bulgarıstan`da elektrık ve elektronık sektörü

Investing in your future
EUROPEAN
UNION
European Regional
Development Fund
OP “Development of
the Competitiveness
of the Bulgarian
Economy” 2007-2013
Project “Promoting the advantages of investing in Bulgaria”
BG 161PO003-4.1.01-0001-C0001, with beneficiary InvestBulgaria Agency, has been
implemented with the financial support of the European Union through the European Fund
for Regional Development and the national budget of the Republic of Bulgaria.
BULGARISTAN’DA ELEKTRIK
VE ELEKTRONIK SEKTÖRÜ
İÇERIK
1. Giriş
4
2. Bulgaristan’a Bakış
11
3. Sektöre Bakış
23
4. İnsan Kaynakları
34
5. Başarı Öyküleri
42
Giriş
Bulgaristan’da ne üretilir ?
Denizaltı, yat, tren, uçak, helikopter ve askeri
uygulamalara yönelik dünya kalitesinde
akümülatörler
Elektrik sektörünün ihtiyaçlarına yönelik geniş
transformatörler yelpzesi. Üretim ve testler en
modern ekipmanlar ile yapılmaktadır.
Otomotivden gıda sektörüne ve tarım
ekipmanlarına kadar sanayinin ayrı sektörlerinde
çeşitli uygulamalara yönelik en yüksek sınıf
sensörler
İletişim sektöründe kullanılan yüksek kaliteli
yükselticiler ve yüksek frekanslı cihazlar
Elektrik dağıtımında ve büyük sanayi tüketicileri
tarafından kullanılan geniş kondansatör
ve kondansatör cihazları yelpazesi
4
Giriş
Bulgaristan’da ne üretilir ?
Çağdaş yüksek hızlı elektrikli trenlerde kullanılan
en yeni nesil ısıtma , havalandırma ve klima
cihazları
Tıpta , makina mühendisliğinde ve BMW, GM
ve Mercedes gibi firmalar tarafından otomotivde
kullanılan yarı iletken ve yarı iletken ürünler
Fransa ve İspanya’da otomotiv sanayilerine
yönelik kablo demetleri ve kablolar
Avrupa pazarının ihtiyaçlarına yönelik yüksek
kaliteli ev ve ticari buzdolapları ve derin
dondurucular
Bütün dünyada kullanılan sanayi uygulamalarına
yönelik baskılı devre (PCB) ve mikroelektronik
bileşenleri
Aydınlatma sanayinin çağdaş eğilimlerine uygun
LED çipleri ve LED aydınlatma ekipmanları
Bulgar “Elektrostart” firması tarafından
üretilen bobinler ve aydınlatma ekipmanları
efsanevi “İnkaların kayıp şehri” Maçu Pikçu
da dahil olmak üzere Peru’da tarihi anıtların
aydınlatılmasında
5
Giriş
Bulgaristan elektrik ve elektronik
sektörünün ana özellikleri aşağıdaki
gibidir :
Deneyimli mühendislerin mevcudiyeti
Ürünlerin erişilir fiyatlarda montajını yapan kalifiyeli işgücü
Sektörde kökleşmiş gelenekler
Üretim ihtiyaçlarına iyi şekilde uyumlanmış altyapı
AB , Rusya , BDT ve Orta Doğu ülkelerine kolay erişim
Siemens ev otomasyon sistemleri ve konvansiyonel enerji kaynakları merkezlerinin kurulması
için Bulgaristan’ı seçti
6
Giriş
Bulgaristan özellikle elektrik ve elektronik
sanayi sektöründe güçlü bir geleneğe
sahiptir
Geçen yüzyılın yetmişli ve seksenli yıllarında , Bulgaristan
Doğu Avrupa’da elektronik donanım üretiminde liderler
arasında yer aldı
Seksenli yıllarda Bulgaristan, Doğu Avrupa’da büyük bilgisayar
sistemlerinin ve kişisel bilgisayarların %40’ından fazlasını
sunmuştur
Sektörde 130 000’den fazla kişi çalıştı
Elektrik ve elektronik sanayi sektörü o dönemde Bulgaristan’da
toplam üretimin %25’inden fazlasını oluşturuyordu
Seksenli yıllarda Bulgar şirketleri Varta, AEG, Toshiba gibi
uluslararası elektronik üreticisi firmalarının önde gelenleriyle
çok sayıda ortak ürün başlattı
Bulgar ELKA 6521 Avrupa’nın ilk elektronik hesap
makinesidir.ELKA 6521 geçen yüzyılın altmışlı ve yetmişli
yıllarında Avrupa’nın en popüler elektronik hesap
makineleri arasında yer almıştır.
1975 yılında Bulgaristan İsviçre’ye 30 000’den fazla ELKA
elektronik hesap makinesi ihraç etti.
7
Giriş
Sektör çok uluslu ve yerel şirketler
sisteminin temeli üzerinde gelişiyor
Siemens, Scneider Electric, Hyundai Heavy Industries, ABB,
Liebherr gibi büyük uluslararası şirketler, Doğu Avrupa’daki işleri
konusunda Bulgaristan’I en elverişli istikamet olarak keşfeder
Sektörde bir çok Bulgar şirketi başarılı çalışmalar yürütüyor ve
bütün dünyaya rekabetçi ürünler sunuyor
Yerli ve uluslararası şirketlerin birleşimi verimliliğin , yaratıcılığın
ve yeniliklerin etkileyici boyutlara ulaştığı eşsiz bir otrtam
oluşturmaktadır
...Kaliteli ve erişilir insan kaynakları
tarafından desteklenen...
Bulgaristan, montaj personelinden yüksek kalifiyeli mühendislere
kadar elektrik ve elektronik ihtiyaçlarına yönelik kalifiye ve
deneyimli işgücü sunmaktadır
Endüstriye müsait işgücüne bütün ülke genelinde Avrupa’nın en
rekabetçi fiyatlarında rastlanabilir
Bulgar yüksek teknik okullari ve üniversiteleri gelecek kalifiyeli
işgücünü yetiştirme konusunda sektördeki firmalar ile birlikte
çalışmaktadır
Bulgaristan 1960 yılında dijital saat ve kablosuz kalp
monitörünü icat eden NASA bilim mühendisi Petar
Petrov’un memleketidir.
İlk bilgisayar Bulgar kökenli Amerikalı bilim adamı
John Atanasov tarafından icat edildi.
8
Giriş
... özel devlet girişimleri ve AB
finansmanı….
Bulgaristan’da kurumlar vergisi %10 ‘dur – AB içinde EN düşük
Elektrik ve elektronik sektörü de dahil olmak üzere üretim
sadanyi , yatırım yasası tarafından (IPA) desteklenir
Devlet veya belediye arazilerinin satın alınmasına ilişkin mümkün
olan en düşük giderler artı arazilerin nevi değiştirme işlemlerinde
vergi muafiyeti
Yatırım projesi giderlerinin %10’a kadar varan mali indirimler
mekanizması (araştırma geliştirme prokeleri için %50)
2020 yılına kadar AB’den Bulgaristan için ayrılan fon 10 milyar
euronun üzerindedir
9
Giriş
...Fiziki altyapı mevcudiyeti
Bulgaristan ,beş ana Pan Avrupa koridorunun kesiştiği nokta olup,
bölgesel ve Avrupa pazarlarına kolay erişim sağlamaktadır
Karadenizin büyük limanlarından ikisi olan Varna ile Burgaz
limanları Bulgaristan’da bulunuyor ve her ikisi de Akdenizi
Karadenize bağlayan VIII nolu Trans Avrupa koridoruna bağlıdır
Bulgaristan’ın iyi gelişmiş elektrik ve gaz altyapısı sunmaktadir ve
ayni zamanda elektrik enerjisi ve evsel hizmet fiyatları Avrupa’nın
en düşük seviyelerindedir.
