ARAC MALZEME VE İTFAİYECİLİK BİLGİSİ Güz Dönemi

Transkript

ARAÇ MALZEME BĠLGĠSĠ I VE TEMEL ĠTFAĠYECĠLĠK BĠLGĠSĠ I DERS NOTLARI
1. TEMĠZ HAVA SOLUNUM CĠHAZI
THSC (Temiz Hava Solunum Cihazı)’nın Kullanılması Gereken Yerler:
1- Oksijenin yetersiz olduğu alanlar,
2- Yüksek Sıcaklıklar,
3- Duman veya yangın ürünü diğer gazların bulunabileceği ortamlar,
4- Zehirli Ortamlar.
IDLH (Immediate Danger to Life and Health) (Hayati Tehlike/Sağlığa Yönelik
Ciddi Tehdit) Ortamı: Bu ortamlardan kasıt, böyle ortamların insan sağlığına yönelik
uzun veya kısa vadeli ciddi zarar verebilecek veya ölüme yol açabilecek tehditleri
içeren ortamlardır. İtfaiyeciler bu riski taşıyan ortamlara gerekli kıyafet ve teçhizatları
kullanarak girmek zorundadırlar. Ayrıca bir ortamın bu tehdit ve riskleri taşıyıp
taşımadığını da belirlemeyi bilmelidirler.
Şimdi THSC’nin kullanıldığı yerleri sırasıyla değerlendirelim:
1. OKSĠJENĠN YETERSĠZ OLDUĞU ORTAMLAR
Aşağıdaki tablo oksijen yetersizliğinin insan vücuduna etkilerini özetlemektedir.
Tablo:1 Oksijen yetersizliğinin Ġnsana Etkileri (Kaynak Delmar NFAAA)
Ortamdaki Oksijen %
21
19,5
Belirtiler
Normal
Sınır
17
Kaslarda düzensizlik, nefes artıĢı
12
BaĢ dönmesi, halsizlik, baĢ ağrısı,
hızlı yorulma, bitap düĢme.
9
Bilinç kaybı
7-6
Birkaç dakika içerisinde ölüm.
Soluduğumuz havada %21 oranında oksijen bulunmaktadır. Yangın (yanma)
olayı bulunduğu ortamda oksijeni kullandığından ortamdaki oksijeni tüketebilir. Ya da
herhangi suretle ortama giren başka bir gaz ortamdaki oksijeni uzaklaştırmış olabilir.
%19,5 altında oksijen oranı olan ortamlar, oksijenin yetersiz olduğu ortamlar olarak
kabul edilirler. Böyle ortamlarda THSC’nin kullanılması zorunludur.
2. YÜKSEK SICAKLIK
İnsan vücudunda solunum sistemimiz çok hassas ve yüksek sıcaklıklara duyarlı bir
sistemdir. Sauna da bile solunan sıcak hava kan basıncının düşmesine veya dolaşım
problemlerine yol açabilir. Yangın ortamında ortalam tavan sıcaklıklarının 700-800 C
olduğu düşünülürse ısınmış hava veya gazların solunmasının ne kadar büyük tehdit
taşıdığı anlaşılır. Bunların solunması akciğerlerde sıvı toplanması suretiyle ölüme yol
açabilir. Ayrıca bunların solunum sistemlerine vereceği zarar temiz veya soğuk hava
sağlanması suretiyle tedavi edilebilir zararlar değillerdir. Yangın ortamında tek
korunmasız nefes yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı ciddi zarar verebilir veya
ölüme yol açabilir.
3. DUMAN
Yangından çıkan duman yanmamış partiküller, karbon parçacıkları, katran ve yanma
sonucu oluşan karbonmonoksit, kükürt dioksit, karbondioksit, hidrojen siyanür gibi
gazlar içerir. Bu gazlar solunum yolunu tahriş edici ve ısınmış gazlar solunum yolunu
yakıcıdırlar. Az miktarda da olsa alınan bu gazlar ölümcül olabilir.
4. ZEHĠRLĠ GAZLAR
Yanma işlemi itfaiyecilerin sağlığını etkileyecek zehirli gazlar üretir. Ayrıca bu ürünler
bir arada ölümcül olurlar. Her yangın birbirinden farklıdır ve sürprizlerle doludur. Bir
yüzme havuzu deposundaki yangın bu açıdan riskli bir yangın olarak
değerlendirilebilir. Çünkü havuzun suyunun temiz olması için kullanılan klor yanma
sonucu zehirli gaz çıkarır. Bundan başka tarımda kullanılan gübreler veya zirai
ilaçların bulunduğu yangınlar bu açıdan risklidirler.
Aşağıdaki tablo Yanma neticesinde oluşan muhtelif gazların toksik etkilerini, ölümcül
değerleri ve nasıl oluştuklarını göstermektedir.
Tablo: 2 Yanma Sonucu OluĢan Zehirli Gazlar (Kaynak Delmar NFAAA)
GAZ
ETKĠSĠ
ÜRETĠMĠ
ÖLÜMCÜL
DEĞER
Karbondioksit
Oksijeni
uzaklaştırır
Serbest
Sonucu
Yanma 40,000 ppm
Karbonmonoksit
Oksijeni
uzaklaştırır
Eksik
Sonucu
Yanma 1200-1500 ppm
Sülfür Siyanür
Kimyasal boğucu
Yün, ipek, naylon, 50 ppm
poliüretan
maddelerin
yanmasıyla
Hidrojen Klorür
Solunum
tahriş edici
yolu PVC,
inşaat 50 ppm
malzemeleri veya
mobilyaların
yanmasıyla
Azot dioksit
Akciğeri tahriş edici Kumaş ve selülöz 20 ppm
nitrat
(kağıt)
yanmasıyla
Fosgen
Zehir
Soğutmada
25 ppm
kullanılan
yanıcı
gaz:Solunduğu
zaman hidroklorik
asit üretir.
Ppm: Havadaki ilgili gazın havaya göre milyondaki oranını ifade eder.
Bu noktada yukarıdaki gazlardan özellikle karbonmonoksit üzerinde durmakta fayda
vardır.
Karbonmonoksit: Yangında bol miktarda üretilen karbonmonoksit en ölümcül
gazlardan birisidir. Renksiz ve kokusuzdur. Özellikle iyi havalandırılmamış alanlarda
yoğun olarak bulunur. İtfaiyeciler için yangın sonrası alan çalışmalarında da risk
oluşturmaya devam eder. Bu yüzden yangın sonrasında ortam okuma cihazlarıyla
çalışılan alanın bu açıdan emniyetli olup olmadığı sürekli kontrol edilmelidir.
Kanda oksijenin %98’i kırmızı kan hücrelerindeki hemoglobine bağlı olarak taşınır.
Karbonmonoksit solunduğunda kırmızı kan hücrelerinde oksijenin hemoglobinle
bağlanmasını engeller. Karbonmonoksit kanla oksijene göre 218 kez daha kolay
bağlanma yapar ve oksijeni işlevsiz bırakır. Ayrıca karbonmonoksitin kandan
temizlenmesi de yavaştır.
THSC TĠPLERĠ
Temelde 2 çeşit THSC vardır. Açık devre ve kapalı devre THSC. Açık devre
THSC’larında verilen hava atmosfere, kapalı devre THSC’lerde ise verilen hava filtre
edilmek, temizlenmek ve devridaim için sistem içerisine verilmektedir. İtfaiyecilik
faaliyetlerinde genelde kapalı devre THSC’ları kullanılmaktadır. Markalara göre
görünüşler değişebilmekle beraber her THSC’ında benzer işlevler vardır.
THSC PARÇALARI
Temiz Hava Solunum Cihazlarının temelde 4 bileşeni vardır. Bunlar:
1- Sırtlık,
2- Tüp,
3- Regülatör,
4- Maske’dir.
Şimdi sırasıyla bu bileşenleri görelim.
1- SIRTLIK
Ergonomik bir yapıya sahiptir. Cihazın sırta iyice yerleşmesini sağlar.
Tüp içerisindeki hava kullanıldıkça basınç düşeceğinden tüp soğuyacaktır, sırtlık
tüpün vücudumuzla direkt temasını keserek soğuk etkisini önler.
Sırtlık, ağırlığı dağıtarak kullanıcıya avantaj sağlar.
300 bar basınçlı havayı 4.5 bara düşüren yaylı koruma sistemi ,ayrıca 4.5 bar basıncı
kullanıcıların soluyabileceği 1 atmosfer basıncına indiren akciğer otomatiği
mevcuttur.
Sırtlık üzerinde 300 bar basınçlı havayı taşıyan yüksek basınç hortumu bulunur.
Sistem üzerinde tüpün içerisindeki kalan hava miktarını gösteren manometre bulunur.
Tüpteki hava miktarı 50 barın altına düştüğünde kullanıcı bir düdük sesiyle uyarılır ve
kısa zaman içerisinde bulunduğu ortamı terk etmesi gerektiği ikaz edilir.(Kaynak İBB)
Sırtlık üzerinde manometre haricinde PASS(Personnal Alert Safety System-Kişisel
Alarm ve Güvenlik Sistemi) Cihazları da olabilir. Bu cihazlar sırtlrı ve dolayısıyla
itfaiyeci belirli bir zaman kımıldamadığında tehlike içerisinde olduğu (bilincini
kaybetmiş veya sıkışmış) varsayılarak yüksek tonda bir sesli alarmın aktif hale geldiği
cihazlardır.
2- TÜP
Oksijenin az olduğu veya yoğun duman bulunan yerlerde yangın ve kurtarma
ekiplerinin rahat çalışabilmesi için içerisine temiz hava sıkıştırılmış kaplardır.
Gelişen teknolojiye bağlı olarak çelik ve poliüretan malzemeden yapılmış tipleri
vardır.
Tüpler belirli basınçlar altında kompresörler vasıtası ile doldurulur.
300 bar basınçla doldurulmuş bir tüpün deneme basıncı 450 bardır.
İtfaiyecilikte genelde 300 bar basınçlı 6 lt hacimli 1800 lt sıkıştırılmış hava bulunan ve
11.5 kg ağırlığındaki çelik tüpler veya 6.8 lt hacminde 3,9 kg ağırlığında olan fiber
tüpler kullanılmaktadır.
Tüplerin üzerinde içersindeki hava miktarını gösteren manometre bulunur.
Tüp içerisindeki havanın kalitesi ve nemlilik oranı profesyonel olarak düzenli
Ģekilde kontrol edilmelidir.
3- MASKE
İtfaiyecinin yüzünü zararlı etkilerden koruyan dış maskenin içerisinde ikinci bir maske
bulunur bunada iç maske denir. İç maske alıcı ve verici ventilleri sayesinde tüpten
gelen temiz havanın fazlasını ve solunum sonucunda oluşan atık havanın dışarı
atılmasını sağlar. Camın buğulanmasını önler.
MASKE BAĞLARI VE TAKILMASI
a) Taşıma bağı
b) Tepe bağı
c) Şakak bağları
d) Çene bağları
Maske takılırken dikkat edilmesi gereken hususlar Ģunlardır;
Maske takılmadan önce bütün bağlar gevşetilir.
Maske düzgün bir biçimde önce çeneden yüze oturtulur. Daha sonra tepe
bağlarından tutularak baş kısma yerleştirilir. Önce çene bağları sonra sırası ile sağ ve
soldaki şakak bağları aynı anda çekilerek sıkılır daha sonra tepe bağı sıkıştırılarak
maskenin dışarıdan hava almaması sağlanır.
Maskenin yüze tam oturup oturmadığı kontrol edilmeli emin olduktan sonra tüpün
valfi açılmalı ve akciğer otomatiği maskeye bağlanmalıdır.
4- REGÜLATÖR
Regülatör, yaklaşık 4-5 bara düşürülmüş havayı maske içerisine atmosferik basıncın
çok az üzerinde verilmesini sağlayan parçadır. Üreticilere göre şekilleri farklı farklı
olabilir. Buna bağlı olarak maskenin bir parçası veya geçmeli olarak sırtlıktan gelen
hortumun bir parçası şeklinde olabilir. Tüp valfi açıldığında havanın aktive edilmesi
maske içerisinden nefes alınması suretiyle olur. Maske çıkartılırken ise manuel olarak
regülatör üzerindeki bir düğmeden havanın kapatılması gerekir. Regülatör üzerinde
ayrıca bypass vanası da bulunur. Bypass vanası sistemde arıza olduğunda
kullanılmalı, normalde sürekli kapalı tutulmalıdır.
Temizlik, dezenfekte ve kurutma
Temizleme için uygun temizleme maddeleri ve dezenfekte edici sıvılar kullanılmalıdır
Cihaz parçaları temizleyici sıvının içerisine daldırılıp elle çalkalanmalıdır
Uygun temizleme maddeleri ve dezenfekte edici sıvılar kullanınız.(Genelde sabunlu
su ancak maskenin dezenfeksiyonu gerekmektedir.)
Cihaz parçalarını temizleyici sıvının içerisine daldırıp elinizle çalkalayınız.
Valf ve parçalarının düzenli olarak temizleyici sıvılarla yıkanması durumunda her 100
temizleme ve dezenfekteden sonra yeniden yağlayınız,3 yılda bir değiştiriniz.
Temizlik sıvısı olarak sabunlu ılık su kullanınız.
Temizlik ve dezenfekte işleminde deterjan,alkol,aseton kullanmayınız.
Temizlenmiş malzemeleri ılık su ile durulayınız.
Kurutma işleminde 60 C derece üzeri sıcaklık tercih etmeyiniz.
THSC KULLANIMININ ĠTFAĠYECĠ ÜZERĠNDEKĠ ETKĠLERĠ
1- Yangın kıyafetleriyle birlikte THSC itfaiyeci üzerinde fazladan bir 20-25 kiloluk
ağırlık demektir ki bu itfaiyecinin çalışmasını etkiler.
2- THSC ve kıyafet itfaiyecinin çevikliğini olumsu etkiler. Yüksek düzeyde fiziksel
kapasite gerektirir.
3- Maskenin itfaiyecinin yüzüne göre ölçülmesi ve uygun olanın verilmesi gerekir.
Ancak ani kilo kayıpları veya aşırı sakal maske mührünü etkileyebilir.
4- Yükle birlikte yüksek sıcaklıklar itfaiyecinin kalp ve solunum sistemleri üzerindeki
baskıyı arttırı. Bu sebeple itfaiyeci fiziksel olarak fit olmak zorundadır.
5- Psikolojik olarak THSC kullanımında kendine güvensizlik itfaiyecinin kabiliyetini
etkileyebilir, nefes almada artışlara yol açabilir.
6- THSC ile aşırı fiziksel yüklenme itfaiyecide tedirginlik doğurabilir.
7- Maske kullanımı kapalı alan korkusu, heyecan vb. duyguları tetikleyebilir. Bütün bu
fiziki ve psikolojik etkiler iyi seviyede bir kondisyon, düzenli bir eğitim ve kendine
güvenin sağlanmasıyla aşılabilir.
THSC’NĠN STANDART GÜNLÜK KONTROLÜ
THSC’nin maskesi ideal olarak şahsi bir malzemedir. Yani her itfaiyecinin maskesi
kendisine ait ve zimmetlidir. Ancak diğer parçalar başkaları tarafından da
kullanılabilir. Dolayısıyla görev teslim alınırken ilk yapılacak işlerden birisi THSC’nin
kontrol edilmesidir. Böylece bu cihazlar günlük kontrolden geçmiş olurlar. Hatayla
karşılaşıldığında derhal hizmetten çıkarılmalı ve resmi olarak rapor edilmelidir.
Aşağıdaki tabloda THSC parçaları ve kontrolü hakkında bilgi verilmektedir. (Delmar
(NFAAA)
Tablo:4 THSC’nın Standart Günlük Kontrolü (Kaynak NFAAA)
THSC Parçası
Kontrolü
Tüp Üzerindeki Göstergeyi kontrol et
Tüp tamamen dolu olmalı,
göstergedeki yeşil alanda olmalı.
Tüp vanasını yavaşça sonuna kadar aç
Vanayı yavaşça açarken düşük hava
basıncı
alarmını
duyman
gerekir.
Duymuyorsan THSC’yi kontrol ettir.
ibre
Regülatör üzerinde, sırtlık omzunda veya Birbirleriyle
uyumlu
sayıları
verip
tüp üzerindeki göstergeleri karşılaştır
vermediğine bak. 10 kPa’dan fazla
aralarında farklılığın olmaması gerekir.
PASS Cihazı
PASS Cihazı varsa çalışıp çalışmadığını
kontrol et. Çalışmıyorsa THSC’nı hizmet
dışı bırak.
Vanalar
Tüm vanaların
kontrol et.
Maske
Maskenin
temizliğini,
camının
görüntüsünü,
hortumunu,
sıkma
kayışlarını, maske mührünü kontrol et.
Sırtlık
Sırtlık kemerlerini, herhangi bir eğiklik,
eziklik varmı yokmu, tüp sırtlığa sıkıca
oturuyormu kontrol et.
çalışıp
çalışmadığını
THSC’nin Emniyetli Kullanımı:
THSC’nin kullanımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gereklidir:
1- THSC kullanan tüm itfaiyecilerin fiziki olarak sağlık kontrolünden geçirilmiş olması
gereklidir.
2- Olay yeri yönetiminde bulunan kişiler tarafından THSC kullanarak agresif yangına
müdahale amacıyla içeri girmiş kimselerin takibinin yapılacağı prosedürler
geliştirilmelidir.
3- THSC kullanan itfaiyeciler en az ikişerli takımlar halinde içeri girip, aynı şekilde
dışarı çıkmalıdırlar. Bu ekipten birisinin acil bir durumla karşılaşarak dışarı çıkmak
durumunda kalması ikisinin de beraber dışarı çıkmasını gerektirir.
4- THSC gerektiren müdahale operasyonlarında en az iki kişiden oluşan acil
müdahale ekiplerinin hazır olması gereklidir.
5- Pass cihazlarının kendiliğinden aktif hale gelmesi mümkün değilse muhakkak içeri
girmeden önce aktif hale getirilmesi gereklidir.
6- THSC kullanımı yapılan müdahale operasyonlarında itfaiyecilerin rehabilite
edilmeleri için gerekli tertibatın alınması lazımdır.
THSC ACĠL DURUMLARI VE HAREKET TARZI
THSC’lar hasardan dolayı veya itfaiyecinin mahzur kalması gibi sebeplerden dolayı
acil durumlara yol açabilirler. THSC’nın bozulması durumunda her itfaiye teşkilatının
belirli prosedürleri olmasına rağmen bu durumlarda genel olarak takip ve dikkat
edilecek hususlar şöyle özetlenebilir:









