,
Äèëèì äåéÿìÿç ñèôàòè-ÿô’àë.
Çþâãö òÿðÿáö ùöçóðö âÿùäÿò,
ßôñàíåéè-ùèúðö ãþâëè-ùÿñðÿò,
Ãîðõàðäû áó êþíëöì ÿç ñÿùÿðýàù,
Ïîçìàéà ýÿëèá ùöçöðó íàýàù.
Ýþçöì áàõàð èäè ñóéè-ðþâçÿí,
Äàèì ñèéÿù îëà ðóéè-ðþâçÿí.
Éàðÿá, óçóí åéëÿ ëåéëè-âÿñëè,
Öøøàãÿ áóäóð ìóðàäè-ÿñëè.
Ôàø åéëÿ ìöäàì ðóéè-êþâêÿá,
Ðÿô’åòìÿ ùÿìèøÿ ïÿðäåéè-øÿá.
Õóðøèäè ìöäàì äÿð ùèúàá åò,
Üÿììàç ýþçöíö äÿð íèãàá åò.
ßøéà ýþçèäèí ýþòöðìÿ òàáè,
Àøèã ãûëóð àíäàí èúòèíàáè.
Áó ñþçäÿ èäèì íèýàð äÿð áÿð,
Îõóäó ìöÿççèí “Àëëàù ÿêáÿð”.
Äåäèì êè, äèðèü, ýåúÿ êå÷äè,
Ùå÷ áèëÿìÿäèì êè, íåúÿ êå÷äè.
Áàç îëäó ôÿðàã ðóçè-âÿñëÿò,
Êàì àëìàäû äèë áåâÿãòè-ôöðñÿò.
Àù åéëÿð èäèì êè, äöøìÿéèì äóð,
Óéõóäàí îéàíäû ÷åøìè-ìÿõìóð.
Àéäûð: – Íÿäèð åé âöñàëÿ ìÿùðÿì,
Àùûí íÿäèð, åé éàíûìäà ùÿìäÿì?
Õóä âÿñëÿ ñÿíè ùÿðÿì ãûëûáìÿí,
Áàüðûí ãàíèëÿí ýþçöí ñèëèáìÿí.
Äåäèì: – Íÿ ñîðàðñàí, åé ïÿðè ÷þùð,
Àíëà ýöí èðèøäè äÿð øÿáè-ìåùð.
Ýöíäöç íÿ áèëèð áó ñèððè õàëè,
ßüéàðÿ çöùóð åäèð õÿéàëè.
324
Ýåúÿ èðèøöð ùÿáèáÿ ìÿùáóá,
Òàëèá ýåúÿ áóëäó êàìö ìÿòëóá.
Îë ôÿõðè-úàùàíö íóðè-ôöðãàí
Ùÿì ýåúÿ èðèøäè íÿçäè-ñöáùàí.
Øÿá ÷ûõäû áå êóéè-Òóð Ìóñà,
Øÿá àõäû ôÿëÿê éöçöíÿ Èñà.
Âÿù, âÿù êè, òöêÿíäè âÿ’äåéè-âÿñë,
Ýþðöíäö ìàíà áó ðóçè-áèÿñë.
Öñòöìÿ ëèùàôè åéëÿéèá ïóø,
Àëäûì éàðû áèð äÿõè äÿ àüóø.
Ãîéäóì ëÿá-ëÿá, áåñèíÿ ñèíÿ,
Ãóúäóì ãàìó ðóç êèíÿñèíÿ.
Ìàòÿìäÿ èäèì êè, àéðûëàì, àù,
Ýþðñÿòäè éöçöí ýöí ÿç íÿçÿðýàù.
Õàâÿð øàùû éàõÿ ÷àê ãûëäû,
Ýþýëÿð òÿáÿãèíè ïàê ãûëäû.
Ïàê åòäè ýöíÿø éöçöíè ÿç õóí,
Ãîøäó àòûíû áó ÷ÿðõè-ýÿðäóí.
Ýþýëÿð ãÿäÿìèíäÿ ðÿãñÿ äöøäö,
Ñÿééàðÿ øöàéè íÿãñÿ äöøäö.
×èí ëÿøýÿðèíè äàüûòäû çöëìÿò,
Èñëàì ÷ÿðèñèíè åòäè äÿ’âÿò.
Ùÿð Ìöøòÿðè áîëäó àíà Çþùðÿ,
Ðÿãñ åòäè áó áÿçìÿ ÷ÿðõè-ìþùðÿ.
Ýÿð ýöíäöçÿ õÿëã ìöøòÿðèéäè,
Àììà ìàíà ýåúÿ õîøòÿðèéäè.
×öí ýöí äîüóøó áóðàõäû òÿë’ÿò,
Ìÿí õÿñòÿéÿ äöøäö éåíÿ ôèðãÿò.
Ùÿçë åéëÿäèì îë äÿì àôèòàáû
Êèì, íèøÿ ýþòöðäö áó íèãàáû?
Øå’ð äÿð áàäå-ùÿçëå-Àôåòàá
(Ýöíÿøè òÿíãèä òÿðçèíäÿ øå’ð)
×ûõäû éåíÿ ìàíà çóð åäÿí ýöí,
Ìÿñòóðëÿðè çöùóð åäÿí ýöí.
Áó ñèððè úàùàíÿ ñþéëÿìÿçìè,
Áèð çÿððÿíè ïöð çè íóð åäÿí ýöí.
325
Õÿôôàøè-øèêÿñòÿ ðóçÿ àøèã,
×åøìèí ùÿñÿä èëÿ êóð åäÿí ýöí.
Ýÿð äöøìÿç àðàéÿ øÿá íèãàáè,
Ùÿð ãàòäà âöúóäÿ çóð åäÿí ýöí.
Îëìóøäó Õÿòàéè éàðÿ âàñèë,
Éàðäàí éåíÿ àíû äóð åäÿí ýöí.
Äÿñòóð äàäÿíå-ìÿ’øóã Àøåãðà
(Ìÿ’øóãÿíèí Àøèãÿ áóéðóã âåðìÿñè)
Äöøìÿí – äåäè äóñò – äÿð êÿìèíäèð.
Âÿñëèì ýöíö áó èäè, ùÿìèíäèð.
Áèð áóñÿ ìàíà âåðèá ïÿðèçàä,
Äåäè áó, ñàíà éåòÿð, éåðè ðàä.
Éàð, åòìÿ äåäèì áèçè ôÿðàìóø,
Äóðäóì êè, ýåäÿì íèçàðö áèùóø,
Ýþý ãöááÿñèíäÿí àñûëäû ãÿíäèë,
Éöçöíäÿí àëóá íèãàáö ìÿíäèë.
Øå’ð äÿð áàáå-âåäàå-ìÿ’øóã
(Ìÿ’øóãÿ èëÿ âèäàëàøìà ìþâçóñóíäà øå’ð)
Åé ñåâýè íèýàð, ñÿí ãàë èìäè,
Åé èøâÿëè éàð, ñÿí ãàë èìäè.
Âÿñëèíäÿí èðàü àù-âàéëû,
Äèë õÿñòÿâö çàð, ñÿí ãàë èìäè.
Ùèúðàíûí îäóíäà ýåúÿ-ýöíäöç
Äèë éåíÿ éàíàð, ñÿí ãàë èìäè.
Üÿì ãûøû ìàíà úÿôàëÿð åéëÿð,
Åé òàçÿ áàùàð, ñÿí ãàë èìäè.
Óìàð áó Õÿòàéè éàäèýàðè,
Òà òóòà ãÿðàð, ñÿí ãàë èìäè.
326
Øå’ðå-éàäåãàð äàäÿíå-ìÿ’øóã Àøåãðà
(Ìÿ’øóãÿíèí Àøèãÿ éàäèýàð øå’ð âåðìÿñè)
Äåð âàð áèëÿäèð ñÿíèíëÿ ãàéüó,
Ãàí éàø èëÿðóéè-ðÿíýè ñàðó.
Áÿä ùàëÿòÿ äöøìÿ, ÷öíêè âàðäûð
Áèëÿíúÿ õÿéàëè-ðóéè-íèêó.
Òèüè-ÿëÿì èêè áþëñÿ úèñìèí,
Éàðóñó ìÿíèìëÿ, ñÿíäÿ éàðó.
Ãûëìà ìÿíè úöñòúó êè, áÿñäèð
×åøìèíäÿ õÿéàëè-éàðè-äèëúó.
Áó àùó ýþçöìäÿí àéðó äöøñÿí,
Âàð ùÿìíÿôÿñèí üÿì èëÿ éàùó.
Áó èíúÿ áåëèì üÿìè, Õÿòàéè,
Åòìÿçìè òÿíèí ìèñàëè-éåê ìó?
Øå’ð äÿð áàáå-ùÿëàëè õàñòÿíå-àøåã ÿç ìÿ’øóã
(Àøèãèí Ìÿ’øóãÿäÿí ùàëàëëûã èñòÿìÿñè ìþâçóñóíäà øå’ð)
Õîø ãàë – äåäèì – åé ùÿáèá úàíàí,
Áó ìöðäÿ òÿíèì è÷èíäÿ ÷öí úàí.
×îõ òþêäöí èñÿ ùÿëàë áîëñóí,
Àôÿò áû÷àüèëÿ äèäÿäÿí ãàí.
Úÿì’ îëìàäû äèë üÿìèíäÿ, âÿù, âÿù!
Åé çöëôè ìÿíèì òÿêè ïÿðèøàí.
Ñÿí ìèí éàøàýèë áå êàìðàíè,
Ìÿí þëöð èñÿì, íÿ üÿìäèð, åé úàí!
Ñó ñÿïäè éöêöø ãàïóíäà ùÿð äÿì
Åøãèí éîëóíà áó ÷åøìè-ýèðéàí.
327
Áàüðûìëà ýþçöì éàøû åâèíäÿ
×îõ îäëó ýþçöí íÿìÿê éåäè, íàí.
Áó õÿñòÿ Õÿòàéè éàä ãûëìà,
Çèíùàð, óíóòìà ÿùäö ïåéìàí!
Äÿï ìîôàðåãÿò ÿç âîñàëå-äóñòå-úàíè
(Êþíöë äîñòóíóí âöñàëûíäàí àéðûëìàã áàðÿäÿ)
×öí îëäó òàìàì íÿçì òÿêìèë,
Âÿñë îëäó ùÿìàí ôÿñëÿ òÿáäèë.
Ñÿíäÿí íåúÿ êèì, úàí àéðó äöøäö,
Òÿí éà ÷öðöäö, éà ñàéðó äöøäö.
Þëöíúÿ óíóòìàí îë ùÿáèáè,
Ýöë áÿñ óíóäàðìû ÿíäÿëèáè?
Òÿãäèðÿ âàð èñÿ îëà òÿäáèð,
Éîõ èñÿ íÿ ÷àðÿäèð áå òÿãäèð.
Ùèúðèíäÿ ÷ö çàäö íóí êå÷äè,
Ñèíäÿí äÿõè áèð ôöçóí êå÷äè.1
×öí ñÿðâÿðè-×èí èðèøäè Øàìÿ,
Õÿòìèíäÿ ìöêÿììÿë îëäó íàìÿ.
Õÿòì îëäó áó íàìÿ ðóçè-øÿíáÿ,
Åøã èëÿ ùÿìèøÿ ñóç øÿíáÿ.
Øå’ð äÿð õàòÿìåéå-êåòàá âÿ ñÿáÿáå-òÿ’ëèô
(Êèòàáûí áèòìÿñè âÿ éàçûëìàñûíûí ñÿáÿáè áàðÿäÿ øå’ð)
Éàðÿá, èðàü åòìÿ úèñìö úàíè,
Ùå÷ áÿíäÿéÿ âåðìÿýèë ñÿí àíè.
Ñàíìà áó ñþçö áÿéàíè-âàãå,
Ñþçäöð ãàìóñó áå ñÿðçÿáàíè.
Âÿñëèí äèëÿðÿì âÿôàëû éàðûí
Êèì, ôàíèäöðöð ìÿúàç, ôàíè.
____________
1
Áó áåéòäÿ ïîåìàíûí éàçûëìà òàðèõè áèëäèðèëìèøäèð: çàä – 800, íóí – 50, ñèí – 60.
Áó ðÿãÿìëÿðè òîïëàéûá öñòöíÿ áèð ýÿëñÿê (áèð ôöçóí ñþçöíÿ ýþðÿ), ïîåìàíûí ùèúðè 911-úè,
ìèëàäè 1506-úû èëäÿ éàçûëäûüû ìöÿééÿíëÿøÿð.
328
×îõ ìÿñòÿ ñèôÿòäÿ çàùèð, åé äóñò,
Ýþðñÿò éöçöíö áèçÿ íèùàíè.
Áó ôàíè þìöð úàùàíäà ãàëìàç,
Áÿõø åò áèçÿ þìðè-úàâèäàíè.
Áó äàðè-úÿùàí ÷ö áèð ôÿíàäûð,
Âåðýèë áèçÿ õàíåéè-áÿãàíè.
Ö÷ íÿñòÿäöðöð ñÿáÿá áó íàìÿ
Êèì, áîëäó çÿðóðè ãûëàìü àíè.
ßââÿë ñÿáÿá îëäó íÿçìè-òþâùèä
Êèì, áÿíäÿëèýèí îäóð íèøàíè.
Èêèíúè áó êèì, îëàíäà üÿìýèí
Áó êþíëöíöí îëà ìåùðèáàíè.
Ö÷öíúö áó êèì, ãàëóðñà õîøäóð
Áó äöíéàäÿ ùÿð êèìèí íèøàíè.
Òà äåéÿ àíè ýþðÿí ìöùöáëÿð,
Ðÿùìÿòëèê îëà àíûí ðÿâàíè.
Ùÿð êèì êè, áèçè àíàðñà áîëñóí
Äÿð áöðúè-ñÿàäÿò àøèéàíè.
Êèìÿì êè, äåéÿì Õÿòàéèéÿì ìÿí,
ßùñÿíòö òÿáàðÿê, åé ôèëàíè.
Êèì ìóíè îõóð, éàçàðö äèíëÿð,
Ùÿã ëöòô èëÿ éàðëûüàñóí àíè.
329
ÃÎØÌÀËÀÐ
***
Êþíöë, íÿ ýÿçèðñÿí ñåéðàí éåðèíäÿ,
Àëÿìäÿ ùÿð øåéèí âàð îëìàéûíúà?!
Îëóðà-îëìàçà äîñò äåéèá ýÿçìÿ,
Áèð ÿùäèíÿ áöòöí éàð îëìàéûíúà.