14 fonksiyonel sanayi bölgesi mevcut ve gelişme aşamasında
daha 26 bölge var – hepsi üretici şirketler için uygundur
Altyapıyı geliştirme konusu Bulgar Hükümeti’nin öncelikleri
arasında yer almaktadır
10
BULGARISTAN’A BAKIŞ
11
Bulgaristan’a bakış
Bulgaristan stratejik konuma sahip olup,
siyasi istikrar ve düşük genel iş yürütme
giderleri sunmaktadır
Ülkenin stratejik lokasyonu aşağıdaki pazarlara erişim imkanı sunmaktadır:
Güneydoğu Avrupa – yüksek potansiyel ve 122 Milyon’luk nüfusu olan bir
pazar
Avrupa Birliği - Bulgaristan nüfusu 500 milyon kişiden ibaret olan bir pazara
erişimde en düşük maliyetleri sunar
Rusya/BDT, Ortadoğu ve Kuzey Afrika
Bulgaristan siyasi ve makroekonomik istikrar birleşimi ile bir çok iş geliştirme
teşvikleri sunmaktadır
İstikrarlı parlamenter demokrasi – AB, NATO ve Dünya Ticaret Örgütü
üyeliği
Bulgaristan para birimi Para kurulu şartlarında Euro’ ya sabitlenmiş
durumdadır
En düşük vergi oranları ile AB’de en düşük işgücü masrafları, ülkedeki
yatırımcılara yönelik spesifik teşviklerle takviye edilmektedir
AB finansmanı – önümüzdeki birkaç yıl içerisinde Avrupa fonlarından 10
Milyar Euro’nun üzerinde
12
Bulgaristan’a bakış
Bulgaristan: Genel İstatistikler
Nüfus:
7,4 milyon
İşgücü:
4,6 milyon
Kentsel nüfus:
73 %
Başkent:
Sofia
Zaman Dilimi:
EET (UTC +2)
Yaz Saati :
EEST (UTC+3)
İller:
110 879 kilometre kare
Alan:
108 489 kilometre kare
Göller:
2 390 kilometre kare
İklim :
Ilıman kıtasal iklim
Dil :
Bulgarca (Resmi)
85,2%
Türkçe
9,1%
Romanca
4,2%
İngilizce , Almanca , Rusça,
Fransızca
Nüfusun büyük kısmı tarafından
konuşulur
Din:
Doğu Ortodoks
76%
Müslüman
10%
Diğer
14%
Para Birimi :
Bulgar Levası (BGN)
Sabit Kur :
1 € =BGN 1,95583
Kurumlar Vergisi
10%
Gelir Vergisi
10%
KDV (Standart )
20%
Yönetim Şekli :
Parlementer Demokrasi
Yüksek seçim makamı :
240 sandalyelik tek kamaralı
ulusal meclis
Yürütme Organları :
Bakanlar Kurulu, Başbakan’ın
başkanlığında
2007 yılından bu yana Avrupa Birliği üyesi.
2004 yılından bu yana NATO üyesi.
1996 yılından bu yana Dünya Ticaret Örgütü üyesi.
Kaynak:Bulgaristan Merkez Bankası, Ulusal İstatistik Enstitüsü
13
Bulgaristan’a bakış
Bulgaristan’ın makroekonomik
göstergeleri elverişli
2011 yılında Devlet borç ve
bütçe açığı, Bulgaristan,
Romanya, Polonya ve AB 27,
(% GSYH)
82,0
2011 Ekonomik özeti
GSYİH (milyar €):
38,5
İhracat (milyar €):
25,6
Net doğrudan yabancı
yatırım (GSYİH%)
3,5
GSYH büyümesi (2012P,%):
1,7
İşsizlik oranı (%):
10,4
Enflasyon (%):
3,4
Hükümet açığı (GSYH%):
2,1
Devlet Borcu (GSYİH%):
17,0
Cari işlemler dengesi
(GSYH%):
0,9
53,8
38,6
17,0
Açık
Bulgaristan Romanya Polonya AB 27
Borç
Uzun vadeli kredi notu:
Moody’s:
Baa2 sabit
S&P:
BBB sabit
Fitch:
BBB - sabit
Kaynak: Bulgaristan Ulusal Bankası, Eurostat, bu şirketlerin web
sayfalarının konu değerlendirmesi
-2,1
-4,4
-5,6
-6,4
Bulgaristan ekonomisi 2000-2008 yılları arasında yaklaşık %6 civarında
istikrarlı bir büyüme kaydetti
Ekonomi 2011 yılında, % 1,6 oranında reel GSYİH büyümeyle istikrara
kavuştu ve bu büyümenin 2012 yılında % 2,8 ‘e olması bekleniyor
2011 yılında % 2,1 olan Bulgaristan’ın bütçe açığı - Avrupa’da en düşük
seviyeler arasında yer alıyor
Bulgaristan % 17 GSYİH ile AB içinde en düşük devlet borcu olan ikinci
ülkedir
1997’de Bulgaristanda düzenlenen para kurulu düzenlemesi sayesinde
Bulgaristan dövizi stabildir
Bulgaristan son zamanlarda kredi notu Moody’s
tarafından yükseltilen Avrupa’da tek ülkedir.
14
Kaynak : Bulgaristan Merkez Bankası, Eurostat
Bulgaristan’a bakış
Silistra
Danube
Vidin
Ruse
167 585
Dobrich
Razgrad
Pleven
Montana
Vratza
Veliko Turnovo
Targovishte
Shumen
88 670
Lovech
Varna
343 704
Gabrovo
Sofia
District Sofia
212 902
Stara Zagora
Plovdiv
338 153
Kjustendil
Burgas
Sliven
12
291 591
Pernik
160 108
Black Sea
Yambol
Pazardzhik
Haskovo
Blagoevgrad
Smolyan
Belediye nüfusu
Kardjali
Havaalanları
Limanlar
Hizmetler 6%
GSYİH
Kompozisyonu 2011
Sanayi 31%
Tarım 63%
Metaller 16%
Petrol Ürünleri ve Elektrik 14%
İhracat
Kompozisyonu
Yiyecekler 8%
Makine ve teçhizat 17%
Diğer hammaddeler 20%
Tüketim malları 25%
15
Bulgaristan’a bakış
Bulgaristan’da eşsiz yaşam tarzı ve büyük
tarihi zenginlik sunuyor
…Çok sayıda sanat galerileri , festivaller ,
konserler , müzeler ve hayatla dolu şehirler
…Beyaz ve altın sarısı kumları ile güzel
sahil ve plajları
…2012 Dünya kayak kupası evsahibi
Bansko da dahil olmak üzere kayak
merkezleri
…Güzel Rila, Pirin, Rodoplar ve Balkan
Dağlarında turizm ve spor
…Trakya ve Roma devirlerinden kültür
anıtları ve eserler
…Birinci ve İkinci Bulgar Krallıkları
döneminden Ortaçağ Kaleleri ve Eserler
…Bulgar Milli aydınlanma Dönemlerinden
kalma güzel manzaralı ve şirin köyler
Bulgaristan 1 300 yıllık tarihiyle dünyadaki en eski ülkelerden
birisidir, Sofya Avrupa’nın en eski başkentlerinden olup Kudüs
dışında ortodoks ve katolik katedrallerinin, cami ve havranın bir
kilometer karelik alan içerisinde bulunduğu tek şehirdir.
16
Bulgaristan’a bakış
Bulgaristan , AB pazarı ve bölgesel
pazarlara hizmet verecek şekilde stratejik
konuma sahiptir
3%
3%
4.4 М
5%
1%
3.8 М
5%
12%
21.5 М
4%
8%
7М
6%
12%
0.6 М
6%
5%
3М
3%
5%
2М
4%
10%
71 М
GSYİH/kişi başına düşen
büyüme
2003 - 2010 ithalat ve
ihracatta hacim artışı
Nüfus
Bulgaristan Avrupa ve Asya’nın kavşak noktasında yer alır
Bulgaristan Güneydoğu Avrupa’da hızla büyüyen pazarın merkezindedir
Bulgaristan AB ,Rusya ve BDT , Ortadoğu ve Afrika’ya hizmet verilmesi
konusunda uygun ihracat üssüdür
Kaynak: Dünya Bankası
17
Bulgaristan’a bakış
Bulgaristan üretimin ihtiyaçlarına uyumlu
altyapıya sahiptir
Havaalanı
İntermod. Term.
Nehir limanı
Deniz limanı
Tren İstasyonu
19 276 kilometreden ibaret karayolları ağı, bunlardan 480 km otoyoldur
Bulgaristan’ın lojistik limanlarını bağlayan, Bulgaristan’I Türkiye ve
Yunanistan’a bağlayan 5 otoban yapım aşamasındadır
4 098 km uzunluğunda demiryolu ağı
13 büyük liman : Rusçuk’ta en büyük nehir limanı , Varna ve Burgaz en
büyük deniz limanları
Bulgaristan’da 4 Uluslararası Havaalanı bulunmaktadır. Başlıcaları ,
Sofya , Varna ve Burgaz’dır
18
Bulgaristan’a bakış
Bulgaristan Sanayi Bölgeleri
Bulgaristan sanayi bölegerinde depolama ve üretim için cazip koşullar
sunulmaktadır.Bulgaristan’ın sunduğu koşullar şunlardır:
Yerli ve Yabancı yatırımcıların faaliyette bulunduğu 14 işlevsel bölge
Yatırıma uygun hale getirilmiş, kısmen veya önemli ölçüde geliştirilmiş
altyapıya sahip 20 bölge
Gelişmekte olan 26 bölge
Ruse
Varna
Sofia
Burgas
Plovdiv
Fonksiyonel alan
Geliştirilmiş alan
Gelişmekte olan alan
Kaynak: Bulgaristan Yabancı Yatırımlar Ajansı
19
Bulgaristan’a bakış
Sanayi Bölgesi Profili : Elin Pelin
Metrekare olarak mevcut alan : 1 021 000
Metrekare olarak toplam alan : 1.6 milyon
Uluslararası karayolu ağı : Evet
En yakın demiryolu bağlantı noktası : iki tren istasyonuna yakın
En yakın otoyol : ‘Trakya’ Otobanı – 5 km
En yakın havaalanı: Sofya Havaalanı – 18km
En yakın deniz-nehir limanları : ‘Burgaz’ Limanı
-360 km , ‘Lom’ Limanı - 180 km
Kanalizasyon ile ilgili bilgiler: 3 km mesafede
Su dağıtım hakkında bilgi : 3 km uzaklıkta
Şirketler: Overgas, Bogaris Bul Ltd , Glorient Investment Ltd
Sanayi Bölgesi Profili : Maritsa
Metrekare olarak mevcut alan : 800 000
Metrekare olarak toplam alan: 3 000 000
Uluslararası karayolu ağı:Evet
En yakın demiryolu bağlantı noktası : 1,5 km
uzaklıkta
En yakın otoyol: ‘Trakya’ Otobanı–bölgeyi çevreler
En yakın havaalanı : Plovdiv Hvaalanı – 18km
En yakın deniz-nehir limanları: Liman Burgaz-230km
Elektrik hakkında bilgi: alana bağlı
Kanalizasyon hakkında bilgi: alana bağlı
Gaz dağıtımı hakkında bilgi: alana bağlı
Su dağıtımı hakkında bilgi: alana bağlı
Şirketler: Liebherr, Ferrero, Schneider Electric, Mercedes Benz, Bosch Group.