Sakin olun ve eğitiminize güvenin,
Hemen tehlikeli bölgeyi ekiple birlikte terk edin.
PASS cihazınızı manuel olarak aktif hale getirin.
Telsizle derhal ‘imdat’ çağrısında bulunun ve mümkünse yerinizi ve ne kadar
sürelik havanız kaldığını bildirin.
Regülatör arızası söz konusuysa valfı kapatıp bypass valfını kullanarak nefes
alın.
Maskede bir sorun yaşanırsa bypass valfını kullanarak maske içerisine hava
akışını arttırın ve elinizle maske açıklığını mümkün mertebe azaltın.
Yangın başlığınızı filtre olarak kullanmayı deneyin. Yere yakın hareket edin.
Arkadaşınızı uyarın ve yardım isteyin.
Arkadaşınızda ikinci bir itfaiyeciye bağlantı hortumu varsa kullanın. Ancak bu
ikinizinde hareket kabiliyetini sınırlandıracak, tüpteki havayı daha çabuk
bitirecektir. Unutmayın.
Enkazda sıkışma durumunda, THSC çıkarmak suretiyle sıkıştığınız yerden
kurtulacaksanız bunu son çare olarak düşünün.
UYGULAMALAR
1. YANGIN KIYAFETİNİN (THSC İLE BİRLİKTE) BELİRLİ SÜREDE
GİYİLMESİ(Toplam 2 dakika)
2. THSC’NIN KONTROLÜ
3. MASKE CAMI KIRILMASI ACİL KAÇIŞ SENARYO ÇALIŞMASI
İtfaiyecilerin kullandığı yangından korunma kıyafetleri 370 derece sıcaklığa kadar
itfaiyeciyi koruyacak niteliktedir. (DuPont şirketi Kevlar ve Nomexlerinde bu hususu
test etmiş bulunmaktadır.
The Science Behind Personal Protective
Equipment for Firefighters
The mini-documentary, “When Seconds Make All the Difference,” shows how DuPont and
LION, a global leader in protective gear for first responders, have collaborated to bring
protection to a new level for firefighters and first responders using advanced blends of
DuPont™ Kevlar® filament and DuPont™ Nomex.
DuPont and LION collaborate with fire departments around the world to test new fiber
technologies and thermal protection within firefighter gear. DuPont™ Nomex® can withstand
temperatures up to 700 degrees Fahrenheit (370 degrees Celsius). Skin can burn instantly at
temperatures of 131 degrees F (55 degrees C). Nomex® and Kevlar® are inherently fireresistant and do not need to be treated. Tested through DuPont’s rigorous Thermo-Man® unit,
they are both self-extinguishing and durable. DuPont is constantly innovating to develop and
produce “smart fiber” materials that can detect high temperatures and react accordingly for
greater thermal insulation.
Click here to learn more
ĠTFAĠYE TEġKĠLATIYLA ĠLGĠLĠ TEMEL MEVZUAT
1- Belediye Ġtfaiye Yönetmeliği
Amaç
Yönetmeliğin amacı; belediye itfaiye teşkilâtının kuruluş, görev, yetki ve
sorumluluklarını, itfaiye memurlarının niteliklerini, görevde yükselme ve mesleki
eğitimlerini, kıyafetlerini, kullanacakları araç, teçhizat ve malzeme ile denetim usul ve
esaslarını düzenlemektir.
Kapsam
Yönetmelik, belediye itfaiye teşkilatını kapsar.
Dayanak
Yönetmelik, 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 52 nci maddesine
dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Bu Yönetmeliğin uygulanmasında;
A) Bakanlık: İçişleri Bakanlığını,
b) Değerlendirme formu: Bu Yönetmelik kapsamında görevde yükselme eğitimine
alınacakların öğrenim durumu, hizmet süresi, disiplin ve sicil şartları açısından
değerlendirilerek tabi tutulacağı planlamayı gösteren ve ekte yer alan formu,
c) Görevde yükselme eğitimi: Görevde yükselmeye ilişkin olarak verilecek hizmet içi
eğitimi,
ç) Görevde yükselme sınavı: Görevde yükselme eğitimini tamamlayanların tabi
tutulacağı yazılı sınavı,
d) İtfaiye birim amirliği: Bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinde belirtilen birimleri,
ifade eder.
KuruluĢ, Görev ve ÇalıĢma Düzeni
KuruluĢ
(1) Belediye itfaiye teşkilatı; 29/11/2005 tarihli ve 2006/9809 sayılı Bakanlar Kurulu
Kararı ile yürürlüğe konulan, Belediye ve Bağlı Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri
Norm Kadro İlke ve Standartlarına İlişkin Esaslar çerçevesinde belediye meclisi
kararı ile kurulur.
(2) Birimlerin kurulmasında; beldenin nüfusu, fiziki ve coğrafi yapısı, yangın ve diğer
afetlere hassasiyeti ile gelişme potansiyeli dikkate alınır.
Görevleri
(1) İtfaiye teşkilatının görevleri şunlardır:
a) Yangınlara müdahale etmek ve söndürmek,
b) Her türlü kaza, çökme, patlama, mahsur kalma ve benzeri durumlarda teknik
kurtarma gerektiren olaylara müdahale etmek ve ilk yardım hizmetlerini yürütmek;
arazide, su üstü ve su altında her türlü arama ve kurtarma çalışmalarını yapmak,
c) Su baskınlarına müdahale etmek,
ç) Doğal afetler ve olağanüstü durumlarda kurtarma çalışmalarına katılmak,
d) (Değişik:RG-9/1/2012-28168) 27/11/2007 tarihli ve 2007/12937 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararıyla yürürlüğe konulan Binaların Yangından Korunması Hakkında
Yönetmelik ile verilen görevleri yapmak,
e) 5/6/1964 tarihli ve 6/3150 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Sivil
Savunma ile İlgili Şahsi Mükellefiyet, Tahliye ve Seyrekleştirme, Planlama ve Diğer
Hizmetler Tüzüğü gereğince kurulan itfaiye servisi mükelleflerini eğitmek, nükleer,
biyolojik, kimyasal (NBC) maddeleri ile kirlenmelerde arıtma işlemlerine yardımcı
olmak,
f) Halkı, kurum ve kuruluşları itfaiye hizmetleri ile ilgili olarak bilgilendirmek, alınacak
önlemler konusunda eğitmek ve bu konuda tatbikatlar yapmak,
g) Kamu ve özel kuruluşlara ait itfaiye birimleri ile gönüllü itfaiye personelinin eğitim
ve yetiştirilmesine yardım etmek; bunların bina, araç-gereç ve donanımlarının itfaiye
standartlarına uygunluğunu denetlemek ve bu birimlere yangın yeterlilik belgesi
vermek ve gerektiğinde bu birimlerle işbirliği yapmak,
ğ) Belediye sınırları dışındaki olaylara müdahale etmek,
h) Belediye sınırları içinde bacaları belediye meclisince tespit edilecek ücret
karşılığında temizlemek veya temizlettirmek ve bacaları yangına karşı önlemler
yönünden denetlemek,
ı) Talep edilmesi halinde orman yangınlarının söndürülmesi çalışmalarına katılmak,
i) İmar planlarına göre parlayıcı, patlayıcı ve yanıcı madde depolama yerlerini tespit
etmek,
j) İşyeri, eğlence yeri, fabrika ve sanayi kuruluşlarını yangına karşı önlemler
yönünden denetlemek, bu konularda mevzuatın öngördüğü izin ve ruhsatları vermek,
k) Belediye başkanının verdiği diğer görevleri yapmak.
ÇalıĢma düzeni
(1) İtfaiye hizmetleri resmi tatil günleri de dâhil olmak üzere, 24 saat esasına göre
yürütülür. İtfaiye personelinin çalışma süresi ve saatleri 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı
Devlet Memurları Kanununda belirtilen çalışma süre ve saatlerine bağlı olmaksızın,
hizmetin aksatılmadan yürütülmesini sağlayacak şekilde Devlet Personel
Başkanlığının uygun görüşü alındıktan sonra tespit olunur.
(2) İtfaiye personelinin çalışma saatleri vardiyalar şeklinde düzenlenir. Fazla çalışma
ücretleri ile ilgili olarak 5393 sayılı Kanunda yer alan hükümler uygulanır.
(3) Personel yetersizliği nedeniyle itfaiye hizmetlerinde 22/5/2003 tarihli ve 4857
sayılı İş Kanunu hükümlerine göre çalıştırılan işçilere, önceden rızaları alınmak
kaydıyla fazla çalışma ücreti ödenir.
Kadro ve unvanlar
(1) Belediye itfaiye teşkilatı personel kadro ve unvanları, Belediye ve Bağlı
Kuruluşları ile Mahalli İdare Birlikleri Norm Kadro İlke ve Standartlarına İlişkin
Esaslara göre;
Daire başkanı, itfaiye müdürü, itfaiye şube müdürü, itfaiye amiri, itfaiye çavuşu ve
itfaiye eri kadroları ile diğer kadrolardan oluşur.
Belediye itfaiye yangın personeli
Belediye itfaiye teşkilatında çalışan itfaiye eri, itfaiye çavuşu, itfaiye amiri, itfaiye şube
müdürü, itfaiye müdürü ve itfaiye daire başkanı yangın personelidir. Bu personel,
bizzat yangın yerinde bulunmak ve yangına müdahale etmekle sorumlu ve görevlidir.
Ġtfaiye Personelinin Görevleri:
İtfaiye birim amirlerinin görevleri
(1) İtfaiye teşkilatında en üst amir itfaiye birim amiridir ve başlıca görevleri şunlardır:
a) İtfaiye hizmetleri ile itfaiye destek hizmetlerini bir bütün olarak itfaiye stratejileri
doğrultusunda planlamak, yönlendirmek, koordine etmek ve denetleyerek hizmetin
etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesini sağlamak,
b) Personelin hizmet içi eğitimini yaptırmak, hizmet verimliliklerini ve mesleki
bilgilerini geliştirmek,
c) Görevde yükselme sınav kurulu üyeliği yapmak,
ç) Motorlu araçlar dahil tüm malzeme ve teçhizatın ikmal, bakım ve onarımını
yaptırmak; hizmete hazır durumda tutmak, teknolojik gelişmelere uygun olarak
yenilenmesini sağlamak,
d) Belediye başkanının
bilgilendirmek,
izniyle
itfaiye
hizmetleri
konusunda
kamuoyunu
e) Yangına ve su kaynaklarına ulaşım genel planı yapmak ve 1/25.000'lik şehir
haritası üzerine işlemek,
f) Ekte yer alan Örnek-1’e göre günlük, aylık ve yıllık istatistiklerin tutulmasını
sağlamak, değerlendirmek ve ilgili kuruluşlara göndermek,
g) İlgili mevzuat ve standartlara uygun olarak yangın hidrantlarının konulacağı yerleri
belirleyerek ilgili kuruluşlara bildirmek ve çalışır durumda olmalarını sağlamak,
ğ) İtfaiyenin su alabileceği açık havuz ve su depoları yapılmasını sağlamak,
h) Kamu ve özel kurumlara ait itfaiye kuruluşlarını denetlemek ve işbirliğini sağlamak,
talep üzerine eğitimlerini vermek ve gerektiğinde yardıma çağırmak,
ı) Halkı, kurum ve kuruluşları yangından korunma ve yangınla mücadele konularında
bilgilendirmek,
i) Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikle verilen görevleri yerine
getirmek,
j) Ekte yer alan Örnek-2 Yangın İhbar Formunun doldurulmasını sağlamak,
k) Ekte yer alan Örnek-3’e göre Yangın Raporu’nun düzenlenmesini sağlamak,
l) Belediye başkanının vereceği diğer görevleri yerine getirmek.
Diğer amirlerin görevleri
İtfaiye teşkilatında hiyerarşik olarak yer alan herkes birim amiri tarafından verilen
görevleri yerine getirmekle yükümlüdürler. Bu kişiler kendilerine verilen görevlerin
eksiksiz olarak yapılmasından birinci derecede sorumlu olmakla beraber ayrıca
personelin disiplin ve düzeninden, tesis, araç ve gereçlerin temizliği, korunması ve
göreve hazır durumda tutulmasından belediye başkanına karşı sorumludurlar.
Ġtfaiye çavuĢunun görevleri
Birim amiri konumunda olmayan itfaiye çavuşları itfaiye amirine bağlı olarak görev
yapar. Kendisine bağlı yangın personeli arasında iş bölümü yapar. Üst amirlerin
bulunmadığı olayları sevk ve idare eder.
Ġtfaiye erinin görevleri
İtfaiye eri; yangın söndürme, araç kullanma ve arama-kurtarma, çalışmalarını yerine
getirir; itfaiye hizmet binası ve müştemilatının güvenliğini, temizliğini, araç-gereç ve
teçhizatın bakım ve onarımı ile haberleşme ve yazışma gibi yürütülmesi gereken
diğer iş ve işlemleri yapar.
Ġtfaiye erliğine atanma Ģartları
İtfaiye erliğine atanmak için 657 sayılı Kanunun 48 inci maddesindeki genel şartların
yanı sıra;
a) En az lise veya dengi okul mezunu olmak,
b) Sağlık açısından kapalı mekan, dar alan ve yükseklik gibi fobisi olmamak kaydıyla
itfaiye teşkilatının çalışma şartlarına uygun olmak,
c) Tartılma ve ölçülme aç karnına, soyunuk ve çıplak ayakla olmak kaydıyla
erkeklerde en az 1.67 m, kadınlarda en az 1.60 m boyunda olmak ve boyun 1 m den
fazla olan kısmı ile kilosu arasında ( +,-) 10 kg. dan fazla fark olmamak,
ç)(2) 25 yaşını doldurmamış olmak,
şartları aranır.
Yazılı ve sözlü sınav
(1) (Değişik: RG-11/04/2007-26490) İlk defa itfaiye eri kadrolarına atanacakların
Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yapılacak Kamu Personel
Seçme Sınavı (KPSS)’ na girmeleri ve sınav komisyonunca belirlenecek taban puanı
almaları şarttır.
(2)(1) (Değişik: RG-11/04/2007-26490) Bu sınava giren adaylardan itfaiye eri olarak
atanmak isteyenler; belediyenin kadro sayısı ile aranan nitelikleri belirterek açtığı ve
kendi internet sitesi ile İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğünün resmi
internet sitesinde, Türkiye genelinde yayın yapan gazetelerin en az birinde ve bir
mahalli gazetede ilan ettiği itfaiye erliği sınavına başvururlar. Başvuranlar arasından
en yüksek puana sahip adaydan başlamak üzere ilan edilen kadro sayısının üç katı
aday belirlenerek sözlü sınava çağrılır.
(3)(1) Sözlü sınav, sözlü sınav komisyonunca yapılır. Sözlü sınav komisyonu bir
başkan ile en az iki üyeden oluşur. Komisyonun başkan ve üyeleri belediye
başkanınca belirlenir. Komisyon üyelerinden en az birinin itfaiye biriminden olması
şarttır.
(4)(1) Sözlü sınav mülakat şeklinde yapılır. Sınavın yeri, başlama gün ve saati,
adaylara yazılı olarak duyurulur. Adayların bu sınava alınmaları alfabetik soyadı
sırasına göre olur. Sözlü sınavda değerlendirme, komisyon başkan ve üyelerinin 100
üzerinden ayrı ayrı takdir edecekleri notlar toplamının ortalaması alınarak yapılır.
(5)(1) Sözlü sınav komisyonu, sınava giren adayları dayanıklılık testi dahil olmak
üzere, bu Yönetmelikte atanma için öngörülen genel ve özel şartları taşıyıp
taşımadıkları açısından değerlendirir.
(6)(1) Başarı notu sözlü sınavda alınan nottur. Sözlü Sınav Komisyonu, sınav
sonuçlarını sözlü sınavda en yüksek not alandan başlayarak sıralandırmak suretiyle
bir liste haline getirip imzalar. Sözlü sınavda başarılı olabilmek için 100 üzerinden en
az 70 puan almak gerekir.
(7)(1) Sınav ilanında belirtilen kadro sayısı kadar aday, komisyonca belirlenen sözlü
sınav listesindeki başarı sıralamasına göre sınavın bitiş tarihini takip eden iki gün
içinde, liste halinde belediyede ilan edilir. Sınav sonuçları kazanan adaylara da
ayrıca yazılı olarak tebliğ edilir. Bu tebligatta sözlü sınavı kazanmış olanların
atanması için gerekli belgeler ve işlemler ile bunların belediyeye teslimi için tanınan
süre belirtilir.
(8)(1) Sınav ilanında belirtilen kadro sayısının yarısı kadar yedek başarı listesi ilan
edilir. Sınavı kazanan adaylardan süresi içinde başvurmayanların yerine birinci
yedekten başlayarak yedek başarı listesindeki sıraya göre aday çağrılır.
(9)(1) Sözlü sınavı kazananlar itfaiye eri olarak göreve atanır ve bunların bilgileri
Devlet Personel Başkanlığına bildirilir.
BaĢka memurluklardan naklen geçiĢ
Herhangi bir resmi kuruluştan veya belediyenin diğer hizmet birimlerinde asıl memur
iken, belediye itfaiye erliğine geçmek isteyenler; 30 yaşını aşmamaları, 15 inci
maddedeki yaş dışındaki diğer şartları taşımaları ve 16 ncı maddede öngörülen sözlü
sınavda başarılı olmaları kaydıyla, 657 sayılı Kanuna ve diğer ilgili mevzuat
hükümlerine uyularak itfaiye erliğine atanabilir.
Görevde Yükselme Esasları
Görevde yükselme Ģartları
(1) Bu Yönetmeliğin 8 inci maddesinde sayılan unvanlardan daire başkanı ve itfaiye
müdürü dışındaki kadrolara yapılacak atamalarda aşağıdaki şartlar aranır.
a) Ġtfaiye Ģube müdürlüğüne atanabilmek için;
1) Meslekle ilgili yüksek öğrenimi bitirmiş veya en az 4 yıllık yüksek öğrenim mezunu
olmak,
2) En az iki yıl itfaiye amiri olarak çalışmış olmak,
3) 1-4 dereceli kadrolara atanmak için 657 sayılı Kanunun 68 inci maddesinde
belirtilen süre kadar hizmeti bulunmak,
4) Son üç yıllık sicil notu ortalaması en az iyi derecede olmak,
5) Görevde yükselme sınavında başarılı olmak,
6) Kadro durumu elverişli olmak,
b) Ġtfaiye amirliğine atanabilmek için;
1) En az lise mezunu olmak,
2) 4 yıllık yüksek öğrenim mezunları için 2 yıl; 2 yıllık yüksek okul mezunları için 3 yıl,
lise ve dengi okul mezunları için 4 yıl itfaiye çavuşu olarak çalışmış olmak,
3) Yüksek öğrenim mezunu olanların 1-4 dereceli kadrolara atanmaları için 657 sayılı
Kanunun 68 inci maddesinde belirtilen süre kadar hizmeti bulunmak,
6) Kadro durumu elverişli olmak,
c) Ġtfaiye çavuĢluğuna atanabilmek için;
1) En az lise mezunu olması,
2) 4 yıllık yüksek öğrenim mezunları için 2 yıl; 2 yıllık yüksek okul mezunları için 3 yıl,
lise ve dengi okul mezunları için 4 yıl itfaiye eri olarak çalışmış olmak,
5) Kadro durumu elverişli olmak
gerekir.
Görevde yükselme eğitimi
(1) İtfaiye birimleri görevde yükselme eğitimine katılacak personeli belirleyerek insan
kaynakları birimine bildirir.
(2) Belediyenin insan kaynakları birimi tarafından; atama yapılacak boş kadronun
unvanı, adedi, derecesi, sınava girecek personelde aranacak şartlar, son başvuru
tarihi, sınavın yapılacağı yer ve tarihi belirlenir.
(3) Bu bilgiler sınav tarihinden en az bir ay önce insan kaynakları birimi tarafından
itfaiye teşkilatına duyurulur. İtfaiye teşkilatı da bu duyuruyu adaylara bildirir. İdarece
ivedilik ve zorunluluk görülen hallerde bu duyuru süresi yarısına kadar kısaltılabilir.
(4) Görevde yükselme eğitimine katılmak isteyen personel, kurumca belirtilen tarihe
kadar başvurularını insan kaynakları birimine yapar.
(5) Görevde yükselme eğitimine alınacakların sayısı, atama yapılacak boş kadro
sayısının üç katını geçemez. Başvuranların sayısı atama yapılacak boş kadro
sayısının üç katını geçtiği takdirde bu Yönetmeliğin ekinde yer alan Ek-1
Değerlendirme Formu doldurularak puanlama yapılır. Eğitime alınacak olanlar en çok
puanı alandan başlayıp boş kadro sayısının üç katına indirilmek suretiyle insan
kaynakları birimi tarafından duyurulur. Puanların eşit olması durumunda sırasıyla
hizmet süresi fazla ve son sicil notu yüksek olana öncelik verilir.
Görevde yükselme eğitimine katılma Ģartları
(1) Görevde yükselme eğitimine başvurabilmek için; son başvuru tarihi itibarıyla bu
Yönetmeliğin 19 uncu maddesinde belirtilen sınav şartı hariç diğer şartları taşımak
gerekir.
(2) Aday memurların, görevden uzaklaştırılanların, 657 sayılı Kanuna göre memur
statüsünde olmayanların ve belediye kadrosunda bulunmayanların görevde
yükselme eğitimine başvuruları kabul edilmez. Bunlar, düzenlenecek görevde
yükselme eğitimine alınmazlar ve belediyece açılan görevde yükselme sınavına
giremezler.
(3) Aylıksız izinli olanlar ile belediye kadrolarında bulunmakla birlikte başka
kurumlarda geçici görevli bulunanlar, aylıksız izin ve geçici görev hallerinin sona
ermesi durumunda görevde yükselme eğitimine katılabilirler.
Görevde yükselme eğitiminin Ģekli ve süresi
(1) Belediye, itfaiye personelinin görevde yükselme eğitim programlarını, kendileri
yapabileceği gibi yüksek öğretim kurumları, diğer kamu kurum ve kuruluşlarıyla
müşterek olarak da düzenleyebilir. İlçe ve belde belediyeleri; büyükşehirlerde
büyükşehir belediyesinin, diğer yerlerde il belediyesinin düzenlediği görevde
yükselme eğitim programlarına personelini gönderebilir.
(2) Eğitim programı, günde yedi saat olmak üzere en az iki hafta en fazla sekiz hafta
olarak düzenlenir. Eğitime alınacakların görevde yükselme eğitim programlarının
tamamına katılmaları şarttır. Ancak, kurumlar tarafından en fazla 10 ders saati kadar
mazeret izni verilebilir.
(3) Görevde yükselme eğitimi bu Yönetmeliğin 23 üncü maddesindeki konuları
kapsayacak şekilde ve anılan maddede belirtilen ağırlığa göre programlanır.
(4) Görevde yükselme eğitimini başarı ile tamamlayanlar sınava katılmaya hak
kazanırlar.
Görevde yükselme eğitiminin konuları
MADDE 23 – (1) Görevde yükselme eğitimi aşağıdaki konuları kapsar.
a) T.C. Anayasası:
1) Genel esaslar,
2) Temel haklar ve ödevler,
3) Devletin temel organları,
b) Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Milli Güvenlik,
c) 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ve ilgili mevzuat,
ç) Türkçe dil bilgisi ve yazışma ile ilgili kurallar,
d) Halkla ilişkiler ve davranış kuralları,
e) Mesleki temel eğitim:
1) 5393 sayılı Belediye Kanunu,
2) 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu,
3) 7/6/1939 tarihli ve 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu,
4) 20/7/1966 tarihli ve 775 sayılı Gecekondu Kanunu ve mevzuatı,
5) 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu ve mevzuatı,
6) 14/7/2005 tarihli ve 2005/9207 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik,
7) Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik,
8) İtfaiyenin tarihçesi ve bu Yönetmelik,
9) İlk yardım, arama ve kurtarma teknikleri,
(2) Bu mevzuata ek olarak itfaiyeyi ilgilendiren her türlü kanun, yönetmelik ve yeni
çıkacak yasalar da dikkate alınarak, ihtiyaca göre eğitim programlarında düzenleme
yapılabilir.
(3) Ayrıca itfaiye amirliği ve daha üst kadrolara atanacaklar, zaman yönetimi, karar
verme teknikleri, toplantı yönetimi, liderlik, performans yönetimi ve denetimi, stratejik
planlama ve kriz yönetimi gibi konularda da eğitime tabi tutulur.
(4) Eğitim programının % 60’ı mesleki temel eğitim konularından oluşturulur.
Sınav kurulu ve görevleri
(1) Görevde yükselme sınavına ilişkin işlemleri yürütmek üzere en az üç kişiden
oluşacak sınav kurulu teşkil edilir. Sınav kurulu, belediye başkanının görevlendireceği
kişinin başkanlığında, insan kaynakları hizmetlerini yürüten birim amiri, itfaiye birim
amiri ile belediye başkanının görevlendireceği diğer üyelerden oluşur. Aynı usulle
yeterli sayıda yedek üye de belirlenir. Sınav kurulunun oluşturulamadığı yerlerde bu
niteliklere haiz üye görevlendirilmesi mahallin mülki idare amirinden talep edilir. Sınav
kuruluna seçilen üyeler, görevde yükselme eğitimine alınacak personelden görev ve
unvan bakımından daha düşük seviyede olamaz.
(2) Sınav kurulunun başkan ve üyeleri; eşlerinin ve üçüncü dereceye kadar (bu
derece dahil) kan ve ikinci dereceye kadar (bu derece dahil) kayın hısımlarının
katıldığı görevde yükselme sınavında görev alamazlar.
(3) Sınav kurulu, yapılacak eğitime ilişkin görevde yükselme sınavında sorulacak
soruların bilgi kaynağının hazırlanması, sınav sonuçlarının ilanı, yapılacak itirazların
sonuçlandırılması ve bu konuya ilişkin diğer işleri yürütür.
Görevde yükselme sınavı
MADDE 25 – (1) Görevde yükselme eğitimini tamamlayanların görevde
yükselebilmeleri için Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Başkanlığına, Milli Eğitim
Bakanlığına veya yüksek öğretim kurumlarından birine yaptırılacak sınavlara
katılmaları ve başarılı olmaları şarttır.
(2) Görevde yükselme sınavı, bu Yönetmeliğin 23 üncü maddesinde yer alan
konulardan yapılır.
(3) Sınavda başarılı sayılmak için 100 puan üzerinden en az 70 puan alınması şarttır.
Sınav sonuçlarının açıklanması
MADDE 26 – (1) Sınav kurulu, sınav sonuçlarını sınavın yapıldığı tarihten itibaren en
geç 10 gün içerisinde ilan eder ve ilgililere yazılı olarak bildirir.
Sınav sonuçlarına itiraz
MADDE 27 – (1) Sınavlara katılanlar sınav sonuçlarına itiraz edebilir.
(2) İtirazlar sınav sonuçlarının ilgililere tebliğinden itibaren on gün içinde bir dilekçe ile
sınav kuruluna yapılır.
(3) Sınav kurulu, sınav sonuçlarına ilişkin itirazları sınavı yapan kurumla da
görüşerek en geç on gün içinde sonuçlandırır ve ilgililere yazılı olarak bildirir. İtiraz
üzerine sınav kurulunca verilecek kararlar kesindir.
Sınavı kazananların atanması
MADDE 28 – (1) Yapılan sınav sonucunda başarılı bulunanlar arasından, en geç 3
ay içinde başarı sıralamasına göre boş kadro sayısı kadar atama yapılır. İlan edilen
boş kadrolara atama yapıldıktan sonra bu kadroların boşalması durumunda sınavda
başarılı olan diğer adaylar arasından başarı sırasına göre atama yapılabilir.
(2) İlan edilen veya boşalan kadrolara, görevde yükselme sınavında başarılı olanlar
atanmadan diğer mahalli idarelerden veya herhangi bir resmi kurumdan naklen veya
açıktan atama yapılamaz.
Sınav belgelerinin saklanması
MADDE 29 – Görevde yükselme sınavında başarılı olarak ataması yapılanların,
sınavla ilgili belgeleri özlük dosyalarında, diğer belgeler ise bir sonraki sınav tarihine
kadar insan kaynakları birimince saklanır.
YEDİNCİ BÖLÜM
Eğitim ve Denetim
Yönetici personelin eğitimi
MADDE 30 – (1) Belediye itfaiye teşkilatlarının yönetici personelinin temel eğitimleri
İçişleri Bakanlığı Sivil Savunma Genel Müdürlüğünün koordinasyonunda
hazırlanacak yıllık programlar çerçevesinde yapılır.
Hizmetiçi eğitim
MADDE 31 – (1) İtfaiye personeline; yangın önleyici tedbirler, itfaiye teşkilatının araç
gereç ve malzemeleri, söndürücü cihazlar, söndürme ve kurtarma usulleri, ilk yardım,
yangın yerinde araştırma ve inceleme, yangının keşfi, sabotaj ve kundakçılık ile sevk
ve idare hususlarında eğitim alabilmeleri için itfaiye yıllık, aylık, haftalık, günlük nazari
ve uygulamalı eğitim programları, ekte yer alan Örnek-4’e göre hazırlanır ve
uygulanır.
(2) Yıllık eğitim programında yer alan konular, teknolojik gelişmeler ve mahallin
özellikleri de dikkate alınarak aylık, haftalık, günlük ders saatlerinde verilecek şekilde
ayrı ayrı hazırlanır ve eğitim programı dosyasında muhafaza edilir.
(3) İtfaiye teşkilatı personelinin temel ve teknik eğitimlerinde, İçişleri Bakanlığı,
Türkiye Belediyeler Birliği, yurt içi ve yurt dışında eğitim merkezi bulunan itfaiye
teşkilatları veya üniversitelerin ilgili bölümleri ile bu konuda kurulmuş sivil toplum
örgütleriyle işbirliği yapılarak gerçekleştirilir.
(4) Halkı yangına karşı bilinçlendirmek; yangın ve diğer olaylar hakkında
bilgilendirmek için basın, yayın ve iletişim araçlarından yararlanılır.
Denetim
MADDE 32 – (1) İtfaiye teşkilatı ve personelinin çalışmaları, ekte yer alan Örnek-5
İtfaiye Hizmetleri Denetleme Formu’na göre denetlenir.
(2) Bu denetleme;
a) Sivil Savunma Genel Müdürlüğü veya Bakanlık denetim elemanları,
b) Valiler, kaymakamlar ve belediye başkanları ile bunların görevlendireceği diğer
personel,
tarafından yapılır.
(3) Gerek görülmesi halinde ikinci fıkranın (b) bendine göre düzenlenen denetleme
raporları, yapılan işlemler, teklif ve önerilerle birlikte bir ay içinde İçişleri Bakanlığına
gönderilir.
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Spor ve Tesisler
Spor
MADDE 33 – (1) İtfaiye personelinin fiziki nitelikleri, hazırlanan spor programları ile
desteklenir. Personele; kültür-fizik çalışmaları, atletizm, aletli sporlar, mukavemet ve
denge sporları ile uygun görülecek diğer mesleki spor faaliyetleri yaptırılarak iş
verimlilikleri arttırılır.
(2) Eğitim programları hazırlanırken haftanın en az 3 gününe ait uygulamalı ders
saatlerine günün sportif çalışmasının gerektirdiği kadar süre ilave edilir. İtfaiye
personelinin belirtilen sportif çalışmaları ve mesleki sporları yapabilmesi için gerekli
alan düzenlemesi ile araç gereç ve özel spor kıyafetleri belediye tarafından temin
edilir. Ayrıca bu konuda belediyenin spor ve sosyal tesislerinden yararlanılır. İtfaiye
teşkilatına yurt içi ve yurt dışında düzenlenen spor etkinliklerine ve itfaiye spor
müsabakalarına katılma imkanı sağlanır.
(3) Bu hak ve imkanlardan gönüllü itfaiyeciler de yararlandırılabilir.
Tesisler
MADDE 34 – (1) İtfaiye personelinin hizmet binası, depo, bakım ve onarım üniteleri,
garajı ve diğer yerleşim birimleri hizmet gereklerine uygun olarak projelendirilir ve
tesis edilir.
(2) Projelendirme sırasında itfaiye personelinin sportif çalışmaları için gerekli
düzenlemeler öncelikli olarak dikkate alınır.
DOKUZUNCU BÖLÜM
Kıyafet ve Koruyucu Teçhizat
Personel kıyafeti
MADDE 35 – (1) İtfaiye personeli resmi kıyafet giymekle yükümlüdür. Personelin
resmi kıyafet giderleri; yazlık, kışlık, harici elbise ve kişisel koruyucu teçhizat da dahil
olmak üzere ihtiyaca ve günün şartlarına göre 657 sayılı Kanunun 211 inci maddesi
esas alınarak belediye tarafından karşılanır. Yazlık ve kışlık elbise her yıl, tören
elbisesi ise iki yılda bir verilir.
(2) İtfaiye personelinin kıyafeti ve rütbe işaretleri, ekte yer alan Örnek-6’da
gösterilmiştir.
Kişisel koruyucu teçhizat
MADDE 36 – (1) İtfaiye personeline 33 üncü maddede belirtilen kıyafetlerinin yanında
günün teknolojisine ve Türk Standartları Enstitüsü (TSE) veya Avrupa Normları (EN)
standartlarına uygun olarak yangın, sel, çığ, nükleer, biyolojik, kimyasal ve benzeri
tehlikelere karşı özel teçhizat ve kıyafet de verilir.
ONUNCU BÖLÜM
Personelin Sosyal Hakları ve Disiplin Cezaları
Yemek
MADDE 37 – (1) 24 saat iş, 48 saat istirahat şeklinde çalışan itfaiye personeline 3; 12
saat iş, 24 saat istirahat ve 12 saat iş, 12 saat istirahat şeklinde çalışan itfaiye
personeline 2, 12 saatten az çalışan itfaiye personeline 1 öğün yemek verilir. Yiyecek
giderleri 657 sayılı Kanunun 212 nci maddesi esas alınarak belediyece karşılanır.
İzin hakkı
MADDE 38 – (1) İtfaiye personelinin izinleri, teşkilatın yangınla mücadele gücünü
aksatmamak kaydı ile 657 sayılı Kanun hükümlerine göre verilir.
Ödüllendirme
MADDE 39 – (1) Görevlerinde üstün başarı ve yararlılık gösteren itfaiye personeline,
başarı ve yararlılığının derecesine göre yürürlükteki mevzuat hükümlerine uygun
olarak ödül verilebilir.
Sağlık taraması
MADDE 40 – (1) İtfaiye teşkilatında çalışan yangın personeli, yılda bir kez sağlık
taramasından geçirilir.
Disiplin cezaları
MADDE 41 – (1) Ġtfaiye personeline uygulanacak disiplin cezaları Ģunlardır:
a) Uyarma,
b) Kınama,
c) Aylıktan kesme,
ç) Kademe ilerlemesinin durdurulması,
d) Meslekten çıkarma,
e) Devlet memurluğundan çıkarma,
(2) Meslekten çıkarma cezası dışında verilecek disiplin cezalarında, 657 sayılı
Kanunun ilgili hükümleri uygulanır.
(3) Meslekten çıkarma cezasını gerektiren eylem, iĢlem, tutum ve davranıĢlar
Ģunlardır:
a) Amir ya da üstlerinin itfaiye hizmetlerine yönelik icraatına karĢı çıkmak ve
görev yapılmasını engellemek, toplu hale dönüĢtürerek bu eyleme katılmak,
katılmayı tahrik veya teĢvik etmek,
b) Hırsızlık, gasp, dolandırıcılık, irtikâp, rüĢvet, zimmet, ihtilas, ırza tasaddi,
sahtecilik ve kalpazanlık suçlarını iĢlemek,
c) Kasıtlı olarak gerçek dıĢı rapor vermek veya tutanak düzenleyip imza etmek
veya ettirmek,
ç) Gizli tutulması zorunlu olan ve görevi ile ilgili bulunan bilgi ve belgeleri
görevli veya yetkili olmayan kiĢilere açıklamak,
d) UyuĢturucu madde kullanmak, göreve sarhoĢ gelmek, görev yerinde alkollü
içki kullanmak yahut kullanılmasına göz yummak,
e) Kasıtlı olarak telsiz haberleĢmesini engellemek.
ONBİRİNCİ BÖLÜM
Araç, Teçhizat ve Malzeme
Araç
MADDE 42 – (1) Ġtfaiye teĢkilatının asgari araç sayısı, ilgili TSE veya EN
standartlarına uygun olarak aĢağıdaki kıstaslar esas alınarak belirlenir.
a) Nüfusu 10.000’e kadar olan yerlerde en az 1 adet itfaiye söndürme aracı,
b) Nüfusu 10.000-25.000 olan yerlerde en az 1 adet acil kurtarma aracı, 2 adet
itfaiye söndürme aracı, 1 adet merdivenli araç,
c) Nüfusu 25.000-50.000 olan yerlerde en az 1 adet acil kurtarma aracı, 3 adet
itfaiye söndürme aracı, 1 adet merdivenli araç, 1 adet çift kabinli pikap, 1 adet
hizmet aracı,
ç) Nüfusu 50.000-100.000 olan yerlerde en az 1 adet acil kurtarma aracı, 1 adet
ambulans, 4 adet itfaiye söndürme aracı, 1 adet merdivenli araç, 1 adet çift
kabinli pikap, 1 adet hizmet aracı,
d) Nüfusu 100.000-200.000 olan yerlerde; en az 1 adet acil kurtarma aracı, 1
adet çok maksatlı kurtarma aracı, 1 adet ambulans, 6 adet itfaiye söndürme
aracı, 2 adet merdivenli araç, 2 adet çift kabinli pikap, 1 adet hizmet aracı,
e) Nüfusu 200.000-300.000 olan yerlerde en az 1 adet acil kurtarma aracı, 1 adet
çok maksatlı kurtarma aracı, 2 adet ambulans, 8 adet itfaiye söndürme aracı, 2
adet merdivenli araç, 3 adet çift kabinli pikap, 1 adet hizmet aracı,
f) Nüfusu 300.000-400.000 olan yerlerde en az 1 adet acil kurtarma aracı, 2 adet
g) Nüfusu 400.000-600.000 olan yerlerde en az 2 adet acil kurtarma aracı, 2 adet
ğ) Nüfusu 600.000’den fazla olan yerlerde (g) bendinde sayılan araçlara
ilaveten, her 150.000 nüfus için 1 adet itfaiye söndürme aracı, her 400.000 nüfus
için ise 1 adet merdivenli araç, 1 adet ambulans, 1adet çok maksatlı kurtarma
aracı, her 500.000 nüfus için ise 1 adet acil kurtarma aracı, 1 adet çift kabinli
pikap, 1 adet hizmet aracı.
(2) İtfaiye araçları cins ve nitelik yönünden, teknolojik gelişmelere uygun olarak
geliştirilir ve yenilenir.
Teçhizat ve malzemeler
MADDE 43 – (1) İtfaiye teşkilatında kullanılacak teçhizat ve malzemelerin cins, miktar
ve nitelikleri hizmet gereklerine göre teknolojik gelişmelere uygun olarak tespit edilir.
(2) Teçhizat ve malzemelerin temininde TSE ve EN standartlarına uyulur.
ONİKİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Kimlik belgesi
MADDE 44 – (1) Her itfaiye memuruna bir kimlik belgesi verilir. (Ek-2)
(2) Kimlik belgesinde memurun adı, soyadı, görev yaptığı belediyenin ismi, sicil
numarası, unvanı, kan grubu ve nüfus bilgileri yer alır.
(3) Kimlik belgesini belediye başkanı, yetki vermesi halinde ilgili belediye başkan
yardımcısı veya genel sekreter imzalar.
(4) Bilgilerde değişiklik oldukça keyfiyet, kimlik belgesine işlenir.
(5) Her ne suretle olursa olsun görevinden ayrılan itfaiye memuru kimliğini belediye
başkanlığına teslim eder.
Gönüllü itfaiyecilik
MADDE 45 – (1) İtfaiye hizmetlerinin desteklenmesine ihtiyaç duyulan yerlerde
9/10/2005 tarihli ve 25981 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İl Özel İdaresi ve
Belediye Hizmetlerine Gönüllü Katılım Yönetmeliği hükümlerine göre gönüllü itfaiye
teşkilleri kurulabilir.
Kazanılmış hakların saklılığı
MADDE 46 – (1) Bu Yönetmelik kapsamında bulunan görevlere ilgili mevzuata göre
atanmış olan itfaiye personelinin kazanılmış hakları saklıdır.
Yönetmelikte hüküm bulunmayan haller
MADDE 47 – (1) Bu Yönetmelikte hüküm bulunmayan hallerde;
a) 18/3/2002 tarihli ve 2002/3975 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
Kamu Görevlerine İlk Defa Atanacaklar İçin Yapılacak Sınavlar Hakkında Genel
Yönetmelik,
b) 21/2/1983 tarihli ve 83/6061 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
Aday Memurların Yetiştirilmelerine Dair Genel Yönetmelik,
c) 8/9/1986 tarihli ve 86/10985 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
Devlet Memurları Sicil Yönetmeliği,
ç) 17/9/1982 tarihli ve 8/5336 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
Disiplin Kurulları ve Disiplin Amirleri Hakkında Yönetmelik,
d) 28/11/1982 tarihli ve 8/5743 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
Devlet Memurlarının Şikayet ve Müracaatları Hakkında Yönetmelik,
e) 27/6/1983 tarihli ve 83/6510 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
Devlete ve Kişilere Memurlarca Verilen Zararların Nevi ve Miktarlarının Tespiti,
Takibi, Amirlerinin Sorumlulukları, Yapılacak İşlemler Hakkında Yönetmelik,
f) 15/3/1999 tarihli ve 99/12647 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği Esaslarına
Dair Genel Yönetmelik,
g) 14/9/1991 tarihli ve 91/2268 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan,
Memurlara Yapılacak Giyecek Yardımı Yönetmeliği,
hükümleri uygulanır.
Yönerge
MADDE 48 – (1) Belediyeler, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden itibaren
bir yıl içerisinde Ġtfaiye Ġç Hizmet Yönergelerini hazırlarlar.
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 49 – (1) 23/8/1985 tarihli ve 18851 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
İtfaiye Teşkillerinin Kuruluş, Görev, Eğitim ve Denetim Esaslarına Dair Yönetmelik
yürürlükten kaldırılmıştır.
Belediye itfaiye raporlarının verilmesine ilişkin uyulacak usul ve esaslar
EK MADDE 1 – (Ek:RG-9/1/2012-28168)
(1) Belediye itfaiye teşkilatına, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin
Yönetmeliğin ilgili hükümlerine göre yangına karşı gerekli önlemlerin alındığını
gösteren itfaiye raporunun düzenlenmesi için başvurulması halinde belediye itfaiye
teşkilatının ilgili görevlisi başvuruya konu işyerini yerinde inceler ve raporunu, yaptığı
tespitleri esas alarak hazırlar. İtfaiye raporu verilmesi işlemleri sırasında başvuru
sahiplerinden yangın söndürme cihazı belgesi (fatura veya dolum fişi fotokopisi),
işyerinden yangın tedbirlerini aldığına dair taahhütname veya diğer bir belge
istenmez.
(2) İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmeliğin ilgili hükümlerine göre
itfaiye raporu gerektirmeyen işyeri kapsamında yer alan işyerleri için belediye itfaiye
teşkilatınca itfaiye raporu düzenlenmez. İtfaiye raporu gerektirmeyen işyerleri için
itfaiye raporu alınmak üzere başvurulması halinde başvuru sahibine itfaiye raporu
düzenlenmeyeceği hususu yazılı olarak bildirilir.
(3) Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğin ilgili hükümlerine göre
yangına karşı gerekli önlemlerin alındığını gösteren itfaiye raporunun düzenlenmesi
için yapılan işlemler sırasında itfaiye raporuna konu binaya ait yapı ruhsatı belgesine
gerek duyulması halinde yapı ruhsatına ilişkin bilgiler Kimlik Paylaşım Sistemi
üzerinden alınır. İtfaiye raporunun düzenlenmesine ilişkin işlemler sırasında başvuru
sahiplerinden ayrıca yapı ruhsatı belgesinin sureti istenmez.
(4) İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik ile Binaların Yangından
Korunması Hakkında Yönetmeliğin ilgili hükümleri gereği yangına karşı gerekli
önlemlerin alındığını gösteren itfaiye raporlarına ilişkin bilgiler elektronik ortamda
kayıt altında tutulur ve itfaiye raporunun düzenlendiği gün itfaiye raporuna ilişkin
kayıtlar yetkili idareyle elektronik ortamda paylaşılır.
Geçiş süresi
GEÇİCİ MADDE – (1) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde
bütün itfaiye kuruluşları, teşkilat yapılarını ve ekte yer alan Örnek-6’ya göre
personelin kıyafet ve rütbe işaretlerini bu Yönetmeliğe göre düzenlerler.
Yürürlük
MADDE 50 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 51 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini İçişleri Bakanı yürütür.
____
(1)
Danıştay Onikinci Dairesinin 2011/5607 Esas numaralı dosyası üzerinden verdiği
21/9/2011 tarihli kararı ile bu Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 ve 9
uncu fıkralarının yürütülmesi durdurulmuştur.
(2)
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun YD. İtiraz No:2008/238 numaralı dosyası
üzerinden verdiği 27/3/2008 tarihli kararı ile bu Yönetmeliğin 15 inci maddesinin
birinci fıkrasının (ç) bendinin yürütülmesi durdurulmuştur.
YANGIN HORTUMLARI VE ĠLGĠLĠ MALZEMELER
Yangın hortumları itfaiyeciliğin temel konularından birisidir. Hortumların nelerden
yapıldığı, bakımlarının nasıl yapılacağı, nasıl açılıp nasıl istif edileceği bir itfaiyeci
tarafından iyi bilinmelidir. Büyük yangınlarda değişik itfaiye birimnleri tarafından
kullanılan değişik çaplı hortum ve bağlantılarının birbirlerine uymaması pratikte
olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu sebeple ya kullanılan hortumlarda
standardizasyona gidilmeli ya da çevre itfaiyelerde kullanılan hortumlar öğrenilerek
adaptörler bulundurulmalıdır.
1. Hortumların Yapısı:
Hortumların iki bileşeni vardır. Hortum ve rakor. Rakorlar hortumları birbirine, su
kaynağına veya pompaya bağlamaya yarayan metal parçalardır. Hortumlar temelde
üç değişik tip yapıya sahiptirler:
a. Örgülü Hortumlar; Kauçuk iç üzerine iplik örgülü bir zırh geçirilmiştir. Bunun da
üzerinde kauçuk veya plastik bir kaplama mevcuttur.
b. Dokuma Ceketli Hortumlar: Kauçuk bir iç astar üzerine bir veya birden fazla
dokuma ceket geçirilmiş hortumlardır. Ceketler keten, sentetik veya bunların
karışımından yapılmış materyallerden olabilir. Genelde yangın hortumları bu grup
hortumlardır.
c. Sarılı Hortumlar: Kauçuk veya plastikle yoğrulmuş ağlı veya dokuma dış yüzeyin
kauçuk astar üzerine geçirilmesi ve en dış yüzeyin de tekrar kauçuk veya plastikle
kaplanması şeklinde imal edilmişlerdir.
Genelde dış kaplamalar polyester iplikten imal edilmekte, iplikler dairesel örgülü,
çapraz veya düz dokuma şeklinde yapılmaktadır. Astarlar ise genelde PVC
kullanmak suretiyle imal edilmektedir. Hortum uzunlukları değişmekle beraber 20 m.
uzunluk standart uzunluktur. Bunun yanında 15, 25, 30 veya 40 m. uzunlukta
hortumlar da imal edilmektedir.
Aşağıda Genfi yangın hortumlarıyla ilgili bir teknik veri tablosu örnek oluşturması
açısından verilmiştir.
Kaynak: Genfi Hortum Web Sayfası
TEKNİK VERİLER
İç çap:
Mm
İnç
25
1″
38
1
½”
45
1¾”
52
2″
65
2
½”
70
2
¾”
75
3″
102
4″
150
6″
Patlama basıncı:
Bar
Psi
60
840
50
700
50
700
50
700
50
700
50
700
39
550
30
425
20
285
Çalışma basıncı:
Bar
Psi
20
280
17
240
17
240
17
240
17
240
17
240
13
180
10
140
7
100
Ağırlık (+/- %5):
g/m
130
195
230
250
365
395
405
560
900
2. Hortumların ÇeĢitleri
a. Alıcı Hortumlar: Bunların 2 çeşidi vardır. Birincisi emiş yapma amaçlı alıcı
hortumlar, ikincisi ise basınçlı kaynaklardan su temini için kullanılan alıcı
hortumlardır. Bunların farkı birincisinin iç çeperinin çelik spiral yaylarla desteklenmiş
olmasıdır. Bu hortumlarla, pompa veya motopomp vasıtasıyla göl, havuz gibi su
kaynaklarından su emişi gerçekleştirilir. İkinci tür alıcı hortumlarla ise ya hidrantlardan
veya tankerlerden su temini gerçekleştirilir.
Emiş hortumlarının çapları genelde 4 inç/110 mm (iç çap) civarındadır. Hidranta
bağlanılan alıcı hortumların çapları daha geniş te(6 inç/150 mm) olabilir. Bu hortumlar
itfaiye teşkilatlarında A tipi hortum olarak ta bilinmektedir.
b. Müdahale Hortumları: Müdahale hortumları ihtiyaç duyulan su miktarına ve
operasyon ihtiyaçlarına göre değişik çapta hortumlardır. 25 mm. ile 75 mm. iç çap
arasında genişlikleri değişiklik gösterir. Ġç çap denildiği zaman hortuma bağlı rakorun
iki çentiği arasındaki mesafe anlaşılmaktadır.
Aşağıdaki tablo iç çap ve yassı genişlik dikkate alınarak hortum çeşitlerini toplu
olarak göstermektedir. Kaynak: M. Hanifi ATEŞ.
Tanınan Ölçü
İnç (İç Çap)
Piyasada
Yassı
(mm)
A Tipi Hortum
4’’
160
100
1
3’’
120
75
2
2,75’’
110
70
1
2.5’’
105
65
2
2’’
85
52
1
1.5’’
65
38
2
1’’
35
25
B Tipi Hortum
C Tipi Hortum
D Tipi Hortum
anılan İç Çap (mm)
Genişlik
İtfaiye teşkilatlarında genelde 2.5’’ ve daha düşük çaplı hortumlar itfaiyeciler
tarafından yangın alanına taşınabilir ve etkili olarak kullanılabilir hortumlardır. Bu
çaptan daha büyük çaplı hortumlar ise genelde ya yangın sirayetini engellemek veya
defansif dış müdahaleler için sabit lansları beslemek amacıyla kullanılırlar. Büyük
çaplı hortumların diğer bir kullanım yeri ise yangına müdahale eden müdahale
aracıün kesintisiz suyla beslenmesi faaliyetidir. 1.5’’ (38 mm.) hortum, bina
yangınlarında kullanılabilecek en düşük çaplı hortumdur. Hatta 1.5’’ hortumlar yerine
minimum 1.75’’ (45 mm) çaplı hortumları tercih etmek daha makuldür. Öyleyse
kullanım açısından 4’’ ve 3’’ hortumlar su besleme hortumları, 1.5’’ ile 2.75’’ arasında
kalan hortumları ise manuel müdahale hortumu olarak adlandırmak mümkündür.
Ġlk müdahale çıkrık hortumlarının çapları 19-25 mm. arasında değişiklik gösterir.
Bu hortumlar genelde 110L/dak. Lık bir debiye sahiptirler. Açılması kolay olduğundan
ot ve çöp yangınlarına müdahale pratiktir. Ancak yapı yangınları için kullanılmaları
güvenli değildir. Ayrıca sürtünme katsayısı yüksek olduğundan pompa basınç
değerleri yüksektir ve aynı anda diğer hatların çalışmalarını zorlaştırır. Bu hortumlar
genelde lastikle/kauçukla kaplanmıştır.
Müdahale Hortumları minimum 1.5’’ (38mm.) çaplı hortumlardır. Hortum çapı
genişledikçe doğal olarak şarz edilen su miktarı daha fazla olacaktır. Belli bir hortum
ve lans çapından sonra hortumların itfaiyeciler tarafından yangına karşı seyyar olarak
kullanılması imkansız hale gelir. Hortum çapı olarak genelde en fazla 2.5’’ (65 mm.)
çaplı hortumlar itfaiyeciler tarafından taşınarak kullanılabilirler. Bu çaptan fazla
hortumlar ise araca monteli veya taşınabilir ama sabitlendikten sonra kullanılabilir
büyük çaplı lansları beslemek amacıyla kullanılırlar.
Büyük çaplı hortumlar 3.5’’ (90 mm) ve daha büyük çaplı hortumlardır. Bunlarda
yine su kaynaklarından, başka bir müdahale aracıden veya tankerlerden müdahale
müdahale aracıüne su sevki için kullanılan hortumlardır. Büyük çaplı hortumlar düşük
basınçlarda bol miktarda suyu iletmek amacıyla kullanılırlar.
Orman Yangınlarında kullanılan hortumlar genelde 1’’ veya 1.5’’ çaplı (25 veya 38
mm.) dokuma ceketli hortumlardır.
YANGIN HORTUMLARININ KULLANIMI, BAKIMI VE TEMĠZLĠĞĠ
Hortumların kullanılmasında, bakımında ve temizlenmesinde aşağıdaki hususlara
dikkat etmek lazımdır:











Hortumlar araca konulurken uygun şekilde katlanmalı ve astarının zarar
görmemesi için belli bölgelere sürekli baskı oluşturacak şekilde
istiflenmemelidir. Bu şekilde istifleme uzun vadede astara zarar verebilir.
Hortumların konulduğu yataklarda hava sirkülasyonu mümkünse yapılmalıdır.
Katlanmış hortumlar kullanılmamışsa zaman zaman açılarak farklı
katlanmalıdır.
Üzeri açık olarak istiflenmiş hortumların olumsuz hava koşullarından
etkilenmemesi için tedbir alınmalıdır.
Yeni sentetik dokuma hortumlar ıslak olarak istif edilebilirse de hortumların
asılarak kurutulmasında fayda vardır.
Su şarz edilmeden önce hortumlar düzgünce serilmiş olmalıdır. Aksi halde su
şarz edildiğinde hortum dolaşmaları oluşur.
Hortumların üzerinden araç geçmesine müsaade edilmemelidir. Özellikle boş
hortum üzerinden araç geçmesi astara zarar verir.
Kullanımdan sonra hortumları fırça ve suyla temizleyiniz.
Rakorlar üzerinden geçilmesi veya sert yerlere şiddetle çarpılması halinde
şekil bozukluklarına uğrayabilir.
Hortumlar yangında yüksek ısıdan, köz parçalarından, keskin nesnelerden,
çivi ve cam gibi parçalardan zarar görebilir. Bu açıdan kontrolü yapılmalıdır.
Yağ ve benzin gibi kimyasalların bulaşmasından korunmalıdır. Bulaştığı
takdirde deterjanlı suyla temizlenebilir.