Éöðö, ñóôè, éöðö, éîëóíäàí àçìà,
Åëèí ãåéáÿòèíÿ ãóéóëàð ãàçìà,
Éîðóëìà áèùóäÿ, áîøóíà ýÿçìÿ,
Éàíûíäà ìöðøèäèí âàð îëìàéûíúà.
Ãàëõäû, ùàâàëàíäû êþíëöí ãóøó,
Ãîâüà, ãåéáÿò åòìÿê êþòöíöí èøè,
Óñòàäûí òàíûìàç áóíäà ùÿð êèøè,
Îíóí êèì ìöðøöäö ÿð îëìàéûíúà.
Âàðóá áèð êþòöéÿ ñÿí îëìà íþêÿð,
×ÿðõèíÿ äÿýÿð äÿ, äîëóíó äþýÿð,
Íÿ õóäàäàí ãîðõàð, íÿ ùèúàá ÷ÿêÿð,
Áèð êþòöäÿ íàìóñ, àð îëìàéûíúà.
Øàù Õÿòàéèì åäèì áó ñèððè áÿéàí,
Êàìèëìèäèð úàùèë ñþçöíÿ óéàí?
Áèð áàøäàí àüëàìàã þìðÿäèð çèéàí,
Èêè áàøäàí ìöùèáá, éàð îëìàéûíúà.
***
Ãàðøûäàêû ãàðëûúà äàüû ýþðäöíìè?
Éîëäóðìóø ÿééàìûí, ÿðèéèá ýåäÿð.
330
Àõàí ñóëàðäàí ñÿí èáðÿò àëäûíìû?
Éöçöíö éåðëÿðÿ ñöðöéöá ýåäÿð.
Ãàäèðñÿí, åé óëó øàùûì, ãàäèðñÿí,
Ùÿð íåðÿéÿ áàõñàí, îíäà ùàçèðñÿí.
Öñòöìöçäÿ äþðä ýóøÿëè ÷àäèðñÿí,
Úöìëÿìèçè áèðäÿí áöðöéöá ýåäÿð.
Ñûðà-ñûðà ýÿëÿí îë óëó ãóøëàð,
Ñèðëè îëóð, éàõìàç îíó ýöíÿøëÿð,
ßââÿë-ÿçÿë ìåéâÿ âåðÿí àüàúëàð,
Îíëàð äà ãàëìàéûá ÷öðöéöá ýåäÿð.
Äÿðèíäèð áèçèì äÿðéàìûç, áîéëàíìàç,
Ìèí áèð êÿëàì äåñÿì, áèðè àíëàíìàç.
Êèøè èãðàðñûç éîëëàðà éîëëàíìàç,
Éîëëàðû ãîéíóíäà éöðöéöá ýåäÿð.
Øÿù Õÿòàéèì ñþéëÿð ñþçö þçöíäÿí,
Äÿðâèøëÿðèí ñàüûíûáäûð ýþçöíäÿí,
Îëóð-îëìàç ìöíêèðëÿðèí ñþçöíäÿí,
ßñðèéèá êþíëöìöç, ôàðûéûá ýåäÿð.
***
Áàòèíèìäÿ äåäè ìÿíÿ áèð ÿçèç:
– Ìÿùÿááÿòäÿí êå÷ÿí ùàãäàí äà êå÷ÿð.
Âåðìÿí íÿñèáèíè, êÿñèí ãèäàñûí,
Ìÿùÿááÿòäÿí êå÷ÿí ùàãäàí äà êå÷ÿð.
Ìÿùÿááÿò àäÿìè ùàããà éàðäûð,
Ìÿùÿááÿò åòìÿéÿí úàí ìóðäàðäûð,
Äöíéàâö àõèðÿò éöçö ãàðàäûð,
Ìÿùÿááÿòäÿí êå÷ÿí ùàãäàí äà êå÷ÿð.
Ýåð÷ÿê îëàí áèð íÿôÿñÿ èíàíà,
Úàíûìûç âåðèðèç ãóðáàí úàíàíà,
Ëÿ’íÿò îëñóí èãðàðûíäàí äþíÿíÿ,
Ìÿùÿááÿòäÿí êå÷ÿí ùàãäàí äà êå÷ÿð.
331
Äþðä ãàïó, ãûðõ ìÿêàí, éåòìèø èêè ãàò,
Ìÿùÿááÿò äåäèýèí òÿúÿëëèéè-çàò,
Ìþ’ìèíÿ, ìöñëöìÿ, õåéèð, íÿñèùÿò,
Ìÿùÿááÿòäÿí êå÷ÿí ùàãäàí äà êå÷ÿð.
Ìÿùÿááÿò äåäèýèí õàñëàð õàñûäûð,
Ìÿùÿááÿò îëìàéàí ùàããûí íÿñèäèð?
Äîñò Õÿòàéèíèí áó, ùàãã íÿôÿñèäèð:
Ìÿùÿááÿòäÿí êå÷ÿí ùàãäàí äà êå÷ÿð.
***
Ýÿë þéöä âåðÿéèì, þéöä àëûðñàí,
Õèäìÿò åéëÿ ýåíÿ ýöëö áóëóíúà.
Êàðâàí ýåäÿð, ñàüûí, ýåðè ãàëûðñàí,
Ùàìàí ÿëäÿí ãîéìà éîëó áóëóíúà.
Þëäöðñÿ äÿ, ÷ûõìàç éîëäàí éîë ÿðè,
Ýåð÷ÿêëÿðèí ÿëèíäÿäèð éóëÿðè,
Ýþðöíäö, ñåéð åéëÿ àõàí ñóëàðû,
Ãàðûøûð öììàíà ñåëè áóëóíúà.
Àðû îëäóí, ùÿð ÷è÷ÿêäÿí àëûðñàí,
Áàëûí äàìûçëûüûí ãàíäà áóëóðñàí,
Éåòìèø ìèí àéÿòÿ äÿëèë îëóðñàí,
Àíëàéûá äà áó äÿëèëè áóëóíúà.
Äèíëÿéèá äÿ áó ìÿ’íàéè éàçìàëû,
Ùÿð êèøè ùàëûíúà ãóéó ãàçìàëû,
Éåääè ïàäøàùëûã éåðè ýÿçìÿëè,
Ùàëûíà ìöíàñèá éåðè áóëóíúà.
Ñèë-ñöïöð ãÿëáèíè, ñöääÿí áÿéàç åò,
Þëäöð íÿôèñèíè, øåéòàíäàí àðûò,
Äîõñàí äîããóç éåðÿ ÷ûõäû Áàéÿçèä,
Ùàëûíà ìöíàñèá éåðè áóëóíúà.
332
Øàù Õÿòàéèì àéäóð: – Áàõìà áó ùàëÿ,
Êþíëöìöçäÿ âàðäûð áèð óëó ãàëà,
ßëèô ýÿëÿ, àéèí ýÿëÿ, ìèì ýÿëÿ,
Äÿðäëè ãóëëàð äÿðìàíûíû áóëóíúà.
***
Ýÿë, à êþíöë, õîø ýþðÿëèì áó äÿìè,
Áó äà áþéëÿ ãàëìàéà áèð ýöí îëà.
Êèøè ÷ÿêìÿê ýÿðÿê ãöññÿéè, ãÿìè,
Ùàãäàí ýÿëèð, ùÿð íÿ ýÿëñÿ áèð ãóëà.
ßð îäóð å’òèãàä åäÿ ïèðèíÿ,
Íÿçÿð åäÿ ÿââÿëö àõèðèíÿ.
ßëáÿò, éîë ãÿäèìäèð èëòÿð éåðèíÿ,
Ñàíà êèì íåéëÿðñÿ, ñàëà ýþð éîëà.
Áèç äÿ áèëèðèê êè, äîñòó, ãàðäàøû,
Áóëàìàäûì áèð ãàðà ýöí éîëäàøû.
Äîñò êå÷èíèá éöçÿ ýöëÿí ãÿëëàøû,
Áàùàñûäûð, ñàòìàã ýÿðÿê áèð ïóëà.
Ùÿð êèøè áèð õÿéàë èëÿ ÿýëÿíèð,
Äàèì îíóí êþíëöíäÿ îë ÿýëÿíèð.
Áþéëÿ îëóð ñåâäèýèì ýàù àüëàíûð,
Êèìè ýþðäöê ãèéàìÿòÿ äÿê ýöëÿ.
Ãàðóíó ýþð áóíàäû, éà áóëäóãúà,
Èíàíäû ôÿëÿê éöçöíÿ ýöëäöêúÿ.
Ñÿí åéëèê åò, äóðìà ÿëäÿí ýÿëäèêúÿ,
Äåäèëÿð: – Õàëã áèëìÿçñÿ, õàëèã áèëÿ.
Ýåð÷ÿê îëàí êèøè äîñòäàí àéðûëìàç,
Äÿýìÿ êèøèäÿ ùÿãèãÿò áóëóíìàç,
Ñÿí ñÿíè ñàòñàí, éåäèðñÿí, áèëèíìÿç,
Áó çàìàíäà êèìñÿ éàðàìàç åëÿ.
333
Õÿòàéè, äöíéàíûí þòÿñè ôàíè,
Áèçäÿí ÿââÿë áóíäà ýÿëÿíëÿð ãàíè?
Ñàíìà äàèì øàä éöðöéÿ äöøìÿíè,
Áèð ýöí îëóð íþâáÿò îíà äà ýÿëÿ.
***
Ýÿëèá èõëàñ èëÿ éîëà ýåäÿíèí
Çÿððÿúÿ êþíëöíäÿ ýöìàí ýÿðÿêìÿç.
Ñèë-ñöïöð ãÿëáèíè, åâèí ïàê åéëÿ,
Ìþ’ìèíèí àéíàñû äóìàí ýÿðÿêìÿç.
Áèðíèí èêè éåðäÿ ýÿð ÿëè îëñà,
Ôàéäàñû îëìàç îë ýÿð ßëè îëñà.
Ìöñàùèáäÿí ýèçëè äàë éåðè îëñà,
Îíäàí ñàíà ùÿëÿí èìàí ýÿðÿêìÿç.
Ìöñàùèá, ìöðÿááè éîëäà áèð êèøè,
Äèëè ñþéëÿð, àììà äåýèëäèð èøè,
×öíêè áàø åòìÿçñÿí òóòäóüóí èøè,
ßð éöêö ýþâùÿðäèð, ñàìàí ýÿðÿêìÿç.
Úàí Õÿòàéèì àéäûð: – Äöøöðäöí äÿðäÿ,
Çàâàëëû ñóôèäÿí ãàëõìàéûð ïÿðäÿ,
Ýþðäöí êè, áèð ëîüìà ýÿëäè áèð éåðäÿ,
Î ëîüìà úèý èñÿ, éåìÿí ýÿðÿêìÿç.
***
Ìöðøèäëèêäÿí ñèçÿ áóäóð, ÿðÿíëÿð,
Ùÿð íÿ èñòÿð, ìÿíçèë íÿðÿ áóëóíà.
Ýöíÿø êèìè òöëó åäÿ áöðúöíäÿí,
Àé èëÿ ýöí äîüóá îíäà äîëóíà.
Ìöðøèä îëäóð òàëèáèíè áèøèðÿ,
ßëèí àëûá àçìàãëûãäàí äåâøèðÿ,
334
Ýöíäÿ ìèí ýÿç òÿáÿð âóðñà áàøèíÿ,
“Ëà” äåìÿéÿ âåð íÿñèáèí àëàíà.
“Ëà” äåð èñÿ íÿñèáèíè âåðìÿýèë,
Íÿôñè éàìàíäûð, éàíûíäà äóðìàýèë,
Þëöð èñÿ íàìàçûíû ãûëìàýèë,
Ñÿä ùåçàðàí ëÿ’íÿò îíóí úàíûíà.
Òàëèá äåìÿ ïèð éàíûíäà óòàíà,
Òàëèá äþíìÿç ïèð éàíûíäà þòÿíÿ.
Ýöìàí èëÿ éàòóð îëñà ñèòÿìÿ,
Éóìà îíäà ìóðäàð ýþíäÿð ñèíèíÿ.
Ïèð îëäóð êè, ïèð éóðäóíäà îòóðà,
Òàëèáèí íþãñàí éåðèíè éåòèðÿ,
Òÿñÿëëè âåðöáÿí éîëà ýÿòèðÿ,
Èðèøäèðÿ äþðä ãàïóíóí úÿìèíÿ.
Õÿòàéèéÿì, ÷àð ýóøÿéè ýÿçÿðÿì,
Åøã êèòàáûí îõóéóáàí éàçàðàì,
Ìöðøèäèíÿ êÿú áàõàíäàí áåçàðàì,
Íÿ ÷àüûðàì, íÿ õóä âàðàì éàíûíà.
***
Áó éîëóí éîë÷óñó îëàéûì äåðñÿí,
ßëäÿ èêè ãàðïûç òóòìàëû äåýèë.
Äÿðâèø îëóá øàëâàð ýåéÿéèì äåðñÿí,
Ýàùè ýåéèá, ýàùè àòìàëû äåýèë.
Íàìÿðä áàü÷àñûíäà ãþí÷ÿ ýöë îëìàç,
Êàìèë èëÿ éîëäàø îëàí éîðóëìàç,
Èêè ìÿõëóã âàðäûð, ùàããà ãóë îëìàç,
Ìÿüðóðëóã, êèáèðëèê åòìÿëè äåýèë.
Ìÿüðóðëàð îðàäà îëóðëàð éàëàí,
Êèáð èìèø éîðóëóá éîëëàðäà ãàëàí,
335
ßýÿð éîë÷ó èñÿí, êþðïöíö äîëàí,
Ýþç ýþðÿ ÷àìóðà áàòìàëû äåýèë.
Ãîéóí ãóçóñóíà íàñûë ìÿëÿäè?
Þêöçöí ãóëàüûí êèìëÿð ÿíÿäè?
Ãÿðèá áöëáöë ýöë äàëûíäà òöíÿäè,
Ùÿð ÷àëû áàøûíäà þòìÿëè äåýèë.
Øàù Õÿòàéèì èìàì Úÿôÿð ìöõáèðè,
Ùàããûí éàðàíûäûð Âåéñöë-Ãÿðÿíè,
Ùàããûí õÿçíÿñèíäÿí ýÿëÿí ýþâùÿðè
Ìöøòÿðè îëìàäàí ñàòìàëû äåýèë.
***
Èãðàð âåðäèì, äþíìÿí ÿëÿñò áÿçìèíäÿí,
Âåðäèéèì èãðàðû èìàíäàí àëäûì.
Áàøãà ñåéðàí ýþðäöì, êÿíäè þçöìäÿí,
Áó ìÿùÿááÿòè ìÿí Ìÿðäàíäàí àëäûì.