20
Bulgaristan’a bakış
Bulgaristan’da sanayi gayrimenkullerinin
fiyatı ve kira bedelleri çok caziptir
Endüstriyel alanlarda Eylül kiralama
taban fiyatı 2.011 Euro / ay
Sofya
3,75
Prag
3,75
Atina
4,50
Belgrad
4,50
Berlin
5,50
Varşova
5,80
İstanbul
7,50
Paris
9,60
Sofya’nın ana sanayi ve lojistik
alanı 628 000 metre kare olup, 2011
yılının ikinci çeyreğinde yaklaşık 67
000 metre kare yeni inşaat alanları
eklenmiştir
İlaveten 32 000 metre karelik
sanayi alanının inşaa edilmesi
beklenmektedir
Boş alan oranı yaklaşık %8 ‘dir
Sofya’da sanayi gayrimenkullerini
kira bedelleri Avrupa’nın en
düşük seviyeleri arasında yer
alır, Bulgaristan’nın geri kalan
bölgelerinde ise kira bedelleri daha
da düşüktür
Sanayi bölgelerinin fiyat aralığı, euro / m² (Q3 2011)
Sanayi bölgeleri iyi gelişmiş
altyapıya sahip olup, erişilir
fiyatlarda sunulmaktadır
Bulgaristan’daki birinci sınıf
Sanayi bölgelerinde fiyatlar aylık
metrekare başına €15 - €200
arasında değişmektedir
200
180
160
140
120
100
80
60
40
20
Varna
Plovdiv
Elin Pelin
Ravno Pole
Brajdebna
Iliantsi
Kazichene
İskar Garı
Sofya Havaalanı
0
Kaynak: Cushman & Wakefield Research; Forton International, MBL CB Richard Elles
21
Bulgaristan’a bakış
Elektrik enerjisi ve doğal gaz fiyatları ve kurumlar
vergisi Avrupa’nın en düşük seviyelerindedir
Doğal gaz ile ilgili bilgiler (tüketim 0.25 GWh / yıl) ve endüstriyel kullanım için elektrik enerjisi
tüketim (1 GWh / yıl), 06.2011g-to.
Elektrik Enerjisi
Doğal Gaz
Romanya
0,02
Estonya
0,03
Bulgaristan
0,04
Litvanya
0,04
Letonya
0,04
Polonya
0,04
Çek Cumh.
0,04
Macaristan
0,04
Slovakya
0,05
İtalya
0,05
Almanya
0,05
Slovenya
0,06
Danimarka
0,09
Danimarka
İtalya
Bulgaristan
Polonya
Almanya
Litvanya
Romanya
Letonya
Slovenya
Macaristan
Slovakya
Estonya
Çek Cumh.
0,07
0,08
0,09
0,10
0,10
0,11
0,11
0,11
0,11
0,11
0,13
0,13
0,15
Doğaz gaz ve elektrik enerjisi fiyatları Avrupa’nın en düşük
seviyeleri arasındadır, ve böylece sadece elektrik sanayinde
değil, üretim sektörünün tamamında genel maliyetler aşağıya
düşer
Kaynak: Energy.eu
Bazı Avrupa ülkelerinde kurumlar vergisi
Bulgaristan
Letonya
Romanya
Çek Cumh.
Polonya
Slovakya
Türkiye
Hırvatistan
Slovenya
Estonya
Birleşik Krallık
Fransa
22
10%
15%
16%
19%
19%
19%
20%
20%
20%
21%
Bulgaristan AB içinde en
düşük kurumlar vergisini
sunar
İşsizlik oranının yüksek
olduğu bölgelerde
kurumlar vergisi %0’dır.
28%
33%
Kaynak: CEIC
SEKTÖRE BAKIŞ
23
Sektöre Bakış
Bulgaristan’da elektronik ve elektrik sektöründe
2000 yılından sonra istikrarlı bir büyüme yaşandı
369
347
337
256
207
127
142
154
154
100
1 424
851
415
519
612
675
1 052
1 246
1 505
1 365
676
Gelirler(euro milyon)
% olarak sanayi
büyümesi(2000 yılı baz alınarak)
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Sektördeki üretim hacmi 2000 yılı ile karşılaştırıldığında 2009
yılında yaklaşık 3,5 kat artmıştır.
2010 yılına ilişkin gelirler 1990 yılından beri en yüksek
seviyelere ulaşıp 1,5 milyar euroyu aşmıştır.
Halihazırda elektrik ve elektronik sektöründe 2 300 firmada
yaklaşık 45 000 kişi istihdam edilmektedir
Yazaki Bulgaristan ,Fransa ve İspanya’da otomotiv sanayine
önde gelen kablo tedarikçisidir.
24
Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü, ‘İnvest Bulgaristan’ Ajansı, Bulgaristan Ticaret
Odası
Sektöre Bakış
Üretimin büyük kısmı ihraç edilir
Kategorilere göre sektörün ihracatı
Teller ve kablolar 25%
Diğerleri 23%
Elektrikli aletler 2%
Radyo ve televizyon ekipmanları 2%
PCB 3%
Aküler11%
Panolar, paneller, konsollar 6%
Telefonlari 6%
Elektrik donatımı 8%
Transformatörler, doğrultucular 7%
Entegre devreler 7%
Ürünlerin %75’ten fazlası ihraç edilir.
Ana pazarlar : AB ülkeleri, Rusya,BDT ve ABD
İletkenler ve kablolar sektörün toplam ihracatının %25’ini
oluşturmaktadır, bundan sonra %11 ihracat ile sanayi aküleri
ve %8 ihracat ile elektrik cihazları gelir.
Son yıllarda ihracat karışımı daha fazla mühendislik becerileri
gerektiren, katma değeri daha yüksek ürünler lehine değişti.
Ağırlığı 300 tondan fazla olan denizaltı aküleri Bulgaristan’ın
Targovişte şehrinde ABD Şirketi EnerSys tarafından
üretilmektedir.
Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü, ‘İnvest Bulgaristan’ Ajansı, Bulgaristan Ticaret
Odası
25
Sektöre Bakış
Bulgaristan sektörde büyük uluslararası şirketlere
ev sahipliği yapmaktadır
Bulgaristan şubesinde 1 700 kişi istihdam edilmektedir
Üretim kapasitesi yıllık 600 000 buzdolabıdır
AB ülkelerinin çoğuna buzdolapları sunar
450’nin üzerinde Bulgar çalışan
Elektrik dağıtım ve sanayi otomasyonu ürünlerinde dünya
liderleri arasında yer almaktadır
Bulgaristan’da köklü varlığı ile iki üretim birimi ile çalışır
440’ın üzerinde Bulgar çalışan
Sensörler ve sensör uygulamaları üretiminde uzmanlaşmış
Bulgaristan’daki işletme şirketin en büyük işletmelerinden
birisidir
Bulgaristan’da 300 kişilik kadrosuyla elektrik besleme ve
otomasyonda küresel lider konumundadır
Bulgaristan şubeleri mühendislik hizmetleri temin edip elektrik
donanımı üretir : zincirleme devre kesiciler , anahtarlar ve
jeneratörler
Üretim birimi Yambol Şehrinde bulunur ve 3 400’den fazla
çalışanı vardır
Bulgaristan şubesi Fransa ve İspanya’da otomotiv sanayinin
kablo gruplama konusundaki ana tedarikçisidir
500’den fazla Bulgar yetkili ve çalışanı vardır
Bulgaristan’a 19. Yüzyılın son döneminde gelmiştir
Üretim kapasitesine sahiptir ve Bulgaristan ofisinden küresel
mühendislik hizmetleri sunmaktadır
650’den fazla Bulgar yetkili ve çalışan
Ağır makine sanayine yönelik transformatörler,
transformatörler için anahtarlar ve güneş sistemleri üretimi
26
Sektöre Bakış
…..ve bölgesel ve küresel lider olarak yerini
kazanmayı başarmış Bulgar Şirketleri
Ana faaliyetleri elektronik cihazların tasarımı ,imalatı,
satışı ve servisi alanında olan şirketler konsorsiyumu
Ürünlerinin %90’nı Orta ve Doğu Avrupa , Rusya,Afrika
ve Asya’ya ihraç eder
1990 yılında BİA araştırma grubu tarafından kurulmuştur
Ürün portföyü,elektronik yazarkasa,yazıcı , dijital terazi
içerir
Orta ve Doğu Avrupa’da endüstri liderleri arasındadır
Çeşitli uygulamalar için kurşun ve asit akümülatörler üretir
Ürünlerin %85’ni ağırlıklı olarak AB ve Doğu Avrupa olmak
üzere bütün dünyaya ihraç eder
Geniş alarm sistemleri yelpazesine sahip yüksek
teknolojik mal üretir
Ürünleri dünya çapında 40’tan fazla ülkeye ihraç
edilmektedir
Floresan , sodyum,civa ve HID lambalar , balast ,
kondansatör için bobinler üretiminde lider üreticidir
Ürünlerini AB,Güney Amerika, Orta ve Doğu Avrupa ile
Rusya’ya ihraç etmektedir.