Hortumların donmaması için gerekli tedbirler alınmalıdır. Eğer donmuşsa
örselenmeden, katlamaya ve bükmeye çalışmadan kendi kendine
çözülebileceği uygun bir ortama alınmalıdır.
Normal kullanımda bile hortumlar zamanla aşınır ve eskirler. Bu sebeple yıllık
testten geçirilmesi hayati önem taşır.
Hortumlarda ani su basma veya lansın çok hızlı açılması/kapatılması gibi
uygulamalar zararlara yol açar. Dikkatli olunmalıdır. Bu zararlar sadece
hortumlara değil pompaya ve hatta su sistemine kadar ulaşabilir. Bu yüzden
pompada basınç yükseltilmesi ve düşürülmesinin yavaş yavaş yapılması,
lansların açılması ve kapanmasının da yavaş yavaş yapılması gereklidir.
Her kullanımdan sonra hortumlar dikkatlice incelenmelidir.
Hortumun yıkanması için otomatik veya manuel hortum yıkama aletleri
kullanılabilir. Aşağıda hidranta veya uygun bir su kaynağına bağlı olarak
kullanılabilen bir hortum yıkama aparatı görülmektedir. (Kaynak :Kuleli Yangın
web sayfası)
Hortum Yıkama Aparatı.
RAKOR TĠPLERĠ
Rakorlar hortumları birbirine veya değişik malzemelere bağlamak için
kullanılan parçalardır. Tiplerine göre hortum rakorları 3 gruba ayrılır:
1. Alman Tipi Rakorlar: Storz tipi de denilen bu rakorlar iç çıkıntılar vasıtasıyla
birbirlerine bağlanırlar ve çeyrek dönüşle kilitlenirler. Bazılarında rakor üzerindeki
mandallarla kilitleme sağlanırken bazılarında ise yuva sonu boşluklar aracılığıyla
kilitleme sağlanır. Bu rakorlarda erkek veya dişi uç olmadığından hortumun her iki
ucu da kullanılabilir durumdadır. Hemen hemen her ülkede büyük çaplı hortumlarda
(besleme hortumları) tercih edilen rakor tipidir.
2. İtalyan Tipi Rakorlar: Bu rakorlar üzerlerinde mevcut dış çıkıntılar sayesinde
birleşirler.
3. Amerikan Tipi Rakorlar: Bunlar ise vidalı birleştirme sistemleridir. Dolayısıyla
erkek ve dişi tarafları vardır. Hortumun yangına gidiş istikametindeki ucu erkek uçtur.
Alman Tip Hortum Rakoru (Kıratlı Kimya)
İtalyan Tip Rakor (Kaynak: Aksel Hortum)
Amerikan Tip Hortum Rakoru (Cenksan Yangın)
Rakorların kullanımında genelde dikkat edilmesi gereken şey özenli
kullanılması ve mekanik hasara yol açılmamasıdır. Rakorlar sert bir zemin üzerinde
hoyratça sürüklenmemelidir, düşürülmemelidir. Araçlar rakor üzerinden geçerse
rakorlar kolaylıkla hasar görür. Üzerindeki kir ve paslar temizlenmelidir.
HORTUMLARLA BĠRLĠKTE KULLANILAN MALZEMELER
Bu malzemeler ve kullanıldığı yerler aşağıya çıkartılmıştır.
rakor anahtarı
Rakor anahtarları hortum rakorlarını sökmek veya sıkılaştırmak amacıyla
kullanılan anahtarlardır.
Hortum Sıkıştırma Aparatları
Hortum sıkıştırma aparatı müdahale esnasında hortumun herhangi bir yerinde
patlak veya sorun oluştuğunda operasyonu sekteye uğratmadan, pompayı devre dışı
bırakmadan, en uygun yerden suyu keserek gerekli hortumu değiştirmeye imkan
sağlar.
Hortum Taşıma Kayışları
Hortum taşıma kayışları, dolu hortumların ağırlığını merdiven trabzanları gibi
sabit noktalara vererek yangın alanında rahat manevra imkanı sağlar. Hortumların
dikey yükseltmelerinde oldukça işe yarar.
Lastik Çekiç
Özellikle Amerikan Tipi kulaklı rakorların gevşetilmeleri veya sıkılmalarının
rakora zarar vermeden yapılmasını sağlar.
Emiş Hortumu Filtresi
Emiş Hortumu Filtresi, sert emiş hortumlarının ucuna takılarak, açık su
kaynaklarından su alınması esnasında pompaya suyun süzülerek alınmasını sağlar.
Basınç Ayarlama Valfi
Basınç ayarlama valfi, özellikle yüksek katlı bina yangınlarında, değişik
katlarda yangına müdahale edilmesi durumunda yüksek basıncın bulunduğu çıkış
noktalarında basıncın düzenlenmesini mümkün kılar.
Küresel Vanalı Üçlü Dağıtıcı
Küresel vanalı üçlü dağıtıcı büyük çaplı besleme hattıyla gelen suyu daha
küçük çaplı hortumlara dağıtarak çoklu müdahaleyi mümkün hale getirir.
Şiber Vanalı Üçlü Dağıtıcı
Açılıp kapanması daha kontrollü ve yavaş olan bir tür dağıtıcıdır.
Hortum Köprüsü
Yangına müdahale esnasında serili hortumlar üzerinden araçların geçmesi
mecburi olduğunda kullanılır.
Redüksiyon
Redüksiyon büyük çaplı hortumlardan daha küçük çaplı hortum veya
malzemelere geçiş amacıyla kullanılır.
Hidrant Anahtarı
Hidrantların suyunun açılması için kullanılır. Değişik modelleri vardır.
HORTUMLARLA ĠLGĠLĠ ĠTFAĠYECĠ BECERĠLERĠ
1. Hortumların birbirine bağlanması ve sökülmesi
Hortumlar birbirlerine genelde elle bağlanır ve sökülürler. Rakor anahtarları
zorlukla karşılaşılması durumunda kullanılır. Şarz edilmiş hatlar iş bittikten sonra ve
sökülmeden önce lans açılmak suretiyle içlerindeki su akıtılır ve basınç düşürülmüş
olur. Böylece hortumların sökülmesi daha kolay olur. Rakor anahtarıyla aşırı
sıkıştırmak zamanla hasara sebep olur.
Hortum Bağlama/Sökme Teknikleri
a. Tek İtfaiyeci Bağlama: İtfaiyeci ayağıyla rakorlardan birini kanırtarak sabitler
diğerini takıp sağa kilitleninceye kadar çevirir.
b. Tek İtfaiyeci Bağlama: İtfaiyeci rakorlardan birini tek elle kalça hizasında
sıkıca tutar ve diğer eliyle diğer rakoru hizalayarak sağa dişliler yerine oturuncaya
kadar çevirir.
c. İki İtfaiyeci Bağlama: İtfaiyecilerden biri bir rakoru sabit tutarken diğeri diğer
rakoru hizalayarak takar ve kilitleninceye kadar sağa çevirir.
d. Rakor Anahtarıyla Hortumların Tek İtfaiyeci Tarafından Sökülmesi: İki rakor
anahtarı bağlı rakorlara ters yönlerde takılarak çevirilir
e. Tek Kişi Dizle Sabitleyerek Rakorun Sökülmesi: Rakorun olduğu noktada
hortum katlanarak dizle sabitlenir ve rakorlar sökülür. nin Ayağıyla rakorlardan birini
sabitleyerek.
f. İki Kişi rakorun sökülmesi: Bir kişi kolları gergin olarak rakorun birini sıkıca
tutarken diğeri rakoru sola çevirerek ayırır.
2. Hortumların katlanması,
Hortumlar ya kullanıma hazır halde bulundurulmak ya da muhafaza edilmek
amacıyla sarılırlar. Çeşitli hortum sarma metodları vardır. Bunlar:
a. Düz Hortum Sarımı: En pratik hortum sarım metodudur.
Yapılışı: Hortum, suyu akıtılıp düz olarak serilir. Sonra bir uçtan başlayarak
sıkı bir şekilde sarılır.
b. İki Rakor Elde Hortum Sarımı: Bu şekilde her iki rakor aynı anda elde olur.
Hortum birleştirmeler zaman kaybedilmeksizin yapılabilir. Bu tarzda hortum sarımı iki
farklı şekilde yapılır.
Birincisi: Hortum düz olarak serildikten sonra rakorun biri diğerinden yaklaşık 1
m. daha kısa olacak şekilde biraraya getirilir. Sonra hortumundiğer tarafından iki katlı
hortum sıkıca sarılmaya başlanır. Hortumun ortasında küçük bir boşluk bırakılırsa
taşıma işinde kolaylık olur.
İkincisi ise; Hortum düz olarak serildikten sonra, hortumun orta yerinden
herhangi bir tarafa yaklaşık iki metre kayıldıktan sonra, bu noktadan daha uzun tarafa
doğru hortum yuvarlanarak sarılır.
c. Çiftli İki Rakor Elde Hortum Sarımı: Hortum çok uzunsa bu sarım yapılabilir.
Ancak taşırken ip veya perlon kullanılmalıdır.
Yapılışı; Hortumun rakorları aynı noktada buluşturulur ama hortum üst üste
dağil birbirine paralel ve yere serilir. Rakorsuz uçtan hortum sarıldığında elde iki adet
hortum tekerleği olmuş olur ve aynı zamanda da rakorların ikisi de elde olur.
3.Hortumların süzülmesi ve taĢınması:
Hortumlar kullanıldıktan sonra süzülürler. Süzülürken de aynı zamanda
toplanıp taşınabilirler. Bunu yaparkan rakor önce bel hizasına konulur. Hortumu
süzerek ilerlerken, süzülen hortum omuz üzerinde öne arkaya katlanarak toplanır.
Hortumların başka yere taşınması sözkonusu olduğunda da omuz üzerinde
geniş halkalar oluşturarak sarmak suretiyle toparlanıp taşıma yapılabilir.
YANGINA MÜDAHALEDE HORTUMLARLA ĠLGĠLĠ HUSUSLAR

Hortumla yangına girişte de en az iki kişilik ekiple hareket edilir.
