Íàðö áàäö õàêäàí áèëèí õÿëã îëäóì,
Êÿíäè-êÿíäèì àíà ðÿùìèíäÿ áóëäóì,
Ìöääÿò òàìàì îëäó, äöíéàéÿ ýÿëäèì,
Áó èáðÿòíöìàéè úàùàíäàí àëäûì.
Áèëäèéèì óíóòäóì, åéëÿðÿì ôÿðéàä,
Äÿðäèì áóäóð: äèë éîõ èñòÿéÿì èìäàä,
Òÿêðàð éåíÿ òÿ’ëèì åòäè áèð óñòàä,
Äÿðñèìè ìÿêòÿáè-öðôàíäàí àëäûì.
Úàí ýþçö ãÿôëÿòäÿí à÷ûëà äöøäö,
Èêèëèê ïÿðäÿñè ñå÷èëÿ äöøäö,
Ãöäðÿò õÿçèíÿñè à÷ûëà äöøäö,
Úÿâàùèðè êàíè-ìÿðúàíäàí àëäûì.
Áó áèð ýèçëè ñèðäèð, ùÿð úàí äóéàìàç,
ßùëè-åøãèí ãàòàðûíà óéàìàç,
336
Äÿýìÿ úþùÿðôöðóø áàùà ãîéàìàç,
Áó äöððè-éåêòàäûð, öììàíäàí àëäûì.
Ýÿë äöøöíìÿ, àüëà ñûüìàç áó åëèì,
Ãöäðÿò õÿçíÿñèíèí ìèôòàùè äèëèì,
Áèð óëó äÿðýàùà óëàøäû éîëóì,
Áèëìÿéÿí ñàíûð êè, äöêêàíäàí àëäûì.
Àù åäèá óòàíäûì êÿíäè ñþçöìäÿí,
Ìÿñò îëóá òöðàáÿ äöøäöì þçöìäÿí,
Ãàíëû éàø àõûòäûì èêè ýþçöìäÿí,
Ìàúÿðàéè ÷åøìè-ýèðéàíäàí àëäûì.
***
Ìóñàéÿ òÿñÿëëè ýþðöíäè Òóðäÿí,
Ìÿñò îëóá àüëûíû øàøûðäû ñèðäÿí,
ßíÿëùÿã ñèððèíè àëäûì Ìÿíñóðäÿí,
Ìÿùÿááÿò êÿìÿðèí ÿðêàíäàí àëäûì.
Ùÿã áèëèð, ñþçöìÿ ùèéëÿ ãàòìàçàì,
Ùÿð êÿñÿ áó ñèðè ÿéàí åòìÿçÿì,
Ãèéìÿòè áèëèíìÿç éåðäÿ ñàòìàçàì,
Ìÿí áó íÿñèùÿòè áèð úàíäàí àëäûì.
×àëûø áó ýèðäàáûí ÷ûõ éþðÿñèíÿ,
Äÿðìàí ýèçëÿíèáäèð äÿðä àðàñûíà,
Ìÿëùÿì ñàðûëàðìû åøã éàðàñûíà?
Áó åëìè, ùèêìÿòè Ëîüìàíäàí àëäûì.
Àëÿì áàøäàí-áàøà áèð ñåéðàíýàùäûð,
Ýèð êþíöë øÿùðèíÿ, ýþð íÿ äÿðýàùäûð.
Áèð ýèçëèúÿ ñèðäèð, ãöäðÿòöëëàùäûð,
Éàçûëìûø äÿôòÿðö äèâàíäàí àëäûì.
Òÿðêö òÿúðèä îëäóì, òþêäöì ãÿáàéè,
ßéíèìÿ ýåéèíäèì øàëö ÿáàéè,
337
Ìàíà ñîðóí êèìäÿí àëäûì éàñàéè?
Èñìàéûëà åíÿí ãóðáàíäàí àëäûì.
Äöíéàäàí ÿë ÷ÿêäèì, ÿðêàíäûð èøèì,
×åøìèëÿ, áöðùàíäûð, òþêöëöð éàøûì,
Ñèçëÿðÿ ùÿäèééÿ, åëäÿäèð áàøûì,
Îë éàøûë éàïðàüû Ñàëìàíäàí àëäûì.
***
Áèð ãÿíäèëäÿí áèð ãÿíäèëÿ òàõûëäûì,
Òöðàá îëóá éåð öçöíÿ éàõûëäûì,
Áèð çàìàí äà ÷àõìàã èëÿ ÷àõûëäûì,
Êþíëöìÿ îä äöøäö, éàíäûì äà ýÿëäèì.
ßçÿëäÿí ÿââÿëè áèç ùàããû áèëäèê,
Ùàãäàí íèäà ýÿëäè, ùàããà ùàãã äåäèê,
Ãûðõëàð ìåéäàíûíäà éóíäóã, ïàê îëäóã,
Èñòÿìÿí òÿùàðÿò, éóíäóì äà ýÿëäèì.
Øóíäà áèð ãàðäàøëà ãåéäÿ äöøìöøÿì,
Ïèðëÿð ìÿãàìûíäà éàíûá áèøìèøÿì,
Ãûðõëàð ìåéäàíûíäà ùÿì ýþðöøìöøÿì,
Èñòÿìÿí éàíìàüû, éàíäûì äà ýÿëäèì.
Øàù Õÿòàéè àéäûð: – Ñÿíèíäèð ôÿðìàí,
Îëóðñàí ùÿð ãóëóí äÿðäèíÿ äÿðìàí.
Ýþçÿë øàùûì, ñÿíÿ ìèí úàíûì ãóðáàí,
Èñòÿìÿç ãóðáàíû, êÿñäèì äÿ ýÿëäèì.
***
Ãÿùðèíÿ, êöôðèíÿ úöìëÿ äàéàíäûì,
ßââÿë èãðàð âåðèá äþíÿí ýÿëìÿñèí.
Ðÿíýè, áîéàñûíà úöìëÿ áîéàíäûì,
Áó ðÿíýëÿðÿ áîéàíìàéàí ýÿëìÿñèí.
338
Ðÿíýèíÿ áîéàíäûì, ìÿí úàìäàí è÷äèì,
Íå÷ÿ úàíëàð èëÿ ãîíäóì, ãîíóøäóì,
Ìÿùÿááÿò åéëÿäèì, úàíäàí ñåâèøäèì,
Ìÿùÿááÿòè êöôöð ñàéàí ýÿëìÿñèí.
Ìÿùÿááÿò åéëÿäèì, ñåâäèì éàðûìû,
Õÿðú åéëÿäèì ÿëäÿ îëàí âàðûìû.
Áèð ÿñèëçàäÿéëÿ åò áàçàðûíû,
Åòäèýè áàçàðäàí äþíÿí ýÿëìÿñèí.
Ýåð÷ÿê èìèø ñÿðñÿðèéÿ ýÿëìÿéÿí,
ßð îäóð êè, èãðàðûíäàí äþíìÿéÿí,
Ãÿëáèíäÿ, êþíëöíäÿ ðèéà áèëìÿéÿí,
Èêèëèê êþìëÿýèí ýåéÿí ýÿëìÿñèí.
Ýöíàùêàðà òÿðèã ñèòÿì ãîäóëàð,
Ìåéäàíà ýÿëÿíäÿ ãûðõëàð äåäèëÿð,
Äîñòó äîñòäàí ñå÷è âåðèí äåäèëÿð,
ßôñàíÿ ñþçëÿðÿ óéàí ýÿëìÿñèí.
Øàù Õÿòàéè àéäûð: – Áó äîüðó éîëäûð,
Äîüðó éîëäûð, áó ùÿì åøã ìÿãàìûäûð,
ßêñèýÿ ãàëìàéàí ïèðèì ßëèäèð,
Ãÿëáèíäÿ øöáùÿñè îëàí ýÿëìÿñèí.1
Ýÿë êþíöë, ïèðëÿðèí íÿñèùÿòèíè
Áèç òóòàëûì, òóòìàéàíäà íÿìèç âàð?
Äîñò ìÿùÿááÿòèíè ìÿùÿááÿòìèçÿ
Áèç ãàòàëûì, ãàòìàéàíäà íÿìèç âàð?
Áèçÿ áóíó äåéÿí áþéëÿ äåìèøëÿð,
Áèð ëîüìàéè ìèí úàí èëÿ éåìèøäèð,
____________
1
Áèçÿ åëÿ ýÿëèð êè, áèð ÷îõ áÿíäëÿðäÿ îëäóüó êèìè, áó áÿíääÿ äÿ êàòèáëÿð òÿùðèôÿ
éîë âåðìèøëÿð. Ùÿìèí áÿíäè àøàüûäàêû êèìè áÿðïà åòìÿê ìöìêöíäöð:
Øàù Õÿòàéè àéäûð: – Áó ùÿã éîëèäèð,
Äîüðó éîëäèð, áó ùÿì åøã ìÿíçèëèäèð,
ßêñèýÿ ãàëìàéàí ïèðèì ßëèäèð,
Ãÿëáèíäÿ øöáùÿñè îëàí ýÿëìÿñèí.
339
ßðÿìëÿð áèð äîüðó éîëäóð, ãîìóøäóð,
Áèç ýåäÿëèì, ýåòìÿéÿíäÿ íÿìèç âàð?
Éåíÿ ùàã ñÿíäÿäèð ñÿí ñÿíÿ áàõà,
Ñÿí ñÿíÿ áàõûá äà ñÿí ñÿíäÿí ãîðõà,
Èõëàñ èëÿ íèéàçûìûçû ùàããà
Áèç åäÿëèì, åòìÿéÿíäÿ íÿìèç âàð?
Ýÿë, Õÿòàéè, èãðàðûìûç ýöäÿëèì,
Áèç áèçè ýþðÿëèì, ãåéðè íåäÿëèì?
Éûõûã êþíöëëÿðè ìÿ’ìóð åäÿëèì,
Áèç åäÿëèì, åòìÿéÿíäÿ íÿìèç âàð?
***
ßðÿíëÿðèí ÿðêàíûíà, éîëóíà,
Òà ÿçÿëäÿí òàëèá îëäóì, ÿðÿíëÿð.
Úàí èëÿ êþíöëäÿí äóðäóì, äöøöíäöì,
Áó ýöí ìöðøöäöìö áóëäóì, ÿðÿíëÿð.
Úàí èëÿ êþíöëäÿí ýÿçäèì, àðàäûì,
Ùÿããèí äèäàðûíû ýþðìÿê ìóðàäûì,
Äèäàð èëÿ ìÿùÿááÿòäèð òÿëÿáèì,
Éà áó ýöí, éà éàðûí þëäöì, ÿðÿíëÿð.
Êå÷ìèøÿì ñÿðèìäÿí, ãîðõìàì þëöìäÿí,
Ìöíêèð áèëìÿç þâëèéàíûí ùàëèíäÿí,
Éÿçèä îüëó áèð õàðèúè ÿëèíäÿí
×îõ äÿìäèð äèäàðäàí ãàëäûì, ÿðÿíëÿð.
Ñÿí ùàããû éàáàíäà àðàìà, ñàüûí,
Óéäóéñàí ãÿëáèíÿ, ùÿã ñàíà éàõûí,
Àäÿìÿ õîð áàõìà, êÿíäèíè ñàãûí,
Úöìëÿñèí àäÿìäÿ áóëäóì, ÿðÿíëÿð.
Øàù Õÿòàéèéÿì, ÿðç åäÿéèì ùàëèìè,
Õÿðú åäÿéèì ÿëäÿ îëàí âàðèìè,
Ñöðÿ-ñöðÿ øàùà ýåäÿì éöçèìè,
Ìöðâÿò ãÿáóë åéëÿ, ýÿëäèì, ÿðÿíëÿð.
340
***
Ìÿí äÿðâèøÿì äåéÿ êþêñöí ýÿðÿðñÿí,
Ùÿããè çèêð åòìÿéÿ äèëèí âàðìûäûð?
Êÿíäèíè ýþðñÿíÿ, åëäÿ àðàðñàí,
Ùàëûí ùàë åòìÿéÿ ùàëûí âàðìûäûð?
Áèð ýöí áàëûã êèìè àüà ñàðàðëàð,
Ìöðøèääÿí, ðÿùáÿðäÿí õÿáÿð ñîðàðëàð,
Òöñòö éàõûá ýóøÿ-ýóøÿ àðàðëàð,
Ìÿí àðûéàì äåðñÿí, áàëûí âàðìûäûð?
Äÿðäëè îëìàéàíëàð äÿðäÿ éàíàðìû?
Ñàäèã äÿðâèø èãðàðûíäàí äþíÿðìè?
Ùÿð áèð ó÷àí ýöë äàëûíà ãîíàðìû?
Ìÿí áöëáöëÿì äåðñÿí, ýöëöí âàðìûäûð?
Øàù Õÿòàéè, ñÿíèí äÿðäèí äåøèëìÿç,
Äÿðäè îëìàéàíëàð äÿðäÿ òóø îëìàç,
Ìöðøèäñèç, ðÿùáÿðñèç éîëëàð à÷ûëìàç,1
Ìöðøèä ÿòÿýèíäÿ ÿëèí âàðìûäûð?
***
ßðÿíëÿð áó éîëäà ùàçûðäûð, ùàçûð,
Ìöñàùèá ëþâùèíè äÿôòÿðäÿí ãàçûð,
Ýÿðÿêñÿ, åéëÿñèí ìèí êÿððÿ öçöð,
Îíëàð èëÿ éåéèá-è÷ÿíÿ ëÿ’íÿò.
Àüëûíû áÿéÿíèá, èãðàðûí ãîéóá,
Ãàëõûá ùàâàëàíûá, íÿôñèíÿ óéóá,
Òÿáÿððà êþìëÿýèí ÿéíèíÿ ýåéèá,
ßçàçèë éóðäóíà êå÷ÿíÿ ëÿ’íÿò.
___________
1
Áèçúÿ, “à÷ûëìàç” ñþçö éåðèíÿ áóðàäà “àøûëìàç” ñþçö äàùà äîüðó îëàðäû. ×îõ ýöìàí êè, îðèæèíàëäà áó ñþç àøûëìàç øÿêëèíäÿ îëìóøäóð. Ãàéíàãëàðäà áó ñþç “à÷ûëìàç”
øÿêëèíäÿ îëäóüóíäàí áèç äÿ åëÿúÿ ñàõëàäûã.
341
Áÿéÿíìÿéèá ÿðÿíëÿðèí ñþçöíö,
Ìÿíëèê éóðäóíà ãîíäóðìóø þçöíö,
Ùàãã ãàïûäàí äþíäÿðìèøäèð éöçöíö,
ßçàçèë äîíóíó áè÷ÿíÿ ëÿ’íÿò.