Yüksek kaliteli yüksek frekanslı donanım (HF), HF
antenleri ve anten direkleri tasarım ve üretimi
Ürünleri dünya çapında 110 ülkede satılmaktadır
Geniş bantlı iletişim sanayi ve elektronik üretim tesislerinin
gelişimini kapsar
Kapsamlı bir donanım ve yazılım çözümleri geliştirir ve
uygular
27
Sektöre Bakış
Bulgaristan elektrik ve elektronikte zengin bir
1928
Telgraf ve telefon
üreten ilk fabrika
Sofya’da kapılarını
açıyor.
1890
Siemens
Bulgaristan’daki
telgraf ağı
yapımına
katılmıştır.
28
1965
Avrupa’nın ilk
elektronik hesap
makinası ELKA
6521’nın üretilmesi.
1947
Devlet “Radioprom”
ve “Elprom”
elektronik üretim
firmalarının
kurulması.
1971
Hesaplama elektroniği
üretiminin başlangıcı.
Bellek cihazları , işlemci
vs gibi ürünlerin seri
üretimine geçilmesi.
Sektöre Bakış
tarihe ve köklü geleneklere sahiptir
1972
Bulgaristan’da üretilen ilk
kosmik donanım uzaya uçar.
1988
Bulgaristan Doğu
Avrupa’nın büyük
bilgisayar sistemleri ve
kişisel bilgisayarların
%40’ından fazlasını
sağlıyor.
1985
Sanayide zirve –
çağdaş bilgisayarların
üretimi. Sektör Bulgar
üretiminin %25’ini
gerçekleştirmektedir.
Sektörde 130 000 kişi
istihdam edilmektedir.
1990
Devletin sahip
olduğu elektronik ve
elektrik işletmelerinin
özelleştirilmesinin başlangıcı.
29
Sektöre Bakış
1990 yılından sonra Bulgaristan’da uluslararası
sonra sektörde ciddi artışların kaydedilmesine
1991
Schneider Electric
ve Siemens
Bulgaristan’da ofislerini
açtı.
1993
Festo AG & Co.KG
Sofya’da sensor
üretim birimi kurar.
30
1993
EPIQ Bulgaristan’da
üretime başladı.
1996
ABB devlet elektronik
şirketi Avangard’ı
satın alır.
1997
Hyundai heavy
Industries
Bulgaristan’ın en
büyük transformatör
üreticisini özelleştirir.
2000
Liebherr Plovdiv
yakınlarındaki Maritsa
sanayi bölgesinde
üretim birimini
kurmuştur.
Sektöre Bakış
şirketler yerleşmeye başlar ve 2000 yılından
yol açılır
2000
Melexis
Bulgaristan’da
mikroelektronik
üretimine başlar.
2007
Yazaki , Yambol
şehrinde kablo grupları
üretimi için bir tesis inşa
etmiştir.
2002
Sensör Nite, sensor, katma
değerli elektronik ürünler
ve elektromekanik ürünler
üretim birimi kurar.
2011
IMI , EPIQ Bulgaristan’ın
Botevgrat tesislerini satın
alıyor.
31
Coğrafya
Bulgaristan’da elektrik ve elektronik sektöründe
Botevgrat
Bulgaristan’ın elektronik üretim
merkezi
Sektörde güçlü tarihi gelenekler
Sofya’ya sadece 60 km
uzaklıkta
IMI, İnkoteks üretim üssü
0,4
0,2
0,2
4,5
0,5
Sofia
0,3
10,5
4,8
0,7
1,1
Sofia
Bulgaristan’ın başkenti , yürtme,
yasama ve yargı erklerinin merkezidir
Ülkenin finansal merkezidir
Siemens Bulgaristan, Schneider
Elektrik, Hyundai Ağır Sanayi,Festo
Bulgaristan,Sensornite gibi şirketlerin
Bulgaristan’da bulunduğu genel
müdürlükleri.
32
1,2
0,5
Plovdiv
Bulgaristan’ın ikinci büyük şehri
Ana idari , sanayi, ulaşım ve
turizm merkezi
Liebherr, Schneider Elektrik,
BTL’in üretim üssü
Coğrafya
kurulan bir dizi endüstri kümeleri vardır
Sektörde çalışan sayısı (binlerce).
0,4
0,1
0,5
1,2
0,7
1,2
1,5
0,8
1,9
2,9
4,1
2,4
0,6
0,1
Yambol
Blgaristan’ın en eski yerleşim
birimlerinden biri
Ülkenin kalbinde bulunan stratejik,
bölgesel ve idari merkez
Yazaki Bulgaristan’ın Genel
Müdürlüğü
33
İnsan Kaynakları
Bulgaristan sektör ihtiyaçlarını karşılayacak iyi
kalifiye iş gücü sunmaktadır
Sektördeki geleneklerden dolayı Bulgaristanlı mühendisler elektrik ve
elektronik üretiminin ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde kalifiyelidir
Montaj konusunda erişilir işgücü fiyatlarıyla çalışan deneyimli
işçiler mevcut
İş gücünde iyi kalite ve uygun fiyat arasında çok uygun parite mevcut
Bulgaristan’da sektöre uzman yetiştiren beş teknik üniversite mevcut
Elektrik mühendisliği ve elektronik üretim
ile ilgili ana bölümlerden ortalama 30 000
uzman mezun olmaktadır
2010 yılında üniversite ve kolej mezunları (% olarak)
Diğerleri 6%
Hukuk 3%
Tıp Bilimleri 6%
İşletme ve Ekonomi 35%
Teknik Bilimler 17%
Sosyal Bilimler 33%
Bulgaristan elektrik
mühendisliği ve elektronik
alanında gelenekleri haiz
üniversitelerden ibaret çok
iyi sisteme sahiptir
Şuanda elektrik ve elektronik sektöriyle ilgili ana bölümlerde teknik
üniversitelerde yaklaşık 9 bin öğrenci öğrenim görüyor
Teknik üniversitelerin diğer bölümlerinden mezun olan yaklaşık 20
000 öğrenci de bu sektörde iş aramaktadır
Birçok Bulgaristanlı öğrenci AB,ABD ve diğer ülkelerdeki
üniversitelerde öğrenim görmektedir. Bu husus da insan kaynakları
arayışında şirketlerce dikkate alınabilir
34
Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü, ‘Invest Bulgaristan’ Ajansı, Bulgaristan Ticaret
Odası
İnsan Kaynakları
Üniversiteler
Sofya Teknik Üniversitesi
18 000 öğrenci
Elektronik mühendisliği ve teknoloji, elektrik
mühendisliği, güç enerjisi,bilgisayar sistemleri ,
iletişim teknolojileri,mekanik,ulaştırma,otomasyon
uygulamaları ve enformatik Fakülteleri
Yabancı dilde eğitim veren 3 fakülte mevcut :
Almanca mühendislik ve endüstriyel işletmecilik
fakültesi, İngilizce makine mühendisliği
fakültesi,Fransızca elektronik makine fakültesi
Sofya Teknik Üniversitesi –Plovdiv Şubesi
2 100 öğrenci
Elektronik ve otomasyon, makina tesisleri ve
enstrüman mühendisliği fakülteleri
Üniversite öğrencilere kaliteli eğitim programları
sağlamak amacıyla yerel ve uluslararası şirketler
ile yakın işbirliği içerisinde çalışmaktadır
Università Tecnica di Varna
7 000 öğrenci
Elektronik , elektronik makina mühendisliği ,
makine ve teknolojiler mühendisliği,hesaplama
teknolojileri ve otomasyon , gemi üretimi
fakülteleri
35
İnsan Kaynakları
Üniversiteler
Gabrovo Teknik
5 400 öğrenci
Elektronik makina mühendisliği , makina ve
teknolojiler mühendisliği ve ekonomi fakülteleri
Elektronik ve elektrik mühendisliği bölümlerinde
1 500 öğrenci eğitim görmektedir
Bulgar-Alman kalite ve endüstriyel işletmecilik
Enstitüsü ile yakın işbirliği içerisinde
çalışmaktadır
Ruse Teknik Üniversitesi
Yaklaşık 8 000 öğrenci
Cornell Üniversitesi ile özel iş birliği program
kapsamında çalışmaktadır
Elektronik , işletme ve yönetim , ulaştırma ve
lojistik,hukuk bilimleri,fen bilimleri Fakülteleri
mevcut ve ingilizce,rusça,fransızca ve
almanaca kursları imkanı sağlar
Üzerinde çalıştığı çok sayıdaki ulusal ve Avrupa
proje ve girişimlerin yanısıra , üniversitede
Romanya ile sınır ötesi işbirliğine de özel önem
verilmektedir
Sofya Üniversitesi
25 000 öğrenci
IBM ve Oracle laboratuvarları ; Harvard
Üniversitesi merkezi
Matematik ve Enformatik, Fen bilimleri vs
Fakülteleri
Paris Sorbonne ve Bordeaux IV, City University
of Seattle Üniversiteleriyle çifte diploma
programları, iş ve teknik bölümler İngilizce,
Fransızca veya Almanca okutulmaktadır
36
Özel durum
Bulgar üniversitesi öğrencileri ilk elektrikli
otomobillerini üretmiştir
Sofya Teknik Üniversitesi Öğrencilerinden bir grup , ilk bulgar
öğrenci otomobilini üreterek Shell Bulgaristan ve Full Charger
Bulgaristan tarafından düzenlenen yarışmayı kazanmıştır.
