Türkiye-Vietnam İlişkileri - Türkiye Cumhuriyeti Hanoi Büyükelçiliği

Türkiye-Vietnam İlişkileri
a) Siyasi İlişkiler:
Türkiye ile Vietnam arasındaki diplomatik ilişkiler 7 Haziran 1978 tarihinde
kurulmuştur. Türkiye’nin Hanoi Büyükelçiliği 1997, Vietnam’ın Ankara Büyükelçiliği ise
2005 yılında açılmıştır.
Türkiye ile Vietnam arasında devlet ricali düzeyinde karşılıklı resmi ziyaretlerin
tertiplenmesi hususu üzerinde durulmaktadır.
Türkiye ile Vietnam arasında Dışişleri Bakanı düzeyinde ise bugüne kadar dört ziyaret
gerçekleşmiştir. Dışişleri Bakanı Sayın İsmail Cem, 20-22 Şubat 1998 tarihlerinde Vietnam'ı,
Vietnam Dışişleri Bakanı Nguyen Dy Nien 20-24 Haziran 2005 tarihlerinde, Vietnam
Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Pham Gia Khiem de 25-27 Haziran 2009
tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmişlerdir. Son olarak, Dışişleri Bakanımız Sayın Mevlüt
Çavuşoğlu, Vietnam Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Pham Binh Minh’in davetine
icabetle, 17-19 Mart 2015 tarihlerinde Vietnam’a resmi bir ziyarette bulunmuş, bu vesileyle
Cumhurbaşkanı Truong Tan Sang tarafından da kabul edilmiştir. İki Bakan ayrıca, BM 69.
Genel Kurul görüşmeleri marjında 25 Eylül 2014 tarihinde New York’ta ikili bir görüşme de
yapmıştır.
Diğer yandan, dönemin Dışişleri Bakanı Sayın Ahmet Davutoğlu, 19-23 Temmuz
2010 tarihleri arasında gerçekleştirilen 43. ASEAN Dışişleri Bakanları Toplantısı vesilesiyle
Vietnam’ı ziyaret ederek, ASEAN Dostluk ve İşbirliği Antlaşması (TAC) ile anılan
Antlaşmaya değişiklik getiren Üçüncü Protokolü 23 Temmuz 2010 tarihinde Hanoi’de
imzalamıştır. Sayın Bakanımız ziyaret vesilesiyle Vietnamlı mevkidaşıyla görüşmüş, ayrıca
Vietnam Cumhurbaşkanına bir nezaket ziyaretinde bulunmuştur.
Türkiye ile Vietnam Dışişleri Bakanlıkları arasında siyasi danışma mekanizması
kurulmasına ilişkin mutabakat muhtırası çerçevesinde, iki ülke arasındaki siyasi istişare
toplantılarının ilki 20 Ocak 2010 tarihinde Hanoi’de, ikincisi de 16 Nisan 2013 tarihinde
Ankara’da yapılmış, bu vesileyle iki ülke Dışişleri Bakanlıkları arasında 2013-2015 dönemi
için İşbirliği Eylem Planı ile Diplomasi Akademileri arasında İşbirliği Mutabakat Muhtırası
imzalanmıştır. Son istişareler 19 Mart 2014 tarihinde Hanoi’de gerçekleştirilmiştir.
Türkiye ile Vietnam arasında uluslararası kuruluşlar bünyesinde yakın bir işbirliği
mevcuttur. Bu çerçevede, Türkiye, Vietnam’ın 2008-2009 döneminde BM Güvenlik Konseyi
geçici üyeliğine destek vermiş, Vietnam da Türkiye’nin 2009-2010 dönemi için BMGK geçici
üyeliğini desteklemiştir. Yukarıda da değinildiği gibi, Türkiye, Vietnam’ın ASEAN Dönem
Başkanlığı sırasında ASEAN Dostluk ve İşbirliği Antlaşması’na taraf olmuştur. Öte yandan,
Vietnam, 7-9 Haziran 2010 tarihlerinde İstanbul’da düzenlenen Asya’da İşbirliği ve Güven
Arttırıcı Önlemler Konferansı (AİGK/CICA) Üçüncü Zirvesinde Cumhurbaşkanı Yardımcısı
Nguyen Thi Doan tarafından temsil edilmiş ve Vietnam anılan Zirve sırasında
AİGK/CICA’ya üye olarak katılmıştır. Vietnam, ülkemizin de desteğiyle, 21 Ekim 2015
tarihinde gerçekleştirilen BM Genel Kurul 70nci döneminde 2016-2018 Dönemi BM
Ekonomik ve Sosyal Konseyi'ne (EKOSOK) seçilirken, ülkemiz de seçimleri 27 Kasım 2015
tarihinde Londra’da gerçekleştirilen Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO) Konseyine
Vietnam’ın da müzaheretiyle yeniden seçilmiştir.
