Difteri

Difteri
HASTALIK
Difterinin etkeni nedir?
Difteri Corynebacterium diphtheriae ad› verilen bir bakteri taraf›ndan meydana getirilir.
Gerçek hastal›k bakteri toksinini veya zehirini vücuda salg›lad›¤› zaman ortaya ç›kar.
Difteri nas›l yay›l›r?
Difteriye neden olan bakteri mikrobu alan kiflinin a¤›z, bo¤az ve burnunda yaflar ve di¤er
insanlara öksürme veya hapfl›rma yoluyla yani solunum yoluyla bulafl›r. Nadiren ciltteki
yaralardan direkt temasla veya difterili kiflinin yaralar›ndan s›v›n›n bulaflt›¤› nesnelere
dokunma yoluyla da bulaflabilir.
Difteri mikrobunu ald›ktan ne kadar süre sonra hastal›¤›n belirtileri bafllar?
Difterinin kuluçka süresi k›sad›r, 2-5 gündür. Bu süre en az 1 gün ile en fazla 10 gün
aras›nda de¤iflir.
Difterinin belirtileri nelerdir?
Difterinin bafllang›ç belirtileri bo¤az a¤r›s›, hafif atefl ve titreme ile so¤uk alg›nl›¤›na
benzer. Hastal›k genellikle bo¤az›n arka duvar›nda, nefes almay› ve yutmay› güçlefltiren
kal›n bir zar tabakas›na neden olur. Bo¤az d›fl›nda, burun, ses telleri (larinks), göz, vajina
ve cilt gibi vücudun di¤er bölgeleri de etkilenir.
Difteri ciddi bir hastal›k m›d›r?
Difteri ciddi bir hastal›kt›r ve hastal›¤a yakalanan kiflilerin %5-10’u hayat›n› kaybeder.
Difteriye ba¤l› ölümlerin %20’ye yak›n› yani ölen her befl kifliden biri 40 yafl›n üzeri veya
5 yafl›n alt›ndad›r.
82
Difterinin komplikasyonlar› nelerdir?
Difterinin komplikasyonlar›n›n büyük k›sm› difteri bakterisi taraf›ndan salg›lanan toksin
veya zehire ba¤l›d›r. En s›k görülen komplikasyonlar›; anormal kalp at›mlar›na neden olan
ve kalp ritmini bozan kalp tutulumu ve baz› kaslarda geçici felce neden olan sinir tutulumudur. E¤er felç diyafram› etkilerse (solunum için gerekli olan ana kas) hasta kiflide
zatürre veya solunum yetmezli¤i geliflebilir. Bo¤azda görülen difteride bo¤az›n arka
duvar›nda oluflan kal›n zar tabakas› ciddi solunum problemlerine ve hatta bo¤ulmaya
neden olabilir.
Difterinin tedavisi var m›d›r?
Difteri hem antibiyotiklerle hem de difteri antitoksini ile tedavi edilir. Difteri antitoksini
atlarda üretilir ve ilk defa 1891’de Amerika’da kullan›lm›flt›r. Antitoksin vücutta dokulara ba¤lanm›fl olan toksini etkisiz hale getiremez, sadece serbest, dolafl›mda bulunan
toksini etkisiz hale getirir ve hastal›¤›n kötüleflmesini, ilerlemesini engeller. Antitoksin
kullan›lmadan önce hastan›n antitoksine karfl› alerjik bir hassasiyeti olup olmad›¤› kontrol
edilmelidir.
Difteri geçirmekte olan bir kifli ne kadar süreyle hastal›¤› bulaflt›rabilir?
Difteri, antibiyotik kullanmaya bafllad›ktan 48 saat sonras›ndan itibaren bulaflt›r›c›l›¤›n›
kaybeder. Bununla birlikte baz› kifliler antibiyotik tedavisine ra¤men bakteriyi tafl›maya
devam ederler ve hastada 3 kez pefl pefle yap›lan kültürlerin üçünde de negatif sonuç
al›nmadan tedavi kesilmemelidir.
Difteri geçirmekte olan bir kifliye bak›m veren kiflilerde standart temas profilaksisi (önleme
yönelik tedavi) önlemleri al›nmal› ve bu kiflilerin difteriye karfl› tam olarak afl›l› olduklar›ndan emin olunmal›d›r.
Bir kereden fazla difteri geçirmek mümkün müdür?
Evet. Difteri geçiren kifliler, hastal›klar› düzelir düzelmez mutlaka difteriye karfl› afl›lanmal›d›r.