Sofya Teknik Üniversitesi tarafından üretilen otomobilin ağırlığı
yaklaşık 120/125 kilogram olup saatte 30/40 km hız yapacaktır.
Ekip başkanı Blagoy Burdin’in sözlerine gore Elektrikli motor ağırlığı
sadece 1,3 kg olan ve bir insan yumruğu büyüklüğünde 600-700 W
bir aküyle beslenecektir.
Yarışmaya daha iki proje katıldı – Varna Teknik Üniversitesi ve
Sofya Teknik Üniversitesi’nin Plovdiv şubesi. Çepelare Vokal lisesi
ekibi de ortaokullar adına yarışmaya katıldı.
Kazananlar Bulgaristan’I Hollanda’da düzenlenen uluslararası yakıt
tasarrufu yarışmasında temsil edecektir.
Kaynak: www.dnevnik.bg
37
İnsan Kaynakları
Yurt dışında yaklaşık 80 000 Bulgaristanlı
üniversite öğrencisi var, onların çoğu elektrik ve
elektronik bölümlerinde okumaktadır
2009 yılında tüm Avrupa ülkelerinden yurt
dışındaki öğrenciler Payı, % olarak
2006-2010 Bulgaristan’a dönen
öğrenciler, (% Olarak)
11,4
Slovakya
7,8
Bulgaristan
AB-27 Lise
2,7
Sosyal Bilimler
Çek Cumhuriyeti
2,7
Teknik Bilimler
Romanya
2,3
Slovenya
2,2
Macaristan
2,1
Türkiye
İspanya
2,0
19
17
9
Tıp Bilimleri
Hukuk
Filoloji Bilimleri
Polonya
28
İşletme ve Ekonomi
Diğerleri
8
7
12
1,5
1,3
Harvard Üniversitesi’nde Bilgisayar Bilimleri bölümü son sene öğrencisi
olan Svilen Kınev , ABD bilgisayar araştırmları Birliği tarafından en çok
gelecek vaat eden en genç bilim adamı ilan edildi
Öğrenci enerji tasarruflu donanım optimizasyonu üzerindeki çalışmaları
ile tanındı. Svilen enerji modelleme de dahil olmak üzere CPU Atom
mikromimari etkinliğinin detaylı simülasyonları üzerinde de çalışmaktadır
Aynı zamanda Svilen yüksek düzeyde stratejik dilden düşük düzeydeki
entegre controller kadar her şey üzerinde çalışarak Harvard MIT Robot
Soccer Club ile yarışmada kullanılan Al sistemine de en büyük katkıyı
sağlamıştır.
Deutsche Welle’ye göre bulgarlar Almanya’da
Çin’den sonra ikinci en büyük öğrenci topluluğunu
oluşturur.
38
Kaynak: Eurostat , Miili Eğitim Bkanlığı , www.dnevnik.bg
İnsan Kaynakları
Bulgaristan Elektrik ve Elektronik sektörüne
uzman yetiştiren yüksek teknik okullar ağına
sahiptir
Ülke genelinde 90 üzerinde mesleki okul bu sector alanında gençlere
eğitim vermektedir
Bulgaristan eğitim sisteminde profesyonel üniversiteler geleneklerini
kurdu.
Elektrik ve Elektronik alanlarındaki yüksek okullar ülkede ortaöğretim
kurumları arasında en aranan okullardır
Üniversitelerden mezun olan 150 000’den fazla öğrenci sektörde
ihtihdam edilebilir.
Bulgaristan’daki meslek okulların dağılımı
1
2 2
1 1
2
4
2
3
1 3
1 1
1
1
1
1
3
1
4
3
3
2
6
3
6
2
1
3
4
4
2
5
1
1
4
6
3
2
2 2
3
Elektroteknik
Elektronik
3
1
2
Bulgaristan’daki orta öğretim dünyadaki en iyileri arasında yer
almaktadır ve ülke bilim dünyasında 5. Sırada matematik dünyasında
da 11. Sırada yer almaktadır
Bulgar Üniversitelerinden mezun olan programcılar son 15 yılda
düzenlenen uluslararası enformatik olimpiyatlarında madalya
kazananlar arasındadır
Kaynak: Dünya Bankası ve Ekonomik Klasman, Ulusal İstatisitk Enstitüsü
39
Özel Durum
Robopartani – Robotik Okulu
Elektronik ve Robotiğe ilgi duyan bir grup genç bulgar,
meraklıları “Robopartani” Robotik okulu gibi iddialı ve
ilginç bir proje başlattı.
Okulun amacı her yaşta çocukların ve üniversite
öğrencilerinin elektronik ,matematik ve bir bütün
olarak teknik bilimlerine olan ilgilerini teşvik etmek ve
güçlendirmektir.
Öğrenciler oynmaya, düşünmeye, hata yapmaya,
yaratmaya ve original olmaya teşvik edilir ve aynı
zamanda teknik bilimlerde bilgi ve tecrübe sahibi olur
Eğitim süreicnde robotların kullanılması birçok avantaj
sağlar.Öğrenciler robot yaratır ve programlar ve böylece
formül ve soyut şemalar kullanmak yerine reel nesneler
kullanarak daha hızlı bir şekilde bilgi sahibi olmayı
başarır.
Çocukların eğitmenleri genç profesyonellerdir,bunların
bazıları hala üniversite öğrencisi, başkaları ise teknoloji
ve elektronik alanındaki profesiyonel kariyerlerinin erken
aşamasında bulunmaktadır.
“Robopartani” 2010 Empower genç giriimciler ödülünü
ve Forbes dergisinin 2010-2011 yıllarına ilişkin özel
ödüllerini kazandı.
40
Kaynak: ”Robopartani” web sitesi http://bgmindstorms.wordpress.com
İnsan Kaynakları
Sektörde ve ekonominin tamaminda maaşlar
rekabetçi olmaya devam ediyor
2010 yılında elektrik ve elektronik mühendisliği sektöründe yıllık
ortalama maaş €5 129
Sadece sanayide değil , ekonominin tamamında maaşlar AB içinde en
rekabetçi düzeylerdedir
Maaşların yakın gelecekte düşük kalması beklenmektedir
2011 yılında ülkedeki
ortalama yıllık maaş(€)
Bulgaristan
4 429
Kıbrıs
Sırbistan
6 033
Romanya
6 204
Macaristan
Slovakya
Polonya
Çek Cumh.
Hırvatistan
Slovenya
Saat başına ücretin büyüme
oranı, CAGR2004-2008,(%)
Slovenya
Macaristan
9 385
Bulgaristan
10 083
Çek Cumhuriyeti
11 042
Polonya
11 932
Slovakya
13 402
19 171
3,9
5,1
8,8
9,2
10,4
12,7
13,3
Estonya
15,9
Litvanya
16,5
Letonya
20,5
24,7
Romanya
Kaynak: Eurostat , Manpower , Ulusal İstatistik Enstitüsü
41
BAŞARI ÖYKÜLERI
Başarı Öyküleri
Monbat
1959 yılında Bulgaristan’da kuruldu
Personel: 575
Faaliyet : Starter aküleri, sabit aküler,
askeri uygulamalara yönelik solar
aküler, lokomotif aküler üreticileri, LED
teknolojisi üretimi, geri dönüşüm
Monbat hakkında :
Monbat akümülatör üretiminde 60 yılı aşkın bir geçmişi ve geleneği olan bir
Bulgar şirketidir.
2010 yılında kaydettiği 80 milyon euronun üzerindeki gelirlerle Güney-doğu
Avrupa’nın en hızlı büyüyen akü firmalarından birisi
Bulgaristan’da 2 akümülator fabrikası vardır.Biri Montana şehrinde,diğeri ise
Dobriç şehrindedir.
Şirket, Romanya ve Sırbistan’da olmak üzere iki adet geri dönüşüm tesisine
sahip
Monbat Bulgaristan Bilimler Akademisi ile işbirliği içerisinde bir araştırma
geliştirme faaliyetleri yürütmektedir
Vodafone, Ericsson, Huawei gibi birçok büyük uluslararası şirket ile işbirliği
içerisinde çalışmaktadır.