2015 yılı iki ülkeden hükümet üyeleri düzeyinde karşılıklı bazı temas ve ziyaretlere
tanıklık etmiştir. Vietnam Ulaştırma Bakanı Dinh La Thang, Vietnam Cumhurbaşkanı Truong
Tan Sang’ı temsilen, 23-24 Nisan 2015 tarihlerinde ülkemizde düzenlenen “Çanakkale Kara
ve Deniz Savaşlarının 100.Yıldönümü Anma Törenleri” ile “Barış Zirvesi”ne katılmak üzere
ülkemize resmi bir ziyarette bulunmuştur. Vietnamlı Bakan, ziyaret kapsamında, Ulaştırma,
Denizcilik ve Haberleşme Bakanımız Sayın Feridun Bilgin ile biraraya gelerek, iki ülke
arasında daha önce parafe edilmiş olan Hava Ulaştırma Anlaşması ve Denizcilik Anlaşması'nı
22 Nisan 2015 tarihinde Ankara’da imzalamıştır.
Vietnam Sağlık Bakanı Doç. Dr. Nguyen Thi Kim Tien, iki ülke arasında sağlık
alanındaki işbirliğinin güçlendirilmesi ve evrensel sağlık kapsayıcılığı konusundaki tecrübe ve
bilgilerin paylaşılabilmesi amacıyla, 11-14 Mayıs 2015 tarihleri arasında ülkemize bir çalışma
ziyareti gerçekleştirmiştir.
Eski Sağlık Bakanımız, Erzurum Milletvekili Sayın Recep Akdağ da, Vietnam Sağlık
Bakanı Nguyen Thi Kim Tien’in daveti üzerine, Vietnam’ın Hue kentinde düzenlenen
“Evrensel Sağlık Kapsayıcılığına Doğru Birinci Derece Sağlık Hizmetlerinin Temel Düzeyde
Güçlendirilmesi” konulu uluslararası seminere katılmak amacıyla, 20-26 Mart 2015 tarihleri
arasında Vietnam’ı ziyaret etmiştir.
Parlamentolar düzeyinde ise, Çorum Milletvekili Sayın Murat Yıldırım, Kocaeli
Milletvekili Sayın Hurşit Güneş ve Isparta Milletvekili Sayın Nevzat Korkmaz’dan oluşan
TBMM heyetimiz, 28 Mart-1 Nisan tarihleri arasında Hanoi’de düzenlenen
Parlamentolararası Birlik (IPU) 132. Genel Kurul Toplantısı’na iştirak etmiştir.
b) Ekonomik ve Ticari İlişkiler
Vietnam’la ekonomik ve ticari ilişkilerimiz özellikle son yıllarda süratli bir gelişme
içindedir. Buna paralel olarak, ilişkilerin hukuki altyapısının tamamlanmasına yönelik
çalışmalar da sürdürülmektedir. Türkiye-Vietnam Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması,
Vietnam Maliye Bakan Yardımcısı Do Hoang Anh’ın ülkemizi ziyareti sırasında, 8 Temmuz
2014 tarihinde Ankara’da imzalanmıştır. “Türkiye-Vietnam Gümrük Alanında İşbirliği ve
Karşılıklı İdari Yardım Anlaşması” ise imza aşamasına getirilmiş olup, iki ülke arasında
yapılabilecek ilk muhtemel üst düzey vesilesiyle akdedilmesi beklenmektedir. THY, Bangkok
aktarmalı İstanbul-Ho Chi Minh City seferlerini 29 Aralık 2010 tarihinden bu yana icra
etmekte olup, iki ülke arasında haftanın 7 günü doğrudan uçuş bulunmaktadır. 2016 yılının
ikinci yarısından itibaren Hanoi-İstanbul uçuşlarının da başlatılması planlanmaktadır.