D‹FTER‹ AfiISI
Ne çeflit bir afl›d›r?
Difteri afl›s› toksoid afl› olarak adland›r›lan inaktive (ölü) toksin afl›s›d›r. Difteriye neden
olan bakteri s›v› besiyerinde ço¤alt›l›r, saflaflt›r›l›r ve toksini inaktive edilir.
Afl› nas›l uygulan›r?
Difteri afl›s› kas içine uygulan›r.
Kimler difteri afl›s› olmal›d›r?
Tüm bebek ve çocuklar rutin afl›lama flemalar›na uygun olarak befl doz difteri, tetanoz,
bo¤maca (DTB) afl›s› olmal›d›r.
83 Difteri
Ne tür difteri afl›lar› mevcuttur?
Difteri afl›s›,
• Difteri, tetanoz, bo¤maca afl›s› fleklinde (DTB veya DTaB) üçlü afl›;
• Difteri, tetanoz, bo¤maca, çocuk felci (DTB/IPV) veya difteri, bo¤maca, tetanoz ve
Hib menenjit afl›s› (DTB/Hib) olarak dörtlü afl›;
• Tetanoz, azalt›lm›fl doz difteri, azalt›lm›fl aselüler bo¤maca fleklinde (Tdab) üçlü ve bu
antijenlere ek olarak çocuk felci de içeren (inaktive polio) dörtlü (Tdab-IPV) afl› fleklinde
• Difteri, tetanoz, bo¤maca, çocuk felci ve Hib menenjiti (DTB/IPV/Hib) olmak üzere
beflli afl› fleklinde bulunmaktad›r.
Kaç doz difteri, tetanoz, bo¤maca afl›s› uygulanmal›d›r?
Bebekler için rutin afl› flemas› 2., 4., 6. aylarda veya 2., 3. ve 4. aylarda üç doz ve 15-18.
aylar aras›nda dördüncü doz olmak üzere toplam dört doz olarak uygulan›r. Beflinci dozun
yani tekrar dozun (rapel) normal koflullarda 4-6 yafl aras›nda uygulanmas› önerilmektedir.
11-12 yafl›nda tetanoz, difteri ve aselüler bo¤macaya karfl› pekfltirme dozu önerilir. fiu
anda Türkiye’de ilkö¤retim 8. s›n›fta Td uygulanmaktad›r. Yurtd›fl›nda birçok ülkede
bu uygulama Tdab/ Tdab-IPV fleklinde yap›lmaktad›r. 19 veya daha üzeri yafllar için de
her on y›lda bir Td rapeli uygulanmas› önerilir. Uygulanacak bu Td rapellerinden birinin
aselüler bo¤maca içermesi önerilir. Ayr›ca 1 yafl›ndan küçük infantlarla temas halindeki
eriflkinlerin aselüler bo¤maca afl›s›yla afl›lanmas› önerilir. Eriflkinlere uygulanabilecek
aselüler bo¤maca afl›lar› (azalt›lm›fl doz) da Tdab veya Tdab-IPV fleklinde uygulanabilir.
Ayr›ca 7 yafl›ndan büyük, tetanoza karfl› afl›lanmam›fl veya afl› kayd› bulunmayan (emin
olunamayan) kiflilerde, ilk karfl›laflma (0),1. ay, 6 ile12. aylar aras›nda olmak üzere üç
doz Td afl›lamas› yap›l›r. Bu üç Td afl›s›ndan birinin, tercihen ilkinin, yerine aselüler
bo¤maca içeren bir afl› (örn: Tdab, Tdab-IPV) uygulanmas› önerilir.
Ayr›ca Sa¤l›k Bakanl›¤›’n›n do¤urganl›k ça¤› ve gebelerde, neonatal tetanozu engellemeye yönelik, tetanoz afl› takvimi afla¤›daki tabloda gösterilmifltir.