Àðèôëÿð áåéëÿ äåäèëÿð óëóéà,
ßçàçèë íåéëÿñèí ãÿëáè äîëóéà,
Òÿáÿððà îõóíäó éàíëûø áèëèéÿ,
Êÿíäè áèëÿñèíÿ ó÷àíà ëÿ’íÿò.
Õÿòàéèì äåð: – Áèðâÿëèéÿì éîë èëÿ,
Ñóëòàíûí òþùôÿñè ùÿð äÿì ãóë èëÿ,
Êþíöëäÿ êèáð îëóá ñîéóã äèë èëÿ
Þçöí ìÿùÿááÿòäÿí ñå÷ÿíÿ ëÿ’íÿò.
***
Áó ýöí ÿëÿ àëìàç îëäóì ìÿí ñàçûì,
ßðøÿ äèðÿê-äèðÿê ÷ûõàð àâàçûì,
Äþðä øåé âàðäûð áèð ãàðûíäàøà ëàçûì,
Áèð åëèì, áèð êÿëàì, áèð íÿôÿñ, áèð ñàç.
Ýþçÿë ÿëèì ÷ûõñà, ÷ûõñà ñàëûíñà,
Áÿäèð àéëàð êèìè äîüñà, äîëóíñà,
Äþðä øåé âàðäûð áèð ãàðûíäàøà ëàçûì:1
Áèð õåéèð, áèð øÿð áèð èáàäÿò, áèð íèéàç.
Éàç îëóíúà ÷ÿìÿí-÷àéûð öñòöíÿ
ßðìÿüàí ñóíàðëàð äîñòó äîñòóíà,
Äþðä øåé âàðäûð îâó àëìûø äÿñòèíÿ.
Áèð øàùèí, áèð òîüàí, áèð ÿñïèð, áèð áàç.
Úàùèë îëàí ñþéëÿð, ñþçöíö áèëìÿç,
Ìåéäàíà ýÿëèíúÿ þçöíö áèëìÿç,
Äþðä øåé âàðäûð úÿííÿò éöçöíö áèëìÿç:
Áèð ìöíêèð, ìöíàôèã, áèð Éåçèä, ãàíìàç.
____________
1
Áó ìèñðà áèðèíúè áÿíäèí ö÷öíúö ìèñðàñû èëÿ åéíèäèð.
342
Øàù Õÿòàéèì àéäûð: – Ñÿí ãóëóí íåäÿð?
Ýþçÿë äöíéàñûíû òÿðê åäÿð, ýåäÿð,
Äþðä øåé âàðäûð èëäÿí-èëÿ äþâð åäÿð:
Áèð àéäûð, áèð ýöíäöð, áèð ãûøäûð, áèð éàç.
***
Áàùàðûí ýÿëäèéèí íÿäÿí áèëÿéèì,
Ýöë äèêÿíäÿ áèòÿð, áöëáöë òàëäàäûð.
ßééóáóí òÿíèíäÿ èêè ãóðä ãàëäû,
Áèðè èïÿê ñàðàð, áèðè áàëäàäûð.
Êþíëöíÿ ýÿòèðìÿ øÿêê èëÿ ýöìàí,
Ñåéèä Íÿñèìèéÿ äå îë îëäó øàí,
Òàíðû èëÿ ìèí áèð êÿëàì ñþéëÿøÿí
ßëè Ìÿäèíÿäÿ, Ìóñà Òóðäàäûð.
Øÿðèÿò éîëóíó Ìÿùÿììÿä à÷äû,
Òÿðèãÿò ýöëöíö Øàù ßëè ñå÷äè,
Øó äöíéàäàí íå÷ÿ éöç ìèí ÿð êå÷äè,
Îíëàð èòòèôàãäà, Ìåùäè éîëäàäûð.
Àäÿìèí, Ùàòÿìèí çàòè Ôÿçëóëëàù,
ßøéàéè ãÿðã åòìèø áó, áèð ñèððóëëàù.
Øàùÿíøàùè-ãöòáè-àëÿì çèëëóëëàù
Ãöäðÿòè-íÿçÿðè ìþ’ìèí ãóëäàäûð.
Øàù Õÿòàéè àéäûð: – Ñèððèíè éàéìà,
Ãûëà ýþð íàìàçûí, ãÿçàéÿ ãîéìà,
Øó éàëàí äöíéàäà ùå÷ ñàüàì äåéìÿ,
Òÿíèí òÿíàøèðäÿ, ñèððèí ñàëäàäûð.
343
ÝßÐÀÉËÛËÀÐ
***
Äèë èëÿ äÿðâèøëèê îëìàç,
Ùàëû ýÿðÿê éîë ÿùëèíèí.
Àðûëàðûí ùÿð ÷è÷ÿêäÿí,
Áàëû ýÿðÿê éîë ÿùëèíèí.
Êå÷ìÿê ýÿðÿê äþðä ãàïûäàí,
Ãóðòóëàñàí ìöðÿááèäÿí,
Ìöðÿááèäÿí, ìöñàùèáäÿí
ßëè ýÿðÿê éîë ÿùëèíèí.
Ìÿí ýÿçÿðÿì äÿðäëè-äÿðäëè,
Þòÿð ôèðãÿòëè-ôèðãÿòëè,
Áöëáöë êèìè öíö äàäëû
Äèëè ýÿðÿê éîë ÿùëèíèí.
Ìÿí ýÿçÿðÿì àéûã-àéûã,
Äÿðéàëàðäà îëóð ãàéûã,
Áöëáöëëÿðè øàùà ëàéûã,
Ýöëö ýÿðÿê éîë ÿùëèíèí.
Õÿòàéèì äåð: – Ãóøàã ãóøàí,
Òîç îëóð òöðàáà äöøÿí,
Áóäóð äÿðâèøëèéÿ íèøàí;
Éîëó ýÿðÿê éîë ÿùëèíèí.
***
Áèð íÿôÿñúèê ñþéëÿéÿéèì,
Äèíëÿìÿçñÿí, íåéëÿéÿéèì?
Åøã äÿðéàñûí áîéëàéàéûì,
Öììàíà äàëìàüà ýÿëäèì.
344
Åøã õÿðìÿíèíäÿ ñîâðóëäóì,
Ùÿì ÿëÿíäèì, ùÿì éîüðóëäóì,
Ãàçàíà ýèðäèì, ãîâðóëäóì,
Ìåéäàíà éåíìÿýÿ ýÿëäèì.
Ìÿí ùàããà îëäóì àøèíà,
Ãàëìàäû êþíëöìäÿ íÿñíÿ,
Ïÿðâàíÿéÿì àòàøûíà,
Øÿì’èíÿ éàíìàüà ýÿëäèì.
Øàù Õÿòàéèäèð þçöìäÿ,
Ùå÷ õèëàô éîõäóð ñþçöìäÿ,
ßñêèêëèê êÿíäè þçöìäÿ,
Äàðûíà äóðìàüà ýÿëäèì.
***
Êþíöë ñåéðàíäà ýÿçÿðêÿí,
Øàù ýÿëäè, ãîíäó ñàðàéà.
Ùàããà íèéàç åéëÿð èêÿí
Áèð ÿíýÿë äöøäö àðàéà.
Ùàããûí ãàïûñûíäàí ýèðäèì,
Êÿíäè âöúóäóìó ýþðäöì,
Ìÿ’ðèôÿò ãàçàíûí ãóðäóì,
Åøãè ãàéíàäàí êöðÿéÿ.
Ìÿùÿááÿò õàñëàð õàñûéìûø,
Åòìÿéÿí ùàããûí íÿñèéìèø,
Ñåâýè ùàããûí ñåâýèñèéìèø,
ßðÿíëÿð íÿ äåð áóðàéà?
Ùèëÿ ãóøàäûí, äöøöðäöí,
Ôèðãÿò ãàçàíûí äàøûðäûí,
Ìÿ’ðèôÿò àøûí áèøèðäèí,
Äóçóí äàääûðäûí ùÿðÿéÿ.
345
Õÿòàéè äåð èõòèéàðñûç:
Íåéëÿéèì äöíéàíû éàðñûç.
Îëäóð àëÿìäÿí õÿáÿðñèç,
Äóç òþêìÿê èñòÿð éàðàéà.
***
Ýþâùÿðèí êå÷ìÿéÿí éåðäÿ,
Ñàòìà, ãàðäàø, êÿðÿì åéëÿ.
Ëÿ’ë äàøûíû ÷àé äàøûíà
Ãàòìà, ãàðäàø, êÿðÿì åéëÿ.
Ýþðäöí áèð éåðäÿ àøèíà,
Ùÿð íÿ äåðñÿí þç áàøûíà,
Éîë äàøûíû éîë ãóøóíà
Àòìà, ãàðäàø, êÿðÿì åéëÿ.
Ýþðäöíñÿ áèð éåðäÿ ðÿãèá,
Íåéëÿðñÿí éöçöíÿ áàõûá,
Ìöíêèðè ãàòàðà ÷ÿêèá
Ýåòìÿ, ãàðäàø, êÿðÿì åéëÿ.
Õÿòàéèì ÷àüûðûð, ÿðÿ,
Äöíéà áåëÿ ýÿëìèø çèðà,
Àðèô îõóí ÿáÿñ éåðÿ,
Àòìà, ãàðäàø, êÿðÿì åéëÿ.
***
Àãèë, ýÿë áÿðè, ýÿë áÿðè,
Ýèð êþíöëÿ íÿçÿð åéëÿ.
Ýþðöð ýþç, åøèäèð ãóëàã,
Ñþéëÿð äèëÿ íÿçÿð åéëÿ.
Áàøäûð ýþâäÿéè ýþòöðÿí,
Àéàã ìÿíçèëÿ éåòèðÿí,
Äöðëö ìÿñëÿùÿò áèòèðÿí
Èêè ÿëÿ íÿçÿð åéëÿ.
346
Ñóôè èñÿí, àëûá ñàòìà,
Ùèëàëûíà ùàðàì ãàòìà,
Éîëóí ÿéðèñèíÿ ýåòìÿ,
Äîüðó éîëà íÿçÿð åéëÿ.
Èêè ÿëèí ãûçûë ãàíäà,
×îõ ýöíàùëàð âàðäûð ìÿíäÿ,
Éà èëàùè, êÿðÿì ñÿíäÿ,
Äöøýöí ãóëà íÿçÿð åéëÿ.
Õÿòàéè àéäûð: – Éà üÿíè,
Âåðÿí ìþâëà àëûð úàíû,
ßââÿë êÿíäè-êÿíäèí òàíû,
Ñîíðà åëÿ íÿçÿð åéëÿ.
***
Ýÿë áèð ïèðÿ õèäìÿò åéëÿ,
ßìÿê çàéå îëìàç îëà.
Ìöðøèä ÿòÿýèí ìþùêÿì òóò,
Êèìñÿëèíäÿí àëìàç îëà.
Áèð èøè áèòèðìÿê ýÿðÿê,
ßêñèýèí éåòèðìÿê ýÿðÿê,
Éàð èëÿ îòóðìàã ýÿðÿê,
Ùå÷ áèð øÿììÿ ýÿëìÿç îëà.
Áèð ñîéó ñîéëàìàã ýÿðÿê,
Áèð àúû äîéëàìàã ýÿðÿê,
Áèð äèëäÿí ñþéëÿìÿê ýÿðÿê,
Ôèðèøòÿëÿð áèëìÿç îëà.
Üàéÿò ÷àáóã îëìàã ýÿðÿê,
Äÿðéàëàðà äàëìàã ýÿðÿê,
Áèð ýþâùÿðè áóëìàã ýÿðÿê,
Äÿýìÿ ñÿððàô áóëìàç îëà.
347
Ýåð÷ÿê àøèã îëìàã ýÿðÿê,
Ìÿ’øóãèíè áóëìàã ýÿðÿê,
Þëìÿçäÿí þí þëìÿê ýÿðÿê,
Âàðûá îíäà þëìÿç îëà.
Áèð ãóø îëóá ó÷ìàã ýÿðÿê,
Áó ìÿ’íàíû ñå÷ìÿê ýÿðÿê,
Áèð ãÿäÿùäÿí è÷ìÿê ýÿðÿê,
È÷ÿíëÿð àéûëìàç îëà.
Áèð áàõ÷àéà ýÿëìÿê ýÿðÿê,
Õóá òÿôÿððöú ãûëìàã ýÿðÿê,
Áèð ýöë ÿëÿ àëìàã ýÿðÿê,
Ùÿðýèç îë ýöë ñîëìàç îëà.
Ýÿë, Õÿòàéè, ñÿí êå÷ îòóð,
Äÿ’âàíè ìÿ’íàéÿ éåòöð,
Ñþùáÿòèíÿ áèð ÿð ýþòöð.
Úàíà, áàøà ãàëìàç îëà.
***
Ñþçöíö áèð ñþéëÿéÿíèí
Ñþçöíö åäÿð ñàü áèð ñþç.
Ïèð íÿôÿñèí äèíëÿéÿíèí
Éöçöíö åäÿð àü áèð ñþç.
Áèð ñþç âàðäûð õàëã è÷èíäÿ,
Äÿõè ñþç âàð õöëã è÷èíäÿ,
Îëìàéà êè, äÿëã è÷èíäÿ
Äåéÿñÿí ÷àðãàäàü áèð ñþç.
Ñþç âàðäûð, êÿñäèðÿð áàøû,
Ñþç âàðäûð, êÿñÿð ñàâàøû,
Ñþç âàðäûð àüóëó àøû,
Áàë èëÿí åäÿð éàü áèð ñþç.
348
Ñþçöíö éàõøû áèøèðýèë,
Éàõøû óñ èëÿ äöøöðýèë,
Éàðàìàçûíû øàøûðýèë,
Úàíûíà îëóð äàü áèð ñþç.
Èñòÿðÿì ýþðÿéèì éàðû,
Áó ðÿìçè àíëàýèë áàðû,
Ùåçàðàí ÿùëè-èãðàðû
Åëÿð ãàðà òîïðàü áèð ñþç.
Øàù Õÿòàéè àéàòûíäàí,
Ñþçöí ñþéëÿ þç çàòûíäàí,
Îëìàéà êèì, ïèð ãàòûíäàí
Ñÿíè åäÿ èðàü áèð ñþç.
***
Ñÿðñÿðè, ýèðìÿ ìåéäàíà,
Àøèã, ñÿíäÿí éîë èñòÿðëÿð.
Ãÿëëàø èëÿ îòóðìàäàí
Èìàí ÿùëè ïóë èñòÿðëÿð.
Áó éîëà ýèðÿí îòóðìàç,
Ùàãã ñþçÿ ùèéëÿ ãàòûëìàç,
Áóíäà ùå÷ ùèéëÿ ñàòûëìàç,
Ýþâùÿðèíäÿí ãóë èñòÿðëÿð.