Monbat ürünlerinin %85’ini ihraç eder, satışların %24’ü Almanya
pazarında gerçekleşir.
43
Başarı Öyküleri
Siemens
1991 yılında Bulgatristan’da kuruldu
Personel : 500’ün üzerinde
Faaliyet:
Transformatör, elektrik makinaları,
endüstri mühendisliği ve tıbbi mühendislik
çözümlerine yönelik ekipman üretimi
Çokuluslu bir topluluk olan Siemens, elektronik ve elektrik makinaları alanında
çalışan Avrupa’nın en büyük şirketidir.
Şirkette ve şubelerinde bütün dünya çapında 400 000’in üzerinde kişi istihdam
edilmektedir.
Siemens ev otomasyonu ve geleneksel eneri kaynakları sistemleri
ile ilgili mühendislik hizmetlerinin yerine getirilmesi merkezleri için
Bulgaristan’ı seçti.Buradan 12 ülkeye hizmet verilmektedir.
Ana faliyetler ve Bulgaristan’da üretilen ürünler :
Enerjide kullanılan yüksek voltajlı ölçüm transformatörlerinin bileşimleri
Enerjiye yönelik yüksek voltajlı mühendislik bileşenleri
Üretimde kullanılan otomasyon ve control cihazları
Mühendislik çözümleri
44
Başarı Öyküleri
Siemens
Siemens Bulgaria:
Siemens 19. yüzyılın sonundan bu yana Bulgaristan’da ulusal telgraf
ağı yapımında yer almış bir firma olarak yer almaktadır.
Şirketin Bulgaristan şubesi komple set olarak mühendislik çözümleri ve
hizmetleri sunmaktadır.
2011 yılında, Pravets, Bulgaristan’da yüksek voltajlı elektrik ve
mühendislik bileşenleri üretim tesisi yaptırdı.
Siemens Bulgaristan’da birçok sanayi işletmelerinin
modernizasyonunda yer almaktadır.
Şirket “SiemensSolutionPartners” olarak sertifikalanmış birçok Bulgar
mühendislik firmaları ile başarılı işbirliği yapmıştır.
Siemens Bulgaristan lisans programları, mühendislik laboratuar ve
atölye çalışmaları düzenleyerek geleceğin mühendislerinin gelişimi için
tüm yerel üniversiteler ile işbirliği yapmaktadır.
45
Başarı Öyküleri
Incotex Group
Kuruluş : 2008
Personel : 140
Faliyet : Elektrik sayaçları, takograf,fiskal
ve fiskal olmayan ticari donanım, LED
aydınlatma tasarım ,üretim ve bakım
Bulagaristan’da kurulan ve çalışan şirketler gurubu. Merkez ofis Sofya’da
olup, özel amaçlı üretim tesisi Botovgrat’ta bulunmaktadır.
Birçok uluslararası standarda sahiptir: ISO 9001:2008 - TUV Rheinland ,
AERO CERT vs
İnkoteks ürünerininin %90’nı Orta ve Doğu Avrupa,Rusya,Afrika
ve Asya’da 20’den fazla ülkeye ihraç etmektedir.
Ana ürünler
Yazarkasa
Fiskal yazıcılar
Elektronik terazi
POS terminali sistemleri
Elektrik sayaçları
LED aydınlatma
46
Başarı Öyküleri
Incotex Group
Inkoteks kendi tasarımı olan LED çipi üreitimini canlandırarak
Bulgaristan’ın mikroelektronikteki 40 yıllık geleneğini canlandırmıştır.
Şirket, Bulgar bilimsel çalışanlar ve mühendislerin potansiyelini özel
üretim koşullarıyla (kusursuz temizlikte çalışma yerleri, yüksek teknolojik
donanım ve temizlik oranı yüksek malzemeler) birleştirir.
LED üretiminde İnkoteks en yeni teknolojileri kullanır ve çipten nihai
ürüne kadar üretim devresini tamamlayan Avrupa’nın ikinci şirketi
olmayı hedefliyor.
Ağustos 2011 yılında Inkoteks Bulgaristan’ın Botebvgrad şehrinde
‘Mikroelektronika’ sanayi bölgesinde bulunan yeni LED çipleri ve
lambalar imalathanesinin açılışını yaptı.
47
Başarı Öyküleri
Festo
1993 yılında Bulgaristan’da
kurulmuştur
Personel : 440
Faliyet : Manyetik sensörler ve
otomasyon cihazları üretimi
%100 Alman firması Festo AG & Co.KG ‘ya aittir
1997 yılından itibaren Festo Bulgaristan sensör ve sensör cihazları
üretiminde uzmanlaşmıştıtr
Sofya ve Smolyan’da iki üretim tesisine sahiptir
2011 yılına ilişkin gelirlerin 440 milyon euro’ya ulaşması bekleniyor
Bulgaristan’da üretilen başlıca ürünler :
Otomotiv , makina ve sanayinin başka
dallarında muhtelif uygulamaları olan fluid ve
manyetik sensör üretimi
Sensörler ve valflere yönelik kablo
uygulamaları
48
Başarı Öyküleri
Festo
Festo neden Bulgaristan’ı seçti :
Bulgaristan’da elektronik sektöründe kalifiye ve
deneyimli işgücü mevcut
Erişilir faliyet maaliyetleri
Avrupalı partnerlerle yakın kültürel ilişkiler ve
kolay iletişim
500
30
450
25
400
350
20
300
250
15
200
10
150
100
5
50
-
2001
2006
2007
2008
2009
2010
2011
0
FESTO’nun Bulgaristan’daki
geleceği :
Bulgaristan’da sensör ve endüstriyel
otomasyon üretim kapasitesinin
arttırılmasına yönelik planlar
sözkonusu.
2012 yılında toplam 7 600
metre karelik alanda yeni
üretim kapasitelerinin kurulması
planlanmaktadır.
Ciro, milyon avro
Yatırımlar milyon avro
Çalışan sayısı
49
Başarı Öyküleri
Schneider Electric
1999 yılında Bulgaristan’da kuruldu
Personel : 450’ün üzerinde
Faaliyet:
Elektrik dağıtımı ,yenilenebilir enerji
kaynakları ,endüstriyel otomasyon
ürünleri
Fransız çok uluslu şirket-enerji tasarrufu,elektirk dağıtımı ve endüstriyel
otomasyon alanında dünya lideri
130 ülkede 100 000’in üzerinde çalışan
Bulgaristan’da 2010 yılına ilişkin operasyonlardan elde edilen gelirler
50 milyon euroyu aşıyor
Schneider Elektrik , enerji tasarrufu teknolojilerinde dünya
lideridir, Bulgaristan’da ise dünyada ilk olarak enerji tasarrufu
sağlayan zamanlayıcılar ve anahtarlar üretmeye başlıyor.
Bulgaristan’da üretilen başlıca ürünler :
Enerji sektörü ve üretimde kullanılan enerji
tasarrufu sağlayan elektrik anahtarları
Programlanabilir kontrolörler,düğmeler ,
üretimde, enerjide ve ulaştırmada uygulanan
sensörler
Enerji tasarrufu sağlayan zamanlayıcılar
50
Başarı Öyküleri
Schneider Electric
Bulgaristan’da Schneider Elektrik
Bulgaristan’da ilk üretim kapasitesi 1999 yılında
açılmıştır, fakat firma 1990 yılından beri Bulgaristan’da
faaliyet göstermektedir
Halihazırda Schneider Elektrik Bulgaristan Peruştitsa
ve Plovdiv’de bulunan iki üretim kapasitesiyle faaliyet
göstermektedir.
Plovdiv’deki üretim kapasitesi 2007 yılında kurulmuş
olup, 2008 yılında genişletilmiştir
Schneider Elektirik Varna,Burgaz ve Ruse’de satış ve
servis ofislerine sahiptir.
Bulgaristan üretiminde kullanılan parçaların %60’ı yerli
firmalar tarafından tedarik edilir.
Schneider Elektrik 2007 yılında “Endüstriyel otomasyon
alanında yılın yatırımcısı” ödülüne layık görüldü.
51
Başarı Öyküleri
ACOM
1989 yılında Bulgaristan’da kuruldu
Personel:100
Faaliyet:
Ses ve radyo yükselticilerine yönelik
teknolojilerin tasarımı, üretimi ve
bütün dünyaya satışı
Faliyetine 1989 yılında küçük bir garajda başlamıştır
Şirket üretiminin %100’nü ihraç etmektedir
Dünyanın en rekabetçi pazarları olan ABD, Almanya ve Japonya’ya
elektronik tedarik eden ilk Bulgaristan Şirketi
LAKOM dünya çapında 110 ülkede müşterilerine hizmet veren ve
yenilikçiliğe önem veren bir şirkettir
Başlıca Ürünler:
Radyo iletişim sanayinde kullanılan yüksek frekans (HF) ekipmanı
Ticari,devlet ve amatör pazarlara yönelik HF antenler
Anten direkleri
Dar kapsamlı ağlar ve radyokomünikasyon sistemleri
52
ACOM
Başarı Öyküleri
AKOM Bulgaristan’ı neden beğeniyor :
Bulgaristan, yapılan harcamalara çok iyi bir ekonomik değer temin
etmektedir
Bulgaristan, becerikli çalışanların erişilir fiyatlarla istihdam edilebileceği bir
yerdir
Bulgaristan son derece rekabetçi bir vergi sistemi sunuyor
Bulgaristan AB’nin büyük pazarına kolay erişim sağlayan bir yerdir
Bulgaristan teknik eğitime ilişkin son derece iyi bir sistem sunmaktadır
Genç Bulgar mühendisler yüksek düzeyde eğitimli ve yaratıcıdır ve son
derece erişilir fiyatlarla istihdam edilebilirler
AKOM “Genç mühendisler programı” nda Sofya Teknik
Üniversitesi ile işbirliği içerisinde çalışmaktadır
ACOM yüksek kalitede üst düzey
amflikatörler sunmaktadır.