Çekilen hortum hattı boyunca en az iki kişi, ihtiyaca göre daha fazla kişi
olabilir.
Müdahale aracı şoförü su bağlantılarını yapmak, pompayı çalıştırmak yanı sıra
dışarıdaki hortumların karışmış olup olmadığına da bakmalıdır.
Hortumun uzunluğuna yangın kaynağının ne kadar uzakta olduğuna bağlı
olarak araç komutanınca karar verilebilir.
Yangın alanına ulaşıldıktan sonra fazladan en az 15 metrelik bir hortum
fazlalığı bulundurulmalı ve kullanıma uygun serilmelidir.
Yüksek katlı binalarda hortum merdiven boşluğuna serilerek, merdiven
boşluğundan veya bina dışından yükseltilerek yangın alanına ulaşılır.
Merdiven boşluğuna serildiğinde daha uzun hortuma ihtiyaç vardır.
Yükseltildiğinde ise 15 m uzunluk yaklaşık olarak 4. Kata kadar bir uzanmayı
sağlar.
Binalara girerken yangının durumuna göre uygun çap hortum ve lans
seçilmelidir. Bina yangınlarında kullanılacak en düşük lans çapı 1’’ (25 mm.)
boru tipi lans veya en az 600 litre /dakika su işleyebilen turbo lanstır. Yine bina
yangınlarında kullanılabilecek en düşük hortum çapı 1.5’’ (38 mm./65’lik) olan
hortumlardır. (Büyük yangın, çok su=çapı daha büyük hortum ve lans
gerektirir.).
Araç şoförü aracını uygun, güvenli bir yere durdurmalıdır. Bu yeri seçerken
yangına uzaklık, binadan kaynaklanan tehlikeler, merdiven aracının durmak
zorunda olduğu alan ve su temini imkanları göz önünde bulundurulur.
Hortum serimi yapıldıktan sonra boş hortumla bina kapısı önüne kadar gelinir.
Fazla hortum sağa ve sola düzenli olarak kıvrılarak serilir ve su istenir. Kapı
önünde yeteri kadar fazla hortum bulundurulmalıdır.
Yüksek katlı binalarda ise boş hortum yangının bulunduğu daire giriş kapısı
önündeki merdiven sahanlığına kadar taşınabilir. Bu sefer dairenin
büyüklüğüyle orantılı olarak fazladan hortum kapı önündeki merdiven
sahanlığına uygun biçimde serilmelidir.
Lans görevlisi ve hortumdaki diğer personel hortumun aynı tarafında olmalıdır.
Yangın alanına girmeden önce kapı sıcaklığı elin arkasıyla kontrol edilmelidir.
Bunun sebebi kapı arkasında direk alev teması olup olmadığını öğrenmek
içindir.
Kapı açılmadan hemen önce lans açılmalı, hava boşaltılmalı ve su akım
şeklinin uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir.
Yüksek katlı binalarda merdiven boşluğuna hortum serilip yukarı çıkılırken
hortumlar duvar dibine serilmelidir. Bu boş hortumların aşağı kaymasını önler.
Merdiven boşluğundan dikey olarak yükseltilecekse birkaç noktadan hortum
korkuluklara bağlanmalıdır.
Hortumların korkuluk diplerine, kapı altlarına kaçmamasına dikkat edilmelidir.
Çünkü su şarz edildiğinde bu noktalarda sıkışma olur ve su akımı zorlaşır.
Taşıdığınız hortumları karman çorman merdiven sahanlığına toplu olarak
atmayınız. Bunun yerine ilerlerken sermeyi tercih ediniz.


Yangın ilgili katta daire kapısından taşmış ve merdiven sahanlığına sıçramışsa
dolu hortumla merdivenlerden ilerlemek lazımdır. Bu durumda dolu hortumla
merdivenden yukarı ilerlemek daha fazla personel ve emek ister.
Yangına müdahale için alt katlara inmek zor bir iştir. Bunun sebebi alt kat
yangınlarında merdiven boşluğunun baca gibi yangın ürünlerini yukarı
taşımasıdır. Yanı bu boşluklar aşırı sıcak ve duman dolu bir ortamda aşağı
doğru ilerlemeyi gerektirir.
Binalarda Yükselen Boru Sistemlerinin Kullanılması
Binalarda yükselen boru sistemleri yüksek katlı binalarda çıkan yangınlara ilgili
kattaki boru çıkışına bağlantı yapmak suretiyle müdahalede bulunma imkanı
verir. Diğer bir deyişle, pompadan yangın katına kadar su temini için hortum
serme zahmetinden kurtulmuş olunur. Bunun yerine en yakın ve uygun kattan
müdahale hortumları serilerek yangına müdahale edilebilir.
Türkiye Binaların Yangından Korunmasına Dair Yönetmelik
hükümlerinde bu konuda geçen hükümler aşağıya çıkartılmıştır:
‘Sabit boru tesisatı ve yangın dolapları
MADDE 94- (1) Tesisatın amacı, bina içinde yangın ile mücadelede güvenilir
ve yeterli suyun sağlanmasıdır. Bunun için, bina içinde itfaiye su alma hattı
ve yangın dolapları tesis edilir:
a) İtfaiye su alma hattı; yangın ile mücadelede, itfaiye personeli ve eğitilmiş
personel tarafından kullanılmak üzere tesis edilir. İtfaiye su alma hattı
tesisinde aşağıda belirtilen şartlara uyulur:
1) (DeğiĢik: 09/09/2009 – 27344 R.G. / 33 md.) Yüksek binalar ile kat alanı
1000 m2’den fazla olan alışveriş merkezlerinde, otoparklarda ve benzeri
yerlerde ıslak veya kuru sabit boru sistemi üzerinde, itfaiye personelinin ve
eğitilmiş personelin kullanımına imkân sağlayan bağlantı ağızları bırakılması
ve bu bağlantı ağızlarının kaçıĢ merdiveni veya yangın güvenlik holü gibi
korunmuĢ mekânlarda olması şarttır. Bir boyutu 60 m’yi geçen katlarda
yangın dolabı ve itfaiye su alma ağzı yapılması gerekir.
2) Herhangi bir noktadan su alma ağzına olan mesafe 60 m’den fazla
olamaz.
3) Sabit boru tesisatı üzerinde bulunan bütün hortum bağlantıları, itfaiyenin
kullandığı normlarda storz tip 50 mm veya 65 mm çapında olur.
4) Bağlantı ağızlarının, binanın yağmurlama ve yangın dolapları sistemine
suyu sağlayan sabit boru tesisatında bırakılması hâlinde, bu bağlantıların ana
kolonlar üzerinden doğrudan yapılması gerekir.
b) Yangın dolapları tesisatı; bina içindeki kişilerin yakındaki küçük bir
yangını kontrol etmesini ve söndürmesini sağlayabilmek üzere, bina içine tesis
edilen sabit bir tesisatı ifade eder. Tesisat, duvarlar üzerine veya kabinler içine
monte edilmiş ve kalıcı olarak bir su temin tesisatına bağlanmış olan sabit
birimlerden oluşur. Yangın dolaplarının tesisinde aşağıdaki şartlara uyulur:
1) (DeğiĢik: 09/09/2009 – 27344 R.G. / 33 md.) Yüksek binalar ile toplam
kapalı kullanım alanı 1000 m2’den büyük imalathane, atölye, depo,
konaklama, sağlık, toplanma amaçlı ve eğitim binalarında, alanlarının toplamı
600 m2’den büyük olan kapalı otoparklarda ve ısıl kapasitesi 350 kW’ın
üzerindeki kazan dairelerinde yangın dolabı yapılması mecburîdir.”
2) Yangın dolapları, her katta ve yangın duvarları ile ayrılmış her bölümde
aralarındaki uzaklık 30 m’den fazla olmayacak şekilde düzenlenir. Yangın
dolapları mümkün olduğu kadar koridor çıkışı ve merdiven sahanlığı yakınına
kolaylıkla görülebilecek şekilde yerleştirilir. Binanın yağmurlama sistemi ile
korunması ve katlara itfaiye su alma ağzı bırakılması hâlinde, yangın dolapları,
ıslak tip yağmurlama branşman hattından beslenebilir ve aralarındaki uzaklık
45 m’ye kadar çıkarılabilir.
3) Hortumların saklandığı dolabın ve kabinlerin gerekli cihazların
döşenmesine izin verecek büyüklükte olması şarttır. Bunların yangın sırasında
hortum ve cihazların kullanılmasını zorlaştırmayacak şekilde tasarlanması ve
sadece yangın söndürme amacı için kullanılması gerekir.
4) Hortumları serme ve bağlama gibi becerilere sahip eğitilmiş personeli
veya itfaiye görevlisi olmayan yapılarda, yuvarlak yarı-sert hortumlu yangın
dolaplarının TS EN 671-1'' e uygun olması şarttır. Hortumun, yuvarlak yarı-sert
TS EN 694 normuna uygun, çapının 25 mm olması, uzunluğunun 30 m''yi
aşmaması ve lüle (lans) kapama, püskürtme veya fıskiye veyahut her üçünü
birden yapabilmesi gerekir.
5) (DeğiĢik: 09/09/2009 – 27344 R.G. / 33 md.) İçinde itfaiye su alma ağzı
olmayan yuvarlak yarı-sert hortumlu yangın dolaplarında tasarım debisinin 100
l/dak ve tasarım basıncının 400 kPa olması şarttır. Lüle girişindeki basıncın
900 kPa’ı geçmesi hâlinde, basınç düşürücülerin kullanılması gerekir.
6) (DeğiĢik: 09/09/2009 – 27344 R.G. / 33 md.) Yetişmiş yangın söndürme
görevlisi bulundurulmak mecburiyetinde olan yapılarda kullanılabilecek yassı
hortumlu yangın dolaplarının TS EN 671-2 standardına uygun olması şarttır.
Yassı hortumun; anma çapının 50 mm’yi, uzunluğunun 20 m’yi geçmemesi ve
lüle kapama, püskürtme veya fıskiye veyahut her üçünü birden yapabilmesi
gerekir. Dolap tasarım debisinin 400 l/dak ve tasarım basıncının en az 400
kPa olması şarttır. Lüle girişindeki basıncın 900 kPa’ı geçmesi hâlinde, basınç
düşürücü kullanılır.
7) Binalarda bulunan yangın dolaplarının ve hortum makara sistemlerinin TS
EN 671-3 standardında belirtilen periyodik bakımlarının, bina sahibi, yönetici
veya sorumlu bina yetkilisi tarafından yaptırılması mecburidir.’
Yukarıda anlatılan itfaiye bağlantı ağızlarının kesintisiz su kaynağıyla
kullanılabilmesi için bina yakınlarında bağlanılabilecek bir hidrant sisteminin
olması gerekir. Bu çerçevede anılan yönetmelikte hidrant sistemiyle ilgili
hüküm aşağıdaki şekildedir:
‘Hidrant sistemi
MADDE 95- (1) Yapıların yangından korunmasında, ilk müdahalede
söndürülemeyen yangınlara dışarıdan müdahale edebilmek için mümkün
olduğunca yapının veya binanın bütün çevresini kapsayacak şekilde tesis
edilecek hidrant sistemi bünyesinde yerleştirilecek hidrantların, itfaiye ve
araçlarının kolay yanaşabileceği ve bağlantı yapabileceği şekilde
düzenlenmesi gerekir.
(2) Hidrant sistemi şarttır. Debi, binanın tehlike sınıfına göre artırılır. Hidrant
çıkışında 700 kPa basınç olması gerekir.
(3) Hidrantlar arası uzaklık çok riskli bölgelerde 50 m, riskli bölgelerde 100 m,
orta riskli bölgelerde 125 m ve az riskli bölgelerde 150 m alınır.
(4) Normal şartlarda hidrantlar, korunan binalardan ortalama 5 ilâ 15 m kadar
uzağa yerleştirilir.
(5) Hidrant sistemine suyu sağlayan boru donanımında ring sistemi mevcut
değil ise, kullanılabilecek en düşük borunun çapının 100 mm olması ve hidrolik
hesaba göre belirlenmesi gerekir.
(6) Sistemde kullanılacak hidrantların, ilgili Türk Standartlarına uygun yerüstü
yangın hidrantı olması gerekir. Hidrant sisteminde, hidrant yenilenmesini ve
bakım işlemlerinin yapılmasını kolaylaştıracak uygun noktalarda ve yerlerde
yeraltı veya yerüstü veyahut hem yeraltı ve hem de yerüstü hat kesme
vanaları temin ve tesis edilir.
(7) (DeğiĢik: 09/09/2009 – 27344 R.G. / 34 md.) İçerisinde her türlü kullanım
alanı bulunan ve genel yerleşme alanlarından ayrı olarak planlanan yerleşim
alanlarında yapılacak binaların taban alanları toplamının 5000 m 2’den büyük
olması halinde dış hidrant sistemi yapılması mecburîdir.
(8) Sorumluluk bölgelerinde hizmette bulunan araçların giremeyeceği veya
manevra yapamayacağı, ulaşım imkânı olmayan yerleşim mahalleri olan
belediyeler, buralarda meydana gelebilecek yangınlara etkili bir şekilde
müdahale yapılabilmesi bakımından, bu yerleşim yerlerinin uygun yerlerine
yerüstü yangın hidrantları veya pompa ile teçhiz edilmiş yeterli kapasitede
yangın havuzları ve sarnıçları yaptırmak mecburiyetindedir.’
Bu bilgiler çerçevesinde müdahale aracı şoförünün yüksek katlı binalar
ile yönetmelikte tarifi yapılan belirli genişliklerden fazla boyutu olan binalarda
hidrant bağlantısını yaparak uygun basınçta ilgili noktaya su göndermesi
gerekmektedir.
Seyyar Merdivenler Üzerinden Su ĠĢleme
Seyyar merdivenler üzerinden su işleme söz konusu olduğunda dikkat
edilmesi gereken birtakım hususlar vardır. Merdiven kullanılarak bir kapıdan değil de
yüksekte bir açıklıktan binaya hortum çekilmesinde iki ihtimal sözkonusudur.
Bunlardan birincisi susuz hortumun merdiven üzerinden ilgili noktaya ulaştırılması,
ikincisi ise su şarz edilmiş hortumun çekilmesidir. Mecburiyet yoksa hortumlar
merdiven üzerinden su şarz edilmeden yükseltilmelidir.
Boş hortumların merdiven üzerinden çekilmesinde;









Yeteri kadar hortum merdiven ayaklarının kenarına bırakılır.
Lans görevlisi lansı sol koltuk altından geçirip göğsünden çarpraz olarak çekip
sağ omzundan sırtına aşağı normal bir uzunlukta bırakır.
Her iki elini kullanarak merdivene tırmanır.
İkinci itfaiyeci sıradaki rakorun bağlantı noktasından hortumu omzuna
yerleştirerek merdivene tırmanmaya başlar.
İçeri girilecek açıklığa erişildiğinde lans görevlisi içeri girerek hortumu
çekmeye başlar.
Hortumun çekilmesi ve beraberce merdivende tırmanılması esnasında
itfaiyeciler koordineli hareket ederler.
İkinci itfaiyeci de içeri girdikten sonra, lans görevlisi ilerlerken ikinci itfaiyeci
gerekli hortumu içeri çekmeye devam eder.
Tırmanma esnasında merdiven başka bir itfaiyeci tarafından sağlamca tutulur.
Hortum taşıma kayışları da merdiven üzerinden boş hortum çekilmesinde
kullanılabilir.
Dolu hortumun merdiven üzerinden taşınması gerekliliği genelde lans
merdiven üzerinden kullanılacak, yani su merdiven üzerinden işlenecekse ortaya
çıkar. Zorunlu olmadıkça dolu hortum merdiven üzerinden iletilmez bunun yerine boş
hortum çekilmesi tercih edilir. Çünkü dolu hortum ağıdır ve bu ağırlıkla merdivende
tırmanmak zordur. Buna rağmen böyle bir mecburiyet doğarsa hareket tarzı şu
şekildedir:






Dolu hatla itfaiyecinin merdiven tırmanması değil hortumu elden ele uzatması
tekniği kullanılmalıdır.
Hortum hattı merdiven dibine getirildikten sonra lans açılarak su örneği
incelenir.
Sonra itfaiyeciler hortumsuz olarak merdiven üzerine uygun aralıklarla
tırmanarak dururlar.
Bundan sonra dolu hat elden ele binaya giriş noktasında olan lans görevlisine
ulaştırılır.
Lans yerine vardıktan sonra hortum merdiven üzerine hortum taşıma
kayışlarıyla merdiven üzerine yaklaşık 6 m. aralıklarla bağlanır. Bu kayışların
bağlanması hortumun istenildiğinde ileri çekilmesine engel teşkil etmeyecek
şekilde olmalıdır.
Üzerinde bu şekilde çalışılan merdivenler sabitlenmiş ve sağlam yerlere
bağlanmış olmalıdır.
Su Temini
İtfaiyeciler su temini konusunda temel bilgilere sahip olmalıdırlar. Her ne
kadar müdahale aracının yangın esnasında kesintisiz su kaynaklarına bağlanması
şoförün görevlerinden olsa da çok temel bilgiler seviyesinde her itfaiyeci şoföre
yardım edecek düzeyde de olsa bu konuları öğrenmelidir. Su temini hidranta
bağlanma, tankere bağlanma ya da sabit su kaynaklarından su emişi ve iletilmesi
şeklinde olabilir.
Hidranta Bağlanma: Hidranta bağlanma konusunda şu hususlar dikkate
alınmalıdır:








Hidrantın yangın alanına uzaklığına bağlı olarak hidranttan araca uzanacak
hortum uzunluğu farklı olabilir.
Müdahale aracı hidranta bağlanamıyorsa başka bir müdahale aracı veya
motopomp vasıtasıyla hidranta bağlanılıp müdahale aracına su iletilebilir.
Hidrant bağlantısı yapacak kişi tüm hidrant kapaklarını açıp, hidranttan temiz
su gelene kadar akıtır.
İlk bağlantısını yaptıktan sonra kullanma ihtimalini düşünerek diğer ağızlara
hidrant kilidi takar.
Bundan sonra hidrant vanasını sonuna kadar açar.
Hidranttaki tüm suyun alınabilmesi için diğer hidrant ağızlarına da bağlantı
yapılır.
Su temini problemi çözülmeden ikincil bir müdahale hattı çalıştırılmaz.
Mesafenin uygun olması durumunda kısa alıcı hortumlarla hidrant bağlantısı
yapılması esnasında da yukarıdaki esaslar uygulanır.
Durgun Su Kaynaklarından EmiĢ
Durgun kaynaklardan (Havuz, göl,dere vb.) su emiş için müdahale aracından
başka bir müdahale aracına ihtiyaç vardır. Bir defa emiş gerçekleştirildikten sonra
emiş şartları bozulmamalıdır. Emiş oluşturulurken içi çelik spiralli alıcı hortumlar
kullanılır. Bu hortumların uzunluğu ve su seviyesinden pompanın yüksekliği
önemlidir. Bu konuda pompa kapasitesinin bilinmesi gereklidir. Genelde 6 metreden
fazla emiş hortumu ve 3 metreden fazla dikey yükseklikten sonra emiş gerçekleştirme
zordur. Bu sebeplerle su kaynağına yaklaşma ve sistemin kurulması tecrübe
gerektirir.
Hortumların Uzatılması
Özellikle orman yangınlarında hortumların uzatılması gerekebilir. Bina
yangınlarında da yangına mesafenin doğru kestirilememesi veya olağanüstü yangın
yayılma örnekleri mevcut hattın uzatılmasını zorunlu kılabilir. Hortum hattına yeni
hortumların eklenebilmesi için müdahale aracının akışı durdurması gereklidir.
Müdahale aracının işlevini durdurmadan hortum hattının uzatılması da mümkündür.
Birincisi hattı uzatmak için bu amaca uygun lanslardan bulunması lazımdır. Bu
lanslar parçalı lanslardır ve kontrol kolu sonrası sökülerek hortum bağlantısı
yapabilme özellikleri vardır. Bunun için rakorların bu özelliğe uygun olması gerekir.
İkinci yol ise hortum kilitlerinin kullanılmasıdır. Hortum kilitleri hortumları
sıkıştırarak suyu keserler ve yeni hortumların eklenmesine imkan verirler. Bu yol
patlak hortumların değiştirilmesinde de kullanılan bir yoldur.
Monitörlerin Kullanılması
Sabit kullanımlı büyük lanslar 1300 l/d. üzerinde su işleme kapasitesine sahip
boru tipi veya turbo lanslardır. Bu lanslar ya müdahale aracı üzerinde sabit, ya
müdahale aracı üzerinde hem sabit hemde yerinden sökülebilir şekilde imal edilmiş,
ya merdiven aracı üzerinde sabit ve kendine ait su borusu olan veya merdiven
üzerinde sökülüp takılabilen ve hortum hattıyla beslenen lanslar olabilir. Büyük
lansların kullanılması hususunda bilinmesi gerekenler şunlardır:








Hangi tip lans olursa olsun kurulması, beslenmesi ve çalıştırılması iyi
bilinmelidir.
Bina içerisinde itfaiyeci veya herhangi bir kişi varken bu lanslarla müdahale
edilmemelidir. Etkisi yıkıcıdır.
Çoğunlukla dış sıçramanın önlenmesi veya hızlı bir söndürme etkisi yaratması
için kullanılırlar.
Büyük lansların kullanımına olay yeri sorumlusu karar vermeli ve bunu telsizle
herkes duyacak şekilde talimatla bildirmelidir. Ekiplerin koordinasyonu için bu
şarttır.
Bu lanslarla en etkili müdahale açısı yaklaşık olarak 45 derecedir.
Dikey olarak erişim mesafesi lans hizasından yaklaşık 3 kattır.
Taşınabilen sabit kullanımlı büyük lansların genellikle sağa sola ve yukarı
hareket edebilecekleri açılar sınırlıdır ve yaklaşık olarak her yöne 30 derece
civarındadır.
Özellikle merdiven üzerinden çalıştırılan lanslarda ister yukarıdan ister
pompadan su ve vanalar yavaş yavaş açılmalı ve şarz edilmelidr. Çünkü
basınç değişiklikleri açılmış merdivenlerde önemli etkiler yaratırlar.
Hortumların Test Edilmesi
Hortumlar kullanıma sokulmadan önce, yıllık olarak ve hasar görüp tamir
edildikten sonra test edilmelidirler.
Hortum test edilmesinde dikkat edilecek hususlar şunlardır:

Hortum testi rakorların kontrolüyle başlar. Rakorların eğilmiş ve hasar
görmemiş olması gerekir. Bağlantı çıkıntılarının kırılmamış, girintilerin
yamulmamış olması gözlemlenir. Hortumların rakor üzerinde sağlam
bağlanmış ve kaymamış olmaları gereklidir.