Türkiye-Vietnam ekonomik ilişkilerinde mal ticareti 2015 yılında da ağırlıklı rol
oynamaya devam etmiş, ikili ticaret hacmimiz yılın ilk on bir ayı itibariyle 1,4 milyar doları
aşarken, ticaret açığımız da 1,15 milyar doların üzerine çıkmıştır.
Türkiye-Vietnam Dış Ticaret Verileri (1.000 ABD $):
Yıl
İhracat
Değ %
İthalat
2010
2011
2012
2013
2014
2015
106.208
100.090
90.122
107.299
168.149
131.555*
-44,0
-5,8
-9,9
19,1
56,7
751.253
1.009.485
1.213.963
1.666.811
2.009.896
1.285.905*
Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı
(*Vietnam İstatistik Ofisi)
Değ %
64,5
34,4
20,2
37,3
20,6
Hacim
857.462
1.109.575
1.304.085
1.774.110
2.178.045
1.417.460*
Denge
- 645.044
- 909.395
-1.123.841
-1.559.512
-1.841.747
2014 yılında Vietnam’dan ithal ettiğimiz ürünler içinde “elektrikli makine ve
cihazlar,” “kazan, makine ve cihazlar, aletler,” “dokumaya elverişli suni ve sentetik lifler,”
“ayakkabı,” “sentetik ve suni devamsız lifler,” “pamuk” ve “örülmemiş giyim eşyaları” ön
sıralarda yer almıştır. İhracatımızın başlıca kalemlerini ise “meyvalar, kabuklu yemişler,
turunçgil,” “pamuk,” “kazan, makine ve cihazlar, aletler” “kahve, çay ve baharatlar,” “süt ve
süt ürünleri” ve “taşlar, alçılar ve çimento” başlıca kalemleri oluşturmuştur.
Türkiye-Vietnam Karma Ekonomik ve Ticaret Komitesi 6. Dönem Toplantısı, o
dönemdeki Başbakan Yardımcımız Sayın Bülent Arınç ve Vietnam Sanayi ve Ticaret Bakanı
Vu Huy Hoang’ın eşbaşkanlıklarında 15-16 Ocak 2014 tarihlerinde Ankara’da yapılmıştır.
Toplantı sonunda imzalanan Mutabakat Zaptı’nda, tarafların, çeşitli alanlardaki işbirliğinin
heyet teatileri ve yeni anlaşmalar yoluyla geliştirilmesinin yanısıra, ikili ticaret hacminin 2016
yılına kadar 3 milyar ABD Dolarına çıkarılması hususunda mutabık kaldıkları belirtilmiştir.
Toplantı vesilesiyle ayrıca, “Türkiye-Vietnam Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması
Anlaşması” ile KOSGEB ile Vietnam Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Bölgesel Sanayi Kalkınma
Ajansı arasında ikili işbirliğine dair Mutabakat Zaptı imzalanmıştır.
"Vietnam Birinci Türk İhraç Ürünleri Fuarı," Ekonomi Bakanlığımız ve İstanbul
Ticaret Odasının işbirliği ve Büyükelçiliğimizin de katkılarıyla, 3-6 Aralık 2014 tarihleri
arasında Ho Chi Minh City (HCMC)’deki Saygon Uluslararası Sergi ve Konferans
Merkezi’nde düzenlenmiştir. 36 firmamızın katıldığı fuar, iki ülke arasında diplomatik
ilişkilerin kurulmasından bu yana Vietnam’da düzenlediğimiz bu çaptaki ilk etkinlik
olmuştur. Fuar ve Türk ekonomisiyle ilgili tanıtım faaliyetleri kapsamında, Fuar öncesinde
HCMC’de bir “Türk Kültür Gecesi” de düzenlenmiştir.
c) Kültürel/Eğitim-Akademik İlişkiler:
Türkiye ile Vietnam arasında, 28 Ekim 1999 tarihinde Ankara’da imzalanan “TürkiyeVietnam Kültürel, Bilimsel ve Eğitim İşbirliği Anlaşması” ile 1 Mart 2000 tarihinde Hanoi’de
imzalanan “Türkiye-Vietnam Bilim, Teknoloji ve Çevre Alanlarında İşbirliği Anlaşması”
mevcuttur.