Áèð ãûëû ìèí ïàðà åäÿð,
Áó éîëó èõòèéàð åäÿð,
Øàùûì áèð éîë ãóðìóø ýåäÿð,
Éîë è÷èíäÿ éîë èñòÿðëÿð.
Øàù Õÿòàéè äåð: – Íåéëÿðñÿí?
Ùÿð ìöøêöëö ùÿëë åéëÿðñÿí.
Àðûñàí, ÷è÷ÿê èéëÿðñÿí,
Éàðûí ñÿíäÿí ýöë èñòÿðëÿð.
349
***
Ãûðõëàð ìåéäàíûíà âàðäûì,
Ýÿë áÿðè, åé úàí, äåäèëÿð.
Èççÿò èëÿ ñàëàì âåðäèì,
Ýÿë óø äÿ ìåéäàí äåäèëÿð.
Ãûðõëàð áèð éåðäÿ äóðäóëàð,
Îòóð äåéÿ éåð âåðäèëÿð,
Þíöìÿ ñóðáà ñÿðäèëÿð,
ßë ëîüìàéà ñóí äåäèëÿð.
Ãûðõëàðûí ãÿëáè äóðóäóð,
Ýÿëÿíèí ãÿëáèí àðûäûð,
Ýÿëèøèí ùàðäàí áÿðèäèð,
Ñþéëÿ, ñÿí êèìñÿí? – äåäèëÿð.
Ýèð ñèìàéÿ, áåëÿ îéíà,
Ñèëèíñèí, à÷ûëñûí àéíà,
Ãûðõ èë ãàçàíäà äóð, ãàéíà,
Äàùà ÷èé áó òÿí äåäèëÿð.
Ýþðäöéöíö ýþçöí èëÿ
Ñþéëÿìÿ ñÿí ñþçöí èëÿ,
Îíäàí ñîíðà áèçèì èëÿ
Îëàñàí ìåùìàí äåäèëÿð.
Äöøìÿ äöíéà ìþùíÿòèíÿ,
Òàëèá îë ùàãã ùÿçðÿòèíÿ,
Àáè-Çÿìçÿì øÿðáÿòèíÿ
Áàðìàüûíû áÿí äåäèëÿð.
Øåéõ Õÿòàéè, íÿäèð ùàëûí?
Ùàããà øöêð åò, ãàëäûð ÿëèí.
Ãåéáÿòäÿí êÿñÿ ýþð äèëèí,
Ùÿð ãóëà éåéñÿí äåäèëÿð.
350
ÂÀÐÑÀÜÛËÀÐ
***
Âöúóäèì øÿùðèí ñåéð åäèá ýÿçÿðèì,
Äèäàð èëÿ ìÿùÿááÿòÿ åøã îëñóí.
Ùÿìÿí áèð íÿñíÿäÿ ãàëäû íÿçÿðèì,
Äèäàð èëÿ ìÿùÿááÿòÿ åøã îëñóí.
Åøãèí úóø åéëÿäè, êå÷äè ñÿðèìäÿí,
Àðòûá ýÿëèð ìÿùÿááÿòèí íóðèíäÿí,
Íèéàçûìûç áóäóð úàíè-êÿðèìäÿí:
Äèäàð èëÿ ìÿùÿááÿòÿ åøã îëñóí.
Ãöäðÿò ãÿíäèëèíäÿí àòäû äàíÿéè,
Åíäè ëþâùè öçðÿ òóòäó áèíàéè,
Úöíáöøÿ ýÿòèðÿí ÷ÿðõè-ôÿíàéè
Äèäàð èëÿ ìÿùÿááÿòÿ åøã îëñóí.
Ôèë éöêöí éöêëÿòìÿ, ãàðûíúà ÷ÿêìÿç,
Äöðëö ðåéùàí ÷îõäóð, ýöë êèìè ãîõìàç,
Äöíéà ìàëûí âåðñÿí, áèçÿ ýÿðÿêìÿç,
Äèäàð èëÿ ìÿùÿááÿòÿ åøã îëñóí.
Éóúàëàðäà îëóð îë ùöìà ãóøó,
Äîñòóì, ìÿùÿááÿòäèð àøèãÿ èøè,
Ïèðèì Õÿòàéèäèð úöìëÿíèí áàøè,
Äèäàð èëÿ ìÿùÿááÿòÿ åøã îëñóí.
***
Áèð ýþçÿëèí âöúóäóíóí øÿùðèíÿ,
Áàõ, íÿçÿð åéëÿ äÿ ùÿìÿí àðèô îë.
Äöêàíûíäà äåäèýèí ìÿòàûíà
Áàõ, íÿçÿð åéëÿ äÿ ùÿìÿí àðèô îë.
351
Ñåéð åò þçýÿ ÿðÿíëÿðè ýþðÿñèí,
Òÿáèá ñàðàð éöðÿýèìèí éàðÿñèí.
×ÿðá åéëÿìÿ ìÿùÿááÿòèí ÷ûðàñèí,
Áàõ, íÿçÿð åéëÿ äÿ ùÿìÿí àðèô îë.
Ùÿðúàéè ýþçÿëÿ ãîøìà áàøûíû,
Ùÿðúàéèëèê åäèá àòàð äàøûíû,
Ìöøòÿðè áóëóíñà ñþç ãóìàøûíû,
Áàõ, íÿçÿð åéëÿ äÿ ùÿìÿí àðèô îë.
Õÿòàéèì äåð: – Ðÿùì åòìÿçÿì éàëàíà,
Þçöí òÿñëèì åäÿð êÿíäè ýÿëÿíÿ,
Àé ßëèäèð, ýöí Ìÿùÿììÿä áèëÿíÿ,
Áàõ, íÿçÿð åéëÿ äÿ ùÿìÿí àðèô îë.
***
Áèç äÿ õàíÿäàíÿ ýåäÿð äåð èäèê,
Ìåùìàí úàíëàð, áèçÿ ñÿôà ýÿëäèíèç.
Ùÿð ñàáàù, ùÿð ñàáàù éöçöì öñòöíÿ,
Ìåùìàí úàíëàð, áèçÿ ñÿôà ýÿëäèíèç.
Áÿëè äåäèê áèð ýåð÷ÿýèí äÿñòèíÿ,
Úàíûì ãóðáàí îëñóí ùàããûí äîñòóíà,
Ùÿð ñàáàù, ùÿð ñàáàù éöçöì öñòöíÿ,
Ìåùìàí úàíëàð, áèçÿ ñÿôà ýÿëäèíèç.
Ýåòäè éîëäàøëàðûì, ãàëäûì éàëûíûç,
Áàü÷àäà à÷ûëûð ãþí÷ÿ ýöëöíöç,
Øÿêÿð ìÿùÿááÿòèç, äàäëû äèëèíèç,
Ìåùìàí úàíëàð, áèçÿ ñÿôà ýÿëäèíèç.
Áàéãóø êèìè íÿ áÿêëÿðñÿí âèðàíû,
Øöêöð îëñóí ñÿíè áèçÿ âåðÿíè,
Ñóëòàí Õÿòàéèíèí èøè, éþðÿíè,
Ìåùìàí úàíëàð, áèçÿ ñÿôà ýÿëäèíèç.
352
***
È÷ìèøÿì áèð äîëó, îëìóøàì àéûã,
Äöøìöøÿì äàüëàðà, îëìóøàì ýåéèê,
Ñÿíÿ äåðÿì, ñÿíÿ, ñöðìÿëè êåéèê,
Ãà÷ìà ìÿíäÿí, ãà÷ìà, àâ÷û äåéèëÿì.
Àâ÷û äåéèëÿì êè, äöøÿì èçèíÿ,
Ãà÷à-ãà÷à ãàíëàð åíäè äèçèíÿ.
Ñöðìÿëÿð ùåé ÷ÿêäèí ãîíóð ýþçöíÿ,
Ãà÷ìà ìÿíäÿí, ãà÷ìà, àâ÷û äåéèëÿì.
Ñÿíÿ äåðÿì, ñÿíÿ, ýåéèê ÿðÿíëÿð,
Áèçÿ ñåâäà, ñÿíÿ äàëüà âåðÿíëÿð,
Äèëÿðÿì ìþâëàäàí éåíìÿç âóðàíëàð,
Ãà÷ìà ìÿíäÿí, ãà÷ìà, àâ÷û äåéèëÿì.
Àéäûð Øàù Õÿòàéèì: – Ó÷àí-ãà÷àíäàí,
Çÿððÿúÿ ãîðõìàðûã áó äàäëû úàíäàí,
Ýåäèá äÿ’âà÷û îëìà àòàíà ìÿíäÿí,
Ãà÷ìà ìÿíäÿí, ãà÷ìà, àâ÷û äåéèëÿì.
***
Ãàèáäÿí äÿëèë ýþðöíäöí,
Äÿäÿì, õîø ýÿëäèí, õîø ýÿëäèí.
Áèçè ñåâèá ñåâèíäèðäèí,
Äÿäÿì, õîø ýÿëäèí, õîø ýÿëäèí.
Èêè úàí èäèê, áèðëÿøäèê,
Ìÿùÿááÿò ãàïûñûí à÷äûã,
Øöêöð äèäàðà èðèøäèê,
Äÿäÿì, õîø ýÿëäèí, õîø ýÿëäèí.
Öñòöìöçÿ éîë óüðàòäûí,
Ýþâùÿð àëäûí, ýþâùÿð ñàòäûí,
ßðëèéíè èñáàò åòäèí,
Äÿäÿì, õîø ýÿëäèí, õîø ýÿëäèí.
353
Áèð àüàúäà ýöëëÿð áèòÿð,
Äàëûíäà áöëáöëëÿð þòÿð,
Øàùûìà áÿðýöçàð ýåäÿð,
Äÿäÿì, õîø ýÿëäèí, õîø ýÿëäèí.
Áþéëÿ, Øàù Õÿòàéèì, áþéëÿ,
Ïèðèì äÿñòóð âåðñèí, ñþéëÿ.
Øàùà ìÿíäÿí íèéàç åéëÿ,
Äÿäÿì, õîø ýÿëäèí, õîø ýÿëäèí.
***
Àëëàù-Àëëàù äåí, ãàçèëÿð,
Üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì,
Ãàðøó ýÿëèí, ñÿúäÿ ãûëûí,
Üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Ó÷ìàãäà òóòè ãóøóéàì,
Àüûð ëÿøýÿð ÿð áàøûéàì,
Ìÿí ñóôèëÿð éîëäàøûéàì,
Üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Íåðäÿ ÿêÿðñÿí, áèòÿðÿì,
Õàíäà ÷àüûðñàí, éåòÿðÿì,
Ñóôèëÿð ÿëèí òóòàðàì,
Üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Ìÿíñóð èëÿ äàðäà èäèì,
Õÿëèë èëÿ íàðäà èäèì,
Ìóñà èëÿ Òóðäà èäèì,
Üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
Ãûðìûçû òàúëû, áîç àòëû,
Àüûð (áèð) ëÿøýÿð íèñáÿòëè,
Éóñèô ïåéüÿìáÿð ñèôÿòëè,
Üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
354
Õÿòàéèéÿì, àë àòëûéàì,
Ñþçö øÿêÿðäÿí äàòëûéàì,
Ìóðòóçà ßëè çàòëûéàì,
Üàçèëÿð äåéÿí øàù ìÿíÿì.
***
Ýÿë, êþíöë, èíúèìÿ áèçäÿí,
Ãàëñûí êþíöë, éîë ãàëìàñûí.
ßââÿë-àõûð éîë ãÿäèìäèð,
Ãàëñûí êþíöë, éîë ãàëìàñûí.
ßðÿíëÿð áèçÿ áóñóäóð,
Éàëàí ñþéëÿéÿí àñûäûð,
Áó, ýåð÷ÿêëÿð íÿôÿñèäèð,
Ãàëñûí êþíöë, éîë ãàëìàñûí.
Áàõ÷àäà à÷ûëàí ýöëäöð,
Ìÿ’íàéè ñþéëÿéÿí äèëäèð,
Ïÿñ ÿçÿëäÿí ãÿäèì éîëäóð,
Ãàëñûí êþíöë, éîë ãàëìàñûí.
Áàøûíäàäûð àëòóí òàúû,
Áóäóð ÿðÿíëÿð ìå’ðàúû,
Êÿñêèíäèð éîëóí ãûëûúû,
Ãàëñûí êþíöë, éîë ãàëìàñûí.
Åé äèâàíÿ, åé äèâàíÿ,
Àøèã îëàí ãûéàð úàíÿ,
Õÿòàéè äåð Òàúëû õàíÿ:
– Ãàëñûí êþíöë, éîë ãàëìàñûí.
355
ÁÀÉÀÒÛËÀÐ
Õÿòàéè, úàí àðõûíà,
ßùëè-öðôàí àðõûíà.
Ìÿ’ðèôÿòäÿí ñó ýÿëèá,
Òþêöëöð úàí àðõûíà.
Êþíöë âåðìÿ íàäàíà,
Ùàããû èíêàð åäÿíÿ,
Ìöðèäÿì, ùàãã äåìèøÿì
Ìÿùÿááÿò õàíàäàíà.
Õÿòàéèì äåð áàéàüû,
Àòûëàíäûð áàéàüû,
Ãóøëàðäà íÿ ãóøó âàð,
Òÿïÿñèíäÿ àéàüû?
Õÿòàéèéÿ ùàí ýÿëäè,
Ìöðäÿ úèñìÿ úàí ýÿëäè,
Éÿ’ãóáè-çàð îëìóøàì,
Éóñèôè-Êÿí’àí ýÿëäè.
Õÿòàéèéÿì, õÿòòàðàì,
Ùÿã ñèððèíÿ ñÿòòàðàì,
Ùÿêèìëÿðèí äÿðìàíû,
Òÿáèáëÿðÿ ÿòòàðàì.
Õÿòàéèéÿì áèð ùàëûì,
ßëèô öñòöíäÿ äàëàì.
Ñóôèéÿì òÿðèãÿòäÿ,
Ùÿãèãÿòäÿ àáäàëàì.
Õÿòàéèì, âåð úÿâàáëÿí,
Ãûðìûçû ýöë ýöëàáëÿí,
Ñÿíäÿí úàí ÿñèðýÿìÿì,
Çèðà êèì, áèð ùåñàáëÿí.
356
Õÿòàéè Ìåùäè îëäó.
Èìàìëàð úÿùäè îëäó,
Ýÿòèð, ýåòäè ãÿì-ãöññÿ,
Øàäèëèê âàõòû îëäó.
