Memet BAYTUR`un Oyunlarındaki Anlatıların İşlevleri

Memet BAYTUR`un Oyunlarındaki Anlatıların İşlevleri

ii
YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ
MEMET BAYDUR’UN OYUNLARINDAKİ ANLATILARIN İŞLEVLERİ
Serap ULUYOL
Sahne Sanatları Anasanat Dalı
Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Nisan 2010
Danışman : Prof. Dr. Hasan ERKEK
1981’de ilk oyunu ‘’Limon’’ ’u yazan Memet Baydur Türkiye’de ünlenen,
geçen yıllar içinde de ürettikleriyle ünü daha da perçinlenen bir oyun yazarıdır.
Baydur örgütlü devlet baskısının Türkiye’de son derece etkili olduğu bir dönemde
oyun yazmaya başlamıştır. Bu dönem yozlaşmış, arabesk yaşamın hakim olduğu
suskun ve bıkkın bir dönemdir.
Baydur’un oyunlarındaki oyun kişileri sözkonusu dönemin tanıklarıdır. Bu
kişiler
1980’ler
ve
90’lar
Türkiye’sindeki
somut
koşullardan
kendilerini
soyutlayarak ya da pamuk ipliğine bağlı bir ilişki içinde izleyici-okuyucu karşısına
sözkonusu baskının birer anlatım aracı olarak çıkarlar ve bu döneme ilişkin
ifadelerini anlatılarla desteklerler.
Sözkonusu olaylar geçmişte, başka
yerde yaşanmış, olup bitmiştir.
Anlatma eylemi ise şimdi ve burada olmaktadır. Fakat her geçmiş hakkında
konuşma bir anlatı oluşturmamaktadır. Bir anlatının oluşabilmesi için, anlatılan
kişi veya kişiler belli bir zaman ve uzam içinde yer alabilmeli ve anlatı bunların
her birinin değişimine ilişkin olmalıdır.
Memet Baydur, oyunlarındaki oyun kişilerini, sözkonusu dönemin tanıkları
yaparken pek çok ‘’anlatı’’ ya başvurmuştur. Bu anlatılar olayların ayrıntılı bir
biçimde aktarılmasını, olay kişilerinin geçmişlerinin aydınlatılmasını, pek çok
iii
teknik problemin ortadan kaldırılmasını mümkün kılmıştır. Aynı zamanda
incelenen sözkonusu anlatılar metinden farklı okumalar-anlamlar üretilmesini,
seyirci ve oyun kişilerinin uzak açı kazanmasını ya da özdeşleşmesini, estetik
açıdan oyunun güzelleşmesini ve böylelikle olaylar örgüsünün bütünlüklü bir yapı
içinde aktarılmasını sağlamıştır.
Elinizde bulunan bu çalışma bir giriş,iki yöntem,üç bulgular- yorum ve bir
sonuç bölümünden oluşmaktadır.Giriş bölümünde tezin amacı ve yönelimleri
açıklanmıştır. Yöntem bülümünde dram sanatı ve anlatı birlikteliği, anlatıların
dram sanatı içindeki ölçütleri ve işlevleri incelenmiştir. Çalışmanın bulgular ve
yorum bölümünde Memet Baydur’un Limon, Yalnızlığın Oyuncakları, Kadın
İstasyonu, Cumhuriyet Kızı, Yangın Yerinde Orkideler, Sevgi Ayakları, Çin
Kelebeği adlı oyunlarındaki anlatılar Teknik işlev başlığı altında, Elma Hırsızları,
Yalancının Resmi, Düdüklüde Kıymalı Bamya, Vladimir Komarov, Yangın
Yerinde Orkideler adlı oyunlarındaki anlatılar Estetik İşlev başlığı altında, Kutu
Kutu, Aşk, Maskeli Süvari, Limon, Cumhuriyet Kızı, Kuşluk Zamanı adlı
oyunlarındaki
anlatılarsa
İdeolojik
İşlev
başlığı
altında
incelenmiş
ve
değerlendirilmiştir.
Sonuç bölümünde ise yukarıda kısaca bahsedilmiş olan anlatı sanatı ve
dram sanatı birlikteliğinden yola çıkılarak, Memet Baydur’un oyunlarında anlatı
başlığı altında incelenen tüm anlatıların oyunlara işlevsel olarak neler kattıkları
belirtilmiştir.
Bu çalışmada Memet Baydur’un oyunlarında incelenen anlatıların; hangi
teknik , estetik ve ideolojik işlevleri yerine getirdiği incelenmiştir.
iv
ABSTRACT
Memet Baydur is one of famous playwrights who has got his fame in
Turkey in1981 by his first play “Lemon” and has strengthened this fame by his
products. Baydur has started playwriting in a period of time which the organised
government pressure had been applied so effectively. This time was a bored and
silent period which belonged to a degenerated arabesque (thoroughly confused)
life.
The characters of Baydur’s characters are the witnesses of this confused
period. These characters appear to readers and watchers by abstracting
themselves from the concrete situations of 1980’s and 90’ s Turkey or by being a
means of narration of this government pressure. And they support their tellings
on this preiod by narration.
The retold events has happenned somewhere in the past but the narration
act is now and here.but not all the telling about the past is a narration. In order to
make a narration , the people told about and the others must take place in a
certain time and place. The narration must be related to any change of this time
and place.
Memet Baydur has created many narrations while making his characters
the witnesses of the period. These narrations has made the detailed presentation
of the events possible. It has also provided to lighten the pasts of the people and
to solve many of technical problems. At the same time , these narrations which
has been studied on has provided to produce both subjective meanings to stories
and objective aspects of view. It has also beautified the plays in esthetical
aspects and presented the flow of the events perfectly.
In this study, the narrations in Memet Baydur’s plays have fulfilled
technical functions, esthetical functions and idealogical fuctions and these
narrations have been studied under these titles.