Test edilecek hortumlar serilip birbirine bağlanır. Gözle kontrol edilir.
Serilecek hortum uzunluğu en fazla 90 m. olmalıdır.
Hortumun sonuna ya bir lans yada vanalı bir tapa takılır.
Hortuma yaklaşık 3 bar basınçla su verilerek içerisindeki hava boşaltıldıktan
sonra lans veya vana kapatılır.
Hortum ve rakorların sızıntı yapıp yapmadıkları kontrol edilir. Rakorlar
gevşekse sıkılanır.
Rakor-hortum bağlantılarının yapıdığı noktalar renkli bir kalemle işaretlenir.
Her hortum üzerinde test basıncının yazılı olması gerekir. Buna göre test
basıncına tabi tutulur.
En yüksek test basıncı yaklaşık 17-18 bardır.
Test basıncı çoğunlukla hortumun çalışma basıncının yaklaşık 2 katıdır.
(%110)
Bu basınç yaklaşık 3 dakika süreyle uygulanır.
Test bittikten sonra rakor bağlantılarında hortum kayması olup olmadığı
kontrol edilir.
Emiş hortumları uçları kapatılarak içlerinde yaklaşık 75 kPa negatif basınç
olacak şekilde test edilirler. Hortumun bu negatif basıncı 10 dakika süreyle
koruması gereklidir.
LANSLAR, SU AKIMI VE KÖPÜK UYGULAMALARI
Yangınlarda ısının düşürülmesi için çoğunlukla su kullanılır. Yalnız suyun
kullanımının uygun olmadığı ortamlarda köpük te kullanılır. Suyun akım şeklini lanslar
belirler. Her değişik lans belli amaçlar için üretilmiştir. Yangına müdahalede uygun
lans seçimi ve kullanımı müdahale başarısını arttırır.
Uygun su akımı denildiğinde yeterli miktarda suyun, uygun basıçta , doğru
akım örneğinde istenen yere erişiminin sağlandığı bir akım kastedilir. İtfaiyecilerin su
akımı konusunda bilgili olması ve değişen şartlara uygun su akımı konusunu
anlamaları önemlidir.
Lanslar
Lanslarda en temel ayrım boru tipi lanslar ve spray lanslar ayırımıdır. Spray
lanslar tip ve modellerine göre doğru akım uygulayabildikleri gibi çeşitli açılarda
dağıtılmış akım da üretebilmektedirler.
Lansların seçiminde ve kullanılmasında dikkate alınması gereken unsurlar:





Lansın basıncı,
Akan su miktarı,
Erişim mesafesi,
Su akım şekli,
Geri tepme kuvvetidir.
Lans basıncı lansın üretim amacına uygun çalışma basıncıdır. Değişik model
lanslar değişik basınçlarda çalışırlar.
Bu çerçevede;
Boru tipi el lansları
350 kPa,
Boru tipi sabit lanslar
550 kPa
Turbo lanslar (Sis lanslar)
700 kPa
Orta Basınçlı Turbo Lanslar (Sis)
550 kPa
Düşük Basınçlı Turbo (Sis) Lanslar
350 kPa
Büyük çaplı Turbo Lanslar (Sis Lansı)
700 kPa
Çalışma basıncıyla çalışırlar.
Lanstan akan su miktarı belirli bir basınçta dakikada akan su miktarıdır. Akan
su miktarı bazı lanslarda elle ayarlanabilir.
Lansın erişim mesafesi sıkılan suyun lanstan itibaren ulaşabileceği mesafedir.
Mesafe özellikle büyük odalarda ve yangına dışarıdan müdahalelerde önem taşır.
Mesafe basınçla alakalıdır ve aynı zamanda lansın şekli, rüzgar yönü, yer çekimi ve
suyun havada sürtünmesi mesafeyi etkiler. Lansın tutuş açısı da suyun mesafesini
etkiler. Yatay olarak maksimum mesafe lansın 32 derecelik bir açıyla tutulmasıyla
elde edilir. Dikey olarak maksimum mesafe ise lansın 65-70 derece açıyla
tutulmasıyla elde edilir.
Akım örneği denilince lansı terkeden su damlalarının şekli anlaşılır.
Lansın geri tepmesi (reaksiyonu) ise su işlenirken lansın suyun akış yönünün
tersine ortaya koyduğu kuvvettir. Lans basıncı, su miktarı, lans tipi ve akım şekli lans
reaksiyonunun miktarını belirler.
Boru Tipi Lans
Boru tipi lanslarda su blok halinde lansı terkeder. Bundan dolayı atış mesafesi
ve delme parçalama gücü fazladır. Lanstan çıkan su bir yere çarptırıldığında büyük
damlalar halinde dağılır.Lanstan akan su miktarı belli bir basınçta lansın çapıyla
orantılıdır. Gereğinden fazla veya az lans basınçları su akımının performansını
olumsuz olarak etkiler. Müdahale hatlarında 19mm-32 mm arası boru tipi lanslar
kullanılırlar. 32mm ve daha yukarısı genişlikteki lanslar ise elle kontrol edilemeyen
hatlardır. Bu hatlar daha yüksek lans basıncıyla çalıştırılırlar. (550 kPa)
Boru tipi lansların 32 mm altı grubundakiler 21-25 m. arası bir mesafeye kadar
suyu atarlar. Üst gruptakiler ise 33-35 m.'ye kadar suyu atabilirler. Erişim mesafeleri
için lansı üreten firmanın hazırladığı tablolara bakılması en güvenilir yoldur. Boru tipi
lansların özellikleri avantaj ve dezavantajlarıyla ilgili bilinmesi gerekli olan şeyler
şöylece sıralanabilir.








Blok su akımı hedefine kolay erişir.
Odadaki termal dengeyi sis akıma göre çok daha az etkiler.
Odadaki sıcaklıktan dolayı buharlaşan su miktarı spray akımlara göre
çok daha azdır.
Kat kat olma özelliğine sahip ve yanan malzemeleri delerek daha
içerilere suyun işlemesini kolaylaştırır.
Boru tipi lanslar daha sağlam ve dayanıklıdır. Bakımı kolaydır. Çünkü
daha az parçası vardır ve basittir.
Dezavantajlarından biri, ucunu değiştirmeden su miktarı değiştirilemez.
Su miktarını azaltmanın bir yolu da vanayla oynanmasıdır. Ancak bu su
akımının yapısını bozabilir.
Sis perdesi şeklinde koruma özelliği yoktur.
Turbo lanslardan daha fazla bir lans reaksiyonuna (geri tepme) sahiptir.
Turbo Lans (Sis Lansı)
Turbo lanslar ya sabit bir su spray örneği sağlarlar ya da spray örneği
değiştirilebilir niteliktedir. Bazı lansların su miktarları değiştirilemez iken bazıları ise
üzerindeki ayarlar vasıtasıyla değiştirilebilir. Su miktarının lanstan değiştirilmesi lans
görevlisine iyi bir avantaj sağlar. Lanstan su miktarı değiştirildiğinde müdahale aracı
şoförüne bu durum basınç ayarlaması için bildirilmelidir.
Otomatik turbo lanslarda ise basınç arttırıldığında akan su miktarı artar. Bu
durumda su miktarı pompadan ayarlanmak durumundadır. Bazı yeni lanslarda düşük
veya yüksek basınçlarda çalıştırılmanın lans üzerinden seçimi mümkün hale
getirilmiştir. Turbo lanslarla ilgili bazı özellikler aşağıya çıkartılmıştır:








Turbo lanslar yaklaşık 7 bar basınçla çalışırlar.
Düşük basınçlı turbo lanslar ise 350-550 kPa basınçla çalışırlar.
Düşük basınçla çalışan turbo lanslar daha uzun hortum serimlerine
imkan sağlarlar. Aynı zamanda lans reaksiyonu daha düşüktür.
Turbo lanslarda erişim menzili spray örneğine bağlı olarak 7 metre ile
35 metre arasında değişir.
Düz akım şeklinde su uygulandığında erişimi ve delip geçme özelliği
yüksektir.
Perde oluşturma özelliğinden dolayı konveksiyonel ve radyasyonel
ısıdan koruma sağlarlar.
Dağıtılmış su daha iyi ısı absorbu sağlar ama termal dengeyi bozar.
Dağıtılmış su daha çok buhar üretimine ve buhar yanıklarına sebep
olabilir.