Õÿòàéè, èøèí äöøÿð,
Ýÿëèá-ýåäèøèí äöøÿð,
Äèøëÿìÿ ÷èé ëþãìÿíè,
Éåðèíÿ äèøèí äöøÿð.
357
ËÖÜßÒ
À
Àáè-áàðàí – éàüûø ñóéó
Àáè-ùÿéàò – äèðèëèê ñóéó
Àôÿò – áÿëà, ýþçÿë
Àôòàá – ýöíÿø
Àüàç – áàøëàìà
Àðèç – éàíàã
Àñè – éàüû, äöøìÿí
Àñèòàí – åøèê, àñòàíà, ùþêìäàð ãàïûñû
Àøóá – ãàðûøûãëûã, ùÿéÿúàí
Àøéàíÿ – éóâà, ìÿñêÿí
Àéàã – ãÿäÿù, ïèéàëÿ
Àéàò – àéÿëÿð
Àéòìàã – äåìÿê
Àçöðäÿ – èíúèìèø, ÿçèééÿò ýþðìöø
Á
Áàá – ãàïû, ôÿñèë
Áàä – êöëÿê
Áàäåéè-ùÿìðà – ãûðìûçû øÿðàá
Áàäè-ôÿíà – ôÿíà éåëè
Áàë – ãàíàä
Áàëà – éöêñÿê, éóõàðû
Áàðàí – éàüûø
Áàøÿä – îëñóí
Áàç – ãûçûë ãóø
Áåùòÿð – éàõøû
Áåéòöëùÿðÿì – Êÿ’áÿ
Áåéòöëùÿçÿí – ãÿì-ãöññÿ åâè
Áÿäð – áöòþâ àé
Áÿäðó – ïèñ öçëö
358
Áÿüàéÿò – îëäóãúà, ñîí äÿðÿúÿäÿ
Áÿùà – ãèéìÿò, äÿéÿð
Áÿùð – äÿíèç
Áÿèä – óçàã, éàä
Áÿèð – äÿâÿ
Áÿêëÿìÿê – ýþçëÿìÿê
Áÿíàýóø – ñûðüà
Áÿíäÿêèðäàð – òóòóëìóø ãóë
Áÿðýè-ëàëÿ – ëàëÿ éàðïàüû
Áÿðùÿì – ãàðûøûã, äàüûíûã
Áÿðõóðäàð – ôàéäàëàíìàã
Áÿðê – éàðïàã
Áÿðëó – áÿðè
Áÿðð – ÷þë, ñÿùðà
Áÿñè – ÷îõ
Áÿøàðÿò – õîø õÿáÿð, ìóøòóëóã
Áÿçì – êåô ìÿúëèñè
Áèä – ñþéöä àüàúû
Áèäàð – îéàã
Áèùÿìäöëëàù – Àëëàùà øöêöð
Áèìàð – õÿñòÿ
Áîëìàã – îëìàã
Áóëìàã – òàïìàã
Áóñóäóð – ïóñãóäà éàòûð
Áóé – ãîõó, èé
Áöíéàä – þçöë, êþê
Áöíéàí – þçöë, áöíþâðÿ
Áöðùàí – äÿëèë-ñöáóò
Áöðùàíÿ – ÷ûëïàã
Áöðãÿ – öç þðòöéö
Ú
Úàìÿ – ïàëòàð
Úàíèá – òÿðÿô, éþí
Úàíøèêàð – éûðòûúû, ýþçÿë, úàí àëàí
359
Úàðè – àõàí, àõûúû
Úàñòüó – àõòàðìàã
Úàâèäàí – ÿáÿäè
Úàé – éåð
Úÿìèë – ýþçÿë
Úÿííÿòöë-ìÿ’âà – áåùèøòè ìÿíçèëè
Úèáàë – äàüëàð
Úèíàí – úÿííÿòëÿð
Úþâô – è÷, è÷ÿðè, îéóã, è÷è áîø
Úþâð – çöëì
Úó – àðõ
Úóø – ãàéíàìàã, úîøìà
Úöäà – àéðû
Úöíáöø – ùÿðÿêÿò
×
×àáóã – ãûâðàã, èòè, éåéèí
×àù – ãóéó
×àê – éûðòûã
×àêÿð – íþêÿð
×àð – äþðä
×àðãàäàã – éàëàí, ìÿíàñûç
×àðøó – èêè òÿðÿôè äöêàí îëàí áàçàð
×åøì – ýþç
×åøìåéè-ùåéâàí – äèðèëèê áóëàüû
×åøìè-ôÿòòàí – úàçèáÿëè ýþç, ôèòíÿëè ýþç
×åøìè-ýèðéàí – àüëàð ýþç
×ÿëÿá – Òàíðû
×ÿíý – ìóñèãè àëÿòè
×ÿðõè-êÿúðîâ – ÿéðè äîëàíàí çÿìàíÿ
×èí – äöç, äîüðó, ãûâðûì
×èñèíêè – éàüûø ÷èñÿëÿìÿñè
×óá – ÷óáóã, àüàú, ÷þï
×óíö ÷ÿðà – íèéÿ, íÿ ö÷öí
×ö – èíäè êè, êèìè
360
Ä
Äàë – áóäàã, ùÿðô àäû
Äàì – òîð, òÿëÿ
Äàìÿí – ÿòÿê
Äàìûçëûã – øèðÿ
Äàìó – úÿùÿííÿì
Äàðöññÿëàì – äèíúëèê åâè, úÿííÿò; Íÿúÿô øÿùÿðèíèí àäû
Äàðöøøÿôà – øÿôà åâè, õÿñòÿõàíà
Äåðñÿí – äåéèðñÿí
Äÿýìÿ – òÿñàäöôè, ùÿð éåòÿí
Äÿùàí – àüûç
Äÿëã – äÿðâèø ïàëòàðû, éîõñóë ýåéèì
Äÿãã – öçöëìÿ, âÿðÿì
Äÿíäàí – äèø
Äÿðáàí – ãàïû÷û
Äÿðäÿì – äÿðùàë
Äÿðóí – è÷, öðÿê
Äÿñò – ÿë
Äÿñòàð – ÷àëìà, ñàðûã, ÿììàìÿ
Äÿñòýèð – ÿëäÿí òóòàí, êþìÿê÷è
Äÿøò – ÷þë
Äÿââàð – äþâð åäÿí
Äèäàð – ýþðöø, öç
Äèäÿ – ýþç
Äèë – öðÿê
Äèëàðàì – öðÿê äèíúëèéè, ýþçÿë
Äèëáÿñòÿ – âóðüóí, àøèã
Äèëôèêàð – öðÿéè éàðàëû
Äèëýöøà – öðÿêà÷àí
Äèëõóí – öðÿéè ãàí
Äèëè-øåéäà – âóðüóí öðÿê, ñåâÿí êþíöë
Äèëðöáà – ýþçÿë, êþíöëàëàí
Äèëñòàí – öðÿê àëàí
Äèëøèêÿñòÿ – öðÿéè ñûíûã
Äèìàü – áóðóí, áåéèí
361
Äèðèü – ùåéô
Äèøðà – õàðèú
Äîõòÿð – ãûç
Äîçàí – îâ ãóøóíóí áèð íþâö
Äó – èêè
Äóä – òöñòö
Äóí – àë÷àã
Äóð – óçàã
Äöí – äöíÿí, ýåúÿ
Äöðÿôøàí – èíúè ñà÷àí
Äöðð – èíúè
Äöø – éóõó, ðþéà
Å
Åùòèðàç – ÷ÿêèíìÿ, åùòèéàò
Åñïèð – îâ ãóøóíóí áèð íþâö
Åøèê – ãàïû, ùÿéÿò
Åéä – áàéðàì
Åéí – ýþç, ùÿðô àäû
ß
ßáàáèë – äàü ãàðàíãóøó
ßáð – áóëóä
ßáðè-íåéñàí – éàüìóðëó áóëóä
ßáðó – ãàø
ßáñÿì – ëàë, äàíûøìàìàã
ßää – ñàé, ñàéìà
ßäíà – àë÷àã
ßôêàð – éàðàëû
ßôëàê – ôÿëÿêëÿð
ßôøàí – ñà÷àí, ñÿïÿí
ßùìÿð – ãûðìûçû
ßõòÿð – óëäóç
ßõçÿð – éàøûë
362
ßêìÿë – ÷îõ éåòêèí, ÿí êàìàëëû
ßãèã – äÿéÿðëè ãûðìûçû äàø
ßãâàë – ñþçëÿð, äàíûøûãëàð
ßëÿääÿâàì – äàèìè îëàðàã
ßëÿì – äÿðä, ãÿì
ßëÿñò – èëê ýöí, èíñàíëàðûí èëê éàðàäûëûø ýöíö
ßëòàô – ëöòôëÿð
ß’ìà – êîð
ßíàð – íàð
ßíáàí – éîë äàüàðúûüû, äÿðè
ßíáèéà – íÿáèëÿð, ïåéüÿìáÿðëÿð
ßíäÿëèá – áöëáöë
ßíäèøÿ – ôèêèð
ßíÿäè – àõòà åòäè
ßíÿëùÿã – ùàã ìÿíÿì, ýåð÷ÿê ìÿíÿì
ßð’ÿð – àðäûú, ñÿðâ àüàúû
ßðêàí – ãàéäàëàð, ðöêíëÿð
ßðóñ – ýÿëèí
ßñÿí – ñàü
ßñÿíäè – ñàüëàìû, àüûëëûñû
ßñïèð – ãóø àäû
ßñðàð – ñèðëÿð
ßñðèéèá – ãûçûá, ãûçûøûá, àçûá
ßñðöê – ñÿðõîø
ßøê – ýþç éàøû
ßòñ – àñãûðìàã
ßòòàð – ÿòèð ñàòàí
ßçàçèë – øåéòàí
ßçì – áèð èøÿ ýèðèøìÿê ö÷öí åäèëÿí ãÿñä, ãÿðàð
Ô
Ôàõòÿ – ãóìðó, ÷þë ýþéÿð÷èíè
Ôàðûéûá – óñàíûá, çÿèôëÿéèá
Ôàðèãöëáàë – àñóäÿ, äèíú
Ôàñèä – àðàãàðûøäûðàí, ïîçüóí
363
Ôÿÿðàìóø – óíóäóëìóø, óíóòìàã
Ôÿðàãíàìÿ – àéðûëûã ìÿêòóáó
Ôÿðäà – ñàáàù
Ôÿðÿñ – àò
Ôÿðõÿíäÿ – óüóðëó
Ôÿððàøè-ñöí’– éàðàäàíûí õèäìÿò÷èñè
Ôÿððóõ – ìöáàðÿê, óüóðëó
Ôÿðçÿíä – þâëàä
Ôÿòòàí – ôèòíÿêàð, úàçèáÿëè
Ôÿçë-ôÿçèëÿò – äÿéÿð, öñòöíëöê, áèëèê
Ôèëúöìëÿ – ñþçöí ãûñàñû, õöëàñÿ
Ôèðäîâñ – áåùèøò
Ôèðèøòÿ – ìÿëÿê, ÷îõ ýþçÿë
Ôèðãÿò – àéðûëûã
Ôèòâà – ãÿðàð, ùþêì
Ôîâò – þëìÿê
Ôöðãÿò – àéðûëûã
Ôöçóë – óçóí÷ó, éåðñèç äàíûøàí
Ý
Ýÿíú – õÿçèíÿ
Ýÿðäèø – äîëàíìà, ýÿçèíòè
Ýÿðì – èñòè
Ýÿøò – ýÿçèíòè, ýÿçìÿ
Ýèðä – ÷åâðÿ, äîëàíìà
Ýèðèôòàð – òóòóëìóø
Ýèðéÿ – àüëàìà
Ýóø – ãóëàã
Ýóø ãûëìàã – åøèòìÿê, ãóëàã àñìàã
Ýóé – ñþç, äàíûøûã
Ýöôòàð – äàíûøûã
Ýöùÿðáàð – ýþâùÿðñà÷àí
Ýöëðóõ – ýöë öçëö
Ýöìðàù – éîëäàí àçìûø
Ýöâàù – øàùèä
364
Ù
Ùàøÿëëàù – Àëëàù ýþñòÿðìÿñèí
Ùàòèô – ãåéáäÿí ýÿëÿí ñÿñ, ãûøãûðàí, ñÿñëÿíÿí
Ùåçàð – ìèí
Ùÿáèá – äîñò
Ùÿìèë – äþçöìëö
Ùÿìë – éöê
Ùÿìðà – ãûðìûçû, àë
Ùÿìñàéÿ – ãîíøó
Ùÿìòà – áÿíçÿð, îõøàð
Ùÿðýèç – ùå÷ âàõò
Ùÿðèì – ìÿùðÿì éåð
Ùÿéé – äèðè
Ùÿééè-áàãè – ÿáÿäè äèðèëèê
Ùÿçë – ùÿúâ
Ùèúàá – þðòöê, ïÿðäÿ, óòàíìà
Ùèúð – àéðûëûã
Ùèëàë – àéïàðà
Ùþããÿ – êè÷èê ãóòó
Ùöáàá – ñó ãàáàðúûüû
Ùöëëÿ – ýåéèì, èïÿê ïàëòàð
Ùöìàé – úÿííÿò ãóøó, äþâëÿò ãóøó
Ùöìàéóí – óüóðëó, ìöáàðÿê, ïàäøàùà ìÿõñóñ
Ùöñí – ýþçÿëëèê
Ùöâåéäà – áÿëëè, àøêàð
Õ
Õàá – éóõó
Õàê – òîðïàã
Õàìÿ – ãÿëÿì
Õàìóø – ñóñìàã, ñþíìÿê
Õàíúàðó – ùàíñû òÿðÿôÿ
Õàðÿ – ÷àõìàã äàøû, áÿðê äàø
Õàðö õÿñ – òèêàí âÿ ÷þï
365
Õàñ – ñå÷èëìèø
Õàòÿì – öçöê
Õÿäÿíý – îõ
Õÿôôàø – éàðàñà
Õÿì – ÿéðè, ÿéèëìèø, áöêöëìöø
Õÿìèäÿ – ÿéðè, áöêöëìöø
Õÿìð – øÿðàá
Õÿíäàí – ýöëÿí
Õÿðýóø – äîâøàí
Õÿñì – äöøìÿí
Õÿòò – éàíàã, éàçû
Õÿééàò – äÿðçè
Õèðÿäìÿíä – àüûëëû
Õèø – éàõûí, ãîùóì
Õèøì – àúûã
Õîä – þç
Õóá – éàõøû
Õóáëàð – ýþçÿëëÿð
Õîúÿñòÿ – õîøáÿõò
Õîøýöâàð – ëÿççÿòëè, äàäëû
Õó – õàñèééÿò
Õóì – êöï
Õóí – ãàí
Õóíáàð – ãàí éàüäûðàí
Õóíáÿùà – ãàí áàùàñû
Õóíõàð – ãàíè÷ÿí
Õóðøèä – ýöíÿø
Õöëã – òÿáèÿò, õàñèééÿò
Õöððÿì – øàä
Õöøê – ãóðó
È
Èúòèíàá – ÷ÿêèíìÿê
Èõëàñ – ñåâýè, ñÿìèìèééÿò
Èêðàì – ùþðìÿò, òÿçèì
366
Èãëèì – þëêÿ