84 Difteri
Yukar›da da bahsedildi¤i gibi infantla temas› olan eriflkinler aselüler bo¤maca içerikli
afl›larla afl›lanmal›d›rlar. Hamile kad›nlarda, postpartum dönemde, bebe¤i bo¤macaya
karfl› koruma amac›yla, mümkün olan en k›sa sürede (mümkünse hastaneden taburcu
olmadan) aselüler bo¤maca içerikli Tdab / Tdab-IPV uygulanmal›d›r. E¤er anneye
gebeli¤inin 4. ve 5. ay›nda Td uyguland›ysa 3. doz Td do¤umdan sonraki 2. ayda uygulanacakt›r. Fakat bu dönemde de, e¤er anne gebe kalmadan önce bo¤maca rapeli
yapt›rmad› ise, infant anneden kapabilece¤i bo¤macaya karfl› korunmas›z olacakt›r. 7
yafl üzeri eriflkinlerde 0,1,6-12 flemas› ile yakalama dozu (catch-up) uyguland›¤› göz
önünde bulundurulmal›d›r. ACIP bo¤maca ba¤›fl›klamas›na ihtiyaç duyuldu¤unda,
bo¤macaya karfl› kazan›lacak ba¤›fl›kl›¤›n sa¤layaca¤› faydan›n meydana gelebilecek lokal
yan etki (k›zar›kl›k, flifllik vb) riskinden çok daha yüksek oldu¤u için, Tdap/ Tdap-IPV’nin
son difteri veya tetanoz toksoidi içeren afl› üzerinden geçen zamandan ba¤›ms›z olarak
uygulanabilece¤ini söylemektedir. Dolay›s›yla 3. doz Td yerine Tdab/Tdab-IPV uygulan›p
4. ve 5. dozlara da kal›nd›¤› yerden devam edilebilir.
Difteri, tetanoz, bo¤maca afl›s› ne kadar güvenilirdir?
Pek çok kifli bu kombine afl›lara karfl› ciddi reaksiyon gelifltirmez. En s›k görülen reaksiyonlar enjeksiyon bölgesinde a¤r›, k›zar›kl›k ve flifllik gibi lokal reaksiyonlard›r. Di¤er
muhtemel reaksiyonlar hafif atefl, ifltahs›zl›k, yorgunluk ve kusmad›r. Tüm hücre difteri,
tetanoz, bo¤maca afl›s› yerine, daha saflaflt›r›lm›fl ve yan etkisi azalt›lm›fl (aselüler) difteri,
tetanoz, bo¤maca afl›lar›n›n kullan›lmas› bu hafif reaksiyonlar›n daha da azalmas›n› sa¤lar.
Difteri, tetanoz, bo¤maca afl›s›na ba¤l› hangi yan etkiler görülmektedir?
Yan etkisi azalt›lm›fl (aselüler) difteri, tetanoz, bo¤maca afl›lar›na ba¤l› orta ve ciddi reaksiyon nadirdir. Bu reaksiyonlar afl› sonras› 3 saat veya daha fazla a¤lama (1000 çocukta 1
oran›nda görülür) ve yüksek atefltir (16.000’de 1 çocukta). Nöbet geçirme gibi daha ciddi
reaksiyonlar daha da nadirdir.
Bu afl› ne kadar etkilidir?
Uygun aral›klarla yap›lan (çocukta dört doz, eriflkinde üç doz) primer afl› serisinden sonra
afl›lanan kiflilerin %95’inin kan›nda koruyucu düzeyde antitoksin oluflur.
Kimler difteri afl›s› olmamal›d›r?
‹lk doz difteri, tetanoz, bo¤maca (DTB) afl›s› sonras› alerjik reaksiyon gelimesi durumunda
takip eden dozlar uygulanmamal›d›r. Orta veya ciddi derecede hastal›k geçiren kifliler
tamamen iyileflene kadar afl›lar›n› ertelemifltir.
Difteri, tetanoz, bo¤maca (DTB) afl›s›na ba¤l› difteri geliflebilir mi?
Hay›r.
Çocuklara uygulanan difteri, tetanoz, bo¤maca afl›s› (DTB) eriflkinlere uygulanabilir
mi? Eriflkinlere uygulanan difteri, tetanoz (dT) afl›s›n›n fark› nedir?
Çocuklara uygulanan difteri, tetanoz, bo¤maca afl›s› (DTB) yedi yafl›ndan büyük kiflilere
uygulanmaz. Çocuklara uygulanan afl› ile eriflkinlere uygulanan afl› aras›ndaki en büyük
fark eriflkin afl›s›n›n bo¤maca içermemesi ve içerdi¤i difteri toksoidinin miktar›n›n farkl›
olmas›d›r. Çocuklara uygulanan difteri afl›s› (büyük “D” ile gösterilir), eriflkin tip difteri
afl›s›ndan (küçük “d” ile gösterilir) 3-5 kat daha fazla difteri toksoidi içerir. Bo¤maca afl›s›
uygulanamayan çocuklara difteri, tetanoz afl›s› (DT) uygulanabilir ve eriflkin tip difteri,
tetanoz afl›s› (Td) eriflkinler ve yedi yafl›n üzerindeki kiflilerde ve rapel dozlarda
kullan›labilir.
85 Difteri