AKOM’un Bulgaristan’daki geleceği :
Mevcut ürünlerin satışlarında kaydedilen
%5’lik artış ve bir çok sanayi dalında
organik büyümenin daha yüksek
düzeylerinde kullanılabilecek yenilikçi
teknolojiler portföyünün geliştirilmesiyle
2011 yılında AKOM büyük küresel fonla
yükseltici teknolojisinin dışında olan başka
yenilikçi ürünlerin geliştirilmesine yönelik
ortak işletme açtı
Quality
5.0
OM Power
HY Power
4.8 Commander
AMP
4.6
ACOM
Alpha
ICOM
Ameritron
4.4
Empron
4.2
QPRO
Yaeso
0.0
Price
0
2,000
3,000 4,000
5,000 6,000 7,000
8,000 9,000
53
Başarı Öyküleri
EnerSys
2007 yılında Bulgaristan’da kuruldu
600’den fazşa çalışan
Faaliyet : Boru,Kurşun,Endüstriyel
Akümülator
Endüstri ve özel akümülatörler üretiminde dünya lideri
EnerSys ve selef şirketi 100 yılı aşkın süredir sanayi akümülatör
üretmektedir
100’den fazla ülkede bulunan müşterileri için 12 ülkede üretim
kapasiteleri ve montaj tesisleri aracılığıyla çalışmaktadır
EnerSys Bulgaristan ,Birleşik Krallık ve Almanya’da bulunan
denizaltılar için 300 ton ağırlığında akümülatörler üretmektedir
Bulgaristan’da üretilen başlıca ürünler:
Denizaltı akümülatörler
Güneş pilleri
Madencilik sektörüne yönelik aküler
Demiryolu aküleri
Madencilik endüstrisinde kullanılan patlama
önleyici aküler
Telekomünikasyonlarda kullanılan sabit aküler
54
Başarı Öyküleri
EnerSys
EnerSys Bulgaristan :
Kaldırma donanımlarına yönelik akü üretim fabrikası “Energiya”,
1971 yılında Alman Şirketi Varta’nın lisansı ile Targovişte şehrinde
kuruldu
2007 yılında EnerSys “Energiya” şirketini satın aldı
EnerSys’in Bulgaristan’daki üretim kapasiteleri 58 600 metrekarelik
bina dahil olmak üzere 205 000 metrekare alana sahiptir
Mevcut tesisler şirkete üretim devresini kapatmaya ve akü
montajına dair tüm bileşenleri üretmeye müsaade eder
Şirket hammaddelerini başlıca Bulgaristanlı şirketlerden tedarik
eder
Bulgaristan’daki boru kurşun aküleri üretimi, hareket ettirme
pazarlarına ve kapasite muhafaza uygulamalarına ve demiryolu ve
madencilik pazarlarına hizmet etmektedir
55
Başarı Öyküleri
ABB
1996’da Bulgaristan’da kuruldu
300’ün üzerinde personel
Faaliyet : Yüksek ve orta gerilime ilişkin
elektrik donanımı, otomasyon parçaları,
Mühendislik çözümleri
Besleme, otomasyon ve elektrik donanımı teknolojilerinde dünya
lideri
ABB Şirket Grubu 130 000 çalışanı ile 100 ülkede faaliyet gösterir
ABB’nin Bulgaristan’daki şirketleri ürünlerini Rusya,Irak,Roma
nya,Meksika,Brezilya,İsveç,Norveç,Çin ,Almanya ve Fransa’ya
ihraç eder
Ana faliyetler ve Bulgaristan’da
üretilen ürünler:
Endüstriyel amaçlara yönelik zincir kesiciler ve
anahtarlar
Büyük endüstriyel enerji tüketicileri tarafından
kullanılan Kondensatör cihazları
Jeneratörler
Üretimde kullanılan otomasyon ekipmanları
Mühendislik çözümleri
56
Başarı Öyküleri
ABB
Bulgaristan’da ABB
ABB Bulgaristan’da üç şirket aracılığıyla faaliyet gösterir : ABB
Bulgaristan,ABB Avangard ve ABB otomasyon
ABB Blgaristan’da 5 yerde çalışır-Sofya’da ana ofis,Petriç,Sevlievo
ve Rakovski’de üretim tesisleri,Varna’da turbo şarj üniteleri servis
şubesi bulunmaktadır.
ABB Bulgaristan EOOD yüksek ,orta ve düşük gerilim tesislerine
mühendislik çözümleri ve elektrik donanımı teminine yoğunlaşmıştır
ve üzerinde çalıştığı bir diğer konu otomasyon sistemi ve enerjide
ve endüstri sektöründe teknolojik imalat ürünleridir.
ABB Avangard’ın Sevlievo’daki üretim birimi yüksek ve orta
voltajlı ekipman tasarımı ve montajı ve ilgili hizmetleri üzerinde
çalışmaktadır. 2011 yılının sonunda Sevlievo’daki fabrika ilk defa
metal gövdede kapasitif kalıp ürünlerini piyasaya sürdü.
ABB Otomasyon ABB’nın başta İtalya olmak üzere Fransa,
Almanya ve Çin gibi ülkelerdeki fabrikalarına otomasyon parçaları
sağlayan iç tedarikçidir
ABB Bulgaristan, 2009 yılında Bulgaristan Yatırım Ajansı’nın “Yılın
yatrırımcısı” ödülüne layık görüldü
57
Başarı Öyküleri
Hyundai Heavy Industries
1997 yılında Bulgaristan’da kuruldu
Personel : 650’nin üzerinde
Faaliyet:
Transformatör,yüksek voltajlı
cihazlar,step transformatörlerine
yönelik anahtarlar ve güneş
sistemleri üretimi
Dünya çapında 24 000 çalışanı olan ağır makina sanayi küresel
entegre şirket
Yedi iş doğrultusunda faaliyet gösterir : gemi üretimi, yurtdışı ve
mühendislik faaliyetleri,endüstriyel işletmeler ve mühendislik; makina
ve makina sanayi, inşaat ekipmanları,enerji ve yeşil enerjiye yönelik
elektrik sistemleri
Hyundai Heavy Industries Bulgaristan transformatörleri ve step
transformatör anahtarlarını Avrupa,Asya,Amerika ve Afrika’da
50’den fazla ülkeye ihraç eder
Ana faaliyetler ve Bulgaristan’da
üretilen ürünler:
Enerjiye yönelik Transformatörler
Yüksek voltajlı cihazlar
Endüstriyel transformatörlerin üretiminde
kullanılan step regülatçrleri
Temiz enerji üretimine yönelik solar sistemler
58
Başarı Öyküleri
Hyundai Heavy Industries
Bulgaristan’da Hyundai Heavy Industries :
Transformatör tasarım fabrikası “Vasil Kolarov” 1949 yılında devlet
işletmesi olarak kurulmuştur
Fabrika ülkenin en büyük ağır makina sanayi işletmelerinden birisidir
1997 yılında Hyundai Heavy Industries şirketin ana payını satın aldı
Hyundai Heavy Industries Co.Bulgaristan enerji santrallerine, hidro elektrik
ve termik santrallerine ve sanayi işletmelerine yağ transformatörler i üretir
Bulgaristan’da geliştirilmiş ve üretilmiş step regülatörleriyle donatılmış tüm
transformatörler
Hyundai Heavy Industries Co. Bulgaristan tarafından üretilen kademe
regülatörleri geniş transformatör yelpazesine monte edilir ve halihazırda
Rusya,Güney Kore,Romanya,ABD ve Asya,Avrupa,Güney ve Kuzey
Amerika’da bir çok başka ülkeye ihraç edilir.
59
Başarı Öyküleri
Melexis
2000 yılında Bulgaristan’da
kuruldu
300’den fazla personel
Faaliyet: Otomotiv sanayine
yönelik Mikroelektronik
bileşenler,sensörler,entegre
devreleri üretimi
Melexis,çağdaş sensor, entegre devreleri ve programlanabilir
sensörler için entegre devreleri üretiminde lider olan Belçikalı bir
şirketti
Melexis dünya çapında 12 ülkede faaliyet göstermektedir
Melexis Bulgaristan’ın entegre devreleri Mercedes-Benz, BMW,
Audi, VW, Suzuki, Toyota, GM ve Ford gibi otomotiv üreticileri
tarafından kullanılır
Melexis Bulgaristan:
Melexis Bulgaristan Sofya’da 7800metrekare
alanda bulunan ana ofise sahiptir, ofis alanı
ihtiva eden üretim kapasiteleri, çalışmaların
test edilmesine ilişkin alan ve 1000 metre
karenin üzerinde yarı iletkenlerle çalışmaya
dair temiz odalara sahiptir
2006-2007 yılında Melexis Bulgaristan’da
performansını arttırmak için 13 milyon
euronun üzerinde yatırım yapmıştır
Melexis Bulgaristan bileşen üretimi, geliştirme
faaliyetleri ve test imkanı sunmaktadır
60
Başarı Öyküleri
Melexis
Bulgaristan’da geliştirilmiş kızılötesi termometre
2007 yılında Melexis Sofya geliştirme tesisinde geliştirilen kızılötesi
termometreyle ünlü Fransız Elektron d’or ödülüne layık görülşmüştür.