Èëëà – àíúàã, ñàâàéû, áàøãà
Èëòÿð – éåòÿð, ÷àòàð
Èìðóç – áó ýöí
Èíàí – úèëîâ
Èíôèàë – óòàíìàã
Èðàäÿò – èñòÿê, äèëÿê
Èðèøìÿê – ÷àòìàã, éåòìÿê
Èðøàä – äîüðó éîë ýþñòÿðìÿ, þéöä âåðìÿ
Èñàð – áÿõøèø, áÿéÿíìÿ, ñå÷ìÿ
Èñãàò – äöøöðìÿ, àøàüû àòìà
Èøòèéàã – èñòÿê, àðçó
Èòàá – àúûã, äàíëàìà
Ê
Êàù – ñàìàí
Êàõ – ãÿñð, ñàðàé
Êàí – ìÿäÿí
Êàð – èø
Êàòèáè-òÿãäèðè-ëÿìéÿçë – Àëëàùûí ãèñìÿò éàçàí êàòèáè
Êåéèê – ìàðàë
Êåéâàí – Çöùÿë óëäóçó, Ñàòóðí óëäóçó
Êÿôø – áàøìàã
Êÿìèíÿ – àúèç, ÿí êè÷èê
Êÿìòÿð – ëàï àç, àçàúûã, åòèáàðñûç
Êÿìòÿðèí – ÿí ùÿãèð, ÿí êè÷èê, ÿí ÿñêèê
Êÿíäè – þçö
Êÿðèì – ñÿõàâÿòëè
Êÿøòè – ýÿìè, ãàéûã
Êèáð – ìÿüðóðëóã, ãöðóðëóã
Êèðäàð – èø, ÿìÿë
Êèøâÿð – þëêÿ
Êþìëÿê – êþéíÿê
367
Êþâêÿá – óëäóç
Êþâí – âàðëûã, ÿìÿëÿ ýÿëìÿ, âàð îëìà
Êóù – äàü
Êóé – éàøàéûø éåðè
Êöôð – èíàìñûçëûã, êàôèðëèê
Êöëáÿ – äàõìà, êàñûá åâè
Êöëõàí – ùàìàìûí îä ãàëàíàí éåðè, òóëàíáàð
Êöí-ôÿêàí – äöíéà, àëÿì
Ã
Ãàèì – ìþùêÿì, áÿðê
Ãàë – äàíûøûã, ìöáàùèñÿ
Ãàëÿ – ñþç, äåìÿê
Ãàìó – ùàìû
Ãàíäà – ùàðàäà
Ãàðàíãó – ãàðàíëûã
Ãàòûíäà – éàíûíäà
Ãÿáà – öñò ïàëòàðû, ãàáà
Ãÿáèù – ÷èðêèí
Ãÿùð – àúûã, êÿäÿð
Ãÿëëàø – ÿëèà÷ûã, ìöôëèñ
Ãÿìÿð – àé
Ãÿìêöñàð – ãÿì äàüûäàí
Ãÿíäèë – ÷èë÷ûðàã
Ãÿðàìÿò – úÿðèìÿ, çÿðÿðè, þäÿìÿ
Ãÿðç – áîðú
Ãÿòðåéè-áàðàí – éàüûø äàìúûñû
Ãÿââàñ – öçýö÷ö
Ãÿçàë – úåéðàí
Ãÿçÿíôÿð – øèð, èýèä
Ãûðòàñ – àü êàüûç
Ãîíäóì-ãàíóëäóì – ìÿñêÿí ñàëäûì, ãîíàã îëóá äàíûøäûì
Ãóòëó – ìöáàðÿê, óüóðëó
Ãöëëàá – ãàðìàã, ÷ÿíýÿë
368
Ë
Ëà – éîõ
Ëàúÿðÿì – éÿãèí, øöáùÿñèç
Ëàô – ñþç, äàíûøûã
Ëàëà – ïàðëàã, úèëàëû
Ëàëÿöçàð – ëàëÿ éàíàã
Ëàéÿçàë – ÿáÿäè, ùÿìèøÿëèê
Ëåéëÿòöë-ÿñðà – ÿñðà ýåúÿñè, äèíè ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ Ìÿùÿììÿäèí ìåðàúà ýåòäèéè ýåúÿ
Ëåéëÿòöë-ãÿäèð – ãÿäèð ýåúÿñè
Ëåéëè-éåëäà – ãûøûí ÿí óçóí ýåúÿñè
Ëåéëö-íÿùàð – ýåúÿ-ýöíäöç
Ëÿá – äîäàã
Ëÿ’ë – ãûðìûçû ãèéìÿòëè äàø
Ëÿì’ÿ – ïàðûëòûëû
Ëÿíòÿðàíè – ýþðÿ áèëìÿçñÿí
Ëÿðçàí – òèòðÿê
Ëÿøêÿð – ãîøóí
Ëþ’ëþéè-ùÿìðà – ãûðìûçû èíúè
Ì
Ìàù – àé
Ìàíÿíä – áÿíçÿð, òàé
Ìàð – èëàí
Ìåùð – ýöíÿø
Ìåùðàá – ìÿñúèääÿ ãèáëÿíèí èñòèãàìÿòèíè ýþñòÿðÿí äàèðÿâè éåð
Ìåéêóí – øÿðàá êèìè ãûðìûçû
Ìÿàë – ìÿíà, ìÿôùóì
Ìÿàíè – ìÿíàëàð
Ìÿ’áóä – áöò, Òàíðû
Ìÿäÿä – êþìÿê
Ìÿäù – òÿðèô
Ìÿäéóí – áîðúó îëàí, ìèííÿòäàð
Ìÿüáóí – éàðûìàìàã
369
Ìÿù – àé
Ìÿùúóð – óíóäóëìóø, óçàãëàøìûø
Ìÿùôóç – ãîðóíìóø
Ìÿùèí – áþéöê, ýþçÿë
Ìÿùëóãà – àé öçëö
Ìÿùðó – àéöçëö
Ìÿùòàá – àé èøûüû
Ìÿõçÿí – õÿçèíÿ, àíáàð
Ìÿãàë – ñþç
Ìÿãðóí – éàõûí
Ìÿëàìÿò – äàíëàã, ãàõûíú
Ìÿìàò – þëöì
Ìÿìíóí – ýèçëè, ãàïàëû
Ìÿ’ìóð – àáàä
Ìÿí’ – ãàäàüàí åòìÿ
Ìÿíäèë – éàéëûã
Ìÿíãóë – êþ÷öðöëìöø, éàéûëìûø
Ìÿíãóø – íÿãøëÿíìèø
Ìÿíãÿáÿ – ìÿäù, òÿ’ðèô
Ìÿííà – ìÿðùÿìÿò
Ìÿðäóä – ðÿää åäèëìèø
Ìÿðäöì – õàëã, ýþç áÿáÿéè
Ìÿðäöìè – êèøèëèê
Ìÿðü – ÷ÿìÿí
Ìÿðêÿá – ìèíèê
Ìÿðç – ñÿðùÿä, ùöäóä, éåð
Ìÿñòóðÿ – áàêèðÿ
Ìÿøàì – áóðóí, èé áèëìÿ öçâö
Ìÿøøàòÿ – çèíÿò âåðÿí, ýÿëèíè áÿçÿéÿí ãàäûí
Ìÿòàëè-ðàéêàíè – óúóç ÿìòÿÿ
Ìÿ’âà – éóðä
Ìÿâàëè – ñàùèáëÿð, ùàìèëÿð, äîñòëàð
Ìÿéóá – íþãñàíëû, øèêÿñò
Ìÿçùÿð – òÿçàùöð, éåòèøìÿ
Ìÿ’çóë – èøäÿí ãîâóëìóø
Ìÿ’çóð – öçöðëö
370
Ìèíó – úÿííÿò
Ìèð’àò – ýöçýö
Ìþùðèã – éàíäûðàí
Ìþâëà – àüà, éèéÿ
Ìó – ñà÷, òöê
Ìóð – ãàðûøãà
Ìöáÿððà – õàëèñ, ñàô, òÿìèç
Ìöäàì – äàâàìëû, ùÿìèøÿ
Ìöääÿë – èääèà÷û, ðÿãèá
Ìöÿíáÿð – ÿòèðëè
Ìöÿòòÿð – ÿòèðëè
Ìöÿççèí – àçàí÷û
Ìöôòàù – ãÿñðèí à÷àðû
Ìöùÿääèñ – ùÿäèñ ñþéëÿéÿí
Ìöùÿããÿã – äîüðó, ýåð÷ÿê
Ìöêÿððÿð – äÿôÿëÿðëÿ
Ìöãèì – îòóðàí, éàøàéàí
Ìöë – øÿðàá, ÷àõûð
Ìöíàôàò – ÿêñëèê, àéðûëûã, óéüóíñóçëóã
Ìöíàôèã – ýöíàùêàð, äöøìÿí
Ìöíÿââÿð – èøûãëû
Ìöíÿççÿù – ýöíàùñûç, õàòàñûç
Ìöíçèë – åíäèðÿí
Ìöíêèð – èíêàð åäÿí, äàíàí
Ìöðäÿ – þëö
Ìöðÿááè – òÿðáèéÿ÷è
Ìöðÿôôÿã – éàõûí éîëäàø
Ìöðÿññÿ – ãèéìÿòëè äàø-ãàøëà áÿçÿäèëìèø
Ìöðü – ãóø
Ìöðüè-äèë – êþíöë ãóøó
Ìöðüè-ùÿðèì – ìÿùðÿì ãóøó
Ìöðöââÿò – ìÿðäëèê, èíñàíëûã
Ìöñÿôôà – ñàôëàøäûðûëìûø
Ìöñÿõõÿð – àëûíìûø, çÿáò îëóíìóø
Ìöñÿëëà-äóà – éåðè, ìÿðàñèì éåðè
Ìöñÿííà – èêèëè, èêè ùèññÿ
371
Ìöñùÿô – Ãóðàí
Ìöñòÿìÿíä – éàçûã, äÿðäëè
Ìöøÿââÿø – ãàðûøûã, ùÿéÿúàíëû
Ìöøêÿôøàí – ÿòèð, ñà÷àí
Ìöøò – éóìðóã
Ìöøòàã – èñòÿéÿí, àðçóëàéàí
Ìöçÿééÿí – áÿçÿêëè, çèíÿòëè
Í
Íàáàê – ãîðõóñóç
Íàáèíà – êîð
Íàúèç – àçàúûã, äÿéÿðñèç
Íàôÿ – àùóíóí ýþáÿéè
Íàùèä – Çþùðÿ óëäóçó
Íàì – àä
Íàñåù –íÿñèùÿò âåðÿí
Íàð – îä
Íàðè-ñÿãÿð – úÿùÿííÿì îäó
Íàòÿâàí – ýöúñöç
Íàâÿê – îõ
Íåøÿ – íåúÿ
Íÿ õàá äÿð ÷åøì – íÿ ýþçäÿ éóõó
Íÿúöê – íåúÿ
Íÿôõ – öôöðìÿ
Íÿãøè-öçàð – öçöí íÿãøè
Íÿìèòÿâàíÿì – áàúàðìûðàì
Íÿñíÿ – øåé
Íÿñòÿðÿí – èòáóðíó, àü ðÿíýëè ÷è÷ÿê
Íÿçàð – äÿðäëè, ãÿìëè
Íèýàð – ñåâýèëè, áÿçÿêëè
Íèýàðè-ìÿùðó – àé öçëö ñåâýèëè
Íèýàðè-òÿííàç – ýþçÿë ñåâýèëè, íàçëû ýþçÿë
Íèýÿùáàí – ýþçÿò÷è
Íèýÿùäàð – ýþçÿò÷è, ãîðóéàí
Íèùàí – ýèçëè
372
Íèê – éàõøû
Íèêáÿò – ôÿëàêÿò, áÿäáÿõòëèê
Íèêóõàù – éàõøûëûã èñòÿéÿí
Íèãàá – öç þðòöéö
Íèñàð – ñà÷ìà, äàüûòìà
Íèø – èéíÿ, òèêàí
Íèçóë – åíìÿê
Íîù ôÿëÿê – äîããóç ôÿëÿê, äîããóç ýþé
Íîâ – òÿçÿ, éåíè
Íîâúÿâàí – éåíèéåòìÿ
Íóðè-äèäÿ – ýþç èøûüû
Íóðè-ðÿùìàí – èëàùè íóð
Íöçóë – äöøìÿ, åíìÿ
Î
Îëäóì ÷ö âöãóô – åëÿ êè, õÿáÿðäàð îëäóì
Îâðàã – âÿðÿãëÿð
Îâñàô – âÿñôëÿð, òÿðèôëÿð
Ï
Ïàñèáàí – ýþçÿò÷è
Ïàé – àéàã
Ïàéàí – ñîí
Ïàéÿíäÿ – ÿáÿäè
Ïåéäà – àøêàð, òàïûëìûø
Ïåéüàì – ñèôàðèø
Ïåéê – ãàñèä, õÿáÿð àïàðàí
Ïåéêàí – îõóí óúó
Ïåéìàíÿ – ãÿäÿù, ïèéàëÿ
Ïåéâÿñòÿ – äàèìè, áèòèøèê
Ïÿíä – íÿñèùÿò
Ïÿðäÿïóø – þðòöëö, ýèçëè
Ïÿðèïåéêÿð – áÿäÿíè ïÿðè êèìè, ýþçÿë áÿäÿíëè
Ïÿðòîâ – èøûã, ïàðëàãëûã
373
Ïÿðâà – ãîðõó, ðÿüáÿò
Ïÿðâÿðäà – áÿñëÿíìèø
Ïÿðâÿðäèýàð – éàðàäàí
Ïÿéàì – ñèôàðèø
Ïè÷èäÿ – ÿéìÿê, äîëàøäûðìàã
Ïè÷ö òàá – ãàðìàãàðûøûãëûã, ãûâðûìëûã
Ïèð – ãîúà
Ïèðàùÿí – êþéíÿê
Ïèø – ãàáàã
Ïèòèê – éàçû
Ïèéàëÿýèð – ïèéàëÿ òóòàí
Ïóø – ýåéìÿê, þðòìÿê
Ïöð – äîëó
Ïöðáÿùà – äÿéÿðëè, ãèéìÿòëè
Ïöðõóí – ãàíëà äîëó
Ïöøò – àðõà, äàë, ýåðè
Ð
Ðàùèí – àõûúû, ýåäÿí
Ðàéýàí – óúóç, ìöôòÿ
Ðàç – ñèðð
Ðàçè-äèë – öðÿê ñèððè
Ðÿùìàí – øÿôãÿòëè, ðÿùìëè
Ðÿùí – ýèðîâ
Ðÿùíöìà – éîë ýþñòÿðÿí
Ðÿõøàí – ïàðëàã
Ðÿõò – ïàëòàð
Ðÿê – äàìàð
Ðÿ’íà – ýþçÿë
Ðÿíú – ÿçèééÿò
Ðÿíúóð – èíúèìèø
Ðÿâàí – ùÿéàò, äèðè, àõàí, ýåäÿí, ðóù, úàí
Ðÿç – òÿíÿê, ìåéíÿ
Ðÿçì – äþéöø
Ðèù – éåë, éåë àüðûñû
374
Ðèêàá – ìèíèê, öçÿíýè
Ðèíä – õÿðàáÿò ÿùëè, êåôúèë àäàì
Ðèøòÿ – ñàï, òåë, ÿëàãÿ
Ðèçâàí – áåùèøò, áåùèøò ãàïûñû
Ðþâçåéè-äàðöññÿëàì – úÿííÿò áàüû
Ðóùöëãöäñ – ìöãÿääÿñ ðóù, Èñà ïåéüÿìáÿðèí ëÿãÿáè