Daha çok buhar üretimi dolaylı müdahaleye daha uygundur ve erişimi
zor yangınları söndürür.
Havalandırma amaçlı kullanılabilir. Etkili bir şekilde havalandırma
sağlar. Ancak yangın etkilerini itfaiyeciler üzerine çekebilir. Bu yüzden
dikkatli olunmalıdır.
Yangına müdahale edilirken düz akım modeli kullanılmalıdır.
38 mm. çaplı bir turbo lans yatay havalandırmada 36 cm'lik bir duman
ejektöründen daha etkili bir havalandırma sağlar.
Aynı şekilde 63 mm. lik bir turbo lans 60 cm'lik bir duman ejektöründen
daha etkili bir yatay havalandırma sağlar.
Turbo Lansta Düz Akım
Turbo lanslarda düz akım boru tipi lanslardan daha farklı bir akım şekline
sahiptir. Turbo lansta su lans içindeki özel şekilli engellerin etrafından geçerek
lanstan çıkar. Yeni lanslarda su erişimi ve delme etkisi boru tipi lanslardan daha
fazladır. Aşağıdaki şekillerde boru tipi lanslarla turbo lanslardan çıkan su akım
şekillerini görüyorsunuz.
Kaynak : Delmar Firefighter's Handbook
Aşağıda ise turbo lanslarda sis şeklinde su uygulamasında suyun ne kadar
açılarda uygulanabildiği görülmektedir.
Kaynak : Delmar Firefighter's Handbook
Özel Amaçlı Lanslar
Özel amaçlı kullanım için üretilen bazı lanslar vardır. Bunların şitleri ve
kullanım amaçları aşağıdaki gibidir:
a. Bodrum yangınlarında kullanılan lanslar: Bunlar girişin mümkün olmadığı
bodrumlardaki yangınları söndürmek için kullanılırlar. Bir kısmının üzerinde 6-9 adet
su deliği vardır ve su açıldığında dönmeye başlarlar. Bazılarında ise sabit spreyli
lanslar vardır.
Bodrum Yangınlarında Kullanılan Özel Amaçlı Lanslar (Delmar)
b. Delici Lans: Bu lanslar ise önceleri sadece uçak gövdelerinin delinerek
içerisine su sıkılması amacıyla çıkmış iken sonraları binalarda duvar ve zeminlerin
delinerek geçtiği bölgeye su işlenmesi amaçlı kullanılmaya başlanmıştır. Bu lanslarda
balyoz gibi aletlerle vurulacak başlık kısımları mevcuttur.
c. Su Perdesi Lansı: Özellikle yangın sıçramasının önlenmesi amacıyla su
perdesi oluşturmaya yarar. Bu durumlarda oluşturulacak perde tutuşması önlenmeye
çalışılan bina veya nesneye yönlendirilmiş olmalıdır. Böylece akan su o bölgeyi
ıslatarak biriken ısıyı da alır. Radyant ısı su perdelerini geçer.
MERDĠVENLER
Merdivenler itfaiyecilikte çok çeşitli amaçlarla kullanılırlar. Seyyar veya araç
merdiveni olarak çok temel bir ayrımdan bahsedilebilir. Merdivenin kullanımı
düşünüldüğünde ilk olarak akla yüksek bir yere erişim ihtiyacı gelir. Bu fonksiyonu
yanı sıra işe yaradığı kullanım alanları şu şekildedir:
a. Yıkılacak bir yerin acil desteklenmesi yapılabilir,
b. Birkaç merdiven birbirine bağlanıp üzerine çadır atılarak akmaması istenen
sıvılar önüne bend yapılabilir,
c. Yangın alanında akan suların dışarı yönlendirilmesi için çadırlarla beraber
su tahliyesi yapılabilir,
d.Çalışma alanındaki düşülecek tehlikeli noktaların üzeri veya çevresi
merdivenlerle bariyerlenebilir,
e. Mecbur kalındığında tripod ayakları şeklinde kullanılarak çukurdan kurtarma
çalışmalarında faydalanılabilir.
Bu örnekler istenirse daha da çoğaltılabilir.
İtfaiyecilikte malzemeler ve faaliyetler açısından ortak bir dilin kullanıulması
önemlidir. Bu merdivenler açısından da geçerlidir. Bu sebeple istasyonda herkes
merdivenler dahil her türlü malzemenin adını ortak kullanmaya dikkat etmelidirler.
Merdiveni OluĢturan Parçalar:
1- Merdiven kenarlığı(taşıyıcı); Boydan boya uzanan kenar parçalar. Bu
parçalardan basamaklar çıkar.
2- Merdiven yatağı; İkili veya üçlü parçadan oluşan uzayabilen merdivenlerde en
alt merdiven parçası.
3- Topuk-Ayak: Merdivenin yere basan en uç kısmı.
4- Yere basma tabakası, pençe, mahmuz,takoz; Merdivenin ayak kısmında
yerden kaymaması için eklenmiş parçalar.
5- Basamak kilidi: Uzayan merdivenlerde kilitlenmeyi sağlayan mekanizma.
6- Uzayan kısım: Uzayan merdivenlerde merdiven yatağı içerisinden kayarak
uzayabilen merdiven parçası/ları.
7- Merdiven Kanalı: Uzayan kısımın merdiven yatağı içerisinde kaydığı
kanal/oyuk. Amacı dayanıklılığın artırılması.
8- Merdiven halatı: Uzayan merdivenlerde uzayan parçaları merdiven yatağı
parçasının tepesinde yeralan bir makara vasıtasıyla yükseltmeye yarayan
halat.
9- Merdiven çengeli: Açılıp kapanabilen ve merdiven ucunda yeralarak
açıldığında çatı köşelerine takılarak kullanılan çengeller.
10- Durdurucular: Merdiven yatağı içerisine monte edilmiş metal parçalar. Görevi
uzayan kısımların yatak içerisinden dışarı çıkmasını engellemektir.
11- Merdiven ucu: Merdivenin yükselen kısmının ucu.
İtfaiye hizmetleri başlangıçta temelde pompa operasyonları çerçevesinde
şekilleniyordu. Bilahare ihtiyaçtan dolayı araç ve personel bazında uzmanlaşmaya
gidilmiştir. Böylece Merdiven Araçları ve Pompa Araçları ve ekipleri ortaya çıkmıştır.
Daha sonra bunlara Kurtarma Araçları eklenmiştir. Uzmanlaşma alanları tehlikelerin
çeşitliliğiyle doğru orantılı olarak artmaktadır ve artmaya da devam edecektir.
Bu çerçevede itfaiyede merdiven aracı ekibi müdahale aracı ekibinden daha
farklı birtakım fonksiyonlarda uzmanlaşmak durumunda kalmıştır. Merdiven
ekiplerinin yapmak durumunda oldukları görevler temel olarak şunlardır:
1- Yangında üst katlara erişim,
2- Yangın alanına girişi (zorla giriş) sağlama,
3- Çatıya erişim ve havalandırma,
4- Arama ve Kurtarma,
5- Kurtarma,
6- Havalandırma,
7- Yüksekten su işleme.
Görüldüğü gibi merdiven ekibinin yangın alanındaki görevleri oldukça çeşitli ve zor
görevlerdir. Bu yüzden merdiven ekiplerinin ayrı bir perspektifle eğitilmeleri
zaruridir. Merdivenler seyyar merdivenler ve araç merdivenleri olarak ikiye
ayrılabilir.
Araç Merdivenleri Tipleri ve ÇalıĢma Esasları
Merdiven Araçlarının Tipleri şunlardır:
1- Düz Merdiven Aracı: Bu araçlarda 15m-41m (NFPA standardı) arası
uzunlukta açılabilir merdivenler monte edilmiş vaziyettedir. Avrupa menşeili
araçlardaki merdivenler daha da uzun olabilirler. Bu araçlardaki merdivenler
platformsuzdur. Dolayısıyla kurtarma operasyonları için daha az kullanışlıdır.
Çelik ve alüminyum alaşımlı malzemeden imal edilirler. 34 metre uzunluktan
daha kısa araç merdivenlerinin 2 dakika içerisinde tam olarak açılıp 90 derece
döndürülebilme kabiliyetleri olmalıdır. 34 metreden daha uzun merdivenlerde
bu süre 3 dakikadır. Tam olarak açıldığında ucunda en az 114 kg. yük
taşıyabilmelidir.
Düz Merdiven Aracı
2- Platformlu Merdiven Araçları: Platformlu merdiven araçları içerisinde güvenli
bir şekilde itfaiyeci veya kurtarılacak kişilerin yükseltilip indirilebileceği sepetin
(platformun) bulunduğu merdiven araçlarıdır. Bu araçlar a. Düz geçmeli
merdiven ucuna platformun eklendiği, b) Teleskopik tarzda çalışan ve c)
Mafsallı ve ucunda platformun olduğu değişik şekillerde imal edilmiş merdiven
araçlarıdır.
Çeşidi ne olursa olsun platformlu merdiven araçlarında bazı mekanizmalar
vardır ve bunların işlevlerinin bilinmesi gerekir. Bunlardan ilki platformun her
halükarda yere paralel olmasını sağlayan bir mekanizmadır. Bu mekanizma otomatik
olarak çalışmalı ve sepet sürekli yere paralel bulunmalıdır. Platformda içeri su
birikmesini önleyici drenaj noktaları olmalıdır. Hem platform içerisinde hem de
merdiven dibinde merdiven kontrol ünitesi olmalıdır. Yedek bir hidrolik sistem
bulunmalıdır. Platform altında su sisi perdesi oluşturacak bir lans bulunmalıdır. Bütün
platformlar en az 340 kg.lık bir yük kapasitesine sahip olmalıdır. Bu kapasite
merdiven tam olarak açıldığında ve su işlenmezken olan kapasitedir. Su işlenirken bu
kapasite en az 227 kg. düzeyindedir. Platformlu araçlarda monitör kapasitesi en az
3500 lt/dk. olmalıdır.
Merdiven araçları normalde merdiven ekibinin yapacağı işlere uygun olarak
malzemeler taşırlar. Bu malzemeler arama, havalandırma, kurtarma, zorla giriş
faaliyetleri için uygun malzemelerdir. Ayrıca genelde merdiven araçlarında uzun
kurtarma operasyonlarının hava ihtiyacını karşılamak üzere büyük hacimli hava
tüpleri bulunabilir. Bunun dışında değişik ebat ve özelliklerde seyyar merdivenler de
merdiven aracında taşınır.
Müdahale ve merdiven araçlarının birleştirildiği araçlar kombine bir özellik
taşırlar. Bu araçlarda merdivene ek olarak pompa da mevcuttur.
Seyyar Merdivenler: Çok değişik amaçlı kullanılabilirler. Uzunlukları 4-12 m.
arası değişebilir. Genelde azami 3.kat penceresine kadar erişim için kullanılırlar.
Daha uzun merdivenler merdiven sopaları aracılığıyla yükseltilebilir.
Seyyar Merdivenlerin ÇeĢitleri: Merdivenler sağlam ve hafif alüminyum
alaşımlarından üretilirler. Yangından etkilenen merdivenler kontrol için hizmet dışı
bırakılmalıdır. Merdiven çeşitleri aşağıdaki gibidir:
1- Tek Parça Düz merdiven.
2- Çok Parçalı Uzayan merdiven (Geçmeli)
3- Çatı merdiveni (Çengelli)
4- Katlanabilen merdivenler (Dar alan merdiveni)
5- A Tipi Merdivenler
Merdivenlerin Kullanıldığı Yerler:
1- Giriş: Erişilemeyen yere erişim sağlar. İniş veya çıkış.
2- Kurtarma.
3- Dayanıklılık artırıcı işlemlerde
çalışılmasında olduğu gibi.
kullanılır.
(Çatıya
atılarak
üzerinden
4- Havalandırma: Camlara aşağıdan erişip kırılmasında kullanılabilir.
5- Köprü vazifesi görebilir.
6- Yüksek noktalara yükseltilmek istenen hortum ve lansların yükseltilmesinde ve
bağlanmasında kullanılır.
7- Yüksek noktalarda çalışılmasına imkan verir.
Merdivenlerin uzunluklarının ve atılacak yerlerin ve doğru hareket
tarzının seçilmesinde aĢağıdaki hususlar dikkate alınır;
1- Merdiven konulacak yerin durumu; Çamur, kaygan, beton vs. Zeminin
merdiveni tutacak şekilde olması gerekir.
2- İhtiyaç duyulan yükseklik; Kaçıncı kata erişim lazım? Hangi uzunluktaki
merdiveni almalıyım? Her kat 3 m. Artı merdivenin açısından kaynaklanan
kayıp. (75 derece)
3- Amaç: Kurtarma veya giriş? Amaç nedir? Kurtarma ise çok sayıda kimse
girecek demektir. Ayrıca içerisinin havalandırması yapılacak demektir.
4- Yerin eğimi.
5- Merdivenin atılacağı noktaya erişim imkanı. Erişim için engel varmı?
6- Yeterli personel var mı? Yoksa bir kişinin atabileceği merdiven tercih edilebilir.
7- Merdivenin yükseltileceği yerin üzerinde engeller var mı? Elektrik telleri, ağaç
dalları vs.
8- Yaslanacak yerin sağlamlılığı.
Pencerelere Merdiven Atılmasında Dikkat Edilecek Hususlar:
1. Kurtarma/Giriş/Çıkış amacıyla merdiven atılıyorsa; Merdiven uçları pencere
kenarını geçmeyecek ve boşluğu kapatmayacak şekilde yerleştirilir.
2. Havalandırma amacıyla ise pencerenin sağ veya solundan üst kenar
seviyesine kadar uzatılmalıdır.
3. Çatıya merdiven atılması durumunda merdiven ucunun çatı seviyesini 2-3
basamak geçmesi ve çatıdan merdivenin görünmesi gerekir.
4. Yangın Çıkışlarına merdiven atılması durumunda ise aynı anda çok sayıda
insanın kaçabilmesi için farklı yönlere ya duvara ya balkonlara farklı uzunluklarda
merdivenlerin atılması gerekir.
Merdivenlerin Özel Amaçlarla Kullanımı:
Merdivenler yukarıda belirtilen yerler dışında da kullanılabilir. Fikir vermesi
açısından bazı örnekler aşağıya verilmiştir:
1- Üzerine serilecek bir çadırla su tahliye arkı oluşturulması,
2- Çit, duvar gibi engeller üzerine iki taraflı kurularak geçişin sağlanması,
3- Yüksek noktadan su işlenmesi,
4- Seyyar su deposu oluşturulması,
5- Bariyer olarak kullanılması,
6- Geçici olarak acil durumlarda kiriş niyetine kullanılabilir.
7- Derinden yükselterek kurtarma
oluşturmak için kullanılabilir.
operasyonlarında
yükseltme
noktası
8- Havalandırma fanlarının kurulmasında fanların üzerine yerleştirilmesi için
kullanılabilir.
MERDĠVEN GÜVENLĠĞĠ:
1. Taşıma güvenliği; Merdiven taşırken diğer insanlara çarpmamak gerekir.
Yangına müdahale esnasında çok sayıda merdiven atılması, kalabalık bir
ortamda hareket edilmesi taşıma esnasında dikkat edilmezse yaralanmalara
yol açabilir. Bunun için dikkatli olunmalı ve sesli uyarılar yapılmalıdır. Merdiven
kurulacak yerlerde yukarıdan nelerin geçtiğine azami dikkat edilmelidir.
Bunların en tehlikelisi elektrik telleridir. Çünkü merdiven iletkendir.
2. Yükseltme güvenliği: Merdivenin yükseltileceği alan seçilirken hem amaca
uygunluk hem de merdivenin o alana yükseltilmesini engelleyebilecek
ağaç/direk vb. engeller dikkate alınmalıdır.
3. Tırmanma koridoru: Merdiven üzerinde bir itfaiyecinin hareket edebileceği
genişlikte sanal bir koridoru ifade eder. Bu koridorun temiz ve kesintisiz olması
gerekir.
4. Yerin Durumu: Merdivenin ayaklarının yerleştirildiği yerin özellikleri dikkate
alınmalıdır.
5. Merdiven Taşıma Kapasitesi: Merdivenin taşıma kapasitesi bilinmeli ve riayet
edilmelidir.
6. Merdiven üzerinden çalışma: Merdiven üzerinde çalışılacaksa ayak kilidi
uygulanmalıdır.
MERDĠVENLERĠN KORUNMASI BAKIMI: Merdivenlerin korunması ve bakımı
konusunda aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekir:
1- Merdivenleri temiz ve kuru alanlarda muhafaza et.
2- Eğilip esnememesi için muhafaza ederken yere birden fazla noktasının temas
etmesini sağla,
3- Nemden koru,
4- Aşırı sıcak ve eksoz dumanına maruz kalacak yerde tutma.,
5- Merdivenin ucundan yalnızca 30-35 cm.lik kısmı boya.
6- Her türlü ciddi etkiye maruz kalmış merdiveni kontrol et. Bakım ve temizliğini
yap.
PRATĠK UYGULAMA OLARAK YAPILACAK ÇALIġMALAR:
1. 2 kişi tarafından valiz gibi taşıma,
2. 2 kişi tarafından omuzda taşıma,
3. 2 kişi merdiven kurma,
4. Tek kişi merdiven kurma,
5. Dar alanda 2 kişi merdiven yükseltme,
6. İple merdiveni yukarılara iletme.
HAVALANDIRMA
Tanımı: Plamlı, belirli bir metoda dayalı ve sistematik biçimde, belirlenmiş yollardan,
dumanın, gazların, ısının, basıncın ve hatta bazı durumlarda alevin taşınması işlemidir.
Modern yangın söndürme işleminin taktik ve stratejik manada ayrılmaz bir parçasıdır.
Havalandırmanın Avantajları ve Yangın Üzerindeki Etkileri:
Organik maddelerin yanmasıyla o alan ısı, duman, basınç ve yanıcı gazlarla çabucak dolar.
Bahsettiğimiz alan tek odalı küçük bir alan olabileceği gibi, çok odalı bir müstakil ev veya 20
katlı bir yüksek bina olabilir. Havalandırma yangının södürülmesine katkıda bulunmakla
kalmaz bunun ötesinde birçok faydalar da sağlar. Bunlar sıralanacak olursa:
1- Havalandırma yapı içerisinden sıcaklığı atmak suretiyle yangının yayılmasını keser. Henüz
yanmamış parçalar ısınmak suretiyle gaz salınımı yaparlar. Yangın bu gazların tutuşmasıyla
yayılır. İşte havalandırma ısıyı düşürerek gaz salınımını dolayısıyla yangın yayılmasını
azaltır.
2- Havalandırma yoluyla duman dışarı atılır.
Duman içerisinde yanmamış hidrokarbon parçacıkları ve zift taşır. Hafif olduğu için
havalanarak boşlıukları doldurur. Yoğunluğu arttıkça görüş mesafesini daraltır. Yoğun
dumanın içinden ışık geçemez. Bu görüş engellemesi hem itfaiye faaliyetlerini zorlaştırır hem
de kurbanların kaçışını engeller.
Ek olarak göze kaçan duman gözleri irrite eder. Kurbanlar gözlerinin tahriş
olmasından görüş kabiliyetlerini büyük ölçüde kaybederler.
Duman solunduğunda ölümcül yanma sonucu oluşan ölümcül gazlar içerir.
Yangınlarda ölenler genelde dumandan etkilenerek bilinçlerini kaybederler ve sonra ölürler.
Dumanın havalandırmayla atılması kurbanların kurtulma şanslarını yükseltir.
Dumanın Ġçerisinde Yeralan Gazlar ve Etkileri:
CO Karbonmonoksit: Kanda oksijenin yerini işgal eder. Ölümcüldür.
CO2 Karbondioksit: Solunum oranını çok yükseltir.
Hidrojen Sülfat: Solunum Sistemini durdurur-felç eder.
Sülfür Dioksit: Gözleri aşırı tahriş eder, solunum yolunu tahriş eder.
Amonyak: Gözleri, burnu, boğazı ve ciğerleri tahriş edicidir.
Hidrojen Siyanid: Yüksek düzeyde zehirlidir.
Hidrojen Klorit: Hidroklorik Asit etkisi gösterir.
Nitrojen Dioksit: Gecikmeli olarak solunum yetmezliğine yolaçar.
Dikey Havalandırma: Isı, gaz ve dumanın dikey yollarla havalandırılmasıdır.
tepesinde açılan bir delikten yangının havalandırılmasında olduğu gibi.
Binanın
Yatay Havalandırma: Kapı-pencere gibi açıklıklar vasıtasıyla oluşturulan kanallardan
binanın yatay olarak havalandırılmasıdır. Yangın söndürme işlemlerinde lans ekibinin önü
sıra havalandırma yapılması önemlidir. Çünkü buharlaşınca 1700 kez genişleyen su suyun
uygulandığı tarafın ters istikametinde kaçacak bir delik bulamazsa lans ekibinin üzerine
çökecektir. Bu ise arzulanmayan tehlikeli bir durumdur.
Yatay havalandırma dikey havalandırmaya nazaran biraz daha dikkat ve planlama
gerektiren bir tarzdır. Yanliş zamanda yapılırsa yangının ilerlemesine sebebiyet verebilir.
Söndürme ile eşzamanlı yapmak gereklidir. Bu husuts dikkate alınacak hususlar:
a. Dikey havalandırma açıklıkları,
b. Rüzgarın yönü ve kuvveti,
c. Lans ekibinin yangına müdahaledeki konumudur.
Nadiren de olsa bazı durumlar da hiç havalandırma yapılmaması gerekebilir. Bu
durmlara en güzel örnek otomatik söndürme sistemlerinde karbondioksit veya temiz gazların
kullanıldığı binalarda çıkan yangınlardır. Bu durumda kapalı mekanlarda oksijen oranı düşük
tutulmaya çalışılmaktadır.
Havalandırma
Ģunlardır:
Yaparken
Gözönünde
Bulundurulacak
Faktörler
sırasıyla
1- Havalandırma yapılacak noktaya eriĢim imkanı: Havalandırma yapılması planlanan
pencere vb. açıklığa güvenli erişimi engelleyen hususları ihtiva eder. Bu hususlar arasında:
o
o
o
o
o
Çitler-duvarlar,
Ağaçlar,
Elektrik telleri,
Yerin eğikliği, zorluğu,
Binanın yüksekliği gibi hususlar sayılabilir.
2- Rüzgarın Durumu: Özellikle yüksek katlı binalarda rüzgar etkisi kuvvetli olabilir. Rüzgarın
ters ettiği bir noktadaki pencerenin kırılması yerine olduğu gibi bırakılması tercih edilmelidir.
Bu tabi kuvvetli rüzgarlar için geçerlidir. Çok hafif rüzgarlar havalandırmayı engelleyecek
güçte değildirler.
3. Yangına BitiĢik Durumdaki Yapılar: Havalandırma yapılması durumunda bitişik yapılara
yangın sıçraması ihtimali olup olmadığı iyi değerlendirilmelidir. Çoğu zaman lans ekibinin
suyu sıkmaya başlamasıyla eşgüdümlü yapılan havalandırmalarda bu risk gerçek bir risk
değeri taşımaz. Ancak lans ekibinin henüz hazır olmadığı durumlarda erken açılan
havalandırma delikleri üst katlara veya bitişik alanlara yangının sıçramasına sebep olabilirler.
4. KaçıĢ Koridorlarının Tehlike Altında Bırakılmaması: Havalandırma yoluyla kaçış
yollarının kesilmesine sebebiyet verilmemelidir. Bu husus gayet önemlidir.
HAVALANDIRMA VE YANGIN FENOMENLERĠ:
Bilindiği üzere yangın fenomenleri olarak adlandırılan ve yangında hiç istenmeyen ve herkes
için hayati tehlike arzeden 3 olay vardır. Bunlar:
1- Toptan Alevlenme (Flashover)
2- Duman Patlaması (Backdraft)
3-Alev Uzaması (Rollover) dır.
Bu üç olay da planlı havalandırma teknikleriyle önlenebilir olaylardır. Çünkü herbirisinin de
içerideki ısı, yanmamış gazlar ve oksijen miktarıyla alakası vardır. Şimdi bu üç durumun
tanımı ve başımıza gelmemesi için uygulamamız gereken havalandırma teknikleri
değerlendirilecektir.
1- Toptan Alevlenme (FlaĢover) : Toptan Alevlenme mekanizması (oluş şekli) şu
şekildedir. Yanma esnasında ışık, duman ve ısı ortaya çıkar. Isı öncelikle tavan seviyesinde
toplanır. Sonra aşağıya doğru radyasyon yoluyla etkisini iletir ve odanın içini ısıtmaya başlar.
Oda içerisindeki materyaller ısındıkça kimyasal reaksiyona girerler ve sıcaklık tutuşma
noktasına geldikçe tutuşarak ortamdaki ısıya katkıda bulunurlar. Çok kısa bir süre içerisinde
tüm oda ve içerisindekiler hep beraber yanmaya başlarlar. Buna toptan alevlenme denilir.
Yangın giysisi içerisindeki tam teçhizatlı bir itfaiyecinin toptan alev almış bir ortamda
hayatta kalabilme süresi 10-15 saniye kadardır. Tedbir ise toptan alev alma aşamasına
gelmiş yangının farkına varabilmektir.
Havalandırma ortamdaki ısıyı atacağından kimyasal tepkimenin hızını yavaşlatır ve
toptan alev almaya giden yolu etkili bir biçimde keser.
2- Duman Patlaması (Backdraft): Esas itibarıyla dumanın (yanıcı gazın) çok hızlı
tutuşması işlemidir. Bu tutuşma o kadar hızlıdır ki bir patlama görüntüsüne bürünür.
Tam bir yanmada hidrokarbonların yanması sonucu karbondioksit ve su buharı
meydana çıkar. Bu tür yanmalarda yeterli miktarda oksijen vardır. Yeterli oksijenin olmadığı
durumlarda ise diğer gazların yanısıra ortaya bol miktarda CO Karbonmonoksit çıkar.
Karbonmonoksitin patlama aralığı oldukça geniştir. (% 14,5- % 74) . Bu tür yanmalarda
alevin rengi önce açık-koyu turuncuya sonra ise kırmızıya dönüşür. Böyle bir ortamda oksijen
oranı yanmayı gerçekleştirecek seviyenin altına düşmek üzere veya düşmüştür. İçeride
yanmamış karbon parçalarını da içeren koyu bir duman vardır. Sıcaklık yüksek derecededir.
Yanma için aslında herşey mevcuttur ama yalnızca oksijen yoktur. Basınç yüksektir.
Böyle bir ortama oksijen girişi sağlandığında önce basıncın dengelenmesi için kuvvetli
bir duman çıkışı ardından ise kuvvetli bir içeri hava çekişi gözlemlenir. İçerideki yoğun CO
%21 oksijen içeren havayla karışır. CO patlama limitleri arasında kalan derecede yüzdeyi
bulup ateşin kaynağına ulaşına , alev kaynağı ile açılan kapı-pencere arasındaki tünelde o
kadar hızlı bir şekilde yanar ve basınç oluşturur ki bu kuvvet kapı ve pencereleri, duvarları
yıkabilir, itfaiyecileri metrelerce fırlatabilir. Çökmelere yolaçabilir. Olmaması için emarelerinin
bilinmesi ve dikey havalandırma yollarının açılması gereklidir. Ateşin kaynağıyla açıklık
arasındaki mesafe arttıkça patlamanın şiddeti de artar.
Potansiyel Bir Duman Patlamasının Emareleri:
Dumandan lekelenmiş kararmış pencereler,
Kapı ve pencere aralıklarından dumanların çıkması (Yüksek basınca işaret eder.
Dışarı basınçlı şekilde duman çıkışı olabilir.
Duman içerisinden alev ya hiç görünmez ya da koyu kırmızı renkte alev görünebilir.
Koyu siyah duman.
Binaların sızdırmazlık özellikleri yüksek düzeydedir.
Geniş açık alanı çok süpermarket tarzı binalarda dikkatli olunmalıdır. Bu alanlarda
eşyalar çok yer kaplar. Sızdırmazlıkları yüksektir.
8- İçeride sıcaklık çok yüksektir.
1234567-
Tedbiri ise bu emareleri anlamak ve dikey havalandırma yapmak veya dikey havalandırma
mümkün değilse içeri girmeden küçük açıklıklardan pülverize su uygulamasıyla soğutma
yapmak.
3- Alev Uzaması: Yanma sonucu çıkan gazlar tavanda toplanırlar ve tavan boyunca
dağılırlar. Tutuşma noktalarına gelindikçe de tutuşurlar. Böylece bir köşede yanan alev
sütununda tavan boyunca uzanan alevden parmaklar görüntüsüyle karşılaşılabilir. İşte bu
olaya alev uzaması denilir. İtfaiyecilerin arkasına uzanıp çıkış yollarını kapatması ve yangının
hızla bulunduğu kompartımandan çıkarak yayılmasına sebep olduğu için önemli bir olaydır.
Dikey havalandırma bu olayın olmasını kesin ve etkili bir yolla engelleyen çok güzel bir
tedbirdir. Ayrıca lans ekibi ilerlerken tavanı kısa spreylerle soğutmak suretiyle de alev
uzamasını engelleyerek yangının kaynağına erişebilir.
KÖPÜK UYGULAMALARI
Gerek şehir itfaiyeciliğinde ve gerekse orman yangınlarında köpük
uygulamaları son yıllarda oldukça artmıştır. Bunun başlıca sebepleri aşağıda
belirtilmiştir:
1- Tehlikeli madde içeren acil durumlarda köpük uygulamasının sıklıkla
kullanılmak durumunda kalınması, bu tür tehlikeli madde olaylarıyla daha sık
karşılaşılması,
2- Köpük üretim ve kullanım teknolojisindeki gelişmelerle köpüğün itfaiyecilik
faaliyetlerinde kolaylıkla kullanılabilir hale gelmesi,
3- Yeni araçların köpük kullanımına hazır halde üretilmesi, bu sistemi
olmayanların ise kolaylıkla uygun hale getirilebilmesi.
Köpükle Ġlgili Temel Bilgiler
Günümüzde kullanılan köpüğün ekserisi mekanik yolla üretilen köpüktür.
Mekanik yolla köpük üretilmesi demek köpük konsantresinin suyla karıştırılması ve
içerisine hava ilave edilmesi anlamına gelir. Köpük su karışımının içerisine mekanik
yolla hava karıştırıldığı için bu yönteme mekanik yöntem denilmektedir. Konuyla ilgili
temel kavramlar şunlardır:
Köpük Konsantresi: Karıştırılmadan önce kabında bulunan saf köpük
konsantresini ifade eder.
Köpük Oranlayıcısı (Karıştırıcısı)
karıştırılmasını sağlayan alet.
:
Suya
istenilen
oranda
konsantre
Köpük Karışımı: İçerisine konsantre karıştırılmış ancak henüz hava ilave
edilmemiş çözeltiyi.
Köpük: Köpük karışımı içerisine hava ilave edildikten sonra elde edilen köpüğü
ifade eder.
Karışıma hava ilave edilmesiyle yeterli miktarda köpük kabarcığı oluşmalıdır.
Köpük ancak kaliteli şekilde üretilirse etkili bir örtü sağlar. Etkili köpük kabarcıkları
daha uzun süre dağılmadan örtü özelliğini sürdürürler.
Köpüklerde A ve B sınıfı yangınlarda kullanılmak üzere temel bir ayırım vardır.
Sadece A sınıfı yangınlar için üretilen köpükler hususiyetle A sınıfı yangınlar için
kullanılmalıdır. B grubu yanıcı sıvılar kendi içerisinde iki kategoriye ayrılır. Bu ayrım
hidrokarbonlar ve polar solventler şeklindedir. Hidrokarbonlar ham petrol, benzin,
mazot, benzen, nafta, jet yakıtı ve karosen gibi petrol bazlı ve su üzerinde yüzebilen
yanıcı sıvılardır. B sınıfı köpükler bu tür yakıtların yangınında etkili bir söndürücüdür.
Polar solvent türü yakıtlar ise alkol, aseton, tiner, keton ve ester gibi yanıcı ve suyla
karışabilen yakıtlardır. Bu tür yangınlar için kullanılan köpükler ise özel alkole
dayanıklı (polimerik) formüle sahip köpüklerdir. Hidrokarbonlardan olduğu halde
içerisinde % 10’dan daha fazla solvent katkıları bulunan yakıtlar polar solvent yakıt
olarak kabul edilir ve ona göre müdahale edilirler.
Hidrokarbonların söndürülmesi için üretilmiş köpükler kullanılan konsantrasyon
oranı ne olursa olsun polar solventlerin oluşturduğu yangınların söndürülmesinde
kullanılamazlar. Fakat polar solventler için üretilen köpükler üreticisi aksini
söylemedikçe hidrokarbonların söndürülmesinde kullanılabilirler. Sonuç olarak yanıcı
maddenin tipine uygun köpük seçimi önemlidir.
Köpüğün ÇalıĢma Prensibi
Köpük:
1- Ayırma suretiyle: Yakıt ile ateşin/oksijenin arasına bir engel oluşturarak,
2- Soğutma suretiyle: Yakıtın ve çevresinin ısısını düşürerek,
3- Bastırmak suretiyle: Yanıcı buhar oluşumunu azaltarak ve bastırarak
tutuşmasını önleyerek yangını söndürür.
Genel olarak köpük yanıcı sıvı üzerini bir örtü gibi kaplayarak görevini yapar.
Bu suretle oksijenin tepkimeye girmesi engellenmiş olur ve yanma süreci durdurulur.
Köpük içerisindeki su ise yavaş yavaş süzülerek yakıtın soğumasını sağlar.
Köpüğün Oranlı Olarak KarıĢtırılması
Köpüğün oranlı karıştırılması suyun konsantreyle köpük oluşturacak oranlarda
karıştırılması anlamına gelir. Konsantrelerin çoğu normal veya tuzlu suyla
karıştırılabilir. Maksimum etkililik sağlamak için konsantreler belirli oranlarda
karıştırılmalıdır. Bu oranlar köpüğün kabı üzerinde açıkça belirtilir. Yakıtın cinsine
göre belirtilen bu oranlara uyulması gereklidir.
Çoğu konsantreler % 1-6 oranları arasında karıştırılır. %3’lük bir ayar 100
litrelik köpüğün 3 litresinin köpük konsantresi 97 litrelik bölümünün ise su olduğu
anlamına gelir.
A sınıfı yangınlarda kullanılan konsantreler oranlama açısından farklılık
gösterirler. Bu konsantreler genelde % 0,1-1 oranında karıştırılırlar. Mesela yangın
yayılımını durdurmak için kullanılan kalın köpük duvarı oluşturmak için nispeten daha
yüksek oranlar kullanılır. Yakıtın içerisine sızmasının istendiği durumlarda köpüğün
daha sulu olması arzu edildiğinden bu oran daha düşük seviyede ayarlanır.
Köpüğün oranlı olarak karıştırılmasında temel olarak 4 metod kullanılmaktadır.
Bunlar:
1- Emme,
2- Basma,
3- Karıştırma,
4- Karıştırıp Basınçlandırma şeklindedir.
Emme:
Bu metoda konsantrenin suya karıştırılması için akan suyun
basınçtan kaynaklanan enerjisi kullanılmaktadır. Karıştırıcı aletlerin kullanıldığı bu
metoda alet içerisinden akan su, enerjisiyle Venturi etkisi denilen bir vakum etkisi
oluşturmaktadır. Aynı zamanda bu aletler vasıtasıyla konsantrenin oranı da
belirlenebilmektedir. Bu tarzda çalışan karıştırıcılar lans öncesi veya hat tipi karıştırıcı
şeklinde dizayn edilmektedirler.
Basma: Bu metoda su hattı içerisine ya bir pompa vasıtasıyla ya da
yükseklikten kaynaklanan basınç vasıtasıyla belirlenen oranlarda konsantre
basılmaktadır. Bu metod ya araç üzerinde monte edilmiş sistemlerde ya da yangın
söndürme sistemlerinde kullanılmaktadır.
KarıĢtırma: Gayet basit olan bu metoda ise araç veya sabit tank içerisindeki
suya belirlenen oranda konsantre eklenerek karıştırılmaktadır. Bu metod genelde A
sınıfı köpük uygulamalarında kullanılmaktadır. B sınıfı köpük uygulamalarında
zorunlu olmadıkça kullanılmamalıdır. B sınıfı konsantreleri bu metodla kullanılırken
uygun kıvama gelene kadar depo içerisinde karıştırılmak zorundadır. Ayrıca bu
metod büyük olaylarda kullanılamaz. Çünkü depo tükendiği zaman tekrar karışımın
hazırlanabilmesi için sistemin kapatılması gerekmektedir. Bu uygulamalar yapıldıktan
sonra pompa ve su boruları temiz suyla durulanmalıdır.
KarıĢtırıp Basınçlandırma: Bu metotta bir kap içerisinde karıştırılan
konsantre ve su çoğu zaman sıkıştırılmış hava veya azot kullanılmak suretiyle
basınçlandırılır. Bunun alternatifi basınçsız bir kapta karıştırma ve pompa vasıtasıyla
basmadır. Bu metotta da bir defalık kullanım sözkonusudur.
Köpük konsantreleri genelde 20 litrelik bidonlarda muhafaza edilirler. Bu
bidonlarla depolarda veya araçlarda bulundurulabilirler. Konsantre kapları
konsantrenin aşındırıcı etkisine karşı dayanıklı materyalden yapılmışlardır. Bidonların
ağızları sıkıca kapatılmış olmalıdır. Aksi takdirde özellikle alkole dayanıklı
konsantrelerde kabuk bağlama oluşabilir. Bu kaplarda konsantreler köpük
karıştırıcıların hortumlarıyla direk emilebilirler.
Daha büyük ölçülerdeki kaplarda da konsantreler muhafaza edilebilir. 220
litrelik variller bunun tipik örnekleridir. Genelde bu kaplar endüstriyel işletmeler
tarafından kullanılmaktadır. Havalanları gibi konsantrelere bol miktarda ihtiyacı olan
birimler maliyet hesapları sebebiyle daha büyük tanklarda konsantre alabilirler (1100
litrelik depolar.). Bunun dışında müdahale araçlarında da konsantre depoları mevcut
olabilir. Şekli ne olursa olsun konsantre depoları sıkıca ağızları kapatılmış olmalıdır.
A Sınıf Köpük
A sınıfı köpük orman yangınları, kömür madenleri, lastik depoları ve buna
benzer kaynağı derinde olan yangın türlerini söndürmede etkili olarak kullanılırlar. A
sınıfı köpük suyun yüzey gerilimini azaltıcı bir etki gösterir. Böylece suyun delme ve
nüfuz etme kabiliyeti arttırılmış olur. Özellikle sıkıştırılmış hava/köpük sistemlerinin
örtü oluşturma kabiliyetleri çok yüksektir. Sıkıştırılmış hava/köpük sistemlerinde
köpük içerisinde daha fazla hava ve daha az su vardır.
A sınıf köpük turbo lans, köpük lansları, orta ve yüksek genleşmeli köpük
üretim cihazları, sıkıştırılmış hava/köpük sistemlerinin kullanılması durumunda boru
tipi lans ta dahil olmak üzere her türlü lansla kullanılabilir.
Kurallara uygun depo edilmesi durumunda raf ömrü 20 yıldır. Küçük oranlarda
kullanıldığından çevreye zararı genellikle sorun teşkil etmez. Yine de sulara
karışmamasına dikkat edilmelidir. Aşındırıcılık özelliği vardır. Direk deriye temas
etmemesi iyi olur. Kullanımdan sonra malzemelerin durulanması lazımdır.
A sınıfı köpük konsantreleri %0.1-%1 oranları arasında kullanılırlar. Konsantre
miktarının artırılması köpüğün süzülme zamanının uzamasına sebep olur.
Amaçlara uygun olarak A sınıfı köpük uygulanmasında tavsiye edilen
konsantre oranları aşağıdaki gibidir:




Standart turbo lansla bina yangınlarına müdahale ve soğutma: %0.2%0.5
Standart turbo lansla yangının yayılmasının engellenmesi çalışmaları:
%0,5-%1
Hava emen köpük lansları kullanımı: %0,3-%0,7
Sıkıştırılmış hava/köpük sistemlerinin kullanımı:%0,2-%0,5.
A sınıfı köpük uygulanması ihtiyacı aşağıda sıralanan durumlarda ortaya çıkar:



Maksimum düzeyde delme ve nüfuz etme özelliğinin istendiği
durumlarda ıslak/sulu köpük olarak adlandırılan su oranı fazla
konsantre oranı az köpük kullanılır. Saman, sap balyaları gibi
malzemenin yanmasında olduğu gibi.
Dikey alanlardaki yangınların söndürülmesi veya yangına bitişik
alanların korunmasında ise yapışma özelliği yüksek, su oranı az ama
hava oranı yüksek köpük uygulaması yapılır. (Sıkıştırılmış hava/köpük
sistemleri).
Her iki özelliğin birlikte istendiği durumlarda su ve hava karışımlarının
orta düzeyde olduğu köpük kullanılmalıdır.
Köpüğün süzülme zamanının uzunluğu etkili olduğunu gösterir. Köpük
kabarcıklarının çözülüp dağılması, köpüğün içerisindeki suyu saldığını
gösterir. Bu yakıtın hızlı bir şekilde soğutulduğuna işarettir. Ancak aynı
zamanda köpüğün örtü özelliğinin de kısa süreli olması anlamina gelir. Köpük
örtüsünün bozulmasına etki eden faktörler arasında yangının şiddeti (ısı),
orman yangınlarında alev duvarının yüksekliği, hava sıcaklığı ve rüzgar
sayılabilir.
B Sınıfı Köpük
B sınıfı köpük yanıcı ve parlayıcı sıvı yangınlarını söndürmek amacıyla
kullanılır. Aynı zamanda bu tür yanıcı sıvılar henüz tutuşmamış ise bu sıvıların
yanıcı buharlarını bastırmak amacıyla kullanılır. B sınıfı konsantrelerin çeşitleri
vardır ve her çeşidin kendine özgü avantaj ve dezavantajları vardır. B sınıfı
köpük standart turbo lansla işlenebileceği gibi (AFFF ve FFFP) hava emen
köpük lanslarıyla da işlenebilir.
B sınıfı konsantreler ya sentetik bazlı ya da protein bazlıdırlar. Protein bazlı
olanlar hayvansal yağdan üretilirler. Sentetik olanlar ise birtakım yüzey
gerginliği azaltıcı flor karışımlarından elde edilir. Bazı konsantreler ise sentetik
ve protein bazlarının karışımlarından elde edilir.
Serin yerde muhafaza edilen konsantrelerin raf ömrü daha uzun olur. Protein
bazlı konsantrelerin raf ömrü 10 yıldır. Bu süreden sonra bozulmaya ve
etkililiğini kaybetmeye başlarlar. Sentetik konsantreler ise daha uzun
ömürlüdür(20-25 yıl).
Konsantrelerin genellikle birbirleriyle karıştırılmamaları gerekir. Değişik
üreticilere ait benzer konsantreler (AFFF, Floroprotein gibi) mecbur kalınırsa
kullanımdan hemen önce karıştırılabilir.
Çevresel etki açısından protein bazlı konsantreler daha zararsızdır. Bu konuda
üretici firmanın MSDS formlarına bakılması uygun olur.
B sınıfı konsantreler %1-%6 oranları arasında karıştırılırlar. Karıştırılma
oranları kap üzerinde yazılı olur. Bazı çok amaçlı konsantreler hem
hidrokarbonlu yakıtlar hem de polar solvent yakıtlar için değişik oranlarda
kullanılabilir. Çok amaçlı konsantrelerde genelde hidrokarbonlar için %1-%3 ,
polar solventler için ise %3-%6 oranı kullanılmaktadır. Orta genleşmeli
konsantreler ise genelde %1, %2, %3 oranlarında kullanılmaktadır.
Köpüğün GenleĢmesi
Köpüğün genleşmesi denilince köpük-su karışımının hava karıştırıldığında
hacimce değişmesi anlaşılır. Köpüğün genleşmesi kullanım amacı açısından önem
taşır. Hava karıştırılan karışımın genleşmesini etkileyen faktörler şunlardır:




Kullanılan konsantrenin türü,
Konsantrenin karıştırılma oranı,
Konsantrenin kalitesi,
Hava karıştırma metodu.
Genleşme açısından kullanım amacına göre 3 çeşit konsantre vardır. Bunlar:



Düşük genleşmeli ,
Orta genleşmeli ve
Yüksek genleşmeli köpük konsantreleridir.
NFPA standartlarına göre;



Düşük genleşmeli köpükte köpük/çözelti oranı 20:1,
Orta genleşmeli köpükte köpük/çözelti oranı 20:1- 200:1,
Yüksek genleşmeli köpükte köpük/çözelti oranı 200:1-1000:1
düzeyindedir.
Bunun anlamı hava karıştırıldıktan sonra bir su/konsantre çözeltisi yukarıda
belirtilen oranda hacimce genişleyecektir.
Uygulanacak Köpük Miktarları
Bir yangına uygulanacak köpük miktarlarını etkileyen unsurlar şunlardır:
* Kullanılacak konsantrenin türü,
* Yakıtın tutuşmuş olup olmadığı,
* Yakıtın türü (hidrokarbon veya polar solvent)
* Yakıtın saçılmış veya bir tank içerisinde olması.
NFPA 11 standartlarına göre en çok karşılaşılan yangın türleri ve uygulanacak
minimum köpük oranları aşağıdaki gibidir:
1- Önü gerilmemiĢ saçılmıĢ hidrokarbon yakıt yangınları: Protein ve
floroprotein köpükler için 6,5 l/d/m2 (15 dakikalık süre boyunca.) AFFF ve FFFP
köpüklerde ise 4,1 l/d/m2 (15 dakika boyunca).
2- Önü gerilmemiĢ saçılmıĢ Polar Solvent yakıt yangınları: 4,1-8,2 l/d/m2.
3- Tank içerisinde depolanmıĢ hidrokarbon yakıt yangınları: Tüm köpük
türleri için 6,5 l/d/m2. Yakıtın içerisinde bulunan kabın taşıyabileceği miktarda
gözönünde bulundurulmak şartıyla, yanıcı hidrokarbonlarda uygulama süresi 50
dakika, parlayıcı hidrokarbon yakıtlarda ise 65 dakika olarak belirlenmiştir.
Tek bir lanstan uygulanan köpüğün uygulama oranını belirlemek için lanstan
akan köpük miktarının yakıtın yayıldığı alana bölünmesi gerekir. Mesela lanstan 250
l/d miktarında köpük akıyorsa ve yangın 25 m 2'lik bir alandaysa uygulama oranı 10
l/d/m2 olarak belirlenmiş olur.
Henüz tutuşmamış yanıcı parlayıcı sıvılarda uygulama oranı daha düşüktür.
Ancak bu gibi olaylara müdahale edenler minimum müdahale oranlarını heran
kullanacaklarmış gibi hareket etmelidirler.
Köpük uygulamasına başlamadan önce yeterli miktarda konsantre ve
uygulama için gerekli malzemeler ve yeterli su mevcut olmalıdır. Uygulamaya
başlanıldıktan sonra yangın sönene kadar uygulamayı kesintiye uğratmamak gerekir.
Aksi takdirde örtü yangın tarafından tekrar yırtılarak emekler boşa gitmiş olur.
Muhtelif Köpük Konsantreleri
Protein Köpükler
Protein konsantreler hayvansal kaynaklardan elde edilir. İçerisine köpük
dengeleyici, aşınma engelleyici, antimikrobik maddeler ve donma noktasını düşürücü
katkılar eklenerek son şekli verilir. Protein bazlı köpüğün çok üstün ısıya karşı
dayanma özelliği vardır ancak yakıt üzerinde akıcı bir şekilde yayılma özelliği
diğerlerine nazaran kısıtlıdır. Raf ömrü kısadır.
Floroprotein Köpükler
Protein bazlı konsantrelere flor içeren ve yüzey gerginliğini azaltan katkı
maddeleri eklenmesiyle elde edilir. Bu katkı maddelerinin katılmasıyla köpük daha
kolay akar. Floroprotein köpük uzun süreli ve güçlü örtü oluşturma özelliğine sahiptir.
Bu özelliği özellikle tutuşmamış yakıtların buharlarını bastırmada etkili bir
özelliktir.Floroprotein köpüklere amonyak tuzları eklenmek suretiyle alkole dayanıklı
köpük elde edilebilmektedir.
FFFP (Film ġeridi OluĢturan Floroprotein Köpük)
Alkole dayanıklı olan FFFP konsantreleri de mevcuttur. Floroprotein köpükten
farkı yakıt üzerinde köpük altında bir film şeridi oluşmasıdır. Tıpkı AFFF köpüğünde
olduğu gibi.
AFFF (Sulu Film ġeridi OluĢturan Köpük)
Tamamen sentetik bir köpüktür ve günümüzde en çok tercih edilen köpük
türüdür.İçerisinde hidrokarbon yüzey gerginliğini azaltacak florlu katkı maddeleri,
kaynama noktaları yüksek çözücüler ve su vardır. Film şeridi oluşturmasının mantığı
içerisindeki maddelerle suyun yüzey gerginliğini hidrokarbonun yüzey gerginliğinden
daha düşük bir seviyeye çekebilmesidir. Böylece akışkan bir köpük altında yakıt
üzerinde ayriyeten sulu bir bariyer oluşmaktadır. Köpük zamanla içerisindeki suyu
salarak bu şeridi desteklemektedir. Bu özellik aynı zamanda örtünün daha uzun süre
dayanıklı olmasını temin etmektedir. AFFF'nin alkole dayanıklı tipleri de mevcuttur.
Alkole dayanıklı olanlarla diğer AFFF'lerin uygulama oranları birbirlerinden farklıdır.
Bu konuda üreticilerin uyarılarını dikkate almalıdır.
Köpük ĠĢleme Teknikleri
1- Direk İşleme (A sınıf köpük)
2- İleriye yığma şeklinde işleme,
3- Geriye yığma şeklinde işleme,
4- Yağmurlama şeklinde işleme
Ġleriye yığma Ģeklinde köpük iĢleme
Geriye yığma Ģeklinde köpük iĢleme
Yağmurlama Ģeklinde köpük iĢleme
Bu ders notunun hazırlanmasında aĢağıda belirtilen kaynaklardan
faydalanılmıĢtır.
Kaynaklar:
1. Delmar The Firefighter's Handbook, (Essentials of Firefighting and
Emergency Response), Thomson Delmar Learning, 2004, NewYork USA.
2. Ankara BüyükĢehir Belediyesi Ġtfaiye Dairesi BaĢkanlığı Hizmet Ġçi
Eğitim Serisi (01-15), Eylül 2013, Ankara.
3. ĠFSTA, Aerial apparatus driver/operator Handbook, First Edition, 2000,
Oklahoma, USA.
4. NORMAN, J., (2005), Fire Officer's Handbook of Tactics, Third Edition,
Penwell Publications, Oklahoma, USA.
5. ĠFSTA, Pumping Apparatus Driver/Operator Handbook, Second
Edition, 2006, Oklahoma State University, USA.

ARAC MALZEME VE İTFAİYECİLİK BİLGİSİ Güz Dönemi

Transkript

Benzer belgeler

Mutfak Yangınları

staır atrıum system – türkiye pazarında distribütör arıyor

İndirmek İçin Tıklayın

lastđk bakım /tamđr malzemelerđ sđboplar

new york itfaiyesi

Integral VirtualMAP Broşürü