Melexis’in Kızılötesi termometre sensörü “şartlı sinyalli sensörler”
kategorisinde kazanmıştır.
Kızılötesi (IR) herbir nesneden çıkan görünmez kızılötesi spektrumun
analiz edilmesi aracılığıyla yüzey sıcaklıkların temassız ölçümlerinin
yapılmasına müsaade etmektedir.IR termometresi fiziksel temas
olmaksızın nesnelerin sıcaklıklarında hızlı yüzeysel değişikliklerin
ölçülmesine ilişkin Melexis’in çağdaş kızılötesi teknolojisini kullanır.
Teknoloji emniyetli ölçüm sağlar ve ölçüm süresini nerdeyse sıfıra böler
ve saniyede birkaç ölçüm yapılmasına müsaade eder. Ölçüm tekniğinin
mahiyeti ölçümü yapılan nesnede kirlenme ve arıza meydana gelmesini
önler.
Bu küçük ve maliyetler açısından etkili temassız termometre sıcaklığın
tamamen kalibre edilmiş, sayısal ve kızılötesi ölçümlerini sağlar. Kızılötesi
sensor ve şartlı sinyal gönderen tüketici çipi bir paket içinde entegre
edilmiştir. Termometre sıcaklık değerlerinin ölçülmesi gerektiği her yerde
kullanılır -üretimden tıbbi sanayine kadar
Termometre şirketin kızılötesi sensörler ailesinin en yenilikçi ürünü olan
MLX90614 sensörüne dayanmaktadır.
61
Başarı Öyküleri
Liebherr
2000yılında Bulgaristan’da kuruldu
1 700’den fazla çalışan
Faaliyet: Evsel ve ticari kullanıma
yönelik buzdolabı ve derin
dondurucular üretimi,demiryolu
ulaştırma araçlarına yönelik
donanım üretimi
Liebherr Hausgeräte Ochsenhausen GmbH-Almanya
şirketinin dünya genelinde 100’den fazla ülkede yaklaşık 22
000 çalışanı vardır.
Liebherr Hausgeraete Marica yıllık 600 binden fazla buzdolabı
üretim kapasitesine sahiptir.
Liebherr Bulgaristan:
Liebherr Hausgeraete Maritsa Ltd ve Liebherr Transportation Systems Maritza
EOOD Plovdiv bölgesinde Maritsa sanayi bölgelerinde bulunmaktadır.
Lienherr Hausgerate ev ihtiyaçları ve endüstriyel uygulamalara yönelik için
buzdolabı ve derin dondurucular üretmektedir.2010 yılında şirket 140 milyon
euronun üzerinde gelir elde etti.
Liebherr Transportation Systems demiryolu taşımacılık araçlarının tüm
segmanlarına yönelik klima, besleme ve hidrolik tahrik sistemleri geliştirmekte
ve üretmektedir.
Şirketin Bulgaristan’daki çalışmalarına ilişkin toplam yatırım yaklaşık 86 milyon
eurodur.
Liebherr’in üretim tesisleri 200 000 metrekare üzerinde kuurlmuş olup, bunların
65 000 metrekaresi üretim ve depo alanıdır.
62
Başarı Öyküleri
Liebherr
Bulgaristan’da üretilen ısıtma sistemleri, havalandırma ve
klimalarla donanımlı Güney Afrika malı Elektrikli Trenler
Liebherr-Transportation Systems GmbH & Co KG ile işbirliği içinde
Bombardier Transportation UK Ltd. (Derbi) Güney Afrikalı elektrik
modülü Gaitrain için ısıtma sistemi, havalandırma ve klima geliştirdi ve
üretti. Gautrain Yohanesburg’u Sandton üzerinden Pretorya’ya ve OR
Tambo International havalimanına bağlayan Goteng’in yeni demiryolları
şebekisinin bir parçasıdır.
Trenin ısıtma, havalandırma ve klima sistemleri bireysel klima
modüllerinden üretilmiştir. Herbir vagonda donatılmış salonda ikişer modül
vardır. Klimalar paslanmaz çelikten Liebherr -Transportation Systems
Radinovo Bulgaristan’da üretilmiştir.
HVAC modülleri en yeni nesil bileşenlerle ve CFC içermeyen dondrucu
ajanla donatılmıştır.Büyük güvenilirlik ve kolay bakım sağlamak için
üretilmşlerdir. Etkili topyekün entegrasyonun sağlanması için Leibherr’in
ısıtma, havalandırma ve soğutma sistemleri mikroişlemciyle yönetilir ve
ulaştırma aracının veri sistemlerine bağlıdır.
63
Başarı Öyküleri
Yazaki
2007 yılında Bulgaristan’da
kurulmuştur
Personel : 3 400
Faaliyet : Otomotiv sanayine yönelik
elektrik kablo grupları imalatı
%100 Japon Yazaki Şirketine aittir
50’den fazla ülkede faliyet gösterir ve 170 000’den fazla
çalışanı var
Otomotiv sanayine yönelik kablo grupları dünya satışlarında
%35 Pazar payına sahiptir
Yazaki Bulgaristan’ın başlıca müşterileri: Fransa ve İspanya’daki
otomobil üreticileridir
Yazaki Bulgaristan:
30 milyon eurodan fazla yatırımla Yambol
sanayi bölgesinde kurulmuştur.
Bulgaristan’daki üretim kapasitesi 50 000
metrekarenin üzerinde alana yayılmıştır ve
24.500 metrekare üretim alanına sahiptir.
Yazaki Bulgaristan tesisinde montaj
bölümünün yansıra, otomotiv sanayine kablo
grupları sağlayan mühendislik bölümüne de
dahiptir.
64
Başarı Öyküleri
IMI
1993 yılında Bulgaristan’da EPIQ olarak
kurulmuştur.
2 000’den fazla çalışan
Faaliyet: Elektronik montajı, modül montajı,
plastik enjeksiyon kalıplarının geliştirilmesi
ve üretimi, ve fabrikalara yönelik otomasyon
donanımı
Temmuz 2011 yılında Belçikalı grup EPIQ, EPIQ elektronik montajı
EOOD şirketini merkezi Filipinlerde olan Integrated Microelectronics,
Inc (IMI) şirketine satar.
IMI otomotiv sektöründe Valeo, Denso, Brose ve EF gibi tanınmış
isimlerin taşeronudur
IMI tüketici elektroniğinde Tefal, Rowenta, De Longi gibi ünlü
markalar için bileşenler üretir
IMI 230 üzerinde kalem ürün üretmektedir ve bunları ağırlıklı olarak
Avrupa pazarlarına
IMI Bulgaristan:
IMI Bulgaristan, Sofya’ya 60km uzaklıkta
olan Botevgrad’ta bulunmaktadır
Ana faaliyetleri,baskılı devre montajı
ve sistem ürünlerinin test edilmesiyle
entegrasyonunu ihtiva etmektedir
Enstrümental donanım ve kalıplara dayalı
ennejksiyon plastik dökümü
Bulgaristan’da üretilen ürünler otomotiv
sanayi, tüketici elektronği üretimi ve
endüstriyel cihazlarda kullanılmaktadır.
65
BYA hizmetler:
Makroekonomik Bilgi
Yasal Tavsiye
İşletme maliyetleri hakkında bilgi
Vasıflıişsizlik, kullanılabilirliğiBölgeselbilgiler işgücü,
eğitim düzeyi, altyapı, yabancı yatırımcılar vesanayi
bölgeleri
Boş arsa tedarik etme
Potansiyel tedarikçiler, taşeronlartanımlanmasıveya ortak
girişim
Bireyselidari hizmetler
Merkezi ve yerel yönetimlerile Temaslar
Sanayi odaları, yerel üniversiteler ve STK’larile bağlantılı
kuruluşlar
66
Investing in your future
EUROPEAN
UNION
European Regional
Development Fund
OP “Development of
the Competitiveness
of the Bulgarian
Economy” 2007-2013
Project “Promoting the advantages of investing in Bulgaria”
BG 161PO003-4.1.01-0001-C0001, with beneficiary InvestBulgaria Agency, has been
implemented with the financial support of the European Union through the European Fund
for Regional Development and the national budget of the Republic of Bulgaria.
InvestBulgaria Agency
31 Aksakov Street
Sofia 1000, Bulgaria
Tel.: +359 2 985-5500
Fax: +359 2 980-1320
E-mail: [email protected]
www.investbg.government.bg