2015 yılında iki ülke arasında kültürel/eğitim ve akademik alanlarındaki temaslarda da
gözle görülür bir ivme yaşanmıştır. Ülkemizle Vietnam arasında diplomatik ilişkilerin tesis
edilişinin 40. Yıldönümüne rastlayan 2018 yılının, her iki ülkede karşılıklı olarak “Kültür
Yılı” olarak kutlanması yönündeki önerimiz Vietnam Başbakanlığı düzeyinde uygun
görülmüştür.
Büyükelçiliğimizin desteğiyle, Hacettepe Üniversitesi Stratejik Araştırmalar Merkezi
(HÜSAM) ile Vietnam Diplomasi Akademisi (DAV) arasında, 30 Haziran 2014 tarihinde ikili
akademik işbirliği konusunda imzalanan MoU çerçevesinde, 4 Şubat 2015 günü Hanoi’de
"Understanding Turkey: Past and Present" başlıklı ortak bir konferans düzenlenmiş; ayrıca
ülkemiz hakkında akademik düzeyde çalışmalarda bulunan yegane kurum olan IAMES, Genel
Direktör Nguyen Manh Hung başkanlığındaki toplam dört kişilik heyetle 24 Ekim-1 Kasım
2015 tarihleri arasında ülkemize bir araştırma gezisinde bulunmuştur.
Türkiye Burslarına başvuran öğrenci sayısı 2013 ve 2014 yıllarında, sırasıyla 10 ve 36
olarak gerçekleşirken, 2015 yılında bu rakam 61’e ulaşmış; kendisine burs tahsis edilen
öğrenci sayısı ise yüzde 100’den fazla artışla 15’e erişmiştir.
Vietnam Hükümetine bağlı Sosyal Bilimler Akademisi’ne (VASS) bağlı olarak
faaliyet gösteren Afrika ve Orta Doğu Çalışmaları Enstitüsü’nden (IAMES) bir araştırmacı,
“2015-2016 Türk Dili Bursları” kapsamında Türkçe öğrenmek üzere 2015 Kasım ayında
ülkemize gitmiştir.
G20 Dönem Başkanlığımızın inisiyatifiyle kurulan Women-20 (W20) açılım grubunun
16-17 Ekim 2015 tarihlerinde İstanbul'da tertiplenen Zirvesi'ne Vietnam'dan katılım
sağlanması konusunda Vietnam Dışişleri Bakanlığı nezdinde üst seviyede girişimlerde
bulunulmuş; bu çerçevede Vietnam’ın sözkonusu Zirve’de, aynı zamanda Vietnam Başbakan
Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Pham Binh Minh’in refikaları olan, “Vietnam Women's
Union” Başkan Yardımcısı Büyükelçi Nguyen Nguyet Nga tarafından temsil edilmesi
sağlanmıştır.
d) Konsolosluk İlişkileri:
“Türkiye ile Vietnam Arasında Diplomatik, Resmi, Hizmet ve Hususi Pasaport
Hamilleri İçin Vizenin Karşılıklı Olarak Kaldırılmasına Dair Anlaşma" 26 Ocak 2007
tarihinde Hanoi'de imzalanmış ve 7 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Anlaşma uyarınca, her iki ülkenin resmi pasaport (diplomatik, hizmet ve hususi)
hamili vatandaşları, 90 (doksan) güne kadar seyahatlerinde vizeden muaf tutulmaktadır. Keza,
diğer ülkenin toprağında bulunan diplomatik temsilciliği veya Konsolosluğu mensubu resmi
pasaport hamili Türk ve Vietnam vatandaşları ve bunların resmi pasaport hamili aile bireyleri
de giriş-çıkış yapmak ve görev sürelerince geçerli olmak üzere vizeden muaf tutulmuştur.
İki ülke konsolosluk istişarelerinin ilk turu Dışişleri Bakanlıkları arasında 6 Şubat
2013 tarihinde Ankara’da yapılmış olup, müteakip toplantının 2016 yılında düzenlenmesi
maksadıyla hazırlıklar olgunlaştırılmaktadır.