Ðóõñàð – éàíàã, öç
Ðóé, ðó – öç
Ðóçö øÿá – ýåúÿ-ýöíäöç
Ðöõ – öç
Ñ
Ñàèãÿ – èëäûðûì
Ñàãûí – ãîðóí
Ñàëóñ – ùèéëÿýÿð
Ñàâëó – ýþçÿë
Ñàâóë – ÷ÿêèë, ýåò
Ñàéÿ – êþëýÿ
Ñàéðó – õÿñòÿ
Ñàëàýÿð éîëà – áàøà ñàë, éîëà ýÿòèð
Ñåéä – îâ
Ñÿáÿã – äÿðñ, éàðûøäà ìöêàôàò
Ñÿáó – áàðäàã, êóçÿ
Ñÿáöê – éöíýöë
Ñÿáöë-ìÿñàíè – Ãóð’àíûí ôàòèùÿ ñóðÿñèíèí éåääè àéÿñè
Ñÿä – éöç
Ñÿä ùåçàð – éöç ìèí
Ñÿääÿã – äöç äåìèøäèð, äöçäöð
Ñÿùí – ñÿùíÿ, ùÿéàò, ìåéäàí
Ñÿõò – áÿðê, ìþùêÿì
Ñÿãÿð – úÿùÿííÿì
Ñÿëàâàò – íàìàç, äóà, äÿôí ýöíö îõóíàí ìöíàúàò
Ñÿëàñèë – çÿíúèð
Ñÿì – åøèòìÿ, ãóëàã àñìàã
Ñÿíà – äóà
375
Ñÿíúèëÿéèí – ñÿíèí êèìè
Ñÿíý – äàø
Ñÿðáàç – ÿñýÿð
Ñÿðáÿñÿð – áàøäàí-áàøà
Ñÿðä – ñîéóã
Ñÿðôÿðç – áàøûóúà, áàøãàëàðûíäàí ñå÷èëÿí
Ñÿðýÿðäàí – àâàðà, ñÿðñÿðè
Ñÿðýÿøòÿ – ÷àøìûø, áàøûíû èòèðìèø
Ñÿðêàð – áàø÷û, áþéöê
Ñÿðçÿíèø – äàíëàã, ãàõûíú
Ñÿòòàð – åéèáëÿðè þðòÿí
Ñÿâàäè-ìÿðäöì – ýþç ãîðàñû
Ñèáè-çÿíÿõäàí – àëìà, ÷ÿíÿ
Ñèì – ýöìöø
Ñèìòÿí – ýöìöø áÿäÿí
Ñèðàá – äîéìóø
Ñèððè-ÿô’àë – èøëÿðèí ñèððè
Ñèòàðÿ – óëäóç
Ñèòð – þðòö, ïÿðäÿ, óòàíúàãëûã
Ñèéàù – ãàðà
Ñèéàùêàð – ýöíàùêàð
Ñþâò – ñÿñ
Ñó – éþí, òÿðÿô
Ñó÷ – ýöíàù
Ñóä – ôàéäà
Ñóôè-ñÿãÿðëàò – ñóôèëÿðèí ýåéäèéè éóí ïàëòàð
Ñóíìàã – ÿë âóðìàã, òÿãäèì åòìÿê
Ñóç – éàíìà
Ñöáùàí – Àëëàù
Ñöáùàí ÿëëÿçè öñðè áåÿáäþù-çÿëèë – ãóëó îëäóüóì Àëëàùà øöêöð îëñóí
Ñöôàò – òÿðèô, êåéôèééÿò
Ñöõÿí – ñþç
Ñöõÿíäàí – äàíûøûüûíû áèëÿí
Ñöí’ – éàðàòìàã
Ñöðàùè – óçóí áîüàçëû øÿðàá øöøÿñè
376
Ø
Øàùáàç – òÿðëàí, øàùèí
Øàùèä – ýþçÿë
Øàíÿ – äàðàã
Øàð – øÿùÿð, ãÿñÿáÿ
Øàéÿä – îëà áèëñèí êè
Øåéäà – âóðüóí
Øÿá – ýåúÿ
Øÿáèñòàí – éàòàã îòàüû, ùÿðÿìõàíà
Øÿáíÿì – øåù
Øÿúÿð – àüàú
Øÿôèã – öðÿê-äèðÿê âåðÿí
Øÿùâàð – øàùà ëàéèã
Øÿìàéèë – ñóðÿò, òÿáèÿò
Øÿìàë – ñóðÿò, øÿêèë
Øÿìñè-õàâÿðè – Øÿðã ýöíÿøè
Øÿðìÿíäÿ – óòàíàí, õÿúàëÿò
Øÿðìñàð – óòàíúàã
Øîë – î
Øþùðÿ – øþùðÿò
Øó – áó
Øóõ – ýþçÿë
Øóðèäÿ – ãàðûøûã, âóðüóí
Øöêóôÿ – ÷è÷ÿê
Øöìàð – ñàé
Ò
Òàá – ýöú, ãöââÿò, èøûã
Òàáàí – ïàðëàã
Òàùèð – ñàô, òÿìèç
Òàë – áóäàã
Òàëèá – òÿëÿá åäÿí, èñòÿéÿí
Òàíÿ – ñûðüà
Òàïàí÷à – øèëëÿ
377
Òàð – ãàðàíëûã
Òåéð – ãóø, ó÷àí
Òÿàëàëëàù – Àëëàù éöêñÿêäèð
Òÿáàù – ïó÷
Òÿáÿððà – óçàãëàøìàã, óçàã äóðìàã
Òÿáäèë – äÿéèøäèðìÿê
Òÿúÿëëà – ýþðöíìÿ, öçÿ ÷ûõìà
Òÿúÿëëèéè-çàò – Àëëàùûí ýþðöíìÿñè
Òÿôÿððöú – ýÿçèíòè, ãÿì-ãöññÿíè äàüûòìà
Òÿùÿééöð – ùåéðÿòëÿíìÿê
Òÿùðèð – éàçìàã
Òÿõÿëëöô – áîéóí ãà÷ûðìàã
Òÿãðèð – ñþéëÿéèá àíëàòìà, éåðëÿøäèðìÿ
Òÿëõ – àúû
Òÿí – áÿäÿí
Òÿíýÿ – ïóë
Òÿðÿá – øàäëûã, ñåâèíú
Òÿðÿùùöì – ðÿùì åòìÿê, áèðèñèíÿ àúûìàã
Òÿðù – àòìàã, ãàðàëàìà, ëàéèùÿ
Òÿðèã – éîë, úûüûð
Òÿøíÿ – ñóñóç
Òÿâÿúúþù – ãàéüû, ðÿüáÿò
Òÿ’âèç – íÿçÿð äóàñû, ýþçìóíúóüó, òèëñèì
Òÿçÿðâ – ãûðãîâóë
Òÿçéèí – çèíÿòëè
Òèü – ãûëûíú
Òèìàð – õÿñòÿéÿ áàõìàã
Òèí – ïàë÷ûã
Òèð – îõ
Òèðÿ – ãàðàíëûã
Òèðÿíäàç – îõàòàí
Òèç – èòè
Òîâôèã – êþìÿê, óéüóíëàøäûðìà
Òîâùèä – Àëëàùûí áèðëèéè
Òîâñÿí – éàõøû éåðèéÿí, áàøûáÿðê àò
Òþðÿ – ãàéäà-ãàíóí
378
Òóáà – úÿííÿò àüàúû
Òóüðà – ýåðá, äþâëÿò íèøàíû
Òóòóã – þðòöê, ïÿðäÿ
Òöðàá – òîðïàã
Òöððÿ – áèð÷ÿê, òåë
Ó
Ó÷ìàã – áåùèøò
Óüðàøìàã – ÷àòìàã, ñàòàøìàã
Óëàøìàã – éåòèøìÿê, ÷àòìàã
Óðìàã – âóðìàã
Óñ – àüûë, çÿêà
Óø – áåëÿ
Óøàòìàã – ñûíäûðìàã
Óéõó – éóõó
Ö
Öãàá – ãàðòàë
Öãáà – àõèðÿò, î áèðè äöíéà
Öììÿò – êöòëÿ, õàëã
Öììöë-êèòàá – êèòàá àíàñû
Öðôàí – ìèñòèêà, áèëèê, Àëëàùû àíìà
Öðéàí – ÷ûëïàã
Öñòèâà – îðòà õÿòò
Öñòöõàí – ñöìöê
Öéóá – åéáëÿð
Öçàð – éàíàã
Â
Âàëëàù – Àëëàùà àíä îëñóí
Âàéÿ – íÿñèá, ïàé, ìÿãñÿä
Âåé – î
Âÿúù – ñÿáÿá, öç
379
Âÿùøÿò – ãîðõìà, âÿùøèëèê
Âÿùé – áèð ôèêðèí, ùþêìöí Àëëàù òÿðÿôèíäÿí õÿáÿð âåðèëìÿñè
Âÿëè – àíúàã, ëàêèí
Âÿðä – ýöë, àüàú ÷è÷ÿéè
Âÿðäè-ÿùìÿð – ãûðìûçû ýöë
Âÿðòÿ – òÿùëöêÿ
Âÿñë – ãîâóøìàã
Âèðä – áèð äóàíû ùÿìèøÿ ñþéëÿìÿê
É
Éàüû – ÷þë, ñÿùðà
Éàùó – àé Àëëàù, åé áóðà áàõ
Éàãóò – ãûðìûçû ðÿíýëè äàø
Éàðàí – éîëäàøëàð, êþìÿê÷èëÿð
Éàñàéè – ãàíóí-ãàéäàíû
Éåê – òÿê, áèð
Éåêñàí – áÿðàáÿð, äöç
Éåêòà – éàëíûç, ìèñèëñèç
Éåëäà – ãûøûí ÿí óçóí ýåúÿñè
Éåðÿí, éåðìÿê – õîøà ýÿëìÿç, õîøëàíìàìàã
Éåé – éàõøû, ýþçÿë
Éÿä – ÿë, êþìÿê
Éîëäóðìóø – áàøà ÷àòäûðìûø
Éóëàð – éöéÿí
Éöêöø – ÷îõ, áîë
Ç
Çàä – äîüóëìóø
Çàü – ãàðà ãàðüà
Çåùè – íÿ éàõøû, íÿ ýþçÿë
Çÿáóí – çÿèô, ÿëäÿí-àéàãäàí äöøìöø
Çÿúð – ÿçèééÿò, ÿçàá
Çÿõì – éàðà
Çÿíáóð – àðû
380
Çÿíÿõäàí – ÷ÿíÿ ÷óõóðó, áóõàã
Çÿíÿõ – ÷ÿíÿ
Çÿâàë – áÿëà, ìÿùâ îëìà
Çèáà – ýþçÿë
Çèêð – àíìà, ñþéëÿìÿ
Çèëë – êþëýÿ
Çèëëè-ñöáùàí – Àëëàù êþëýÿñè
Çèëëóëëàù – Àëëàùûí êþëýÿñè
Çèëö áÿì – éöêñÿê âÿ àë÷àã
Çèíäÿ – éàøàéàí, äèðè
Çèíäÿýàíëûã – éàøàéûø, ùÿéàò
Çèíÿã – éàíàãäà îëàí ÷óõóð
Çèíùàð – ñàãûí, àìàí
Çþùä – ïÿùðèçêàðëûã
Çóä – òåç
Çóðÿü – ãàéûã
Çöëàë – ñàô ñó, ñàüëàì, òÿìèç
Çöëúÿëàë – ÿçÿìÿòëè, úÿëàëëû
381
ÌÖÍÄßÐÈÚÀÒ
Øàù Èñìàéûë Õÿòàéèíèí ùÿéàòû âÿ ñÿíÿò äöíéàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Ãÿçÿëëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Ãÿñèäÿëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211
Ìöðÿááåëëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218
Òÿðúèáÿíäëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220
Òóéóüëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .223
Ðöáàè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224
Ãèò’ÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224
Íÿñèùÿòíàìÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225
Äÿùíàìÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
Ãîøìàëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330
Ýÿðàéëûëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .334
Âàðñàüûëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351
Áàéàòûëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .356
Ëöüÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358
382
ØÀÙ ÈÑÌÀÉÛË ÕßÒÀÉÈ
ßÑßÐËßÐÈ
“ØßÐÃ-ÃßÐÁ”
ÁÀÊÛ-2005
Áóðàõûëûøà ìÿñóë:
ßçèç Ýöëÿëèéåâ
Òåõíèêè ðåäàêòîð:
Ðþâøÿí Àüàéåâ
Òÿðòèáàò÷û-ðÿññàì:
Íÿðýèç ßëèéåâà
Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè:
Àñëàí Àëìàñîâ
Êîððåêòîð:
Ïÿðèíàç Ñÿìÿäîâà
Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 18.08.2004. ×àïà èìçàëàíìûøäûð 23.01.2005.
Ôîðìàòû 60õ90 1/16. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 24. Îôñåò ÷àï öñóëó.
Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 13.
Êèòàá “PROMAT” ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.